ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Εἰρήνη (486-519)

ΧΟ. ὢ εἶα. [ἀντ.]
ΕΡ. εἶα μάλα.
ΧΟ. ὢ εἶα.
ΕΡ. εἶα, νὴ Δία.
490 ΧΟ. μικρόν γε κινοῦμεν.
ΤΡ. οὔκουν δεινὸν ‹κἄτοπον, ἡμῶν›
τοὺς μὲν τείνειν, τοὺς δ᾽ ἀντισπᾶν;
πληγὰς λήψεσθ᾽, Ἁργεῖοι.
ΕΡ. εἶά νυν.
495 ΤΡ. εἶα ὤ.
ΧΟ. ὡς κακόνοι τινές εἰσιν ἐν ἡμῖν.
ΤΡ. ὑμεῖς μὲν γοῦν οἱ κιττῶντες
τῆς εἰρήνης σπᾶτ᾽ ἀνδρείως.
ΧΟ. ἀλλ᾽ εἴσ᾽ οἳ κωλύουσιν.

500 ΕΡ. ἄνδρες Μεγαρῆς, οὐκ ἐς κόρακας ἐρρήσετε;
μισεῖ γὰρ ὑμᾶς ἡ θεὸς μεμνημένη·
πρῶτοι γὰρ αὐτὴν τοῖς σκορόδοις ἠλείψατε.
καὶ τοῖς Ἀθηναίοισι παύσασθαι λέγω
ἐντεῦθεν ἐχομένοις ὅθεν νῦν ἕλκετε·
505 οὐδὲν γὰρ ἄλλο δρᾶτε πλὴν δικάζετε.
ἀλλ᾽ εἴπερ ἐπιθυμεῖτε τήνδ᾽ ἐξελκύσαι,
πρὸς τὴν θάλατταν ὀλίγον ὑποχωρήσατε.

ΧΟ. ἄγ᾽, ὦνδρες, αὐτοὶ δὴ μόνοι λαβώμεθ᾽ οἱ γεωργοί.
ΕΡ. χωρεῖ γέ τοι τὸ πρᾶγμα πολλῷ μᾶλλον, ὦνδρες, ὑμῖν.
510 ΧΟ. χωρεῖν τὸ πρᾶγμά φησιν· ἀλλὰ πᾶς ἀνὴρ προθυμοῦ.
ΤΡ. οἵ τοι γεωργοὶ τοὔργον ἐξέλκουσι, κἄλλος οὐδείς.
ΧΟ. ἄγε νυν, ἄγε πᾶς.
ΕΡ. καὶ μὴν ὁμοῦ ᾽στιν ἤδη.
ΧΟ. μή νυν ἀνῶμεν, ἀλλ᾽ ἐπεν-
515 τείνωμεν ἀνδρικώτερον.
ΕΡ. ἤδη ᾽στὶ τοῦτ᾽ ἐκεῖνο.
ΧΟ. ὢ εἶά νυν, ὢ εἶα πᾶς.
ὢ εἶα εἶα εἶά ‹νυν›.
ὢ εἶα εἶα εἶα πᾶς.

***
ΧΟΡ. Ίσα!
ΕΡΜ. Ίσα, μπρος!
ΧΟΡ. Ίσα!
ΕΡΜ. Όλοι μαζί!
490 ΧΟΡ. Κάτι πάει.
ΤΡΥ. Όμως είν᾽ ανυπόφορο τούτο,
μερικοί να τραβούνε γερά κι άλλοι πίσω να σπρώχνουν.
Ε οι Αργείοι, θα τις φάτε.
ΕΡΜ. Ίσα λοιπόν!
ΤΡΥ. Ίσα, μπρος!
ΚΟΡ. Είναι κάλπηδες ανάμεσά μας κάποιοι.
ΤΡΥ. Όσοι αλήθεια λαχταράτε την ειρήνη,
μπρος, τραβάτε με κουράγιο.
ΚΟΡ. Μα είναι κάποιοι που μποδίζουν τη δουλειά.

500 ΕΡΜ. Δεν πάτε στην οργή, βρε Μεγαρίτες;
Η θεά δεν το ξεχνά, και σας μισεί,
που εσείς την πρωταλείψατε με σκόρδα.
Μα κι εσείς, Αθηναίοι, να μην κολλάτε
στη θέση απ᾽ όπου σέρνετε ως τα τώρα·
δεν κάνετε άλλο τίποτε από δίκες.
Αν λαχταράτε να τη σύρετε έξω,
προς τη θάλασσα λίγο τραβηχτείτε.

ΚΟΡ. Μπρος, παλικάρια, μόνο εμείς ας πιάσουμε οι ξωμάχοι.
ΕΡΜ. Μ᾽ εσάς πολύ καλύτερα πάει η δουλειά, είν᾽ αλήθεια.
510 ΚΟΡ. Λέει πως καλά πάει η δουλειά· μπρος όλοι μας, κουράγιο!
ΤΡΥ. Μόνο οι ξωμάχοι —άλλος κανείς— βγάζουνε πέρα το έργο.
ΧΟΡ. Όλοι τώρα μπρος λοιπόν!
ΕΡΜ. Βίρα, και κοντά είναι πια.
ΧΟΡ. Μη λασκάρετε, όλοι εμπρός,
ας τραβούμε πιο γερά.
ΕΡΜ. Νάτο, αυτό ᾽ταν, τέλειωσε, α!
ΧΟΡ. Ίσα, ίσα όλοι μαζί!
Ίσα, κάργα, δυνατά!
Ίσα, μπρος· όλοι μαζί!

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, ΦΑΙΔΡΑ

Κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης.

 

Όταν βασίλευε ο αδελφός της Δευκαλίων, διάδοχος του Μίνωα στον θρόνο, μυθολογείται ότι έκλεισε ειρήνη με τους Αθηναίους, έγινε φίλος με τον Θησέα και του έδωσε για γυναίκα την αδελφή του Φαίδρα. Καρπός του γάμου τους ήταν ο Ακάμαντας και ο Δημοφώντας.

Η Φαίδρα ερωτεύτηκε τον προγονό της Ιππόλυτο, γιο του Θησέα από την Αμαζόνα Ιππολύτη, ξακουστό για την ομορφιά του, αθλητικό, πιστό στην παρθένα Άρτεμη του κυνηγιού. Τον γνώρισε για πρώτη φορά στην Τροιζήνα, σε ταξίδι που έκανε μαζί με τον Θησέα, στο παλάτι του Πιτθέα, παππού του Θησέα από την πλευρά της μητέρας του Αίθρας. Εκεί τον είχε στείλει ο πατέρας του πριν από τον γάμο του με τη Φαίδρα, ώστε ο μεν Ιππόλυτος να διαδεχόταν τον Πιτθέα στην εξουσία της Τροιζήνας, ενώ τα παιδιά του με την καινούρια γυναίκα να τον διαδεχτούν στην Αθήνα. Έτσι, αποφεύγονταν οι διαμάχες για τη διαδοχή και εξασφαλιζόταν η ειρήνη. Μυθολογείται ότι, εκεί, στην Τροιζήνα, στο ιερό της Αφροδίτης υπήρχε μια μυρτιά πίσω από την οποία στεκόταν η Φαίδρα και έβλεπε τον Ιππόλυτο να γυμνάζεται στο παρακείμενο στάδιο -εξού και η επωνυμία της Αφροδίτης ως Κατασκοπίας. Τα φύλλα αυτής της μυρτιάς τρυπούσε αμήχανα με την περόνη των μαλλιών, κι έτσι εξηγούσαν οι αρχαίοι την όψη τους, όχι μόνο της συγκεκριμένης αλλά όλων.

 

Στην Αθήνα, η Φαίδρα ίδρυσε ιερό της Αφροδίτης στη ΝΔ πλευρά της Ακρόπολης, απ' όπου μπορούσε να βλέπει την Τροιζήνα.
 

Ξαναείδε τον Ιππόλυτο στην Αθήνα, όταν ο νέος ήρθε για να πάρει μέρος στα Παναθήναια. Μη αντέχοντας η νέα γυναίκα, έστειλε στον προγονό της ένα γράμμα, όπου του εξομολογούνταν τα αισθήματά της. Ο Ιππόλυτος την απέκρουσε, όπως και κάθε άλλη γυναίκα, πόσο μάλλον που αυτή ήταν και η σύζυγος του πατέρα του. Η Φαίδρα, από φόβο μήπως ο Ιππόλυτος φανερώσει το μυστικό της στον πατέρα του Θησέα, τον κατηγόρησε ότι προσπάθησε να τη βιάσει, ο Θησέας την πίστεψε και ζήτησε από τον Ποσειδώνα να σκοτώσει τον Ιππόλυτο. Όταν η Φαίδρα έμαθε για τον θάνατο του Ιππόλυτου, κυριευμένη από ενοχές και απελπισία, κρεμάστηκε. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Φαίδρα κρεμάστηκε, όμως άφησε στον Θησέα ένα γράμμα με το οποίο ενοχοποιούσε τον Ιππόλυτο για ανήθικες προτάσεις απέναντί της. Ο Θησέας, γυρνώντας από ταξίδι, βρήκε τη γυναίκα του νεκρή και το γράμμα. Καταράστηκε τον γιο του ζητώντας από τον θεϊκό πατέρα του Ποσειδώνα να εκπληρώσει μία από τις τρεις ευχές που του είχε υποσχεθεί και εξόρισε τον γιο του. Στον δρόμο του προς την Πελοπόννησο, ένας ταύρος βγήκε από τη θάλασσα, τα άλογα τρόμαξαν, αφήνιασαν, έκοψαν τα λουριά που τα συνέδεαν με το άρμα, ο Ιππόλυτος τυλίχτηκε με αυτά και σκοτώθηκε πάνω στις πέτρες όπου τον έσυραν τα άλογα.
 

Σε δύο τραγωδίες πραγματεύεται το θέμα αυτό ο Ευριπίδης -σώζεται μόνο ο Ιππόλυτος. Άλλοτε η Φαίδρα πεθαίνει προτού καν αποκαλύψει τον έρωτά της, άλλοτε πεθαίνει, αφού κατηγόρησε ψευδώς τον προγονό της. Με τον άνομο έρωτα της Φαίδρας ασχολήθηκαν δραματουργικά και ο Σενέκας, ο Ρακίνας, ο Ρίτσος.
--------------------------

Η Φαίδρα του Σενέκα

ΦΑΙΔΡΑ

Μεγάλη Κρήτη, αφέντισσα στο μέγα

πέλαο, που απ' το κάθε σου ακρογιάλι

τ' αρίφνητα καράβια σου δαμάζουν

τον πόντο· αφού ως τη χώρα φτάνεις

της Ασσυρίας, περνώντας του Νηρέα

τις απλωσιές με τα πλεούμενά σου,

γιατί σαν όμηρο έτσι δίνοντάς με

σε σπίτι μισητό και μ' έναν εχθρό μου

παντρεύοντας να ζήσω μ' αναγκάζεις

στα δάκρυα και στις συμφορές; Φευγάτος

μακριά γυρίζει ο άντρας μου και πίστη

σ' εμένα δείχνει τέτοια, που ο Θησέας

μονάχα συνηθίζει. Αντρειωμένος

σύντροφος μ' έναν αδιάντροπο μνηστήρα

στης λίμνης της αγύριστης πηγαίνει

τα τρίσβαθα σκοτάδια, τη γυναίκα

του βασιλιά του Άδη για ν' αρπάξει

από το θρόνο· βοηθός ξετρέχει

τρέλας αμαρτωλής· δεν τον κρατήσαν

ο φόβος και το σέβας. Ο πατέρας

του Ιππόλυτου γυρεύει ντροπιασμένες

κι ανόσιες αγάπες μες στα βάθη

του Αχέροντα. Μα τώρα πιο μεγάλος

πόνος τη δόλια με βαραίνει. Μήτε

της νύχτας η γαλήνη κι ο βαθύς ύπνος

απ' τις πικρές με ξαλαφρώνουν έγνοιες.

Θρέφεται το κακό κι όλο φουντώνει

και την καρδιά μου καίει σαν τη λάβα

που ξεπηδά απ' την Αίτνα. Της Παλλάδας

άνεργος μένει ο αργαλειός, τ' αδράχτια

γλιστρούν από τα χέρια μου· δε στέργω

με προσφορές και δώρα να φροντίζω

τους ναούς και τους βωμούς τριγύρω,

μαζί με τις γυναίκες της Αθήνας,

σε ιερές, βουβές τελετουργίες

τις δάδες να στριφογυρίζω· μήτε

με προσευχές αγνές ή και με πράξεις

ευλαβικές, καθώς είναι συνήθειο,

τη θεά να προσκυνάω, την αφέντρα

της χώρας που την πήρε για βραβείο.

Νιώθω χαρά να κυνηγάω τ' αγρίμια,

σαν τρέχουν τρομαγμένα, και να ρίχνω

με τ' απαλό μου χέρι το κοντάρι.

Πού φτερουγάς, καρδιά μου; Γιατί τόσο

τα δάση ξέφρενα ποθείς; Της δόλιας

μάνας μου το μοιρόγραφτο θυμάμαι

κακό. Μέσα στα δάση έχουμε μάθει

τον έρωτα τον άνομο κι οι δυο μας.

Σε συμπονώ, μητέρα· ανόσιος πόθος

σε συνεπήρε και τον άγριο ταύρο,

σ' ανήμερα γελάδια πρωτολάτη,

τόλμησες ν' αγαπήσεις· τραχύς ήταν

και στο ζυγό ανυπόταχτος εκείνος

ο εραστής που οδήγαε το κοπάδι

τ' αδάμαστο, μα κάποια ένιωθε αγάπη.

Της δύστυχης εμέ ποιος θα μπορούσε

θεός ή Δαίδαλος να ξαλαφρώσει

τις φλόγες μου; Ούτε κι αν εκείνος πάλι

γυρνούσε πίσω που ήταν μαθημένος

στης Αττικής τις τέχνες, που 'χε κλείσει

στο σκοτεινό λαβύρινθο το τέρας,

καμιά δε θα μας έδινε βοήθεια

στις συμφορές μας. Τη γενιά μισώντας

του εχθρού της Ήλιου η Αφροδίτη, παίρνει

εκδίκηση από μας για το δικό της

και του Άρη αλυσόδεμα και κάθε

γόνο του Φοίβου με ντροπές γεμίζει

ανείπωτες. Καμιά του Μίνωα κόρη

στον έρωτα δεν ξέφυγε απ' το αίσχος·

πάντα την ακολούθαγε το κρίμα.

(Σενέκας, Ιππόλυτος ή Φαίδρα, στ. 85-129)

 

Το πάθος της Φαίδρας του Ρακίνα

Η Φαίδρα εξομολογείται το πάθος της για τον Ιππόλυτο στην έμπιστη τροφό της, την Οινώνη:

 

Το πάθος μου αρχίζει από παλιά. Μόλις ο γιος του Αιγέα

Με γάμο νόμιμο γυναίκα του με πήρε,

Η ευτυχία κι η γαλήνη μου μοιάζανε στεριωμένες·

Η Αθηνά τον αγέρωχο μου φανερώνει εχθρό μου.

Τον βλέπω και στη θέα του χλομιάζω, κοκκινίζω·

Μια ταραχή σηκώνεται στην έκθαμβη ψυχή μου·

Ούτε να δω μπορούσα πια ούτε και να μιλήσω·

Και πάγωνα και φλέγομουν παντού σ' όλο το σώμα.

Την Αφροδίτη ένιωσα, τις τρομερές φωτιές της,

Μαρτύρια αναπόφευκτα γενιάς που κατατρέχει.

Με προσευχές ατέρμονες ότι γινόταν πίστεψα να τα αποδιώξω:

Ναό της έχρισα, και φρόντισα να τον στολίσω.

Όλη την ώρα γύρω μου σφαγμένα ζώα,

έψαχνα μες στα μέλη τους τα πλανημένα λογικά μου.

Φάρμακα ανίσχυρα μιας αθεράπευτης αγάπης!

Μάταια στους βωμούς το χέρι μου έκαιε το λιβάνι:

Όταν το στόμα μου ικέτευε τ' όνομα της Θεάς, εγώ

Λάτρευα τον Ιππόλυτο· και βλέποντάς τον αδιάκοπα,

Ακόμα και στα πόδια των βωμών, όπου άναβα θυσίες,

Όλα τα πρόσφερα σε τούτον το Θεό που δεν τολμούσα να ονομάσω.

Παντού τον αποφεύγω. Ω κορυφή της δυστυχίας!

Τα μάτια μου στην όψη του πατέρα του τον ξαναβρίσκουν.

Τέλος τολμώ κι αντίθετα πράττω απ' ό,τι νιώθω:

Ερέθισα το ζήλο μου να τον καταδιώξω,

Για ν' αφανίσω έναν εχθρό που σαν θεό λατρεύω,

Μιας άδικης κάνω πως νιώθω μητριάς τη μοχθηρία·

Την εξορία του ταχύνω, κι οι ατελείωτες κραυγές μου

Απ' την αγκάλη κι απ' το στήθος το πατρικό τον ξεριζώνουν.

Ανάσανα, Οινώνη· κι απ' τον καιρό που έφυγε,

Αθώες και γαλήνιες οι μέρες μου κυλούσαν.

Υπάκουη στον άντρα μου, και κρύβοντας τον πόνο,

Του ολέθριου του γάμου μας φρόντιζα τα βλαστάρια.

Μάταιες προφυλάξεις! Άσπλαχνο πεπρωμένο!

Ο ίδιος μου ο άντρας τον ξαναφέρνει στην Τροιζήνα,

Και ξαναβλέπω τον εχθρό που είχα απομακρύνει:

Αμέσως μάτωσε η ολοζώντανη λαβωματιά μου.

Δεν ήταν πια μια λαύρα στις φλέβες μου κρυμμένη:

Η Αφροδίτη ολόκληρη έσφιγγε τη βορά της.

Ένιωσα για το κρίμα μου δίκαιο τρόμο·

Είδα με μίσος τη ζωή, τη φλόγα μου με φρίκη.

Πεθαίνοντας να σώσω ήθελα την τιμή μου,

Να σβήσω από το φως μια φλόγα τόσο μαύρη:

Τα δάκρυα, το πείσμα σου δεν μπόρεσα ν' αντέξω·

Όλα σου τα ομολόγησα· γι' αυτό δε μετανιώνω,

Φτάνει κι εσύ να σεβαστείς που ο θάνατος μ' αγγίζει,

Και μ' επιθέσεις άδικες να μη με φαρμακώνεις,

Και με φροντίδες μάταιες να μην ανασκαλεύεις

Λίγη ετοιμόσβεστη φωτιά που μένει απ' τη ζωή μου.

(στ. 269-316)

 

Σχόλιο για τη Φαίδρα του Ρακίνα

Η Φαίδρα είναι το τελευταίο έργο της θεατρικής σταδιοδρομίας του Ρακίνα πριν από τη μεταστροφή του στον ιανσενισμό και στην κλειστή ζωή της οικογένειας. Οι ειδικοί θέλουν να το θεωρούν ένα συμβόλαιο επανασύνδεσης του συγγραφέα με το Πορ-Ρουαγιάλ, υποστηρίζοντας ότι η νοσταλγία του ποιητή για τη θρησκεία και την πνευματική αναχώρηση είχε κιόλας αρχίσει πριν από τη σκευωρία, που δεν υπήρξε ουσιαστικά η αίτια αλλά η αφορμή της μεταστροφής. Πεποίθηση που τη στηρίζουν αφενός σε ορισμένα σημεία του προλόγου και αφ' ετέρου στο πνεύμα που κυριαρχεί σε ολόκληρο το δράμα· ένα πνεύμα χριστιανικού πεσιμισμού, όπου οι μόνες ενδείξεις για τον μη χριστιανικό κόσμο, στον οποίο η ηρωίδα ανήκει, είναι τόσο η τελική αυτοκτονία της, που ανακαλεί τη φιλοσοφία των στωικών, όσο και η απουσία της δυνατότητας να σωθεί από τη θεία χάρη. Γνωρίσματα που καθιστούν τη Φαίδρα μια χριστιανή πριν από τον Χριστό ή μια μαρτυρική μορφή χωρίς θεό.

 

Άλλωστε ο θρηνητικός τόνος με τους μακρόσυρτους ρυθμούς, που γεμίζουν το έργο απ' άκρη σ' άκρη, θυμίζει τους βιβλικούς κλαυθμούς των προφητών και των Ψαλμών του Δαυίδ για κάποιο προαιώνιο ανόμημα. Το ένοχο πάθος της γυναίκας του Θησέα δεν είναι μια δική της επιλογή αλλά η κληρονομιά ενός προγονικού αμαρτήματος. Κι εκείνη, μην έχοντας άλλη αναφορά έξω από τον εαυτό της και τις φυσικές αρχές, λαμπρές ή ζοφερές, του κόσμου ετούτου, εγκαταλείπεται «εαυτοτιμωρούμενη» στο σατανικό παιχνίδι της μοίρας, που την οδηγεί στον όλεθρο.

 

Το έργο δεν έχει όμοιό του σε λιτότητα εκφραστική. Στην ποιητική παλέτα του Ρακίνα θα 'λεγες πως δεν υπάρχουν παρά τρία μόνο χρώματα: η ώχρα, το κόκκινο και το μαύρο -που άλλοτε αναμειγνύονται δίνοντας ποικίλα χρωματικά παράγωγα κι άλλοτε απλώνονται πηχτά ή διαφανή επάνω στη σκληρότητα του άσπρου: ήλιος, φως, μέρα-αίμα, φωτιά, μανία-νύχτα, κάπνα, θεριό· σε άπειρες παραλλαγές. Με αποκορύφωμα τον περίφημο στίχο La fille de Minos et de Pusiphae (Της Πασιφάης και του Μίνωα τη θυγατέρα), μια απλούστατη περίφραση που πέρα από τη ρυθμική της κομψότητα γίνεται μια ανάγλυφη μετώπη δίνοντας, μέσα από το πλησίασμα των δυο συμβολικών ονομάτων, υπαινικτικές προεκτάσεις στο πρόσωπο της ηρωίδας, αυτής της κόρης του Φωτός και του Σκότους.

 

Η Φαίδρα είναι η τραγωδία που θέτει το πρόβλημα μιας φρεναπάτης: της αντίληψης ότι ό άνθρωπος είναι ελεύθερος. Κάτι που μας οδηγεί όχι μόνο στο ερώτημα που απασχόλησε τον κόσμο του 17ου αιώνα σχετικά με τον από τα πριν καθορισμένο προορισμό του άνθρωπου, αλλά και στον ντετερμινισμό του 19ου αιώνα, καθώς και στον σύγχρονο υπαρξιακό μηδενισμό, φτάνοντας έτσι να συνοψίσει το ψυχολογικό θέατρο σε όλο του το φάσμα: από τον ρεαλισμό και τον νατουραλισμό του Ίψεν και του Στρίντμπεργκ μέχρι τους αμερικανούς δραματουργούς και το θέατρο του παραλόγου.

 

Η Φαίδρα του Γιάννη Ρίτσου

Τελευταίοι στίχοι και επίλογος:

Φύγε, λοιπόν. Τι μου στέκεις εκεί απολιθωμένος; Έμπα στο λουτρό σου, έμπα να ξεπλυθείς απ' τ' ανόσια μου λόγια, απ' τ' ανόσια μου μάτια, απ' τα κόκκινα, λασπωμένα μου μάτια.

Ίσως κει μέσα

ν' αφαιρέσεις για λίγο και συ το προσωπείο σου, τη γυάλινή σου πανοπλία,

την παγωμένην αγιοσύνη σου, τη φονική σου δειλία. Φεύγα σου λέω.

Δεν αντέχω

την ύβρη της σιωπής σου. Την εκδίκηση την έχω ετοιμάσει. Θα δεις.

Κρίμα -

δε θα μπορέσεις για πολύ να τη θυμάσαι. Τι πάθαν απόψε τα βατράχια;

φωνές, φωνές, φωνές, -τι πάνε να πουν; και σε ποιον; Τι πάνε να

κρύψουν;

ποια μέθη; ποιον πόνο; ποιαν αλήθεια; Τι όμορφη αδέκαστη νύχτα -

αδέκαστη, αδέκαστη, αδέκαστη - τι όμορφη νύχτα -

 

(Σηκώνεται πρώτη. Προχωρεί προς τη μεσαία πόρτα, την ανοίγει, εξαφανίζεται. Το σκοτάδι δεν επιτρέπει να διακρίνουμε την έκφραση της κίνησής της, του προσώπου της. Ο νέος φεύγει αριστερά - πιθανόν προς το λουτρώνα. Η αίθουσα ολότελα άδεια, βουβή. Άξαφνα κατακλύζεται από ήχους νερού που διαρκώς δυναμώνουν σαν κάποιος, πλάι, εκεί κοντά, να παίρνει το λουτρό του εξαγνισμού. Ο ήχος αυτός υπογραμμίζει τη σιωπηλότητα της μεσαίας πόρτας που έχει μείνει ανοιχτή. Σε λίγο ακούγονται, σαν μέσα στην ίδια κάμαρα, τα παράφορα κοάσματα των βατράχων - κάτι ελαστικό, γλοιώδες, αισθησιακό, οδυνηρό κι αηδιαστικό ταυτόχρονα. Πάλι σιωπή. Μονάχα ο ήχος απ' την πτώση του νερού, εκτονωμένος κάπως. Λίγο αργότερα, έξω στην αυλή, θόρυβος από τροχούς άμαξας και οπλές αλόγων. Απ' τα δεξιά, μπαίνει ένας άντρας. Ανάστημα επιβλητικό, σκοτεινό. Κανείς εδώ; Ανάβει ένα σπίρτο. Φωτίζεται η πυκνή, χοντρή, σγουρή γενειάδα. Ανάβει τη λάμπα. Πλησιάζει τη μεσαία πόρτα. Φωτίζεται το εσωτερικό. Στο δοκάρι της οροφής, η κρεμασμένη. Ένα μεγάλο φύλλο χαρτί στη ζώνη της. Το παίρνει. Διαβάζει: «Ο γιος σου, ο γιος της Αντιόπης, δοκίμασε να με βιάσει». Κραυγή. Όχι θρήνος. Κατάρα. Η τρομερή προσταγή. Συνάζονται- δούλοι, αμαξάδες, η γριά τροφός, υπηρέτριες. Ο νέος βγαίνει απ' το λουτρό, γυμνός, στάζοντας όλος, με την πετσέτα δεμένη στη μέση του. Ακούει σιωπηλά την καταδίκη του. Γονατίζει. Έξω, στην αυλή, οι προβολείς των δύο αμαξιών - αυτού που μόλις ήρθε και του άλλου που ετοιμάστηκε αστραπιαία για την εξορία - ρίχνουν σταυρωτά τις σκιές των δύο αγαλμάτων, της Αφροδίτης και της Άρτεμης, πάνω στο σώμα της κρεμασμένης).

Ο Διάλογος του Πλωτίνου και του μαθητή του, Πορφύριου

Ο Νεοπλατωνισμός, με σημαντικότερους εκπροσώπους τον Πλωτίνο (204-270 μ.Χ.), τον Πορφύριο (232-304 μ.Χ.) τον Ιάμβλιχο (250-326 μ.Χ.), αποτέλεσε και την τελευταία αναλαμπή του Αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας. Ιδρυτής του Νεοπλατωνισμού είναι πρακτικά ο Πλωτίνος, αλλά ουσιαστικά ήταν ο δάσκαλος του, ο Αμμώνιος Σακκάς, ο οποίος έζησε περίπου το 175 μ.χ έως το 242 μ.Χ, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. 

Το 193 μ.χ ιδρύει και διδάσκει τον Νεοπλατωνισμό ή Εκλεκτισμό, δυστυχώς όμως ο Αμμώνιος δεν έγραψε τίποτε, ώστε να είμαστε σε θέση να κρίνουμε και να εκτιμήσουμε την σπουδαιότητα του ως φιλοσόφου. Άλλος γνωστός μαθητής του ήταν ο γνωστός Ωριγένης. Οι γονείς του Αμμώνιου ήταν Χριστιανοί, ενώ το όνομα του το χρωστάει στο επάγγελμα του μίας και ήταν αχθοφόρος. Τις διδασκαλίες του τις γνωρίζουμε από τον μαθητή του Πλωτίνο, ο οποίος γεννήθηκε το 204 μ.χ στην Λυκόπολη της Αιγύπτου. 

Ο Πλωτίνος ( 204- 270 μ.χ) υπήρξε κατά γενική ομολογία ο τελευταίος μεγάλος φιλόσοφος της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας, πριν την επικράτηση του Χριστιανισμού και το κλείσιμο των φιλοσοφικών σχολών. Ο Πλωτίνος σε ηλικία 28 χρόνων επισκέφθηκε την σχολή του Αμμώνιου Σακκά, λέγοντας μόλις άκουσε την διδασκαλία του «αυτός είναι ο άνθρωπος που έψαχνα». Έμεινε και μαθήτευσε μαζί του 10 χρόνια. Το 244 μ.χ σε ηλικία 40 χρόνων εγκαθίσταται στη Ρώμη, και ανοίγει την σχολή του στα πρότυπα του φιλόσοφου που θαύμαζε απεριόριστα του Πλάτωνα.

Το 254 μ.χ Ο Πλωτίνος σε ηλικία 50 ετών αρχίζει το συγγραφικό του έργο, γράφοντας συνολικά 54 βιβλία.

Το 263 μ.χ έρχεται στην σχολή του Πλωτίνου σε ηλικία 30 χρόνων ο Πορφύριος, ο οποίος μετά τον θάνατο του διδασκάλου του, συγκέντρωσε τα συγγράμματα του και τα διαίρεσε σε έξι εννεάδες. Το 270 μ.χ ο Πλωτίνος μεταβαίνει στην Καμπανία όπου και πεθαίνει σε ηλικία 66 ετών. Σήμερα γνωρίζουμε την σκέψη του Πλωτίνου κυρίως μέσα από το έργο «Εννεάδες», του μαθητή του Πορφύριου.

Σύμφωνα με τον Πλωτίνο υπάρχουν μία αισθητή και τρεις νοητές υποστάσεις στις οποίες συμπεριλαμβάνονται τα πάντα. Οι υποστάσεις αυτές είναι οντολογικά και αξιολογικά ιεραρχημένες από τις ανώτερες προς τις κατώτερες, και έχουν ως εξής: ΈΝ, Νους, ψυχή, φύση. 

Το κάθε επίπεδο γεννά, μέσα από «θέαση» το επόμενο. Η θέαση κατά τον Πλωτίνο είναι η λειτουργία μέσα από την οποία δημιουργούν τα νοητά όντα. 

Ο Πλωτίνος αφήνει να εννοηθεί ότι η λέξη «ΘΕΟΣ» προέρχεται από το «θεάομαι» (βλέπω). 

Οι τρεις υποστάσεις ΕΝ ΝΟΥΣ ΨΥΧΗ δημιουργούν τις κατώτερες πραγματικότητες, ακτινοβολώντας το ανώτερο στο κατώτερο, ως μία αναγκαστική συνέπεια της ίδιας του της ύπαρξης. Η Φύση, αποτελεί γέννημα της Ψυχής, (η Ψυχή είναι γέννημα του Νου, ο Νους είναι γέννημα του Ενός), και γεννάει τον φυσικό μας κόσμο. 

Το Έν είναι άμορφο άρα δεν παρέχει καμία δυνατότητα να το δούμε. Όχι μόνο δεν μπορούμε να το δούμε , αλλά δεν μπορούμε να του αποδώσουμε καν ιδιότητες, διότι τότε θα το καταστούσαμε διττό. Αποτελούμενο δηλ. από τον πύρινα του συν μία πρόσθετη ιδιότητα. Ωστόσο ο Πλωτίνος κάνει νύξεις για έμμεση θέαση του Εν. Συγκρινόμενο με τον Ήλιο που ανατέλλει πάνω από τα όντα και στέλνει το φως του σε αυτά, το Ένα μπορεί να προσεγγιστεί από τον Νου , κατά το μέτρο που αυτός θα ακινητοποιηθεί και θα αφοσιωθεί στην θεϊκή θέαση. 

Το 270 μ.χ ο Πλωτίνος μεταβαίνει στην Καμπανία όπου και πεθαίνει σε ηλικία 66 ετών. Ο Νεοπλατωνισμός επηρέασε την βυζαντινή σκέψη μέσω του Διονύσιου Αρεοπαγίτη και του Μιχαήλ Ψελλού, γονιμοποίησε τη μεσαιωνική σκέψη μέσω του Αγίου Αυγουστίνου, ενώ επηρέασε και την ισλαμική φιλοσοφία με την έλευση των Αράβων. Σήμερα γνωρίζουμε την σκέψη του Πλωτίνου κυρίως μέσα από το θαυμάσιο έργο «Εννεάδες». Το 1794 και το 1817 ο τελευταίος Νεοπλατωνιστής Αγγλος Thomas Taylor εκδίδει το βιβλίο «the Works of Plotinus», στο οποίο περιγράφει ένα διάλογο του Πλωτίνου με τον μαθητή του Πορφύριο, μέσα από τον οποίο προσπαθεί να σκιαγραφήσει την σκέψη του Πλωτίνου. Aς παρακολουθήσουμε πως περίπου ήταν αυτός ο διάλογος, μέσα από την σύνθεση των κειμένων του Πλωτίνου:

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Ο Αμέλιος μου είπε Πλωτίνε, ότι για να φιλοσοφήσω πρέπει πρώτα να γνωρίσω τις παγκόσμιες αρχές. Για αυτό σε ερωτώ. Τι βρίσκετε πίσω από όλες τις μορφές της ζωής; Τι είναι η φύση; Πως μπορεί να περιγραφεί;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Πάνω από όλα πρέπει να βρίσκεται κάτι που να είναι απλό. Γιατί εάν δεν είναι απλό, και δεν είναι το ΕΝ, τότε δεν θα είναι η αιτία Η αιτία των πάντων πρέπει να είναι μία και μοναδική.
 
ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μα το δημιουργημένο σύμπαν είναι πολλαπλασιαζόμενο και σύνθετο. Θέλεις να πεις ότι το σύνθετο προέρχεται από το απλό;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Δεν είναι δυνατό για τα πολλά να υπάρχουν εκτός και αν υπάρχει το ΕΝ, από το οποίο αποτελούνται, και το οποίο υπάρχει πριν από όλα τα άλλα. Το ΕΝ είναι η αιτία όλων.
 
ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Πως μπορεί δάσκαλε το ΕΝ να περιγραφεί;Έχω την εντύπωση ότι το ΕΝ υπερβαίνει την δυνατότητα της ανθρώπινης αντίληψης, και ότι η ανθρώπινη έκφραση θα μπορούσε μόνο το αλλοιώσει.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Πως αλήθεια μπορούμε να μιλήσουμε για αυτό; Μπορούμε να πούμε κάτι για αυτό, αλλά δεν μπορούμε να το περιγράψουμε. Ούτε έχουμε κάποια γνώση ή διανοητική αντίληψη του. Μπορούμε να πούμε τι δεν είναι και όχι τι είναι. Αυτό όμως δεν μας εμποδίζει να το γνωρίσουμε.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μπορούμε να πούμε ότι το ΕΝ είναι η ύπαρξη;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΈΝ δεν είναι η ύπαρξη, αλλά η ύπαρξη είναι η εκπόρευση του, η πρώτη γέννηση. Για τον λόγο αυτό δεν υπάρχει όνομα για το ΕΝ, είναι ανέκφραστο.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Κατάλαβα. Είναι περισσότερο μη ύπαρξη παρά ύπαρξη. Δεν έχει όμως σχέση με την εκδηλωμένη πεπερασμένη ύπαρξη;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΕΝ είναι τα πάντα, και ταυτόχρονα τίποτα. Το ΕΝ είναι τα πάντα, για τον λόγο ότι όλα ενυπάρχουν μέσα του. Στους κόλπους του υπάρχουν, και ΘΑ υπάρξουν τα πάντα.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Κατάλαβα. Το ΕΝ αντιπροσωπεύει την δυνατότητα. Ποια όμως η σχέση του Ενός με την ζωή;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Υπάρχει πριν από την ζωή και είναι η αιτία της, εφόσον η ενέργεια της ζωής δεν προηγείται αλλά αντίθετα απορρέει από την ανέκφραστη πηγή του ΕΝΟΣ.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Πρέπει να υποθέσουμε λοιπόν ότι το ΕΝ που υπάρχει πριν από όλα, δεν είναι το εκδηλωμένο σύμπαν. Που βρίσκεται λοιπόν το ΕΝ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΕΝ υπάρχει παντού. Δεν υπάρχει μέρος όπου δεν είναι, για αυτό και γεμίζει τα πάντα. Μέσω αυτού υπάρχουν τα πάντα. Το ΕΝ γεμίζει τα πάντα, παράγει τα πάντα, χωρίς να είναι αυτό που παράγει.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μα Πλωτίνε ξέρεις καλά ότι το εκδηλωμένο σύμπαν χαρακτηρίζεται από την κίνηση. Είναι το ΕΝ η κίνηση; Ή είναι η δυνατότητα της κίνησης, μία συνθήκη στάσης; Ποια η σχέση του ΕΝΟΣ με την κίνηση και την στάση;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΕΝ υπερέχει και της κίνησης και της στάσης. Είναι η δυνατότητα και της κίνησης και της στάσης, υπερέχει και των δύο.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Άλλη μία σκέψη με προβληματίζει δάσκαλε. Το σύμπαν εκδηλώνεται διανοητικά. Μπορείς να περιγράψεις το ΕΝ σαν διάνοια; Με άλλα λόγια το ΕΝ σκέπτεται;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΕΝ δεν σκέπτεται γιατί εμπεριέχει τόσο την σκέψη, όσο και το σκεπτόμενο. Το ΕΝ δεν είναι η διάνοια, αλλά ανώτερο της διάνοιας. Κατά συνέπεια εφόσον είναι ανώτερο της διάνοιας η εκπόρευση του θα είναι και διανοητική.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Είναι φανερό ότι το ΕΝ είναι πέρα από την ανθρώπινη αντίληψη. Δεν μπορείς όμως δάσκαλε να μου περιγράψεις περιοχές του ΕΝΟΣ που να μπορώ να αντιληφθώ; Τι ακολουθεί την συνθήκη της δυνατότητας; πώς το σύμπαν εκδηλώνεται;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Οτιδήποτε υπάρχει μετά από το ΕΝ, προέρχεται από αυτό. Αλλά αυτό το δεύτερο στάδιο της ύπαρξης, δεν θα είναι πια το ΕΝ αλλά η πολλαπλότητα του ΕΝΟΣ. Διαπιστώνουμε ότι όλα τα πράγματα που πλησιάζουν την τελειότητα δεν μπορούν να παραμείνουν σε ανεκδήλωτη ύπαρξη, αλλά πρέπει να εκδηλώνονται Αυτό παρατηρείται σε όλη την φύση. Όχι μόνο στα όντα που είναι ικανά επιλογών, αλλά ακόμα και σε αυτά που στερούνται της επιλογής, υπάρχει η τάση να μεταδίδουν ότι ενυπάρχει μέσα τους. Για παράδειγμα η φωτιά παράγει θερμότητα, το χιόνι παράγει κρύο. Για αυτό τον λόγο, όλα τα πράγματα στην φύση τείνουν στην αθανασία με την εκδήλωση των ποιοτήτων τους. Το ΕΝ εκδηλώνει το εαυτό του. Αυτό που εκδηλώνεται, εκδηλώνει παράλληλα τον εαυτό του.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Α μάλιστα. Διδάσκεις λοιπόν και εσύ το δόγμα «της απόρροιας» των Γνωστικών. Ξεχνάς όμως Πλωτίνε, ότι όλα τα εκδηλωμένα είναι φτιαγμένα από ύλη. Πως μπορεί η ύλη να παράγει τον αυτό της;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η ύλη δεν είναι νεκρή. Η ύλη δεν στερείται ζωής και νοημοσύνης. Το ένα δεν υπάρχει χωρίς το άλλο. Το σχήμα και η ύλη είναι αρχές αναγκαίες για οτιδήποτε έχει σώμα

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Καταλαβαίνω Πλωτίνε . Η θεωρία σου υποστηρίζει ότι το πνεύμα και η ύλη δεν πρέπει να θεωρούνται σαν ξεχωριστές οντότητες, αλλά σαν δύο όψεις του ΕΝΟΣ, που αποτελεί την βάση της ύπαρξης. Αλλά τι συμβαίνει με τον άνθρωπο; Υπάρχει κάτι στον άνθρωπο που αντιστοιχεί στο ΕΝ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Πρέπει να υπάρχει μία άλλη φύση, διαφορετική από το σώμα, που γεννά ύπαρξη από τον εαυτό της. Είναι αναγκαίο και πρέπει να υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρωταρχικό είδος ζωής, που είναι επίσης χωρίς μορφή και αιώνιο, και που είναι μέρος όλων των πραγμάτων . Είναι αναγκαίο να υπάρχει κάτι που είναι η πηγή της ζωής, κάτι που θα είναι πέρα από την σωματική φύση.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μιλάς για αυτό που ονομάζουμε Ψυχή; Εάν ναι ποία είναι η σχέση της ψυχής με το ΕΝ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η ψυχή είναι μία και σέβεται το ΕΝ. Η ψυχή εμπεριέχει άφθονο μέρος της ουσίας του ΕΝΟΣ μέσα της.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Ποια είναι η φύση της ψυχής ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η ψυχή δεν έχει σώμα όπως διδάσκουν οι Στωικοί. Κανένα άθροισμα ατόμων δεν θα μπορούσε να παράξει την ψυχή. Η ψυχή είναι μία ασώματη και αθάνατη ουσία. Η ψυχή μεταδίδει κίνηση σε όλα. Μεταδίδει ζωή στο σώμα. Αυτή μόνη κατέχει την αληθινή ζωή. 

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Ποία είναι η γνώμη σου για την σχέση των ψυχών με την παγκόσμια ψυχή ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το σύμπαν ενυπάρχει στην ψυχή που είναι η ουσία του, και κανένα τμήμα του δεν στερείται της ψυχής που το υγραίνει με ζωή, όπως το δίχτυ στο νερό. Εάν όλες οι ψυχές γίνονται ΜΙΑ στην συμπαντική ψυχή, γιατί δεν θα μπορούσαν μαζί να σχηματίζουν το ΕΝ; Εάν η ψυχή μου και η ψυχή σου προέρχονται από την παγκόσμια ψυχή τότε όλες οι ψυχές σχηματίζουν το ΕΝ.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Πως τότε Πλωτίνε θα όριζες τον άνθρωπο; Είναι ο άνθρωπος μία ψυχή ή κατέχει απλώς κατέχει μία ψυχή;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Ο άνθρωπος είναι ψυχή και έχει ένα σώμα. Η φύση και η ουσία αυτών των δύο πρέπει να διαχωριστεί. Από την στιγμή που το σώμα είναι σύνθετο, η ανάγκη δεν μπορεί να το διατηρήσει για πάντα στην ίδια κατάσταση. Η γνώση ομοίως δείχνει πως, ότι διαλύεται κατά τον θάνατο δέχεται διαχωρισμούς μίας και κάθε τι που ενυπάρχει σε κάτι, τείνει στο όλο και όμοιο του από όπου προήλθε Η ψυχή λοιπόν διαχωρίζεται κατά τον θάνατο από το σώμα.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Το σώμα μας δεν αποτελεί μέρος μας Πλωτίνε ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Εάν το σώμα είναι μέρος μας, τότε δεν είμαστε εξολοκλήρου αθάνατοι. Όταν όμως διακρίνουμε σωστά, βλέπουμε ότι το σώμα είναι μόνο το όργανο της ψυχής, και ότι η ψυχή είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μα Πλωτίνε παρότι το σώμα είναι ένα όργανο μόνο της ψυχής, παρόλα αυτά είναι ένα σημαντικό μέρος της. Δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε χωρίς αυτό.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Δεν είμαστε μόνο το σώμα, αλλά δεν είμαστε και εντελώς χωρισμένοι από αυτό. Είναι εξαρτώμενο από εμάς. Για αυτό οι πόνοι και οι ηδονές που βιώνει το σώμα μας επηρεάζουν. Όσο πιο αδύναμοι είμαστε τόσο πιο πολύ ασχολούμαστε με αυτό. Μέσα σε αυτό είναι δεμένο ένα μέρος του εαυτού μας, που αποτελεί την προσωπικότητα μας.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Γιατί τότε Πλωτίνε οι άνθρωποι μιλούν για την ψυχή σαν να είναι το σώμα;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Λέγεται ότι η ψυχή είναι το σώμα, για τον λόγο ότι το σώμα είναι ορατό. Αλλά εάν μπορούσαμε να δούμε την ψυχή, και αν μπορούσαμε να δούμε ότι περιβάλει το σώμα με την ζωή που κατέχει, θα λέγαμε ότι η ψυχή δεν είναι με κανένα τρόπο το σώμα, αλλά αντίθετα το σώμα περιέχεται μέσα σε αυτήν, αυτό που ρέει μέσα στο ακίνητο.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μπορείς να μου δώσεις ένα παράδειγμα έτσι ώστε να μου γίνει πιο ξεκάθαρο ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η ψυχή λέγεται ότι υπάρχει στο σώμα όπως ο καπετάνιος σε ένα πλοίο. Αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Γιατί αφενός βρίσκεται στο πλοίο κατά τύχη, και αφετέρου γιατί ο καπετάνιος κυβερνά όλο το πλοίο, ενώ βρίσκεται σε ένα μόνο μέρος του, ενώ η ψυχή κυβερνά το σώμα και είναι παρούσα παντού. Ένα καλύτερο παράδειγμα θα ήταν εάν λέγαμε ότι η ψυχή είναι παρούσα στο σώμα όπως το φως στον αέρα. Το φως είναι παρόν στον αέρα χωρίς να ανακατεύεται με αυτό. Όταν το φως αποσύρεται από τον αέρα, μέσα στον οποίο ακτινοβολεί, αυτός (ο αέρας) δεν κρατά τίποτα από το φως, αλλά φωτίζεται μόνο για όσο ο αέρας παραμένει το μέσα του.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Σε ευχαριστώ Πλωτίνε για τα παραδείγματα. Αλλά έχω άλλη μια ερώτηση που θα ήθελα να σου κάνω. Είπες πριν από λίγο ότι μέρος του εαυτού μας είναι δεμένο στο σώμα μας. Πρέπει να υποθέσω ότι και όλη ψυχή δεν είναι παρούσα στο σώμα ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η ψυχή δεν εισέρχεται ολοκληρωτικά στο σώμα. Το υψηλότερο μέρος μένει πάντα ενωμένο με τον νοήμονα κόσμο, ενώ το κατώτερο μέρος της παραμένει ενωμένο με τον αισθητό κόσμο. Το ανώτερο μέρος της είναι ανεπηρέαστο από την έλξη των παροδικών απολαύσεων και οδηγεί σε μία ατάραχη ζωή. Κάθε ψυχή έχει ένα κατώτερο μέρος που είναι στραμμένο προς το σώμα, και ένα ανώτερο που είναι στραμμένο προς την θεία διάνοια.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μάλιστα. Η φύση της ψυχής γίνεται δυαδική μόλις εισέρχεται στο σώμα Συνεπώς αυτό αναγκαστικά σημαίνει διπλή δράση.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Ακριβώς. Η ψυχή έχει διπλή δράση στις σχέση της με το πάνω και το κάτω. Με την πρώτη της ενέργεια ελέγχει το σώμα, και με την δεύτερη μελετά τις καταληπτές οντότητες.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Κατάλαβα. Η ψυχή είναι μία ενεργή οντότητα. Πως ενεργεί ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η ψυχή έχει οντότητα με χαρακτηριστική φύση και ενέργειες. Μία από αυτές είναι η μνήμη, της οποίας η άσκηση εμποδίζεται μόνο από το σώμα. Όταν η ψυχή δένεται στο σώμα, ξεχνάει. Όταν διαχωρίζετε θυμάται. Για αυτό τον λόγο το σώμα είναι η πηγή της λήθης. Η μνήμη ανήκει μόνο στην ψυχή.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Πως η ψυχή χρησιμοποιεί τα σώματα ; Υπάρχει κάποιος νόμος που προκαλεί την μετενσάρκωση σε ένα σώμα ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Αυτό που ονομάζεται αναπόφευκτη ανάγκη και θεία δικαιοσύνη κυβερνά την φύση που προκαλεί κάθε ψυχή να εισέρχεται σε εκείνο το σώμα που έχει επιλέξει. Όταν έρθει η κατάλληλη ώρα, η ψυχή πλησιάζει το σώμα εκείνο όπου οφείλει να εισέλθει. Κάθε ψυχή έχει την δική της ώρα.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Πλωτίνε φαίνεται ότι διδάσκεις για μία δύναμη που βρίσκεται έξω από τον άνθρωπο. Ο νόμος για τον οποίο μιλάς που βρίσκεται ; Από πού πηγάζει ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Ο κάθε ένας από εμάς κουβαλά μαζί του αυτόν τον νόμο, έναν νόμο του οποίου η ισχύς δεν πηγάζει από έξω, αλλά που είναι έμφυτη.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Ποιος είναι ο σκοπός της μετενσάρκωσης ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η ψυχή κατέρχεται για να εξελίξει τις δυνάμεις της και για να στολίσει ότι βρίσκεται κάτω από αυτήν. Η ψυχή αλλάζει σώματα με τον ίδιο τρόπο που σε ένα θεατρικό έργο ο ηθοποιός πεθαίνει, αλλά στην επόμενη σκηνή, αλλάζει ενδύματα και υποδύεται ένα άλλο πρόσωπο και επιστρέφει στην σκηνή.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Τι είναι τότε Πλωτίνε ο θάνατος;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Θάνατος είναι μόνο η αλλαγή του σώματος, όπως και να έχει αυτός που αναχωρεί θα ξαναγυρίσει να παίξει..

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Δώσε μου ακόμα ένα παράδειγμα Πλωτίνε. Είναι ένα θέμα που πάντα με μπέρδευε.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Η Ζωή είναι ένας συνεταιρισμός της ψυχής και του σώματος. Θάνατος είναι ο χωρισμός. Τόσο στην ζωή όσο και στον θάνατο η ψυχή νοιώθει σαν στο σπίτι της.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Τι συνείδηση έχει η ψυχή μετά τον θάνατο ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Υπάρχουν δύο στάδια μετά θάνατο. Στο πρώτο η ψυχή έλκεται από το σώμα που αναπολεί ότι ο άνθρωπος έκανε ή υπέφερε κατά την διάρκεια της ζωής του. Στην διάρκεια του χρόνου όμως η ανάμνηση προηγούμενων ζωών θα επιτευχθεί. Για τον λόγω ότι με τον καιρό η ψυχή εξαρτάται όλο και λιγότερο από το σώμα, και έτσι αρχίζει να θυμάται πράγματα που είχε ξεχάσει στην παρούσα ζωή.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Και όταν η ψυχή επιστρέφει στην γήινη ύπαρξη Πλωτίνε, τι συμβαίνει ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Συναντά τις συνέπειες των προηγούμενων οφειλών της. Αυτοί που στην προηγούμενη ζωή τους, ήταν ιδιοκτήτες σκλάβων, εάν καταχράστηκαν την εξουσία τους, θα γίνουν αυτοί σκλάβοι. Δεν εναπόκειται μόνο στην τύχη το να γίνει κάποιος σκλάβος, φυλακισμένος ή ατιμασμένος. Θα πρέπει να έχει διαπράξει την βία την οποία εισπράττει. Εάν επιθυμείς να ανακαλύψεις την διανεμόμενη δικαιοσύνη, δεν είναι αρκετό να εξετάζεις μόνο το παρόν αλλά τόσο παρελθόν, όσο και το μέλλον. Το σύστημα αυτό ανταποδιτικότητας είναι απόλυτο, δίκαιο και σοφό. Η τάξη που κυριαρχεί στο σύμπαν είναι αιώνια. Επενεργεί στο κάθε τι ακόμα και στα μικρότερα πράγματα.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μου υπέδειξες Πλωτίνε ότι ο άνθρωπος είναι ο υπαίτιος της μοίρας του, και ο μοναδικός υπεύθυνος που ενεργοποιεί τις αιτίες τόσο της ευτυχίας όσο και της δυστυχίας του. Πως όμως αυτός ο νόμος που κληρονομείται στον άνθρωπο ορίζει την ποιότητα και την ποσότητα της τιμωρίας που ο άνθρωπος πρέπει να υποφέρει ;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Ο Θείος νόμος είναι αναπόφευκτος, και περιέχει μέσα του την δύναμη της δικαιοσύνης. Μέσω του νόμου καθορίζεται πως και για πόσο είναι αναγκαίο κάποιος να υποφέρει. Οι τιμωρίες που εξαγνίζουν το κακό πρέπει να προέρχονται από την τάξη που κυβερνά όλα τα πράγματα. Οι κακές πράξεις τα ατυχήματα και η δυστυχία που καταπιέζουν το καλό, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι οι συνέπειες προηγούμενων σφαλμάτων. Η παγκόσμια τάξη δεν πρέπει να κατηγορείται ως άδικη , αλλά πρέπει να επιμένουμε στην διανομή του δίκαιου. Εάν δεν καταλαβαίνουμε κάποια πτυχές του Θείου νόμου είναι λόγω κρυφών αιτιών που διαφεύγουν της γνώσης μας.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Διανεμητής δικαιοσύνης. Θα θυμάμαι αυτές τις λέξεις Πλωτίνε. Μου ξεκαθάρισες πολλά σημεία που με προβλημάτιζαν. Αλλά Πλωτίνε όλοι οι άνθρωποι υποβάλλονται στην διανομή της δικαιοσύνης με τον ίδιο τρόπο;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Υπάρχουν τρεις τύποι ανθρώπων. Ο πρώτος αφορά τους ανθρώπους εκείνους που θεωρούν την επίγεια ζωή σαν την αρχή και το τέλος. Ο δεύτερος αφορά αυτούς που είναι ικανοί σε κάποιο βαθμό να στρέφουν την ψυχή τους σε πιο υψηλές αξίες. Και τέλος υπάρχουν οι σοφοί άνθρωποι των οποίων τα μάτια στρέφονται προς το Φως.

Άνθρωπε· οι άνθρωποι φεύγουν

Οι άνθρωποι φεύγουν άνθρωπε. Φεύγουν και πίσω μένουν ένα σωρό άψυχα αντικείμενα μαζί με εκείνες τις αμέτρητες άδειες καρέκλες που στοιχειώνουν τη μνήμη σου στο παρόν μεγαλώνοντας. Σε μαγνητίζουν να τις κοιτάς κάθε που νιώθεις μοναξιά αναπολώντας όλες εκείνες τις στιγμές που πέρασαν μ ‘αγαπημένα πρόσωπα να τις γεμίζουν.

Άνθρωπε· οι άνθρωποι φεύγουν. Πάντα θα φεύγουνε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Πάντα μια πόρτα ανοιχτή θα τους μαγνητίζει και θα σκέφτονται τι να κρύβει άραγε πίσω της. Κάθε μια μισόκλειστη πόρτα θα κρύβει πάντα από πίσω της ακόμη ένα άγνωστο για μας δρόμο. Κι εμείς· σαν μαγνητισμένοι υπνοβάτες θα πηγαίνουμε με μάτια κλειστά να την ανοίξουμε. Κι ας κρύβει σκοτάδια, ας κρύβει μια γλυκόπικρη ευτυχία, εμείς θα θέλουμε να γευτούμε τον κόσμο αυτό που μόλις ήρθε στο διάβα μας.

Φεύγουν οι άνθρωποι. Γιατί τους παίρνει ο χρόνος μαζί τους. Γιατί μετρά πάντα αντίστροφα σε κάθε μας χαρά και λύπη. Ένα πελώριο αθόρυβο ρολόι. Μια ξαφνική και δύσκολη πραγματικότητα. Ένα όνειρο που με τον χειρότερο τρόπο καταλαβαίνουμε πως έχει φτάσει στο τέλος του. Και εμείς, σε άδεια δωμάτια, γεμάτα στιγμές, μαζί με εκείνα τα άψυχα πια αντικείμενα, προσπαθούμε να δώσουμε ξανά ζωή στην έρημη καρδιά μας.

Φεύγουν οι άνθρωποι γύρω μας. Μα φεύγοντας, έχουν στα χέρια κάτι πελώρια κομμάτια της καρδιάς μας να τους κρατούν συντροφιά στη διαδρομή. Κάθε που νιώθουν μοναξιά τα κρατάνε ακόμα πιο σφιχτά για να μη χάσουν στιγμή στη διαδρομή αυτή. Σαν να ’χουν τον μεγαλύτερο θησαυρό σ΄ αυτά τα ταλαιπωρημένα τους χέρια. Φεύγουν και μονάχα αυτά τα κομμάτια κρατάνε. Κανένα από τα άψυχα κι αμέτρητα αντικείμενα που μένουνε πίσω στα κλειστά και ερειπωμένα δωμάτια δεν κρατάνε.

Οι άνθρωποι πάντα θα φεύγουν, άνθρωπε. Γιατί κανείς δεν ξέρει το ξημέρωμα της επόμενης μέρας πώς θα τον βρει. Κανείς δεν ξέρει σε πόσα κομμάτια μπορεί να σπάσει η καρδιά μας με ένα απλό τηλεφώνημα. Κανείς δεν ξέρει πόσες ευκαιρίες έχασε να πει εκείνα τα σ’ αγαπώ που θεωρούσε δεδομένα. Κανείς δεν θα μάθει ποτέ πόσος αλήθεια είναι ο χρόνος που έχουμε με τον άλλο.

Μα άνθρωπε, το τώρα, είναι το μοναδικό όπλο που έχεις στα χέρια. Το σήμερα σου φωνάζει να πεις όλα εκείνα τα ανείπωτα που κράτησες κρυμμένα. Κι άσε το αύριο να περιμένει, άνθρωπε. Άστο να έρθει και να σε βρει γεμάτο από στιγμές που ρίσκαρες στο χτες. Άστο να έρθει αβίαστα. Μην λησμονάς κάτι που δεν έζησες ακόμη.

Γιατί αλήθεια, άνθρωπε· χωρίς αυτούς που αγαπάς, όλα τα αντικείμενα αυτά θα χάσουν κάθε αξία. Θα εξακολουθούν να ανήκουν σ ‘αυτούς που έφυγαν μα πίσω δεν γυρίζουν. Θα γίνουν φυλακές σε κάθε γωνιά του μυαλού. Κι όταν πια αργά το καταλάβεις, τίποτα δεν έχει μεγαλύτερη αξία σε ετούτη τη ζωή απ’ το να αγαπάς και να αγαπιέσαι.

Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;

Έχετε ποτέ θέσει αυτό το ερώτημα στον εαυτό σας; Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι; Και δε μιλώ για την ανεξαρτησία της χώρας μας, αλλά για την ελευθερία μέσα μας. Αναρωτιέστε ποτέ αν οι ενέργειες που κάνουμε κάθε μέρα είναι πράξεις που βρίσκονται μέσα στις αληθινές επιθυμίες μας ή εξαρτώνται από κάτι άλλο;

Παρόλο που κάποιοι έχουν ήδη ξεκινήσει το ταξίδι τους προς την πραγματική ελευθερία, η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι από μας δεν είμαστε πραγματικά ελεύθεροι και ακόμα χειρότερα δεν γνωρίζουμε γιατί δεν είμαστε ελεύθεροι ή γιατί η αντίληψή μας για την ελευθερία έχει στρεβλωθεί κατά τη διάρκεια της ζωής μας.

Τις περισσότερες φορές αυτό που αντιλαμβανόμαστε δεν είναι η πραγματικότητα. Μπορεί να αποτελεί μέρος της πραγματικότητας, ένα αντανακλαστικό ή απλά μια σκιά αυτής. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές δεν είμαστε στην πραγματικότητα παρόντες και συνειδητοί και ένας μεγάλος αριθμός συνηθειών και συνθηκών που έχουμε εσωτερικεύσει εδώ και πολύ καιρό, μας δυσκολεύει στο να είμαστε παρόντες και να βλέπουμε καθαρά.

Θεωρούμε ότι είμαστε ελεύθεροι μόνο και μόνο επειδή έχουμε «ελεύθερη βούληση» ωστόσο, τις περισσότερες φορές οι πράξεις μας εξαρτώνται από κάτι άλλο και συνήθως αυτό το άλλο είναι αυτό που πιστεύουμε ότι περιμένουν οι άλλοι από εμάς. Παρόλο που όλοι έχουμε τη δυνατότητα να είμαστε ελεύθεροι, δίνουμε συνεχώς κάποιες από τις ελευθερίες μας για να έχουμε «οφέλη», να ανήκουμε σε μια συγκεκριμένη ομάδα ή απλά επειδή θέλουμε να είμαστε αρεστοί ─ με άλλα λόγια ενεργούμε σύμφωνα με αυτά που περιμένουν οι άλλοι από εμάς ─ παραδίδοντας τελικά ένα μεγάλο μέρος των ελευθεριών μας, χτίζοντας ουσιαστικά μια «φυλακή» γύρω μας.

Γινόμαστε υποχείρια των χρημάτων, θέλουμε όλο και περισσότερα, πάντα κάτι μας λείπει και χαιρόμαστε μόνο όταν το αποκτήσουμε. Εξαρτόμαστε από αυτά που μας λένε οι άλλοι, από αυτά που «πρέπει» να κάνουμε. Είμαστε θύματα της κουλτούρας της εμφάνισης, του «να κατέχω», της κουλτούρας της εξουσίας (είτε πρόκειται για πολιτική, επιχειρηματική ή οικογενειακή δύναμη), διότι απλώς σε αυτά τα πράγματα βρήκαμε την ιδέα να είμαστε «καλύτεροι».

Αλλά αν τα γνωρίζουμε όλα αυτά, γιατί δεν κάνουμε τίποτα για να είμαστε πραγματικά ελεύθεροι; Σ’ αυτό υπάρχουν αρκετές απαντήσεις, ωστόσο, δύο από αυτές είναι στην κορυφή της λίστας. Ένα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν την έλλειψη ελευθερίας αφού μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι απλά έτσι είναι τα πράγματα. Το δεύτερο είναι η προσωπική ευθύνη. Μεταφέρουμε συνεχώς στους άλλους την ευθύνη να μας ελευθερώσουν.

Δεν πρέπει να συγχέουμε την ελευθερία με τη δυνατότητα. Έχουμε την ελευθερία να κάνουμε ό,τι θέλουμε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε. Για παράδειγμα, θέλω να πετάξω και είμαι ελεύθερος να το κάνω, αλλά δεν μπορώ φυσικά να το κάνω, δεν είναι δυνατόν. Ωστόσο υπάρχουν πράγματα που είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε και μπορούμε να τα κάνουμε όμως αποφασίζουμε να μην τα κάνουμε.

Γιατί; Ίσως γιατί μερικές φορές φοβόμαστε να αναλάβουμε την ευθύνη για τις πράξεις μας. Ή απλά επειδή είμαστε πρόθυμοι να θυσιάσουμε την ελευθερία μας για να πάρουμε κάτι άλλο. Αποτυγχάνουμε να καταλάβουμε ότι κανείς δεν είναι υπεύθυνος για τις πράξεις μας ή για τη ζωή μας πέρα από μας. Έτσι, περνάμε τη ζωή μας κατηγορώντας τους άλλους, ζώντας μια ζωή που δεν θέλουμε πραγματικά να ζήσουμε, θυσιάζοντας τις αληθινές μας επιθυμίες απλά για να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες των άλλων.

Και όχι, αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε φορά που δίνουμε την ελευθερία μας για να πάρουμε κάτι άλλο, είναι κακό. Είναι εντάξει να θυσιάσουμε την ελευθερία μας όταν υπάρχει ένας μεγαλύτερος σκοπός, η αγάπη για παράδειγμα. Οι μητέρες το κάνουν όλη την ώρα, θυσιάζουν την ελευθερία τους για να είναι πραγματικά παρούσες και διαθέσιμες για τα παιδιά τους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι ξενυχτούν και ξυπνούν πολύ νωρίς το πρωί ή λιμοκτονούν για να βάλουν ένα πιάτο φαγητό στο τραπέζι. Υπάρχει ένας μεγαλύτερος σκοπός γι αυτές, η ευημερία των παιδιών τους.

Ίσως ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε αν είμαστε αληθινά ελεύθεροι. Αν απλώς κάνουμε πράγματα επειδή είναι τα «σωστά» ή γιατί πραγματικά θέλουμε να τα κάνουμε. Αν είμαστε εμείς υπεύθυνοι για τις πράξεις μας και τελικά αν ζούμε τη ζωή που πραγματικά θέλουμε.

Στην ισορροπία… εκεί θα με βρεις

Βγήκες σεργιάνι. Τα βήματά σου γοργά ακολουθούν τη φωνή της ψυχής σου. Η ώρα της επιλογής έφτασε. Πιστά και με ευλάβεια αποφάσισες.

Ό,τι δεν σου ταιριάζει, δε το θέλεις στη ζωή σου. Ό,τι σε εμποδίζει, απλά το υπερπηδάς. Ό,τι σου αφαιρεί από τη χαρά σου, το αφαιρείς από τη ζωή σου. Ό,τι σε παραμυθιάζει, τραβάς την κουρτίνα και βλέπεις την πραγματικότητα.

Έφτασαν λίγες μόνο ημέρες διακοπών για να δεις. Δεν θέλεις να ζεις άλλο έτσι. Πώς; Παρά φύση. Ναι, παρά φύση. Ανάποδα, αντίστροφα, καταστροφικά, ενάντια στη φύση.

Χρόνια ολόκληρα να σε έχουν πείσει ότι έτσι είναι τα πράγματα. Έτσι κινούνται οι περισσότεροι σ’ αυτή την εποχή. Γρήγορα, βιαστικά, μηχανικά, ρομποτικά. Ζουν για λίγες στιγμές διακοπών που μέχρι να χαλαρώσουν, ξαναγυρίζουν στην τρέλα της «ζωής».

Άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε ζωές τυποποιημένες, ποσοτικές, με σημαία μια γκρίνια, μια μιζέρια. Ανικανοποίητο παντού. Ίνας συνεχής αγώνας χωρίς στόχο, χωρίς προορισμό.

Δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να το καταλάβεις. Απλά ρίξε μια ματιά γύρω σου και πες μου τι βλέπεις. Βλέπεις χαρά; Βλέπεις ανθρώπους με φωτεινό βλέμμα; Βλέπεις συμπόνοια; Βλέπεις αγνότητα, καθαρότητα, ηθική, ισορροπία;

Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους με ένταση και αυτό το αποκαλούν ζωή. Δεν ξέρουν κάτι άλλο. Ένταση στις προσωπικές τους σχέσεις, ένταση στις επαγγελματικές τους σχέσεις, ένταση, ένταση, ένταση.

Αγαπημένες φράσεις της εποχής; «Τρέχω να προλάβω», «Δεν προλαβαίνω». Κυνηγούν την καθημερινότητα και τρέχουν για να προλάβουν. Συνεχώς για να προλάβουν ακόμα και τα πράγματα που τους ευχαριστούν. Αλήθεια, πόση χαρά νιώθεις μέσα στην ημέρα σου; Πόση;

Zούμε σε μια παλαβή εντελώς εποχή που μας έχει ορίσει και προκαθορίσει την πορεία μας από τότε που γεννιόμαστε μέχρι την ημέρα που πεθαίνουμε. Πόσοι νομίζεις ότι ξέφυγαν από αυτό; Πόσοι;

Tυποποιημένες, βολεμένες ζωές με καλογυαλισμένες ταμπέλες για να τις βλέπουμε και να καμαρώνουμε ότι καταφέραμε να ενταχθούμε σε ένα κοινωνικό σύνολο που στην κυριολεξία για αντάλλαγμα σου ζητά τον κόπο, τον ιδρώτα σου, το αίμα σου, την υγεία σου, ψυχική και σωματική.

Και σε ρωτάω. Αξίζει; Όταν τα βάζεις στη ζυγαριά, αξίζει; Πόσα δίνεις και πόσα σου παίρνει; Είσαι σε μια δουλειά ή σε μια σχέση που δεν αντέχεις, που πιέζεσαι, που ανακάλυψες ότι είναι μακριά από αυτό που εσύ θέλεις κι όμως παραμένεις εκεί, γιατί λες ότι δε μπορείς να κάνεις αλλιώς.

Παραμένεις και υπομένεις χωρίς σθένος, χωρίς δύναμη να αλλάξεις ή να αποδεχτείς ότι δεν σου αρέσει. Σκέψου σε παρακαλώ για μια στιγμή. Αξίζει όλο αυτό; Αξίζει να χάνεις την ηρεμία της ψυχής σου κάθε μέρα;

Όχι, δεν θα πάρω, ευχαριστώ. Δεν μπορώ να υπάρξω μέσα στην ένταση και στην ανισορροπία, άνοιξα πανιά στην ελευθερία. Μην κάνεις τον κόπο να με ψάξεις πουθενά αλλού. Στην ισορροπία, εκεί θα με βρεις

Να γίνεσαι το χαμόγελο που θες να σου χαρίζουν

Είναι πολλά αυτά που ταλαιπωρούν το μυαλό σου. Πολλά αυτά που καθηλώνουν τη διάθεσή σου σε μια στάση επιθετικής άμυνας, συναισθηματικής αποστασιοποίησης, αλλά και μιας άσχημης αγένειας.

Μέσα στον καθένα μας υπάρχει ένα κομμάτι σκοτεινιάς, ως αποτέλεσμα αυτής της δύστροπης καθημερινότητας. Γι’ αυτό καλό είναι να μην φορτώνεις τον άλλον και με τη δική σου.

Να γίνεσαι για τους άλλους το χαμόγελο που θες να σου χαρίζουν. Ο άνθρωπος που χαμογελά γίνεται ο αγωγός θετικής ενέργειας. Μεταφέρει στον άλλον μια τζούρα αισιοδοξίας στο βλέμμα του. Και την έχει πολλή ανάγκη, πίστεψέ με.

Να χαμογελάς στον άνθρωπο που συναντάς στο δρόμο σου. Στον άνθρωπο που έρχεται στη δουλειά σου για να τον εξυπηρετήσεις. Στο γονιό που σου εμπιστεύεται το παιδί του. Στον άνθρωπο που είναι δίπλα σου. Του δείχνεις με έναν όμορφο τρόπο ότι συμμερίζεσαι τα ζόρια του κι ας μην τα γνωρίζεις. Ξέρεις όμως πως θα ήθελες να συμμερίζονται οι άλλοι τα δικά σου. Κι αυτό αρκεί. Χαμογελώντας του τον παρασύρεις να σου χαμογελάσει κι εκείνος, για να πάρεις κι εσύ τη δική σου τζούρα ήλιου στο βλέμμα σου. Που την έχεις κι εσύ ανάγκη, έτσι δεν είναι;

Δυο άνθρωποι που χαμογελούν, γίνονται δυο όμορφοι άνθρωποι, ανεξάρτητα από τα φυσικά τους χαρακτηριστικά, από τα χρόνια ή από την κοινωνική τους θέση. Γίνονται δυο άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τη ζωή με τσαμπουκά και με ελπίδα.

Να χαμογελάς. Δεν κοστίζει και δε χρεώνει. Είναι μεταδοτικό, αγχολυτικό και σε ομορφαίνει.

Οι εννέα στις δέκα πεποιθήσεις μας για την επιδίωξη της ευτυχίας είναι λάθος

Οι εννέα στις δέκα πεποιθήσεις μας για την επιδίωξη της ευτυχίας είναι λάθος. Οι γιατροί Lickerman and El Difrawi έχουν αφιερώσει δυο δεκαετίες στην έρευνα για να δώσουν απάντηση στο ¨γιατί τόσο λίγοι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι¨.

Εάν αναρωτηθούμε τι πραγματικά θέλουμε στη ζωή, οι περισσότεροι από εμάς θα λέγαμε ότι θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Ωστόσο, ο τρόπος επίτευξης αυτού του στόχου δεν είναι τόσο σαφής. Η επιδίωξη της ευτυχίας είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπου, αλλά οι περισσότερες από τις πεποιθήσεις μας για το πώς να επιδιώξουμε την ευτυχία είναι λάθος, μας λέει ο Alex Lickerman, συν-συγγραφέας του βιβλίου The Ten Worlds: The New Psychology of Happiness.

¨Με το θετικό κίνημα ψυχολογίας του Martin Seligman από την δεκαετία του 1990, υπήρξε μια έκρηξη ιδεών για το πώς να επιδιώξουμε την ευτυχία¨, μας λέει ο Lickerman. ¨Η έρευνα για το τι κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ευτυχισμένοι δεν είναι λάθος, αλλά αναφέρεται στα άκρα του τι σημαίνει να είσαι ευτυχισμένος ή δυστυχισμένος. Όλοι έχουμε κάποια ιδέα για το τι χρειάζεται να κάνουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι, ωστόσο, αντιμετωπίζουμε δυσκολία στο να βιώνουμε την ευτυχία και να παραμένουμε ευτυχισμένοι για μεγάλη χρονική διάρκεια. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι από εμάς το επιδιώκουμε με λάθος τρόπο εξαιτίας των διάφορων ψευδαισθήσεων που τρέφουμε για αυτή¨.

 

Οι δέκα κόσμοι …
Η επιδίωξη της ευτυχίας απαιτεί μια βαθύτερη κατανόηση των συνηθειών και την διαφόρων τάσεων της ζωής μας, λέει ο ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου The Ten Worlds, Ash ElDifrawi. Στο βιβλίο, τόσο ο ίδιος όσο και ο συν-συγγραφέας του βιβλίου Lickerman, προσδιορίζουν τις δέκα βασικές πεποιθήσεις για την ευτυχία.

Ενώ μπορούμε να μετακινούμαστε ανάμεσα σε αυτές τις πεποιθήσεις, οι περισσότεροι από εμάς ρέπουμε προς μια από αυτές, την κάνουμε κτήμα και αλήθεια μας και ζούμε μέσα στον ¨κόσμο της¨.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι εννέα από τις δέκα πεποιθήσεις είναι ψευδαισθητικές, ενώ μόνο η μία είναι η αληθινή πηγή της ευτυχίας. Ανακαλύψτε τις δικές σας πεποιθήσεις για την ευτυχία.

1. Κόλαση: Ο κόσμος του πόνου.
Όταν παγιδευόμαστε εδώ, αισθανόμαστε απελπισμένοι και αβοήθητοι. Η ψευδαίσθηση των ανθρώπων είναι ότι είμαστε ανίσχυροι να σταματήσουμε τον πόνο.

2. Πείνα: Ο κόσμος της επιθυμίας.
Οι άνθρωποι που ζουν σε αυτόν τον κόσμο είναι ανήσυχοι και η επιθυμία τους είναι επίμονη. Η ψευδαίσθηση των ανθρώπων είναι ότι πρέπει να έχουν αυτό που θέλουν για να αισθάνονται ευτυχισμένοι.

3. Ζώα: Ο κόσμος του ενστίκτου.
Οι άνθρωποι περιστρέφονται γύρω από την παρούσα στιγμή και την ικανοποίηση των φυσικών τους αναγκών. Η ψευδαίσθηση είναι ότι η ευτυχία και η ευχαρίστηση είναι το ίδιο.

4. Θυμός: Ο κόσμος του εγώ.
Οι άνθρωποι οδηγούνται από την ανάγκη να βλέπουν τα πάντα με θετικό πρόσημο το οποίο τους κάνει συχνά να νιώθουν περιφρονημένοι και ζηλότυποι. Η ψευδαίσθηση προέρχεται από την αίσθηση των ανθρώπων πως πρέπει να είναι καλύτεροι από όλους τους άλλους.

5. Γαλήνη: Ο κόσμος της ηρεμίας.
Οι άνθρωποι που ζουν σε αυτόν τον κόσμο βρίσκονται σε μια ζώνη άνεσης με αποτέλεσμα να αποφεύγουν την ποικιλία και να δοκιμάζουν νέα πράγματα. Η ψευδαίσθηση είναι ότι για να είμαστε ευτυχείς πρέπει να αποφύγουμε τον πόνο.

6. Έκσταση: Ο κόσμος της χαράς.
Οι άνθρωποι εδώ αισθάνονται συναρπαστικά και πλήρεις αλλά με τρόπο ηδονιστικό. Η ψευδαίσθηση είναι ότι η ευτυχία εξαρτάται από συγκεκριμένες προσκολλήσεις όπως τα χρήματα ή τα υλικά αγαθά.

7. Μάθηση: Ο κόσμος της γνώσης.
Σε αυτόν τον κόσμο, καταβάλετε μια αδιάκοπη προσπάθεια να μάθετε και να επιτύχετε κάτι που να δημιουργεί αξία και νόημα. Η ψευδαίσθηση είναι όταν σκέφτεστε ότι η ευτυχία έρχεται μόνο μέσα από την ολοκλήρωση αυτών στα οποία προσδίδετε νόημα και αξία.

8. Υλοποίηση: Ο κόσμος της αυτο-βελτίωσης.
Εδώ, παθαίνετε εμμονή με την αυτο-εξέταση και την προσωπική ανάπτυξη αλλά μπορεί να οδηγηθείτε σε αυτο-απορρόφηση. Η ψευδαίσθηση είναι ότι νομίζετε πως πρέπει να αναπτυχθείτε περισσότερο για να είστε ευτυχισμένοι.

9. Συναίσθημα: Ο κόσμος της αγάπης.
Σε αυτόν τον κόσμο, η εκπλήρωση προέρχεται από τη φροντίδα τόσο για την ευτυχία των άλλων όσο και του εαυτού μας. Παρόλο που αυτό ακούγεται καλό, η ψευδαίσθηση είναι πως πιστεύετε ότι για να είστε ευτυχισμένοι, πρέπει να βοηθήσετε τους άλλους να γίνουν ευτυχείς και αυτό μπορεί να ενθαρρύνει την δυσαρέσκεια και την πικρία.

10. Φώτιση: Ο κόσμος του δέους.
Ο 10ος κόσμος είναι το αληθινό μονοπάτι προς την ευτυχία. Παραμένουμε σε μια συνεχή κατάσταση θαύματος και ενότητας με την πανέμορφη τάξη και την ομορφιά του σύμπαντος.

Κατανοήστε τον κόσμο σας …
Όλοι δημιουργούμε τον δικό μας κόσμο. Σε αυτό τον κόσμο οι περισσότερες από τις πεποιθήσεις μας τείνουν να υποδαυλίζονται. ¨Μπορεί να μετακινούμαστε από την μια στην άλλη, τείνουμε όμως προς εκείνη που σηματοδοτεί το ασφαλές ή ήρεμο σημείο της αναφοράς μας¨. ¨Όταν αποκτούμε επίγνωση αυτής της πεποίθησης, μπορεί να βοηθηθούμε και να ανακτήσουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Η επίγνωση, μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει, να κάνουμε το απαραίτητο πρώτο βήμα για να την αντιμετωπίσουμε και επίσης να καταλάβουμε γιατί αυτές οι πεποιθήσεις είναι λανθασμένες¨.

Ο El Difrawi επίσης μας λέει ότι ζει στον κόσμο της γαλήνης. ¨Δουλεύω σκληρά για την αποφυγή του πόνου ο οποίος εκδηλώνεται όταν κάποιες αποφάσεις μπορεί να με παραλύουν. Δημιουργώ εσωτερική ανησυχία στο ενδεχόμενο να κάνω μια λανθασμένη επιλογή πιστεύοντας ότι η ευτυχία μου μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο με την απόφασή μου. Τώρα που καταλαβαίνω, με βοηθάει να αισθανθώ πιο ανάλαφρα. Ξέρω ότι η ευτυχία μου δεν είναι φευγαλέα, πράγμα που με βοηθά να λαμβάνω αποφάσεις με πιο ορθολογικό τρόπο¨.

Ο Lickerman λέει ότι ζει στον κόσμο της μάθησης. ¨Ακόμα κι αν γνωρίζω διανοητικά ότι αυτός ο τύπος ευτυχίας προέρχεται από την οικοδόμηση της αξίας μου, η ψευδαίσθηση είναι ότι πρέπει να ολοκληρώσω ή να βιώσω την ευτυχία σε κάτι που είναι προσωρινό. Κάθε ψευδαίσθηση σας δίνει ένα ανώτατο όριο για την ευτυχία σας. Η κατανόηση σας βοηθά να ασκήσετε πάνω της την δύναμή σας. Μπορείτε να γίνετε αυτόφωτοι και να μην οδηγείστε από τις ψευδαισθήσεις των πεποιθήσεων για την ευτυχία ασυνείδητα¨.

¨Οι αυταπάτες δημιουργούνται όταν περιμένετε την ευτυχία που προέρχεται από τις πεποιθήσεις που έχετε για την ευτυχία να είναι μόνιμες. Μια διαφορετική αντίληψη είναι πολύ χρήσιμη. Στην δέκατη πεποίθηση η ευτυχία είναι μόνιμη¨.

Πολλοί από εμάς γίνονται σκεπτικιστές όταν πρόκειται για την Φώτιση, ωστόσο δεν πρόκειται για μυστικιστικές ή θρησκευτικές δοξασίες, λέει ο Lickerman. «Εάν επιτρέπετε στον εαυτό σας να ελπίζει, χρησιμοποιείτε τον κόσμο της φαντασίας σας ή προσπαθείτε με τον οποιονδήποτε άλλο τρόπο για αυτή, μπορείτε να ανακαλύψετε τον Φωτισμένο Εαυτό σας».

«Καταλάβετε τι σας εγείρει το συναίσθημα. Δεν είναι όλοι λυπημένοι από τα ίδια πράγματα, ή δεν βιώνουν δέος με τις ίδιες εμπειρίες ή τις σκέψεις. Αυτό που επιδιώκουμε είναι ένας τρόπος για να βιώσουμε το περιβάλλον πιο εκτεταμένα, απελευθερώνοντας αυτά που περιορίζουν τις συνθήκες της ζωής μας και απίστευτα υπερβατική χαρά. Αυτός είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να σκεφτείτε την ευτυχία. Εξετάστε τις εσφαλμένες πεποιθήσεις σας και με την κατανόηση ανακτήστε τον έλεγχο που ασκούν πάνω σας».

Μπορεί όντως η αλλαγή ελάχιστων και μόνο ανθρώπων να επηρεάσει την ανθρώπινη συνείδηση στο σύνολό της;

Είναι αναγκαία η ανατροφή μιας νέας γενιάς ανθρώπων και ότι αυτό είναι κάτι που θα πραγματοποιηθεί από τα άτομα που θα αλλάξουν τον εαυτό τους. Αυτό είναι κάτι που μοιάζει σχεδόν αδύνατο. Μπορεί όντως η αλλαγή ελάχιστων και μόνο ανθρώπων να επηρεάσει την ανθρώπινη συνείδηση στο σύνολό της;

Μάλιστα… Προφανώς είναι αναγκαία η ύπαρξη μιας νέας γενιάς ανθρώπων, κάτι που εξαρτάται από την εκπαίδευση και άλλους παράγοντες. Μοιάζει, όμως, σχεδόν αδύνατο να βασιστεί σε όλα τα ανθρώπινα πλάσματα η δημιουργία μιας καινούργιας κοινωνίας, ενός καινούργιου πολιτισμού. Και αφού αυτό μοιάζει αδύνατο, μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη συνείδηση στο σύνολό της η μεταμόρφωση λίγων ανθρώπων; Λίγων ανθρώπων, όχι κάποιας ελίτ, αν και δεν ξέρω γιατί πρέπει να φοβάται κανείς να χρησιμοποιεί τη λέξη «ελίτ», οι λίγοι αποτελούν πάντα μια ελίτ.

Οι επιστήμονες, βιολόγοι και άλλοι, κάνουν έρευνες σχετικά με αυτό το θέμα σε κάποιες κατηγορίες ζώων-σε μια ομάδα ποντικών ή λύκων-, κάνουν έρευνες για να δουν αν, αλλάζοντας τη συνείδηση ενός ζώου της ομάδας, επηρεάζεται η συνείδηση όλης της ομάδας. Κάνουν πειράματα προκειμένου να το διαπιστώσουν αυτό.

Συζητούσαμε προχθές το θέμα με κάποιους επιστήμονες Λέγαμε, δηλαδή, όχι στις ομάδες κάποιων ειδών, όπως είναι οι λύκοι, ας πούμε, εάν ένα μέλος της ομάδας έχει κάποια αναμφισβήτητη εμπειρία, αυτή επιδρά συνολικά στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβετε αυτό. Εάν κάποιος από εσάς, ως εκπρόσωπος του ανθρώπινου είδους, αλλάξει βαθιά και ριζικά μέσα του, φυσιολογικά θα επηρεάσει την ανθρώπινη συνείδηση εν γένει, επειδή εκπροσωπεί όλη την ανθρωπότητα, επειδή η συνείδησή του είναι και η συνείδηση κάθε άλλου ανθρώπινου πλάσματος, μια συνείδηση που είναι γεμάτη συγκρούσεις, πόνο, ανησυχία, μοναξιά, δυστυχία, βάσανα. Δηλαδή, η συνείδησή σου δεν είναι μόνο δική σου, είναι η συνείδηση του ανθρώπινου είδους. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας μας, ως ένα ανθρώπινο πλάσμα, εκπροσωπεί όλη την ανθρωπότητα, κι αυτή είναι μια εκπληκτική αλήθεια.

Τώρα, εάν γίνει πραγματικά μέσα σας μία αλλαγή, θα επηρεάσετε συνολικά την ανθρώπινη συνείδηση. Όλοι οι πολεμικοί ηγέτες που προσπάθησαν να κατακτήσουν τον κόσμο -από τον Τζένγκις Χαν έως τους πιο σύγχρονους- έχουν επηρεάσει τη συνείδηση της ανθρωπότητας, έτσι δεν είναι; Προφανώς. Εσείς κι εγώ μπορεί να μην έχουμε πολεμήσει σε κάποιον κανονικό πόλεμο, αλλά ο πόλεμος βρίσκεται στη συνείδηση του ανθρώπινου είδους· οι άνθρωποι σκοτώνουν, σκοτώνουν ασταμάτητα, όχι μόνο τις φάλαινες και τα μωρά της φώκιας, αλλά και ο ένας τον άλλο. Ο φόνος αποτελεί μέρος της συνείδησής μας. Τώρα, αν συνειδητοποιήσεις ότι το να σκοτώνεις είναι σε οποιαδήποτε περίπτωση κάτι απεχθές, εννοώ κάτι ανίερο, τότε δεν παίρνεις πια μέρος σε αυτόν το σκοτωμό. Και μη μου πείτε: «Καλά, και όταν τρώω το κουνουπίδι δεν το σκοτώνω;» Εδώ δεν μιλάμε για κουνουπίδια ή ντομάτες, μιλάμε για ανθρώπινα πλάσματα που σκοτώνουν το ένα το άλλο. Αν εσείς, λοιπόν, ως ανθρώπινα πλάσματα τα οποία, ως μέλη της ανθρωπότητας, είστε και ολόκληρη η ανθρωπότητα, όπως το χέρι σας είναι μέλος όλου του σώματός σας, αν αλλάξετε ριζικά -όχι το χτένισμά σας, αλλά μέσα σας, σε βάθος-, τότε φυσιολογικά θα επηρεάσετε όλο το ανθρώπινο είδος.

Έτσι, λοιπόν, γεννιέται το ερώτημα: Ως ανθρώπινα πλάσματα θα το κάνετε αυτό ή απλώς θα συνεχίσετε, τη μια μέρα μετά την άλλη, να επαναλαμβάνετε το ίδιο παλιό μοντέλο και να λέτε “σάμπως, άμα αλλάξω εγώ, θα τελειώσουν ποτέ σι πόλεμοι;” Αυτό, ξέρετε, είναι το πρόβλημά μας. Οι πόλεμοι θα τελειώσουν όταν τελειώσετε εσείς με τον πόλεμο. Ελπίζω, λοιπόν, από τα βάθη της καρδιάς μου, ότι υπάρχει μια τέτοια ομάδα ανθρώπων, ότι υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι στον κόσμο. Κι αν αυτοί αλλάξουν ολοκληρωτικά μέσα τους, αυτό θα επηρεάσει την ανθρώπινη συνείδηση στο σύνολό της.

Το λάθος γίνεται με πολλούς τρόπους, το σωστό όμως γίνεται με έναν μόνο τρόπο

Το λάθος γίνεται με πολλούς τρόπους (γιατί το κακό και το άπειρο πάνε μαζί, όπως δίδασκαν οι Πυθαγόρειοι, ενώ το καλό πάει μαζί με το πεπερασμένο), το σωστό όμως γίνεται με έναν μόνο τρόπο (γι’ αυτό και το πρώτο είναι εύκολο, ενώ το άλλο είναι δύσκολο: είναι εύκολο, πράγματι να αποτύχεις στον στόχο σου και είναι δύσκολο να τον πετύχεις)- να γιατί η υπερβολή και η έλλειψη είναι χαρακτηριστικά της κακίας και η μεσότητα της αρετής: «καλοί με έναν μόνο τρόπο, κακοί με χίλιους τόσους τρόπους». Η αρετή λοιπόν είναι μια έξη, που:

α) επιλέγεται ελεύθερα από το άτομο.
β) βρίσκεται στο μέσον, στο μέσον όμως το «σε σχέση προς εμάς»· το μέσον αυτό καθορίζεται από τη λογική -πιο συγκεκριμένα, από τη λογική, πιστεύω, που καθορίζει ο φρόνιμος άνθρωπος- είναι μεσότητα μεταξύ δύο κακιών, που η μία βρίσκεται από την πλευρά της υπερβολής και η άλλη από την πλευρά της έλλειψης- και ακόμη με το νόημα ότι ορισμένες κακίες αποτελούν έλλειψη και άλλες πάλι υπερβολή σε σχέση με αυτό που πρέπει, είτε στα πάθη είτε στις πράξεις, ενώ η αρετή και βρίσκει και επιλέγει το μέσον. Από την άποψη λοιπόν της ουσίας της, και όσο μας ενδιαφέρει ο ορισμός της φύσης της, η αρετή είναι μεσότητα, από την άποψη όμως του σωστού και του άριστου είναι, ασφαλώς, κάτι που βρίσκεται στο ψηλότερο σκαλί.

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια

Είμαστε συχνά πιο ανόητοι απ’ ό,τι πιστεύουμε και γινόμαστε, έτσι, εύκολα άδικοι με τον ίδιο μας τον εαυτό μας

Στον βίο είναι όπως στο σκάκι: εμείς καταστρώνουμε κάποιο σχέδιο, η εκτέλεσή του, όμως, εξαρτάται από το τι αποφασίζει να πράξει στο μεν σκάκι ο αντίπαλος, στον δε βίο η μοίρα. Οι τροποποιήσεις στις οποίες υποβάλλεται το αρχικό μας σχέδιο είναι συνήθως τόσο μεγάλες που, κατά την εκτέλεσή του, μόλις και μετά βίας αναγνωρίζεται χάρη σε μερικές βασικές κινήσεις.

Εξάλλου, υπάρχει στην διαδρομή της ζωής μας και κάτι πέρα απ’ όλα αυτά. Πρόκειται για μία αλήθεια τετριμμένη και πάμπολλες φορές πιστοποιημένη, πως δηλ. είμαστε συχνά πιο ανόητοι απ’ ό,τι πιστεύουμε, ενώ, αντίθετα, το ότι είμαστε συχνά φρονιμότεροι απ’ ό,τι πιστεύουμε είναι μία ανακάλυψη που κλίνουν μόνον όσοι έχουν βρεθεί σ’ αυτήν την κατάσταση, και μάλιστα δεν την κάνουν παρά μόνον αργότερα. Στις κύριες γραμμές, τις βασικές καμπές της πορείας του βίου μας, δεν ενεργούμε τόσο βάσει σαφούς γνώσεως του ορθού όσο σύμφωνα με μια εσωτερική παρόρμηση μ’ ένα –θα ‘λεγε κανείς- ένστικτο προερχόμενο από τα βάθη της οντότητας μας και, κατόπιν, κατακρίνουμε σχολαστικά τις πράξεις μας με γνώμονα έννοιες σαφείς, όμως ανεπαρκείς, έννοιες επίκτητες ή, μάλλον, δανεισμένες , και γινόμαστε έτσι, εύκολα άδικοι με τον ίδιο μας τον εαυτό μας. Ωστόσο, στο τέλος γίνεται φανερό ποιος είχε δίκιο, μόνο δε το γήρας- όταν αισίως φθάσουμε σ' αυτό- μας παρέχει την δυνατότητα, υποκειμενικά και αντικειμενικά, να κρίνουμε το ζήτημα.

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Αϊνστάιν – Φρόιντ, η συνάντηση

Συναντήθηκαν μόνο μία φορά. Το 1927, την περίοδο των διακοπών του Νέου Έτους, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν επισκέφτηκε τον Ζίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος διέμενε στο σπίτι ενός από τους γιους του, στο Βερολίνο. Στα σαράντα επτά του ο Αϊνστάιν ήταν το κορυφαίο ζωντανό σύμβολο των φυσικών επιστημών, ενώ ο Φρόιντ, στα εβδομήντα του, το αντίστοιχό του στις κοινωνικές επιστήμες – ωστόσο, εκείνη η βραδιά δεν υπήρξε συνάντηση πνευμάτων. Όταν, λίγους μόλις μήνες αργότερα, ένας Αϊνστάιν τον συμβούλευσε να δοκιμάσει την ψυχανάλυση, εκείνος απάντησε: “Θα σε στεναχωρήσω φίλε μου- δυστυχώς δεν μπορώ να ικανοποιήσω το αίτημά σου, διότι προτιμώ σαφώς να παραμείνω στο σκοτάδι κάποιου που δεν έχει ψυχαναλυθεί”. Ή, όπως σημείωσε ο Φρόιντ σχετικά με τον Αϊνστάιν αμέσως μετά τη συνάντησή τους στο Βερολίνο, “Καταλαβαίνει από ψυχολογία όσο εγώ από φυσική, οπότε είχαμε μια πολύ ευχάριστη συζήτηση”.

Ο Φρόιντ και ο Αϊνστάιν είχαν κοινή μητρική γλώσσα, τα γερμανικά, όμως τα αντίστοιχα επαγγελματικά τους λεξιλόγια είχαν προ πολλού διαφοροποιηθεί, σε σημείο να φαίνονται πλέον ουσιαστικά ασύμβατα. Εντούτοις, οι δυο άντρες είχαν πολύ περισσότερα κοινά απ’ όσα θα μπορούσαν να φανταστούν. Πολλά χρόνια πριν, στο ξεκίνημα των αντίστοιχων επιστημονικών τους αναζητήσεων, είχαν και οι δύο φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο που για τον καθένα τους έμελλε να αποδειχτεί κομβικό. Οι δύο μεγάλοι διανοητές «άγγιξαν» και διερεύνησαν -ο καθένας στο δικό του πεδίο- ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της επιστήμης τους. Αμφότεροι αντιμετώπισαν το εμπόδιο πάνω στο οποίο είχαν προσκρούσει όλοι οι προηγούμενοι. Και στις δυο περιπτώσεις, το εμπόδιο ήταν το ίδιο: η έλλειψη περισσότερων αποδεικτικών στοιχείων. Ωστόσο, αντί να πτοηθούν από αυτή την έλλειψη και να στραφούν αλλού ή να παραδεχτούν την ήττα τους και να σταματήσουν τις έρευνες, ο Αϊνστάιν και ο Φρόιντ συνέχισαν να κοιτάζουν.

Αυτό άλλωστε κάνουν πάντα οι επιστήμονες: κοιτάζουν. Αυτό ήταν που καθόρισε την επιστημονική μέθοδο, κι αυτό οδήγησε στην Επιστημονική Επανάσταση, τρεις περίπου αιώνες πριν. Το 1610, ο Γαλιλαίος Γαλιλαίι ανέφερε ότι, κοιτάζοντας με ένα νέο όργανο το ουράνιο βασίλειο, είδε σαράντα αστέρες στο σύμπλεγμα των Πλειάδων -εκεί όπου μέχρι τότε όλοι έβλεπαν έξι-, πεντακόσιους νέους αστέρες στον αστερισμό του Ωρίωνος, «μια σωρεία αναρίθμητων αστέρων» σε μια άλλη περιοχή του νυχτερινού ουρανού και, τέλος, φεγγάρια γύρω από τον Δία. Το 1674, ο Άντον Βαν Λέιβενχουκ σημείωσε ότι, κοιτάζοντας μια σταγόνα νερού μέσω ενός άλλου νέου οργάνου, παρατήρησε στο εσωτερικό της «πάνω από ένα εκατομμύριο ζωντανά πλάσματα» -πλάσματα που ο αριθμός τους ξεπερνούσε «τον αριθμό των ανθρώπων στις Κάτω Χώρες». Επίσης, στην οδοντική πλάκα από το στόμα ενός ηλικιωμένου που δεν είχε ποτέ καθαρίσει τα δόντια του, παρατήρησε «έναν απίστευτα μεγάλο αριθμό μικροοργανισμών που κολυμπούσαν πιο επιδέξια από οτιδήποτε είχα δει μέχρι σήμερα».

Όμως, οι διαπιστώσεις αυτού του είδους έκρυβαν μια μικρή προϊστορία. Στην πραγματικότητα, ήρθαν στο τέλος της Εποχής των Ανακαλύψεων. Εφόσον ένας εξερευνητής των θαλασσών κατόρθωσε να ανακαλύψει έναν Νέο Κόσμο, γιατί ένας εξερευνητής των ουρανών να μην ανακαλύψει κι εκείνος νέους κόσμους; Και αν οι θαλάσσιες περιπλανήσεις αποκάλυψαν ότι τα πέρατα της Γης φιλοξενούν αναρίθμητα πλάσματα, άγνωστα έως τότε, γιατί να μη συμβαίνει το ίδιο και με την ίδια τη γη, το χώμα, το νερό ή τη σάρκα;

Εκείνο που ήταν πραγματικά καινοφανές στις ανακαλύψεις του Γαλιλαίου και του Λέιβενχουκ ήταν το μέσον με το οποίο τις πραγματοποίησαν. Στο διάστημα μεταξύ 1595 και 1609, κατασκευαστές διοπτρών στην Ολλανδία είχαν συνδυάσει τους φακούς με τέτοιο τρόπο ώστε να κατασκευάσουν δυο νέα όργανα, τα οποία επιτελούσαν παρόμοιες, αλλά εντελώς αντίθετες, οπτικές λειτουργίες. Ο συνδυασμός των φακών στο ένα όργανο έκανε τα μακρινά αντικείμενα να φαίνονται πλησιέστερα, ενώ στο δεύτερο ο αντίστοιχος συνδυασμός έκανε τα μικρά αντικείμενα να φαίνονται μεγαλύτερα.

Για πρώτη φορά στην Ιστορία, οι ερευνητές της φύσης είχαν στη διάθεσή τους εργαλεία που λειτουργούσαν σαν να ήταν προέκταση σε μία από τις πέντε ανθρώπινες αισθήσεις. Στη διάρκεια του δέκατου έβδομου αιώνα, η επανάσταση στην επιστήμη προέκυψε από την ανακάλυψη ενός νέου μέσου διερεύνησης και, κυρίως, από τη σημασία του: στο σύμπαν υπάρχουν πολύ περισσότερα από όσα φαίνονται διά γυμνού οφθαλμού.

Άραγε, ποιος ήξερε εκ των προτέρων; Στο κάτω κάτω, τα όργανα αυτά θα μπορούσαν κάλλιστα να μην είχαν αποκαλύψει τίποτε περισσότερο από όσα ήδη γνωρίζαμε, και τα «όσα ήδη γνωρίζαμε» ότι υπάρχουν θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν «παν το επιστητό». Κανείς δεν φανταζόταν ότι το γυμνό μάτι θα ήταν ανεπαρκές ως μέσον διερεύνησης της φύσης, όπως επίσης κανείς δεν περίμενε ότι η επινόηση των συγκεκριμένων οργάνων θα ωθούσε τη γνώση σε δύο νέα σύνορα. Τελικώς, όμως, αποδείχτηκε ότι αυτό ακριβώς συνέβαινε.

Οι αναζητήσεις του Αϊνστάιν και του Φρόιντ τους οδήγησαν στην, ως ένα βαθμό ακούσια, δημιουργία δυο νέων επιστημών: της κοσμολογίας και της ψυχανάλυσης. Στην περίπτωση του Αϊνστάιν, ο νέος τρόπος διεξαγωγής της επιστημονικής έρευνας έγινε η κυρίαρχη διεπιστημονική μεθοδολογία, ενώ στην περίπτωση του Φρόιντ, ο εναλλακτικός τρόπος διεξαγωγής της επιστημονικής έρευνας έγινε η κυρίαρχη εξαίρεση. Το έργο τους και η λειτουργία της σκέψης τους έχουν πλέον τα χαρακτηριστικά του τρόπου με τον οποίο μια διανοητική προσπάθεια μετονομάζεται σε επιστήμη. Οι Κόσμοι που αποκαλύφθηκαν είχαν τεράστια διαφορά από εκείνους που αντικατέστησαν -την ίδια διαφορά που είχαν οι Κόσμοι του τηλεσκοπίου και του μικροσκοπίου από εκείνους που προϋπήρχαν.

Και από αυτή την άποψη, η ιστορία του Αϊνστάιν και του Φρόιντ, όπως προηγουμένου του Γαλιλαίου και του Λέιβενχουκ, είναι η ιστορία μιας επανάστασης στη σκέψη. Η διαφορά ανάμεσα στη δίκη μας αντίληψη για το σύμπαν και στην αντίστοιχη του δέκατου ένατου αιώνα αποδείχτηκε ότι δεν εστιάζεται σε αυτό που επί τρεις αιώνες διαφοροποιούσε κάθε εποχή από την προγενέστερή της. Το να βλέπει κανείς μακρύτερα ή βαθύτερα, -το να βλέπει περισσότερα-, δεν είναι μια διαφορά στην προοπτική ή στο πόσα βλέπουμε. Αντιθέτως, εστία γίνεται η ίδια η θέαση -η αντίληψη του πώς βλέπουμε- και η σκέψη για τη θέαση (στη σύλληψη, στο πώς σκεφτόμαστε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε).

Η αποκάλυψη των κρυμμένων Κόσμων άλλαξε τον τρόπο που διερευνούμε τη θέση μας (ως όντα που αισθάνονται) σε ένα συγκεκριμένο (συμπαντικό) περιβάλλον, στη χρονική περίοδο του εικοστού πρώτου αιώνα. Τι είδους όντα; Ποιο είναι αυτό το περιβάλλον; Στα χέρια μας κρατούμε πάντα εκείνο το μέσον ανακάλυψης -τη σημασία του οποίου μόλις σήμερα, εκατό χρόνια αργότερα, αρχίζουμε να κατανοούμε. Στο σύμπαν υπάρχουν πολλά περισσότερα από όσα θα βρίσκαμε αν περιοριζόμασταν απλώς στο να «κοιτάζουμε».

Εντοπίστηκε ένα σώμα ακτίνας μόλις 1,3 km στην άκρη του ηλιακού συστήματος

Για πρώτη φορά, οι αστρονόμοι έχουν εντοπίσει ένα σώμα ακτίνας 1,3 χλμ. στην άκρη του ηλιακού συστήματος στη ζώνη Edgeworth-Kuiper. Τέτοια σώματα μεγέθους λίγων χιλιομέτρων, όπως αυτό που ανακαλύφθηκε, έχουν προβλεφθεί ότι υπάρχουν για περισσότερα από 70 χρόνια. Αυτά τα αντικείμενα λειτουργούσαν ως ένα σημαντικό βήμα στη διαδικασία σχηματισμού ενός πλανήτη, ανάμεσα στα πολύ μικρά αρχικά σώματα από τις συγχωνεύσεις της σκόνης και του πάγου και των πλανητών που βλέπουμε σήμερα

 

Η ζώνη Edgeworth-Kuiper ή απλά Kuiper είναι μια συλλογή από μικρά ουράνια ώματα που βρίσκονται πέρα ​​από την τροχιά του Ποσειδώνα. Το πιο διάσημο αντικείμενο της ζώνης αυτής είναι ο Πλούτωνας. Τα αντικείμενα της ζώνης Kuiper πιστεύεται ότι είναι τα υπολείμματα που απέμειναν από τη δημιουργία του ηλιακού συστήματος. Ενώ μικρά σώματα όπως οι αστεροειδείς στο εσωτερικό Ηλιακό Σύστημα έχουν μεταβληθεί από την ηλιακή ακτινοβολία, τις συγκρούσεις και τη βαρύτητα των πλανητών με την πάροδο του χρόνου, τα αντικείμενα στην ψυχρή, σκοτεινή, μοναχική Ζώνη Kuiper διατηρούν τις παρθένες συνθήκες του πρώιμου Ηλιακού Συστήματος. Έτσι οι αστρονόμοι τις μελετούν για να μάθουν για την αρχή της διαδικασίας σχηματισμού του πλανήτη μας. 

 

Τα αντικείμενα με ακτίνες από 1 km έως αρκετά χιλιόμετρα είχαν προβλεφθεί να υπάρχουν, αλλά είναι πολύ απομακρυσμένα, μικρά και αμυδρά ακόμη και για τα κορυφαία τηλεσκόπια, όπως το τηλεσκόπιο Subaru, για να παρατηρηθούν άμεσα. Έτσι μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Ko Arimatsu στο Αστρονομικό Παρατηρητήριο της Ιαπωνίας χρησιμοποίησε μια τεχνική γνωστή ως απόκρυψη: την παρακολούθηση μεγάλου αριθμού αστεριών και την παρακολούθηση της σκιάς ενός αντικειμένου που διέρχεται μπροστά από ένα από τα αστέρια. Η ομάδα OASES τοποθέτησε δύο μικρά τηλεσκοπικά (28 cm) και παρακολουθούσε περίπου 2000 αστέρια συνολικά 60 για ώρες. 

 

Αναλύοντας τα δεδομένα, η ομάδα βρήκε ένα συμβάν σύμφωνο με ένα αστέρι που φαινόταν να γίνεται πιο αμυδρό, καθώς αποκρύφτηκε από ένα σώμα ακτίνας 1,3 χλμ. της ζώνης Edgeworth-Kuiper. Αυτή η ανίχνευση υποδεικνύει ότι τα αντικείμενα αυτής της ζώνης πλάτους μερικών χιλιομέτρων είναι πιο πολυάριθμα από ό, τι πιστεύαμε προηγουμένως. Αυτή η άποψη υποστηρίζει μοντέλα όπου οι πλανήτες αρχικά αναπτύσσονται σιγά-σιγά σε αντικείμενα μεγέθους λίγων χιλιομέτρων, πριν από την μεγάλη ανάπτυξη τους λόγω συγχωνεύσεων σε πλανήτες.

 

Ο Arimatsu εξήγησε: «Αυτή είναι μια πραγματική νίκη για μικρά έργα. Η ομάδα μας είχε λιγότερο από το 0,3% του προϋπολογισμού μεγάλων διεθνών έργων. Δεν είχαμε ακόμη αρκετά χρήματα για να φτιάξουμε ένα δεύτερο θόλο για να προστατέψουμε το δεύτερο τηλεσκόπιο! Ωστόσο, καταφέραμε να κάνουμε μια ανακάλυψη που είναι αδύνατη για τα μεγάλα έργα. Τώρα που γνωρίζουμε ότι λειτουργεί το σύστημά μας, θα διερευνήσουμε την ζώνη Kuiper λεπτομερέστερα. Κάνουμε επίσης την σκέψη να δούμε τα αντικείμενα στο αξεπέραστο Νέφος του Oort. »

 

Η ζώνη Edgeworth-Kuiper πήρε το όνομά της από τους αστρονόμους Kenneth Edgeworth (1880-1972) και Gerard Kuiper (1905-1973), αλλά πολλοί αστρονόμοι αναφέρονται σε αυτήν την περιοχή των πλανητικών αντικειμένων απλά ως η ζώνη Kuiper.  Ο Edgeworth πρότεινε το 1943 ότι μια δεξαμενή κομητών πρέπει να υπάρχει πέρα ​​από τους πλανήτες ως ένας πολύ μεγάλος αριθμός μικρών σωμάτων ή σμήνους σωμάτων, τα οποία περιστασιακά εισέρχονται στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα ως κομήτες. Σημείωσε ότι, σε τόσο μεγάλες αποστάσεις από τον Ήλιο, οι συγκρούσεις μεταξύ των πλανητών στο πρωτοπλανητικό δίσκο ήταν τόσο σπάνιες που μπορούσαν να σχηματίσουν μόνο μικρά σώματα (ή σμήνη).

 

Το 1951, ο Kuiper διατύπωσε σθεναρά την άποψή του ότι ορισμένοι κομήτες μπορεί να προέρχονται από μια περιοχή πιο κοντά στο Ηλιακό Σύστημα από 100.000 AU (αστρονομικές μονάδες), όπου είναι το Νέφος του Oort. Με άλλα λόγια, η περιοχή του διαστήματος πέρα ​​από τον Ποσειδώνα και προς τα έξω στις 120 AU θα μπορούσε να έχει κατοικηθεί από τεράστιους αριθμούς παγωμένων σωμάτων που είναι ουσιαστικά αδρανείς κομήτες.

Σχεδιάστηκε το πρώτο ρομπότ με αυτογνωσία

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης δημιούργησαν το πρώτο ρομπότ που είναι ικανό να «φανταστεί» τον εαυτό του, δημιουργώντας εκ του μηδενός μια εικόνα του εαυτού του και μαθαίνοντας από αυτήν να προσαρμόζεται καλύτερα στο περιβάλλον του, Όπως οι άνθρωποι που είναι ικανότατοι στο να φαντάζονται τον εαυτό τους και χάρη σε αυτή την ικανότητα να δημιουργούν διάφορα μελλοντικά σενάρια ή να στοχάζονται το παρελθόν τους.

 

Πρόκειται για ένα ακόμη βήμα προς τη δημιουργία μηχανών που θα έχουν αυτοσυνείδηση και, κατά συνέπεια, μεγαλύτερη αυτονομία και προσαρμοστικότητα. Την ίδια στιγμή όμως, ορισμένοι -ανατρέχοντας και στη λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας- φοβούνται ότι, με μια τέτοια τεχνολογική εξέλιξη, οι άνθρωποι θα χάσουν σταδιακά τον έλεγχο των μηχανών τους, όπως συνέβη κάποτε στον Φρανκενστάιν με το δημιούργημά του.

 

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Hod Lipson του Εργαστηρίου Δημιουργικών Μηχανών του Κολούμπια, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό περιοδικό ρομποτικής «Science Robotics». Όπως είπε ο Lipson, «μολονότι η ικανότητα του ρομπότ μας να φαντάζεται τον εαυτό του, είναι ακόμη πρωτόγονη σε σύγκριση με τους ανθρώπους, πιστεύουμε ότι βρίσκεται στο σωστό δρόμο για τη αυτεπίγνωση των μηχανών».

 

Τα ρομπότ προοδεύουν συνεχώς, αλλά δεν έχουν ακόμη μάθει να δημιουργούν μόνα τους εικόνες του εαυτού τους όπως οι άνθρωποι. Το νέο ρομπότ άρχισε να κάνει κάτι τέτοιο μόνο του και μπορεί να χρησιμοποιήσει την αυτο-προσομοίωσή του για να προσαρμόζεται σε νέα περιβάλλοντα και καθήκοντα, καθώς επίσης -έχοντας επίγνωση για τον «εαυτό» του- για να αυτοεπιδιορθώνεται.

 

«Αν θέλουμε τα ρομπότ να γίνουν ανεξάρτητα και να προσαρμόζονται γρήγορα σε σενάρια που δεν είχαν προβλέψει οι δημιουργοί τους, είναι ζωτικό να μαθαίνουν από την προσομοίωση του εαυτού τους», δήλωσε ο Hod Lipson.

 

Αρχικά το ρομπότ (με μορφή βραχίονα) δεν ήταν αρκετά ακριβές στο να φαντάζεται τον εαυτό, π.χ. να καταλαβαίνει πώς συνδέονται οι αρθρώσεις του. Όμως, χάρη στη χρήση ενός αλγόριθμου βαθιάς μάθησης, σταδιακά μέσα σε χρονικό διάστημα 35 ωρών βελτίωσε την αυτο-εικόνα του, παράγοντας τελικά ένα μοντέλο του εαυτού του με μικρές αποκλίσεις από την πραγματικότητα.

 

Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας μόνο την εσωτερική εικόνα του εαυτού του και μην έχοντας καμία ανατροφοδότηση από το εξωτερικό περιβάλλον, κατάφερε να εκτελέσει μια εργασία -να σηκώνει ένα αντικείμενο από το έδαφος και να το τοποθετεί σε ένα δοχείο- με ποσοστό επιτυχίας 44%. «Είναι σαν να προσπαθείς να πιάσεις ένα ποτήρι νερό με τα μάτια σου κλειστά, κάτι δύσκολο ακόμη και για τους ανθρώπους», δήλωσε ο ερευνητής Robert Kwiatkowski.

 

Όταν οι μηχανικοί σκοπίμως τοποθέτησαν ένα ελαττωματικό εξάρτημα στον ρομποτικό βραχίονα, αυτός με επιτυχία χρησιμοποίησε την αυτο-εικόνα του και εντόπισε το πρόβλημα. Το επόμενο βήμα για τους ερευνητές είναι να μελετήσουν κατά πόσο τα ρομπότ μπορούν να «σκεφτούν» όχι μόνο για το σώμα τους, αλλά για το ίδιο το «μυαλό» τους, δηλαδή να σκεφτούν για τη σκέψη.

Βορέας: ο Θεός με τα πορφυρά φτερά

Βορέας: Ο Βορέας ήταν ο Θεός με τα πορφυρά φτερά, Θεός του βόρειου ανέμου, του χειμώνα, του χιονιού και του πάγου. Ήταν κάτω από τον έλεγχο του Αιόλου. Μετά το γάμο του με την Ορειθυία έγινε προστάτης της Αθήνας. Αυτός ο ψυχρός και σφοδρός Θεός διέλυσε τον Περσικό στόλο που επιτιθόταν στην πόλη. Ο αθάνατος αυτός είχε δύο πρόσωπα: ένα που κοιτούσε μπροστά κι ένα που κοιτούσε πίσω.

Ο Θεός Βορέας ήταν ο Θεός των παγωμένων βοριάδων που φυσούσαν τον χειμώνα. Ήταν αδερφός 3 άλλων Θεών των ανέμων, του Ζέφυρου, του Εύρου και του Νότου. Δεν κατοικούσε με τους Ολύμπιους Θεούς αλλά έμενε μόνος στο λευκό του παλάτι στην Θράκη και καθημερινά ταξίδευε πετώντας και χάριζε με την πνοή του τον άνεμο στους ανθρώπους.

Ήταν γιός της Ηούς (Αυγής) και του Αστρέα. Κατοικούσε στη Θράκη, άλλοτε στην οροσειρά του Αίμου, άλλοτε στο όρος Βόρας (καιμάκτσαλάν) και άλλοτε κάπου κοντά στον Στρυμόνα. Ως προσωποποίηση του βορείου ανέμου ήταν αδελφός του Ζέφυρου (δυτικού), του Εύρου (νοτιοανατολικού) και του Νότου (νότιου). Παρουσιάζονταν ως γενειοφόρος με φτερά στα χέρια και τα πόδια.

Η Ηω ήταν η Θεά της αυγής. Ήταν η κόρη των Τιτάνων Θεία και Υπερίων. Τα παιδιά της ήταν τα αστέρια και οι άνεμοι του πρωινού: ο Ζέφυρος, ο Βορέας, ο Νότος και ο Εύρος. Από την οικία της στο νησί της Αιαίας, στον ποταμό Ωκεανό, ανέβαινε στον ουρανό κάθε πρωί μέσα σε ένα χρυσό άρμα που ελκόταν από φτερωτά άλογα και διέλυε τη νυχτερινή καταχνιά με τη ρόδινη χάρη της. Αγαπούσε τη νιότη και εκτιμούσε ιδιαίτερα αυτούς που ασχολούνταν με το κυνήγι και τις πολεμικές συρράξεις. Οι Ρωμαίοι την ονόμαζαν Aurora.

Όπως διαφαίνεται σε κάθε καλοπροαίρετο ερευνητή της Ελληνικής Μυθολογίας, όλοι οι ελληνικοί μύθοι είναι αλληγορική και εκλαϊκευμένη αναφορά σε πρώιμες παρατηρήσεις. Και εν προκειμένω οι μύθοι της Ηούς το επιβεβαιώνουν. Το όνομά της ως «ηριγένεια θεά» (γεννημένη το πρωί) έχει την ίδια ετυμολογία με την λατινική Aurora, απόγονη του Υπερίονα, (εκείνου που πορεύεται πάνω από τη Γη) και της «Ευρυφάεσσας» (η διαχέουσα τη λάμψη της μακριά) ή της «Θείας» (η τρέχουσα στον ουρανό) και οι συγγένειές της με τον Ήλιο, τη Σελήνη, τον Φαέθοντα, τον αρχαίο Εωσφόρο που ως πτερωτός «δαίμων» προηγείται του άρματος του Ηλίου, αλλά και τα επίθετά της, ομολογούν την ταύτισή της με την ανθρωπόμορφη ιδεατή αντίληψη της αυγής.

«Ροδοδάκτυλος» και «χρυσοδάκτυλος» είναι οι πρώτες ακτίνες του Ηλιου, χρυσόθρονος, χρυσήνιος, κροκόπεπλος, τα πρώτα χρώματα του ουρανού λίγο πριν τη ανατολή του Ήλιου. Αλλά και το «ερωτόληπτον» των μύθων της σε συνδυασμό με τη βραχεία απόλαυση παντός ωραίου τον οποίον αγάπησε δεν ξεφεύγει της πραγματικότητας. Οι ήρωες και οι κυνηγοί που φεύγουν από τα «άγρια χαράματα», που θα λέγαμε σήμερα, στους μύθους φαίνονται να απάγονται από τη θεά και να ερωτοτροπούν μ΄ αυτή! Ενώ εκείνη συνεχίζει μέχρι σήμερα να σκορπά γύρω της την παρατηρούμενη πρωινή δρόσο και θα συνεχίζει.

Η Ηώς εικονίζεται στην τέχνη ως μία ωραιότατη νέα, άλλοτε με φτερά και άλλοτε πάνω σε χρυσό άρμα που το σέρνουν άσπρα άλογα, να ραίνει τη Γη με δροσιά. Στις παραστάσεις που σώζονται (αγγεία κυρίως) εμφανίζεται να έχει φτερά, κάτι που είναι λογικό, ως Θεότητα που ακολουθεί τον Ήλιο και ταξιδεύει στον ουρανό.

ΒΟΡΕΑΣ & ΩΡΕΙΘΥΙΑ
Μια μέρα που ο Θεός πετούσε έξω από το ψηλό παλάτι του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, είδε από ένα παράθυρο μια πανέμορφη κοπέλα που χτενιζόταν και κοιτούσε θλιμμένη τον ορίζοντα. Η κοπέλα αυτή ήταν η Ωρείθυια, η μικρότερη κόρη του βασιλιά της Αθήνας. Η νεαρή κοπέλα ήταν θλιμμένη γιατί ο πατέρας της αποφάσισε να μην την παντρέψει ποτέ για να τον φροντίσει όταν θα γεράσει αρκετά και θα είναι ανήμπορος. Για αυτό το λόγο της απαγόρευσε να βγαίνει από το παλάτι – φοβούμενος μήπως ερωτευτεί κάποιο νέο – και την έκλεισε σε ένα από τα πιο ψηλά δωμάτια του παλατιού.

Όταν ο Βορέας είδε την κοπέλα την ερωτεύτηκε αμέσως τόσο πολύ που αποφάσισε να παρουσιαστεί μπροστά στον πατέρα της για να του ζητήσει το χέρι της. Ο Ερεχθέας προσποιήθηκε πως χάρηκε πολύ που ένας Θεός θέλησε να παντρευτεί την κόρη του όμως στην ουσία δεν ήθελε να αποχωριστεί την Ωρείθυια. Σκεπτόμενος όμως την οργή του Θεού σε μια αρνητική απάντηση του αλλά και στην προσπάθεια να κερδίσει λίγο χρόνο, δέχθηκε την πρόταση του Βορέα με τον όρο να έρθει πάλι σε ένα μήνα για να προετοιμάσει την κόρη του για τον γάμο. Σ’ αυτό το διάστημα ο Βορέας επισκεπτόταν την κοπέλα η οποία τον ερωτεύτηκε τόσο πολύ, όσο την είχε ερωτευτεί εκείνος, κι ανυπομονούσε να περάσει ο καιρός για να γίνει ο γάμος. Όταν πέρασε ο ένας μήνας που είχε ορίσει ο Ερεχθέας, ο Βορέας παρουσιάστηκε ξανά στον βασιλιά για να ζητήσει την Ωρείθυια.

Όμως, έλαβε μια ακόμη αναβολή από τον Ερεχθέα κι όταν αυτή έληξε έλαβε κι άλλη κι άλλη. Ο Βορέας τότε κατάλαβε πως ο Ερεχθέας δεν είχε σκοπό να του δώσει την κόρη του και θύμωσε τόσο πολύ με την συμπεριφορά του που αποφάσισε να κλέψει την κοπέλα προκειμένου να την παντρευτεί. Ένας πολύ δυνατός άνεμος φύσηξε στο παλάτι του βασιλιά κι ο Βορέας μπήκε μέσα πετώντας γρήγορα, κατευθυνόμενος προς το δωμάτιο της αγαπημένης του. Γρήγορα την πήρε από το χέρι κι έφυγε μαζί της μακριά, κατευθυνόμενος προς την Θράκη και το παλάτι του.

Ο Βορέας κι η Ωρείθυια -η οποία έγινε αθάνατη όπως ήταν ο άνδρας της- παντρεύτηκαν κι έζησαν ευτυχισμένοι στο παλάτι τους στην Θράκη κι απέκτησαν πολλά παιδιά. Το ζευγάρι απέκτησε δίδυμους γιους, τους δυο Βορεάδες Αργοναύτες, τον Ζήτη και τον Κάλαϊ (τα δύο αυτά αδέρφια μάλιστα συντρόφευσαν τον Ιάσονα στην Αργοναυτική Εκστρατεία και τον βοήθησαν να εκδιώξει τις Άρπυϊες που ταλαιπωρούσαν τον Φινέα) καθώς και τους Αίμο, το Βούτη, το Λυκούργο, δύο κόρες, τη Χιόνη (θεά του χιονιού και μητέρα του Εύμολπου από τον Ποσειδώνα) και την Κλεοπάτρα (γυναίκα του Φινέα και μητέρα του Πλέξιπου και του Πανδίωνα).

Η αρπαγή της από τον Βορέα έγινε θέμα πολλών αγγειογράφων και ενέπνευσε τον Σοφοκλή και τον Αισχύλο να γράψουν σχετικά δράματα, από τα οποία όμως δεν σώζονται παρά μερικά αποσπάσματα. Ο Αισχύλος έγραψε ένα σατυρικό δράμα σχετικά με το περιστατικό, την «Ωρείθυια», το οποίο έχει χαθεί. Ο Πλάτων αναφέρει κάπως ειρωνικά ότι ίσως υπάρχει μία λογική εξήγηση της ιστορίας: η Ωρείθυια μπορεί να έπεσε και να σκοτώθηκε στα βράχια του Ιλισού όταν φύσηξε μια δυνατή ριπή βοριά, και έτσι να ειπώθηκε ότι «την πήρε ο Βορέας». Προσθέτει και μια άλλη εκδοχή, κατά την οποία η αρπαγή της Ωρειθυίας έγινε όχι στον Ιλισό αλλά στον Άρειο Πάγο.

Το σχετικό χωρίο: (Νεοελληνική απόδοση)
Φαίδρος- Για πες μου, Σωκράτη, δε λέει μια παράδοση πως κάπου από δω βέβαια,
από τον Ιλισό ο Βορέας άρπαξε την Ωρείθυια;
Σωκράτης- Ναι, το λέει η παράδοση.
– Λοιπόν, σίγουρα από δω; Και δες, το ρυάκι φαίνεται να κυλά με τα
χαριτωμένα και καθαρά και διάφανα νερά, ότι πρέπει να παίζουν
οι κορασιές στις όχθες του.
– Όχι, αλλά παρακάτω, περίπου δύο ή τρεις σταδίους, εκεί απ΄
όπου περνάμε στο ναό της Άγρας· μάλιστα κάπου εκεί βρίσκεται κι
ένας βωμός του Βορέα.
Φαίδρος- Δεν το συγκρατώ στο νού μου και πολύ καλά· αλλά, για
τ΄ όνομα του Δία πες μου, Σωκράτη, εσύ έχεις πειστεί ότι αυτό το μυθολόγημα
είναι αληθινό;
Σωκράτης- Αλλά, αν δεν του έδινα πίστη, όπως κάνουν οι σοφοί,
δε θα΄ κανα τίποτε το παράλογο· μάλιστα, επιστρατεύοντας σοφιστικά
επιχειρήματα θα ισχυριζόμουν ότι το φύσημα του Βοριά έσπρωξε την
Ωρείθυια, την ώρα που η κόρη έπαιζε μαζί με τη Φαρμακεία, πάνω
στους κοντινούς βράχους, κι αφού βρήκε το θάνατο μ΄ αυτό τον τρόπο,
είπαν ότι αρπάχτηκε από τον Βορέα και πάει ή από την περιοχή του
Αρείου Πάγου· γιατί ακούστηκε και αυτό…
Εγώ όμως δε διαθέτω γι΄ αυτό ελεύθερο χρόνο, ούτε στιγμή·

Όταν η Θεά Δήμητρα έχασε την Περσεφόνη
Κατά τη νεότητά της η Περσεφόνη ήταν κρυμμένη μακριά από τους Θεούς από τη μητέρα της Δήμητρα, αλλά ο Δίας βρήκε το κρησφύγετο της και την αποπλάνησε με τη μορφή ερπετού. Ο Δίας την έταξε έπειτα στον Άδη ως νύφη του και έτσι ο καταχθόνιος Θεός την απήγαγε στους κάμπους της Σικελίας και τη μετέφερε στα σκοτεινά του βασίλεια. Η μητέρα της, η Θεά Δήμητρα ήταν απελπισμένη εξαιτίας της εξαφάνισής της και έψαξε τον κόσμο για την άφαντη κόρη της με την Εκάτη στο πλευρό της. Όταν ανακάλυψε την τοποθεσία που βρισκόταν και έμαθε για τη συμμετοχή του Δία στην απαγωγή της, η Θεά οργισμένη αρνήθηκε να αφήσει τις σοδειές να μεγαλώσουν έως ότου η κόρη της επιστρεφόταν σε αυτή. Ο Δίας συναίνεσε, αλλά αφού η Περσεφόνη είχε ήδη γευτεί το φαγητό του Άδη -μία χούφτα σπόρους ροδιού- ήταν υποχρεωμένη να περνά μέρος του χρόνου, τον χειμώνα, με τον σύζυγό της στον κάτω κόσμο.