ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (738-770)

ΟΙΚΕΤΗΣ
νὴ τὸν Δία τὸν σωτῆρα, γεννάδας ἀνὴρ
ὁ δεσπότης σου. ΞΑ. πῶς γὰρ οὐχὶ γεννάδας,
740 ὅστις γε πίνειν οἶδε καὶ βινεῖν μόνον;
ΟΙ. τὸ δὲ μὴ πατάξαι σ᾽ ἐξελεγχθέντ᾽ ἄντικρυς,
ὅτι δοῦλος ὢν ἔφασκες εἶναι δεσπότης.
ΞΑ. ᾤμωξε μέντἄν. ΟΙ. τοῦτο μέντοι δουλικὸν
εὐθὺς πεπόηκας, ὅπερ ἐγὼ χαίρω ποιῶν.
745 ΞΑ. χαίρεις, ἱκετεύω; ΟΙ. μἀλλ᾽ ἐποπτεύειν δοκῶ,
ὅταν καταράσωμαι λάθρᾳ τῷ δεσπότῃ.
ΞΑ. τί δὲ τονθορύζων, ἡνίκ᾽ ἂν πληγὰς λαβὼν
πολλὰς ἀπίῃς θύραζε; ΟΙ. καὶ τοῦθ᾽ ἥδομαι.
ΞΑ. τί δὲ πολλὰ πράττων; ΟΙ. ὡς μὰ Δί᾽ οὐδὲν οἶδ᾽ ἐγώ.
750 ΞΑ. ὁμόγνιε Ζεῦ· καὶ παρακούων δεσποτῶν
ἅττ᾽ ἂν λαλῶσι; ΟΙ. μἀλλὰ πλεῖν ἢ μαίνομαι.
ΞΑ. τί δὲ τοῖς θύραζε ταῦτα καταλαλῶν; ΟΙ. ἐγώ;
μὰ Δί᾽ ἀλλ᾽ ὅταν δρῶ τοῦτο, κἀκμιαίνομαι.
ΞΑ. ὦ Φοῖβ᾽ Ἄπολλον, ἔμβαλέ μοι τὴν δεξιάν,
755 καὶ δὸς κύσαι καὐτὸς κύσον,— καί μοι φράσον
πρὸς Διός, ὃς ἡμῖν ἐστιν ὁμομαστιγίας,
τίς οὗτος οὕνδον ἐστὶ θόρυβος καὶ βοὴ
χὠ λοιδορησμός; ΟΙ. Αἰσχύλου κεὐριπίδου.
ΞΑ. ἆ. ΟΙ. πρᾶγμα, πρᾶγμα μέγα κεκίνηται, μέγα
760 ἐν τοῖς νεκροῖσι καὶ στάσις πολλὴ πάνυ.
ΞΑ. ἐκ τοῦ; ΟΙ. νόμος τις ἐνθάδ᾽ ἐστὶ κείμενος
ἀπὸ τῶν τεχνῶν, ὅσαι μεγάλαι καὶ δεξιαί,
τὸν ἄριστον ὄντα τῶν ἑαυτοῦ συντέχνων
σίτησιν αὐτὸν ἐν πρυτανείῳ λαμβάνειν
765 θρόνον τε τοῦ Πλούτωνος ἑξῆς— ΞΑ. μανθάνω.
ΟΙ. ἕως ἀφίκοιτο τὴν τέχνην σοφώτερος
ἕτερός τις αὐτοῦ· τότε δὲ παραχωρεῖν ἔδει.
ΞΑ. τί δῆτα τουτὶ τεθορύβηκεν Αἰσχύλον;
ΟΙ. ἐκεῖνος εἶχε τὸν τραγῳδικὸν θρόνον,
770 ὡς ὢν κράτιστος τὴν τέχνην. ΞΑ. νυνὶ δὲ τίς;

***
Από το σπίτι του Πλούτωνα βγαίνουν ένας υπηρέτης του θεού και ο Ξανθίας.

Ο ΥΠΗΡΕΤΗΣ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΩΝΑ
Μα το σωτήρα Δία, ο αφέντης σου είναι
λεβέντης. ΞΑΝ. Φυσικά κι είναι λεβέντης·
740 έρωτας και κρασί και τίποτ᾽ άλλο.
ΥΠΗ. Κι ούτε που σ᾽ έδειρε, όταν βγήκε φόρα
πως είσαι δούλος κι όχι αφέντης τάχα.
ΞΑΝ. Ας το ᾽κανε και βλέπαμε. ΥΠΗ. Κι αμέσως
έκαμες κάτι που σ᾽ εμάς τους δούλους
ταιριάζει και η χαρά μου να το κάνω.
ΞΑΝ. Χαρά σου; ΥΠΗ. Τί χαρά; Πετώ στα ουράνια,
σαν κρυφοκαταριέμαι τον αφέντη.
ΞΑΝ. Κι όταν γερά τις φας και μουρμουρίζεις
βγαίνοντας έξω; ΥΠΗ. Ναι, κι αυτό μ᾽ αρέσει.
ΞΑΝ. Κι όταν παντού τη μύτη χώνεις; ΥΠΗ. Θάμα.
750 ΞΑΝ. Ω Δία των δούλων! Κι όταν κρυφακούς
αφεντικών κουβέντες; ΥΠΗ. Είναι μούρλια.
ΞΑΝ. Κι όταν τις διαλαλείς; ΥΠΗ. Σα να ᾽μαι τότε
στην πιο γλυκιά στιγμή της ηδονής.
ΞΑΝ. Ω Φοίβε Απόλλωνα μου! Τόκα! Κι έλα
να φιληθούμε. Στ᾽ όνομα του Δία,
των αργασμένων τομαριών προστάτη,
γιά πες μου· τί βουητό είν᾽ αυτό εκεί μέσα;
Ποιοί βρίζονται; ΥΠΗ. Ο Αισχύλος κι ο Ευριπίδης.
ΞΑΝ. Μπα! ΥΠΗ. Στων νεκρών τη χώρα ένα μεγάλο
760 ζήτημα, φοβερή διχόνοια βράζει.
ΞΑΝ. Κι η αιτία; ΥΠΗ. Είν᾽ ένας νόμος εδώ χάμω,
ο ανώτερος σε κάθε τέχνη, απ᾽ όσες
ευγενικές τις λένε και σπουδαίες,
στο πρυτανείο να τρώει, και να ᾽χει θρόνο
πολύ κοντά στου Πλούτωνα… ΞΑΝ. Σε νιώθω.
ΥΠΗ. ώσπου άλλος νά ᾽ρθει πιο ικανός στην τέχνη·
τότε παραχωρεί σ᾽ αυτόν τη θέση.
ΞΑΝ. Κι ο Αισχύλος από τί ταράχτηκε; ΥΠΗ. Είχε
της τραγωδίας το θρόνο εκείνος πρώτα,
770 ως κορυφαίος στην τέχνη αυτή. ΞΑΝ. Και τώρα

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΠΟΣΕΙΔΩΝ, Τα ζώα του Ποσειδώνα

Τα ζώα του Ποσειδώνα: άλογο και ταύρος

 

Τα ζώα με τα οποία κυρίως σχετίζεται ο Ποσειδώνας είναι το άλογο και ο ταύρος. Τα επίθετα Πετραίος (Στη Θεσσαλία πιστευόταν ότι το πρώτο άγαλμα ανεπήδησε από έναν βράχο, τον οποίο ο Ποσειδώνας χτύπησε με την τρίαινά του) και Ίππιος (Και Ίππαρχος, Ιππηγέτης, Ιπποκράτης, Ιππομέδων, Ιπποσθενής, Ιππότης, Κλυτόπωλος, Κυανοχαίτης, Μελάνιππος) τον συνδέουν με το δαιμονικό άλογο του θανάτου, με τον ίππο ως χθόνιο δημιούργημα. Στη Θέλπουσα, σε ιερό κοντά στον Λάδωνα ποταμό, στα σύνορα της Αρκαδίας προς την Ηλεία, λατρευόταν με πάρεδρο την Ερινύ που στα ιστορικά χρόνια ταυτίστηκε με τη Δήμητρα, από την οποία απέκτησε ένα γιο, το άλογο Αρείονα ή Ερίονα, γνωστό και στην Ιλιάδα (Ψ 346 κ.ε.). Και στη Φιγάλεια, πάλι στην Αρκαδία, στα σύνορα προς τη Μεσσηνία, η σύζυγος του Ποσειδώνα ταυτίστηκε με τη Δήμητρα που λατρευόταν με το επίθετο μέλαινα σε ιερό μέσα σε σπηλιά. Στη σπηλιά υπήρχε αρχαϊκό άγαλμα που την παρίστανε σαν καθιστή γυναίκα με κεφάλι αλόγου (Παυσ. 8, 25, 4 και 42, 1). Ως Ίππιος τιμώνταν στο ιερό της κόρης του από τη Δήμητρα στη Λυκόσουρα, αυστηρής χθόνιας θεάς που το όνομά της γνωστοποιούνταν μόνο στους μυημένους, οι οποίοι από φόβο δεν το κοινοποιούσαν, ενώ οι αμύητοι την αποκαλούσαν απλώς Δέσποινα. Εξάλλου, πουλάρι παρουσίασε η Ρέα στον Κρόνο αντί για τον νεογέννητο Ποσειδώνα, ώστε να γλυτώσει το παιδί από τις βουλιμικές τάσεις του πατέρα, ο οποίος ευχαρίστως κατάπιε το νεαρό ζώο.

 

Με τον ταύρο σχετίζεται ο Ποσειδώνας ήδη από την εποχή της ακμής του μινωικού πολιτισμού, όταν έστειλε ταύρο ως σημάδι δύναμης και εξουσίας του Μίνωα. Αυτόν τον ταύρο, τον οποίο ο Μίνωας όφειλε να θυσιάσει στον θεό μετά την επικύρωση της βασιλείας του, αλλά τον διαφύλαξε λόγω της ωραιότητάς του, ερωτεύτηκε η Πασιφάη· από την ένωσή τους προέκυψε ο Μινώταυρος. Τον ίδιο αυτόν ταύρο μετέφερε αργότερα ο Ηρακλής στην Αττική, επιτελώντας έναν ακόμη άθλο στην υπηρεσία του Ευρυσθέα, ο οποίος και απελευθέρωσε το ζώο. Ο ταύρος προκάλεσε πολλές καταστροφές στη γη της Αττικής και θανάτους πολλών ανδρών που επιχείρησαν να τον δαμάσουν, ανάμεσά τους και του γιου του Μίνωα, του Ανδρόγεου. Για να εκδικηθεί τον θάνατο του γιου του ο Μίνωας μπήκε στην Αττική, νίκησε τους Αθηναίους και τους επέβαλε φόρο αίματος: τα καλύτερα παιδιά τους γίνονταν βορά του Μινώταυρου. Τον ταύρο αυτόν τον συνέλαβε ο Θησέας, γιος και αυτός του Ποσειδώνα, και τον θυσίασε στην Αθηνά ή στον Δελφίνιο Απόλλωνα -και στους δυο θεούς ο Ποσειδώνας είχε υποχωρήσει στις μεταξύ τους διαμάχες για την κυριαρχία στην Αθήνα και τους Δελφούς. Ο ίδιος αυτός γιος του θεού σκότωσε και τον Μινώταυρο στην Κρήτη.

Πέρα από το χρόνο και το χώρο

Ζούσαν μαζί σε ένα όνειρο, πέρα για πέρα αληθινό…

Αυτός ήταν απερίγραπτα όμορφος και με παραμυθένια χάρη. Αυτή τον θαύμαζε και η ματιά της δεν τον άφηνε ποτέ, ακόμα κι αν δεν βρισκόταν δίπλα της.

Γύρω τους γινόταν πόλεμος, με πολλά περίεργα και πέρα από τη λογική, παράλληλα συμβάντα. Τα διαπερνούσαν όλα, με τη μοναδική, αθέατη για τους άλλους, αρμονική, συνύπαρξή τους.

Μέσα τους μια ασύγκριτη, Θεία μελωδία, που τα τύμπανα του πολέμου δεν κατάφερναν να εξουδετερώσουν ή να μειώσουν.

Αυτός προχωρούσε με μαεστρία, αποτελεσματικά ανοίγοντας κάθε δρόμο, με μοναδικές, αυθεντικές κινήσεις.. απαλές, που να μην τη φοβίσουν. Αυτή τον ακολουθούσε μαγεμένη, με ακλόνητη πίστη στη δική του σιγουριά.

Ακούραστος προστάτης, ευαίσθητος στην κάθε της ανάγκη και κίνηση. Αυτή φρόντιζε αφιερωμένη τις λεπτομέρειες. Άφοβη, στηριζόμενη στη δική του μοναδική αυτάρκεια.

Την μάγευε η κάθε του κίνηση φροντίδας και παράλληλης σφαιρικής αντίληψης που παρακολουθούσε τα πάντα, άγρυπνα. Αφηνόταν απόλυτα στην κάθε του δυναμική τρυφερότητα.

Σαν σε όνειρο διέσχιζαν μαζί κόσμους, συμβάντα, που δεν είχαν καμία ικανότητα να παρασύρουν την προσοχή του ενός προς τον άλλον.

Προλάβαινε την κάθε της σκέψη, φανέρωνε την κάθε της επιθυμία, κατανοούσε το κάθε της συναίσθημα που βίωνε  βαθιά μέσα του, ως δικό του.

Λόγια δεν αντάλλασσαν. Είχαν προ πολλού κατακτήσει και ξεπεράσει την ανάγκη αυτή.

Ακόμα κι αν αυτός έτρεχε μπροστά ή εξαφανιζόταν προσωρινά από τα μάτια της, ήταν μόνο για να ανοίξει δρόμο, να περάσει με ασφάλεια και χάρη η επιλεγμένη του αγάπη. Και αυτή ένοιωθε μοναδική, προσφέροντας σε αυτόν τον αμείωτο θαυμασμό της, που ξυπνούσε κάθε φορά το πάθος που τους ένωνε.

Ακόμα και όταν τα κορμιά τους χώριζαν για λίγο, τα μάτια της καρδιάς τους έμεναν αφοσιωμένα εστιασμένα στο κέντρο του κόσμου τους, που ήταν ο άλλος.

Η ένωσή τους ανήκε σε άλλους κόσμους, άλλο όνειρο. Η μήπως το όνειρο που επέλεξαν να ζουν μαζί ήταν μια από τις πολλές εκφράσεις της θεϊκής ένωσής τους, που ξεπερνά κάθε γνώριμη περιγραφή, κάθε ανάλυση, κάθε περιοριστικό ορισμό;

Ακατόρθωτη ένωση για τον σημερινό άνθρωπο; Καθόλου!

Έχει επιτευχθεί και θα συνεχίσει να επιτυγχάνεται, από τους αιώνιους εραστές, που χορεύουν μαζί, με απόλυτη αρμονία, χάρη και μεγαλόπρεπη σιγουριά ο ένας για τον άλλον.

Αλλά για να τους δεις, για να τους αναγνωρίσεις ανάμεσα στις φλόγες του πολέμου, πρέπει να υπάρξεις ο ίδιος στον κόσμο τους...

Την επιλογή την κάνει μόνο η Καρδιά… και των δυο!

Το γλυκό άρωμα της βουβής φροντίδας.

Η αόρατη ενίσχυση της σοφίας του σπόρου της έκφρασης.

Η άφθαρτη πίστη στην εκδήλωση του Ανθρώπου/Άνδρα

Ο τεράστιος θαυμασμός για την ομορφιά και τη δύναμη πέρα από το ορατό.

Η πλήρης αφοσίωση και πάθος στη συγχώνευση με το Πνεύμα του ανθρώπου.

Η απερίσπαστη προσοχή στις λεπτομέρειες.

Η σιωπηλή προσφορά: ασύγκριτη και αναντικατάστατη.

Η σοφή, αδιαμφισβήτητη διάκριση όλων όσων είναι αληθινά και ακατάλυτα.

Η διαπεραστική ματιά που φτάνει πέρα από τους ορατούς κόσμους. 

Και η αμοιβαία αναγνώριση που κάνει όλα τα προηγούμενα εφικτά!

Πριν από αυτό, καμία κοινωνία Ανθρώπων δεν είναι δυνατή, καμία δημιουργία δεν μπορεί να είναι διαχρονική.

Μέχρι τότε, θα κατακτάμε κομμάτια αυτής της Ένωσης, θα θυμόμαστε Λεπτομέρειες από το περιεχόμενό της, θα ψάχνουμε αυτό που πάντα ήταν τόσο δίπλα μας και δεν αναγνωρίζαμε…γιατί δεν Βλέπαμε.

Μόνο αυτό ψάχνουμε... μόνο αυτό υπάρχει... μόνο αυτό είναι αναγκαίο...

Αλλά, μην ψάχνεις την αλήθεια στις εικόνες της προβολής σου, γιατί αυτές φανερώνουν το ψέμα που τα μάτια σου έμαθαν να βλέπουν στην επιφάνεια.

Μάθε πρώτα να καθαρίζεις τη ματιά σου και να εισχωρείς στην ουσία του φαίνεσθαι, που ακόμα σου διαφεύγει.  

Γιατί οι Εραστές θα συνεχίσουν να υπάρχουν, θα περνούν δίπλα σου, είτε τους αναγνωρίζεις είτε όχι. Και θα συνεχίσουν να ζουν όνειρα και πραγματικότητες, εκδηλώνοντας το μεγαλείο της διαχρονικής ένωσής τους... περιγράφοντας και προσφέροντας αυτή τη μοναδική κατάκτησή τους, κάθε φορά διαφορετικά, με άλλα λόγια.

Ένα θα σου πω... τα μάθαμε ανάποδα και ψάχνουμε το ανύπαρκτο...

Παράλογη «λογική»

Μπερδεύουμε τον ορθολογισμό με τη λογική, υποθέτοντας ότι κατέχουμε τον ρεαλισμό. Παράλληλα, διακατεχόμαστε από συναισθηματική προσκόλληση, που μετατρέπει το φανταστικό σε πραγματικό.

Χρειάζεται μια εντελώς διαφορετική, και σε κάποια σημεία της αντιστραμμένη παιδεία, για να είμαστε ικανοί να χρησιμοποιούμε τη λογική, που είναι ανώτερη λειτουργία.

Όταν αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε πρακτικά και βιωματικά ότι δεν υπάρχει πουθενά στη ζωή μας αυτό που ονομάζουμε λογική (διότι αγνοούμε την ουσιαστική έννοια και σημασία της), αλλά παρακινούμαστε από τον παραλογισμό και την αχαλίνωτη φαντασία, σε ένα εντελώς ασυνείδητο επίπεδο σκέψης και ύπαρξης, τότε αρχίζουμε να κατανοούμε το μέγεθος της αυτό-επιβεβλημένης πλάνης μας.

Ο φόβος της μετακίνησης, της εγκατάλειψης, της απώλειας και της ασημαντότητάς μας, στερεοποιεί την πλάνη και διαιωνίζει την επανάληψη.

Ουδείς απαλλαγμένος από αυτήν την πραγματικότητα/παρακμή, ενώ η κατάκτηση της ελευθερίας του ανθρώπου χρειάζεται να γίνεται ατομικά (εννοώντας με ατομική ευθύνη, όχι «μόνος» όπως διατυμπανίζεται στη σύγχρονη «πολιτισμένη» κοινωνία), με πειθαρχία, συνέπεια και αφοσίωση, αδιάκοπα.

Όλες οι πλάνες συνωμοτούν για να κάνουν αυτό το κατόρθωμα αδύνατον να επιτευχθεί, με δική μας φυσικά στήριξη και συναίνεση. Η αλαζονεία της άγνοιας παραμένει ισχυρό, αποδεκτό εργαλείο, μιας παρακμάζουσας κοινωνίας που αδυνατεί να δει καθαρά τον εαυτό της.

Η ουσιαστική συνειδητοποίηση, απαιτεί πάντα ανάλογη, ορθή δράση.

Η εργασία αυτή μοιάζει κάτι παραπάνω από τρομακτική εκτόξευση στα έγκατα της αβύσσου και όποιος επιχειρεί το «ακατόρθωτο» μόνος, απλά αναπηδά πίσω, ηττημένος και εξίσου πλανεμένος, πιστεύοντας ότι έχει βρει την «έξοδο» και έχει απαλλαγεί από τα πλοκάμια της πλάνης και του εικονικού παραλογισμού. Κάθε φορά, η ανώτερη λειτουργία της λογικής, μετατρέπεται σε παράλογη ανάλυση, επιχειρηματολογία, που πείθει αναγκαστικά τους εξίσου και ηθελημένα πλανεμένους.

Λείπει η προθυμία, η ταπεινότητα, η αφοσίωση, τα οποία έχουν μετατραπεί σε προσκόλληση, θυματοποίηση και δέσμευση… λέξεις που έγιναν πραγματικότητες, τις οποίες το απαίδευτο εγώ δεν αντιλαμβάνεται.

Πώς το ξέρεις ότι είσαι μέσα στην πλάνη πιστεύοντας ότι ζεις; Πώς το ξέρεις ότι δεν χρησιμοποιείς ούτε ξέρεις τι είναι η λογική; Πώς ξέρεις ότι είσαι δέσμιος, θύμα και χειρίσημο γρανάζι ενός καλά σχεδιασμένου (από σένα) μάτριξ;

Εξακολουθείς να έχεις φοβίες που μετατρέπονται σε εφιάλτες, ενοχές τις οποίες δικαιολογείς ως δίκαιες, εκλογικεύεις τα συναισθήματά σου, αμφισβητείς (κρυφά από τους ρόλους σου) τις αντικρουόμενες θέσεις σου, έχεις προσκολλήσεις είτε σε άτομα είτε σε καταστάσεις, αισθάνεσαι εσωτερικό κενό παρόλες τις προσπάθειες εύρεσης ουσίας και νοήματος, κατηγορείς θέσεις/άλλους/αόριστα και γενικά, τρομάζεις στο αναπάντεχο που σε βρίσκει απροετοίμαστο, φοβάσαι τις αρρώστιες/τον πόνο/τον θάνατο/το άγνωστο, προσπαθείς να ελέγξεις τη ζωή/τον εαυτό σου/τους άλλους, αναγνωρίζεις «σύνδρομα» και πιστεύεις πως υπάρχουν ως θέσφατες πραγματικότητες… είναι μόνο μερικές από τις ενδείξεις ότι χρειάζεται να ανακαλύψεις εκ νέου, τη ζωή και τον εαυτό σου.

Αλλά και πάλι...

Έστω κι αν το αναγνωρίσεις όλο αυτό, έστω κι αν το παραδεχτείς, δεν έχεις τη δυνατότητα να βγεις μόνος! Είμαστε όλοι εκεί... χρειάζεσαι να φανερωθείς, να τολμήσεις να απλώσεις το χέρι, να βγούμε μαζί… ο καθένας στηριζόμενος ΜΟΝΟ στον Εαυτό του!

Αυτό, το πιο πάνω, να ξέρεις, έχει ήδη κατακρεουργηθεί και κομματιαστεί από τον δυαδικό/παράλογο τρόπο σκέψης σου, που έχει ήδη ερμηνεύσει, πείθοντάς σε ότι κατανοείς... και διαφωνείς ή γνωρίζεις. Η παράλογη εκλογίκευση του εγωισμού που ονομάστηκε ατομικότητα, δεν σου επιτρέπει ν' αντιληφθείς.

Ναι, έχεις ευθύνη, την οποία φοβάσαι επειδή δεν κατανοείς και έχεις ερμηνεύσει ήδη μέσα από το σύστημα σκέψης που σε διακατέχει...

Μη μου μιλάς για το χρόνο που έχασες, μα για όσα θα κάνεις με το χρόνο που έχεις

Μη μου μιλήσεις για το χρόνο που λες πως έχασες, πες μου μόνο γιατί καταναλώνεις άσκοπα αυτόν που κυλάει τώρα σε αναλύσεις του παρελθόντος για πράγματα που δεν έκανες, δεν πρόλαβες να κάνεις, για πράγματα που αγάπησες και άφησες, για λόγια που δεν είπες ενώ ήθελες, για σιωπές που σε τρώνε, για αγάπες που παρά ένα χάδι θα ήταν μαζί αλλά επέλεξαν τον εγωισμό για σύντροφο.

Μη μου μιλήσεις για τα όνειρά σου, απλά δείξε μου πως μπορείς να τα πραγματοποιήσεις! Μη μου μιλήσεις για την δύναμη που κρύβεις μέσα σου αλλά την κρατάς φυλακισμένη χωρίς λόγο και αιτία, απλά δείξε μου και δες και εσύ μαζί πόσο πιο όμορφα θα ήταν να την χρησιμοποιούσες για σένα! Πόσο πιο όμορφη θα ήταν η ζωή σου αν εκείνη τη δύναμη που λες την άφηνες να ανθίσει!

Μη μου μιλήσεις άλλο για ‘’θα’’ και ‘’αν’’, με κούρασαν οι προτάσεις που ξεκινούν έτσι. Έχουν μια κατήφεια, μια μαυρίλα, μια ματαιοδοξία, μια άρνηση για ζωή. Μίλησε μου για εκείνα που είναι δύσκολα αλλά εσύ θέλεις να πραγματοποιήσεις. Για όλα εκείνα τα ‘θα’ και τα ‘αν’ που εσύ τα έκανες ‘μπορώ’ με πείσμα και αντοχή!

Μη μου μιλάς για τις στιγμές που άφησες να χαθούν, δεν γυρίζουν πίσω. Πες μου μονάχα γιατί αφήνεις και άλλες έτσι αθόρυβα να εξαφανιστούν.

Μη μου μιλήσεις για τη ζωή που θα ήθελες να έχεις, πες μου γιατί δεν παλεύεις να την πραγματοποιήσεις. Πες μου γιατί μένεις στάσιμος, βαλτωμένος, δίχως τον ήλιο σου να ανατέλλει στη ζωή σου!

Πες μου γιατί τσιγκουνεύεσαι τις λέξεις σου, γιατί κοντράρεσαι έτσι άγρια με τον χρόνο. Γιατί τον προκαλείς αφού ξέρεις πως μέρα που περνάει δεν ξανά γυρίζει πίσω. Πες μου γιατί δεν εκφράζεσαι, γιατί δεν ζεις!

Και πάμε πάλι από το μηδέν. Πάμε πάλι από την αρχή. Δεν είναι όλα στραβά και το ξέρεις. Δεν γίνεται να είναι. Δεν είναι αυτό ζωή! Παντού υπάρχει η ομορφιά γύρω σου αρκεί εσύ να θέλεις να την κοιτάξεις!

Μας φοβίζει πολλές φορές το φως της ευτυχίας, το χάδι του έρωτα, η αγκαλιά ενός μαζί! Μας φοβίζει το να χάσουμε κάτι που αγαπάμε! Μας φοβίζει το άγνωστο και η αβεβαιότητα του αύριο. Και ενώ ξέρεις πως το αύριο δεν το έχεις στα χέρια σου, εσύ συνεχίζεις να ακροβατείς πάνω του. Μόνο που δεν θα σου κάνει πάντα την χάρη να σε κρατάει πάνω στο σχοινί του, κάποια στιγμή θα σε προσγειώσει άσχημα. Και στην προσγείωση αυτή ο χαμένος θα είσαι εσύ.

Μη ρωτήσεις τι θα χάσεις, φρόντισε απλά να μη χάσεις. Γιατί ο χρόνος είναι ύπουλος και όσο και να τον παρακαλάς πίσω δεν γυρίζει, γι’ αυτό προτού ξεστομίσεις αυτό το ‘έχουμε χρόνο θα τα πούμε’ σκέψου πως το αύριο δεν το ορίζεις και έχεις μόνο το σήμερα. Σκέψου πως ότι αφήνεις να χαθεί από την αγκαλιά του ‘τώρα’ ίσως να μην το ξανά κρατήσεις μέσα στα χέρια σου!

Γι’ αυτό άρχισε να ζεις, να αγαπάς, να ονειρεύεσαι, να συγχωρείς, να παλεύεις, να τολμάς, να εκφράζεσαι, να πράττεις ότι σε γεμίζει ψυχικά!

Άρχισε να κατακτάς τον χρόνο και τις μέρες, γεμίζοντάς τες από στιγμές με ουσία, χωρίς άγχος και στρες, μονάχα με άτομα που αγαπάς και θέλεις στη ζωή σου! Και αν τα αγαπάς αληθινά φρόντισε να τους το λες, τίποτα δεν εννοείται σε αυτή τη ζωή!

Φρόντισε λοιπόν τη νέα χρονιά να μη χάσεις ούτε μέρα της! Φρόντισε να τη γεμίσεις μονάχα με τη λέξη ‘τώρα’ και να τη ζήσεις στο έπακρο όπως της αξίζει! Φρόντισε να μη τσιγκουνευτείς ‘σ’ αγαπώ’ που κρέμονται από τα χείλη σου, ‘μου λείπεις’ που βγαίνουν μέσα από την καρδιά σου, ‘Σε ευχαριστώ’ και ‘Συγγνώμη’ που πρέπει να εκφραστούν και ‘Αγκαλιές’ που θέλεις να δώσεις!

Φρόντισε τη νέα χρονιά που έρχεται να τη γεμίσεις με τη ζωή που θέλεις, ζώντας κάθε της μέρα, λεπτό, δευτερόλεπτο! Ζώντας αγαπώντας τη ζωή! Τη ζωή σου!

Μερικές σκέψεις για ένα καλύτερο έτος

Είναι αναντίρρητο γεγονός ότι το 2018 υπήρξε αντίξοο έτος για τους περισσότερους Έλληνες. Η υψηλή φορολογία, τα αλλεπάλληλα μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας, οι ανακαλυφθείσες αθεσμοπραγίες πλήθους πολιτικών, κρατικοδίαιτων επιχερηματιών καί συνδικαλιστών, η πρωτοφανής έξαρση καί φυσικά η βασιλεία του παραλογισμού σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικοοικονομικού γίγνεσθαι, είναι μερικά από τα στοιχεία που δεν επιτρέπουν στον ορθολογικώς σκεπτόμενο άνθρωπο να είναι ιδιαίτερα αισιόφρων.

 

Το νέο έτος, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, δεν αναμένεται να είναι εύκολο. Η χώρα μας διανύει μία από τις πιό κρίσιμες καί αβέβαιες καμπές της μεταπολιτευτικής ιστορίας της, η πολιτική αστάθεια είναι προ των πυλών καί σαφώς οι πολιτικοί αρχηγοί δεν μεριμνούν τόσο για την αποκατάσταση των κακώς κειμένων, όσο για την παραμονή τους στο θρόνο της εξουσίας.

 

Η οικονομική μεγέθυνση ακόμη δεν έχει προκύψει και αυτό είναι απολύτως λογικό, από τη στιγμή που η ανεργία είναι καλπάζουσα, η αεργία παραμένει προκλητική καί το κράτος διατηρείται υπερμεγέθες.

 

Βέβαια, δεν τολμώ να αναφερθώ στις αποστεωμένες κοινωνικές απόψεις και στην ομηρία της πολιτικής εξουσίας, στον οπισθοδρομισμό καί το μισανθρωπισμό της Εκκλησίας, μιας και οι σκέψεις για το νέο έτος μόνο ευάρεστες δεν θα είναι.

 

Μέσα από όλη αυτή τη δίνη, μπορούμε να αναμένουμε κάτι καλό;

 

Η άποψή μου είναι πως η πρωταρχική αλλαγή πρέπει να έχει ως αφετηρία τον εαυτό μας. Κρίνεται επιτακτικής σημασίας η άσκηση οξείας αυτοκριτικής. Αυτό που θα πρέπει πρωτίστως να αλλάξουμε είναι η στάση που επιδεικνύουμε απέναντι στον εαυτό μας. Πρέπει να παραχωρήσουμε τη σκυτάλη στη λογική καί να συνειδητοποιήσουμε ότι το κράτος είμαστε όλοι εμείς. Δεν μπορούμε ενδόμυχα να ζηλεύουμε τα εκσυγχρονισμένα ευρωπαϊκά κράτη, όταν εμείς πράττουμε ό,τι είναι δυνατό για να βλάψουμε τη χώρα μας.

 

Οι καθαροί δρόμοι,η αποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα, τα σύγχρονα καί αστραφτερά πανεπιστήμια, η νομιμότητα, η μείωση του δημοσιονομικού χρέους, η περιστολή της αυθαιρεσίας, ο ''εξευρωπαϊσμός'' και η αποτοξίνωσή μας από τα μικροαστικά κατάλοιπα καί τον επαρχιωτισμό και η ανάγκη για απόκτηση αστικής συνειδήσεως, είναι υπόθεση όλων μας.

 

Οφείλουμε στον εαυτό μας, αν διακατεχόμαστε από κάποια υποτυπώδη αξιοπρέπεια, να αγωνιστούμε προκειμένου να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και να αποτελέσουμε πρότυπο για τη νέα και εκτροχιασμένη γενιά. Οφείλουμε να γίνουμε κοινωνοί υψηλών αξιών καί ιδανικών, ήθους καί λογικής.

 

Η βελτίωση του κόσμου μας εναπόκειται στη δική μας δράση. Αν δεν δράσουμε εμείς, δεν θα δράσει κανείς. Το μέλλον είναι στα χέρια μας. Ας παλέψουμε με ζήλο και με συλλογικότητα.

Δεν χρειάζεται να αντιδράς σε όλα όσα σε ταράζουν

Έχετε παρατηρήσει ότι η ευτυχία και η ικανοποίηση σας για την ζωή εξαρτώνται από αυτά που αντιμετωπίζετε στο εδώ και τώρα; Σκεφτείτε τις μέρες που όλα πάνε καλά μέχρι να λάβετε κάποια άσχημα νέα που θα συντρίψουν τα πάντα.

Είναι μια συνηθισμένη κατάσταση, όλοι ανεβαίνουμε σε αυτό το τρενάκι που μια μας ανεβάζει απίστευτα ψηλά και την άλλη μας ρίχνει στα χαμηλά και θλιβερά σε αυτή την ζωή. Εν τέλει, ποτέ δεν θα εκτιμούσαμε τις σπουδαίες στιγμές αν όλα ήταν καταπληκτικά συνέχεια. Ωστόσο, χρειάζεται να συνειδητοποιήσετε ότι δεν είστε ένα αβοήθητο θύμα στην ζωή. Παρόλο που δεν υπάρχει τρόπος για να αποφύγετε εντελώς τις δυσκολίες και τις προκλήσεις, μπορείτε να ελέγξετε την αντίδραση σας- και αυτό είναι το κλειδί για να βρείτε την αληθινή ευτυχία.

Πολύ συχνά, επιτρέπουμε στον εαυτό μας να πέσει στην παγίδα του να προσπαθούμε να ελέγξουμε τις καταστάσεις ή τους ανθρώπους. Αυτή είναι μια απογοητευτική πράξη ματαιότητας. Γιατί; Κανείς μας δεν μπορεί να ελέγξει τα πάντα παρά μόνο τον εαυτό μας. Δεν μπορείτε να αλλάξετε τα πάντα, ούτε να υπαγορεύσετε στους άλλους πώς να αντιδράσουν στις καταστάσεις της ζωής. Οπότε, γιατί καθορίζετε την ευτυχία σας από την ικανότητα σας να κάνετε κάτι αδύνατο; Αυτός δεν είναι ο ορισμός του να προορίζετε τον εαυτό σας για την αποτυχία;

Την επόμενη φορά που η ζωή θα εμφανίσει ένα εμπόδιο στον δρόμο σας, κάντε ένα βήμα πίσω και εξετάστε την κατάσταση. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να αναγνωρίσει τα πολλά απογοητευτικά, ενοχλητικά και επώδυνα πράγματα που δεν μπορείτε να ελέγξετε- διάφορες καταστάσεις της ζωής, το μέλλον και ανθρώπους που έχετε συναντήσει. Μην αρνείστε τον πόνο και τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθετε, και οπωσδήποτε μην τα κρύβετε γιατί θα επιστρέψουν και θα σας κυνηγήσουν. Αντιθέτως, καθίστε μαζί τους, νιώστε τα και βιώστε τα. Μόνο αγκαλιάζοντας τα αρνητικά συναισθήματα μπορείτε να τα απελευθερώσετε, ελευθερώνοντας έτσι και τον εαυτό σας από την τοξικότητα τους.

Τι σημαίνει αυτό για σας; Θα σας απελευθερώσει από τις αδύνατες προσδοκίες, που σας κάνουν να επιμένετε στην ιδέα ότι μπορείτε να ελέγξετε τα πάντα γύρω σας. Θα σας απελευθερώσει από την ενοχή που αισθάνεστε επειδή δεν μπορούσατε να ελέγξετε διάφορες καταστάσεις στο παρελθόν- εν τέλει, το παρελθόν ανήκει στο παρελθόν. Και πιο σημαντικά, θα σας επιτρέψει να εστιάσετε σε αυτά που μπορείτε να ελέγξετε.

Πώς επιλέγετε να αντιδράσετε στις προκλήσεις της ζωής; Διαλέγετε να παίξετε τον ρόλο του θύματος και να ανησυχείτε περισσότερο για το αν πληγωθείτε παρά γι αυτά που μπορείτε να κάνετε για να κινηθείτε προς μια θετική κατεύθυνση; Υποθάλπετε τον θυμό και την δυσαρέσκεια, κατηγορώντας και μοιράζοντας τον πόνο στους γύρω σας; Ή επιλέγετε να βρείτε το φως ακόμα και στους πιο σκοτεινούς καιρούς;

Δεν μπορείτε να ελέγξετε τις δυσκολίες της ζωής, αλλά μπορείτε να μάθετε από αυτές. Αυτή είναι η ευκαιρία σας να γίνετε καλύτεροι, δυνατότεροι και πιο ικανοί. Μπορείτε να βρείτε την ευτυχία ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές, απλώς πρέπει να επιλέξετε να αναζητήσετε το Ερεβοκτόνο φως.

Η αφοσίωση στην πραγματικότητα

Όσο λιγότερο καθαρά βλέπουμε την πραγματικότητα του κόσμου – όσο περισσότερο το πνεύμα μας είναι θολωμένο από ψέματα, απατηλές αντιλήψεις, και ψευδαισθήσεις – τόσο λιγότερο ικανοί θα είμαστε να χαράζουμε μια σωστή πορεία δράσης και να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Ο τρόπος που βλέπουμε την πραγματικότητα είναι σαν ένας χάρτης με τον οποίο ανιχνεύουμε το έδαφος της ζωής. Αν ο χάρτης είναι αληθινός και ακριβής, θα ξέρουμε γενικά πού βρισκόμαστε, κι αν έχουμε αποφασίσει πού θέλουμε να πάμε, θα ξέρουμε γενικά πώς να φτάσουμε εκεί́. Αν ο χάρτης είναι λαθεμένος και ανακριβής, το αποτέλεσμα γενικά είναι να χαθούμε. Μολονότι αυτό είναι ολοφάνερο, οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, να το αγνοούν. Το αγνοούν γιατί η όδευσή μας προς την πραγματικότητα δεν είναι εύκολη. Πρώτα πρώτα δε γεννιόμαστε με χάρτες· πρέπει να τους φτιάξουμε. Και το φτιάξιμό τους απαιτεί προσπάθεια. Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλουμε για να εκτιμήσουμε και να αντιληφθούμε την πραγματικότητα, τόσο μεγαλύτεροι και ακριβέστεροι θα είναι οι χάρτες μας. Πολλοί όμως δε θέλουν να κάνουν αυτή την προσπάθεια. Μερικοί σταματούν να την κάνουν όταν φτάνουν στο τέλος της εφηβείας. Οι χάρτες τους είναι μικροί και πρόχειροι, και οι απόψεις τους για τον κόσμο περιορισμένες και παραπλανητικές. Προς το τέλος της μέσης ηλικίας, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν παραιτηθεί από την προσπάθεια. Αισθάνονται σίγουροι ότι οι χάρτες τους είναι πλήρεις και ότι η Weltanschauung (κοσμοθεωρία) τους είναι σωστή (και μάλιστα ιερή) και δεν ενδιαφέρονται πια για καινούργιες γνώσεις. Λες και είναι κουρασμένοι. Μόνο μια σχετικά μικρή και τυχερή μειοψηφία συνεχίζει μέχρι τη στιγμή του θανάτου να εξερευνά το μυστήριο της πραγματικότητας μεγαλώνοντας, εξειδικεύοντας και αναθεωρώντας συνεχώς την κοσμοαντίληψή τους και την άποψή τους για το τι είναι αλήθεια.

Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χάραξη του χάρτη δεν είναι ότι πρέπει να αρχίσουμε από το μηδέν, αλλά ότι, αν θέλουμε να είναι οι χάρτες μας ακριβείς, θα χρειαστεί να τους αναθεωρούμε συνεχώς. Ο ίδιος ο κόσμος διαρκώς αλλάζει. Παγετώνες έρχονται, …παγετώνες φεύγουν. Πολιτισμοί έρχονται, πολιτισμοί φεύγουν. Υπάρχει πολύ λίγη τεχνολογία, υπάρχει πάρα πολλή τεχνολογία. Ακόμα πιο δραματικά́, η σκοπιά από όπου θεωρούμε τον κόσμο αλλάζει διαρκώς και πολύ γρήγορα. Όταν είμαστε παιδιά είμαστε εξαρτημένοι και αδύναμοι. Όταν γίνουμε ενήλικοι, μπορούμε να είμαστε δυνατοί́. Ωστόσο, σε περίπτωση αρρώστιας ή γεροντικής αναπηρίας μπορεί να ξαναγίνουμε αδύναμοι και εξαρτημένοι. Όταν έχουμε παιδιά που πρέπει να φροντίσουμε, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν δεν έχουμε κανένα παιδί́. Όταν ανατρέφουμε μικρά́, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν ανατρέφουμε εφήβους. Όταν είμαστε φτωχοί́, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν είμαστε πλούσιοι. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με νέες πληροφορίες για τη φύση της πραγματικότητας. Αν θέλουμε να αφομοιώσουμε αυτές τις πληροφορίες, πρέπει συνεχώς να αναθεωρούμε τους χάρτες μας, και μερικές φορές όταν αρκετές νέες πληροφορίες έχουν συσσωρευτεί́, πρέπει να κάνουμε πολύ σημαντικές αναθεωρήσεις. Η διεργασία της αναθεώρησης, και ιδιαίτερα της σημαντικής αναθεώρησης, είναι επίμοχθη, μερικές φορές μάλιστα βασανιστική́. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η μεγαλύτερη πηγή πολλών από τα κακά του ανθρώπινου γένους.

Τι συμβαίνει όταν ένας έχει μοχθήσει πολύ και για μακρόχρονο διάστημα για να σχηματίσει μιαν ικανοποιητική κοσμοαντίληψη, έναν φαινομενικά χρήσιμο και πρακτικό χάρτη, και ξαφνικά βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πληροφορία που δείχνει πως η αντίληψη αυτή είναι λαθεμένη και πως ο χάρτης χρειάζεται σε ένα μεγάλο μέρος του να ξανασχεδιαστεί; Η απαιτούμενη οδυνηρή προσπάθεια φαίνεται τρομερή́, σχεδόν συντριπτική́. Εκείνο που κάνουμε πιο συχνά και συνήθως ασύνειδα είναι να αγνοούμε το νέο στοιχείο. Πολλές φορές αυτή η πράξη της ηθελημένης άγνοιας είναι πολύ περισσότερο από παθητική́. Μπορεί να καταγγείλουμε το νέο στοιχείο ως λαθεμένο, επικίνδυνο, αιρετικό, έργο του διαβόλου. Μπορεί και να κηρύξουμε σταυροφορία εναντίον του, κι ακόμα να προσπαθήσουμε να παραπλανήσουμε τον κόσμο ώστε να τον κάνουμε να συμφωνήσει με τη δική μας αντίληψη για την πραγματικότητα. Ένα άτομο αντί να προσπαθήσει να αλλάξει τον χάρτη, μπορεί να προσπαθήσει να καταστρέψει το νέο στοιχείο.

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ένα τέτοια άτομο μπορεί να ξοδεύει πολύ περισσότερη ενέργεια υπερασπίζοντας μια απαρχαιωμένη κοσμοθεωρία από ό,τι θα χρειαζόταν για να την αναθεωρήσει ή να την διορθώσει.

ΣΚΟΤ ΠΕΚ, Ο ΔΡΟΜΟΣ Ο ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΤΑΞΙΔΕΜΕΝΟΣ

Η ψυχή μας σπάνια αρθρώνει με το νι και με το σίγμα τι χρειάζεται για την ικανοποίησή της

Το σύγχρονο ιδεώδες περί επιτυχίας στη ζωή, εκτός του ότι συσχετίζει τα χρήματα που κερδίζουμε με το πόσο ικανοί είμαστε, συνδέει επίσης το χρήμα με την ευτυχία.

Σε αξιώματα βασίζεται και αυτή η σκέψη, τρία για την ακρίβεια. Υπονοεί, κατ’ αρχάς, ότι δεν είναι υπέρμετρα δύσκολο να βρούμε τι θα μας κάνει ευτυχισμένους· όπως αποδεχόμαστε συνήθως ότι το σώμα μας γνωρίζει τι χρειάζεται για να είναι υγιές, ώστε, φερ’ ειπείν, να ορεγόμαστε κάτι αλμυρό όταν χρειάζεται νάτριο και κάτι γλυκό όταν χρειάζεται σάκχαρα, κατά τον ίδιο τρόπο, λέει, μπορούμε να βασιζόμαστε και στο ότι ο νους μας αντιλαμβάνεται τι χρειάζεται να επιδιώξουμε για να ευημερήσουμε, επομένως μας ωθεί εκ φύσεως προς τη σωστή σταδιοδρομία ή πορεία. Αποδέχεται, δεύτερον, ότι οι αναρίθμητες ασχολίες και τα καταναλωτικά αγαθά του σύγχρονου πολιτισμού δεν αποτελούν μια φανταχτερή, χαυνωτική βιτρίνα που ευθύνεται για τη συσσώρευση επιθυμιών οι οποίες ελάχιστα σχετίζονται με την ευζωία μας, αλλά ότι αντίθετα μπορούν να καλύπτουν μερικές από τις σημαντικότερες ανάγκες μας. Και θεωρεί, τέλος, ότι όσο περισσότερα χρήματα έχουμε στη διάθεσή μας τόσο περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες είμαστε σε θέση να εξασφαλίζουμε και, άρα, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να νιώθουμε ευτυχείς.

Τολμηρότερος και πιο ευανάγνωστος πολέμιος αυτού του συνόλου αξιωμάτων παραμένει και σήμερα ακόμη ο Ζαν-Ζακ Ρουσσό, ιδίως με την Πραγματεία περί καταγωγής της ανισότητας. Αφετηρία του ήταν η θέση ότι, όσο ανεξάρτητο κι αν θεωρούμε το πνεύμα μας, κατά βάθος αδυνατούμε να κατανοήσουμε τις ανάγκες μας, σε βαθμό επικίνδυνο μάλιστα. Η ψυχή μας σπάνια αρθρώνει με το νι και με το σίγμα τι χρειάζεται για την ικανοποίησή της, κι αν ψελλίζει κάτι, τα αιτήματά της μπορεί κάλλιστα να είναι αβάσιμα ή αντιφατικά. Ο Ρουσσό, αντί να συγκρίνει το νου με ένα σώμα που δε σφάλλει στην αντίληψή του των ουσιών τις οποίες χρειάζεται για να είναι υγιές, μας καλούσε να τον βλέπουμε σαν ένα σώμα που ζητάει απαιτητικά κρασί όταν διψάει για νερό και που επιμένει να πάει για χορό ενώ θα έπρεπε να είναι ξάπλα στο κρεβάτι. Ο νους υπόκειται στην επιρροή εξωτερικών φωνών που μας υπαγορεύουν τι χρειαζόμαστε για να νιώσουμε ικανοποίηση, φωνών που ίσως πνίγουν το αμυδρό μήνυμα της ψυχής μας και μας περισπούν, ώστε να μπερδευόμαστε κατά την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων μας, που είναι εγχείρημα επίπονο και απαιτητικό.

ΑΛΑΙΝ ΝΤΕ ΜΠΟΤΤΟΝ, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ STATUS

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Όμηρος και ιστορία, η «πόλη» της Εποχής του Χαλκού

Πώς ήταν μια «πόλη» της Εποχής του Χαλκού;

 

Για την εικόνα των πόλεων στην Εποχή του Χαλκού υπάρχουν αρκετές πληροφορίες από τις ανασκαφές, αλλά και από την τέχνη της περιόδου. Ο οικισμός στο Ακρωτήρι στη Σαντορίνη των Κυκλάδων και το λεγόμενο «μωσαϊκό της πόλεως» από την Κρήτη, μαζί με κάποια άλλα μεμονωμένα εικονιστικά σπαράγματα, όπως ένα τμήμα ενός ασημένιου αγγείου από λακκοειδή τάφο του ταφικού περιβόλου Α των Μυκηνών που αναπαριστά την πολιορκία μιας πόλης και σφραγίσματα από τη Ζάκρο της Κρήτης, είναι τα κυριότερα αρχαιολογικά ευρήματα που μπορεί να συσχετιστούν με μια αναζήτηση της μορφής των προϊστορικών «πόλεων» (Μπουλώτης 1997, Pavuk 2002). Πρώιμες πόλεις με αστικά χαρακτηριστικά, «πρώιμη αστικοποίηση» ονομάζουν το φαινόμενο οι ειδικοί ερευνητές, υπάρχουν στο Αιγαίο από την 3η χιλιετία π.Χ. και στην ηπειρωτική Ελλάδα (Πελοπόννησος, Βοιωτία, Εύβοια), αλλά, κυρίως, στο Βορειοανατολικό Αιγαίο όπου ανήκουν μεταξύ άλλων (Πολιόχνη Λήμνου, Θερμή Λέσβου) και οι πρώιμες φάσεις της Τροίας.

 

Το αποκαλούμενο «Μωσαϊκό της πόλεως», που βρέθηκε από τον Α. Έβανς στην Κνωσό στις αρχές του 20ου αι. και χρονολογείται γύρω στο 1700 π.Χ., θεωρείται ένα από τα πρωιμότερα παραδείγματα απεικόνισης διώροφων, τριώροφων και πυργόσχημων κτιρίων με επίπεδη στέγη, κάποιας προϊστορικής πόλης του Αιγαίου (Μπουλώτης 1997: 43-44). Ο πήλινος οικίσκος από τις Αρχάνες, κοντά στην Κνωσό, δείχνει, παράλληλα, μια ανάλογη κατοικία με βεράντες και προστώα (Μπουλώτης 1997: 45). Βέβαια, τα μινωικά, κυρίως, αυτά παραδείγματα, λίγη σχέση πρέπει να έχουν με τις περιγραφές των ομηρικών επών όπου κυριαρχούν τα σπίτια των ηρώων -πρωταγωνιστών των επών- τα οποία ταιριάζουν περισσότερο με τα πραγματικά αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά αρχαιολογικά ευρήματα του 8ου και του 7ου αι. π.Χ.

 

Αν όμως θεωρήσουμε ότι στα ομηρικά έπη ενσωματώνονται στοιχεία από το Αιγαίο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, τότε η ανασκαφή στο Ακρωτήρι στο νησί της Θήρας (Σαντορίνη) θα μπορούσε, τουλάχιστον να προσφέρει έναν πλούτο πληροφοριών για το πώς θα μπορούσε να ήταν κάποτε το δομημένο και το αδόμητο αιγαιακό προϊστορικό περιβάλλον, οι αναμνήσεις του οποίου υπάρχουν στα έπη.

 

Το ηφαίστειο και οι εκρήξεις του έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην καλή διατήρηση -καθώς σκέπασαν τα κατάλοιπα με ηφαιστειακή τέφρα- τμημάτων μιας πραγματικής πόλης των μινωικών χρόνων, αλλά με αρκετά χαρακτηριστικά που φαίνεται πως υιοθετήθηκαν αργότερα και από τους Μυκηναίους. Είναι χαρακτηριστικό πάντως, καθώς δεν βρέθηκαν ανθρώπινοι σκελετοί, πως οι άνθρωποι, θορυβημένοι προφανώς από τη δραστηριότητα του ηφαιστείου, είχαν αποχωρήσει πριν από την έκρηξη ή είχαν συγκεντρωθεί κάπου. Διώροφα και τριώροφα κτίρια, οι ονομαζόμενες, από τις καλοδουλεμένες και λειασμένες επιφάνειες των δόμων των εξωτερικών τους τοίχων, «Ξεστές», αλλά και πολύχωρα συγκροτήματα, αποκαλύπτουν την εικόνα των σπιτιών επιφανών, προφανώς, μελών μιας προϊστορικής πόλης, ίσως κάποιων εμπόρων ή αστών.

 

Διακοσμημένα με τοιχογραφίες και έχοντας ιδιαίτερο οικιακό εξοπλισμό που παραπέμπει σε ποικίλες κοινωνικές, οικονομικές, και θρησκευτικές δραστηριότητες, προσανατολισμένα σε δρόμους, όπως η ονομασθείσα οδός Τελχίνων, που δημιουργούν γειτονιές και καταλήγουν σε πλατείες, ρίχνουν φως στο δομημένο περιβάλλον και στον οργανωμένο χώρο των ανθρώπων με κάποια οικονομική άνεση κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού.

 

Η ξενάγηση στα σπίτια αυτά, στις «Ξεστές», είναι αποκαλυπτική για τα χαρακτηριστικά τους (Ντούμας 1987: 19). Η Ξεστή 3 ήταν ένα τριώροφο κτίριο με 14 δωμάτια σε κάθε όροφο:

 

Πολλοί από τους χώρους στο κτίριο αυτό ήταν κοσμημένοι με τοιχογραφίες από τις οποίες η πιο πλήρης και πιο κατανοητή είναι η σκηνή των Κροκοσυλλεκτριών. Προχωρώντας λίγο βορειότερα, έχουμε στα δεξιά μας, ανατολικά, το κτίριο Β, επίσης διώροφο, από το οποίο προέρχονται οι τοιχογραφίες των γαλάζιων πιθήκων, των Αντιλοπών και των Παιδιών που πυγμαχούν και. Το Συγκρότημα Δ είναι το μεγαλύτερο κτίριο που ερευνήθηκε ως τώρα και για σημαντικό διάστημα αποτελεί το ανατολικό όριο της οδού Τελχίνων. Στην ανατολική πτέρυγα του Συγκροτήματος βρίσκεται το δωμάτιο Δ2 που ήταν διακοσμημένο με τις τοιχογραφίες της Άνοιξης ή των Κρίνων.
 

Από την προστατευμένη με πυλώνα δυτική είσοδο του Συγκροτήματος αυτού

φτάνουμε στην Πλατεία Τριγώνου που περικλείεται … στα βόρεια από τη λεγόμενη Δυτική Οικία. Από την κατοικία αυτή προέρχονται οι τοιχογραφίες των δυο Ψαράδων, η «Νεαρή Ιέρεια» και οι περίφημες μικρογραφίες.
 

Εδώ εννοούνται η λεγόμενη Ζωφόρος της Νηοπομπής", η αντίστοιχη με τη ναυμαχία, τους πολεμιστές και τη βουκολική σκηνή, καθώς και μια τρίτη με το λεγόμενο Ημιτροπικό Τοπίο όπου μια αγριόγατα κυνηγάει αγριόπαπιες δίπλα σε ένα ποτάμι.
 

Η οδός Τελχίνων … ορίζεται στα δυτικά από την Οικία των Γυναικών. Από την ερευνημένη βόρεια πτέρυγα του κτιρίου αυτού προέρχεται η ομώνυμη τοιχογραφία. Στο βορειότερο άκρο της ανασκαφής βρίσκεται ο τομέας όπου άρχισε η ανασκαφή στα 1967: η Αποθήκη Πίθων ή Τομέας Α με πολλούς από τους πίθους ακόμα στη θέση τους.
 

Δεν μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά ότι η παραπάνω περιγραφή αντιστοιχεί στον ομηρικό κόσμο. Εικονογραφεί, όμως, με τον καλύτερο τρόπο το επίπεδο της καθημερινής ζωής σε μια «πλούσια» πόλη της 2ης χιλιετίας π.Χ. και αποδεικνύει ότι στο Αιγαίο υπήρχε μια παράδοση που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει, έστω, την προφορική ποίηση και να διεγείρει τη φαντασία των ακροατών των ομηρικών επών.