Πέμπτη 5 Αυγούστου 2021

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (117-175)

ΧΟΡΟΣ
ὅρα· τίς ἄρ᾽ ἦν; ποῦ ναίει; [στρ. α]
ποῦ κυρεῖ ἐκτόπιος συθεὶς ὁ πάντων,
120 ὁ πάντων ἀκορέστατος;
προσδέρκου, λεῦσσέ νιν,
προσπεύθου πανταχᾷ.
πλανάτας,
πλανάτας τις ὁ πρέσβυς, οὐδ᾽
125 ἔγχωρος· προσέβα γὰρ οὐκ
ἄν ποτ᾽ ἀστιβὲς ἄλσος ἐς
τᾶνδ᾽ ἀμαιμακετᾶν κορᾶν,
ἃς τρέμομεν λέγειν,
καὶ παραμειβόμεσθ᾽
130 ἀδέρκτως,
ἀφώνως, ἀλόγως τὸ τᾶς
εὐφήμου στόμα φροντίδος
ἱέντες· τὰ δὲ νῦν τιν᾽ ἥκειν
λόγος οὐδὲν ἅζονθ᾽,
135 ὃν ἐγὼ λεύσσων περὶ πᾶν οὔπω
δύναμαι τέμενος
γνῶναι ποῦ μοί ποτε ναίει.

ΟΙ. ὅδ᾽ ἐκεῖνος ἐγώ· φωνῇ γὰρ ὁρῶ,
τὸ φατιζόμενον.
140 ΧΟ. ἰὼ ἰώ,
δεινὸς μὲν ὁρᾶν, δεινὸς δὲ κλύειν.
ΟΙ. μή μ᾽, ἱκετεύω, προσίδητ᾽ ἄνομον.
ΧΟ. Ζεῦ ἀλεξῆτορ, τίς ποθ᾽ ὁ πρέσβυς;
ΟΙ. οὐ πάνυ μοίρας εὐδαιμονίσαι
145 πρώτης, ὦ τῆσδ᾽ ἔφοροι χώρας.
δηλῶ δ᾽· οὐ γὰρ ἂν ὧδ᾽ ἀλλοτρίοις
ὄμμασιν εἷρπον
κἀπὶ σμικροῖς μέγας ὥρμουν.

150 ΧΟ. ἐή· ἀλαῶν ὀμμάτων [αντ. α]
ἆρα καὶ ἦσθα φυτάλμιος; δυσαίων
μακραίων θ᾽, ὅσ᾽ ἐπεικάσαι.
ἀλλ᾽ οὐ μὰν ἔν γ᾽ ἐμοὶ
προσθήσῃ τάσδ᾽ ἀράς.
155 περᾷς γάρ,
περᾷς· ἀλλ᾽ ἵνα τῷδ᾽ ἐν ἀ-
φθέγκτῳ μὴ προπέσῃς νάπει
ποιάεντι, κάθυδρος οὗ
κρατὴρ μειλιχίων ποτῶν
160 ῥεύματι συντρέχει·
τό, ξένε πάμμορ᾽, εὖ
φύλαξαι·
μετάσταθ᾽, ἀπόβαθι. πολ-
λὰ κέλευθος ἐρατύοι·
165 κλύεις, ὦ πολύμοχθ᾽ ἀλᾶτα;
λόγον εἴ τιν᾽ οἴσεις
πρὸς ἐμὰν λέσχαν, ἀβάτων ἀποβάς,
ἵνα πᾶσι νόμος,
φώνει· πρόσθεν δ᾽ ἀπερύκου.

170 ΟΙ. θύγατερ, ποῖ τις φροντίδος ἔλθῃ;
ΑΝ. ὦ πάτερ, ἀστοῖς ἴσα χρὴ μελετᾶν
εἴκοντας ἃ δεῖ κἀκούοντας.
ΟΙ. πρόσθιγέ νύν μου. ΑΝ. ψαύω καὶ δή.
ΟΙ. ξεῖνοι, μὴ δῆτ᾽ ἀδικηθῶ σοὶ
175 πιστεύσας καὶ μεταναστάς.

***
ΧΟΡΟΣ
Κοίτα καλά. Ποιός ήταν; Πού να ξέμεινε;
Πού γλίστρησε αποδώ, πού κρύφτηκε;
120 Άπληστος λέω, απ᾽ όλους ο πιο άπληστος.
Το μάτι στύλωσε, ψάξε τριγύρω,
ρώτησε παντού.
Αλήτης είναι, κάποιος
αλήτης γέρος, σίγουρα όχι
125 από τα μέρη μας. Αλλιώς δεν θα τολμούσε
απάτητο άλσος να πατήσει
ακαταμάχητων Παρθένων.
Που τρέμουμε εμείς και το όνομά τους να προφέρουμε,
περνούμε πλάι, δίχως καν να ρίχνουμε εκεί
130 το βλέμμα μας,
άφωνοι, άλαλοι, και τις ευχές
κλειστό το στόμα μας τις αναδεύει.
Μα νά που τώρα κάποιος φτάνει
και φαίνεται καθόλου δεν τις σέβεται.
135 Και μολονότι εγώ, γύρω στο τέμενος
τα μάτια μου στυλώνω, ακόμη
να τον εντοπίσω δεν μπορώ.
ΟΙ. Εγώ εκείνος, είμαι εγώ.
Βλέπω ακούγοντας, που λέει
ο λόγος.
140 ΧΟ. Φριχτός αλίμονο να βλέπεσαι,
φριχτός αλίμονο ν᾽ ακούγεσαι.
ΟΙ. Σας ικετεύω, μη με βλέπετε παράνομο.
ΧΟ. Δία που διώχνεις το κακό, ποιός είναι αυτός ο γέρος;
ΟΙ. Ένας, φρουροί της χώρας, που
δεν στέκει πρώτη η μοίρα του
145 στη λίστα της ευδαιμονίας.
Και το αποδείχνω· αλλιώς δεν θα σερνόμουν
με ξένα μάτια, μήτε και μ᾽ άγκυρα μικρή
μεγάλος θ᾽ αγκυροβολούσα.

ΧΟ. Μάτια τυφλά τα μάτια σου,
151 ήσουν τυφλός από τη γέννα σου;
Ζωή αβίωτη, αλλά μακρόβια —
το πράγμα φαίνεται.
Όμως, όσο απ᾽ το χέρι μου περνά,
155 δεν θα προσθέσεις κι άλλες καταραμένες βλάβες.
Γιατί, περνάς, το όριο περνάς. Όμως,
για να μην πέσεις σε λαγκάδι αλάλητο
και χλοερό, όπου σπονδή από κρατήρα
160 υδροφόρο τρέχει, ανάμεικτο νερό με μέλι,
καλά φυλάξου, ξένε δύστυχε,
μετακινήσου, απομακρύνσου.
Μεγάλη η απόσταση που μας χωρίζει
165 ακόμη· ακούς, πολύπαθε οδοιπόρε;
Αν θες ο λόγος σου να φτάσει
στη συντροφιά μας, βγες έξω από το άβατο
και μίλησε αποκεί που σ᾽ όλους είναι θεμιτό·
όμως πιο πριν κρατήσου αμίλητος.
170 ΟΙ. Κόρη μου, πώς κάποιος σωστά μπορεί ν᾽ αποφασίσει;
ΑΝ. Πατέρα, πρέπει μ᾽ αυτούς τους ντόπιους
να συμπέσουμε· ας υπακούσουμε λοιπόν υποχωρώντας
στα οφειλόμενα.
ΟΙ. Πιάσε με τότε. ΑΝ. Να, σε πιάνω.
ΟΙ. Ξένοι, πιστεύω αλήθεια να μην αδικηθώ
175 που σ᾽ εμπιστεύομαι κι αλλάζω θέση.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 4. Μορφή και ρόλος του αοιδού

4.4. Ο ποιητής και ο αοιδός


Οι φιλοξενούμενοι αοιδοί στο εσωτερικό των ομηρικών επών (ένας ή περισσότεροι, επώνυμοι ή ανώνυμοι) ανακαλούν ως έναν βαθμό τη μορφή του επικού ποιητή σε αρχαϊκότερη όμως και πιο παραδοσιακή εκδοχή. Τούτο συμβαίνει, εκτός των άλλων, και επειδή οι συμβάσεις της ομηρικής ποίησης δεν επιτρέπουν ακόμη την προσωπική και ονομαστική προβολή μέσα στο έπος του ποιητή που το συνέθεσε. Πρόκειται για τυπολογική απαγόρευση, η οποία αίρεται για πρώτη φορά στη Θεογονία του Ησιόδου, λίγα μόλις χρόνια μετά τη σύνθεση της Οδύσσειας. Στα μεταγενέστερα μάλιστα Έργα του Ησιόδου εμπλέκονται ακόμη και αυτοβιογραφικά στοιχεία του ποιητή, τα οποία αναφέρονται κυρίως στη δικαστική διαμάχη του με τον αδελφό του Πέρση.

Στα ομηρικά ωστόσο έπη το υποκείμενο του ποιητή παραμένει κατά κάποιον τρόπο στη σκιά. Όταν σπάνια υποβάλλεται, υποδηλώνεται με την προσωπική αντωνυμία: μοι, ἡμεῖς και ἐγώ στην Ιλιάδα· μοι και ἡμῖν στην Οδύσσεια. Και τούτο συμβαίνει όπου ο ποιητής εκ προοιμίου στρέφεται προς τη Μούσα, ζητώντας ή να του υπαγορεύσει εκείνη το ποίημά του (α 1) ή να τον στηρίξει μνημονικά, για να παραθέσει τον μακρύ κατάλογο πλοίων και αρχηγών των Δαναών που πήραν μέρος στον τρωικό πόλεμο (Β 484, 486, 488). Και στις δύο περιπτώσεις η συμπλήρωση του ενικού αριθμού της προσωπικής αντωνυμίας με πληθυντικό αριθμό προϋποθέτει ότι ο ποιητής αισθάνεται μέλος σε συλλογικό σινάφι ραψωδών, εξ ονόματος του οποίου και μιλά. Κι ακόμη πως συντάσσεται και αυτός στο σώμα των ακροατών, που θα ακούσουν το υπαγορευμένο από τη Μούσα ποίημα. Η υπόνοια εξάλλου του επικού ποιητή αναγνωρίζεται και στις ελάχιστες εκείνες περιπτώσεις, όπου ο ίδιος προσφωνεί κάποιον ήρωα σε κλητική πτώση. Στη Ιλιάδα, λόγου χάριν, τούτο συμβαίνει με τον αγαπημένο εταίρο του Αχιλλέα, τον Πάτροκλο (ο ποιητής τον προσφωνεί κάποτε Πατρόκλεις)· στην Οδύσσεια με τον χοιροβοσκό Εύμαιο (ο ποιητής τρυφερά τον αποκαλεί και Εὔμαιε συβώτα).

Με τους όρους αυτούς, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο επικός ποιητής υποδύεται κατά κάποιον τρόπο τον παραδοσιακό αοιδό, ειδικότερα στα σημεία εκείνα που ομολογεί την εξάρτησή του από τη Μούσα ή τις Μούσες. Τούτο φαίνεται καθαρότερα στον πρώτο στίχο της Ιλιάδας, όπου η προσφώνηση του ποιητή πραγματοποιείται με το ρήμα ἄειδε, ενώ στην Οδύσσεια το παραδοσιακό αυτό ρήμα αντικαθίσταται με τη προστακτική του ρήματος ἐννέπω, ομόρριζου με τη λέξη ἔπος, που θα πει «λέγω», «ιστορώ», «διηγούμαι».

Πάντως, ούτε ο ποιητής της Ιλιάδας ούτε πολύ περισσότερο ο ποιητής της Οδύσσειας ταυτίζονται με τον παραδοσιακό αοιδό. Χρησιμοποιούν εντούτοις αυτό το προσωπείο, επειδή τους συνδέει με την προηγούμενη παράδοση και τους προσθέτει τελετουργικό κύρος. Η αίσθηση αυτή είναι εντονότερη στην Ιλιάδα, όπου λείπουν άλλοι επώνυμοι αοιδοί, με εξαίρεση το αντιπαράδειγμα του αοιδού Θάμυρη. Τη θέση του αοιδού φαίνεται να την καταλαμβάνει εδώ ο ίδιος ο ποιητής. Έτσι εξηγείται καλύτερα και η προγραμματική προβολή της παραδοσιακής σχέσης ποιητή και Μουσών στο προοίμιο του καταλόγου των πλοίων στη δεύτερη ιλιαδική ραψωδία (Β 484-493).

Ο ποιητής επικαλείται τις Μούσες, τις προσφωνεί ολυμπιάδες και θεές, και τους αναγνωρίζει παντογνωσία και πανταχού παρουσία. Σε αντίθεση προς τον ίδιο και τους ομοτέχνους του, για τους οποίους δηλώνει προσωπική άγνοια ως προς τα ένδοξα κατορθώματα των ηρώων - οι ποιητές μόνον ακουστά τα έχουν. Η μνημονική επομένως υποστήριξη των Μουσών είναι εντελώς απαραίτητη στον ποιητή της Ιλιάδας, προκειμένου να συντάξει επακριβώς τον κατάλογο πλοίων και αρχηγών των Δαναών, που πήραν μέρος στον τρωικό πόλεμο. Γιατί το πλήθος τους υπήρξε αναρίθμητο και τα ονόματά τους αδιάγνωστα. Μόνος του ο ποιητής δηλώνει ανίκανος να ανταποκριθεί στον ποιητικό αυτόν προορισμό. Ακόμη κι αν διέθετε, λέει, δέκα γλώσσες και άλλα τόσα στόματα, φωνή αράγιστη και ατσάλινη καρδιά, δεν θα μπορούσε να εκτελέσει ένα τέτοιο χρέος μόνος του.

Ασφαλώς εδώ περιγράφεται η πιο αρχαϊκή μορφή αοιδού, εξαρτημένου απόλυτα από τις Μούσες, ενώ συγχρόνως προκαταβάλλονται οι στοιχειώδεις και απαραίτητες ικανότητες ενός παραδοσιακού ραψωδού: απέραντη μνήμη, ακαταπόνητη ευγλωττία, ονοματολογική ακρίβεια, δυνατή φωνή, ακούραστο στήθος. Στην Οδύσσεια ωστόσο, η οποία διαθέτει, όπως είδαμε, δύο επώνυμους και δύο ανώνυμους αοιδούς, η σχέση αρχαϊκού αοιδού και επικού ποιητή, χωρίς να καταργείται, σαφώς τροποποιείται. Εδώ φαίνεται να χειρίζεται ο ποιητής τη μορφή του αοιδού ως άλλοθί του, για να επιτύχει το στήσιμο μιας κλίμακας με τρεις βαθμίδες: ο αοιδός αποτελεί τη βάση της κλίμακας· ακολουθεί ο εσωτερικός αφηγητής, και αδιόρατος στην κορυφή της σκάλας στέκεται ο ίδιος ο ποιητής. Στο θέμα αυτό όμως θα επανέλθουμε.

Στο μεταξύ καταγράφονται κάποιες ενδείξεις που επιβεβαιώνουν την υπόθεσή μας ότι ο ποιητής της Οδύσσειας χειρίζεται με διαφορετικό τρόπο απ᾽ ό,τι ο ποιητής της Ιλιάδας τους δύο δικούς του επώνυμους αοιδούς. Γιατί δεν είναι τυχαίο ότι ο Φήμιος στην πρώτη ραψωδία τραγουδά τον πικρό νόστο των Αχαιών. Αυτό όμως είναι και το κεντρικό θέμα της Οδύσσειας, επικεντρωμένο ειδικότερα στη μορφή του Οδυσσέα. Τούτο σημαίνει ότι, σχεδόν ειρωνικά, ο ποιητής υποδηλώνει ότι ο αυτοδίδακτος Φήμιος, ως προς το σημείο αυτό, αποτελεί μικρογραφία του: συμπυκνώνει σ᾽ ένα τραγούδι του το θέμα που ο ποιητής απλώνει σ᾽ ένα ολόκληρο έπος.

Όσο για τον Δημόδοκο, είναι φανερό ότι ο ποιητής εκμεταλλεύεται τα δύο ακραία τραγούδια του ως γέφυρα προς τη μεριά του Οδυσσέα. Όχι μόνο γιατί τα δύο αυτά τραγούδια εξυμνούν, καθένα με τον τρόπο του, το κλέος του ήρωα και συντελούν στην αποκάλυψη της ταυτότητάς του μπροστά στους Φαίακες. Αλλά και επειδή, όπως θα δούμε, ο Οδυσσέας έμπρακτα διαδέχεται τον αοιδό Δημόδοκο και με τους «Μεγάλους Απολόγους» του αποδεικνύει πως μπορεί να τον συναγωνιστεί με τη δική του αφηγηματική τέχνη.

Τέλος, ο προσωπικός χειρισμός των δύο αοιδών από τον ποιητή της Οδύσσειας φαίνεται και από τον συντακτικό τρόπο με τον οποίο προβάλλονται τα τραγούδια τους μέσα στο έπος. Γιατί τόσο το ένα τραγούδι του Φήμιου όσο και τα τρία τραγούδια του Δημοδόκου δεν συντάσσονται σε ευθύ λόγο και ως εκ τούτου δεν μπαίνουν σε εισαγωγικά, όπως συμβαίνει, λόγου χάριν, όχι μόνο με τους «Απολόγους» του Οδυσσέα αλλά και με άλλες εσωτερικές αφηγήσεις της Οδύσσειας· του Νέστορα, του Μενελάου, του Εύμαιου. Αντ᾽ αυτού, τα τραγούδια και των δύο αοιδών, ασχέτως προς την έκτασή τους, συντάσσονται σε πλάγιο, όπως λέμε, λόγο· εξαρτώνται δηλαδή από το ρήμα ἄειδε, με το οποίο και εισάγονται. Αυτό σημαίνει ότι ελέγχονται από τον ποιητή· αυτός αποφασίζει το περιεχόμενό τους, την έκτασή τους, τη μορφή τους. Από την άποψη αυτή μπορούμε να πούμε ότι ο ποιητής της Οδύσσειας κρατάει στο χέρι του τους δύο αοιδούς και τους κινεί λίγο πολύ σαν μαριονέτες. Τακτική που δεν εμποδίζει ωστόσο να εκλαμβάνονται από τον ακροατή και τον αναγνώστη του έπους οι δύο αοιδοί, ο Φήμιος και ο Δημόδοκος, ως αντικατοπτρισμοί του ίδιου, ως είδωλά του.

Ερωτική παύση

Υπάρχουν περίοδοι στη ζωή ενός ανθρώπου, όπου μπορεί για ποικίλους λόγους να απέχει από το ερωτικό παιχνίδι και ό,τι αυτό εμπεριέχει. Μπορεί να μην είναι σε σχέση, μπορεί να δίνει προτεραιότητα σε άλλους τομείς της ζωής του, να βρίσκεται σε μια ρουτίνα με τη σχέση του, είτε απλώς να μην είναι συνδεδεμένος με τη σεξουαλικότητά του ή την ερωτική του διάθεση. Σε όλους έχει συμβεί για αντικειμενικούς ή προσωπικούς λόγους και παρ’ όλη την ύπαρξη της φωνούλας που μετράει σιωπηλά τον χρόνο της αποχής, η φάση χωρίς ερωτική δραστηριότητα μπορεί να είναι μια ιδιαιτέρως γόνιμη σε άλλους τομείς εποχή.

Ο συνήθης χρόνος αποχής μπορεί να κυμανθεί από εξάμηνο έως και χρόνο, φυσικά υπάρχει και μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά εξαρτάται καθαρά από την προσωπική επιλογή και δε θα πρέπει να λειτουργεί καταπιεστικά η χρονική διάρκεια αυτής της περιόδου. Ο κάθε άνθρωπος που βρίσκεται σε μια τέτοια φάση θα πρέπει να μπλοκάρει τις εξωτερικές φωνές μιας κοινωνίας, όπου το βασικό στοιχείο προβολής είναι η σεξουαλικότητα, να συγκεντρωθεί στους προσωπικούς λόγους αυτής της επιλογής και να αναγνωρίσει στοιχεία παραγωγικά και δημιουργικά.

Μια περίοδος αποχής είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να εξερευνήσουμε τον εαυτό μας, να χτίσουμε μια υγιή σχέση με το σώμα μας, να ανασυντάξουμε δυνάμεις, να κάνουμε αυτοκριτική, να στοχεύσουμε στην αυτοβελτίωση, ακόμα και να στρέψουμε αυτή την ορμή προς άλλες δημιουργικές κατευθύνσεις. Αρκετοί άνθρωποι παραδέχονται τη μετουσίωση αυτής της ερωτικής ενέργειας προς την καλλιτεχνική δημιουργία, διαφόρων μορφών. Συνειδητά εάν αναγνωρίσουμε τη θετική επίδραση μια τέτοιας φάσης θα μπορέσουμε να δούμε και τα οφέλη αυτής της άτυπης αγρανάπαυσης. Σε όλους τους τομείς της ζωής υπάρχει η παύση, η άδεια, η αναμονή και με αυτή τη σκοπιά θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε και την ερωτική παύση. Μπορεί όλη αυτή η φάση να είναι το κουκούλι μέσα στο οποίο θα γίνουν σιγανά και κρυφά αλλαγές και θα μας ανανεώσουν στην αμέσως επόμενη φάση.

Μια ανενεργή ερωτική περίοδος δε σημαίνει μονιμότητα, ούτε υποχρεώνει σε στασιμότητα σε αυτή. Η επόμενη φάση μπορεί να είναι απολύτως ενεργή. Φυσικά κανείς δεν κινδυνεύει να ξεχάσει κάτι, κάτι το οποίο να ξεχνιέται από τη στιγμή που είναι βασική ρύθμιση του εγκεφάλου και του οργανισμού μας. Ας απολαύσει κανείς αυτή την περίοδο με την ίδια ηρεμία και χαρά των διακοπών από τη δουλειά, ας βάλει στο αθόρυβο φωνές φίλων κι ανθρώπων που μιλάνε για «αράχνιασμα», «σκουριά», «μούχλα» κι άλλα γλυκά σχόλια.

Ακόμα και μέσα σε μακροχρόνιες σχέσεις μπορεί η ερωτική επαφή να ατονεί και να υπάρχουν διαστήματα που να μην υπάρχει συνεύρεση. Το βασικό κριτήριο θα πρέπει να είναι το εάν η κατάσταση αυτή είναι αντανάκλαση της επιθυμίας κι απόφαση των συντρόφων. Εάν κανείς καταπιέζεται και δεν επιθυμεί αυτή την κατάσταση, τότε πρέπει να αλλάξει κάτι ή να διακοπεί η σχέση αυτή. Φυσικά μπορεί εάν είναι κοινή απόφαση να υπάρχει μια τέτοια περίοδος. Μια ακόμα τάση αρκετών σχέσεων της σύγχρονης εποχής, είναι σχέσεις χωρίς επαφή, αλλά με άλλες μορφές επικοινωνίας κι ερωτικής έκφρασης. Όποια μορφή ευχαριστεί τους συντρόφους και αποτελεί σύμφωνη επιλογή είναι θεμιτή και δε θα πρέπει να αντιμετωπίζεται αρνητικά, αρκεί να εκφράζει όλες τις πλευρές και να μην καταπιέζει κάποιον.

Ας ακούσουμε το σώμα μας και τις ανάγκες μας, έχει αρκετό ενδιαφέρον να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε και να μη φοβόμαστε, καθώς πίσω από κάθε αντίδραση υπάρχει μια αιτία. Ας κάνουμε λίγο ησυχία να ακούσουμε τη φωνή της δικιάς μας αιτίας· μπορεί να μας εκπλήξει, για το τι λέει για εμάς και τα θέλω μας.

Είναι ηθικά αδύνατο να παραμείνεις ουδέτερος

Η ριζική αλλαγή είναι αναγκαία. Οι μικρές μεταρρυθμίσεις δεν λειτουργούν πλέον. Δεν έχει νόημα να ζητάμε δικαιοσύνη από ένα σύστημα που έχει επενδύσει τα πάντα στην αδικία. Μας έχουν διδάξει να λύνουμε τα προβλήματα όπως-όπως, επιφανειακά, αλλά αυτή η στρατηγική δεν είναι αποτελεσματική όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με βιαστές και καταχραστές… και η παγκόσμια βιομηχανική αυτοκρατορία μπορεί να παρομοιαστεί με τέτοιους. Οι καταχραστές πιστεύουν και αισθάνονται ότι δικαιούνται να εκμεταλλεύονται, θα κάνουν τα πάντα για να εκμεταλλευτούν και θα εκμεταλλεύονται για τόσο όσο δεν θα τους πιάνουν. Ο μόνος τρόπος να σταματήσεις έναν καταχραστή είναι να τον φέρεις «σε θέση όπου δεν θα έχει άλλη επιλογή», όπως λέει ο οικολόγος/φιλόσοφος Derrick Jensen.

Πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Χρειάζεται να λειτουργούμε αθόρυβα, με αυθεντικό τρόπο και να χρησιμοποιούμε τη δημιουργικότητά μας. Χρειάζεται να καλλιεργήσουμε μια ουσιαστική σχέση με τα όνειρά μας, την φαντασία, την ψυχή μας και τον φυσικό κόσμο. Χρειάζονται άνθρωποι πρόθυμοι να πολεμήσουν γι’ αυτό που αγαπούν, με τους τρόπους που θεωρούν σωστούς, ώστε να διαλυθεί το σύγχρονο πολιτισμικό οικοδόμημα που έχει σπείρει και εξακολουθεί να σπέρνει την καταστροφή, τον όλεθρο και το θάνατο στα πάντα.

Η ψυχίατρος και ερευνήτρια Judith Lewis Herman, λέει ότι είναι «ηθικά αδύνατο να παραμείνεις ουδέτερος». Όλοι χρειάζεται να πάρουμε θέση. Νομίζουμε ότι το να επιτρέπουμε στους καταχραστές (με την αδράνεια, τη σιωπή και τη συμμόρφωσή μας) να συνεχίζουν το καταστροφικό τους έργο, δεν απαιτεί από εμάς να ρισκάρουμε τίποτα…. Έτσι νομίζουμε. Αλλά αυτό που διακινδυνεύουμε είναι η ίδια η ζωή στις άπειρες μορφές της!

Το να αναγνωρίσουμε, σαν θεατές και μάρτυρες, τον βιασμό και τη μαζική καταστροφή που συντελείται τις τελευταίες δεκαετίες, μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε και να μοιραστούμε το συσσωρευμένο φορτίο του πόνου, που είναι ο πόνος ολόκληρης της ανθρωπότητας και του πλανήτη. Και η αναγνώριση και αποδοχή αυτού του πόνου απαιτεί από εμάς δέσμευση, μνήμη και δράση.

Αγαπάς τη ζωή; Αγαπάς τη γη; Αν ναι, είσαι πρόθυμος/η να σταθείς δίπλα της και να πολεμήσεις γι’ αυτήν; Οτιδήποτε συμβαίνει στη γη συμβαίνει σε μας. Η δηλητηρίαση και η ερήμωση της γης έχει σαν αποτέλεσμα τη δηλητηρίαση και την ερήμωση της δικής μας ζωής. Ένας υγιής πλανήτης δεν μπορεί να συνυπάρξει με την παγκόσμια βιομηχανική αυτοκρατορία.

Η καρδιά μας είναι συνδεδεμένη με την καρδιά του κόσμου και όλοι έχουμε υποστεί τη σκληρότητα και τη βία του σύγχρονου πολιτισμού μας. Όλοι έχουμε ακούσει μέσα μας, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, την αρχέγονη κραυγή πόνου της γης και της ιερής θηλυκής μας πλευράς. Η βασική πηγή πολιτιστικής αποσύνθεσης και οικολογικής και βιολογικής υποβάθμισης είναι η διαταραγμένη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και του πλανήτη και η ανύπαρκτη, για τους περισσότερους, σχέση με την ψυχή τους.

Πάντα υπάρχει τρόπος να γιατρεύεσαι όταν όντως το αποφασίζεις

Κανέναν μα κανέναν δεν μπορείς να κερδίσεις, ούτε καν ένα αφελές μικρούλι παιδί, εφόσον του αφαιρείς την ελευθερία τού να μη συμφωνήσει μαζί σου.

Αν απαγορεύεις την ελευθερία στον άλλο, και βασιλιά να τον στέψεις δε θα διαρκέσει η λαμπερή συμφωνία σας.

Σύντομα θα αισθανθεί δυσφορία, ότι κάπως παγιδεύτηκε και βρέθηκε εκεί που δε θέλει.

Τα χρυσά κλουβιά τα ανακάλυψαν τύποι σαν τη γυναίκα της πρώτης ιστορίας μας, όμως, κλειδωμένο, ένα πουλί μαραίνεται.

Ο Ελύτης γράφει πως γίνεται να φυλακίσεις ένα αηδόνι αλλά δεν μπορείς να φυλακίσεις τον κελαϊδισμό του.

Υπάρχουν όμως προσωπικότητες τόσο ανασφαλείς, εξαρτημένες και εξωφρενικά εγωιστικές, ώστε κρατούν κλειδωμένο το αηδόνι τους, έστω και άλαλο, έστω και νεκρό.

Ξέρουν πολύ καλά άλλωστε την τέχνη να ταριχεύουν.

Όλοι μας έχουμε συναπαντηθεί με τέτοιους χαρακτήρες.

Δεν είναι λίγοι και γνωρίζουν να πλέκουν ιστούς σαν την αράχνη.

Όσο πιο εξαρτημένοι είμαστε εμείς οι ίδιοι τόσο τσιμπάμε στους χειρισμούς τους.

Ο ελεύθερος, ο ανεξάρτητος άνθρωπος δεν τους ανέχεται, γρήγορα κάνει πέρα, σύντομα κόβει μαζί τους τις διαπραγματεύσεις.

Όμως πόσοι είμαστε εντελώς ανεξάρτητοι;

Όλοι έχουμε τις αναγκεμένες πληγές μας, τις μειονεξίες μας, τα παθήματα και τα πάθη μας.

Όλοι κουβαλάμε στο αίμα μας τους πειρασμούς της τρέλας.

Παρά ταύτα πάντα υπάρχει τρόπος να γιατρεύεσαι όταν όντως το αποφασίζεις, διότι η υγεία είναι πιο επιθετική και δυναμική από την αρρώστια.

Ο καλύτερος τρόπος για να εκδικηθείτε αυτούς που σας έχουν πληγώσει

Η επιθυμία για εκδίκηση είναι φυσική. Παρόλα αυτά ο καλύτερος τρόπος για να εκδικηθείτε όλους εκείνους που σας πλήγωσαν, είναι να δουλέψετε με τον εαυτό σας και να ξεχάσετε το άτομο που σας έχει πληγώσει. Εστιάστε στο να γίνετε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας.

Μάθετε να συγχωρείτε τους ανθρώπους που δεν ζητούν συγχώρεση. Μάθετε να μην αφήνετε τον θυμό σας να σας γεμίζει με αρνητική ενέργεια, αντικαταστήστε αυτήν την ενέργεια με κάτι που θα σας ωφελήσει. Για παράδειγμα, ασκηθείτε, βρείτε κάτι δημιουργικό ή απλά δοκιμάστε κάτι νέο που μπορεί να σας αποσπάσει την προσοχή.

Μην ανησυχείτε για το τι πιστεύουν οι άλλοι, μην αφήνετε τις ενέργειές τους να σας επηρεάζουν. Δουλέψτε με τον εαυτό σας, γιατί είστε μόνοι και κανείς δεν θα σας κάνει καλύτερους. Είστε το αριστούργημά σας, ακόμα κι αν δεν το εκτιμούν όλοι, μην σταματήσετε ποτέ να προσπαθείτε να βελτιωθείτε.

Η καλύτερη εκδίκηση είναι να μάθετε να αφήνετε πίσω, ό,τι δεν είναι καλό για εσάς. Όταν μάθετε να προσπερνάτε τις καταστάσεις και τους ανθρώπους που περιπλέκουν τη ζωή σας, αυτό σημαίνει ότι έχετε γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας. Έχετε μάθει να είστε δυνατοί και πλέον ξέρετε πώς να αντιμετωπίσετε όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή σας.

Η καλύτερη εκδίκηση είναι να αγαπάτε τον εαυτό σας, μέχρι να γίνετε εκείνο το άτομο που θέλετε να είστε. Είναι σημαντικό να μαθαίνετε από τα λάθη σας αλλά και να γνωρίζετε ότι δεν σας καθορίζουν, όπως δεν σας καθορίζει και το παρελθόν σας.

Αγαπήστε τη ζωή με όλες τις περίπλοκες και χαρούμενες στιγμές. Καταλάβετε ότι όλοι όσοι δεν μπορούν να σας αγαπήσουν, είναι εκείνοι που χάνουν. Πιστέψτε ότι είστε ακριβώς εκεί που πρέπει να είστε, εστιάστε στο καλύτερο που έχετε και μην μισείτε τον εαυτό σας επειδή δεν ζείτε όπως θα θέλατε.

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΡΑΤΙΟΥ

Σαν άνθρωπος, στην εξωτερική του εμφάνιση, μάλλον μικροσκοπικός στο ανάστημα και ιδιαίτερα ευκίνητος, αργότερα εύσαρκος, όπως, περιγράφεται στη Vita του Σουητωνίου 3, 10, στενομέτωπος, τα μαλλιά του, κατάμαυρα στον καιρό της νιότης του, είχαν αραιώσει και ασπρίσει από αρκετά νωρίς (Epist. 1, 7,26 nigros angusto fronte capillos),είχε, κατά μαρτυρία πάλι δική του εμφάνιση φροντισμένη. Σε κάποια ηλικία παραπονιέται για την αθρίτιδά του (γι’ αυτό, έλεγε, αγαπούσε τον ήλιο) (solibus aptus) και πάσχει από κατάρρο των ματιών του.

Ήταν αξιαγάπητος φίλος, ειλικρινής, αλλά και ευερέθιστος (irasci celer), που γρήγορα ωστόσο κατευνάζονταν οι υπερβολικές του κάποτε εκρήξεις (Epist. 1, 20, 24 κ.ε.), εξωστρεφής και κοινωνικός αλλά διόλου φιλόδοξος για τα αξιώματα, ο αυτοκράτορας Αύγουστος μάταια προσπάθησε να έχει επιτυχία να τον κάμει αυλικό (epistulis scribendis) με το αξίωμα του ιδιαίτερου γραμματέα (Σουητώνιος, ο.π., 2, 10).

Σκεπτικιστής, κριτικός και αυτοκριτικός, “θέλει να είναι, όπως πρέπει να είναι, στις λιγοστές στιγμές οπού θα υπάρξει”

Αγαπά τη ζωή και λυπάται για την προσκαιρότητά της.

Αξιοπρεπής, πότε πότε δηκτικός, αβρός συνήθως, αλλά κάποτε ειρωνικός, μιλεί, όσο περνούν τα χρόνια, με πεποίθηση για την αξία της ποίησής του.

Η αγάπη της μοναξιάς, όταν ωριμάζει πνευματικά, τον κάνει να αποφεύγει – ως το σημείο που μπορεί – την πολυάνθρωπη, θορυβώδικη Ρώμη, και, έχει γύρω στο 33 π.Χ. εγκαταστήσει στους λόφους του αγροτικού του υποστατικού στη Σαβίνη την απομακρυσμένη Αρκαδία του.

Έμεινε στη ζωή εργένης.

Η τάση του προς τη φιλοσοφία ανάγεται σε πολλούς “κοινούς τόπους” της ελληνικής φιλοσοφίας, την οποία γνώριζε, όπως είπαμε, πολύ καλά. Ζηλωτής του αριστοτελικού ιδανικού της μεσότητος, επιδιώκει ο ίδιος και διδάσκει στους άλλους το μέτρον, αναζητεί μαζί με τους περιπατητικούς φιλοσόφους το μέσον. Όχι σπάνια φαίνεται να ενστερνίζεται το λάθε βιώσας του Επίκουρου.

Συνειδητοποιεί ότι ζει μέσα σε έναν ηθικά απορρυθμισμένον κόσμο, σε μια κοινωνία όπου είχαν χρεοκοπήσει οι πατροπαράδοτες “ρωμαϊκές” αξίες, κυριαρχούσε ο εγωισμός, η υπερβολή, οι αγωνίες και οι φόβοι ενός ακράτητου ευδαιμονισμού.

Προβληματίζεται για το αληθινό νόημα της ζωής. Και προσέρχεται να συμβουλέψει ως ένα modus vivendi την τάξη και το συγκράτημα στον κλονισμένο ψυχισμό του ατόμου, να συστήσει την άσκηση του ορθού λόγου, να συμβουλέψει την αγάπη της μετριοπάθειας, να προτρέψει στην ολιγάρκεια και τη λιτή ζωή με την ευθύνη ενός βιοσοφούντος φιλοσόφου.

Μάθε τώρα στον κατήφορο όσα δεν ήξερες στον ανήφορο

Τον 6ο αιώνα κ.ε., ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σεβερίνο Μποέτσιο γράφει το έργο του: Η Παρηγορία της Φιλοσοφίας. Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας, από την εξορία όπου βρίσκεται, οργισμένος και θλιμμένος, κατηγορεί την τύχη που τον εγκατέλειψε και επέτρεψε να χάσει «άδικα» όλη τη δύναμη, τη φήμη και τα πλούτη που είχε κάποτε.

Στην αρχή του τέταρτου βιβλίου, η ίδια η τύχη παίρνει τον λόγο και του λέει:

Γιατί με κατηγορείς, Μποέτσιο; Γιατί μου παραπονιέσαι;
Τι σου έκανα; Τι σου πήρα απ’ ό,τι ήταν δικό σου;
Θυμήσου ότι σε βρήκα γυμνό…
Και σ’ έντυσα με τα ΔΙΚΑ ΜΟΥ αγαθά.

Σου έδωσα όλα όσα έχεις και σε φρόντισα με αγάπη…
Δεν ήξερες τις συνήθειές μου; Δε διάβασες τα κατορθώματά μου;
Είσαι λοιπόν κι εσύ ένας άνθρωπος, σαν όλους τους ανθρώπους.
Φιλάργυρος, ζήτουλας, καβγατζής και φιλόδοξος.

Χαιρόσουν τα καπρίτσια μου και καυχιόσουν σε όλους,
και τώρα που αποφάσισα να μη σου δίνω τόσα,
παραπονιέσαι και απαιτείς αντί να ευγνωμονείς
για όλον τον καιρό που είχες ό,τι δεν σου ανήκε.

Μάθε τώρα στον κατήφορο όσα δεν ήξερες στον ανήφορο.
Πως οι τιμές και τα πλούτη δεν σου ανήκαν ποτέ.
Ήταν πάντα σκλάβοι μου, που εγώ τους είχα φέρει.
Και βέβαια, τώρα που φεύγω θα τρέξουν ξωπίσω μου…
και δεν θα μείνουν μαζί σου.

Θουκυδίδης: Διότι τότε ο κάθε πολίτης, εντασσόμενος στο σύνολο του λαού, υπερτιμά αλόγιστα τις δυνάμεις του

Οι άνθρωποι αψηφούν τον κίνδυνο της τιμωρίας βασιζόμενοι στην ελπίδα. Ποτέ κανείς δεν διακινδύνευσε χωρίς την ενδόμυχη πίστη πως θα γλιτώσει την τιμωρία.

Πολλοί παράγοντες εξωθούν τους ανθρώπους σε πράξεις άνομες· σ’ άλλους η ανέχεια προσδίδει την τόλμη της απελπισίας, άλλους η εξουσία τους κάνει αλαζονικούς και πλεονέκτες, άλλοι κυριαρχούνται από πάθη αγιάτρευτα απόρροια των συνθηκών της ζωής τους. 

Η επιθυμία κι η ελπίδα είναι πανταχού παρούσες· η πρώτη σχεδιάζει και η δεύτερη προσβλέπει στην εύνοια της τύχης· και οι δύο μαζί προξενούν μεγάλο κακό στους ανθρώπους, χειρότερο απ’ ότι φαίνεται επειδή είναι αθέατα δεινά. Αλλά κι η τύχη εξωθεί εξίσου σε ανομήματα, καθώς υπάρχουν φορές που εκδηλώνεται απροσδόκητα και ωθεί τους ανθρώπους να διακινδυνεύσουν με μέσα λιγότερα από τα απαιτούμενα. Τούτο παρατηρείται κυρίως στα κράτη, προκειμένου για τα ύψιστα θέματα της ελευθερίας ή της κυριαρχίας -διότι τότε ο κάθε πολίτης, εντασσόμενος στο σύνολο του λαού, υπερτιμά αλόγιστα τις δυνάμεις του. 

Γενικά, είναι πολύ μωρός όποιος φαντάζεται ότι με το φάσμα του νόμου ή με οποιοδήποτε άλλο φόβητρο μπορεί να αποτραπεί μια πράξη, που αναβλύζει ασυγκράτητη απ’ την ίδια τη φύση του ανθρώπου. (Γ, 45)

Να είσαι ευγενικός, γιατί κάθε άνθρωπος που συναντάς δίνει και μια σκληρή μάχη

Το μάθημα αυτό του Πλάτωνα δεν είναι πάντα εύκολο να το ακολουθήσουμε, γιατί δυσκολευόμαστε να είμαστε ευγενικοί όταν νιώθουμε στρεσαρισμένοι, βυθισμένοι στον ιλιγγιώδη σημερινό κόσμο. Όταν έρχεται η ώρα να γυρίσουμε σπίτι και πρέπει να πάρουμε το τρένο, δεν είναι πάντα εύκολο να δώσουμε τη σειρά ή τη θέση μας σε κάποιον άλλο ή να απαντήσουμε με ένα χαμόγελο σε κάποιον που μας ξενύχιασε ή ακουμπάει την τσάντα του στα πλευρά μας.

Ωστόσο, η ευγένεια είναι ένα ισχυρό αντίδοτο κατά του στρες, και για εκείνον που την εφαρμόζει και για εκείνον που τη δέχεται. Ιδού κάποια κλειδιά για να την καλλιεργήσουμε:

Να θυμόμαστε ότι όλος ο κόσμος δίνει την προσωπική του μάχη.

Η φράση του Πλάτωνα είναι το κλειδί που δίνει πνοή στην ευγενική ψυχή μας. Ίσως να βρισκόμαστε σε μια κατάσταση τρομερά δύσκολη, αλλά το πιο πιθανό είναι και οι άλλοι να βρίσκονται σε μια παρόμοια κατάσταση.

Να χαμογελάμε, ό,τι κι αν συμβαίνει.

Ένα χαμόγελο μεταδίδει εγκαρδιότητα, επιθυμία συνεργασίας και απουσία εχθρότητας. Με αυτούς τους οιωνούς, σίγουρα οποιαδήποτε συνάντηση εκτυλίσσεται με μεγαλύτερη ευκολία.

Όπως έλεγε ο εμψυχωτικός συγγραφέας Ουίλλιαμ Άρθουρ Ουόρντ, “ένα ζεστό χαμόγελο είναι η παγκόσμια γλώσσα της ευγένειας”.

Να μάθουμε να λέμε “όχι”, αλλά με ένα “αλλά”.

Το κλειδί αυτό χρησιμεύει στο να είσαι ευγενικός και ευχάριστος στους άλλους, χωρίς, όμως, να νιώθεις χαλί να σε πατάνε. Το να προσθέτεις ένα “αλλά” ακολουθούμενο από μια συμβουλή ή από το όνομα άλλου ανθρώπου στον οποίο θα τρέξουν για την επίλυση του προβλήματος επιτρέπει στην ευγένειά σου να συνεχίσει ανέπαφη.

Για παράδειγμα, “Δεν μπορώ να το κάνω για τον τάδε λόγο, αλλά γνωρίζω τον Χ που ίσως μπορεί.”.

Να είμαστε ευγενικοί με μας τους ίδιους, πάνω απ’ όλα.

Ό,τι κάνουμε στον εαυτό μας, αυτό θα εισπράξουμε από τους άλλους. Εξ ου και είναι τόσο σημαντικό να δείχνουμε ευγένεια. Αν αγαπάμε τον εαυτό μας και τον φροντίζουμε, αν τρέφουμε την ψυχή μας και προσέχουμε να μην την πληγώσουν, τότε και οι άλλοι θα μας φερθούν με την ίδια λεπτότητα.

“Φταις εσύ !” και σίγουρα όχι εγώ

Όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη σχέση τους, τείνουν να κατηγορούν τον σύντροφό τους. Βλέπουν καθαρά ποια είναι η αλλαγή που χρειάζεται να κάνει ο άλλος ώστε να λειτουργήσει η σχέση, αλλά τους είναι πολύ δύσκολο να δουν τι είναι αυτό που κάνουν οι ίδιοι και δημιουργούν προβλήματα.

Είναι πολύ συνηθισμένο να ρωτήσεις κάποια γυναίκα σε μία συνεδρία ζεύγους:

«Τι σου συμβαίνει;»

Και να σου απαντήσει:

«Αυτό που μου συμβαίνει, είναι πως ο άντρας μου δεν καταλαβαίνει…»

Κι εγώ επιμένω:

«Εσένα, τι σου συμβαίνει;»

Κι εκείνη απαντάει ξανά:

«Αυτό που μου συμβαίνει, είναι ότι είναι πολύ επιθετικός!»

Κι εγώ συνεχίζω μέχρι τελικής πτώσεως:

«Εσύ, όμως, τι αισθάνεσαι; Τι σου συμβαίνει εσένα;»

Και είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει ένας άνθρωπος γι’ αυτό που του συμβαίνει, γι’ αυτό που έχει ανάγκη ή που αισθάνεται. Όλοι θέλουν πάντα να μιλήσουν για τον άλλον.

Άλλο πράγμα είναι να αντιμετωπίζεις τις συγκρούσεις που προκύπτουν μέσα σε μια σχέση αναλογιζόμενος: «τι μου συμβαίνει εμένα,», κι άλλο να τις αντιμετωπίζεις με οργή, πιστεύοντας ότι το πρόβλημά σου οφείλεται στον ακατάλληλο σύντροφό σου.

Πολλά ζευγάρια καταλήγουν στο χωρισμό γιατί πιστεύουν πως με κάποιον άλλον θα ήταν διαφορετικά και, φυσικά, μετά βρίσκονται αντιμέτωποι με παρόμοιες καταστάσεις, όπου το μόνο που έχει αλλάξει είναι ο συνομιλητής τους.

Γι’ αυτό, μπροστά στις ασυμφωνίες των σχέσεων, το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσει κανείς πως οι δυσκολίες είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δρόμου του έρωτα. Δεν μπορούμε να φανταστούμε μία στενή σχέση χωρίς συγκρούσεις.

Η λύση θα ήταν να αφήσουμε κατά μέρος τη φαντασίωση ενός ιδανικού ζευγαριού, χωρίς συγκρούσεις, διαρκώς ερωτευμένου.

Προκαλεί έκπληξη να βλέπει κανείς πώς οι άνθρωποι αναζητούν αυτήν την ιδανική κατάστασή.

«…και όταν ο κύριος X συνειδητοποιεί πως η σύντροφός του δεν ανταποκρίνεται σε αυτό το ιδανικό και ρομαντικό μοντέλο βγαλμένο από τα μυθιστορήματα, επιμένει να λέει στον εαυτό του πως υπάρχουν άλλοι που πράγματι έχουν αυτήν την ειδυλλιακή σχέση την οποία ψάχνει κι ο ίδιος, μόνο που αυτός στάθηκε άτυχος… γιατί παντρεύτηκε τον λάθος άνθρωπο…»

Όχι δεν είναι έτσι.

Δεν παντρεύτηκε λάθος άνθρωπο.

Το μόνο λάθος είναι η ιδέα που είχε πριν για το γάμο- η ιδέα του τέλειου ζευγαριού. Κατά κάποιον τρόπο, μας γαληνεύει η γνώση ότι αυτό που δεν έχω εγώ δεν το έχει κανείς, πως το ιδανικό ζευγάρι είναι μια φανταστική ιδέα και πως η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.

Η σκέψη ότι το γρασίδι του γείτονα είναι πιο πράσινο, ή ότι ο άλλος έχει αυτό που εγώ δεν καταφέρνω να αποκτήσω, φαίνεται ότι μπορεί να με κάνει να υποφέρω πολύ.

Ίσως, αν κάποιοι άνθρωποι μάθουν αυτές τις αλήθειες, να μπορέσουν να απελευθερωθούν από αυτά τα δηλητηριώδη συναισθήματα. Η πραγματικότητα βελτιώνεται σημαντικά όταν αποφασίζω να απολαύσω αυτά που μπορώ, αντί να υποφέρω επειδή δεν πραγματοποιείται μία φαντασίωση ή μια αυταπάτη.

Η πρόταση είναι: στη ζωή μας ας κάνουμε το εφικτό… όσο γίνεται καλύτερα.

Το να υποφέρω επειδή τα πράγματα δεν είναι όπως τα είχα φανταστεί, δεν είναι μόνο ανώφελο, είναι και παιδαριώδες.

Γνώση ήδη έχουμε. Όμως όποιος την κυνηγήσει είναι ύποπτος ότι πηγαίνει εναντίον της

Η γνώση δεν ισοδυναμεί πάντα με τη σοφία, κάποιες φορές σημαίνει το εντελώς αντίθετο. Η εμμονή για αποθησαύριση γνώσεων μπορεί να θολώσει ακόμα και τη ματιά μας για τον κόσμο.

Για τους σοφούς της Ανατολής, η απαλλαγή, η απελευθέρωση από πολλές γνώσεις που έχουμε αποκτήσει ως προκαταλήψεις και στερεότυπα καταλήγει να είναι απαραίτητη ώστε να βλέπουμε την πραγματικότητα χωρίς τα φίλτρα που τη στρεβλώνουν.

Ο Αμερικανός διανοητής Γουίλ Ντουράντ θεμελιώνει την ακόλουθη διαφορά ανάμεσα στη σοφία και στη γνώση: «Η γνώση είναι δύναμη, όμως μόνο η σοφία είναι ελευθερία». Δύο αιώνες νωρίτερα, ο Εμμάνουελ Καντ έλεγε ότι: «Η επιστήμη είναι οργανωμένη γνώση, αλλά η σοφία είναι οργανωμένη ζωή».

Τι είναι αυτό από το οποίο πρέπει να απαλλαγούμε για να φτάσουμε στη σοφία;

.Οι γεμάτες προκατάληψη αντιλήψεις για πρόσωπα και πράγματα. .Οι προφητείες για το τι θα κάνει κάποιος ή για το τι θα συμβεί σε μια ορισμένη κατάσταση.

.Οι γνώμες τρίτων που δε μας αφήνουν να διαμορφώσουμε φυσιολογικά τη δική μας γνώμη.

.Η ψευδής πίστη ότι ήδη γνωρίζουμε όλα όσα είναι απαραίτητα για κάθε όψη της ζωής.

Αν αφήσουμε να πέσουν όλα αυτά τα φίλτρα, η σαφήνεια και η σοφία θα έρθουν από μόνες τους.

Φαντάσου να είσαι καταδικασμένος να κρύβεις την αλήθεια σου

Για να ορίσει την νευρωσική συμπεριφορά ο Φρόιντ χρησιμοποιούσε μια εικόνα που περιγράφει πολύ ωραία αυτό που θέλω να πω.

Φαντάσου να είσαι καταδικασμένος να κρύβεις την αληθινή σου κλίση σε κάτι. Πες ότι, επειδή σε “συμφέρει”, πρέπει να ζεις κολακεύοντας με δουλικότητα έναν φωνακλά προϊστάμενο. Φαντάσου ότι, επειδή αυτό αποφάσισαν οι γονείς σου, είσαι αναγκασμένος να σπουδάσεις σε μια σχολή που δεν σου αρέσει. Μπες στη θέση κάποιου που δεν έχει άλλη εναλλακτική παρά να περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του δίπλα σ’ έναν άνθρωπο, με τον οποίο δεν έχει τίποτα κοινό…

Ας πούμε τώρα ότι για να μπορέσεις να πας παρακάτω και να μην αναγκαστείς να δείξεις ό,τι πραγματικά αισθάνεσαι, αποφασίζεις να κρύψεις τα πραγματικά σου αισθήματα σε ένα ξύλινο βαρέλι και να σφραγίσεις το καπάκι. Καθώς δεν έχεις την πολυτέλεια, σ’ αυτήν τη φανταστική ιστορία, ν’ αφήσεις να υποψιαστεί κανείς ότι έχεις κρύψει κάτι στο βαρέλι, αποφασίζεις να το βυθίσεις βαθιά στο νερό.

Όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση, θα πρέπει να έχεις συνεχώς κατά νου να κρατάς το βαρέλι κρυμμένο, γιατί αν δεν πατάς γερά πάνω του σπρώχνοντάς το στον πάτο, θα βγει στην επιφάνεια και θα το δουν όλοι.

Μπορεί να μη σου φαίνεται πολύ δύσκολο να το κρατάς εκεί, σε σύγκριση με το όφελος που έχεις ή τη ζημιά που αποφεύγεις, για σκέψου όμως… Ούτε ν’ απομακρυνθείς απ’ αυτό το σημείο μπορείς, ούτε να ξεχαστείς, ούτε να ξεκουραστείς, ούτε να κάνεις κάτι άλλο. Το μόνο που μπορείς, είναι να ζεις υποταγμένος σ’ αυτήν την καταδίκη που – κατά κάποιον τρόπο -, διάλεξες μοναχός σου.

Αυτό συμβαίνει με τα προσωπεία. Την ενέργεια που ξοδεύουμε για να κρύψουμε την αλήθεια δεν μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για να ζήσουμε τη ζωή μας – πόσο μάλλον για να ζήσουμε ευτυχείς. Αυτή η φθορά προκαλεί τη χρόνια ενόχληση του ανικανοποίητου και οδηγεί πάντα σε μια συμπεριφορά τοξική και αυτοκαταστροφική, που πολλές φορές παίρνει τη μορφή ασθένειας (σωματικής ή ψυχικής), η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με μια βίαιη έκρηξη, ακατανόητη για όλους.

Είναι πολύ δύσκολο – σχεδόν αδύνατον – να παραμείνουμε υγιείς όταν ζούμε “ανειλικρινώς”, κι αν αυτό ισχύει για το πνευματικό επίπεδο, ισχύει ακόμη περισσότερο για το ψυχικό. Η ψυχή μας ανοίγει, μας αποδέχεται και βρίσκει γιατρειά όταν κάνει πέρα, μια προς μια τις τεχνητές πόζες και τους ψεύτικους ρόλους.

Η φωνή μέσα στο κεφάλι μας δεν είναι πραγματική, αλλά κυβερνά τη ζωή μας, κι αυτό είναι πολύ τυραννικό

Μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις που κάνουμε είναι ότι τα ψέματα που πιστεύουμε είναι αληθινά! Για παράδειγμα, πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τι είμαστε. Όταν θυμώνουμε, λέμε: «Α, έτσι είμαι». Όταν ζηλεύουμε: «Α, έτσι είμαι». Όταν μισούμε: «Α, έτσι είμαι εγώ». Αλλά είναι άραγε αληθινά όλα αυτά; Δεν είμαι βέβαιος. Συνηθίζουμε να υποθέτουμε ότι μιλάμε εμείς, ότι όλα αυτά που δεν θέλαμε να πούμε, τα λέμε εμείς. Ήταν μια πραγματική έκπληξη όταν ανακάλυψα ότι δεν ήμουν -. Έτσι είχα μάθει να είμαι. Επομένως, προπονήθηκα πολύ μέχρι που έπαιξα τέλεια τον ρόλο μου.

Η φωνή που λέει: «Έτσι είμαι» είναι η φωνή της γνώσης. Είναι η φωνή του ψεύτη που ζει στο Δέντρο της Γνώσης το οποίο υπάρχει στο κεφάλι μας. Οι Τολτέκοι θεωρούν ότι είναι μια διανοητική νόσος που μεταδίδεται πολύ εύκολα επειδή μεταβιβάζεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσα από τη γνώση. Τα συμπτώματα της νόσου είναι φόβος, θυμός, μίσος, θλίψη, ζήλια, σύγκρουση και διαχωρισμός των ανθρώπων. Για άλλη μια φορά, τα ψέματα αυτά ελέγχουν το όνειρο της ζωής μας. Νομίζω ότι αυτό πια είναι προφανές.

Mε αυτό τον απλό τρόπο: «Η σύγκρουση είναι ανάμεσα σε αυτό που είναι αλήθεια και σε αυτό που δεν είναι»- και αυτό δεν ήταν κάτι νέο. Δύο χιλιάδες χρόνια πριν, ένας από τους μεγαλύτερους δασκάλους, τουλάχιστον στο δικό μου παραμύθι, είπε: «Και θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει». Ελεύθεροι από τι; Απ’ όλα εκείνα τα ψέματα. Ειδικά από τον ψεύτη που ζει μέσα στο κεφάλι μας και μας μιλάει ακατάπαυστα. Εμείς το ονομάζουμε σκέψη! Συνήθισα να λέω στους μαθητές μου: «Το ότι ακούς μια φωνή στο κεφάλι σου δεν σημαίνει ότι σου λέει και αλήθεια. Λοιπόν, αν δεν πιστεύεις σε αυτή τη φωνή, δεν θα έχει καμία δύναμη πάνω σου».

Υπάρχει μία ταινία που σκιαγραφεί θαυμάσια αυτό πού εννοώ. Ονομάζεται Α Beautiful Mind (Ένας Υπέροχος Άνθρωπος). Αρχικά σκέφτηκα: «Α, άλλη μια ταινία με κατασκόπους», αλλά ενδιαφέρθηκα περισσότερο όταν συνειδητοποίησα ότι ο ήρωας είναι σχιζοφρενής. Είναι ευφυής, μια πραγματική διάνοια, αλλά βλέπει ανθρώπους που δεν υπάρχουν. Αυτοί οι άνθρωποι ελέγχουν τη ζωή του επειδή ακούει τις απόψεις τους και ακολουθεί οτιδήποτε του λένε να κάνει. Του λένε ψέματα και, ακούγοντάς τα, καταστρέφει τη ζωή του. Δεν έχει ιδέα ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι παραισθήσεις, μέχρι που η γυναίκα του τον βάζει σε ψυχιατρείο όπου τον κάνουν διάγνωση σχιζοφρένειας και του δίνουν φαρμακευτική αγωγή. Τα οράματα εξαφανίζονται αλλά τα φάρμακα έχουν παρενέργειες κι έτσι αποφασίζει να σταματήσει να τα παίρνει. Χωρίς τα φάρμακα, τα οράματα επιστρέφουν και ανακαλύπτει πως είναι αλήθεια ότι κανείς άλλος δεν μπορεί να δει τους ανθρώπους που βλέπει. Τώρα έχει να κάνει μια επιλογή: να επιστρέψει στο νοσοκομείο, να χάσει τη σύζυγό του και να αποδεχτεί ότι είναι σχιζοφρενής ή να αντιμετωπίσει τα οράματα και να τα υπερνικήσει;

Όταν τελικά αποκτά την επίγνωση ότι οι άνθρωποι που βλέπει δεν είναι πραγματικοί, παίρνει μια πολύ έξυπνη απόφαση. Λέει: «Δεν θα τους δώσω σημασία. Δεν θα πιστεύω αυτά που μου λένε». Η δύναμη που έχουν τα οράματα επάνω του εξαφανίζεται όταν σταματάει να τα πιστεύει. Με αυτή την επίγνωση, βρίσκει γαλήνη και μετά από πολλά χρόνια, από όταν σταμάτησε να τους δίνει σημασία, τα οράματα σταμάτησαν σχεδόν να του μιλούν. Παρόλο που συνεχίζει να τα βλέπει, δεν τον επισκέπτονται συχνά – μια και μάλλον αποφάσισαν να μη χάνουν τον καιρό τους με έναν άνθρωπο που δεν τα ακούει.

Είναι μια υπέροχη ταινία επειδή δείχνει ότι αν δεν πιστέψουμε στη φωνή μέσα στο κεφάλι μας, χάνει τη δύναμη που έχει πάνω μας και γινόμαστε πάλι αυθεντικοί. Η φωνή μέσα στο κεφάλι μας δεν είναι καν πραγματική, αλλά κυβερνά τη ζωή μας, κι αυτό είναι πολύ τυραννικό. Από τη στιγμή που η φωνή τραβάει την προσοχή μας, μας επιβάλλει να κάνουμε ό,τι θέλει αυτή.

Πόσες φορές η φωνή μας επέβαλε να πούμε ναι όταν θέλαμε να πούμε όχι; ‘Η αντιθέτως, η φωνή μας επέβαλε να πούμε όχι όταν θέλαμε να πούμε ναι; Πόσες φορές μας έχει κάνει αυτή η φωνή να αμφισβητούμε αυτό που νιώθει η καρδιά μας; Πόσες φορές έχουμε χάσει εξαιτίας του φόβου, τις ευκαιρίες να κάνουμε στη ζωή μας αυτό που πραγματικά θέλουμε – επειδή ο φόβος μας ήταν η αντίδραση στο ότι πιστέψαμε στη φωνή στο κεφάλι μας; Πόσες φορές έχουμε χωρίσει με κάποιον που αγαπούσαμε πραγματικά, μόνο και μόνο επειδή μας είπε να το κάνουμε η φωνή της γνώσης; Πόσες φορές έχουμε προσπαθήσει να ελέγξουμε τους ανθρώπους πού αγαπάμε επειδή ακολουθούμε αυτή τη φωνή; Πόσες φορές έχουμε θυμώσει ή έχουμε ζηλέψει ή έχουμε χάσει τον έλεγχο κι έχουμε πληγώσει τους ανθρώπους πού αγαπάμε πραγματικά, απλώς και μόνο επειδή πιστέψαμε σε αυτή τη φωνή;

Ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο δείγμα εφαρμοσμένης γεωμετρίας σε βαβυλωνιακή πήλινη πλάκα ηλικίας 3.700 ετών

Ότι ανακάλυψε τις ρίζες της εφαρμοσμένης γεωμετρίας σε μία πήλινη βαβυλωνιακή πλάκα ηλικίας περίπου 3.700 ετών, ισχυρίζεται ένας Αυστραλός μαθηματικός.

Η πλάκα, που χρονολογείται μεταξύ του 1900 και 1600 π.Χ., είχε ανακαλυφθεί στο κεντρικό Ιράκ το 1894 και όλα αυτά τα χρόνια βρισκόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης, χωρίς να έχει γίνει αντιληπτή η σημασία της για την ιστορία των μαθηματικών.

Η πλάκα με την ονομασία Si.427, η οποία δημιουργήθηκε από κάποιον Βαβυλώνιο «τοπογράφο», μελετήθηκε από τον δρα Ντάνιελ Μάνσφιλντ του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, ο οποίος έκανε και τη σχετική δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Foundations of Science».

​​​​​​​Σύμφωνα με τον ίδιο, «πρόκειται για το μοναδικό γνωστό παράδειγμα κτηματολογικού «εγγράφου» από την αρχαία βαβυλωνιακή περίοδο του 1900-1600 π.Χ. και αφορά ένα σχέδιο που χρησιμοποιούσαν οι «τοπογράφοι» για να καθορίζουν τα χερσαία όρια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, περιέχει νομικές και γεωμετρικές λεπτομέρειες σχετικά με ένα κτήμα που χωρίστηκε μετά την πώληση ενός τμήματός του».

Θεωρείται σημαντικό ότι ο «τοπογράφος» χρησιμοποιεί τις λεγόμενες «Πυθαγόρειες τριάδες» για να δημιουργήσει ακριβείς ορθές γωνίες. «Η ανακάλυψη και η ανάλυση της πλάκας έχουν σημαντικές επιπτώσεις για την ιστορία των μαθηματικών. Για παράδειγμα, η πλάκα δημιουργήθηκε πάνω από χίλια χρόνια προτού γεννηθεί ο Πυθαγόρας», δήλωσε ο Μάνσφιλντ.

Το 2017, ο ίδιος Αυστραλός μαθηματικός είχε εικάσει ότι μία άλλη πλάκα της ίδιας περιόδου, γνωστή ως «Πλίμπτον 322», αποτελεί μοναδικό δείγμα τριγωνομετρικού πίνακα.

​​​​​​​Όπως ανέφερε, «είναι γενικά αποδεκτό ότι η τριγωνομετρία -ο κλάδος των μαθηματικών που ασχολείται με τη μελέτη των τριγώνων- αναπτύχθηκε από τους αρχαίους Έλληνες που μελετούσαν τον νυχτερινό ουρανό κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. Όμως οι Βαβυλώνιοι είχαν αναπτύξει τη δική τους εναλλακτική «πρωτο-τριγωνομετρία» για να λύνουν προβλήματα σχετικά με μετρήσεις επί του εδάφους και όχι στον ουρανό»».

Η πλάκα Si.427 θεωρείται ότι υπήρξε πριν και από την «Πλίμπτον 322». Ήδη από το 2017 ο Μάνσφιλντ είχε υποθέσει ότι τέτοιες πλάκες χρησίμευσαν για πρακτικούς σκοπούς, όπως η κατασκευή παλατιών, ναών και καναλιών ή ο καθορισμός ορίων κτημάτων.

«Με τη νέα πλάκα μπορούμε, πράγματι, να δούμε για πρώτη φορά γιατί (οι Βαβυλώνιοι) ενδιαφέρονταν για τη γεωμετρία: Ήθελαν να χαράζουν ακριβή όρια στο έδαφος. Ήταν μία περίοδος που η γη άρχιζε να γίνεται ιδιωτική και οι άνθρωποι άρχισαν να σκέφτονται με όρους «η γη μου και η γη σου». Ήθελαν, έτσι, να χαράζουν ξεκάθαρα όρια, προκειμένου να έχουν καλές σχέσεις με τους γείτονές τους. Ακριβώς αυτό αφορά και η εν λόγω πλάκα: Ένα χωράφι διαχωρίστηκε και νέα όρια χαράχτηκαν», σημείωσε ο Μάνσφιλντ.

Άλλες πλάκες, που έχουν ήδη βρεθεί από εκείνη την περίοδο στη Βαβυλώνα, αποκαλύπτουν όντως ότι υπήρχαν διαφωνίες σχετικά με τα σύνορα των κτημάτων και για το ποιος ήταν π.χ. ο ιδιοκτήτης πολύτιμων δέντρων όπως οι φοίνικες, που βρίσκονταν κοντά στο όριο των γειτνιαζόντων κτημάτων. Σε τέτοιες περιπτώσεις, επιθεωρητές-τοπογράφοι καλούνταν να διευθετήσουν τη διαφωνία και η εφαρμοσμένη γεωμετρία ήταν ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο.

Τέλος, η πλάκα Si.427 περιέχει κι ένα μυστήριο: Στο πίσω μέρος της φέρει εμφανώς τους αριθμούς 25:29, χωρίς να έχει κανείς ιδέα περί τίνος πρόκειται. «Είναι το απόλυτο αίνιγμα», δήλωσε ο Μάνσφιλντ.

Το αξίωμα του Χιουμ

Ο σκεπτικισμός χρωστά πολλά στον Σκωτσέζο φιλόσοφο Ντέιβιντ Χιουμ (David Hume, 1771-1776), του οποίου το έργο Έρευνα περί της ανθρώπινης νοήσεως (An Enquiry Concerning Human Understanding) αποτελεί κλασικό έργο σκεπτικιστικής ανάλυσης η οποία σήμερα θεωρείται ως το σπουδαιότερο φιλοσοφικό έργο του.

Ο Χιουμ έκανε τη διάκριση μεταξύ «προϋπάρχοντος σκεπτικισμού» (antecedent skepticism), -π.χ. τη μέθοδο του Ντεκάρτ, η οποία αμφισβητεί όλα όσα δεν στηρίζονται σε κάποιο «προϋπάρχον» αδιάψευστο κριτήριο που να δικαιώνει την αξιοπιστία τους- και «επακόλουθου σκεπτικισμού» (consequent skepticism), τη μέθοδο που εφάρμοσε ο ίδιος ο Χιουμ, η οποία αναγνωρίζει τις «συνέπειες» των αισθητηριακών μας αντιλήψεων, που ενδεχομένως σφάλλουν, αλλά είναι δυνατόν να διορθωθούν δια της λογικής: «Ένας σοφός άνθρωπος φροντίζει η πεποίθησή του να είναι ευθέως ανάλογη της τεκμηρίωσης». Δεν έχω βρει επίγραμμα καλύτερο από αυτό.

Ακόμα σημαντικότερη είναι η αψεγάδιαστη τελική ανάλυση του Χιουμ σχετικά με τους ισχυρισμούς περί θαυμάτων. Όταν πρέπει κανείς να αντιμετωπίσει έναν «πραγματικό πιστό», του οποίου ο φαινομενικά υπερφυσικός ισχυρισμός δεν έχει καμιά προφανή εξήγηση, ο Χιουμ προσφέρει έναν κανόνα που ο ίδιος θεώρησε τόσο σημαντικό, ώστε έβαλε τα ίδια του τα λόγια σε εισαγωγικά και τα χαρακτήρισε ως αξίωμα:

Το προφανές συμπέρασμα (και αυτό είναι ένα γενικό αξίωμα που αξίζει να το προσέξουμε) έγκειται στο ότι «Καμιά μαρτυρία δεν είναι αρκετή για να επαληθεύσει ένα θαύμα, παρά μόνον αν η μαρτυρία αυτή είναι τέτοια, ώστε το να ήταν εσφαλμένη θα αποτελούσε μεγαλύτερο θαύμα από εκείνο που επιχειρεί να θεμελιώσει».

Όταν κάποιος μου πει πως είδε έναν νεκρό να επανέρχεται στη ζωή, αμέσως αναρωτιέμαι τι είναι πιθανότερο, ο άνθρωπος αυτός να με εξαπατά, να αυταπατάται ή να έχει πράγματι συμβεί το γεγονός που αφηγείται; Ζυγίζω το ένα θαύμα με το άλλο και, ανάλογα με ποιο από τα δύο ενδεχόμενα βρίσκω να υπερτερεί, εκφράζω την άποψή μου, απορρίπτοντας πάντοτε το μεγαλύτερο θαύμα. Αν το ενδεχόμενο να είναι ψευδής η μαρτυρία θα αποτελούσε μεγαλύτερο θαύμα από το γεγονός που εξιστορείται, τότε και μόνον τότε θα πεισθώ.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (4.5.2-4.5.9)

[4.5.2] Οἱ δὲ ἐν Μαρακάνδοις ἐν τῇ ἄκρᾳ φρουρούμενοι Μακεδόνες προσβολῆς γενομένης τῇ ἄκρᾳ ἐκ Σπιταμένους τε καὶ τῶν ἀμφ᾽ αὐτὸν ἐπεκδραμόντες ἀπέκτεινάν τε τῶν πολεμίων ἔστιν οὓς καὶ ἀπώσαντο ξύμπαντας, καὶ αὐτοὶ ἀπαθεῖς ἀπεχώρησαν ἐς τὴν ἄκραν. [4.5.3] ὡς δὲ καὶ οἱ ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου ἐσταλμένοι ἐς Μαράκανδα ἤδη προσάγοντες Σπιταμένει ἐξηγγέλλοντο, τὴν μὲν πολιορκίαν ἐκλείπει τῆς ἄκρας, αὐτὸς δὲ ὡς ἐς τὰ βόρεια τῆς Σογδιανῆς ἀνεχώρει. Φαρνούχης δὲ καὶ οἱ ξὺν αὐτῷ στρατηγοὶ σπεύδοντες ἐξελάσαι αὐτὸν παντάπασιν ἐπί τε τὰ ὅρια τῆς Σογδιανῆς ξυνείποντο ὑποχωροῦντι καὶ εἰς τοὺς Νομάδας τοὺς Σκύθας οὐδενὶ λογισμῷ ξυνεσβάλλουσιν. [4.5.4] ἔνθα δὴ προσλαβὼν ὁ Σπιταμένης τῶν Σκυθῶν ἱππέων ἐς ἑξακοσίους προσεπήρθη ὑπὸ τῆς ξυμμαχίας τῆς Σκυθικῆς δέξασθαι ἐπιόντας τοὺς Μακεδόνας· παραταξάμενος δὲ ἐν χωρίῳ ὁμαλῷ πρὸς τῇ ἐρήμῳ τῆς Σκυθικῆς ὑπομεῖναι μὲν τοὺς πολεμίους ἢ αὐτὸς ἐς αὐτοὺς ἐμβαλεῖν οὐκ ἤθελε, περιϊππεύων δὲ ἐτόξευεν ἐς τὴν φάλαγγα τῶν πεζῶν. [4.5.5] καὶ ἐπελαυνόντων μὲν αὐτοῖς τῶν ἀμφὶ Φαρνούχην ἔφευγεν εὐπετῶς, οἷα δὴ ὠκυτέρων τε αὐτοῖς καὶ ἐν τῷ τότε ἀκμαιοτέρων ὄντων τῶν ἵππων, τοῖς δὲ ἀμφὶ Ἀνδρόμαχον ὑπό τε τῆς ξυνεχοῦς πορείας καὶ ἅμα χιλοῦ ἀπορίᾳ κεκάκωτο ἡ ἵππος· μένουσι δὲ ἢ ὑποχωροῦσιν ἐπέκειντο εὐρώστως οἱ Σκύθαι.
[4.5.6] ἔνθα δὴ πολλῶν μὲν τιτρωσκομένων ἐκ τῶν τοξευμάτων, ἔστι δὲ ὧν καὶ πιπτόντων, ἐς πλαίσιον ἰσόπλευρον τάξαντες τοὺς στρατιώτας ἀνεχώρουν ὡς ἐπὶ τὸν ποταμὸν τὸν Πολυτίμητον, ὅτι νάπος ταύτῃ ἦν, ὡς μήτε τοῖς βαρβάροις εὐπετὲς ἔτι εἶναι ἐκτοξεύειν ἐς αὐτούς, σφίσι τε οἱ πεζοὶ ὠφελιμώτεροι ὦσι.
[4.5.7] Κάρανος δὲ ὁ ἱππάρχης οὐκ ἀνακοινώσας Ἀνδρομάχῳ διαβαίνειν ἐπεχείρησε τὸν ποταμὸν ὡς ἐς ἀσφαλὲς ταύτῃ καταστήσων τὴν ἵππον· καὶ οἱ πεζοὶ αὐτῷ ἐπηκολούθησαν, οὐκ ἐκ παραγγέλματος, ἀλλὰ φοβερά τε καὶ οὐδενὶ κόσμῳ ἐγένετο αὐτοῖς ἡ ἔσβασις ἡ ἐς τὸν ποταμὸν κατὰ κρημνώδεις τὰς ὄχθας. [4.5.8] καὶ οἱ βάρβαροι αἰσθόμενοι τὴν ἁμαρτίαν τῶν Μακεδόνων αὐτοῖς ἵπποις ἔνθεν καὶ ἔνθεν ἐσβάλλουσιν ἐς τὸν πόρον. καὶ οἱ μὲν τῶν ἤδη διαβεβηκότων καὶ ἀποχωρούντων εἴχοντο, οἱ δὲ τοὺς διαβαίνοντας ἀντιμέτωποι ταχθέντες ἀνείλουν ἐς τὸν ποταμόν, [4.5.9] οἱ δὲ ἀπὸ τῶν πλαγίων ἐξετόξευον ἐς αὐτούς, οἱ δὲ τοῖς ἔτι ἐσβαίνουσιν ἐπέκειντο, ὥστε ἀπορίᾳ πάντοθεν ξυνεχόμενοι οἱ Μακεδόνες ἐς νῆσόν τινα τῶν ἐν τῷ ποταμῷ ξυμφεύγουσιν οὐ μεγάλην. καὶ περιστάντες αὐτοὺς οἱ Σκύθαι τε καὶ οἱ ξὺν Σπιταμένει ἱππεῖς ἐν κύκλῳ πάντας κατετόξευσαν· ὀλίγους δὲ ἠνδραποδίσαντο αὐτῶν, καὶ τούτους πάντας ἀπέκτειναν.

***
[4.5.2] Οι πολιορκούμενοι στην ακρόπολη των Μαρακάνδων Μακεδόνες, όταν ο Σπιταμένης και οι άνδρες του επιτέθηκαν στην ακρόπολη, επιχείρησαν έξοδο, σκότωσαν μερικούς εχθρούς και εκδίωξαν όλους. Αποσύρθηκαν έπειτα οι ίδιοι στην ακρόπολη χωρίς τίποτε να πάθουν. [4.5.3] Μόλις πληροφόρησαν τον Σπιταμένη ότι πλησίαζαν οι δυνάμεις που είχε στείλει ο Αλέξανδρος στα Μαράκανδα, εκείνος εγκατέλειψε την πολιορκία της ακρόπολης και αποσύρθηκε στα βόρεια της Σογδιανής. Αλλά ο Φαρνούχης και οι στρατηγοί που ήταν μαζί του, στη βιασύνη τους να τον διώξουν τελείως, τον ακολούθησαν από κοντά ως τα σύνορα της Σογδιανής, ενώ υποχωρούσε, και απερίσκεπτα εισέβαλαν μαζί του στη χώρα των Νομάδων Σκυθών. [4.5.4] Τότε, λοιπόν, ο Σπιταμένης, επειδή ενισχύθηκε με εξακόσιους περίπου Σκύθες ιππείς, πήρε θάρρος από τη σκυθική συμμαχία για να αντιμετωπίσει τους Μακεδόνες που κινούνταν εναντίον του. Αφού παρέταξε τον στρατό του σε ομαλό τόπο κοντά στη σκυθική έρημο, δεν θέλησε να περιμένει την επίθεση των εχθρών ή να επιτεθεί ο ίδιος, αλλά ίππευε γύρω τους και έριχνε βέλη στη φάλαγγα των πεζών. [4.5.5] Κάθε φορά που ο στρατός του Φαρνούχη επιχειρούσε επίθεση εναντίον του, ο Σπιταμένης έφευγε εύκολα, επειδή τα άλογά του ήταν πράγματι ταχύτερα και πιο ακμαία κατά την ώρα εκείνη, ενώ τα άλογα των ανδρών του Ανδρόμαχου είχαν καταπονηθεί από τη συνεχή πορεία και συγχρόνως από την έλλειψη χόρτου. Όταν όμως οι Μακεδόνες παρέμεναν στη θέση τους ή υποχωρούσαν, οι Σκύθες εφορμούσαν με σφοδρότητα.
[4.5.6] Επειδή, λοιπόν, τραυματίζονταν τότε πολλοί Μακεδόνες από τα βέλη, μερικοί μάλιστα και σκοτώνονταν, παρέταξαν οι στρατηγοί τους στρατιώτες σε τετράγωνο σχηματισμό και άρχισαν να υποχωρούν προς τον ποταμό Πολυτίμητο. Καθώς εκεί υπήρχε φαράγγι, δεν ήταν πλέον εύκολο για τους βαρβάρους να ρίχνουν εναντίον τους βέλη, ενώ αντίθετα ήταν γι᾽ αυτούς πιο χρήσιμοι οι πεζοί στρατιώτες.
[4.5.7] Ο Κάρανος, ο διοικητής του ιππικού, χωρίς να ειδοποιήσει τον Ανδρόμαχο επιχείρησε να περάσει τον ποταμό, επειδή νόμιζε ότι εκεί θα έβρισκε ασφαλέστερο μέρος για την παραμονή του ιππικού του. Τον ακολούθησαν και οι πεζοί χωρίς να λάβουν εντολή, αλλά η είσοδός τους στον ποταμό έγινε με πανικό και χωρίς τάξη από τις όχθες που ήταν απόκρημνες. [4.5.8] Όταν αντιλήφθηκαν οι βάρβαροι το σφάλμα των Μακεδόνων, όρμησαν έφιπποι στο πέρασμα του ποταμού και από δύο αντικρυστές κατευθύνσεις. Άλλοι ακολουθούσαν από κοντά τους Μακεδόνες που είχαν πλέον περάσει τον ποταμό και υποχωρούσαν, και άλλοι παρατάχθηκαν αντιμέτωποι σε όσους περνούσαν εκείνη τη στιγμή και τους έσπρωχναν προς τον ποταμό· [4.5.9] άλλοι τους έριχναν βέλη από τα πλάγια και άλλοι έκαναν επιθέσεις σε όσους έμπαιναν ακόμη στον ποταμό, έτσι ώστε όλοι μαζί οι Μακεδόνες, επειδή τους πίεζε από παντού η αμηχανία, κατέφυγαν σε κάποιο μικρό νησί από εκείνα που υπήρχαν στον ποταμό. Οι Σκύθες και οι ιππείς του Σπιταμένη τους περικύκλωσαν και τους σκότωσαν όλους με τα βέλη. Αιχμαλώτισαν και λίγους Μακεδόνες, αλλά και αυτούς όλους τους σκότωσαν.