ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1284-1345)

ΠΟ. ἀλλ᾽ ἐξερῶ· καλῶς γὰρ ἐξηγῇ σύ μοι·
1285 πρῶτον μὲν αὐτὸν τὸν θεὸν ποιούμενος
ἀρωγόν, ἔνθεν μ᾽ ὧδ᾽ ἀνέστησεν μολεῖν
ὁ τῆσδε τῆς γῆς κοίρανος, διδοὺς ἐμοὶ
λέξαι τ᾽ ἀκοῦσαί τ᾽ ἀσφαλεῖ σὺν ἐξόδῳ.
καὶ ταῦτ᾽ ἀφ᾽ ὑμῶν, ὦ ξένοι, βουλήσομαι
1290 καὶ τοῖνδ᾽ ἀδελφαῖν καὶ πατρὸς κυρεῖν ἐμοί.
ἃ δ᾽ ἦλθον ἤδη σοι θέλω λέξαι, πάτερ·
γῆς ἐκ πατρῴας ἐξελήλαμαι φυγάς,
τοῖς σοῖς πανάρχοις οὕνεκ᾽ ἐνθακεῖν θρόνοις
γονῇ πεφυκὼς ἠξίουν γεραιτέρᾳ.
1295 ἀνθ᾽ ὧν μ᾽ Ἐτεοκλῆς, ὢν φύσει νεώτερος,
γῆς ἐξέωσεν, οὔτε νικήσας λόγῳ
οὔτ᾽ εἰς ἔλεγχον χειρὸς οὐδ᾽ ἔργου μολών,
πόλιν δὲ πείσας· ὧν ἐγὼ μάλιστα μὲν
τὴν σὴν Ἐρινὺν αἰτίαν εἶναι λέγω·
1300 ἔπειτα κἀπὸ μάντεων ταύτῃ κλύω.
ἐπεὶ γὰρ ἦλθον Ἄργος ἐς τὸ Δωρικόν,
λαβὼν Ἄδραστον πενθερόν, ξυνωμότας
ἔστησ᾽ ἐμαυτῷ γῆς ὅσοιπερ Ἀπίας
πρῶτοι καλοῦνται καὶ τετίμηνται δορί,
1305 ὅπως τὸν ἑπτάλογχον ἐς Θήβας στόλον
ξὺν τοῖσδ᾽ ἀγείρας ἢ θάνοιμι πανδίκως
ἢ τοὺς τάδ᾽ ἐκπράξαντας ἐκβάλοιμι γῆς.
εἶἑν· τί δῆτα νῦν ἀφιγμένος κυρῶ;
σοὶ προστροπαίους, ὦ πάτερ, λιτὰς ἔχων
1310 αὐτός τ᾽ ἐμαυτοῦ ξυμμάχων τε τῶν ἐμῶν,
οἳ νῦν σὺν ἑπτὰ τάξεσιν σὺν ἑπτά τε
λόγχαις τὸ Θήβης πεδίον ἀμφεστᾶσι πᾶν·
οἷος δορυσσοῦς Ἀμφιάρεως, τὰ πρῶτα μὲν
δόρει κρατύνων, πρῶτα δ᾽ οἰωνῶν ὁδοῖς·
1315 ὁ δεύτερος δ᾽ Αἰτωλός, Οἰνέως τόκος,
Τυδεύς· τρίτος δ᾽ Ἐτέοκλος, Ἀργεῖος γεγώς·
τέταρτον Ἱππομέδοντ᾽ ἀπέστειλεν πατὴρ
Ταλαός· ὁ πέμπτος δ᾽ εὔχεται κατασκαφῇ
Καπανεὺς τὸ Θήβης ἄστυ δῃώσειν πυρί·
1320 ἕκτος δὲ Παρθενοπαῖος Ἀρκὰς ὄρνυται,
ἐπώνυμος τῆς πρόσθεν ἀδμήτης, †χρόνῳ
μητρὸς† λοχευθείς, πιστὸς Ἀταλάντης γόνος.
ἐγὼ δὲ σός, κεἰ μὴ σός, ἀλλὰ τοῦ κακοῦ
πότμου φυτευθείς, σός γέ τοι καλούμενος,
1325 ἄγω τὸν Ἄργους ἄφοβον ἐς Θήβας στρατόν.
οἵ σ᾽ ἀντὶ παίδων τῶνδε καὶ ψυχῆς, πάτερ,
ἱκετεύομεν ξύμπαντες ἐξαιτούμενοι
μῆνιν βαρεῖαν εἰκαθεῖν ὁρμωμένῳ
τῷδ᾽ ἀνδρὶ τοὐμοῦ πρὸς κασιγνήτου τίσιν,
1330 ὅς μ᾽ ἐξέωσεν κἀπεσύλησεν πάτρας.
εἰ γάρ τι πιστόν ἐστιν ἐκ χρηστηρίων,
οἷς ἂν σὺ προσθῇ, τοῖσδ᾽ ἔφασκ᾽ εἶναι κράτος.
πρός νύν σε κρηνῶν, πρὸς θεῶν ὁμογνίων
αἰτῶ πιθέσθαι καὶ παρεικαθεῖν, ἐπεὶ
1335 πτωχοὶ μὲν ἡμεῖς καὶ ξένοι, ξένος δὲ σύ·
ἄλλους δὲ θωπεύοντες οἰκοῦμεν σύ τε
κἀγώ, τὸν αὐτὸν δαίμον᾽ ἐξειληχότες.
ὁ δ᾽ ἐν δόμοις τύραννος, ὦ τάλας ἐγώ,
κοινῇ καθ᾽ ἡμῶν ἐγγελῶν ἁβρύνεται·
1340 ὅν, εἰ σὺ τἠμῇ ξυμπαραστήσῃ φρενί,
βραχεῖ σὺν ὄγκῳ καὶ χρόνῳ διασκεδῶ·
ὥστ᾽ ἐν δόμοισι τοῖσι σοῖς στήσω σ᾽ ἄγων,
στήσω δ᾽ ἐμαυτόν, κεῖνον ἐκβαλὼν βίᾳ.
καὶ ταῦτα σοῦ μὲν ξυνθέλοντος ἔστι μοι
1345 κομπεῖν, ἄνευ σοῦ δ᾽ οὐδὲ σωθῆναι σθένω.

***

ΠΟ. Σύμφωνοι, θα μιλήσω· βρίσκω σωστή τη συμβουλή σου.
1285 Πρώτα αρωγό ζητώ τον ίδιο τον θεό, που ο βασιλιάς της χώρας
με σήκωσε από τον βωμό του, για νά ᾽ρθω εδώ, κι αφού μιλήσω,
μετά ασφαλής ν᾽ αποχωρήσω.
Αλλά την ίδια κατανόηση γυρεύω, ξένοι, κι από σας,
1290 από τις δύο αδελφές και τον πατέρα μου.
Τώρα τον λόγο που ήλθα, θέλω, πατέρα, αμέσως να σου πω.
Διωγμένος βρέθηκα κι εξόριστος από την πατρική μου γη,
γιατί είχα την αξίωση στον θρόνο τον βασιλικό εγώ ν᾽ ανέβω,
αφού είμαι ο πρωτότοκός σου γιος.
1295 Αλλ᾽ αντ᾽ αυτού, ο Ετεοκλής, νεότερος και δευτερότοκος,
με πέταξε έξω από τη χώρα, χωρίς επιχειρήματα, ούτε επειδή
αποδείχτηκε στη μεταξύ μας σύγκρουση πιο δυνατός,
αλλά την πόλη παρασύροντας και τους πολίτες.
Για όλα αυτά, αιτία βρίσκω εγώ την Ερινύα σου, πατέρα,
1300 το ίδιο εξάλλου κι από τους χρησμούς ακούω.
Έτσι κατέφυγα στο Άργος, το δωρικό, κι έκανα πεθερό
τον Άδραστο, ύστερα όρκισα συμμάχους μου
όσους φημίζονται πρώτοι στη χώρα του Άπη,
πολεμιστές γενναίους που όλοι τούς τιμούν.
1305 Σκοπός μου να εκστρατεύσω με λογχοφόρους στρατηγούς
επτά στη Θήβα· μ᾽ αυτούς μαζί, ή για το δίκιο μου
να σκοτωθώ, ή ό,τι έκαναν κι αυτοί να κάνω,
να τους πετάξω από τη χώρα έξω.
Πάει καλά. Και τώρα ο λόγος που βρίσκομαι εδώ.
Προσπέφτω, πατέρα μου, σ᾽ εσένα, ικετεύω,
1310 στο όνομα το δικό μου, στ᾽ όνομα των συμμάχων μου,
που αυτή την ώρα, μ᾽ επτά αγήματα και λογχοφόρους
στρατηγούς επτά, έχουν κιόλας κυκλώσει
όλον τον κάμπο γύρω από τη Θήβα. Όπως
ο Αμφιάραος, κραδαίνοντας το δόρυ,
πρώτος ακοντιστής στη μάχη, πρώτος οιωνοσκόπος.
1315 Δεύτερος ο Τυδέας, Αιτωλός, του Οινέα ο γιος.
Τρίτος ο Ετέοκλος, στο Άργος γεννημένος.
Ο Ιππομέδων τέταρτος, απ᾽ τον πατέρα του, τον Ταλαό,
σταλμένος. Ο Καπανέας πέμπτος, αυτός περηφανεύεται
πως την πόλη θα ερημώσει, τη Θήβα πως θα πυρπολήσει.
1320 Έκτος ορμά ο Παρθενοπαίος, από την Αρκαδία εκείνος,
τ᾽ όνομα πήρε από τη μάνα του, που παρθένα έμεινε πολύν καιρό,
γνήσιος γιος της Αταλάντης.
Τέλος, εγώ, δικός σου γιος, μπορεί και όχι, αφού
γέννημα είμαι της μαύρης μοίρας που με φύτεψε,
κι όμως δικός σου λογαριάζομαι·
1325 εγώ οδηγώ στη Θήβα τον άφοβο στρατό του Άργους.
Όλοι εμείς, πατέρα — στις δυο σου κόρες σε ξορκίζω,
στην ίδια τη ζωή σου — είμαστε ικέτες σου, παρακαλώντας
τόπο να δώσεις στην οργή σου, για χάρη αυτού που στέκει
μπρος σου, τώρα που ορμώ να πάρω εκδίκηση από τον αδελφό μου,
1330 γιατί με πέταξε από τη χώρα έξω, γιατί με λήστεψε.
Αλλά κι αν πρέπει στα μαντεία να πιστέψουμε,
σ᾽ όποιους εσύ παρασταθείς, αυτοί είπε ο χρησμός, κρατούν
στο χέρι τους τη νίκη.
Γι᾽ αυτό και τώρα σε ικετεύω· ορκίζομαι στις κρήνες
της πατρίδας, στους θεούς του γένους, άκου τα λόγια μου,
1335 μαλάκωσε. Αφού κι εγώ, όπως κι εσύ, είμαι ένας ξένος
ένας ζήτουλας. Ζούμε κι οι δυο τους άλλους κολακεύοντας,
γιατί μας έπεσε ο ίδιος κλήρος.
Στο μεταξύ ο άλλος στο παλάτι τύραννος, θε μου λυπήσου με,
γελά μ᾽ εμάς τους δυο και καμαρώνει.
1340 Αυτόν εγώ, φτάνει εσύ να συμφωνήσεις με το πλάνο μου,
σε λίγο χρόνο και με λίγο κόπο θα τον κάνω στάχτη.
Τότε κι εσένα θα σε πάρω, θα σε στήσω στο παλάτι,
εκεί κι ο ίδιος θα σταθώ, κι αυτόν θα τον πετάξω έξω.
Όμως, μόνον εφόσον δεχτείς εσύ το θέλημά μου,
μπορώ κι εγώ να καυχηθώ· χώρια από σένα δεν έχω
1345 καν το σθένος να σωθώ.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 9. Ιλιάδα

9.9. Ἕκτορος ἀναίρεσις

Η εικοστή δεύτερη ραψωδία (επιγράφεται «Ἕκτορος ἀναίρεσις») φτάνει στο όριο πρώιμης τραγωδίας, προτού το λογοτεχνικό αυτό είδος θεσμοθετηθεί. Την αίσθηση αυτή την προκαλούν: τα αφηγηματικά δρώμενα, οι δρώντες, το σκηνικό και η σκηνοθεσία της αφηγηματικής δράσης, η οποία κλιμακώνεται σε τρία επίπεδα (έξω και γύρω από το κάστρο, στις επάλξεις του κάστρου και στο θεολογείο του Ολύμπου).

Η άρθρωση της ραψωδίας επιτρέπει την κλιμάκωσή της σε διαδοχικά επεισόδια, που περιβάλλονται από πρόλογο και θρηνητική έξοδο. Ο πρόλογος δραματοποιεί την αγωνιστική απομόνωση του Έκτορα έξω από το κάστρο, στην οποία αντιδρούν με περιπαθείς παραινέσεις ο Πρίαμος και η Εκάβη (Χ 1-89). Το πρώτο επεισόδιο ξεκινά με τον εσωτερικό μονόλογο του ήρωα και εξελίσσεται σε άγριο ανθρωποκυνηγητό Αχιλλέα-Έκτορα γύρω από το κάστρο, στο οποίο παρεμβαίνουν συμπαθητικά ο Δίας και εκδικητικά η Αθηνά (90-246). Στο επόμενο επεισόδιο (247-330), παγιδευμένος ο Έκτορας από τον δόλο της θεάς και προγραμμένος πια από τον Δία, αντιμετωπίζει την επίθεση του Αχιλλέα σε αμφίρροπη μονομαχία με δόρατα και ξίφη, τελικώς όμως ο φονικός ακοντισμός στον ακάλυπτο αυχένα τον εξουδετερώνει. Ξεψυχώντας ικετεύει τον Αχιλλέα να επιστραφεί το σώμα του στους δικούς του, για να τιμηθεί με ταφική πυρά· εκείνος όμως επαπειλεί τον θνήσκοντα ήρωα με διασυρμό και διαμελισμό (τρίτο επεισόδιο: 331-404). Η έξοδος (405-515) αναλώνεται στους οδυρμούς της Εκάβης και του Πριάμου (πάντα πάνω από τις επάλξεις), και επιστέφεται με τον υστερόχρονο κομμό της Ανδρομάχης.

Ο συμπαθητικός και ρυθμιστικός ρόλος του Δία εκδηλώνεται δύο φορές στις κρίσιμες καμπές της ραψωδίας. Την ελεητική συμπάθεια του θεού την προκαλεί το θέαμα της πρώτης κυκλικής καταδίωξης του Έκτορα από τον Αχιλλέα, που φαίνεται από ψηλά σαν αγώνας δρόμου με θεσμοθετημένα έπαθλα, ενώ στην πραγματικότητα είναι δρόμος περὶ ψυχῆς (ζωής ή θανάτου δηλαδή). Ο Δίας, ομολογώντας στους άλλους ολύμπιους θεούς που τον περιβάλλουν αμέριστη συμπάθεια για τον απειλούμενο ήρωα, τους καλεί να συναποφασίσουν αν θα σωθεί ή θα δαμαστεί από το εκδικητικό μένος του Αχιλλέα. Η Αθηνά διαφωνεί έντονα με την πρόταση εξαιρετικής σωτηρίας, οπότε, ήπιος τώρα, ο Δίας την καθησυχάζει και της παραχωρεί το ελεύθερο να αποφασίσει η ίδια (Χ 166-182).

Στην πραγματικότητα ωστόσο ο Δίας αναλαμβάνει ο ίδιος τη λύση του δραματικού διλήμματος με τη μέθοδο πάλι της «ψυχοστασίας» (Χ 208-213). Όταν το ανθρωποκυνηγητό Αχιλλέα-Έκτορα συμπληρώνει τον τρίτο γύρο του, ο θεός αναλαμβάνει τα χρυσά τάλαντα (που πάει να πει: τη ζυγαριά), βάζει στον ένα δίσκο τον θανάσιμο κλήρο του Αχιλλέα, στον άλλο του Έκτορα, και υψώνοντας τον ζυγό ισοζυγίζει: η μοίρα του Έκτορα κατηφορίζει, γέρνοντας προς τον Άδη. Τότε ο ήρωας, παροπλισμένος από τη συμπαράσταση του Απόλλωνα, προσφέρεται στο έλεος της εκδικητικής Αθηνάς.

Ο δόλος της (ομόλογος με εκείνον του Απόλλωνα στην περίπτωση του Πατρόκλου) εκδηλώνεται με μεταμόρφωση, λόγο και πράξη. Η θεά παίρνει την όψη του πριαμίδη Δηίφοβου, εμφανίζεται στο πλάι του Έκτορα ως παραστάτης, και τον πείθει να αντισταθεί στην έφοδο του Αχιλλέα. Ακοντίζει πρώτος ο Αχιλλέας, ο Έκτορας σκύβοντας αποφεύγει τη βολή, το χάλκινο δόρυ μπήγεται στο χώμα, αλλά προστρέχει η Αθηνά λαθραία, αρπάζει το ακόντιο και το επιστρέφει στον Αχιλλέα. Η αντίπαλη βολή του Έκτορα πέφτει στη μέση της ασπίδας του Αχιλλέα, αλλά αποστρακίζεται - υπονοείται πάλι παρέμβαση της Αθηνάς. Στο μεταξύ, η πλαστή μορφή του Δηίφοβου εξαφανίζεται, και τότε ο Έκτορας αντιλαμβάνεται την εξαπάτησή του από τη θεά και την εγκατάλειψή του από τον Δία και τον Απόλλωνα. Αμύνεται παρά ταύτα με το σπαθί του, ο Αχιλλέας όμως ευστοχεί στην τελευταία φονική βολή του.

Στο κρίσιμο αυτό σημείο ο ποιητής υπενθυμίζει ότι ο Έκτορας φέρει την αρχική ηφαιστότευκτη πανοπλία του Αχιλλέα, αυτήν που άρπαξε από το σώμα του νεκρού Πατρόκλου. Τούτο σημαίνει ότι οι δύο συμβαλλόμενοι ήρωες, φορώντας όμοια πανοπλία, μοιάζουν ο ένας αντίγραφο του άλλου. Με τους όρους αυτούς, θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί: ποιος σκοτώνει ποιον; ο Αχιλλέας τον Έκτορα; ο Αχιλλέας τον Αχιλλέα; ο Αχιλλέας το είδωλο του; Το σκηνικό πάντως σχόλιο του ποιητή, σ᾽ αυτό μάλιστα το σημείο (λίγο πριν σφηνωθεί το φονικό ακόντιο στον ανυπεράσπιστο από την πανοπλία αυχένα του Έκτορα) ευνοεί έναν τέτοιο συνειρμό, που φαίνεται να τον υποστηρίζει και μια προηγούμενη παρομοίωση, από τις πιο πρωτότυπες των ομηρικών επών (Χ 188-201):

Ο Αχιλλέας (όμοιος με σκύλο που ορμά σε ελαφάκι), καταδιώκει τον αλαφιασμένο Έκτορα γύρω από το κάστρο. Το δυσδιάκριτο από μακριά αυτό ανθρωποκυνηγητό παραβάλλεται από τον ποιητή με ονειρικό εφιάλτη: όπως όταν ο ένας κυνηγά τον άλλον, αλλά ούτε αυτός (ο κυνηγός) μπορεί να τον φτάσει, ούτε εκείνος (ο κυνηγημένος) γίνεται να ξεφύγει. Ξανά, λοιπόν, το ερώτημα: ποιος κυνηγάει ποιον σ᾽ αυτό τον κυκλικό δρόμο;

Έτσι κι αλλιώς η θανάσιμη μοίρα του Αχιλλέα συνδέεται άμεσα (κατά κάποιον τρόπο ταυτίζεται) με τη θανάσιμη μοίρα του Έκτορα, στον βαθμό που η μία προϋποθέτει και προκαλεί την άλλη. Η μοιραία αυτή διαδοχή ακούστηκε ήδη ως προειδοποίηση από τη Θέτιδα στον γιο της στη δέκατη όγδοη ραψωδία· τώρα δραματοποιείται. Μιλάει ο Έκτωρ, λίγο πριν τον καλύψει το σκοτάδι του θανάτου:

Όμως στοχάσου τώρα, μήπως εξ αφορμής μου πέσει επάνω σου η θεϊκή οργή, τη μέρα εκείνη που ο Πάρης κι ο Απόλλων θα σε χαλάσουν στις Σκαιές πύλες, κι ας είσαι τόσο φημισμένος. Ο Αχιλλέας αποκρίνεται: Πέθανε τώρα εσύ, κι όσο για τον δικό μου θάνατο θα τον καλωσορίσω εγώ, όταν και όπως τον ορίσει ο Δίας κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί.

Θυμίζεται ότι, ξεψυχώντας ο Πάτροκλος, προλέγει το τέλος του Έκτορα. Τώρα, ξεψυχώντας ο Έκτορας, προλέγει το τέλος του Αχιλλέα. Δύο νεκροί στη βάση και ένας επίδοξος νεκρός στην ανοιχτή κορυφή ενός νεκρώσιμου τριγώνου: αυτή είναι η σοδειά του ιλιαδικού πολέμου, όπως τη φαντάστηκε ο ποιητής και την επικύρωσε με τη βουλή του ο Δίας.

Ποιοί είναι αυτοί που ξέρουν τι καταλαβαίνει ο κόσμος και τι όχι;

Δεν χρειάζονται πολλά για να αρέσει η τέχνη σε κάποιον: ψυχή ευαίσθητη, λεπτή, ευσυγκίνητη, ανοιχτή στο καλό και το ωραίο, ικανή για αυθόρμητη αισθητική εμπειρία...

Πάντοτε με εξαγρίωνε η στερεότυπη φράση: «δεν τα καταλαβαίνει αυτά "ο κόσμος"».

Τι θέλει να πει;

Ποιοί είναι αυτοί που αναλαμβάνουν να εκφράσουν τη «γνώμη του λαού», προβαίνοντας σε δηλώσεις για λογαριασμό του, σαν να εκπροσωπούν την πλειονότητα του πληθυσμού;

Ποιοί είναι αυτοί που ξέρουν τι καταλαβαίνει ο κόσμος και τι όχι; τι χρειάζεται και τι θέλει;

Έκανε ποτέ κανείς καμιά μελέτη ή την παραμικρή ενσυνείδητη προσπάθεια να ανακαλύψει τα αληθινά ενδιαφέροντα του λαού, του τρόπου σκέψης του, τις προσδοκίες, τις ελπίδες ή και τις απογοητεύσεις του;

Το μόνο που έχει να προσφέρει ο καλλιτέχνης στο κοινό του είναι ότι μένει ανοιχτός και δεν συμβιβάζεται στον αγώνα με το υλικό του. Και το κοινό θα αναγνωρίσει το κόπο του.

Αν αποδεχόμαστε άκριτα το γούστο των θεατών, προσπαθώντας να τους ευχαριστήσουμε, σημαίνει απλούστατα ότι δεν τους σεβόμαστε, ότι θέλουμε μόνο να πάρουμε τα λεφτά τους• αντί να εκπαιδεύουμε το κοινό, προσφέροντας του εμπνευσμένα έργα τέχνης, εκπαιδεύουμε τους καλλιτέχνες πως να εξασφαλίζουν τα εισοδήματα τους.

Από την άλλη πλευρά το κοινό θα εξακολουθήσει ανενόχλητα και αυτάρεσκα να πιστεύει πως έχει δίκιο -πεποίθηση που σπάνια είναι δικαιολογημένη.

Η αποτυχία μας να αναπτύξουμε τα κριτήρια του κοινού σημαίνει τελικά ότι το μεταχειριζόμαστε με πλήρη αδιαφορία.

Ο δρόμος προς την Σχέση

Ένας είναι ο δρόμος και ένας είναι ο τρόπος προς τη σχέση: να μην φοβηθούμε. Να αντισταθούμε στην παρόρμηση να το βάλουμε στα πόδια και να διακινδυνεύσουμε την προοπτική σοβαρής εμπλοκής με έναν άλλο άνθρωπο.

Το στοίχημα είναι να μην πανικοβληθούμε, να πάρουμε το ρίσκο και να τολμήσουμε να εισέλθουμε σε άγνωστους κόσμους. Αβέβαιοι, γεμάτοι δισταγμούς και αμφιβολίες (πώς αλλιώς;) να εισέλθουμε στον τόπο του μαζί και να διαθέσουμε τον εαυτό μας στην επιρροή του άλλου. Κυρίως να ανοιχτούμε σε όλα τα ενδεχόμενα. Στη γνωριμία με το άγνωστο και στην άβολη συνάφεια με τη διαφορετικότητα.

Έτσι κι αλλιώς, όσο και να προστατευτούμε, όσα οδοφράγματα και να υψώσουμε δεν υπάρχει τρόπος να ξεφύγουμε από τη σχέση εκείνη που ζητά να μας μεταμορφώσει – που ζητά να μας εκτρέψει από την πορεία μας. Κάποια στιγμή, όπου και να είμαστε κρυμμένοι, θα μας βρει εκείνη η συνάντηση που αναμένουμε σε όλη μας τη ζωή στην οποία, για αδιευκρίνιστους λόγους και για άγνωστο χρονικό διάστημα, ο άλλος καθίσταται ο βασικότερος συμπαίκτης και σημαντικότερος συνομιλητής μας. Δεν απομένει οδός διαφυγής παρά μόνο αναμέτρηση...

ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ: ΜΟΝΟΙ ΑΛΛΑ ΣΥΝΑΜΑ ΜΑΖΙ

Η σχέση δεν είναι απλή υπόθεση. Πρόκειται για ένα καθ’ όλα σοβαρό παιχνίδι που απαιτεί ικανούς και έτοιμους για όλα συμπαίχτες και στο οποίο οι ανάγκες και οι επιθυμίες ικανοποιούνται, ματαιώνονται ή επαναδιαπραγματεύονται. Οι κινήσεις που απαιτούνται είναι υψηλής ακρίβειας προκειμένου να μην διαταραχθεί η ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στο εγώ και στο εσύ, στο μόνος και το μαζί, ανάμεσα στη συγχώνευση και την εξατομίκευση.

Ένας τρόπος να τα βγάλουμε πέρα με τόσο υψηλές απαιτήσεις είναι να εντάξουμε στο ρεπερτόριο συμπεριφορών μας τις ψυχοθεραπευτικές συνθήκες της αποδοχής, της ενσυναίσθησης και της αυθεντικότητας ή, με άλλα λόγια, να δεσμευτεί ο καθένας στον εαυτό του για τα παρακάτω:

- Σε αποδέχομαι όπως ακριβώς είσαι αν και δεν συμφωνώ πάντα με όλα όσα κάνεις ή λες. Ακόμα και τότε πάντως προσπαθώ τουλάχιστον να καταλάβω.

- Σε βλέπω καθαρά, αναγνωρίζω ποιος είσαι, με ποιο τρόπο και σε ποιο βαθμό μπορείς να είσαι μαζί μου και να ενδιαφέρεσαι για μένα.

- Δεν σε κριτικάρω, δεν σου ζητάω να αλλάξεις (αντί να περιμένω να αλλάξεις καλύτερα να φύγω…). Μπορείς να χαλαρώσεις και να είσαι ο εαυτός σου. Είναι εντάξει.

- Δεν ζητάω διαβεβαιώσεις για τίποτα, δεν προσπαθώ να σου αποδείξω τίποτα.

- Δεν φοβάμαι την έκφραση της επιθυμίας μου, σου λέω ακριβώς τι νιώθω για σένα. Και ακόμα δεν φοβάμαι την έκφραση του μεγέθους της επιθυμίας μου (αντί απλώς να πω: «σε συμπαθώ», ομολογώ: «έχω χάσει το μυαλό μου για σένα»).

- Δεν σου πουλάω ενδιαφέρον υπό όρους. Σου λέω απλά ότι ενδιαφέρομαι για σένα και όχι «ενδιαφέρομαι για σένα υπό τον όρο ότι θα συμπεριφέρεσαι με αυτόν ή τον άλλο τρόπο».

- Δεν φοβάμαι να σε αφήσω να γίνεις σημαντικός για μένα και (δυσκολότερο) δεν φοβάμαι ούτε να το μάθεις.

- Θα προσπαθήσω να μην σε πληγώσω αλλά δεν μπορώ να το εγγυηθώ. Και θα προτιμούσα ούτε εσύ να με πληγώσεις, αλλά αν συμβεί (άνθρωποι είμαστε…) δεν είμαι από ζάχαρη – θα επιβιώσω. Θα γρατζουνιστώ υποθέτω, αλλά θα επιβιώσω.

- Δεν χρειάζονται ατσάλινα προστατευτικά ανάμεσά μας. Μόνο απαλά αλλά ξεκάθαρα, αμοιβαία αποδεκτά όρια.

- Δεν θα γαντζωθώ από πάνω σου με την προσδοκία να με σώσεις. Δεν έχω χαθεί, δεν χρειάζομαι να σωθώ.

- Θα σου αποκαλύψω τον εαυτό μου, ακόμα και τις πιο φρικιαστικές και ντροπιαστικές πτυχές του και το μόνο που ζητάω εκ μέρους σου είναι σεβασμός, ευγένεια και διακριτικότητα.

- Μπορώ μια χαρά να φροντίσω τον εαυτό μου αλλά είναι ωραία τις φορές που με φροντίζεις εσύ.

- Αν πάψω να σε αγαπώ ή αν ερωτευτώ κάποιον άλλον θα στο πω και αναλόγως τι θέλεις και τι θέλω θα μείνω ή θα φύγω.

- Ξέρω τις διαφορές μας (τις πραγματικές και εκείνες που μας επιβάλλονται), αλλά σε λογαριάζω για ίσο. Ούτε πάνω ούτε κάτω από μένα. Ίσο.

- Δεν θα διστάσω να σου πω αυτά που σκέφτομαι. Ακόμα και αυτά που με τρομάζουν και σε τρομάζουν. Ακόμα και όσα δεν αντέχω ή δεν αντέχεις.

- Δεν φοβάμαι να συγκρουστώ ούτε να έρθω σε αντιπαράθεση μαζί σου. Δεν σε φοβάμαι.

- Αντέχω την αμφιθυμία. Επειδή, όπως λένε, η σκιά υπάρχει επειδή υπάρχει το φως. Δεν έχω ανάγκη να σε εξιδανικεύσω. Ας είσαι όπως είσαι. Καλός και κωλόπαιδο μαζί. Τα ίδια εξάλλου είμαι κι εγώ.

- Δεν θα απαρνηθώ τον εαυτό μου, δεν θα θυσιαστώ ούτε θα συμβιβαστώ. Απλώς θα είμαι δίπλα σου για όσο καιρό έχει κάποιο νόημα αυτό.

- Τις περισσότερες φορές διατηρώ την αυτοκυριαρχία και τη δύναμή μου, όμως δεν φοβάμαι να δεις τα ευάλωτα και αδύναμα κομμάτια μου. Δεν φοβάμαι ακόμα και να με δεις να χάνω τον έλεγχο.

- Έχω μέσα μου έναν χώρο κατάδικό μου με συναισθήματα, επιθυμίες και σκέψεις που γνωρίζω μόνο εγώ και στον οποίο απαγορεύεται δια ροπάλου η πρόσβαση στον οποιοδήποτε – ακόμα και σε σένα.

- Το ξέρεις ότι η πόρτα είναι ανοιχτή και είμαστε ελεύθεροι να φύγουμε οποτεδήποτε θελήσουμε, έτσι δεν είναι;

- Αν χάσουμε την επαφή μας, αν η σιωπή μεταξύ μας πάψει να είναι απαλή, μεστή νοήματος και γίνει άγρια, δηλωτική του κενού, όλα θα έχουν τελειώσει και δεν θα φοβηθούμε να το παραδεχτούμε, εντάξει;

- Δεν θα καταδεχτώ να σε χειραγωγήσω. Θα είμαι ευθύς.

- Δεν επιθυμώ να γίνουμε ένα. Μόνο να στεκόμαστε σε κοντινή απόσταση και να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλο.

- Δεν θα φοβηθώ τη δοκιμασία με την πεζή πραγματικότητα. Θα σε αντικρίσω στις πραγματικές, γήινες διαστάσεις σου.

- Σε γενικές γραμμές, τις περισσότερες φορές, σου έχω εμπιστοσύνη. Τόσο όσο αρμόζει.

- Θα προσπαθήσω να κρατήσω τα πράγματα εκλεπτυσμένα και αξιοπρεπή ακόμα και όταν φέρομαι αναξιοπρεπώς. Το προτιμώ έτσι.

- Ποτέ και σε τίποτα δεν θα αναλάβω εγώ το μερίδιο ευθύνης που σου αναλογεί.

- Ας μην πιεστούμε για τίποτα. Ας μην κάνουμε βεβιασμένες, απεγνωσμένες κινήσεις. Ας είναι αυτή μια σχέση μακρόσυρτη που αναπτύσσεται βήμα βήμα. Όσο αντέχουμε και όσο μπορούμε.

- Ας μην βάλουμε κανόνες και στόχους. Όσα ξέρουμε για τις σχέσεις δεν έχουν εφαρμογή εδώ. Ας επινοούμε τους κανόνες κάθε στιγμή από το μηδέν.

- Εδώ υπάρχει χώρος και χρόνος να είμαστε αυθεντικοί. Να είμαστε αυτοί που είμαστε και συγχρόνως να γίνουμε όποιοι επιθυμούμε να γίνουμε.

- Το «συμβόλαιο» που νοερά υπογράφουμε είναι δικό μας και μπορεί να τροποποιηθεί, να ανανεωθεί ή να σπάσει όποτε και όπως επιθυμούμε.

- Αν όλα πάνε κατά διαόλου, όπως πολύ συχνά συμβαίνει, ας μην μας μείνει πικρία ούτε θυμός. Ας το φυλάξουμε με τρυφερότητα ως κάτι πολύτιμο. Και με ευγνωμοσύνη για όσα μας έκανε να καταλάβουμε για τους εαυτούς μας.

Θα συναντηθούμε όταν θα ξεφοβηθούμε...

Πέρα πάντως από κάθε λογιών επιμέρους οδηγίες, η βαθιά συναισθηματική εμπλοκή προϋποθέτει επαρκώς ώριμους ανθρώπους. Έτοιμους να ρισκάρουν αναλαμβάνοντας την ευθύνη των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς τους. Έτοιμους για μάθηση και αλλαγή μέσω της κάθε εμπειρίας με τρόπους που ούτε καν οι ίδιοι γνωρίζουν εκ των προτέρων.

Η σχέση δίνει την ευκαιρία να έρθουμε σε πραγματική επαφή με ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα και να οικοδομήσουμε μαζί του ένα κοινό χώρο φτιαγμένο μοναδικά με τα καλύτερα και τα χειρότερα υλικά και των δύο. Έναν χώρο που μας δίνει την ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι – στην κυριολεξία να μεταμορφωθούμε.

Αντί λοιπόν να κλωτσήσουμε την ευκαιρία ας κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για όσο διάστημα οι δρόμοι μας συναντιούνται.

Έτσι κι αλλιώς η (υπαρξιακή) μοναξιά είναι ανθρωπολογικά δεδομένη.

ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΝΕΑ ΑΡΧΗ

Στη διάρκεια μιας ζωής πολλούς ανθρώπους θα συναντήσουμε, σε πλήθος σχέσεις θα βρεθούμε, πολλές φορές θα αγαπήσουμε. Το δύσκολο είναι η παραδοχή της αναπόδραστης αλλαγής και του αναπόφευκτου τέλους.

Καλώς ή κακώς, με την έναρξη της κάθε σχέσης προδιαγράφεται ήδη το τέλος της - δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό και το καταλαβαίνουμε καλύτερα όσο πληθαίνουν οι εμπειρίες μας. Συνειδητοποιούμε, συχνά με επώδυνο τρόπο, ότι οι άνθρωποι και τα συναισθήματα αλλάζουν. Ότι μπορεί να πάψουμε να αγαπούμε ή να πάψουν να μας αγαπούν. Ή ακόμα ότι εκείνος που εμείς αγαπάμε τόσο πολύ δεν θέλει ή δεν μπορεί να ανταποδώσει την αγάπη μας.

Κάποτε εμείς πάμε παρακάτω, κάποτε ο άλλος, κάποτε η σχέση τελειώνει επειδή έπαψε να υφίσταται πλέον ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε ή επειδή μια νέα σχέση γίνεται απολύτως απαραίτητη. Η παλιά σχέση εκτέλεσε τη λειτουργία της και τελείωσε. Γίνεται μέρος της ιστορίας μας και του ποιοι είμαστε. Χρέος μας είναι να μην προσπαθήσουμε να αναβάλουμε αυτό που έχει ήδη συντελεστεί. Ωριμότητα είναι να αντέξουμε το χωρισμό, τη μοναξιά, τη ματαιότητα, την παροδικότητα.

Καλό είναι επίσης να μάθουμε την παραίτηση. Ότι δεν μπορούμε να τα απαιτούμε όλα σαν κακομαθημένα παιδιά. Δεν μπορούμε να έχουμε και ένταση και τρελό πάθος και σταθερότητα και ασφάλεια την ίδια στιγμή. Δεν μπορούμε να ταιριάξουμε τα αταίριαστα. Δεν μπορούμε να μετατρέψουμε έναν ορκισμένο γυναικά σε ισόβιο πιστό σύντροφο ούτε μια ανεξάρτητη, ελεύθερη γυναίκα σε υπάκουη νοικοκυρά. Δεν γίνεται να τα έχουμε όλα πάει και τελείωσε. Αποφασίζουμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε ώστε να κάνουμε τις καλύτερες για εμάς επιλογές αφήνοντας τα υπόλοιπα πίσω και πληρώνοντας το ανάλογο τίμημα.

Έτσι κι αλλιώς, φιλοσοφικά μιλώντας, η ίδια η Συνάντηση φέρνει αναπόδραστα στην επιφάνεια την αδυνατότητα της συνάντησης. Ο άλλος οσοδήποτε κοντά παραμένει πάντοτε ξένος, πάντοτε άλλος.

Η μόνη σταθερά είναι η προσωπική μας ανάπτυξη και η δυνατότητα μάθησης μέσα από το μοίρασμα.

Η επένδυση που αξίζει το ρίσκο είναι η οικοδόμηση ενός δικού μας τρόπου σχετίζεσθαι, ενός δικού μας μοντέλου σχέσεων επαρκώς πρωτότυπου και πολύπλοκου, απολύτως ιδιοσυγκρασιακού - το μόνο που ίσως μας απομένει, ακόμα και όταν τα πάντα γύρω μας καταρρέουν.

Το κέρδος είναι να γευτούμε τη μεταμορφωτική εμπειρία της σχέσης.

Γιατί ο έρωτας στην πραγματικότητα δεν είναι ποτέ όπως στις ταινίες

Πόσες φορές έχουμε ακούσει κάποιον να λέει: “Θέλω να ζήσω έναν έρωτα, σαν αυτόν στις ταινίες”. Χωρίς να θέλουμε να απογοητεύσουμε τους ρομαντικούς και ονειροπόλους, ας πούμε τα πράγματα ως έχουν: Είναι αδύνατον.

Όχι γιατί δεν μπορεί να υπάρξει πάθος και συγκίνηση στην πραγματική ζωή, αλλά ένας έρωτας που είναι προϊόν μυθοπλασίας και κατευθυνόμενος από τις οδηγίες ενός σκηνοθέτη, δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να είναι σαν αυτόν που ζουν οι περισσότεροι.

Για 5 συγκεκριμένους λόγους, ας ζήσουμε τον έρωτα όπως είναι, χωρίς να περιμένουμε αυτόν έναν σαν αυτόν που έζησαν αγαπημένοι μας πρωταγωνιστές και απολαύσαμε στο cinema.

1) Στις ταινίες υπάρχει συνεχώς μουσική υπόκρουση. Στην πραγματική ζωή, όχι. Φανταστείτε μια αγαπημένη σας ταινία χωρίς μουσική. Θα ήταν όλα ίδια; Οι δραματικές, κωμικές ή ερωτικές σκηνές αποκτούν άλλη διάσταση με το σωστό μουσικό χαλί. Αλλιώς μοιάζουν όλα κάπως αλλόκοτα. Το πρώτο ραντεβού στην ερωτική ιστορία δύο πρωταγωνιστών έχει συνήθως ένα ρομαντικό μουσικό background. Στην πραγματική ζωή, ίσως να ακούγεται απλά φασαρία αν βρίσκεστε σε κάποιο bar.

2) Στην πραγματική ζωή κανένας δεν είναι διαθέσιμος για σεξ κάθε λίγο και λιγάκι. Στις ταινίες με δυνατά love story οι ερωτικές στιγμές είναι μερικές φορές κάτι παραπάνω από συχνές, σε σημείο να αναρωτιόμαστε εύλογα αν τέτοιοι έρωτες υπάρχουν και στην πραγματικότητα. Δύσκολο. Πολύ δύσκολο.

3) Οι επανασυνδέσεις στα αεροδρόμια όπως στις ταινίες, δεν μπορούν να συμβούν τόσο απλά στην πραγματικότητα: Λίγο πριν επιβιβαστεί στο αεροπλάνο, εκείνος φώναξε δυνατά το όνομά της. Εκείνη γύρισε το κεφάλι της, άφησε κάτω την βαλίτσα της και έτρεξε προς το μέρος του. Αγκαλιάστηκαν και φιλήθηκαν με πάθος. Εκείνη τελικά δεν έφυγε και έζησαν για πάντα μαζί. Πράγματι, αυτά μπορούν να συμβούν μόνο στις ταινίες. Γιατί στην πραγματική ζωή, πόσο εφικτό είναι να αρχίζει κάποιος να φωνάζει στο αεροδρόμιο ένα όνομα δυνατά, χωρίς προκαλέσει αναστάτωση; Και πόσο εύκολο είναι να παρακάμψει την ασφάλεια κάποιος τρέχοντας προς την αίθουσα αναμονής πριν την επιβίβαση στο αεροπλάνο για να βρει αυτόν που θέλει; Καθόλου εύκολο.

4) Οι “σκηνές” της πραγματικής ζωής δεν μπορούν να ξαναγυριστούν. Στην πραγματική ζωή δεν θα ακούσουμε ποτέ ξαφνικά μια φωνή να λέει: “Cut! Πάμε πάλι” ή “Στοπ ήταν τέλειο”. Στις ταινίες, οι “τέλειες” ερωτικές σκηνές έχουν γυριστεί δεκάδες φορές πριν τις δούμε. Στην πραγματική ζωή, όλα “γυρίζονται” μια φορά.

5) Στην πραγματική ζωή κανένας δεν έχει ενδιαφέρον να ζήσει μαζί σου κάθε δευτερόλεπτο της σχέσης σου. Η αλήθεια είναι αυτή. Στις ταινίες, παρακολουθούμε λεπτό προς λεπτό πώς εξελίσσεται μια ερωτική σχέση, απολαμβάνουμε τις εντάσεις της, τις συγκινήσεις της. Ακριβώς γιατί είμαστε οι θεατές της. Στην πραγματική ζωή, κανένας δεν ενδιαφέρεται να μάθει με λεπτομέρειες τι ακριβώς κάνεις με τον σύντροφό σου κάθε μέρα, όλη μέρα.

Τι δεν πρέπει να κάνετε στη ζωή

Συνήθως λέμε τι πρέπει να κάνουμε για να βελτιώσουμε τον εαυτό μας και τη ζωή μας. Όμως υπάρχουν και πράγματα που ΔΕΝ πρέπει να κάνουμε. Είναι τα λάθη που μπλοκάρουν την αυτοβελτίωση και την ευτυχία μας.

1. Μην προσπαθείτε ποτέ να εξηγήσετε σε κάποιον γιατί αξίζετε να σας αφιερώσει το χρόνο του. Εάν αισθάνεστε ότι πρέπει, αυτό είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι δεν έχει καταλάβει την αξία σας .

2. Μην συγχέετε το να αξίζετε κάτι με το να θέλετε κάτι. Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα κακό στο να θέλεις κάτι, να νιώθεις ότι το χρειάζεσαι, να το κυνηγάς και να προσπαθείς για αυτό. Ο κίνδυνος έρχεται με την αίσθηση ότι το αξίζεις ή ότι σου χρωστάνε. Δεν αξίζετε τίποτα άλλο παρά αυτό που έχετε κερδίσει και κανένας και τίποτα δεν σας χρωστάει τίποτα.

3. Μην αφήνετε το παρελθόν σας να ορίζει πώς βλέπετε τον εαυτό σας. Αυτοί οι άνθρωποι που δεν αλλάζουν ποτέ είναι εκείνοι που δεν μαθαίνουν ποτέ και που ποτέ δεν πιστεύουν στον εαυτό τους αρκετά για να γίνουν καλύτεροι, να γίνουν κάτι περισσότερο. Μην είσαι ένας από αυτούς τους ανθρώπους.

4. Μην περπατάτε στη ζωή με κλειστή καρδιά και μυαλό. Να είστε ανοιχτοί σε νέες ιδέες, εμπειρίες, μέρη και ανθρώπους. Όταν κλείνουμε τον εαυτό μας περιορίζουμε ποιοι μπορούμε να γίνουμε.

5 . Μην περιμένετε την ευτυχία να είναι ένας σταθερός τρόπος ζωής. Εκτιμήστε την ευτυχία σε όλες τις μορφές της όσο καιρό διαρκεί, αλλά καταλάβετε ότι είναι μια φευγαλέα κατάσταση και ότι θα περάσετε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας κάπου «ενδιάμεσα» και αυτό είναι σωστό.

6. Μην ξεχνάτε ότι τα περισσότερα πράγματα στη ζωή έρχονται μέσω της ισορροπίας. Δούλεψε μαζί με παιχνίδι, αγάπη με τη λογική και τον πόνο με την ευτυχία. Χρειάζεσαι το ένα για να εκτιμάς το άλλο.

7. Μην βασίζεστε στις προσδοκίες σας. Κατανοήστε ότι το να περιμένετε πράγματα των άλλων είναι μια ολισθηρή μη ρεαλιστική κλίση. Είναι εντάξει να αισθάνεστε ότι χρειάζεστε περισσότερα, αλλά καταλάβετε ότι είστε εσείς, προσωπικά, όχι απαραίτητα από οποιοδήποτε λάθος του άλλου μέρους.

8. Μη φοβάστε να κάνετε λάθη. Μην φοβάστε μήπως κάνετε λάθος που δεν μιλάτε ποτέ ή δεν προσπαθείτε ποτέ. Πείτε όλα τα λάθος πράγματα, κάντε όλα τα χειρότερα λάθη και μάθετε από κάθε ένα από αυτά. Όλα τα πολύτιμα ήρθαν ως προϊόν των προηγούμενων λαθών.

9. Μη φοβάστε μην πληγωθείτε ώστε να μην αφήσετε κανέναν να μπει μέσα σας. Χρειάζεται μόνο ο πόνος μιας προδοσίας για να μας κλείσει, αλλά μεγαλώνουμε μέσα από τις αλληλεπιδράσεις μας με τους άλλους. Πονάει και είναι τρομακτικό, αλλά τελικά οι τοίχοι μας πρέπει να γκρεμιστούν.

10. Μη φοβάστε να αλλάξετε γνώμη, να επανεκτιμήσετε τις αξίες σας και να μιλήσετε για αυτές. Δεν χρειάζεται να είσαι το ίδιο άτομο με χθες. Είναι η ζωή σας και μπορείτε να αποφασίσετε πώς θα τη ζήσετε καλύτερα, ακόμα κι αν αυτό γίνεται μέσω δοκιμής και λάθους.

11. Μην αντιμετωπίζετε τον πόνο σας σαν ανταγωνισμό. Μην χρησιμοποιείτε τα βάσανά σας ως ραβδί μέτρησης για να κρίνετε την αξία των δοκιμασιών των άλλων. Κανένας πόνος δεν είναι ίδιος, όλοι διαχειριζόμαστε τα πράγματα διαφορετικά. Μην αφήσετε τις εμπειρίες σας να μειώσουν τις εμπειρίες ενός άλλου.

12 . Μην κατηγορείτε τους άλλους για τα προβλήματά σας. Αναλάβετε την ευθύνη για τον εαυτό σας, για τις σκέψεις, τις πράξεις, τις επιθυμίες και τα λόγια σας. Κανείς δεν μπορεί να σε κάνει να κάνεις τίποτα. Το πώς αισθάνεστε και αντιδράτε εξαρτάται αποκλειστικά από εσάς και είστε υπεύθυνοι για το αποτέλεσμα.

13. Μην κολλάτε στα προηγούμενα παράπονά σας. Το να μισείς κάποιον δεν τον βλάπτει σχεδόν τόσο όσο εσένα. Αφήστε τον, προχωρήστε και ζήστε μια ζωή που είναι καλύτερη χωρίς αυτό το άτομο σε αυτήν.

14. Μην ακολουθείς την καρδιά σου και ξεχνάς το κεφάλι σου. Μερικές φορές τα πράγματα που «θέλει» η καρδιά σας δεν είναι αυτά που σας λέει η βασική λογική που χρειάζεστε. Και πάλι, η ζωή είναι ισορροπία. Μην αφήσετε την καρδιά σας να τρέξει μακριά με μπροστά το κεφάλι σας και να σας αφήσει να φαίνεστε και να αισθάνεστε σαν ανόητος. (Θυμηθείτε, ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα πεθαίνουν και οι δύο στο τέλος.)

15. Μην παίρνετε τον εαυτό σας πολύ στα σοβαρά. Να έχετε χιούμορ. Να έχετε μια σκοτεινή αίσθηση του χιούμορ, μια ξηρή αίσθηση του χιούμορ, ό, τι κι αν είναι, απλά κολλήστε το σαν να εξαρτάται από τη ζωή σας. Η αίσθηση του χιούμορ θα σας βγάλει από τις πιο σκοτεινές μέρες σας.

16. Μην παίρνετε τα πάντα στη ζωή σας προσωπικά. Τα πράγματα που λένε οι άνθρωποι έχουν να κάνουν με αυτά που έζησαν και πολύ λίγα με εσάς. Βιώνουν τη ζωή όπως εσείς. Μέσα από τους δικούς τους φακούς. Αντί λοιπόν να γίνετε αμέσως αμυντικοί, προσπαθήστε να δείτε τη ζωή μέσα από τα μάτια τους και να απορρίψετε τις σκληρότητες που μπορεί να εκτοξεύσουν.

17. Μην επιτρέπετε σε κανέναν άλλο να ορίσει τι σημαίνει επιτυχία για εσάς. Δεν ενδιαφέρεται καθένας να ξεκινήσει τη δική του εταιρεία ή να εργαστεί σε κάποια ισχυρή εταιρεία. Η επιτυχία είναι αυτό που την πετυχαίνεις και δεν πρέπει ποτέ να αφήνεις κανέναν άλλο να το μειώσει.

18. Μην ξεχνάτε ότι η ζωή είναι τόσο φευγαλέα όσο η ευτυχία. Ο χρόνος είναι μια ψευδαίσθηση και κάθε μη ρεαλιστικό δευτερόλεπτο του έχει σημασία. Ίσως να μην μπορούμε να αποφύγουμε τις τύψεις ή τα λάθη μας, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε να εκτιμούμε κάθε λεπτό του. Ποτέ μην ζεις σαν να έχεις μια αιωνιότητα.

19. Μην ζητάτε συγνώμη που είστε ευτυχισμένοι. Πολύ συχνά οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη δυστυχία τους ως βάση για τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις τους. Βράζουμε στη δυστυχία μας και χλευάζουμε αυτούς που έχουν ανέβει πάνω από τη δική τους, μην αφήσετε κανέναν να σας κάνει να ντρέπεστε για την ευτυχία.

20. Μην ορίζετε τον εαυτό σας με τα πράγματα που διαβάζετε διαδικτυακά ή έντυπα, μην περνάτε τη ζωή σας συνεχώς συγκρίνοντας τον εαυτό σας με όλους τους άλλους. Επεξεργαστείτε, σκεφτείτε και γίνετε ό, τι διάολο θέλετε να είστε. Τι ξέρει κανείς καλύτερα από εμάς τελικά;

21. Σταματήστε να ζητάτε την προσοχή των άλλων. Σας αρέσει να διηγείστε στους φίλους σας τα στραβά και ανάποδα της ζωής σας; Γκρινιάζετε και παραπονιέστε; Είστε άρρωστοι ή αδιάθετοι όλη την ώρα; Πάντα βρίσκετε ένα ελάττωμα, ένα μειονέκτημα ή ένα μείον σε πρόσωπα πράγματα και καταστάσεις; Αν απαντήσατε «ναι» σε κάποιο από τα παραπάνω, αναρωτηθείτε αν επιζητάτε την προσοχή των άλλων. Αν διαρκώς ζητάτε από τους άλλους να σας προσέξουν, τότε μάλλον εσείς δε δίνετε την απαιτούμενη προσοχή στον εαυτό σας…

22. Σταματήστε να νοιάζεστε για το τι θα πουν οι άλλοι. Σταματήστε να βάζετε στην πρώτη θέση το τι θα πουν οι άλλοι. Πάρτε τις αποφάσεις σας και χαράξτε το δρόμο σας. Καθένας έχει τη γνώμη του και συχνά η γνώμη των άλλων είναι υποκειμενική και χρωματισμένη με ζήλεια, κακεντρέχεια, διαφορετικές εμπειρίες ή κοσμοθεωρία. Πάρτε τη ζωή σας στα χέρια σας και μάθετε να ‘κόβετε’ ευγενικά αλλά αποφασιστικά αυτούς που σας λένε τη γνώμη τους ή σας επικρίνουν.

23. Σταματήστε να κρατάτε κακία. Η εύκολη λύση είναι να κρατάτε κακία σε όσους σας έβλαψαν ή σας στεναχώρησαν. Stop! Είναι πράγματι η λύση; Και βέβαια όχι! Αν κρατάτε κακία στους άλλους, αυτό σημαίνει ότι τους δίνετε μεγαλύτερη σημασία από αυτή που τους αναλογεί. ‘Ξεκολλήστε’ λοιπόν από την αρνητική κατάσταση και τους αρνητικούς ανθρώπους και πάτε παρακάτω, σε κάτι καλύτερο, που σας αξίζει!

24. Σταματήστε να αμφιβάλλετε. Συχνά οι άνθρωποι αμφιβάλλουν αν αυτό που διάλεξαν είναι το σωστό, αν πρέπει να κάνουν αυτό που αγαπάνε ή καλύτερα να το αφήσουν για κάτι που θα φέρει περισσότερα χρήματα, αμφιβάλλουν αν ο άνθρωπός τους είναι ο σωστός, αν αυτό που έχουν στη ζωή τους είναι καλό ή θα πρέπει να βάλουν πλώρη για κάτι καλύτερο… Η αμφιβολία είναι ο εχθρός της αυτοβελτίωσης: οι άνθρωποι που αμφιβάλλουν σπάνια περνάνε σε δράση, απλώς βράζουν στο ζουμί τους.

25. Σταματήστε να θεωρείτε τον εαυτό σας αδύναμο. Ένα τεράστιο μπλοκάρισμα στην αυτοβελτίωση και την εσωτερική ευτυχία είναι η αίσθηση αδυναμίας που έχει κάποιος. «Δεν έχω λεφτά,», «δεν μπορώ να αδυνατίσω», «μου είναι αδύνατον να κόψω το τσιγάρο», «δε μπορώ να φύγω από τον κακό γάμο μου», «ποτέ δε θα βρω έναν άνθρωπο να με κάνει ευτυχισμένη/ο» και τόσες άλλες δηλώσεις αδυναμίας σαμποτάρουν τη ζωή των ανθρώπων. Κι όμως, παρά τις όποιες δυσκολίες, έχετε τη δύναμη να κάνετε αλλαγές στον τρόπο που σκέφτεστε και, ανακαλύπτοντάς τις εσωτερικές σας δυνάμεις να αλλάξετε τη ζωή σας!

Αν θέλεις να αγγίξεις το όνειρό σου, δούλεψε στην σιωπή κι άσε την επιτυχία σου να κάνει θόρυβο

Σε μια εποχή όπου η ζήλια κυριαρχεί και οι καλοί άνθρωποι είναι είδη προς εξαφάνιση, πολλές φορές μπαίνουμε στην διαδικασία να εκμυστηρευτούμε όνειρά μας που θα θέλαμε να υλοποιήσουμε.

Δυστυχώς όμως σπάνια θα συναντήσεις άνθρωπο εκτός βέβαια από τα μέλη της οικογένειας σου με τους οποίους σας συνδέουν ισχυροί δεσμοί αίματος, που θα σε παρακινήσουν, θα σε ενθαρρύνουν. Αντίθετα θα σε αποτρέψουν, θα σε απογοητεύσουν, θα σε πείσουν να εγκαταλείψεις την όποια προσπάθεια και να παραμείνεις στην ήδη υπάρχουσα καθημερινότητα η οποία σου παρέχει την απαραίτητη ασφάλεια. Κι αυτό γιατί η επιτυχία του πλησίον δύσκολα αντέχεται. Μόνο ένας καλός άνθρωπος απαλλαγμένος από το αίσθημα της ζήλιας μπορεί να το δεχτεί.

Η επιτυχία δοκιμάζει και διαλύει φιλίες. Να το θυμάσαι. Στην δυστυχία σου πολλοί θα είναι εκείνοι που θα σου σταθούν από λύπηση. Στην χαρά σου ακόμη λιγότεροι. Στην επιτυχία σου; Όταν έρθεις αντιμέτωπος με την σκληρή πραγματικότητα που θα σου προσφέρει η επιτυχία, θα εκπλαγείς. Κι αυτό γιατί τα άτομα που θα σε στηρίξουν θα είναι επί το πλείστον άγνωστα σε σένα μέχρι εκείνη την δεδομένη στιγμή.

Έπειτα να είσαι προετοιμασμένος ότι το ξεσκαρτάρισμα ανθρώπων που θα αποφασίσεις έπειτα να κάνεις στην ζωή σου, θα την αλλάξουν πλήρως. Μην στεναχωρηθείς. Η ζωή σου θα αλλάξει προς το καλύτερο. Διότι θα απομακρύνεις τους υποκριτές και θα παραμείνεις με άτομα που αξίζει πραγματικά να είναι κοντά σου.

Αν θέλεις λοιπόν να αγγίξεις το όνειρό σου, δούλεψε στην σιωπή… άσε την επιτυχία σου να κάνει θόρυβο… κι εκείνη θα επιλέξει τους πραγματικούς σου φίλους.

Η αλήθεια είναι η μεγαλύτερη ελευθερία

Όταν δεν έχεις τι να πεις, πες την αλήθεια. Όταν έχεις τι να πεις, πες την αλήθεια. Όταν δεν ξέρεις τι να κάνεις, κάνε την αλήθεια. Κι όταν δεν ξέρεις πού να πας, πήγαινε στην αλήθεια.

Άκου τι έχεις μέσα σου, άκου βαθιά, στον πυρήνα της ύπαρξής σου ποιος είσαι. Ποιος πραγματικά είσαι. Μείνε μέσα στη στιγμή και αφουγκράσου. Πώς νιώθεις σχετικά με την κατάσταση / τον άνθρωπο / το θέμα; Ποιος είσαι εσύ απέναντι σ’ αυτό; Ποιος θέλεις να είσαι εσύ απέναντι σ’ αυτό; Κάνε στον εαυτό σου μικρές ερωτήσεις, δώσε μικρές απαντήσεις και άσε τον εαυτό σου να οδηγηθεί βήμα βήμα στην εσωτερική σου αλήθεια. Βρες τη, δες τη, έκφρασέ τη με τιμή και δόξασέ τη. Γιατί η αλήθεια σου εκφράζει το ποιος είσαι τη δεδομένη στιγμή. Η αλήθεια σου είναι η στιγμιαία συμβολή σου στον κόσμο.

Λένε ότι η αλήθεια πληγώνει. Λέω ότι η αλήθεια απελευθερώνει.

Λένε ότι η αλήθεια πολλές φορές πονάει. Λέω πως η αλήθεια είναι ο μόνος δρόμος. Ο δρόμος πίσω στον εαυτό μας. Γιατί θέλει θάρρος και δύναμη για να μπορέσεις να σταθείς απέναντι στην ίδια σου την ύπαρξη, να της πεις την αλήθεια και να είσαι εντάξει μ’ αυτό. Μα είναι ο μόνος δρόμος.

Τίμησε το ποιος είσαι λέγοντας την αλήθεια σου σε κάθε στιγμή του τώρα. Τίμησε τους άλλους λέγοντάς τους την αλήθεια σου και δίνοντάς τους την ευκαιρία να πουν κι εκείνοι τη δική τους.

Η αλήθεια σημαίνει αυτοσεβασμός και αγάπη. Η αλήθεια σημαίνει ακούω και δέχομαι τον εαυτό μου γιατί είναι υπέροχος. Μη φοβάσαι πως λέγοντας τι πραγματικά νιώθεις και τι πραγματικά θες θα πληγώσεις αυτόν που έχεις απέναντί σου ή δε θα του κάνεις καλό. Έκφρασέ την με αγάπη και κατανόηση και εκείνη θα κάνει το θαύμα της. Η αλήθεια είναι η μεγαλύτερη ελευθερία.

Άκουσέ την και μείνε μαζί της σε κάθε δύσκολη στιγμή, σε κάθε στιγμή που δεν μπορείς να αποφασίσεις, που φοβάσαι, που διστάζεις. Γίνε φίλος μαζί της, αγάπησέ τη. Είναι αυτό που είσαι. Και είσαι αυτό που είναι.

Δυστυχισμένοι όσοι θρηνούν

Δυστυχισμένοι όσοι θρηνούν, γιατί πια απόχτησαν τη θλιβερή συνήθεια του θρήνου.

Μακάριοι όσοι ξέρουν πως ο πόνος δεν είναι στεφάνι δόξας.

Δεν αρκεί νά ’σαι ο έσχατος για νά ’σαι κάποια μέρα ο πρώτος.

Ευτυχισμένος όποιος δεν επιμένει πως έχει δίκιο, γιατί κανείς δεν έχει, ή έχουν όλοι.
Ευτυχισμένος όποιος συγχωρεί τους άλλους καθώς κι εκείνος που συγχωρεί τον ίδιο τον εαυτό του.
Ευλογημένοι οι ειρηνοποιοί, γιατί δε θα καταδεχτούν τη διχόνοια.
Ευλογημένοι όσοι δεν διψούν για δικαιοσύνη, επειδή ξέρουν πως η μοίρα μας, αντίδικη ή σπλαχνική, είναι έργο της τύχης, της ανεξιχνίαστης.
Ευλογημένοι οι ελεήμονες, γιατί η ευτυχία τους θα είναι να ελεούν κι όχι να περιμένουν ανταπόδοση.
Ευλογημένοι όσοι διώκονται για χάρη του δίκιου, γιατί τους νοιάζει περισσότερο το δίκιο απ’ ό,τι η ανθρώπινη μοίρα τους.

Κανείς δεν είναι το αλάτι της γης, μα και κανένας δεν υπάρχει που να μην ήταν σε κάποια στιγμή της ζωής του.

Οι ανθρώπινες πράξεις δεν αξίζουν ούτε για την κόλαση, ούτε για τους ουρανούς.

Να μη μισείς τον εχθρό σου, γιατί αν το κάνεις, γίνεσαι κατά κάποιον τρόπο σκλάβος του. Το μίσος σου, δε θα σε ικανοποιήσει περισσότερο από τη γαλήνη σου.

Αν σε βάλει σε πειρασμό το δεξί σου χέρι, συγχώρεσέ το· είσαι και σώμα και ψυχή και είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να καθορίσεις το όριο που τα διαχωρίζει.

Να μη μεγαλοποιείς τη λατρεία της αλήθειας· δεν υπάρχει άνθρωπος που μέσα σε μια μονάχα μέρα, να μην είπε ψέματα φορές πολλές, έχοντας κάθε δίκιο.

Να μην ορκίζεσαι, γιατί ο όρκος είναι μονάχα έμφαση.
Να αντιστέκεσαι στο κακό, αλλά χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Σ’ αυτόν που θα σου χτυπήσει το δεξί μάγουλο, μπορείς να του γυρίσεις και τ’ άλλο, φτάνει να μην είναι ο φόβος που στο γυρίζει.

Εγώ δε μιλώ ούτε για εκδίκηση, ούτε για συγνώμη· η λησμονιά είναι η μόνη εκδίκηση και η μοναδική συγνώμη.

Κάνοντας καλό στον εχθρό σου, έχεις βρει τον καλύτερο τρόπο να ικανοποιήσεις τη ματαιοδοξία σου.
Δώσε τα άγια στα σκυλιά και ρίξε τα μαργαριτάρια σου στους χοίρους· αυτό που έχει σημασία είναι να δίνεις.
Ψάχνε, μόνο για νά ’χεις τη χαρά να ψάχνεις και όχι για τη χαρά πως βρίσκεις…

Μην κρίνεις το δέντρο από τους καρπούς του, ούτε τον άνθρωπο από τα έργα του· μπορούσαν νά ’ναι και καλύτερα ή χειρότερα.

Τίποτα δεν χτίζεται πάνω στην πέτρα, όλα πάνω στην άμμο χτίζονται, όμως το χρέος μας είναι να χτίζουμε σα νά ’τανε η άμμος πέτρα…

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΗ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Αν θέλουμε να ζήσουμε μια πραγματικά επιτυχημένη ζωή, πρώτα απ’ όλα πρέπει ν’ αποκτήσουμε μια καλή εικόνα για τις διαφορές μεταξύ των επιτυχημένων και των μη επιτυχημένων της ζωής. Δηλαδή, για το τι κάνουν και τι δεν κάνουν τόσο οι πρώτοι, όσο και οι δεύτεροι.

Πριν περάσω στις διαφορές μεταξύ των επιτυχημένων και των μη επιτυχημένων της ζωής, οφείλω να κάνω σαφές ότι πραγματικά επιτυχημένη ζωή δεν σημαίνει απόκτηση πλούτου, δόξας, εξουσίας και φήμης. Επιτυχημένη ζωή σημαίνει να ζήσουμε όπως εμείς θέλουμε να ζήσουμε, να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα, να γίνουμε ο εαυτός που θέλουμε να γίνουμε, να ζούμε με αξιοπρέπεια, με νόημα, με θετικά και διαρκώς ευχάριστα συναισθήματα, ν’ απολαμβάνουμε την κάθε στιγμή -ακόμη και τις δύσκολες. Αντίθετα, μια μη επιτυχημένη ζωή σημαίνει να ζούμε με αρνητικά συναισθήματα, με την πικρία των ανεκπλήρωτων ονείρων, με έλλειψη αυτοεκτίμησης, νοήματος και ενδιαφέροντος, με μια συνεχή έλλειψη ικανοποίησης και ευχαρίστησης. Σημαίνει να μας πηγαίνει η ζωή και να μην την πηγαίνουμε εμείς. Να ζούμε όπως θέλουν οι άλλοι και όχι όπως θέλουμε εμείς.

Με βάση αυτήν τη διευκρίνιση και σύμφωνα με τη γνώση που μας προσφέρουν οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες -η οποία γνώση ασφαλώς επιλέγεται και κατανοείται μέσα από τα δικά μου βιώματα και τη δική μου εμπειρία-, θεωρώ ότι μεταξύ των επιτυχημένων και των μη επιτυχημένων της ζωής υπάρχουν οι παρακάτω θεμελιώδεις διαφορές:

1.
» Οι επιτυχημένοι ορίζουν οι ίδιοι το τι σημαίνει επιτυχημένη ζωή και πώς θέλουν να ζουν, ποιος είναι ο ιδανικός εαυτός που θέλουν να γίνουν, ποιον εαυτό θέλουν να βλέπουν στον καθρέφτη. Ζουν με νόημα και δίνουν προτεραιότητα στην αγάπη, στον έρωτα, στη στοργή, στη δημιουργία, στην καλλιέργεια, στην ψυχική γαλήνη, στη συντροφικότητα, στη γνήσια φιλία, στην αναψυχή, στη φύση, στον αυτοσεβασμό, στην αξιοπρέπεια, στην αυτοεκτίμηση δηλαδή στο όλον του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής,

»Οι μη επιτυχημένοι ορίζουν την επιτυχημένη ζωή με τα καταναλωτικά πρότυπα και με τα στερεότυπα του συστήματος, όπως πλούτη, φήμη και δόξα. Οι μη επιτυχημένοι κάνουν το λάθος που παραστατικά εξήγησε ο Σοπενχάουερ (Schopenhauer): «Η συνεχής κατανάλωση και απόκτηση υλικών αγαθών είναι όπως το νερό της θάλασσας: Όσο περισσότερο πίνεις, τόσο περισσότερο διψάς».

2.
» Οι επιτυχημένοι πιστεύουν ότι, δεδομένων των περιορισμών του περιβάλλοντος, η ζωή τους εξαρτάται κυρίως από τις δικές τους επιλογές και αισθάνονται την ευθύνη τους γι’ αυτές Κάνουν τα πράγματα να συμβαίνουν.

»Οι μη επιτυχημένοι πιστεύουν στη μοίρα, στην τύχη και στο ότι η ζωή τους εξαρτάται από το περιβάλλον και από τους άλλους. Δεν συνειδητοποιούν και δεν αξιοποιούν την ελευθερία που διαθέτουν. Αφήνουν τα πράγματα να συμβαίνουν.

3.
»Οι επιτυχημένοι έχουν ξεκάθαρες αξίες και τις χρησιμοποιούν ως πυξίδα στον χαοτικό, αβέβαιο και πολύπλοκο κόσμο που ζούμε. Είναι ανελαστικοί με τις αξίες τους και συμβιβαστικοί με τα μικρά πράγματα.

» Οι μη επιτυχημένοι δεν έχουν ξεκάθαρες αξίες και συνήθως άγονται και φέρονται από τους άλλους και τις συνθήκες. Είναι ελαστικοί με τις αξίες τους και ανελαστικοί με τα μικρά πράγματα.

4.
»Οι επιτυχημένοι έχουν όνειρα και εστιάζουν τις προσπάθειές τους σε σχέδια και στόχους ώστε να πετύχουν την υλοποίησή τους.

»Οι μη επιτυχημένοι ονειροπολούν, έχουν φαντασιώσεις και μεγαλοϊδεατισμούς, για τους οποίους εύχονται να υλοποιηθούν από μόνοι τους ή χάρη στην τύχη.

5.
» Οι επιτυχημένοι έχουν ως προτεραιότητες τα σημαντικά πράγματα και εστιάζουν την ενέργεια και τη δράση τους σε αυτά.

» Οι μη επιτυχημένοι χάνονται σε μια πλειάδα ασήμαντων πραγμάτων. Αφήνουν τα σημαντικά πράγματα στο έλεος των ασήμαντων.

6.
»Οι επιτυχημένοι σκέφτονται ορθολογικά, αξιοποιούν το μυαλό τους δημιουργικά και «έξω από το κουτί», ορίζουν σωστά τα προβλήματα, αναζητούν συνεχώς καινοτόμες λύσεις και τις αξιολογούν με συγκεκριμένα κριτήρια. Αποτελούν μέρος της λύσης. Σε κάθε πρόβλημα βρίσκουν μια λύση.

» Οι μη επιτυχημένοι σκέφτονται διαισθητικά. Συμπαρασύρονται από παρορμήσεις και συγκινήσεις, σκέφτονται «μέσα στο κουτί», αφήνονται στις στερεότυπες και πεπατημένες λύσεις. Αποτελούν μέρος του προβλήματος. Σε κάθε λύση βρίσκουν ένα πρόβλημα.

7.
»Οι επιτυχημένοι αντιμετωπίζουν τα διλήμματα δημιουργικά. Σκέφτονται με το «και» (both and more) – π.χ. και επιτυχημένη προσωπική και επιτυχημένη επαγγελματική ζωή.

» Οι μη επιτυχημένοι αντιμετωπίζουν τα διλήμματα με στερεότυπα, σκέφτονται με το «ή», δηλαδή το ένα ή το άλλο – π.χ. επιτυχημένη προσωπική ζωή ή επιτυχημένη επαγγελματική ζωή.

8.
» Οι επιτυχημένοι έχουν ανοιχτό μυαλό. Είναι ανοιχτοί σε νέες ιδέες, ψάχνουν, πειραματίζονται, καινοτομούν.

» Οι μη επιτυχημένοι έχουν κλειστό μυαλό, υιοθετούν απόλυτες αλήθειες, έχουν αμετακίνητες πεποιθήσεις, ταμπού μη συζητήσιμα και «ιερές αγελάδες».

9.
» Οι επιτυχημένοι είναι ρεαλιστικά αισιόδοξοι και ζουν με βάσιμες ελπίδες.

» Οι μη επιτυχημένοι είναι απαισιόδοξοι ή υπέρμετρα αισιόδοξοι και έχουν, αντιστοίχως, είτε αβάσιμους φόβους είτε αβάσιμες ελπίδες.

10.
» Οι επιτυχημένοι έχουν ισχυρή θέληση να επιτυγχάνουν ό,τι στοχεύουν: δεσμεύονται , προσπαθούν γι’ αυτό με σχέδιο, εστίαση και προσπάθεια.

» Οι μη επιτυχημένοι δεν έχουν θέληση και εύχονται οι επιθυμίες τους να επιτευχθούν χάρη στη τύχη.

11.
» Οι επιτυχημένοι δείχνουν επιμονή, υπομονή, κουράγιο και αντοχή μέχρι να επιτύχουν αυτό που θέλουν.

» Οι μη επιτυχημένοι παρατούν την προσπάθεια με τις πρώτες δυσκολίες.

12.
» Οι επιτυχημένοι σκέφτονται και συμπεριφέρονται στους άλλους με τη λογική του «κερδίζω – κερδίζεις». Είναι μέρος της ομάδας,

» Οι μη επιτυχημένοι σκέφτονται και συμπεριφέρονται στους άλλους με τη λογική του «κερδίζω – χάνεις». Είναι έξω από την ομάδα,

13.
» Οι επιτυχημένοι μαθαίνουν και βελτιώνονται συνεχώς, δίνουν έμφαση στην εκπαίδευση και στην παιδεία. Πιστεύουν ότι σοφός άνθρωπος είναι αυτός που γνωρίζει τόσο τι γνωρίζει, όσο και τι δεν γνωρίζει.

» Οι μη επιτυχημένοι θεωρούν ότι γνωρίζουν όσα χρειάζονται και δίνουν έμφαση μόνον στην εκπαίδευση. Πιστεύουν ότι σοφός άνθρωπος είναι αυτός που τα γνωρίζει όλα.

14.
» Οι επιτυχημένοι σέβονται τη διαφορετικότητα του άλλου και πιστεύουν στην αμοιβαία κατανόηση. Μπαίνουν στη θέση του άλλου και μπορούν ν’ ακούν σωστά.

» Οι μη επιτυχημένοι απαιτούν να έχουν την κατανόηση των άλλων, αλλά βλέπουν και ακούν μόνον μέσα από τη δική τους θέση.

15.
» Οι επιτυχημένοι διεκδικούν με θετική συμπεριφορά τα δικαιώματά τους, χωρίς να αγνοούν τα δικαιώματα του άλλου.

» Οι μη επιτυχημένοι δεν διεκδικούν τα δικαιώματά τους (παθητική συμπεριφορά) ή τα διεκδικούν σε βάρος των δικαιωμάτων του άλλου (επιθετική συμπεριφορά).

16.
» Οι επιτυχημένοι δείχνουν ευαισθησία και ανθρωπιά στους άλλους, χωρίς να είναι ανεκτικοί μαζί τους όταν δεν έχουν σωστές συμπεριφορές ή επιδόσεις.

» Οι μη επιτυχημένοι είτε δείχνουν ευαισθησία και ανθρωπιά και είναι υπερβολικά ανεκτικοί, είτε δεν δείχνουν και είναι ανελέητοι.

17.
» Οι επιτυχημένοι περιτριγυρίζονται από ανθρώπους τους οποίους επιλέγουν με τη λογική τόσο να παίρνουν, όσο και να δίνουν, ώστε να εξασφαλίζεται το αμοιβαίο όφελος.

» Οι μη επιτυχημένοι αφήνονται να επιλεγούν από άλλους ή επιλέγουν ανθρώπους από τους οποίους μόνον παίρνουν ή στους οποίους μόνον δίνουν.

18.
» Οι επιτυχημένοι πιστεύουν τον εαυτό τους χωρίς να τον υπερεκτιμούν, έχοντας αυτογνωσία για τα δυνατά και τα ασθενή σημεία τους.

» Οι μη επιτυχημένοι είτε δεν πιστεύουν στον εαυτό τους, είτε τον υπερεκτιμούν.

19.
» Οι επιτυχημένοι επιζητούν τη συνεχή βελτιωτική αλλαγή και προσαρμογή.

» Οι μη επιτυχημένοι φοβούνται την αλλαγή, γι’ αυτό και της αντιστέκονται.

20.
» Οι επιτυχημένοι επιδιώκουν τη θετική και την αρ νητική κριτική από τους άλλους ώστε να βελτιώνονται.

» Οι μη επιτυχημένοι αρέσκονται στη θετική κριτική, αλλά δυσαρεστούνται από αυτήν -και αμύνονται στην αρνητική κριτική των άλλων.

21.
» Οι επιτυχημένοι επιδιώκουν να κυριαρχούν στον εαυτό τους και να τον ελέγχουν.

» Οι μη επιτυχημένοι επιδιώκουν να κυριαρχούν στους άλλους και δεν ελέγχουν τον εαυτό τους.

22.
»Οι επιτυχημένοι πιστεύουν ότι επιτυχία δεν είναι να μην πέσεις, αλλά κάθε φορά που πέφτεις να σηκώνεσαι. Υιοθετούν το «Ό,τι δεν με σκοτώνει, μεκ κάνειπιο δυνατό .»

»Οι μη επιτυχημένοι πιστεύουν ότι επιτυχία είναι ναμην πέσεις,

23.
» Οι επιτυχημένοι επιζητούν τις συμβουλές των άλλων και τις λαμβάνουν υπόψη τους.

» Οι μη επιτυχημένοι πιστεύουν πως, όταν οι άλλοι τους δίνουν συμβουλές, τους θεωρούν κατώτερους, γι’ αυτό αισθάνονται μειονεκτικά και δεν τις ακούν.

24.
»Οι επιτυχημένοι επιλέγουν ένα επάγγελμα που τους ταιριάζει και τους αρέσει, με σκοπό να έχουν εξαιρετικές επιδόσεις και να το απολαμβάνουν.

»Οι μη επιτυχημένοι επιλέγουν ένα επάγγελμα για να αποκτήσουν χρήματα, δόξα ή εξουσία.

25.
» Οι επιτυχημένοι απολαμβάνουν τις ευχάριστες στιγμές του παρελθόντος, ελπίζουν και προετοιμάζονται για το καλύτερο μέλλον και ταυτόχρονα ζουν την κάθε στιγμή στο παρόν όσο πιο απολαυστικά μπορούν.

» Οι μη επιτυχημένοι νοσταλγούν το παρελθόν και ελπίζουν για το μέλλον, χωρίς να απολαμβάνουν το παρόν και χωρίς να προετοιμάζονται για το μέλλον.

Αν η ευτυχία σου έχει προϋποθέσεις, θα παραμείνεις δυστυχισμένος

Εχθές, το σήμερα ήταν μέλλον κι εσύ το ονειρευόσουν. Τώρα βρίσκεται εδώ. Τι συμβαίνει; Είσαι ευτυχισμένος;

Το χθες ήταν επίσης μέλλον κάποτε. Το παρελθόν ήταν κάποτε μέλλον και τώρα έχει φύγει. Και το μέλλον επίσης θα φύγει.
Κοροϊδεύεις τον εαυτό σου με το να ονειροπολείς.
Κοίταζε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Αν το αναβάλλεις έστω και για μια στιγμή, χάνεις και τότε γίνεται συνήθεια, μια πολύ βαθιά ριζωμένη συνήθεια. Αύριο επίσης θα χάσεις και μεθαύριο επίσης, επειδή εσύ θα παραμείνεις ο ίδιος. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά και η συνήθειά σου να ονειροπολείς θα γίνει ακόμη πιο δυνατή.
Και ονειρεύεσαι κάτι, το επιθυμείς, το λαχταράς και όταν συμβεί, βλέπεις ότι εξακολουθείς να είσαι ανικανοποίητος.
Τώρα κάτι άλλο σε κάνει δυστυχισμένο.
Αυτό είναι που πρέπει να γίνει κατανοητό. Αν η επιθυμία σου δεν εκπληρωθεί, απογοητεύεσαι. Αν εκπληρωθεί, πάλι απογοητεύεσαι.
Αυτή είναι η δυστυχία της επιθυμίας.
Ακόμη κι αν εκπληρωθεί, εσύ δεν αισθάνεσαι πληρότητα.
Ξαφνικά εμφανίζονται καινούργια πράγματα.
Ο νους συνεχίζει να σου λέει: “Κάνε αυτό, κάνε εκείνο. Αγόρασε αυτό, αγόρασε το άλλο… διαφορετικά πώς μπορείς να είσαι ευτυχισμένος;”
Αν η ευτυχία σου έχει προϋποθέσεις, θα παραμείνεις δυστυχισμένος.
Αν δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος έτσι όπως είσαι…
Ξέρω ότι η δουλειά είναι σκληρή, ότι ο μισθός είναι λίγος, ότι η ζωή είναι ένας αγώνας, αν όμως δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος έτσι όπως είσαι, δεν πρόκειται να είσαι ποτέ ευτυχισμένος.
Αν δεν είσαι ευτυχισμένος χωρίς κανένα λόγο, θα βρίσκεις πάντοτε κάτι για να καταστρέψει την ευτυχία σου. Πάντοτε θα βρίσκεις ότι κάτι λείπει. Κι εκείνο που “λείπει”, θα γίνει και πάλι η ονειροπόλησή σου.

Και ποτέ δεν μπορείς να τα έχεις όλα. Ακόμη κι αν αυτό ήταν εφικτό, ακόμη και τότε εσύ δεν θα ήσουν ευτυχισμένος.
Απλώς δες το μηχανισμό του νου: Αν έχεις τα πάντα, όλα όσα επιθυμείς, ξαφνικά θα αρχίσεις να βαριέσαι. Ο νους δεν θα σου επιτρέψει ποτέ να είσαι ευτυχισμένος.
Όποιες κι αν είναι οι προϋποθέσεις, ο νους πάντα βρίσκει κάτι για να είναι δυστυχισμένος.
Δεν χρειάζεται να κάνεις προσπάθεια για να αναπνέεις ούτε να θέτεις προϋποθέσεις. Απλώς αναπνέεις. Το ίδιο ακριβώς είναι η ευτυχία.

Η ευτυχία είναι η εσωτερική σου φύση. Δεν χρειάζεται καμία εξωτερική προϋπόθεση. Η ευδαιμονία είναι η φυσική σου κατάσταση, δεν είναι επίτευγμα. Αν απλώς ξεφορτωθείς το μηχανισμό του νου, αρχίζεις να αισθάνεσαι ευδαιμονικά.
Ρωτάς: “Γιατί συνεχώς ονειρεύομαι το μέλλον;”
Ονειρεύεσαι το μέλλον, επειδή δεν έχεις γευτεί το παρόν.
Άρχισε να γεύεσαι το παρόν. Βρες μερικές στιγμές, που απλώς τις ευχαριστιέσαι.

Όταν κοιτάζεις τα δέντρα, να τα κοιτάζεις ολόκληρος.
Όταν ακούς τα πουλιά, να τα ακούς ολόκληρος. Άφησέ τα να αγγίξουν τον βαθύτερο πυρήνα σου. Άφησε το τραγούδι τους να απλωθεί σε όλο σου το είναι.
Όταν κάθεσαι στην άκρη της θάλασσας, απλώς άκουγε τον άγριο βρυχηθμό των κυμάτων, επειδή εκείνος ο άγριος βρυχηθμός δεν έχει ούτε παρελθόν ούτε μέλλον. Αν μπορείς να συντονιστείς μαζί του, θα γίνεις κι εσύ επίσης ένας άγριος βρυχηθμός.
Αγκάλιασε το δέντρο και χαλάρωσε μαζί του. Νιώσε το πράσινό του να μπαίνει μέσα σου.
Ξάπλωσε στην άμμο, ξέχνα τον κόσμο, νιώσε τη ζέστη της να μπαίνει μέσα σου.
Πήγαινε στο ποτάμι, κολύμπησε κι άφησε το ποτάμι να κολυμπήσει μαζί σου.
Κάνε ό,τι αισθάνεσαι ότι σ’ ευχαριστεί κι απόλαυσέ το ολοκληρωτικά.
Εκείνες τις στιγμές, το παρελθόν και το μέλλον θα εξαφανιστούν κι εσύ θα βρίσκεσαι στο εδώ και τώρα.

Αν θέλετε να υπάρξετε και να ζήσετε με μεγαλοσύνη

Η επιθυμία σας να υπάρξετε και να ζήσετε με μεγαλοσύνη είναι μια πλευρά της πνευματικής σας ενέργειας.

Για να αποκτήσετε ισορροπία σε αυτόν τον τομέα της ζωής σας, πρέπει να χρησιμοποιήσετε την ενέργεια των σκέψεών σας για να εναρμονιστείτε με εκείνα που επιθυμείτε. Η νοητική σας ενέργεια προσελκύει όσα σκέφτεστε. Σκέψεις που αποτίνουν φόρο τιμής στην απογοήτευση, προσελκύουν απογοήτευση.

Όταν λέτε ή σκέφτεστε κάτι σαν “Δεν μπορώ να κάνω τίποτα, έχω χάσει τον έλεγχο της ζωής μου και είμαι παγιδευμένος-η”, αυτό ακριβώς θα προσελκύσετε!!! δηλαδή, αντίσταση προς τις μεγαλύτερες επιθυμίες σας!!! Με κάθε σκέψη απογοήτευσης είναι σαν να αγοράζετε ένα εισιτήριο για περισσότερη απογοήτευση. Κάθε σκέψη που επιβεβαιώνει ότι είστε παγιδευμένοι, ζητά από το Σύμπαν να σας στείλει ακόμα περισσότερη από εκείνη την κόλλα που σας κρατά καθηλωμένους.

Το πιο σημαντικό εργαλείο για την απόκτηση της ισορροπίας είναι η επίγνωση ότι εσείς και μόνο εσείς είστε υπεύθυνοι για την ανισορροπία ανάμεσα σε εκείνο που ονειρεύεστε πως προοριζόταν να είναι η ζωή σας και στις καθημερινές συνήθειες που αποστραγγίζουν τη ζωή από αυτό το όνειρο.

Μπορείτε να ευθυγραμμιστείτε εκ νέου με τη νοητική σας ενέργεια, ώστε να σας παρουσιαστούν ευκαιρίες για να διορθώσετε αυτήν την ανισορροπία. Όταν το κάνετε αυτό, ανακαλύπτετε ότι, ενώ ο κόσμος της πραγματικότητας έχει τα όριά του, ο κόσμος της φαντασίας σας δεν έχει περιορισμούς. Από αυτήν την απεριόριστη φαντασία προέρχεται ο σπόρος μιας πραγματικότητας που ζητούσε επιτακτικά να αποκατασταθεί σε ένα ισορροπημένο περιβάλλον.

Η Ελληνική σύλληψη του θανάτου (2)

Αν περιοριζόμαστε στη διαπίστωση ότι οι Έλληνες –πράγμα ήδη εκπληκτικό- είναι οι πρώτοι που ανακάλυψαν ότι ο άνθρωπος είναι θνητός με την οριστική και τελική έννοια, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον, θα μέναμε όμως στην απλή γνώση μιας μόνο πλευράς του ανθρώπου ως θνητού ζωικού οργανισμού. Τα βόδια πεθαίνουν, τα άλογα πεθαίνουν, οι άνθρωποι κι αυτοί πεθαίνουν. Ή, το πολύ, θα φτάναμε μέχρι τις πιο προχωρημένες θέσεις της σύγχρονης φιλοσοφίας, του Heidegger π.χ., για τον οποίο ο άνθρωπος αποτελεί το μοναδικό ζώο που γνωρίζει ότι θα πεθάνει. Προφανώς το ουσιώδες στον αρχαίο ελληνικό κόσμο προχωρεί παραπέρα. Υπάρχει όχι μόνο η γνώση της θνητότητας μας, αλλά η επιλογή του τρόπου θανάτου και η επιλογή του ίδιου του θανάτου.

Τα δύο ίσως σημαντικότερα πρόσωπα του ελληνικού φαντασιακού, το πρώτο στην αρχή του, ένας πλασματικός ήρωας, ο Αχιλλέας, και το άλλο στην κατάληξή του, ο Σωκράτης, προσωπικότητα σαφώς ιστορική και υπαρκτή, επιλέγουν και οι δύο το θάνατο. Ο Αχιλλέας γνωρίζει πως τίποτε δεν αξίζει όσο η ζωή, και παρ’ όλα αυτά διαλέγει το θάνατο. Δεν επιστρέφει στη Φθία, αλλά προχωρεί προς τη μάχη σίγουρος ότι θα βρει τη δόξα αλλά και το θάνατο. Η τραγική σύλληψη εδώ … έγκειται στη σύλληψη αυτής της έσχατης αντίφασης: τίποτε δεν αξίζει όσο η ζωή, αλλά αν τίποτα δεν αξίζει περισσότερο από τη ζωή, τότε η ζωή δεν αξίζει τίποτα.

Όπως λέει ο Σωκράτης, ο ανεξέταστος βίος, η απερίσκεπτη ζωή, δεν είναι βιώσιμος, έτσι θα έλεγε και ο Αχιλλέας ότι τον ατίμητον ή ακλεή βίον, μια ζωή δίχως δόξα και φήμη, δεν αξίζει να τον ζήσει κανείς.

Ο άνθρωπος διχάζεται αναπόφευκτα από αντιφατικά κίνητρα, δηλαδή από τη μια μεριά την αποφυγή του θανάτου, τη συνείδηση ότι τίποτα δεν αξίζει όσο η ζωή, και από την άλλη την αποφυγή μιας ζωής στερούμενης οτιδήποτε θα την καθιστούσε άξια να βιωθεί. Άλλωστε ο διχασμός αυτός είναι συνεχώς παρών στα έπη … δύο φορές στις τρείς ο ήρωας που φεύγει για την μάχη μονολογεί: μήπως πρέπει να το βάλω στα πόδια; … Δίνω τη μάχη ή φεύγω και διατηρώ την ωραία μου ζωή; Και στο τέλος αυτού του εσωτερικού διαλόγου, που επαναλαμβάνεται στην Ιλιάδα τουλάχιστον δέκα φορές, ο ήρωας παίρνει συνήθως –όχι όμως πάντα την απόφαση να μείνει, να πολεμήσει και ενδεχομένως να σκοτωθεί.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (5.4.1-5.4.5)

[5.4.1] Ὁ δὲ Ἰνδὸς ποταμὸς ὅτι μέγιστος ποταμῶν ἐστι τῶν κατὰ τὴν Ἀσίαν τε καὶ τὴν Εὐρώπην, πλὴν Γάγγου, καὶ τούτου Ἰνδοῦ ποταμοῦ, καὶ ὅτι αἱ πηγαί εἰσιν αὐτῷ ἐπὶ τάδε τοῦ ὄρους τοῦ Παραπαμίσου ἢ Καυκάσου, καὶ ὅτι ἐκδίδωσιν ἐς τὴν μεγάλην θάλασσαν τὴν κατὰ Ἰνδοὺς ὡς ἐπὶ νότον ἄνεμον, καὶ ὅτι δίστομός ἐστιν ὁ Ἰνδὸς καὶ αἱ ἐκβολαὶ αὐτοῦ ἀμφότεραι τεναγώδεις, καθάπερ αἱ πέντε τοῦ Ἴστρου, καὶ ὅτι Δέλτα ποιεῖ καὶ αὐτὸς ἐν τῇ Ἰνδῶν γῇ τῷ Αἰγυπτίῳ Δέλτα παραπλήσιον καὶ τοῦτο Πάταλα καλεῖται τῇ Ἰνδῶν φωνῇ, ταῦτα μὲν ὑπὲρ τοῦ Ἰνδοῦ τὰ μάλιστα οὐκ ἀμφίλογα καὶ ἐμοὶ ἀναγεγράφθω. [5.4.2] ἐπεὶ καὶ ὁ Ὑδάσπης καὶ Ἀκεσίνης καὶ Ὑδραώτης καὶ Ὕφασις, καὶ οὗτοι Ἰνδοὶ ποταμοὶ ὄντες, τῶν μὲν ἄλλων τῶν Ἀσιανῶν ποταμῶν πολύ τι κατὰ μέγεθος ὑπερφέρουσι, τοῦ Ἰνδοῦ δὲ μείονές εἰσιν καὶ πολὺ δὴ μείονες, ὅπου καὶ αὐτὸς ὁ Ἰνδὸς τοῦ Γάγγου. Κτησίας μὲν δή, εἰ δή τῳ ἱκανὸς καὶ Κτησίας ἐς τεκμηρίωσιν, ἵνα μὲν στενότατος αὐτὸς αὑτοῦ ὁ Ἰνδός ἐστι, τεσσαράκοντα σταδίους ‹λέγει› ὅτι διέχουσιν αὐτῷ αἱ ὄχθαι, ἵνα δὲ πλατύτατος, καὶ ἑκατόν· τὸ πολὺ δὲ εἶναι αὐτοῦ τὸ μέσον τούτοιν.

[5.4.3] Τοῦτον τὸν ποταμὸν τὸν Ἰνδὸν ὑπὸ τὴν ἕω διέβαινε ξὺν τῇ στρατιᾷ Ἀλέξανδρος ἐς τῶν Ἰνδῶν τὴν γῆν· ὑπὲρ ὧν ἐγὼ οὔτε οἷστισι νόμοις διαχρῶνται ἐν τῇδε τῇ συγγραφῇ ἀνέγραψα, οὔτε ζῷα εἰ δή τινα ἄτοπα ἡ χώρα αὐτοῖς ἐκφέρει, οὔτε ἰχθύας ἢ κήτη ὅσα ἢ οἷα ὁ Ἰνδὸς ἢ ὁ Ὑδάσπης ἢ ὁ Γάγγης ἢ οἱ ἄλλοι Ἰνδῶν ποταμοὶ φέρουσιν, οὐδὲ τοὺς μύρμηκας τοὺς τὸν χρυσόν σφισιν ἐργαζομένους, οὐδὲ τοὺς γρῦπας τοὺς φύλακας, οὐδὲ ὅσα ἄλλα ἐφ᾽ ἡδονῇ μᾶλλόν τι πεποίηται ἢ ἐς ἀφήγησιν τῶν ὄντων, ὡς τά γε κατ᾽ Ἰνδοὺς ὅσα ἂν ἄτοπα ψεύσωνται, οὐκ ἐξελεγχθησόμενα πρὸς οὐδαμῶν. [5.4.4] ἀλλὰ Ἀλέξανδρος γὰρ καὶ οἱ ξὺν τούτῳ στρατεύσαντες τὰ πολλὰ ἐξήλεγξαν, ὅσα γε μὴ καὶ αὐτῶν ἔστιν οἳ ἐψεύσαντο· ἀχρύσους τε εἶναι Ἰνδοὺς ἐξήλεγξαν, ὅσους γε δὴ Ἀλέξανδρος ξὺν τῇ στρατιᾷ ἐπῆλθε, πολλοὺς δὲ ἐπῆλθε, καὶ ἥκιστα χλιδῶντας κατὰ τὴν δίαιταν, ἀλλὰ μεγάλους μὲν τὰ σώματα, οἵους μεγίστους τῶν κατὰ τὴν Ἀσίαν, πενταπήχεις τοὺς πολλοὺς ἢ ὀλίγον ἀποδέοντας, καὶ μελαντέρους τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, πλὴν Αἰθιόπων, καὶ τὰ πολέμια πολύ τι γενναιοτάτους τῶν γε δὴ τότε ἐποίκων τῆς Ἀσίας. [5.4.5] τὸ γὰρ Περσῶν τῶν πάλαι, ξὺν οἷς ὁρμηθεὶς Κῦρος ὁ Καμβύσου Μήδους τε τὴν ἀρχὴν τῆς Ἀσίας ἀφείλετο καὶ ἄλλα ἔθνη τὰ μὲν κατεστρέψατο, τὰ δὲ προσχωρήσαντά οἱ ἑκόντα κατέσχεν, οὐκ ἔχω ἀτρεκῶς ὥς γε δὴ πρὸς τὰ Ἰνδῶν ξυμβαλεῖν. καὶ γὰρ καὶ Πέρσαι τότε πένητές τε ἦσαν καὶ χώρας τραχείας οἰκήτορες, καὶ νόμιμά σφισιν ἦν οἷα ἐγγυτάτω εἶναι τῇ Λακωνικῇ παιδεύσει. τὸ δὲ τραῦμα τὸ γενόμενον Πέρσαις ἐν τῇ Σκυθικῇ γῇ οὐδὲ τοῦτο ἔχω ἀτρεκῶς ξυμβαλεῖν πότερα δυσχωρίαις ξυνενεχθεῖσιν ἤ τινι ἄλλῃ Κύρου ἁμαρτίᾳ ξυνέβη ἢ Σκυθῶν γε τῶν ταύτῃ κακίους τὰ πολέμια Πέρσαι ἦσαν.

***

[5.4.1] Ο Ινδός είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ασίας και της Ευρώπης, εκτός από τον Γάγγη, που είναι και αυτός ποταμός της Ινδίας. Πηγάζει στην από δω μεριά του όρους Παραπαμίσου ή Καυκάσου και χύνεται στον Ινδικό ωκεανό προς τα νότια της Ινδίας. Ο Ινδός ποταμός έχει δύο στόμια και οι εκβολές του είναι και οι δύο βαλτώδεις, όπως ακριβώς οι πέντε εκβολές του Ίστρου. Σχηματίζει και αυτός Δέλτα στην ινδική γη που είναι παρόμοιο με το Δέλτα της Αιγύπτου και ονομάζεται στην ινδική γλώσσα Πάταλα. Τις πληροφορίες αυτές για τον Ινδό ποταμό που είναι απόλυτα εξακριβωμένες, ας μου επιτραπεί να αναφέρω και εγώ. [5.4.2] Πράγματι και ο Υδάσπης και ο Ακεσίνης και ο Υδραώτης και ο Ύφασης, που είναι και αυτοί ποταμοί της Ινδίας, ξεπερνούν κατά πολύ σε μέγεθος τους άλλους ποταμούς της Ασίας, αλλά είναι μικρότεροι, και μάλιστα πολύ μικρότεροι από τον Ινδό, όπως και ο ίδιος ο Ινδός είναι μικρότερος από τον Γάγγη. Ο Κτησίας, λοιπόν, αν βέβαια θεωρηθεί και ο Κτησίας αξιόπιστη πηγή, αναφέρει ότι στο στενότερο σημείο του Ινδού οι όχθες του απέχουν μεταξύ τους σαράντα σταδίους και στο πλατύτερο εκατό, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του το πλάτος του ποταμού είναι ο μέσος όρος των αποστάσεων αυτών.
[5.4.3] Τον ποταμό αυτόν, τον Ινδό, πέρασε την αυγή ο Αλέξανδρος με τον στρατό του εισχωρώντας στην ινδική γη. Στο έργο μου αυτό δεν αναφέρω για τα ήθη των Ινδών, ούτε για τα ασυνήθιστα ζώα που τρέφει η χώρα τους, ούτε για όσα ή ποιού είδους ψάρια ή κήτη έχει ο Ινδός ή ο Υδάσπης ή ο Γάγγης ή οι άλλοι ποταμοί των Ινδών ούτε για τα μυρμήγκια που τους εξορύσσουν τον χρυσό ούτε για τους γρύπες που τον φυλάγουν ούτε για όσα άλλα έχουν πλασθεί με σκοπό μάλλον την τέρψη παρά την αφήγηση πραγματικών γεγονότων, αφού οσαδήποτε παράδοξα ψεύδη και αν αναγραφούν για τους Ινδούς, κανένας δεν θα τα διαψεύσει. [5.4.4] Αλλά ο Αλέξανδρος και όσοι εκστράτευσαν μαζί του απεκάλυψαν ότι τα περισσότερα ήταν αναληθή, εκτός βέβαια από εκείνα που κάποιοι επινόησαν.
Αποκάλυψαν π.χ. ότι δεν είχαν χρυσό οι Ινδοί, εκείνοι τουλάχιστον τους οποίους υπέταξε ο Αλέξανδρος με τον στρατό του —και υπέταξε πολλούς—, ότι ο τρόπος της ζωής τους ήταν ελάχιστα πολυτελής, ότι ήταν ψηλοί στο ανάστημα, οι ψηλότεροι πράγματι άνδρες της Ασίας, αφού οι περισσότεροι είχαν ύψος πέντε πήχεων ή ήταν λίγο χαμηλότεροι, ότι ήταν πιο μελαψοί από τους άλλους ανθρώπους, εκτός από τους Αιθίοπες, και ότι στα πολεμικά έργα ήταν κατά πολύ γενναιότεροι τουλάχιστον από τους τότε κατοίκους της Ασίας. [5.4.5] Γιατί δεν μπορώ με ασφάλεια να συγκρίνω τους Ινδούς με τους αρχαίους εκείνους Πέρσες, με τους οποίους εξορμώντας ο Κύρος, ο γιος του Καμβύση, αφαίρεσε από τους Μήδους την κυριαρχία της Ασίας και άλλους λαούς υπέταξε, ενώ άλλους κατέλαβε με τη θέλησή τους. Γιατί οι Πέρσες ήταν τότε φτωχοί και κατοικούσαν μια άγονη χώρα και τα έθιμά τους έμοιαζαν πολύ με τη σπαρτιατική αγωγή. Όσο για την ήττα που υπέστησαν οι Πέρσες στη σκυθική γη δεν μπορώ ούτε και γι᾽ αυτήν να συμπεράνω με ασφάλεια, κατά πόσο οφειλόταν στις δυσκολίες του τόπου ή αν συνέβη από κάποιο άλλο σφάλμα του Κύρου ή αν οι Πέρσες ήταν κατώτεροι στην πολεμική τέχνη από τους Σκύθες της περιοχής εκείνης.