Ελληνικά τοπωνύμια με… μυθικές καταβολές

Μη μου πείτε ότι ταξιδεύοντας σε κάποιο μέρος δεν έχετε κάποτε αναρωτηθεί γιατί έχει ονομαστεί έτσι Και δεν αναφέρομαι στην Ουάσινγκτον ή… την Ισλανδία (Iceland), που η ίδια η ετυμολογία της λέξης προδίδει την ιστορία του ονόματός τους, αλλά σε περιοχές της Ελλάδας, των οποίων το «βαφτιστικό» όνομα, λόγω προφανώς και της πλούσιας, μακραίωνης ιστορίας της χώρας μας, κρύβει πολλά χρόνια μύθων και παραδόσεων.
Με αφορμή τα άρθρα, στα οποία αναφέρουμε συνήθως την προέλευση του ονόματος του κάθε προορισμού, αναζητήσαμε τις ονοματολογικές ρίζες περισσότερων ελληνικών περιοχών και ανακαλύψαμε ιστορικά στοιχεία, παραδόσεις και μύθους που δεν είχαμε μέχρι τώρα φανταστεί.

Οι μυθικοί «νονοί»
Καταρχήν, από πού πήρε το όνομά της η ίδια η χώρα μας; Σύμφωνα με την ιστορία (και τον Όμηρο), η Ελλάδα πήρε το όνομά τηςαπό τον Έλληνα, γιο του Δευκαλίωνα ή του Δία ή του Προμηθέα και της Πύρρας.Την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου (τέλη του 5ου αιώνα π.Χ.) «ελληνικός» χαρακτηρίζεται oλόκληρος ο γεωγραφικός χώρος της σύγχρονης ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας και ακόμα της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας (Μεγάλη Ελλάς).
Ότι η Αθήνα ονομάστηκε έτσι προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, είναι γνωστό. Αλλά η Θεσσαλονίκη; Η Θεσσαλονίκη, που ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο, πήρε το όνομά της προς τιμή της συζύγου του, Θεσσαλονίκης, ετεροθαλούς αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου και θυγατέρας του Φιλίππου Β’ και της πέμπτης συζύγου του, της Θεσσαλίδας πριγκίπισσας Νικησιπόλεως. Το όνομά της προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων «Θεσσαλών» και «νίκη», εις μνήμην της νίκης των Μακεδόνων και των Θεσσαλών έναντι της τυραννίδας των Φερών και των συμμάχων της, Φωκέων, κατά τον Γ’ Ιερό Πόλεμο. Αλλά και το όνομα Πάτρα προέρχεται από τον Πατρέα, τον μυθικό οικιστή της πόλης.
Ενώ η Πελοπόννησος, που αρχικά ονομαζόταν Πελασγία (από τον γενάρχη των Πελασγών) και Απιά (από τον Απιό, γιο του Δευκαλίωνα), ονομάστηκε αργότερα από τον Πέλοπα, το γιο του Τάνταλου και βασιλιά της Ήλιδας.
Από μυθικά πρόσωπα πήραν το όνομά τους και αμέτρητα άλλα μέρη στην Ελλάδα, όπως η Ζάκυνθος(φωτο) που, σύμφωνα με τον Όμηρο, ονομάστηκε έτσι από τον Ζάκυνθο, γιο του βασιλιά της Τροίας Δάρδανου, ο οποίος έφτασε στο νησί γύρω στα 1.500 π.Χ. και έκτισε εκεί την ομώνυμη πόλη. Ωστόσο, ο ιστορικός μελετητής Γούντ αναφέρει πως το όνομα του νησιού οφείλεται στην ορεινή μορφολογία του και ότι «Ζα-κυνθος» στα αρχαία σημαίνει «πολύ – λόφος».
Παραμένοντας στα Επτάνησα, η Κέρκυρα πήρε το όνομά της από την νύμφη Κέρκυρα, την κόρη του Ασωπού ποταμού, την οποία αγάπησε ο Ποσειδώνας και την πήγε στο νησί. Από τον έρωτά τους γεννήθηκε ο Φαίακας, στον οποίο χρωστά το νησί το μυθικό του όνομα ως «νησί των Φαιάκων». Και αν αναρωτιέστε γιατί στα αγγλικά λέγεται Corfu, στα χρόνια του Βυζαντίου το νησί ονομάστηκε «Κορυφώ» από τη δίκορφη Ακρόπολη, που βρισκόταν στη θέση της σημερινής πόλης. Δεν ήταν δύσκολο το Κορυφώ να παραφραστεί σε Κόρφου.
Η Κεφαλονιά πήρε το όνομά της από τον Βασιλιά Κέφαλο, όμως άλλες πηγές αναφέρουν και την αρχαία φυλή των Κεφαλλήνων, ή ακόμα ότι το όνομα προέρχεται από τη λέξη «κεφάλι», εννοώντας την Κεφαλονιά ως την «κεφαλή» (είναι άλλωστε το μεγαλύτερο νησί) των Επτανήσων.
Όσο για τις Κυκλάδες, η Μύκονος (φωτο), για παράδειγμα, λέγεται πως πήρε το όνομά της από τον ήρωα Μύκονο. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, με το νησί καταπλάκωσε ο Ηρακλής τον τελευταίο από τους γίγαντες. Η Πάρος πήρε το όνομα του Πάρου, γιου του Παρασσίου του Αρκάδα, ο οποίος με άλλους αποίκους εγκαταστάθηκε στο νησί. Και η Νάξος πήρε το όνομά της πρώτα από τον Νάξο, τον θρυλικό ηγεμόνα των Κάρων, πρώτων αποίκων του νησιού.
Η Σαντορίνη, βέβαια, είναι πιο περίπλοκη περίπτωση. Το όνομα «Θήρα» προέρχεται από τον αρχαίο Σπαρτιάτη Θήραν που αποίκησε πρώτος το νησί. Το όνομα «Σαντορίνη» προέρχεται από τους διερχόμενους Φράγκους Σταυροφόρους, οι οποίοι κατά το πέρασμα τους στέκονταν για ανεφοδιασμό κοντά στην εκκλησία της Αγίας Ειρήνης που υπήρχε στο νησί. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας επίσημα καθιερώθηκε το όνομα «Θήρα», οι ξένοι χάρτες όμως συνέχισαν να την ονοματίζουν «Σαντα-Είρηνα» και έτσι παρέμεινε με μικρή παραφθορά από τους Έλληνες ως «Σαντορίνη» (αντί του ορθότερου Σαντορήνη).
Μεγάλη ιστορία έχει και το όνομα της Κρήτης. Στο νησί αρχικά ζούσαν οι καλούμενοι Ιδαίοι Δάκτυλοι ή Κουρήτες που είχαν βρεθεί εκεί από τη Φρυγία (= η Τρωάδα στη Μ. Ασία). Οι αυτόχθονες αυτοί κάτοικοι, λεγόμενοι και Ετεοκρήτες, είχαν βασιλιά τον Κρή (Κρήτα), ο οποίος ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί, τα οποία είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπων.
Το Πήλιο, πεδίο της Γιγαντομαχίας, θερινή κατοικία των 12 θεών του Ολύμπου και Μυθική χώρα των Κενταύρων, φιλοξένησε στην κορυφή του τον γάμο της Θέτιδας και του Πηλέα, από τον οποίο πήρε το όνομά του. Ο Πηλέας ήταν μυθικός βασιλιάς της περιοχής, πατέρας του πασίγνωστου μυθικού ήρωα του Τρωικού Πολέμου, Αχιλλέα.
Όσο για την Εύβοια, λέγεται βέβαια ότι πήρε το όνομα της από την Εύβοια, νύμφη και κόρη του ποταμού Ασωπού (ενώ παλαιότερα επικρατούσε και η ονομασία «Χαλκίς», λόγω των πλούσιων κοιτασμάτων χαλκού), αλλά παράλληλα το όνομά της φανερώνει το γόνιμο καλλιεργήσιμο έδαφος και την ανεπτυγμένη βοοτροφία του νησιού («ευ» και «βους» σημαίνει «Καλό Βόδι»).

Τα μυθικά και ιστορικά γεγονότα
Από τα πιο ενδιαφέροντα (ιστορικά) ονόματα ανακαλύψαμε πως έχει η Ανάφη. Ο μύθος λέει πως όταν οι Αργοναύτες επέστρεφαν από την Κολχίδα, συνάντησαν μεγάλη θαλασσοταραχή έξω από την Ανάφη. Τότε προσευχήθηκαν στον Απόλλωνα κι εκείνος έδιωξε την αντάρα, με αποτέλεσμα να «αναφανεί» μπροστά τους το νησί, όπου και αγκυροβόλησαν, ονομάζοντάς το «Ανάφη».
Διαφορετικές εκδοχές υπάρχουν για το όνομα της Καρπάθου. Η μυθολογική εκδοχή αναφέρει ότι επειδή οι πρώτοι κάτοικοι αγαπούσαν υπερβολικά τον τόπο τους, έκλεψαν (άρπαξαν) τους Ολύμπιους θεούς και τους πήγαν στο νησί. Από την πράξη τους αυτή, ονομάστηκαν Αρπάθεοι, που μετά μετατράπηκε σε Καρπάθεοι και τέλος σε Καρπάθιοι οπότε και η Κάρπαθος. Άλλες εκδοχές μιλούν για ορυκτά και φυτά που υπάρχουν στο νησί με παρόμοιο όνομα, ενώ ο Όμηρος την ονομάζει Κράπαθο.
Όσο για την Ικαρία, είναι γνωστό πως οφείλει το όνομά της, όπως και το Ικάριο Πέλαγος που την περιβάλλει, στον μυθικό ήρωα Ίκαρο, γιο του μηχανικού Δαίδαλου, που πετώντας με τον πατέρα του από την Κρήτη προς την Αθήνα με κέρινα φτερά, έπεσε και πνίγηκε κοντά στο νησί.
Τέλος, πολλές φορές έχουμε αναρωτηθεί προς τι η ονομασία Καμμένα Βούρλα. Δυσκολευτήκαμε να βρούμε μία βάσιμη απάντηση, αλλά τελικά καταλήξαμε στο εξής: Η αρχική ονομασία των σημερινών Καμένων Βούρλων ήταν «Παλιοχώρι», αλλά κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας σε μια τουρκική επιδρομή, οι κάτοικοι, σύμφωνα με μια παράδοση αναζήτησαν καταφύγιο σωτηρίας μέσα στα βούρλα. Όταν πέρασε ο κίνδυνος, έγινε πολύς λόγος για τη σωτηρία τους και πάνω στη συζήτηση κάποιος είπε τη φράση «ας είναι καλά τα καημένα τα βούρλα». Πρώτη επίσημη ονομασία ως «Καϋμένα Βούρλα» έχουμε στο βασιλικό διάταγμα του Γεωργίου Α` στις 29 Αυγούστου 1912 περί αναγνωρίσεως των Δήμων και Κοινοτήτων του Νομού Φθιώτιδος.

Γεωγραφία και εδαφική μορφολογία
Το σχήμα των νησιών και εδαφική μορφολογία κάποιων περιοχών έπαιξαν εξίσου σημαντικό ρόλο στην ονομασία τους. Η Σκόπελος, για παράδειγμα, πήρε μάλλον το όνομα της από το σκοπελώδες των βόρειων ακτών της. Το ίδιο και η Σκύρος, που σύμφωνα με ιστορικούς ονομάστηκε έτσι από το άγριο πετρώδες έδαφος της, αφού «σκίρον» ή «σκύρον» σημαίνει συντρίμμια πέτρας (κατάλληλο για σκυρόδεμα) ή χαλίκι.
Όσο για τη Μάνη, υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πότε και πώς δόθηκε το όνομά της. Η μία λέει ότι προέρχεται από τη λατινική λέξη manus (=χέρι) επειδή καθώς οι ναυτικοί πλησίαζαν το ακρωτήρι Ταίναρο και αντίκριζαν το σχήμα της ξηράς αποφάσισαν να ονομάσουν τη περιοχή Brazzo di Maina. Άλλη εκδοχή λέει πως, λόγω των ισχυρών ανέμων, οι ναυτικοί που περνούσαν από τη περιοχή έκαναν μάϊνα τα πανιά, ενώ σύμφωνα με μία τρίτη οι Ρωμαίοι έλεγαν συχνά τη φράση «In Manis», επειδή εδώ ήταν η πύλη του Άδη που εισέρχονταν οι ψυχές (Manes). Επικρατεί πάντως και η εκδοχή που παραπέμπει στο κτίσιμο του περίφημου κάστρου της Μαΐνης, που έχτισε ο αρχιτέκτονας Μαΐνης, ενώ τελευταία συζητιέται ότι το όνομα μπορεί και να προέρχεται από το πατέρα των Θεών «Μάνη». Ο Μάνης είναι ο πατέρας του Κρόνου και παππούς του Δία, για τον οποίο στην Θεογονία του Απολλόδωρου λέγεται «Μάνης το δεύτερο όνομα του Θεού Ουρανού».
Τέλος, το… χαριτωμένο Καρδίτσα προήλθε πιθανότητα από το γεγονός ότι η πόλη βρίσκεται στην «καρδία» της Ελλάδος και δη του Θεσσαλικού κάμπου. Το όνομα της Λευκάδας προήλθε από το όνομα «Λευκάς πέτρα» ή «Λευκάς άκρα», αρχαιότερη ονομασία του σημερινού Λευκάτα, νοτιότερου ακρωτηρίου του νησιού. Και της Σκιάθου επειδή βρίσκεται στην «σκιά του Άθω» (του Αγίου Όρους).

Αυθαιρεσίες και λεξιδάνεια
Βέβαια δεν έχει παίξει μόνο η ιστορία και η γεωγραφία ρόλο στην ονομασία κάποιων περιοχών. Μέρη δανείστηκαν ονόματα από παλαιότερους ξένους κατακτητές, άλλα μέρη βασίστηκαν σε θρησκευτικά ή χριστιανικά στοιχεία για το όνομά τους, ενώ κάποια ξεχώρισαν για κάποια τοπικά προϊόντα τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μεθώνη, που οφείλει μάλλον το όνομά της στο ωραίο κρασί (μέθη) που παρήγαγε. Ή οι Παξοί, των οποίων το όνομα, σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Παραμυθία Αθηναγόρα, προέκυψε από την εξαγωγή πλακών που έβγαιναν στο νησί (σύνθεση της λέξης παξ = πλάκα και αε ή αι = νησί).
Η Κορώνη, από την άλλη, σύμφωνα με μια αρχαία λαϊκή παράδοση πήρε το όνομά της από ένα χάλκινο νόμισμα (Κουρούνα) που βρέθηκε όταν έσκαβαν τα θεμέλια για τα τείχη. Αναφέρεται ακόμη πως το αρχικό της όνομα ήταν Κορώνεια, που της έδωσε ο οικιστής Επιμηλίδης, ο οποίος καταγόταν από τη βοιωτική Κορώνεια. Οι ντόπιοι, όμως, μάλλον δεν μπορούσαν να συνηθίσουν αυτήν την ονομασία και την παρέφθειραν σε Κορώνη.
Λεξιδάνειο είναι η ονομασία Ζαγόρι που προέρχεται από την εποχή της καθόδου Σλάβων φυλών στην Ελλάδα, οι οποίοι μετάφρασαν το αρχαίο όνομα της περιοχής «Παρωραία» που σημαίνει «Παρά Τω Όρος» σε «Ζαγόρι» που στα σλαβικά σημαίνει «πίσω από το βουνό», γεωγραφικά σε σχέση με τα Ιωάννινα. Αλλά και ηΝίσυρος, λέξη που κατά μία άποψη είναι φοινικική και σημαίνει είτε «εποπτεία» είτε «απόκομμα», «θραύσμα». Μία άλλη ερμηνεία, ωστόσο, ετυμολογεί τη Νίσυρο από τις λέξεις «νέω» και «σύρω», συνδυάζοντας εύστοχα το όνομα του νησιού με το μύθο της δημιουργίας του. Σύμφωνα με αυτόν, η Νίσυρος σχηματίστηκε κατά τη Γιγαντομαχία, όταν ο Ποσειδώνας, κυνηγώντας το γίγαντα Πολυβώτη στο Αιγαίο, τον πρόλαβε κοντά στην Κω και, αποσπώντας με την τρίαινά του ένα τμήμα από αυτή, το έριξε στον γίγαντα. Η Νίσυρος αποτελεί τον βράχο με τον οποίο καταπλάκωσε ο Ποσειδώνας τον Πολυβώτη και το νησί τρέμει ακόμη από τον τιμωρημένο γίγαντα. Ο μύθος συμβολίζει το ηφαίστειο και τις δονήσεις που ταράζουν το νησί.
Ενώ χριστιανικές ρίζες φαίνεται να έχει το όνομα της Καλαμάτας, αφού σύμφωνα με την παλαιότερη εκδοχή οφείλεται στην εκκλησία της Παναγιάς της Καλομάτας που υπήρχε στην περιοχή. Νεότερες, ωστόσο, έρευνες έχουν απορρίψει την παραπάνω εκδοχή και υποστηρίζουν ότι η Καλαμάτα πήρε το όνομα της είτε από την γειτονική αρχαία πόλη των Καλαμών, ή από τους πολλούς καλαμιώνες της περιοχής. Συζητιέται, τέλος, ότι το όνομα μπορεί και να προήλθε από το σύνηθες στην περιοχή επώνυμο Καλαμάτης που είναι γνωστό από αρκετά υστεροβυζαντινά έγγραφα.
Τέλος, για θρησκευτικούς λόγους ονομάστηκε έτσι και η  Ρόδος. Το όνομα του νησιού συσχετίζεται με το ομώνυμο λουλούδι (αποκαλείται άλλωστε και νησί των ρόδων), ιερό στον Ήλιο. Τα αρχαία νομίσματα της Ρόδου, μάλιστα, παρίσταναν από το ένα μέρος το κεφάλι του Ήλιου και από το άλλο το ρόδον.
Για την ιστορία, και επειδή γνωρίζω πως πολλοί έχουν αυτή την απορία, λόγω της περίφημης ελληνικής ταινίας με τον Χατζηχρήστο, η Κολοπετινίτσα είναι το ελληνικό όνομα του μικρού χωριού Τριταία, στο νομό Φωκίδας.

Η «καυτή» ζωή της Ωραίας Ελένης του Μενελάου

12 χρονών την έκλεψε ο ξάδελφός της και στην Τροία έκανε
πέντε παιδιά.



Πέντε γάμοι, αρκετά παιδιά, δύο πόλεμοι και μια ενδιαφέρουσα μεταθανάτια ζωή. Η πανέμορφη κόρη του Τυνδάρεω έδειχνε από μικρή τι θα προκαλούσε. Στα 12 της αποφάσισε να την κλέψει ο πρώτος της ξάδερφος, ο Εναρφόρος....

Εκείνη, γλύτωσε απ τον ξάδελφο, δεν γλύτωσε όμως απ τον 50χρονο Θησέα που την έκλεψε μαζί με τον φίλο του, τον Πειρίθη. Χήροι, σύμφωνα με το μύθο και οι δύο, ήθελαν πλέον για γυναίκες τους
κόρες θεών. Έβαλαν λοιπόν σε κλήρο την Ελένη, την κέρδισε ο Θησέας και την πήγε στη μητέρα του την Αίθρα.

Τα αδέρφια της πήγαν με στρατό, ξεκίνησαν έναν αιματηρό πόλεμο, κατέστρεψαν την Αττική, πήραν πίσω την αδερφή τους και για σκλάβα της, την Αίθρα. Η μια εκδοχή της ιστορίας είναι ότι ο Θησέας τη «σεβάστηκε». Η άλλη ότι η Ωραία Ελένη έμεινε έγκυος, γέννησε στο Άργος και άφησε το πρώτο της παιδί στην αδερφή της την Κλυταιμνήστρα να το μεγαλώσει σαν δικό της. Ήταν η Ιφιγένεια.

 
Έκτορας και Αχιλλέας 1630-32,. Peter Paul Rubens (1577-1640),. Musée des Beaux-Arts, Pau, Γαλλία.

Υποψήφιοι γαμπροί

Ο πατέρας της, από φόβο μην του ξανακλέψουν την όμορφη κόρη αποφάσισε να την παντρέψει. Έσπευσαν, λοιπόν, στο παλάτι όλοι οι Αχαιοί πρίγκιπες ως υποψήφιοι γαμπροί, εκτός από τον Αχιλλέα που μαθήτευε στον Χείρωνα.

Στην κοσμοσυρροή γαμπρών και τη δύσκολη επιλογή, ο Οδυσσέας πρότεινε να διαλέξει μόνη της η Ελένη το γαμπρό και οι υπόλοιποι να δώσουν όρκο ότι αν ποτέ κάποιος βρεθεί να πάρει την Ελένη απ τον άντρα της να μαζευτούν όλοι μαζί να ξεπλύνουν την προσβολή. Η Ελένη διάλεξε λοιπόν το Μενέλαο.

Βασιλιά, άνθρωπο με αρχοντιά, αδερφό του Αγαμέμνονα, ψηλό, δυνατό, γενναίο με δύο εξαιρετικά προσόντα. Ήταν ο πιο πλούσιος και ο πιο αφελής! Δέκα χρόνια κράτησε ο ευτυχισμένος γάμος απ τον οποίο απέκτησαν μια κόρη. Την όμορφη Ερμιόνη.

Ο Πάρης, πέτρα του σκανδάλου

Ξαφνικά, φτάνει στη Σπάρτη ουρανοκατέβατος ένας νεαρός πρίγκηπας της ανατολής. Ο Πάρης, γιος του βασιλιά της Τροίας που ήρθε να πάρει το «τρόπαιο» που του είχε υποσχεθεί η θεά Αφροδίτη. Κάποια άλλη εκδοχή αναφέρει πως ήρθε να ανταποδώσει την επίσκεψη που του είχε κάνει ο Μενέλαος.

Λέγεται πως ο όμορφος Πάρης, αν και ήταν παντρεμένος με τη νύμφη Οινώνη και είχαν και ένα γιο, τους εγκατέλειψε χωρίς δεύτερη σκέψη. Ο Μενέλαος τον υποδέχθηκε με βασιλικές τιμές. Λίγες μέρες αργότερα άφησε εντολή στην Ελένη να «φροντίζει» τον καλεσμένο τους, γιατί ο ίδιος έπρεπε να πάει στην Κρήτη για να παραστεί στην κηδεία του παππού του. Βέβαια άλλη «φροντίδα» είχε στο μυαλό του ο καημένος ο Μενέλαος.

Η Ελένη με τον Πάρη έφυγαν νύχτα με τους θησαυρούς του Μενελάου και τις δούλες της Ελένης για την Τροία. Άρα είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί ότι ο Πάρης την έκλεψε. Η Ελένη άφησε το παιδί και τον άνδρα της, αλλά το σπίτι το σεβάστηκε! Το πρώτο ερωτικό σμίξιμο με τον Πάρη έγινε στο νησάκι Κρανάη κοντά στο Γύθειο.


Ελένη και Μενέλαος Johann Heinrich Wilhelm Tischbein 1816 Großherzogliches Schloss Eutin.

Μετά την υπέροχη βραδιά που έζησε ο Πάρης, ίδρυσε ναό προς τιμή της Αφροδίτης για να την ευχαριστήσει για τη γυναίκα που του χάρισε. Η Ελένη στην Τροία έκανε πέντε παιδιά με τον Πάρη και όταν εκείνος σκοτώθηκε τη διεκδίκησαν τα δύο του αδέρφια. Εκείνη παντρεύτηκε τον Διήφοβο.

Είναι ο μόνος άντρας που δεν έκανε μαζί του παιδί. Ο Μενέλαος τον σκότωσε και στη συνέχεια λύγισε μπροστά στα θέλγητρα της Ελένης και τη δέχτηκε πίσω.

Οι αρχαίοι προσπαθούν να ανασκευάσουν το μύθο

Οι αρχαίοι προσπαθώντας να «σώσουν» ό,τι μπορούσε να σωθεί, δημιούργησαν το μύθο με την Αίγυπτο και το είδωλο που δήθεν πήρε ο Πάρης στην Τροία. Η αληθινή Ελένη, σύμφωνα μ” αυτό το μύθο, κατέληξε στην Αίγυπτο με εντολή του Δία.

Ο Ερμής την πήγε πρώτα σ” ένα νησάκι απέναντι από το Σούνιο που πήρε τ” όνομά της: Ελένης Νήσος. Είναι η σημερινή Μακρόνησος. Στην Αίγυπτο, παραλίγο να παντρευτεί τον γιο του Πρωτέα. Στον μύθο που όλοι γνωρίζουμε από τα σχολικά μας χρόνια, ο πόλεμος της Τροίας θα λήξει με χιλιάδες νεκρούς, την Τροία κατεστραμμένη, αλλά με τους Έλληνες αποζημιωμένους.

Πήραν άπειρα και πολύτιμα λάφυρα και ο Μενέλαος πήρε πίσω την Ελένη του και συνέχισαν τη ζωή τους σα να μην είχε συμβεί τίποτα. Μετά τον θάνατό τους στην άλλη ζωή, η Ελένη θα παντρευτεί με γάμο λαμπρό, τον μόνο μνηστήρα που δεν τη διεκδίκησε εν ζωή. Τον Αχιλλέα!

Οι Σπονδές των αρχαίων Ελλήνων

Οι σπονδές αποτελούν ένα σημαντικό μέρος των θυσιαστικών ιεροτελεστιών. Μπορούν επίσης να εμφανιστούν ως αυθύπαρκτα τελετουργικά.

Οι σπονδές συνοδεύουν τις ιεροτελεστίες της καθημερινής ζωής. Ο Ησίοδοςεπικαλείται τις σπονδές του πρωινού και του δειλινού. Ο Όμηρος μιλάει για τιςσπονδές πριν από την κατάκλιση. Με σπονδές επίσης αρχίζουν τα γεύματα, εξιλαστήρια χειρονομία που έχει την ίδια αξία με την προσφορά στους θεούς των πρώτων καρπών της γης.

Σηματοδοτούν την έναρξη ή την κατάληξη μιας καθημερινής πράξης, θέτοντας αυτή την πράξη υπό την προστασία των Θεών, τους οποίους επικαλούνται ως μάρτυρες ή συνεργούς. Η σκηνή της «αναχώρησης του οπλίτη», όπου το νεαρό πολεμιστή πλαισιώνουν ένας γέροντας και μία γυναίκα, απεικονίζεται συχνά στα αττικά αγγεία της κλασικής περιόδου.

Ιδού μία χαρακτηριστική περιγραφή: «Στο κέντρο, βρίσκεται ένας οπλίτης ο οποίος σφίγγει το χέρι ενός γενειοφόρου και έχει μία σοβαρή έκφραση αποχαιρετισμού… Στα δεξιά, βρίσκεται μία γυναίκα η οποία κρατάει μια χύτρα κι ένα ρηχό κύπελλο, τα οποία είναι τελετουργικά εργαλεία των σπονδών. οιονεί απαραίτητα για να σηματοδοτήσουν μια αναχώρηση ή μια επιστροφή.

Η γυναίκα χύνει κρασί σε αυτό το ρηχό κύπελλο, ενώ η ποσότητα που αναλογεί στους θεούς χύνεται στο έδαφος και το υπόλοιπο προορίζεται να το πιουν ο ένας μετά τον άλλον οι συμμετέχοντες σε αυτή την τελετή.

Προβαίνοντας σε αυτή τη σπονδή, η οποία απαρτίζεται από το στοιχείο της προσφοράς στους θεούς και από το μοίρασμα μεταξύ των ανθρώπων, παρατηρούμε πώς ενισχύονται οι δεσμοί που ενώνουν τα μέλη μιας ομάδας μεταξύ τους, καθώς και οι δεσμοί που ενώνουν αυτή την ομάδα ανθρώπων με τους θεούς…»



Η σπονδή συνοδεύει επίσης το τυπικό ενός συμποσίου. Οπωσδήποτε οι σπονδές παίζουν σημαντικό ρόλο στις πανηγυρικές εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετέχει όλη η πόλη. Με αυτό τον τρόπο επικυρώνονται συνθήκες και συμμαχίες. Ή λέξη σπονδή στον πληθυντικό (σπονδαί) υποδηλώνει τη «συμμαχία».

Η σπονδή συνίσταται στο να χυθεί ένα μέρος ενός υγρού πάνω σε ένα βωμό ή στο έδαφος ενόσω προφέρεται μια προσευχή. Τις πιο πολλές φορές γίνονται σπονδές νερωμένου κρασιού (αυτού δηλαδή που έπιναν καθημερινά), αλλά, σύμφωνα με άλλα τελετουργικά, γίνονταν επίσης σπονδές άκρατου οίνου, γάλακτος ή ακόμα ενός μείγματος κρασιού, νερού και μελιού.

Η διαδικασία σπονδής αναπαριστάνεται συνήθως στα αγγεία ως εξής: ένας άνδρας ή μία γυναίκα μεταγγίζουν ένα μέρος του περιεχομένου μιας οινοχόης (μία κανάτα κρασιού, ένα δοχείο μέσου μεγέθους, μικρότερο από τα αγγεία όπου αποθηκευόταν το νερωμένο κρασί και μεγαλύτερο από τα κύπελλα για ατομική χρήση) σε μία φιάλη (ένα επίπεδο κύπελλο χωρίς βάση το οποίο χρησιμοποιούταν στις σπονδές) κι έπειτα έχυναν ένα μέρος του περιεχομένου της φιάλης πάνω στο βωμό ή στο έδαφος. Μετά έπιναν το υπόλοιπο περιεχόμενο της φιάλης.

Αλλά μπορεί η σπονδή να μη συνοδεύεται από την κατανάλωση του υγρού των σπονδών. Η σπονδή άκρατου οίνου που επισφραγίζει τους όρκους δεν αφήνει καθόλου κρασί στη φιάλη για να το πιουν οι συμμετέχοντες. Στην Ιλιάδα, ο Αγαμέμνων αναφέρει, με αφορμή το τυπικό ενός όρκου: «το αίμα των αμνών, τις σπονδές άκρατου οίνου, τα χέρια σφιχτά. .» (Ιλιάς, Δ 159).

Το τελετουργικό σπάσιμο της φιάλης επισφραγίζει τη σχέση με τον κόσμο των χθόνιων δυνάμεων, οι οποίες είναι έτοιμες να εξαπολυθούν μαινόμενες για να τιμωρήσουν τον επίορκο.

Ένα άλλο είδος ιεράς σπονδής είναι οι χοές, από το ρήμα χέειν, που σημαίνει «χύνω σε ποσότητα». Οι χοές απευθύνονται κυρίως στους νεκρούς. Το υγρό χύνεται από τα ειδικά τελετουργικά σκεύη στο χώμα ή πάνω σε έναν τύμβο. Με αυτόν τον τρόπο συνάπτεται ένας δεσμός ανάμεσα στους νεκρούς και στους ζωντανούς. Πολύ συχνά εξαιρείται ο οίνος από τις χοές, οπότε αποκαλούνται χοαί νηφάλιοι ή άοινοι. Αυτές είναι από καθαρό νερό (σαν τις χοές που κάνεί η Ηλέκτρα πάνω στον τάφο του πατέρα της, του Αγαμέμνονα, στις Χοηφόρους του Αισχύλου) ή μπορεί ακόμα να είναι γάλα ή μέλι.

Συνδέονται μερικές φορές με τα έναγίσματα, τις προσφορές καθαγιασμένων τροφίμων πάνω στον τάφο ενός νεκρού. Πολλές φορές με τις χοές τιμώνται κάποιες θεότητες, όπωςοι Μούσες, οι Νύμφες ή οι Ερινύες.

Στην Ολυμπία γινόταν κάθε μήνα μια θυσία πάνω σε όλους τους βωμούς του ιερού: «Οι Ηλείοι προσέφεραν θυμίαμα μαζί με σπόρους σιταριού ανακατεμένους με μέλι. τους οποίους έκαιγαν πάνω στο βωμό, στον οποίο έβαζαν κλαδιά ελιάς και έκαναν σπονδές με κρασί».

Ο Παυσανίας, που περιγράφει αυτή την τελετή, διευκρινίζει ότι είναι πανάρχαιο έθιμο. Αλλά στο βωμό των Νυμφών και των Δεσποίνων, διευκρινίζει επίσης ο Παυσανίας, δεν έχυναν κρασί, ούτε και στον κοινό βωμό όλων των Θεών.

Το παράδειγμα αποκαλύπτει την πολυπλοκότητα αυτών των τελετουργικών, των οποίων κάθε στοιχείο αποκτάει τη σημασία του σε σχέση τόσο με τις ιεροτελεστίες αυτές καθαυτές. όσο και με τις λειτουργίες ή τη φύση των τιμώμενων θεοτήτων.

Οι Δαίμονες των Βαλκανίων

“Ένα φάντασμα στοιχειωνει τον Δυτικό Πολιτισμό. Το Φάντασμα των Βαλκανίων” Maria Todorova, Imagining the Balkans

«Τα οθωμανικά Βαλκάνια ήταν ένας κόσμος γεμάτος αόρατα πνεύματα, αγαθά και πονηρά. Ορισμένες οικογένειες τις έτρεμαν όλοι, γιατί ήταν γνωστό πως ήταν βρικόλακες με ανθρώπινη μορφή. Οι φήμες μιλούσαν ακόμα για άνδρες με ουρές κρυμμένες μέσα στα εσώρουχά τους» Μάρκ Μαζάουερ, Τα Βαλκάνια, 2000

Οι Δαίμονες των Βαλκανίων: Βρυκολακιασμένοι και Νεραϊδοπαρμένοι Βαλκάνιοι: Τα σημερινά έθιμα στα Βαλκάνια είναι στις περισσότερες περιπτώσεις απομεινάρια των αρχαίων παγανιστικών λατρειών που κυριαρχούσαν πριν από την έλευση του Χριστιανισμού. Τα έθιμα ενός λάου είναι το πιο σταθερό πράγμα, πιο σταθερό ακόμη και από τη γλώσσα, και πολύ δύσκολα μεταβάλλονται. Είναι, όπως φαίνεται και από μια παλιά σερβική παροιμία, όπως την έχει καταγράψει ο μεγάλος μεταρρυθμιστής της σέρβικης γλώσσας Βουκ Στεβάνοβιτς Καρατζιτς (Vuk Stefanovic Karadzic): «Καλύτερα να χαθεί το χωριό παρά τα έθιμα του χωριού».

Οι νότιοι Σλάβοι, όπως είναι ιστορικά γνωστό, ζούσαν επί πολλούς αιώνες ως υποτελείς και υπήκοοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζάντιο), κι έτσι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να επηρεαστούν από την ρωμαϊκή και κυρίως την ελληνική λαϊκή κουλτούρα και τον πολιτισμό, αλλά ταυτόχρονα και να την επηρεάσουν με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Οι Ρωμιοί (Έλληνες) της βυζαντινής εποχής επηρεάστηκαν από τους πολυάριθμους Σλάβους που από τον 6ο μ.κ.ε. αιώνα μετανάστευσαν νότια κι εγκαταστάθηκαν και στην ελληνική χερσόνησο, υιοθετώντας παρά πολλά σλαβικά έθιμα στην καθημερινή τους ζωή, καθώς και τις δεισιδαιμονίες τους!

Αυτό συνέβη ειδικά όταν η σλαβική μεταναστευτική πλημμυρίδα εξαπλώθηκε μέχρι και τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Πελοποννήσου και της Θεσσαλίας, όπου οι νεοφερμένοι πληθυσμοί αναμίχθηκαν με τους αυτόχθονες Έλληνες της περιοχής συγκροτώντας μαζί τους ένα ενιαίο εθνικό σώμα. Άλλωστε από τον 10ο μ.κ.ε. οι περισσότεροι παγανιστές Σλάβοι, που εγκαταστάθηκαν στην ελληνική χερσόνησο, είχαν εκχριστιανιστεί και σε μεγάλο βαθμό εξελληνιστεί, δημιουργώντας έτσι μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάμειξη εθίμων και δεισιδαιμονιών.

ΒΡΥΚΟΛΑΚΕΣ, ΟΙ ΟΙΚΟΣΙΤΟΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ: Αυτή η κατάσταση αντανακλάται πρώτα απ’ όλα στις παραδόσεις, στα έθιμα και στις δεισιδαιμονίες των δύο λαών (Σλάβων και Ελλήνων) που είναι παρόμοια όπως για παράδειγμα σε περίπτωση του Βρυκόλακα ή Βαμπίρ (Vampir). Ως γνωστόν η καταγωγή αυτής της δεισιδαιμονίας, αλλά και της λέξης Vampir, είναι αρχαία σλαβική. Οι Σέρβοι αποκαλούν τον Βρυκόλακα με αρχαίο όνομα вукодлак (κυριλικά) ή vukodlak (λατινικά), που σημαίνει «εκείνος που έχει την τρίχα (длака) του λύκου (вук)».

Από τις παροιμίες, όπως είναι «ο βρυκόλακας από τη γενιά του τρώγει» ή «ο βρυκόλακας τη σειρά του κυνηγάει» (B. Schmidt, Das Volksleben der Neuegriechen und das hellenische Alterthum, Leipzig, 1871, 164) φαίνεται πως οι βρυκόλακες ήταν αρχικά ιδιόκτητοι και οικόσιτοι δαίμονες. Άνηκαν πάντα σε μια συγκεκριμένη οικογένεια με την οποία είχαν δεσμούς αίματος. Μ’ αυτούς συνδέονταν και κάποια συγκεκριμένη λατρεία η οποία ήταν αποκλειστικό προνόμιο των μελών της οικογένειας.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Μπέρνχαρντ Σμιτ, αλλά και τον Βεσέλιν Τσαϊκάνοβιτς, οι βρυκόλακες αποτελούσαν το μυστικό της οικογένειας, πράγμα που ίσως συνδέεται με αιμομιξίες και άλλες παράξενες ιστορίες που ενδεχομένως έκρυβαν πολλές οικογένειες και ήταν «απαγορευμένος καρπός» για τους ξένους, οι οποίοι ουκ ολίγες φορές έχουν πληρώσει την περιέργειά τους με την ίδια τους την ζωή. Και όπως το αναφέρει και ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ στο εξαιρετικό βιβλίο του Τα Βαλκάνια:

«Τα οθωμανικά Βαλκάνια ήταν ένας κόσμος γεμάτος αόρατα πνεύματα, αγαθά και πονηρά. Ορισμένες οικογένειες τις έτρεμαν όλοι, γιατί ήταν γνωστό πως ήταν βρικόλακες με ανθρώπινη μορφή. Οι φήμες μιλούσαν ακόμα για άνδρες με ουρές κρυμμένες μέσα στα εσώρουχά τους. Οι θεοφοβούμενοι όλων των θρησκειών χρησιμοποιούσαν φυλαχτά ενάντια στο κακό μάτι, όπως σκόρδο, κομποσκοίνια, δόντια κάπρου ή κέρατα και ορισμένους καρπούς του δάσους»

Ακόμη και το 1872 πανικός κατέλαβε την Αδριανούπολη από επιθέσεις βρικολάκων και ένας μουσουλμάνος χότζας κι ένας χριστιανός παπάς δεν μπόρεσαν από κοινού να σταματήσουν τους βρικόλακες. Χρειάστηκε να κληθεί ένας ειδικός Τούρκος μάγος-εξορκιστής για να κάνει τη σωστά δουλειά.

CUSTODIA FERALIS: ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΕΚΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΒΡΥΚΟΛΑΚΙΑΣΜΑ: Στους Έλληνες υπάρχει ένα πανάρχαιο έθιμο που διατηρείται ακόμη και σήμερα και συσχετίζεται την ταφή του νεκρού. Από τη στιγμή που πεθαίνει ένας άνθρωπος και μέχρι τη στιγμή της ταφής του στο χώμα, βρίσκεται πάντα δίπλα στο σορό του κάποιος συγγενής, που το προσέχει και δεν το αφήνει ούτε μια στιγμή από τα μάτια του. Αυτό το έθιμο υπάρχει και στους Σέρβους και σε άλλους Βαλκανικούς λαούς και φαίνεται πως οι ρίζες του είναι πανάρχαιες, όπως άλλωστε και οι περισσότερες λεπτομέρειες που σχετίζονται με τα έθιμα της ταφής των νεκρών στα Βαλκάνια.

Ο Apuleius (Μεταμόρφωση, 2, 21) αποδείχνει ότι στην αρχαιότητα το έθιμο αυτό ήταν γνωστό στην Θεσσαλία. Οι Νεοέλληνες διατηρούν το σχετικό έθιμο γιατί πιστεύουν ότι το σώμα του νεκρού πρέπει να προστατευτεί από το να πηδήξει κάποιο ζώο από πάνω του, γιατί σ’ αυτή τη περίπτωση το πτώμα θα βρικολακιάσει! Στους Σέρβους είναι πάρα πολύ σημαντική αυτή η «τιμητική φρουρά του νεκρού» (lat. Custodia feralis). Οι Σέρβοι πιστεύουν ότι πρώτα απ’ όλα πρέπει να προστατευτεί ο νεκρός ώστε να μην περάσει από πάνω του κότα, σκύλος ή ποντίκι, γιατί αυτά τα ζώα είναι εκείνα στα οποία πολύ συχνά θα καταφύγει η ψυχή μετά το θάνατο. Οι Γερμανοί ονομάζουν τα ζώα αυτά Seelentiere.

Οι Σέρβοι πίστευαν λοιπόν ότι οποιοσδήποτε νεκρός μπορούσε να γίνει βρυκόλακας, σε περίπτωση που μέσα του εισέρχονταν κάποιο «διαβολικό πνεύμα», άσχετα με τι ζωή έκανε κι αν ήταν καλός ή κακός άνθρωπος. Για να αποτρέψουν ένα τέτοιο μακάβριο ενδεχόμενο έπρεπε να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα. Γι’ αυτό το λόγο ακόμη και σήμερα σε κάποιες περιοχές της χώρας, όπως στην ανατολική και νότια Σερβία, δένουν το πηγούνι του νεκρού με ένα μαντίλι μην τυχόν ανοίξει το στόμα και δημιουργηθεί έτσι το «πέρασμα» για το δαιμονικό πνεύμα ώστε να εισέλθει μέσα στο σώμα του νεκρού. Τη νύχτα το πτώμα τυλίγεται με κάποιο δέρμα ζώου, γιατί ως γνωστό τα πνεύματα τη νύχτα κυκλοφορούν ελεύθερα. Αν κάποιο από τα ζώα που αναφέραμε (και όχι μόνο) θα περνούσε πάνω από το σώμα του νεκρού, τότε πίστευαν πως ο νεκρός θα ξαναζωντάνευε μετά από σαράντα μέρες! Και μάλιστα ο νεκρός θα έπαιρνε τη μορφή εκείνου του ζώου που πήδηξε από πάνω του.

Σύμφωνα με τον μεγάλο Σέρβο εθνολόγο Βεσέλιν Τσαϊκάνοβιτς η custodia feralis, όπως την εφάρμοζαν οι αρχαίοι Έλληνες, δεν ήταν για το καλό των ζωντανών, αλλά για το καλό των νεκρών, ώστε να μην τους πλησιάσει καμία βέστιτσα (θηλυκός βρυκόλακας) μεταμορφωμένη σε κάποιο ζώο και τους φάνε το πρόσωπο τους (Απουλέιος, Μεταμορφώσεις). Οι σύγχρονοι Σέρβοι και Έλληνες διατηρούν αυτό το έθιμο όχι πλέον για την «ψυχική μεταθανάτια ασφάλεια» του νεκρού αλλά για τη δική τους προσωπική ασφάλεια, γιατί φοβούνται πως θα τους βασανίζουν οι «ζωντανοί νεκροί» και οι μέλλοντες βρυκόλακες. (В. Чајкановић, Студије из Cрпске Религије и Фолклора 1925-1942, σελ. 396).

ΝΕΡΑΪΔΟΠΑΡΜΕΝΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΟΙ: Μεγάλες ομοιότητες ανάμεσα σε δαίμονες υπάρχουν και σε ένα ίσως πιο ρομαντικό και όμορφο χώρο, εκείνον που τον κατοικούν οι νεράιδες στα ελληνικά και οι Βίλε (vile – виле) στα σέρβικα. Οι Βιλε (νεράιδες) ήταν και παραμένουν οι πιο δημοφιλείς θεότητες των Σλάβων. Έγιναν οι μυθικοί αντιπρόσωποι του σέρβικου λαού, αδελφές και προστάτιδες των Σέρβων ηρώων, που τους βοηθούσαν στις μάχες, όπως στη περίφημη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου (1389), επούλωναν τις πληγές τους και θρηνούσαν για το θάνατό τους.

Τόσο για τις Βίλε, όσο και για τις ελληνικές νεράιδες λέγονται και πιστεύονται, κυρίως μέσα από τις λαϊκές παραδόσεις και τα τραγούδια, τα ίδια πράγματα. Ποιος ήταν ακριβώς ο ρόλος τους στο αρχαίο μυθολογικό σύμπαν και στις αρχαίες λατρείες είναι λίγο πολύ άγνωστο. Ως προς τις σέρβικες νεράιδες (Βίλε) υπάρχουν παρά πολλές αποδείξεις ότι στην θρησκεία των αρχαίων Σλάβων κατείχαν πολύ υψηλή θέση.

Υπάρχει ένα παλιό έθιμο στην παραθαλάσσια Μπούντβα (Будва) του Μαυροβουνίου, σύμφωνα με το οποίο κατά τη διάρκεια του Σπάσοβνταν (Спасовдан: θρησκευτική γιορτή που γίνεται την 1η Ιουνίου σύμφωνα με παλιό ημερολόγιο) τα αγόρια και κορίτσια, στολισμένα με στέφανα από λουλούδια ανεβαίνουν στο κοντινό βουνό του Σωτήρα κι εκεί σε ένα αλώνι με το όνομα «Αλώνι της Νεράιδας» (Вилино Гумно) πιάνονταν από τα χέρια και έστηναν χορό. Χορεύοντας επικαλούνταν τις νεράιδες τραγουδώντας: «Добро јутро беле Виле» (Καλημέρα λευκές νεράιδες) και στη συνέχεια παρακαλούσαν τις νεράιδες να τους βοηθήσουν να παντρευτούν.

Φαίνεται πως οι νεράιδες (Βίλε) ήταν από την αρχαιότητα προστάτιδες γάμου. Ακόμη και σήμερα οι νέες κοπέλες που ανησυχούν αν θα παντρευτούν ή όχι, προσφέρουν θυσίες στις νεράιδες για να τις βοηθήσουν ώστε να βρουν τον άνδρα της ζωής τους και να κάνουν οικογένεια. Είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τις Νύμφες θεότητες του γάμου γιατί «ούτε γάμος ουδείς άνευ Νυμφών συντελείται, αλλά ταύτας πρώτων τιμώμεν μνήμης χάριν» (Πίνδαρος, Πυθ., 4, 106α).

Αλλά και στους Σέρβους οι Βιλε ήταν θεότητες του γάμου και φαίνεται πως αυτή η δοξασία προϋπήρχε της επαφής τους με τους νότιους γείτονες τους. «Βίλα είναι η κάθε νέα, όμορφη και σε λευκό, ελαφρύ φόρεμα ντυμένη κοπέλα, με μακριά μαλλιά, αφημένα να πέφτουν ελεύθερα στις πλάτες και στο στήθος της»: Αυτό τον ορισμό της Βίλα δίνει ο Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς στο περίφημο Σέρβικο Λεξικό του, και μπορούμε να πούμε ότι αυτή η περιγραφή ανταποκρίνεται στις γενικές δοξασίες που είχε ανέκαθεν ο κόσμος σχετικά με τις νεράιδες.

Ο «ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΝΕΡΑΪΔΩΝ» Οι Βίλε ζουν πολύ καιρό, αλλά δεν είναι αθάνατες. Η ζωή της νεράιδας συνδέεται με τα μαλλιά της: φτάνει για παράδειγμα και μια τρίχα να της κόψει κανείς κι αυτή θα πρέπει να πεθάνει! Σύμφωνα με κάποιους πολύ παλιούς θρύλους μια Βίλα είναι αθάνατη όσο τρώει σπόρο από σκόρδο. Όταν κάποια στιγμή βαριέται τη ζωή της, πετάει αυτό το σπόρο και πεθαίνει χωρίς πόνο και βάσανο.

Οι Βιλε δεν κάνουν σε κανέναν κακό, εκτός αν κάποιος πατήσει στο δικό τους «κόλο», δηλαδή τον κύκλο όπου χορεύουν. Κάποιοι χωρίζουν τις Βίλε σε καλές και κακές. Αλλά όπως λέει και ο Άντον Τόμσεν: «Völlig böse Götter gibt es so wenig wie völlig gute» (οι απόλυτα κακοί θεοί είναι τόσο λίγοι, όσο και οι απόλυτα καλοί). Όμως για τις νεράιδες ισχύει ότι είναι ιδιότροπες, καπριτσιόζες και αλλόκοτες και ότι θυμώνουν πολύ εύκολα. Όταν κάνουν κακό στους ανθρώπους το κάνουν επίτηδες και προμελετημένα.

Είναι σημαντικό να ειπωθεί για τις νεράιδες ότι σχεδόν ποτέ δεν εμφανίζονται μόνες τους, αλλά πάντα μαζί με τις άλλες. Σε μια παλιά παράδοση συνήθως εμφανίζονται τρεις νεράιδες (Βίλε) μαζί, ή ακόμη και εννιά. Ανάμεσα τους μία είναι πάντα η κυρίαρχη. Στους αρχαίους Έλληνες αυτή ήταν η Άρτεμις, ενώ στους Νεοέλληνες τη θέση της έχει η Μεγάλη Κυρά, η οποία ταυτίζεται με την Παναγία. Γενικώς οι σχετικές με τις νεράιδες παραδόσεις είναι αρκετά πολύπλοκες επειδή οι νεράιδες ενσωμάτωσαν σταδιακά στοιχεία από πολλούς και διαφορετικούς θηλυκούς δαίμονες, όπως του δάσους, του χωραφιού, του νερού, του αέρα… Για κάποιες Βίλε λένε ότι ζουν στον Κάτω Κόσμο κι εκεί έχουν τη μορφή φιδιού, κι όταν βγαίνουν στην επιφάνεια της γης αποκτούν τη μορφή γυναίκας.

Νυμφες: Είναι πολύ χρήσιμο το σχήμα σύμφωνα με το οποίο κατηγοριοποιήθηκαν οι νεράιδες (Νύμφες) στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Οι ορεινές Νύμφες λέγονται Ορεάδες, οι δασικές Δρυάδες, εκείνες που γεννιούνται μαζί με τα δάση είναι οι Αμαδριάδες, των πηγών είναι οι Νάπλες, οι Ναϊάδες και της Θάλασσας ονομάζονται οι Νερεϊδες. Υπάρχει όμως και ένας διαφορετικός κατάλογος που μας άφησε ένας ανώνυμος σχολιαστής του Όμηρου (Schol. Ad Hom. Il. XX 8): «Αι τα άλση κατοικούσαι Νύμφαι Αλσηίδης καλούνται, αι δε επί των δένδρων Αμαδρυάδες, αι δε τα νάματα των υδάτων Ναίδες και Υδριάδες, και τούτων αι μεν Κρηνίδες, αι δε Επιποταμίδες, αι δε επί των βοσκημάτων Επιμήλίδες, αι δε επί των ορών Ορειάδες και όσαι ταύταις όμοιαι όμοιως δε και αι επί των ελών Ελειονόμοι.»

Σε πολλές περιπτώσεις οι βιλε, αλλάζουν τόπο διαμονής και από τα δάση και τα λιβάδια πηγαίνουν στις λίμνες. Συχνά κατοικούν και μέσα στα πηγάδια και γίνονται έτσι οι προστάτιδές τους. Πάντως αγαπούν τα χλοερά λιβάδια κι εκεί στήνουν το χορό τους. Στα λιβάδια και στα ξέφωτα του δάσους, εκεί που το χορτάρι είναι πιο κοντό, εκεί βρίσκεται και ο «νεραϊδό-κύκλος», το μέρος δηλαδή που στήνουν το νεραϊδοχορό τους. Αυτά τα μέρη είναι ταμπού για ανθρώπους, γιατί πιστεύουν ότι όποιος πατήσει στον «κύκλο των νεραϊδών» μπορεί να το πληρώσει πολύ ακριβά.

Υπάρχει μια πολύ παλιά δοξασία ότι οι νεράιδες ήταν οπλισμένες με τόξα και βέλη. Αυτό βέβαια συνδέεται με την αρχαία θεά Άρτεμις, που είχε τα επίθετα «ιοχεαιρα, τοξοφόρος, εκηβόλος» Οι νεράιδες μπορούν εύκολα να επιτεθούν με τα τόξα τους στον «αμαρτωλό» και να τον «πληγώσουν με τα βέλη τους στο πόδι, στο χέρι, ή και στα δύο πόδια και χέρια, και να πεθάνει επί τόπου» (Βουκ Στ. Κάρατζιτς). Επίσης υπάρχουν πολλοί θρύλοι στην αγγλική και γαλλική παράδοση για τις νεράιδες και τους «κύκλους των νεράιδων» (vilna kola): fairy rings, cercles des fées…

ΝΥΜΦΟΚΑΤΑΛΗΨΙΑ: ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΑΠΟ ΝΕΡΑΪΔΕΣ

Νυμφοκαταληψια: Από τις γυναικείες δουλειές οι νεράιδες προτιμούν την ύφανση. Στον Όμηρο η Κίρκη και η Καλυψώ τραγουδούν υφαίνοντας (Όμηρος 5, 61; 12, 221 κλπ), έτσι και οι σερβικές Βίλε όταν υφαίνουν τραγουδούν για τους ήρωες. Επίσης μια από της σημαντικές λειτουργίες των νεράιδων είναι ότι φέρνουν καρπούς στα χωράφια και γονιμότητα στα ζώα. Συνήθως έχουν και τα δικά τους προσωπικά κοπάδια που τα φυλάσσουν και τα αρμέγουν. Φυσικά πρόκειται για άγρια ζώα του δάσους όπως είναι ελάφια, ζαρκάδια αλλά και κάποια μυθικά ζώα όπως για παράδειγμα «η αγελάδα που ζει μέσα στη λίμνη» (Čajkanović, Stara Srpska Religija). Εάν κάποιος τολμήσει και επιτεθεί στα ζώα τους θα τιμωρηθεί πολύ αυστηρά: θα χάσει τα μάτια του. Πάλι την καλύτερη αναλογία τη βρίσκουμε στο πρόσωπο της Άρτεμις που είναι η πιο παλαιά Νύμφη γνωστή και ως πότνεια ή «δέσποινα των θυρών».

Οι Βιλε μπορούν να αρρωστήσουν έναν άνθρωπο ακόμη και να τον σκοτώσουν. Ο πιο εύκολος τρόπος για να το κάνουν αυτό είναι να μπουν μέσα του. Για παράδειγμα υπάρχει μια σχετική κατάρα στο Βανάτο της Σερβίας: «ας μπουν οι Βίλε μέσα σου! (vile ušle u tebe). Για να βγει η Βίλε από μέσα σου χρειάζεται οπωσδήποτε η συνδρομή κάποιας εξορκίστριας μάγισσας. Από «νυμφοκαταληψία» υπέφεραν και οι αρχαίοι Έλληνες, και από τότε υπάρχουν εκφράσεις «νυμφόληπτος» και «μανείς εκ νυμφών».

Νυμφομανια: Ενδιαφέρον έχει και ο τρόπος με τον οποίο η μάγισσα αναγκάζει την Βίλα να βγει έξω από το σώμα αρρώστου Τοποθετούν τον άρρωστο κάτω στο πάτωμα και γύρω του οι παραβρισκόμενοι στήνουν τρελό χορό, αρχίζουν και τραγουδάνε και χορεύουν κι ένας παίζει λύρα ή κάποιο άλλο μουσικό όργανο, έτσι ώστε η Βίλα, που λατρεύει αθεράπευτα το χορό και τη μουσική, δεν αντέχει φυλακισμένη στο σώμα και βγαίνει έξω!

Στο σέρβικο λαϊκό τραγούδι “ile Dobrodelnice“ οι Βίλε φέρνουν στη ζωή τον νεκρό τους αδελφό βάζοντας στην πληγή του ένα μαγικό φυτό και στη συνέχεια αρχίζουν να χορεύουν και να τραγουδάνε καλώντας μέσα από το τραγούδι την ψυχή του που έφυγε, να γυρίσει πίσω στο σώμα.

Οι Σέρβοι πιστεύουν πως οι καλές Νεράιδες (Βίλε), οι θεραπεύτριες, είναι οι Βίλε των βουνών, επειδή γνωρίζουν πολύ καλά τα βότανα όλων των ειδών, καθώς και το «ελιξίριο της ζωής» όπως είναι το σάραμσακ, (σπόρος από σκόρδο), που είναι απαραίτητος για να ζήσουν πολλά χρόνια. Επίσης το νερό στο όποίο οι Βίλε έκαναν μπάνιο θεωρείται θεραπευτικό.

Οι Βίλε, όπως και οι αρχαίες νύμφες και οι σύγχρονες νεράιδες, είναι το σύμβολο της θηλυκής νεότητας. Συνήθως παντρεύονται τους δράκους με τους οποίους κάνουν παιδιά, «αλλά μόνο θηλυκά» (SEZ, 32, 378 & 108). Μερικές φορές παντρεύεται ένα νέο άνδρα και τον παίρνει μαζί της να μείνουν σε ένα σύννεφο!

Ακόμη και σήμερα στα δασωμένα βουνά και στα λιβάδια της βαλκανικής υπαίθρου οι νεράιδες-Βίλε συνεχίζουν να στήνουν τους χορούς τους και να θέλγουν τους ανυποψίαστους περαστικούς, να ερωτοτροπούν και να ζηλεύουν, να κάνουν μάγια και να θεραπεύουν.

Ετυμολογία του ονόματος Παν, του Μεγάλου Θεού

Λόγω των πάμπολλων χαρακτηριστικών του και των ανάλογων μύθων, καθίσταται δύσκολη η απόδοση ετύμου. Αφού έψαξα το κατά δύναμιν σ’ όλη την προϊστορία του, κατέληξα στα εξής:

(Α) Εάν εκ του πανικού τον οποίον ενέσπειρε στους ορεσίβιους, δι’ ήχων του ανέμου και των χειμάρρων, μερικές δε φορές τελείως απροσδόκητα, τότε εκ του παίω (πατάσσω).
(Β) Εάν από την σχέση του με τις Νύμφες των υδάτων, ένεκα της οποίας κατέστη θεότητα των ρεόντων υδάτων, ίσως εκ του παγά > παά > πανά > πανός (γεν. του Παν). Μπάνιτσα στη Μακεδονία λέγονται χωριά παραποτάμια. Πάνω από την πηγή του Ιορδάνη ποταμού υπάρχει σπήλαιο αφιερωμένο, κατά την αρχαιότητα, στον Πάνα, το Πάνειον (Μπανίγιας Αραβιστί).
(Γ) Εάν εκ του ερωτικού πάθους προς τις Νύμφες, τότε εκ του πάσχω (πρκμ. πέ-πον-θα, ο>α).
(Δ) Εάν εκ του ότι ήταν θεός των σπηλαίων, τότε εκ του σ-πέος (ρίζα σ-πά-ω).
(Ε) Εάν εκ του ότι ήταν θεός των βουνών τότε εκ του ε-πάν-ω (επάνωθεν = στην ορεινή). Η εκ του πας (παν) εκδοχή πάσχει αναλόγως μ’ αυτήν του Παγγαίου (παν + γαία), το οποίο προέρχεται από τα πήγ-νυμι (ρίζα παγ- , πάγ-ος, λόγω των μαρμάρων του) + γαία > Παγ-γαί-ον, δηλαδή πεπηγμένη γη (μάρμαρο).
Παράγωγα:
Πανικός, Πανίσκος, Πάνιον, Πάνιος, πανισμός, πανικός, Πανιασταί, Πανιάς, Πάνειον, Πανεάς, Μπάνιτσα.

Ορθόδοξη Ιερά Εξέταση

        «Η σφαγή ανθρώπων είναι για την Ορθοδοξία πράξη εξαγνιστική και θεάρεστη. Ο αιμοβόρος ορθόδοξος θεός που θέλει τους δούλους του να βασανίζονται με αρρώστιες, με σεξουαλική στέρηση, με απομόνωση στην έρημο με αυτομαστίγωση και με πείνα, αγιάζει όσους σφαχτούν γι’αυτό η θανατική πoινή οδηγεί το εξιλεωμένο θύμα στον Παράδεισο.

Στο θεοκρατικό Βυζάντιο στήθηκε μια επίγεια Κόλαση που θα τη ζήλευε και το Νταχάου. Στραγγαλισμός, ψήσιμο στη σχάρα, λιθοβολισμός, γδάρσιμο, πνίξιμο στη θάλασσα μέσα σε σάκους με πεινασμένες γάτες ή φίδια, ανάποδη σταύρωση, αποκεφαλισμός, κάψιμο στη φωτιά, τρύπημα και καψάλισμα με πυρωμένα σίδερα, απαγχονισμός, ζεμάτισμα με βραστό νερό, λάδι ή πίσσα, παλούκωμα, δηλητηρίαση, εκτύφλωση με ερυθροπυρωμένες βελόνες …»
Κτηνωδίες των πατριαρχείων Κωνσταντινούπολης και Μόσχας

Ο Μ.Κωνσταντίνος καίει βιβλία

Μπορεί η σχισματική Ορθοδοξία να μην έστησε τις χιλιάδες πυρές της δαιμονικής Μητέρας της, της Εκκλησίας της Ρώμης, από την οποία απογαλακτίστηκε το 1054, έχοντας κακουργήσει μαζί της επί πολλούς αιώνες, αλλά έχει κι αυτή να επιδείξει έργο στην καύση βιβλίων (εικ.1 ο Μ.Κωνσταντίνος) και ανθρώπων, πράξεις τις οποίες ουδέποτε καταδίκασε, αλλά τις κουβαλάει και σήμερα στην καμπούρα της (αγιοποιώντας μάλιστα τους δράστες όπως τον γδάρτη της Υπατίας πατριάρχη Κύριλλο), πιστεύοντας πως κανείς δεν τις βλέπει.
Η αυτοκρατοροκεντρική δομή του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, οι Σταυροφορίες, η οθωμανική κατάκτηση, οι επιδρομές των Τατάρων και των Μογγόλων, αποδυνάμωσαν την κοσμική ισχύ αυτής της Εκκλησίας, η οποία δεν μπορούσε να κακουργεί ανεξέλεγκτα, περιοριζόμενη πια στο να ευλογεί τα εγκλήματα της Πολιτείας με την οποία συνέπλεε, και να πίνει το αίμα που περίσσευε από το σφαγείο της Εξουσίας. Διαδεδομένη με την ωμή βία στις σλαβικές χώρες, με ομαδικές βαπτίσεις στο Βόλγα κάτω από το σπαθί των βάρβαρων ηγεμόνων που ορέγονταν βυζαντινή πριγκίπισσα, τέκνο του αίματος η σλαβική Ορθοδοξία ακολούθησε τα αιματοβαμμένα χνάρια της ανατολικής Ρωμαίας αδελφής της.

Η σφαγή ανθρώπων είναι για την Ορθοδοξία πράξη εξαγνιστική και θεάρεστη. Ο αιμοβόρος ορθόδοξος θεός που θέλει τους δούλους του να βασανίζονται με αρρώστιες, με σεξουαλική στέρηση, με απομόνωση στην έρημο με αυτομαστίγωση και με πείνα, αγιάζει όσους σφαχτούν γι’αυτό η θανατική πoινή οδηγεί το εξιλεωμένο θύμα στον Παράδεισο. Στο θεοκρατικό Βυζάντιο στήθηκε μια επίγεια Κόλαση που θα τη ζήλευε και το Νταχάου. Στραγγαλισμός, ψήσιμο στη σχάρα, λιθοβολισμός, γδάρσιμο, πνίξιμο στη θάλασσα μέσα σε σάκους με πεινασμένες γάτες ή φίδια, ανάποδη σταύρωση, αποκεφαλισμός, κάψιμο στη φωτιά, τρύπημα και καψάλισμα με πυρωμένα σίδερα, απαγχονισμός, ζεμάτισμα με βραστό νερό, λάδι ή πίσσα, παλούκωμα, δηλητηρίαση, εκτύφλωση με ερυθροπυρωμένες βελόνες (η αγία Ειρήνη- +9 Αυγούστου-τύφλωσε έτσι τον ίδιο της το γιό) , ακρωτηριασμός, αποκοπή μύτης, αυτιών, γεννητικών οργάνων (καυλοτομία), ευνουχισμός, δημόσια διαπόμπευση, δημόσιος θάνατος με αιμοραγία, στρεβλώσεις, εξαρθρώσεις, δουλεία, κάτεργα, μεταλλισμός, φυλάκιση σε μονή, ισόβια εργασία σε λατομεία και καταναγκαστικά έργα, εξορία, κλπ. Όλα αυτά με τις ευλογίες της Εκκλησίας. Με τον Aλβανό Άγιο Ιουστινιανό (482-565) η βυζαντινή «Ιερά Εξέταση» που λειτουργούσε άτυπα με διωγμούς αιρετικών νομιμοποιείται επίσημα. Ο Ιουστινιάνειος Κώδικας ορίζει για τους αιρετικούς: «Η ανάκριση μπορεί να φτάσει και μέχρι θανάτου.» (In mortem quoque inquisition tendatur). Στο 11ο κεφάλαιο εντέλλεται: «Οι Μανιχαίοι, όπου και αν βρεθούν, θα τιμωρούνται με θανατική ποινή.» (Manichaei ubicunque reperti capitali poena plectuntur.).

Οι Θεοδοσιανός και Ιουστινιάνειος Κώδιξ, βρίθουν από οδηγίες για θανατηφόρες διώξεις κατά των παγανιστων και των αιρετικών. Υπήρχε λοιπόν το νομικό υπόβαθρο για στερήσεις δικαιωμάτων, φυλακίσεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις, εξορίες κλπ των θρησκευτικά αντιφρονούντων, μόνο που δεν είχε πάρει την ονομασία της Ιεράς Εξέτασης, όπως έγινε αργότερα μετά το οριστικό Σχίσμα στη μητρική Δυτική Εκκλησία. Ο ίδιος ο εικονολάτρης πατριαρχης Κωνσταντίνος Β΄, διαπομπεύθηκε (εικ. 2) και θανατώθηκε μετά από φρικτά βασανιστήρια, τα οποία όμως ωχριούν μπροστά σε αυτά που υπέστη ο σεξομανής αυτοκράτορας Ανδρόνικος Κομνηνός, ένας από την πλειοψηφία των αυτοκρατόρων η οποία εκτελέστηκε με στυγνό τρόπο από το διάδοχό της.
Αυτή η εγκληματική δράση της ανατολικορωμαϊκής Ορθοδοξίας συνεχίστηκε μέχρι την πτώση της αυτοκρατορίας. Είναι γνωστή η φρικιαστική παραίνεση για βασανιστικές εκτελέσεις προς πελοποννησιακό άρχοντα του μετέπειτα πρώτου οθωμανού πατριάρχη του ιερού Γεννάδιου με αφορμή τη θανάτωση του εθνικού Ιουβενάλιου στην Πελοπόννησο: «Χαίρε στρατιώτα Χριστού καί τής αυτού δόξης υπέρδικε, χαίρετε ώ μακάριαι χείρες τούς γούν δυσσεβείς καί αλάστορας Ελληνιστάς καί πυρί καί σιδήρω καί ύδατι καί πάσι τρόποις αξαγαγατέτης παρούσης ζωής ράβδιζε, είργε, είτα γλώσσαν αφαίρει, είτα χείραν απότεμνε, καί άν ούτω μένει κακός, θαλάττης πέμπε βυθώ». Ο Γεννάδιος, πιστός στην ορθόδοξη παράδοση που καθιέρωσε ο Ισαπόστολος Άγιος Μέγας Κωνσταντίνος ο παιδοκτόνος και συζυγοκτόνος (εικ 1), δεν προέτρεπε μόνο στο κάψιμο ανθρώπων, αλλά έκαψε και τα συγγράμματα των «Νόμων» του φιλόσοφου Πλήθωνα.

Έχει καλλιεργηθεί η εντύπωση πως η σχισματική Ανατολική Εκκλησία, δεν έκαψε ανθρώπους ζωντανούς όπως η Μητέρα Εκκλησία της Ρώμης. Θα καταγράψουμε εδώ περιπτώσεις που το διαψεύδουν σημειώνοντας πως και σήμερα η Εκκλησία εγκρίνει την ποινή αυτή όταν αφορά αιρετικούς, απλώς δεν έχει τη δύναμη να την επιβάλει. Όχι μόνο δεν έχει ζητήσει συγνώμη ή αποδοκιμάσει τα εγκλήματα αυτά, αλλα δεν της έχει καν ζητηθεί αυτό από κανέναν. Οι πιστοί της θεωρούν αυτονόητο πως η Εκκλησία μπορεί να κακουργεί και το πολύ να την κρίνει ο θεός της.
Ας δούμε με ποιο τρόπο ένας αμετανόητος μέχρι τέλους Ορθόδοξος Χριστιανός, ο πολύς Φώτης Κόντογλου, όχι μόνο περιγράφει απαθής την καύση του γιατρού Βασίλειου αρχηγού των εικονοκλαστών χριστιανών Βογόμιλων και πολλών οπαδών του (οι οποίοι τόλμησαν να έχουν Εκκλησία χωρίς επαγγελματικό ιερατείο, χωρίς λείψανα, χωρίς αγίους και δεν ήθελαν τον πόλεμο) αλλά βασιζόμενος στις ανόητες περιγραφές της κόρης του αυτοκράτορα Άννας Κομνηνής προσπαθεί με αστείες δικαιολογίες να εξωραΐσει το έγκλημα σε βάρος ενός βασανισμένου ανθρώπου, χωρίς ίχνος αποστροφής προς το ανοσιούργημα («Οι Βογόμιλοι, ένας κόσμος που χάθηκε»).
«Από τους Βογόμιλους, άλλοι επιμένανε στις ιδέες τους, άλλοι τις αρνιόντανε. Ο αυτοκράτορας επιχείρησε να γυρίση στην Ορθοδοξία τους πλανημένους, συμβουλεύοντάς τους ο ίδιος, είτε στέλνοντας στις φυλακές κάποιους θεολόγους κληρικούς για να τους τραβήξουνε από την αίρεση. Έτσι όσοι ξαναγυρίσανε στη σωστή πίστη, ελευθερωθήκανε, κι’ όσοι επιμείνανε στην αίρεση, απομείνανε στις φυλακές, όπου δεν στερηθήκανε τίποτα από τα χρειαζούμενα, φαγητά, ρούχα και σκεπάσματα. Τον Βασίλειο τον καταδίκασε ο βασιλιάς να καή, αν δεν αρνηθή την πλάνη του. Πρόσταξε λοιπόν μέσα στον ιππόδρομο να στήσουν από μια μεριά έναν σταυρό, κι’ από την άλλη ν’ ανάψουνε μια φωτιά, ώστε ο κατάδικος να φοβηθή τη φωτιά και να βαδίση προς τον σταυρό κ’ έτσι να γλυτώση. Aλλά ο Βασίλειος πίστευε πως θα τον αρπάξουν οι Άγγελοι, και τράβηξε προς τη φωτιά. Όταν όμως πήγε κοντά στη φωτιά, δείλιασε κι’ άρχισε να γυρίζη το πρόσωπό του από δώ κι’ από κει και να χτυπά τα χέρια του και τα μεριά του. Στο τέλος στάθηκε ακίνητος. Τότε οι δήμιοι πετάξανε στη φωτιά τον μανδύα του για να δη πως κάηκε και να μην πέση μέσα. Μα ο Βασίλειος μ’ όλο που κάηκε ο μανδύας του, φώναζε πως τον βλέπει να ανεβαίνη ψηλά στον ουρανό, κ’ έτσι έπεσε κι’ ο ίδιος μέσα στις φλόγες, και κάηκε. Ύστερα κάψανε και τους «δώδεκα αποστόλους» καθώς κι’ όλους τους κορυφαίους Βογόμιλους».

Ο ψεύτης Κόντογλου, αποφεύγει να πει πόσοι άνθρωποι εκτελέστηκαν ως Βογόμιλοι χωρίς να είναι, αρκεί να έδειχναν κάποια αποστροφή στην ειδωλολατρεία ή στην πτωματολατρεία ή προς τον πόλεμο και κουκουλώνει την ενεργή συμμετοχή του πατριάρχη Νικόλαου Γ΄Κυρδινιάτη και της Συνόδου στο έγκλημα. Αποσιωπά πως κρυμμένοι οι επίσκοποι πίσω από κουρτίνες κατέγραψαν την ομολογία της πίστης του που έδωσε ο Βασίλειος στον άτιμο αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄, που τάχα ήθελε να ασπασθεί το δόγμα του γιατρού και τον καλόπιανε και με βάση αυτήν τον καταδίκασαν στην πυρά. Οχτώ χρόνια περίμενε φυλακισμένος ο Βασίλειος μέχρι να ψηθεί ζωντανός από τον πατριάρχη Ιωάννη Θ΄τον Ιερομνήμονα. Μια τεράστια φωτιά, ανάφτηκε στον Ιππόδρομο, και ο αχρείος όχλος των Ορθόδοξων ούρλιαζε και ζητούσε να καούν και οι υπόλοιποι Βογόμιλοι.
Ο αυτοκράτορας όμως μετέφερε τους (κατά τη φανατική Κομνηνή) «άθεους» στη φυλακή, όπου μετά από πολύν χρόνο πέθαναν «μέσα στην ασέβειά τους», προφανώς από την πολύ καλοπέραση που την υμνεί ο Κόντογλου. Το πατριαρχείο που εξαγοράζει σήμερα με τα μυστικά κονδύλια του Υπ.Εξ. τη σιωπή των θυμάτων της ιερής παιδεραστίας, κρύβει τη δράση των δυο αυτών πατριαρχών που ευλογήσανε την εξόντωση χιλιάδων Βογόμιλων στη Βαλκανική, με τρόπο που πιστοποιεί τη διαχρονική ορθόδοξη συνενοχή στην αντίληψή πως η καύση των αιρετικών είναι θεάρεστη και πως όταν οι συνθήκες δεν την επιτρέπουν την κουκουλώνουμε. Μάλιστα γράφει ξεδιάντροπα για το δήμιο πατριάρχη Ιωάννη: «ὁ πατριαρχικὸς θρόνος διεποιμάνθη ἐν συνέσει».
Άλλωστε την ίδια τακτική συνέχισε η Εκκλησία μέχρι πρόσφατα. Ευλόγησε όλα τα εγκλήματα της Χούντας και όταν ο Ναζιστής αρχιεπίσκοπός της ο Χουντόδουλος ξεμπροστιάστηκε, δήλωσε ψέματα πως (αν και αυλικός λακές του τότε αρχιεπίσκοπου) αγνοούσε πως γινόντουσαν βασανιστήρια γιατί «διάβαζε», προκαλώντας την αγανάκτηση των μητέρων που τα παιδιά τους βασανίστηκαν στα ελληνορθόδοξα κολαστήρια.
(Στου Χριστόδουλου την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα», «Ελευθεροτυπία» 16.3.2001)

Καύση του Παύλου της Κολόμνας
Λιγότερο γνωστή στην Ελλάδα είναι η δράση της ρωσικής Ορθοδοξίας, που τα εγκλήματά της, για τα οποία ποτέ δεν απολογήθηκε, σε βάρος των δυστυχισμένων αιρετικών που έπεσαν στα νύχια της, θα έκαναν ακόμη και τον άγιο προστάτη των παιδεραστών, τον Παναγιότατο πάπα Βενέδικτο, να ανατριχιάσει από φρίκη. Αλυσοδεμένοι σε βαθιά λαγούμια κάτω από τη γη, μέσα στα σιδερόφρακτα καστρομονάστηρα-κολαστήρια του παγωμένου Ωκεανού, όπως το φοβερό Σολοβέτσκυ, οι φανατικοί Ρασκόλνικοι που αρνιόντουσαν τις μεταρρυθμίσεις του κτηνώδη πατριάρχη Νίκωνα (που κι αυτός στο τέλος φυλακίστηκε), οι σεξουαλικά αχαλίνωτοι Χλίστι, οι ειρηνιστές Μολοκανοί και Δουχοβόρζιοι που σκορπίστηκαν διωγμένοι στα πέρατα της γης, υπέστησαν ανείπωτα βασανιστήρια.
Ο Ματθαίος Σίμων Δαλμάτωφ, ο πρωτομάρτυρας των Μολοκανών, δολοφονήθηκε στο μοναστήρι που φυλακίστηκε από καλόγερους με το φρικτό μαρτύριο του τροχού, με το οποίο του ξέσκισαν τις σάρκες. Ο ίδιος ο πρώην ορθόδοξος πρωτοπρεσβύτερος Αβακούμ, ο αρχηγός των Παλαιόπιστων που μέχρι σήμερα αριθμούν πάνω από ένα εκατομμύριο πιστούς, κάηκε ζωντανός μαζί με τη συνοδεία του, αφού πρώτα εξορίστηκε αλυσοδεμένος και φυλακίστηκε για 14 χρόνια σε μια τρύπα και σε μια καλύβα του Αρκτικού κύκλου και υπέστη φοβερά βασανιστήρια. Την ίδια τύχη είχε και το 1656 και ο Ρασκόλνικος μητροπολίτης Παύλος της Κολόμνας (εικ.6), αφού πρώτα είχε θαφτεί ζωντανός σε ένα μοναστήρι σε νησί της λίμνης Ονέγκα στη μακρινή Καρελία.

Πότε κατ’ εντολή του Χριστού θανατώθηκαν όλοι οι ομοφυλόφιλοι της υφηλίου!

Εάν θέλετε να μάθετε από πού ξεκίνησε το μίσος των χριστιανών αγίων κατά των ομοφυλόφιλων, όπως θα διαπιστώσουμε αμέσως, μια είναι η πηγή του, ο ίδιος ο Θεός της αγάπης ο Δεσπότης Χριστός.

Το ντοκουμέντο είναι αδιάψευστο επειδή αναφέρεται από άγιο άνθρωπο και μεταφέρεται και πάλι από άγιο. Κι επειδή οι άγιοι ομιλούν πάντοτε κατεχόμενοι από πνεύμα Θεού, είναι μεγάλη αμαρτία να αμφισβητούνται τα λόγια τους.
Από το θεοσεβέστατο μπλογκ ΚΑΤΑΝΥΞΙΣ ( http://katanixis.blogspot.gr/2013/12/blog-post_30.html) λοιπόν διαβάζουμε:

Άγγελος Κυρίου θανατώνει τους ομοφυλόφιλους πριν την Γέννηση Του Χριστού μας
Πῶς τό θαῦμα τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ, θαυματουργικά καταδίκασε τήν ὁμοφυλοφιλία. Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου.
…Θαῦμα ἡκολούθησεν ἐν τῇ Χριστοῦ Γεννήσει· λέγει γάρ ἕνας Διδάσκαλος ὅτι τήν νύκταν ἐκείνην, κατά τήν ὁποίαν ἐγεννήθη ὁ Δεσπότης Χριστός, ἔστειλε πρῶτον ἕναν Ἄγγελον καί ἐθανάτωσεν ὅλους τούς ἀρσενοκοίτας ( =ὁμοφυλόφιλους ), ὅπου ἦσαν εἰς τόν Κόσμον, καί ἔπειτα ἐγεννήθη, διά νά μή εὐρεθῆ τότε εἰς τήν γῆν, μία τοιαύτη θεομίσητος ἁμαρτία (παρά Ἱερωνύμῳ)»!!!

( Ὅ Ἅγιος Ἱερώνυμος καταγόταν ἀπό τήν Ἰλλυρία-Δαλματία, ἀλλ΄ ἔζησε καί κοιμήθηκε ὁσιακά στά Ἱεροσόλυμα τό 420 μ.Χ.. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στίς 15 Ἰουνίου΄).

*****************************
 Εάν υπάρχει κάποια ή κάποιος που μετά τα ως άνω εξευτελιστικά καραγκιοζιλίκια θεωρεί ότι άνθρωποι που διακινούν τέτοιου είδους φρικαλεότητες και θεωρούν άγιους ανθρώπους που έπρεπε να θεωρούνται εντελώς πειραγμένοι, στέκονται καλά στα μυαλά τους, καλά θα κάνει να επισκεφτεί κάποιο ψυχιατρείο. 

Η Αγάπη είναι σαν ένα πουλί που πετάει!!!

Η αγάπη είναι σαν ένα πουλί που πετάει. Η αγάπη φέρνει την ελευθερία. Και μια αγάπη που δεν φέρνει ελευθερία δεν είναι αγάπη. Η αγάπη δεν είναι επιβολή. Πως μπορείς να επιβληθείς σε εκείνον που αγαπάς; Πως μπορείς να τον έχεις εξαρτημένο και να εξακολουθείς να τον αγαπάς;

Αλλά αυτό συμβαίνει συνέχεια στον κόσμο, στο όνομα της αγάπης. Μια απληστία για δύναμη, για το πώς θα επιβληθείς στον άλλον. Φυσικό είναι να μην επιτρέπεται η ανεξαρτησία.

Γίνεται κάθε προσπάθεια, ώστε ο άλλος να είναι το αντίγραφο σου. Φοβάσαι την ελευθερία του άλλου, γιατί η ελευθερία δεν ελέγχεται και την ελευθερία δεν μπορείς να την προβλέψεις. Γι’ αυτό, οι υποτιθέμενες αγάπες προσπαθούν με κάθε τρόπο να καταστρέψουν την ελευθερία. Και από τη στιγμή που η ελευθερία καταστρέφεται, η αγάπη πεθαίνει.

Η αγάπη είναι πολύ εύθραυστη, σαν το τριαντάφυλλο. Πρέπει να το αφήσεις να χορέψει στη βροχή, στον αέρα, στον ήλιο. Η αγάπη είναι σαν ένα πουλί που πετάει. Η ελευθερία του είναι ολόκληρος ο ουρανός.

Μπορείς να πιάσεις το πουλί, να το βάλεις σε ένα όμορφο χρυσό κλουβί και να φαίνεται ότι είναι το ίδιο πουλί που πετούσε ελεύθερα και είχε όλο τον ουρανό δικό του. Αλλά μόνο θα φαίνεται ότι είναι το ίδιο πουλί, δεν θα ‘ναι το ίδιο. Θα το έχεις σκοτώσει. Του έκοψες τα φτερά.

Του στέρησες τον ουρανό. Και τα πουλιά δεν νοιάζονται για το χρυσάφι σου. Όσο πολύτιμο και αν είναι το κλουβί σου, είναι σκλαβιά. Αυτό ακριβώς κάνουμε με την αγάπη μας: Φτιάχνουμε χρυσά κλουβιά. Φοβόμαστε επειδή ο ουρανός είναι απέραντος. Ο φόβος είναι ότι το πουλί μπορεί να μην επιστρέψει. Για να το ελέγχεις, πρέπει να είναι φυλακισμένο.

Να πως η αγάπη γίνεται γάμος. Η αγάπη είναι ένα πουλί που πετάει. Ο γάμος είναι ένα πουλί σε χρυσό κλουβί. Και βέβαια το πουλί δεν μπορεί ποτέ να σε συγχωρέσει. Έχεις καταστρέψει όλη του την ομορφιά, όλη του την χαρά, όλη του την ελευθερία. Κατέστρεψες την ψυχή του.

Είναι μόνο ένα νεκρό αντίγραφο. Έχεις όμως σιγουρέψει ότι δεν μπορεί να σου φύγει, ότι θα είναι πάντα δικό σου, ότι και αύριο θα είναι δικό σου, και μεθαύριο… Οι εραστές είναι πάντα φοβισμένοι. Ο φόβος υπάρχει επειδή η αγάπη έρχεται σαν τον άνεμο. Δεν μπορείς να την κατασκευάσεις, δεν είναι κάτι που φτιάχνεται. Έρχεται! Αλλά ότι έρχεται μόνο του μπορεί να φύγει και μόνο του. Είναι φυσικό επακόλουθο.

Η αγάπη έρχεται και λουλούδια ανθίζουν μέσα σου, τραγούδια γεννιούνται στην καρδιά σου, η επιθυμία να χορέψεις… αλλά με έναν κρυφό φόβο. Τι θα γίνει αν αυτό το αεράκι που ήρθε σε εσένα δροσερό και μυρωδάτο σ’ αφήσει αύριο; Επειδή εσύ δεν είσαι η πεμπτουσία της ύπαρξης.

Και το αεράκι είναι μονάχα φιλοξενούμενος. Θα μείνει μαζί σου όσο αισθάνεται και κάθε στιγμή μπορεί να φύγει. Αυτό φοβίζει τους ανθρώπους και γίνονται καταπιεστικοί. Αρχίζουν να κλείνουν πόρτες και παράθυρα για να κρατήσουν τον αέρα μέσα. Αλλά όταν οι πόρτες και τα παράθυρα είναι κλειστά, ο αέρας δεν είναι ίδιος.

Η δροσιά χάνεται, η ευωδιά χάνεται. Γρήγορα γίνεται αποκρουστικός. Χρειάζεται ελευθερία και του την πήρες. Δεν είναι παρά κάτι νεκρό.

Στο όνομα της αγάπης, οι άνθρωποι κουβαλούν ο ένας το πτώμα του άλλου και αυτό το ονομάζουν γάμο. Και για να κουβαλάς πτώματα πρέπει να πας σε μια δημόσια υπηρεσία να το νομιμοποιήσεις. Η αγάπη δεν επιτρέπει το γάμο. Σε ένα αυθεντικό κόσμο, δεν θα υπάρχει γάμος. Πρέπει κανείς να αγαπά, να αγαπά έντονα, να αγαπά ολοκληρωτικά και να μην ανησυχεί για το αύριο.

Αν η ζωή ήταν γεμάτη ευδαιμονία μέχρι σήμερα, τότε έχε εμπιστοσύνη ότι θα είναι ακόμα πιο όμορφη και με μεγαλύτερη ευδαιμονία αύριο. Όσο η εμπιστοσύνη σου μεγαλώνει, η ζωή γίνεται όλο και πιο γενναιόδωρη. Θα σε αγκαλιάσει περισσότερη αγάπη. Θα σου έρθουν περισσότερα λουλούδια χαράς και έκστασης.

Ότι γνώρισες στο όνομα της αγάπης, δεν ήταν αγάπη. Μπορεί να ήταν ένα κόλλημα, μπορεί να ήταν μια βιολογική έλξη, μπορεί να ήταν μια συνωμοσία ορμονών εναντίον δύο ατόμων, αλλά δεν ήταν αγάπη.

Γνωρίζεις την αγάπη για πρώτη φορά, επειδή το μοναδικό μέτρο κρίσης είναι ότι η ελευθερία σου μεγαλώνει, ότι η ανεξαρτησία σου σταθεροποιείται, ενσωματώνεται, αποκρυσταλλώνεται. Αυτό είναι το μοναδικό μέτρο να κρίνεις ότι η αγάπη σε εμπιστεύτηκε, ότι η αγάπη φιλοξενήθηκε στην καρδιά σου.

Και ποιος νοιάζεται για το αύριο; Οι άνθρωποι που ασχολούνται με το αύριο είναι οι άνθρωποι που δεν έχουν το σήμερα, που είναι δυστυχισμένοι αυτή τη στιγμή και προσπαθούν να το κρύψουν, να το αγνοήσουν με την ελπίδα, με το όνειρο του αύριο.

Αλλά το αύριο δεν έρχεται ποτέ. Αυτή είναι μια από τις δυσκολίες. Είναι πάντα το σήμερα που έρχεται. Και συνηθίζεις να είσαι δυστυχισμένος σήμερα με το να ελπίζεις να επιθυμείς και να ονειρεύεσαι το αύριο.

Η ζωή σου έχει ξεφύγει. Οι άνθρωποι είναι τόσο συνηθισμένοι στο αύριο ώστε δεν σκέφτονται μονάχα το αύριο αυτής της ζωής, σκέφτονται και για τη ζωή μετά τον θάνατο. Συνήθιζαν να με ρωτάνε: «Τι θα συμβεί μετά από τη ζωή; Τι θα συμβεί μετά από το θάνατο;» Και εγώ τους έλεγα: «Θα συνεχίσει να συμβαίνει αυτό που συμβαίνει και πριν από το θάνατο. Είσαι ευτυχισμένος σήμερα;

Το αύριο θα γεννηθεί από το σήμερα. Το σήμερα εγκυμονεί ολόκληρο το μέλλον σου» Καταρχήν το να ζει κανείς στα πλαίσια οποιουδήποτε θεσμού δεν είναι καλό. Όλοι οι θεσμοί είναι καταστρεπτικοί. Ο γάμος κατέστρεψε σχεδόν κάθε δυνατότητα σε εκατομμύρια ανθρώπους. Και όλα αυτά για άχρηστα πράγματα.

Πρώτα απ’ όλα ο γάμος, το ίδιο το λειτούργημα του γάμου είναι ψεύτικο. Αν δεν πάρεις το γάμο στα σοβαρά, τότε μπορείς να είσαι ελεύθερος. Αν τον πάρεις στα σοβαρά τότε η ελευθερία είναι αδύνατη. Δες το γάμο σου σαν παιχνίδι.

Είναι ένα παιχνίδι. Έχετε λίγη αίσθηση χιούμορ ότι δεν είναι παρά ένας ρόλος που παίζεις στην σκηνή της ζωής αλλά δεν είναι κάτι που ανήκει στην ύπαρξη, δεν έχει υπόσταση, είναι μια φαντασίωση. Οι άνθρωποι όμως είναι τόσο ανόητοι, που παίρνουν την φαντασίωση για πραγματικότητα.

Έχω δει ανθρώπους να διαβάζουν βιβλία φαντασίας και να έχουν δάκρυα στα μάτια, γιατί στη φανταστική ιστορία τα πράγματα γίνονται πιο τραγικά. Κάνουν πολύ καλά που στους κινηματογράφους σβήνουν τα φώτα, ώστε όλοι να μπορούν να διασκεδάσουν το έργο, να γελάσουν, να κλάψουν, να λυπηθούν, να χαρούν.

Αν υπήρχε φως θα ήταν λίγο δύσκολο – τι θα σκέφτονταν οι άλλοι; Και ξέρουν πολύ καλά ότι η οθόνη είναι άδεια, ότι δεν υπάρχει κανένας, ότι δεν είναι τίποτα παραπάνω από την προβολή μιας εικόνας. Αλλά αυτό το ξεχνάνε τελείως. Και το ίδιο συμβαίνει με τις ζωές μας. Πολλά πράγματα που πρέπει απλώς να τα δούμε με χιούμορ, τα παίρνουμε τόσο σοβαρά. Και τα προβλήματα μας ξεκινάνε από αυτή τη σοβαρότητα.

Πρώτα απ’ όλα γιατί να παντρευτείς; Αγαπάς κάποιον, ζεις μαζί του. Αυτό είναι μέρος των βασικών σου δικαιωμάτων. Μπορείς να ζεις με κάποιον, μπορείς να τον αγαπάς. Ο γάμος δεν είναι κάτι που συμβαίνει στους ουρανούς, συμβαίνει εδώ μέσα από τους επιτήδειους παπάδες.

Αλλά αν θες να παίξεις το κοινωνικό παιχνίδι, αν δεν θες να βρίσκεσαι μόνος και απομονωμένος ξεκαθάρισε στον άντρα ή τη γυναίκα σου ότι αυτός ο γάμος δεν είναι παρά ένα παιχνίδι: Μην το πάρεις ποτέ στα σοβαρά. «Θα παραμείνω το ίδιο ανεξάρτητος, όσο και πριν το γάμο, κι εσύ θα παραμείνεις τόσο ανεξάρτητη, όσο και πριν το γάμο.

Ούτε εγώ θα γίνω εμπόδιο στη ζωή σου ούτε εσύ θα γίνεις εμπόδιο στη ζωή μου. Θα ζήσουμε μαζί σαν δυο φίλοι, μοιραζόμενοι την ελευθερία μας, χωρίς όμως να γινόμαστε βάρος ο ένας στον άλλο.»

«Και όποια στιγμή αισθανθούμε ότι η άνοιξη πέρασε, ότι ο μήνας του μέλιτος έχει τελειώσει, θα είμαστε αρκετά ειλικρινής ώστε να μην εξακολουθήσουμε να υποκρινόμαστε αλλά να πούμε ο ένας στον άλλον ότι αγαπήσαμε πολύ και ότι θα είμαστε ευγνώμονες ο ένας στον άλλο για πάντα, ότι οι ημέρες της αγάπης θα βρίσκονται στη θύμηση μας, στα όνειρα μας με χρυσά γράμματα, αλλά ότι η άνοιξη πέρασε. Οι δρόμοι μας έφτασαν στο σημείο, που παρόλο ότι είναι λυπηρό, πρέπει να χωρίσουμε, επειδή τώρα πια το να ζούμε μαζί δεν είναι ένδειξη αγάπης.»

«Αν σ’ αγαπώ, θα σ’ αφήσω, τη στιγμή που βλέπω ότι η αγάπη μου έχει γίνει δυστυχία για σένα. Αν μ’ αγαπάς, θα μ’ αφήσεις τη στιγμή που βλέπεις ότι η αγάπη σου έχει γίνει φυλακή για μένα» Η αγάπη είναι η πιο υψηλή αξία στην ζωή. Δεν πρέπει να ξεπέφτει σε ανόητους θεσμούς. Και η αγάπη και η ελευθερία πάνε μαζί.

Δεν μπορείς να διαλέξεις την μια και ν’ αφήσεις την άλλη. Ο άνθρωπος που γνωρίζει την ελευθερία είναι γεμάτος αγάπη. Και ο άνθρωπος που γνωρίζει την αγάπη είναι πάντα διαθέσιμος να δώσει ελευθερία. Αν δεν μπορείς να δώσεις ελευθερία στον άνθρωπο που αγαπάς, σε ποιον θα δώσεις ελευθερία; Όταν δίνεις ελευθερία δεν είναι παρά ένδειξη εμπιστοσύνης.

Άνθρωπος Και Φύση

Τίποτα δεν κάνει τόσο καλό σε άσχημες στιγμές όσο το δόσιμο στη φύση, όχι παθητικά και για να την απολαύσουμε, αλλά με τρόπο δημιουργικό.

Η φύση μας αγκαλιάζει χωρίς να μας κάνει ερωτήσεις, χωρίς να μας κρίνει, κι αυτό μας ξαναδίνει την χαμένη ηρεμία και μας συνδέει με το πνευματικό μας κέντρο.

Υπάρχουν άνθρωποι που τρέχουν στο ποτάμι για να ακούσουν το κελάρυσμα του νερού γιατί λένε αυτό τους χαλαρώνει...άλλοι πάνε να περπατήσουν στο βουνό ως θεραπεία για να αδειάσουν το μυαλό από τις καθημερινές έγνοιες, ή προτιμάνε να μείνουν μόνοι με υπαρξιακές σκέψεις υψηλότερου επιπέδου....

Κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη να επιστρέφει στην ουσιώδη αυτή ηρεμία, να βγαίνει από τη δίνη του κόσμου για μερικές στιγμές και να μένει μόνος με την θαλπωρή της φύσης.

Επίσης, μπορεί να επικοινωνήσει μαζί της μ' έναν δημιουργικό διάλογο. Για παράδειγμα, μέσω της κηπουρικής, δραστηριότητα στην οποία και ο ίδιος ο Έσσε είχε δοθεί ψυχή τε και σώματι για μεγάλο μέρος της ζωής του.

Η κηπουρική έχει αποδειχθεί πολύ ισχυρή θεραπεία κατά του στρες και του άγχους.

(........) Φροντίζοντας τον κήπο μας, παύουμε να σκεφτόμαστε, καθώς η προσοχή μας επικεντρώνεται στη ζωή που μεγαλώνει μπροστά στα μάτια μας.

Μαθαίνουμε από τα φυτά, επηρεαζόμαστε από αυτά και ενστερνιζόμαστε τους ρυθμούς τους, πιο ήρεμοι, χωρίς απαιτήσεις ή προσδοκίες.

ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ

Κι όμως...όσο πιο Βλάκας, όσο πιο Ανόητος, τόσο πιο ψηλά...και βαθιά...αν έχεις Άστρο Ηλίθιο, διάβαινε...

Άραγε, όταν ξεσπώντας με θυμό, αποκαλείς κάποιον «βλάκα» ή «ανόητο» ή «ηλίθιο» πως το εννοείς;

Ότι το κεφάλι του είναι άδειο; Ότι δεν καταλαβαίνει τίποτα; Δηλαδή, κάνει ότι κάνει ελλείψει κάποιων πνευματικών/νοητικών δυνατοτήτων;

Ή μήπως έχει και κάποιες «ενοχλητικές προεκτάσεις» το πράγμα;

Καθώς....
Αν ήταν μόνον αυτό, τότε δεν θα υπήρχε και θέμα...

Τόσο του «κόβει» τόσο λέει ή πράττει...ή δεν λέει και δεν πράττει...
Μακάριοι οι αγαθοί τω πνεύματι...

Όταν όμως υφίστανται ένα σωρό έρευνες, μελέτες και δοκίμια, άνθρωποι της σκέψης που διατείνονται πως στους παραπάνω όρους χωράνε πολλές μα πάρα πολλές ενοχλητικές (αντικοινωνικές κι ενίοτε ακόμη και εγκληματικές) ιδιότητες;

Πως μπορεί να πει μετά κανείς :
«Μην πειράζετε τους ηλίθιους, τους βλάκες, τους μωρούς και τους ανόητους καθ’ ότι τυγχάνουν άτομα με ειδικές ανάγκες;»

Η «Βλακειάδα» αυξάνει και πληθύνεται σε όγκο αξιόλογων μελετών...
Ένα εξαίρετο εγχείρημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως μια «Κωδικοποιημένη Νεαρά» ή αλλιώς η Εισαγωγική Επιτομή της «Βλακειάδας», είναι το βιβλίο «Ο άνθρωπος εναντίον του ανθρώπου», Η δύναμη της βλακείας... , του αξιότιμου κου Χρήστου Μασσαλά, τ. Πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, εκδ.Gutenberg

Ο συγγραφέας μέσα σε λίγες σελίδες χτίζει ένα «ενοχλητικό προφίλ» (του «ανατεμνόμενου θύτη») που ωθεί τον αναγνώστη, διαβάζοντας να κοιτάζει γύρω του...ανήσυχος...και με ανοιχτό το στόμα ν’ αναρωτιέται ψιλοσυγχυσμένος:
«....δηλαδή, τώρα, αυτό το «αδίστακτον γραβατωμένο δείγμα (υπ)ανθρώπου» εκεί ψηλά που μου έχει ξεσκίσει...τις τσέπες και... διάφορα άλλα σωματοδομικά χαρακτηριστικά, ανήκει στην κατηγορία του «βλακός»;...κι εγώ γιατί νόμιζα μέχρι πρό ολίγου ότι αυτός ήταν ο έξυπνος κι εγώ ο βλάκας;»

Πρώτο «πολιτισμικό σοκ» είναι η ανάγνωση της περιγραφής του βλακός:

Οι ιδιότητες της βλακείας

«...Ο πάντα επίκαιρος Ευάγγελος Λεμπέσης, στην κλασική του πραγματεία:
«Η επαναστατική μάζα και η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών στο σύγχρονο βίο» δίνει με τελεσίδικο τρόπο τα χαρακτηριστικά της βλακείας και των φορέων της: «η βλακεία δεν έχει ταξικήν την πατρίδα...ο επιτήδειος και ο απατεών είναι ακριβώς υποδιαιρέσεις του βλακός...και όταν ακόμη ο βλαξ υπό την μορφήν του επιτηδείου ή του απατεώνος, εξαναγκαστεί να δώση μάχην, θα δώση αυτήν δια των πνευματικώς ευκολοτέρων και συνεπώς των ανηθικοτέρων όπλων: του ψεύδους, της ραδιουργίας, της διαστροφής και της συκοφαντίας. Εξ ου έπεται το ακλόνητον δόγμα...και η ανηθικότης είναι αποκλειστικόν προϊόν των βλακών...»

Άραγε η βλακεία είναι προσόν κάποιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης, ανθρώπων κι εποχής;
Η απάντηση είναι ένα κοφτό, βροντερό ΟΧΙ!

Φύεται, κατοικοεδρεύει και βασιλεύει στην κυριολεξία παντού...σε κάθε μήκος και πλάτος, ύψος και βάθος, πλούσιες και φτωχές διαστρωματώσεις, ισχυρούς και πένητες....σε κάθε ιστορική εποχή, φυλή και μάλιστα ομοιόμορφα κατανεμημένη παντού...

Η βλακεία δεν μπορεί να προσδιοριστεί με μαθηματικά καλούπια κι εξισώσεις...αν και στο βιβλίο καταβάλεται φιλότιμη προσπάθεια του κυρίου καθηγητού να «σχηματοποιηθεί σε κάποια μετρητικά πρότυπα»...το αν θα επιτύχει το εγχείρημα είναι στα χέρια άλλων...αυτών που θα θελήσουν να δουλέψουν πάνω στο πρότυπο και στα χέρια εκείνων που θα δεχτούν να το χρηματοδοτήσουν...εκτός αν «κάποιοι ισχυροί» το «σαμποτάρουν το πράγμα» (ποιοί άραγε;)...

Η βλακεία γενικά είναι κάτι που αναπνέεις παντού γύρω σου, νοιώθεις να σε επηρεάζει σε κάθε σου βήμα, την διαισθάνεσαι ανά πάσα στιγμή να σε πνίγει, να σε εκνευρίζει, να σου προκαλεί δυσφορία, αλλά...όσο και να χτυπιέσαι δεν αποδεικνύεται ποτέ και τίποτα...ξέρεις ότι υπάρχει αν και δεν την βλέπεις...στην πλάτη σου σκάνε ασταμάτητα και καθημερινά συνέπειές της...ας πρόσεχες αν πέσεις θύμα της...να άκουγες το ένστικτό σου και να απομακρυνόσουν από την εμβέλειά της...είναι το μόνο σου όπλο απέναντί της...

Βασικά, να ανησυχείς μην τυχόν και ο ... «εκτοξευτήρας» της βλακείας ταυτόχρονα συνδυάζει στο οπλοστάσιό του και...νοημοσύνη, ευφυΐα...αυτός ο συνδυασμός είναι που παρέχει την «ολέθρια νότα»... είναι που μετατρέπει τον χορό των συνεπειών σε “dance macabre”...

(πχ πάρε παράδειγμα τον τύπο απέναντί σου (στην στάση) που έχει βάλει ανοιχτή ακρόαση στο κινητό με την ένταση στο τέρμα και ταυτόχρονα μιλάει κι αυτός με ένταση...στα παλιά του τα παπούτσια εάν οι γύρω του ενοχλούνται...αυτό είναι απλώς «ενόχληση των νεύρων σου»...εάν όμως αυτός είναι η «παραπλάνηση», ο «αντιπερισπασμός» για να σου κλέψει το πορτοφόλι η συνεργός του, τότε την έβαψες...κι αν κατά λάθος κάποιος αντιληφθεί «τι παίζει» ανάμεσα στην «ενοχλητική φωνητική παράσταση» και στην πίσω τσέπη του τότε η παρωδία βλακείας μπορεί να μετατραπεί και σε τραγική Luna Rosa από ένα βιαστικό απερίσκεπτο μαχαίρι που τράβηξε κάποιος άλλος τρίτος «βλάκας συνεργός» για να καλύψει την διαφυγή των άλλων δύο «βλακών» (ν’ αρχίσουμε άραγε να συνηθίζουμε να τους αποκαλούμε «βλάκες» αντί «αποβράσματα»;).

Προφητικός (;) Ο Robert Muzil (1880 - 1942), σε διάλεξή του το 1937, τόνιζε με έμφαση:
«Η εν λόγω βλακεία δεν είναι ψυχασθένεια και, ωστόσο, είναι η πιο επικίνδυνη αρρώστια του πνεύματος, ακόμα και για την ίδια τη ζωή...»

Η βλακεία άραγε προέρχεται κατά βάση από το «λάθος» ή από την «εμμονή στο λάθος»; Μάλλον το δεύτερο (σύμφωνα με τον συγγραφέα)...
Άραγε όποιος κάνει βλακείες μπορεί να καταλάβει ότι είναι βλάκας; Ή θα επιμείνει στο... «βλακώδες εργόχειρό» του;

Υπάρχει ποτέ ελπίδα ν’ αντιληφθεί κάποτε την βλακεία του και να σταματήσει να τυραννάει τους γύρω του;
Είναι κανείς ποτέ αρκετά έξυπνος ώστε να καταλάβει – επιτέλους – την βλακεία του;

Κι εντέλει:
Μπορεί κανείς ν’ αποκτήσει αντίληψη της βλακείας;

Ή μήπως – όπως διατείνεται και ο συγγραφέας:
«...Όποιος είναι βλάκας δεν μπορεί να ξέρει τι σημαίνει βλακεία – ούτε καν αυτό.
Όποιος δεν είναι βλάκας, δεν ξέρει τι σημαίνει να είσαι βλάκας....»

Ο βλάκας/ηλίθιος είναι επικίνδυνος γιατί τα λογικά άτομα αδυνατούν να προβλέψουν ποιά θα είναι η κίνηση του βλάκα/ηλίθιου. Μπορείς να προβλέψεις το τι θα κάνει ένας κακοποιός, αλλά ποτέ ένας βλάκας. Ο ηλίθιος είναι ικανός να προκαλέσει ζημιά στον ή στους άλλους χωρίς καν αυτός ν’ αποκομίσει κάποιο ώφελος, αντιθέτως να υποστεί κι αυτός απώλειες. Δεν υπάρχει λογικός τρόπος να τον προβλέψεις. Είναι ικανός να «ορμήσει» και να κάνει τα πιο απίθανα – και ενοχλητικά/βλαπτικά – πράγματα στον πιο απίθανο χρόνο, τόπο και βεβαίως τρόπο.

Πιό εύστοχα δεν θα μπορούσε να το θέσει ο Schiller:
«ενάντια στη βλακεία και οι ίδιοι οι θεοί πολεμάνε μάταια»!

Ο βλάκας δεν έχει επίγνωση της βλακείας του. Κι αυτό είναι η Ισχύς του. Δεν έχει αναστολές και η επιμονή του είναι Ομηρική............

Κάτι ήξερε προφανώς αυτός που είπε:
«Μην τσακώνεσαι ποτέ με έναν ηλίθιο. Θα αναγκαστείς να παλέψεις με τα δικά του όπλα, στο δικό του πεδίο. Και θα σε κερδίσει τόσο λόγω έδρας, όσο και ανώτερης εμπειρίας...»

Θα τον δεις πάντα ενταγμένο σε ομάδες επιρροής να προωθεί σε θέσεις ισχύος άτομα υποδεέστερά του ώστε να τα ελέγχει. Η πίστη του στην ευφυΐα του αγγίζει τα όρια του ματαιόδοξου ναρκισισμού και φροντίζει να το δείχνει διαρκώς με ειρωνικά χαμογελάκια και νοσηρή εμμονή προβολής με όποιο μέσο, ακόμη κι αν τον βλάπτει.

Φυσικά, όσο πιο υψηλή η κοινωνική του Ισχύς τόσο πιο δυνητικά καταστροφικό είναι το δυναμικό του βλάκα.
Δυστυχώς, η ροή ηλιθίων σε θέσεις κοινωνικής ισχύος ήταν πάντα, είναι και προφανώς θα παραμείνει αδιάκοπη...ακατάσχετη...χειμμαρώδης...

Οι διαφορές μεταξύ Βλάκα και Ανόητου δεν είναι και ιδιαίτερες:

Κατά τον Bob Fenster:
«Βλάκας είναι αυτός που σε προσπερνάει από δεξιά στη μέση της νύχτας, αδιαφορώντας για τις συνέπειες, ενώ ανόητος είναι αυτός που οδηγεί μπροστά σου υπερβολικά αργά και σε αναγκάζει να τον προσπεράσεις εσύ από δεξιά»

Γελιέται όποιος νομίζει πως είναι εύκολη η διάκριση του βλάκα/ηλίθιου...και όχι, δεν αρκεί η περιφρόνησή του...αντιθέτως...τον αφήνει ελεύθερο να ολοκληρώσει τις «ηλιθιότητές» του...οι οποίες είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι θα βλάψουν μόνον αυτόν που τις εξαπολύει...τουναντίον...ο συγχρωτισμός με το βλάκα/ηλίθιο είναι σαν να κάνεις αμέριμνος περίπατο σε ναρκοπέδιο...

Προσοχή! Είναι κολλητικό!

Γράφει ο Θοδ. Καρζής στο «Η βλακεία ως παράγων του ανθρώπινου βίου» (κεφ. 2, Ευφυείς και βλάκες: δύο κόσμοι σε μια δύσκολη σύμπραξη):
«κανένας θνητός δεν είναι συνεχώς σοφός. Ο δρόμος των ευφυών είναι διάσπαρτος από παγίδες στημένες για να τους κάνουν βλάκες. Αν επιθυμούν να επιβιώσουν και να αποφύγουν βλακώδη σκοτεινά διαλείμματα, οφείλουν να διαθέτουν ισχυρότατους αμυντικούς μηχανισμούς για όλη τους τη ζωή.
Ο ευφυής πέφτοντας θύμα των βλακών θα καταντήσει από φύσει ευφυής, θέσει βλάκας!»

Συμπεριφορά και δράση του βλάκα

Η συμπεριφορά του βλάκα δεν έχει απολύτως καμία συγγένεια με την λογική...τουτέστιν, να περιμένεις απ’ αυτόν τα πιο απίθανα κι αδιανόητα πράγματα...και επιθέσεις βεβαίως...οπότε, ξέχνα το πως οι κλασσικές άμυνες/επιθέσεις θα είχαν σ’ αυτόν την οποιαδήποτε αποτελεσματικότητα...

Η ατιμία και η πονηριά είναι αγαπημένα του και συνήθη όπλα. Ουαί κι αλίμονο σ’ αυτόν που θα σταθεί εμπόδιο στα σχέδιά του. Εάν ο βλάκας έχει ανάλογη ισχύ στα χέρια του, θα δεινοπαθήσει αυτός που θα χαρακτηριστεί ως εχθρός του...

Ο Αλέξανδρος Δουμάς (1802 – 1870) είχε διατυπώσει με γραφικό τρόπο την άποψή του για τους ηλίθιους:
«προτιμώ τους αμαρτωλούς από τους ηλίθιους. Οι αμαρτωλοί ξεκουράζονται κάπου....κάπου»,

Ενώ ο C. Cipolla τονίζει με έμφαση:
«το ηλίθιο άτομο είναι ο πιο επικίνδυνος τύπος ανθρώπου που υπάρχει...ο βλάκας είναι πιο επικίνδυνος από τον κακοποιό».

Αν μάλιστα τολμήσεις να συμβουλεύσεις έναν ηλίθιο, να είσαι βέβαιος ότι έκανες έναν εχθρό...

Και καταλήγει εύστοχα ο συγγραφέας:
«...Η διαπίστωση των συνεπειών της ανθρώπινης βλακείας είναι προφανής. Το ζητούμενο είναι η εξουδετέρωσή της, αφού είναι μια από τις πιο ισχυρές και σκοτεινές δυνάμεις που εμποδίζουν την αύξηση της ανθρώπινης ευημερίας και ευτυχίας...»

Φυσικά – θα πει κανείς σκεπτώμενος λογικά – δεν θα ευημερούσαν οι βλάκες/ηλίθιοι εάν δεν υπήρχε εύφορο έδαφος. Άρα, η κοινωνία (έστω, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας) τους αποδέχεται και τους αναδεικνύει. Τι άλλο να υποθέσεις;

Τι άλλο να προσθέσεις εσύ πέραν της «εύστοχης βολής» του J. LaBruyere:
«όποιος είναι ικανός να περιφρονεί έναν αξιόλογο άνθρωπο, είναι ικανός να θαυμάζει κι έναν ηλίθιο – ο κενόδοξος είναι αυτός που οι βλάκες θεωρούν σπουδαίο» (ο κενόδοξος είναι κάπου ανάμεσα στο θρασύ και το βλάκα: μίγμα και των δύο).

Αν σκεφτούμε ποιές εκπομπές κάνουν θραύση στην τηλεόραση, ποιές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, ποιά περιοδικά και ποιά βιβλία στα γραφεία των εκδοτών και στις προθήκες των βιβλιοπωλείων χαρακτηρίζονται «ευπώλητα», ε, το συμπέρασμα περί του τι «συνθήκες διανοητικότητας/λογικής/βλακειολογίας» επικρατούν στην κοινωνία βγαίνει αβίαστα...

Ακόμη πιο «οξύς κι αμείλικτος» ο Immanuel Kant:
«...o άνθρωπος δεν είναι μόνο άγριος από τη φύση του, αλλά και άξεστος, ακαλλιέργητος και ανίκανος να συντονίσει τους σκοπούς με τα μέσα. Η τραχύτητα ή ωμότητα, περισσότερο από την αγριότητα, πλησιάζει αυτό που ο Kant κατανοεί ως βλακεία: «αυτό που πραγματικά εννοείται ως βλακεία είναι η έλλειψη κρίσης».
Η άγρια ηλιθιότητα αποτελεί εμπόδιο για τον πολιτισμό, στον οποίο εξ ορισμού ο παραλογισμός δεν έχει θέση.
Από την άλλη, ο παραλογισμός αποτελεί τη βάση του πολιτισμού, ο οποίος δεν είναι τίποτε άλλο από το αποτέλεσμα μιας σειράς λίγο πολύ αποτυχημένων προσπαθειών συμβιβασμού με την ανθρώπινη βλακεία...»

Το βασανιστικό ερώτημα βεβαίως είναι:

άραγε τα «παραπάνω φυντάνια» είναι η πλειοψηφία ή η μειοψηφία στην κοινωνία;

Γιατί δηλαδή; Αν είναι η πλειοψηφία θα τολμήσεις να τους το πεις; Δεν βλέπεις πόσο καλά έχουν εξασκηθεί στο «γλύψιμο» της «Λαϊκής Μαινάδας» Πολιτικοί, άνθρωποι του θεάματος και των ΜΜΕ και κάθε λογής τύπος ή τυπάκι που εποφθαλμιά αίγλη, εξουσία, χρήμα και ηδονή; Πως λέμε 24 κατασκευαστές πλυντηρίων το συνιστούν; Ε, ένα τέτοιο πράμα...
324.000 κατασκευαστές κι εφαρμοστές προγραμμάτων και συμπεριφορών Κοινωνικής Μηχανικής το συνιστούν ανεπιφύλαχτα. Εσύ θα το συζητήσεις ή θα το αμφισβητήσεις;

Αν είναι οι περισσότεροι, τότε βάση Δημοκρατικών ειωθότων, αυτοί έχουν δίκηο κι εσύ άδικο.
Άσε που σύμφωνα και με κάποια από τα παραπάνω ακόμη κι ο πιο έξυπνος, νοήμων, λογικός, μορφωμένος, καλλιεργημένος άνθρωπος μπορεί ανά πάσα στιγμή να πιαστεί στα βρόχια της βλακείας/ηλιθιότητας/μωρίας/ανοησίας...οπότε, αν θεωρείς ότι ανήκεις «σ’ αυτούς» (τους «μη βλάκες»), πρόσεχε καλά «τι σόι σκέψεις κάνεις αυτή τη στιγμή» περί «ενδεδειγμένου χειρισμού των βλακών από μέρους της κοινωνίας»...αν κοιτάξεις καλά από κάτω σου θα δεις μια «αστραφτερή ακμή ξυραφίου»...πάνω στην οποία ισορροπεί η κοινωνική σου συμπεριφορά «φέρελπι πνευματικέ μου εύελπι»...

Κι εν πάση περιπτώσει, καραδοκεί κι ο J.J. Rousseau να σου την πει αν ξεφύγεις:
«τα άτομα δεν είναι χαζά, αλλά κακά, ο λαός ως σύνολο, αντίθετα, δεν είναι κακός αλλά χαζός, θύμα απάτης ομάδων ειδικών...»

Τουτέστιν, κάπως έτσι:
Τα άτομα βλέπουν το καλό που απορρίπτουν, ο λαός θέλει το καλό, αλλά δεν βλέπει.

Ο καϋμένος ο λαός, οι μάζες...δεν ξέρουν ούτε από βλακεία ούτε από κακία...ο στατιστικός (ή μήπως «επιλεκτικά και ιδιόμορφα αυτιστικός») μέσος όρος τους δεν δείχνει τίποτα τέτοιο...φήμες...ανυπόστατες...και κακεντρεχείς....οι Λαϊκές Μάζες είναι πλημμυρισμένες από Σοφία...και Λογική...

Μάλλον δεν ήξερε τι έλεγε εκείνος ο «ανόητος» ο Einstein :
«άπειρα είναι δύο πράγματα, το σύμπαν και η ανθρώπινη ηλιθιότητα, και για το πρώτο δεν είμαι τόσο σίγουρος»

Τελικά, τι απομένει απέναντι στο «κοινωνικό παράσσιτο»;
Πιθανόν περιφρόνηση; Απαξίωση;

Αναρωτιέμαι μόνον μήπως στο τέλος, απομένει απλώς μια «ανώδυνη αποστασιοποιημένη αηδία» απέναντι στο «θύτη» (βλάκα/ηλίθιο) που πλέον ίσως πάψει να αποκαλείται με τον «επιθετικό προσδιορισμό κάθαρμα» και τείνει να αποκαλείται με τον απλά απαξιωτικό χαρακτηρισμό «βλάκας, ηλίθιος, ανόητος, μωρός»...που πιθανόν πέραν της «ενόχλησης» να υποκρύπτει και μια μικρή δόση «κατανόησης» προς τον «καϋμένο τον βλάκα»...

Πως λέει η παροιμία με τον σκορπιό; Είναι η φύση του, τι να κάνει; Συγχώρεσέ τον Κύριε, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι...ασχέτως εάν πίσω του αφήνει πτώματα και καταστροφή...

Ποιό δικαιϊκό σύστημα καταδίκασε ποτέ ιστορικά την ηλιθιότητα ως οιονεί εγκληματικό εργαλείο, προδιάθεση και πρακτική;
Αντιθέτως: είναι γνωστό το «Συγχωρείται λόγω βλακείας»...

Άσε που στο δικαστήριο ο αδίστακτος Βλάκας (ιδίως όταν είναι και ευφυής εκτός από πονηρός) μπορεί να επικαλεστεί και μύριες όσες νεφελώδεις εσωτερικές του διαδρομές και να αθωωθεί λόγω «νευροψυχικών ατελειών»...ακόμη ακόμη και με «ακαταλόγιστο» (επιεικώς και όχι μόνον όμως)...ένα τέτοιο πράγμα...

Επαρκής η παρέμβαση του Muzil, στην πραγματεία του Περί βλακείας:
« Η βλακεία είναι συνυφασμένη με πολλά...ακόμα και η ιδιοφυΐα συνδέεται άρρηκτα μαζί της...η ωμότητα είναι η πρακτική της βλακείας!Συναισθηματική διαταραχή...ελάττωμα του συναισθήματος»

Μεστά και καίρια τα συμπεράσματα του συγγραφέα του βιβλίου σπεύδουν να επισφραγίσουν με έκδηλη – και κατανοητή (αλίμονο!) - ανησυχία:

«...Η βλακεία είναι μια ατιμώρητη διαστροφή. Οι φορείς της αστράφτουν από ανοησία και κτηνώδη φιλοδοξία. Τους αναγνωρίζουμε από την απουσία καλαισθησίας τους και την ανικανότητα να χρησιμοποιούν με τακτ και δικαιοσύνη την εξουσία που διαθέτουν. Η σκέψη τους είναι περισσότερο ευανάγνωστη και λιγότερο συγκαλυμμένη, προπάντων στις εκρήξεις αχαλίνωτης, συμπυκνωμένης ενέργειας, όπως στο φόβο, μίσος και στο αυθόρμητο γέλιο.
Ton William Shakespeare (1564 -1616) τον ανησυχούσε πάρα πολύ το χαμόγελο των καθαρμάτων.
Οι πολυπλοκότητες και οι αβεβαιότητες της εποχής μας φέρνουν στο προσκήνιο εκείνες τις ομάδες ανθρώπων που ενισχύουν την αταξία και την ωμότητα στις ανθρώπινες σχέσεις. Η ομάδα των ηλιθίων έχει την τιμητική της!
Είναι βλακώδες να κομπάζει κανείς πως είναι έξυπνος, αλλά δεν είναι πάντοτε έξυπνο να δίνει την εντύπωση του βλάκα...»

Όμορφος κόσμος, αγγελικά πλασμένος...και κυρίως για Βλάκες...

Αν έχεις Άστρο Ηλιθιότητας διάβαινε...δεν είναι υποτιμητικό πλέον...το αντίθετο...είναι προσόν...πιθανόν το Μέγιστο...

Ο θεός του Έρωτα κατά τους αρχαίους φιλοσόφους

Έξι Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοικαι διανοητές κλήθηκαν στο Συμπόσιο του Πλάτωνα να εκφράσουν την άποψη τους για το θεό Ερωτα και τον έρωτα σαν κατάσταση και συναίσθημα στην εποχή τους.

Ο θεός του έρωτα κατά τους Αρχαίους Φιλοσόφους

Ο θεός Ερωτας είναι ο πρώτος θεός που φανερώθηκε στην ιστορική πορεία του ανθρώπινου γένους, είπε οΦαίδρος, επικαλούμενος τον Ησίοδο: «μετά το Χάος, δύο τούτω γενέσθαι, Γήν τε και Έρωτα». Οχι μόνον ο πρεσβύτερος, αλλά κι ο πιο μεγάλος και θαυμαστός:

Γιατί μέγας και θαυμαστός; Επειδή την ομορφιά και την ποιότητα της ζωής τίποτε άλλο δεν μπορεί να εξασφαλίσει, ούτε η συγγένεια, ούτε τα δημόσια αξιώματα, ούτε ο πλούτος, όπως ο έρωτας. Και τούτο, γιατί αυτός, και μόνον αυτός, μας κάνει να ντρεπόμαστε για τ” άσχημα και μας παρακινεί, φιλοτιμώντας μας, για τα ωραία:

«Δεν είναι ένας και μοναδικός ο έρωτας», του αντιπαρατήρησε οΠαυσανίας. «Είναι δυο: ο πάνδημος και ο ουράνιος. Γι” αυτό πρέπει να διευκρινίζουμε κάθε φορά, σε ποιόν από τους δυο αναφερόμαστε.»

Άξιος εγκωμιασμού είναι ο ουράνιος, εκείνος δηλαδή ο έρωτας που παρακινεί τους ανθρώπους να ερωτεύονται με όμορφο και καλλιεργημένο τρόπο. Ο έρωτας της πάνδημης Αφροδίτης αρπάζει οτιδήποτε κι αν τύχει στο δρόμο του. Είναι ο έρωτας των φαύλων, που ποθούν μόνο τα σώματα, δίχως να νοιάζονται για την ψυχή τους και για την ομορφιά της συμπεριφοράς:

Ο έρωτας είναι η έλξη των αντιθέτων που εναρμονίζονται όπως η μελωδική μουσική σύνθεση, είπε οΕρυξίμαχος.

Ακολούθησε ο Αριστοφάνης και αναφέρθηκε σ” ένα χαριτωμένο παραμύθι. Είπε δηλαδή πως ο θεός κάποτε αποφάσισε να τιμωρήσει τους ανθρώπους για την αλαζονεία τους.

Στα μακρινά εκείνα χρόνια η ανθρώπινη μορφή ήταν διπλή, σε σύγκριση με αυτήν που ξέρουμε. Τιμωρώντας τους ανθρώπους εκείνης της εποχής, ο θεός τους χώρισε εγκάρσια σε δυο, έτσι όπως είναι πια γνωστή η μορφή μας. Κι από τότε καθένας ψάχνει να βρεί το χαμένο ταίρι του.


Επομένως ο έρωτας είναι η ακατανίκητη ροπή για την ανασύνθεση στην αρχική ενότητα και ολοκλήρωση του ήδη διχασμένου ανθρώπου. Ερωτευόμαστε γιατί ποθούμε να ξαναβρούμε τη χαμένη μας ενότητα, γιατί νοσταλγούμε, δηλαδή, την παλιά μας ολοκληρωμένη φύση.

Με ποιητική έξαρση ο Αγαθών αντέκρουσε το Φαίδρο, που είχε αποκαλέσει τον Έρωτα πρεσβύτερο από όλους τους θεούς. Αυτός μόνο με τα νιάτα συναναστρέφεται κι είναι ο ίδιος πάντα νέος:

Κι όποιος τον συναπαντήσει, έ, τότε πια καταλαμβάνεται από ποιητικό οίστρο ακόμη κι αν προηγουμένως δεν είχε καμιά μουσική καλλιέργεια. Μα το πιο σημαντικό στον έρωτα είναι πως μας απελευθερώνει από τη μοναξιά και την αλλοτριότητα που μας τυραννούσε προηγουμένως και γεμίζει την ψυχή μας με την πιο ευτυχισμένη επικοινωνία.

Σωκράτης: Ο έρωτας είναι ανάβαση από τον κόσμο των θνητών
 Τελευταίος μίλησε ο Σωκράτης,επικαλούμενος όσα του είχε εκμυστηρευτεί μια ετέρα, ηΔιοτίμα: ο έρωτας είναι η ανάβαση του ανθρώπου από τον κόσμο των θνητών στον ενδιάμεσο κόσμο που τον χωρίζει από εκείνον των αθάνατων θεών.

Δαίμονας είναι ο έρωτας. Γιατί οι δαίμονες μετέχουν στη θνητή φύση των ανθρώπων, αλλά με στοιχεία από τη θεϊκή αθανασία. Και μόνον οι δαίμονες μπορούν να ανεβάσουν τους ανθρώπους σ” εκείνα τα σκαλοπάτια, από τα οποία είναι πια εφικτή κάποια επικοινωνία ανάμεσα τους και στους θεούς:

Ο έρωτας, που σ” όλα του είναι μέγιστος και πολυμήχανος, μπορεί να προσδιοριστεί με δυο λέξεις, ως η επιθυμία που τρέφουν οι άνθρωποι για κάθε τί το καλό, ώστε να “ναι ευτυχισμένοι:

Κάθε άνθρωπος έχει μέσα του το σπέρμα του καλού σε αδράνεια. Ο έρωτας είναι που το ενεργοποιεί, προκαλεί τη γονιμοποίηση, την κυοφορία και τη γέννηση του καλού. Ο έρωτας λοιπόν είναι μια από τις πιο θαυμαστές κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ξεκίνησε, στα απροσδιόριστα βάθη της ιστορίας του ανθρώπινου γένους, σαν απλό και ανεπίγνωτο ορμέμφυτο – το ένστικτο για την αναπαραγωγή και τη διατήρηση του είδους.

Ση συνέχεια ανέβηκε στο πρώτο σκαλοπάτι – της αισθησιακής ηδονής. Μετά προχώρησε ένα βήμα πιο πάνω, στο σκαλοπάτι της αισθητικής έλξης και τελείωσης.

Απ” εκεί ο έρωτας κορυφώθηκε στην όντως πολλαπλή ολοκλήρωση και στην τελείωση της ανθρώπινης προσωπικότητας: συναισθηματική συγκίνηση, αυθόρμητη έφεση για προσφορά, δίχως υπολογισμούς, φλόγα για δημιουργία, ασυγκράτητη ορμή να αναπτύξει ο ερωτευμένος όλες τις διανοητικές του ικανότητες, να δείξει τον καλύτερο εαυτό του. Όχι μόνο να φαίνεται, μα να γίνει και να είναι πραγματικά καλύτερος,

Έτσι υψιπετής , καθώς ανοίγει τα φτερά του, ο έρωτας είναι ευαίσθητος στις μικρότητες και εύθραυστος. Σαν το κυκλάμινο τ” Απρίλη. Φυτρώνει, δίχως να το περιμένεις. Εκεί που δεν το προσδοκάς, θάλλει κι ευωδιάζει στ” αγιάζι , δίχως πολλές απαιτήσεις. Κι όμως, τόσο εύκολα μαραίνεται. Χάνεται, γίνεται ρουτίνα κουραστική. Όμοια απροσδόκητα, όπως είχε έρθει.

Ο έρωτας στην Αρχαία Ελλάδα απασχόλησε φιλοσόφους, ποιητές και καλλιτέχνες ωστόσο η θεμελίωση της ουσίας του έρωτα παρέμεινε ένα δυσεπίλυτο αίνιγμα για όλους, ακόμα και σήμερα.