Η ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΤΟΥ ΑΘΩ ΚΑΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΡΤΕΜΗΣ

Η Ελληνική µυθολογία αναφέρεται συχνά στη Χαλκιδική:
Το αρχαίο όνοµα της Κασσάνδρας ήταν Φέγρα, δηλαδή τόπος της φωτιάς. Πιστεύεται ότι ήταν η γη των Γιγάντων και το πεδίο µάχης του πολέµου µεταξύ των Θεών του Ολύµπου και των Γιγάντων, όταν οι τελευταίοι επιχείρησαν να εκδιώξουν τους Θεούς από τον Όλυµπο. Σύµφωνα µε ένα µύθο, ο Εγκέλαδος, ένας από τους Γίγαντες, καταπλακώθηκε από βράχο που πέταξαν εναντίον του οι Θεοί του Ολύµπου. Έτσι, ο “Εγκέλαδος-Σεισµός” γίγαντας, είναι θαµµένος στην Κασσάνδρα, αλλά µη έχοντας πεθάνει, από καιρό σε καιρό προσπαθεί να ελευθερωθεί από το βράχο που τον έχει καταπλακώσει και οι προσπάθειές του αποτελούν το φαινόµενο του σεισµού.

Στο άλλο άκρο της Χαλκιδικής η χερσόνησος του Aθω πάλι σχηµατίστηκε και πήρε το όνοµα της από το βράχο που έριξε εναντίον των θεών ο Γίγαντας Άθως. Η Σιθωνία οφείλει το όνοµά της στο Σίθωνα, το γιο του Ποσειδώνα.

Τα απολιθωµένα λείψανα ελεφαντοειδών και άλλων εξαφανισµένων ειδών που βρέθηκαν στη Νικήτη και έχουν εντοπιστεί στα Βραστά, στην Τρίγλια κ.α. αποτελούν µάρτυρες µιας άλλης εποχής, που µάλλον δεν είδε ποτέ ανθρώπινο γένος. Επίσης τα ευρήµατα στο Σπήλαιο των Πετραλώνων απέδειξαν ότι η παρουσία του ανθρώπου εδώ ξεπερνά τις 700.000 χρόνια, ενώ το κρανίο του αρχανθρώπου υπολογίζεται πως έχει ηλικία 200.000 ετών περίπου. Εγκαταστάσεις οργανωµένης κοινωνίας έχουµε στη Χαλκιδική από το 4.000 π.Χ. και οι παλαιότεροι κάτοικοί της ήταν Θράκες και Πελασγοί.

Τον 8ο αι. π.Χ. πλήθος κατοίκων καταφθάνει στην περιοχή, προερχόµενο κυρίως από την Χαλκίδα (εξ ού και η ονομασία “Χαλκιδική”) και την Ερέτρια. Στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. οι 32 σπουδαιότερες πόλεις ιδρύουν υπό την ηγεσία της Ολύνθου, το “κοινόν των Χαλκιδέων”, το οποίο θα διαλυθεί το 379 π.Χ. από τους Σπαρτιάτες. Το 348 π.Χ. ο Φίλιππος ενσωµατώνει την περιοχή στο Μακεδονικό Βασίλειο. Στα Ελληνιστικά χρόνια ιδρύονται τρεις µεγάλες πόλεις: Κασσανδρεία (315), Ουρανούπολις (315) και Αντιγόνεια (στη µέση της Καλαµαριάς το 280 π.Χ.). Το 168 π.Χ. περνά στα χέρια των Ρωµαίων και παρακµάζει καθώς οι πόλεις της περιήλθαν υπό τον έλεγχο Ρωµαίων εµπόρων κυρίως.
Οι αρχαίοι Έλληνες αποίκησαν την χερσόνησο του Αγίου Όρους πολύ πριν εγκατασταθούν εκεί οι καλόγεροι, η οποία κατά τους αρχαίους χρόνους ονομάζονταν Ακτή. Ξέρουμε πως υπήρχαν οκτώ πόλεις στην Ακτή: το Δίον, η Ολόφυξος,ο Άθως οι Ακροθώοι (εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η Μονή Μεγίστης Λαύρας), οι Κλεωνές,η Απολλωνία,η Ουρανούπολη, το Παλαιώριο και η Θυσσός. Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε την ακριβή θέση των οικισμών αυτών. Εικάζεται πως οι πρώτες τρεις βρισκόντουσαν στην ανατολική πλευρά και οι άλλες δύο στην δυτική.

Ο Ηρόδοτος χαρακτηρίζει τη θάλασσα του Aθω «θηριωδεστάτη», μιας και το 492π.Χ. εκεί καταποντίστηκε ολόκληρος ο περσικός στόλος που είχε βάλει πλώρη για την Αθήνα υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο. Χάθηκαν είκοσι χιλιάδες άνδρες και τριακόσια πλοία. Την εποχή των περσικών πολέμων η χερσόνησος αριθμούσε περί τις δέκα χιλιάδες κατοίκους. Πρέπει να έκαναν πολύ υγιεινή ζωή, μιας και σύμφωνα με τον Λουκιανό, ζούσαν εκατόν τριάντα χρόνια! Πολλοί από αυτούς ήταν Πελασγοί και Ετρούσκοι.

Αν και ήξεραν ελληνικά, μιλούσαν κι άλλες γλώσσες, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη. Οι πλυθησμοί που ζούσαν στην Ακτή τιμούσαν τους ίδιους θεούς με την λοιπή Ελλάδα. Στο υψηλότερο σημείο του Aθω ορθώνονταν ένα άγαλμα που ονομαζόταν ο “Αθώος Δίας” (εξ ου και η ονομασία Άθως), του οποίου η σκιά όταν έγερνε ο ήλιος λέγεται ότι άγγιζε τη Λήμνο. Οι πρώτοι κάτοικοι του Aθω λάτρευαν επίσης τη Δήμητρα, την Αφροδίτη, την Αρτέμιδα, τον Απόλλωνα και τον Ασκληπιό.

Κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι χάνουν τον έλεγχο της Χαλκιδικής, η οποία εντάσσεται στο βασίλειο της Μακεδονίας. Αργότερα, κατά τους πρώτους αιώνες της χριστιανικής εποχής, επιδεινώνεται συνεχώς η παρακμή της Χαλκιδικής: πέραν του ζυγού των Ρωμαίων δέχεται μαζικές εισβολές Σλάβων και Βουλγάρων. Οι επιπλέον ταλαιπωρίες από τους πειρατές εξηγούν γιατί εγκαταλείπεται σταδιακά ο πληθυσμός της χερσονήσου. Έτσι, κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. δεν κατοικεί πλέον κανείς στις πόλεις της Ακτής. Υπάρχουν μόνον αγάλματα…

Αντιθέτως κατά τα αρχαία χρόνια υπήρχε αυστηρό Άβατον για τους άντρες. Εκεί υπήρχαν ιερά της θεάς Αρτέμιδος, στα οποία βρίσκονταν οι ιέρειες της, νέες αγνές κοπέλες, και θεραπαίνιδες της θεάς.

Στη Μονή Μεγίστης Λαύρας υπάρχει μία μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα,στην οποία απεικονίζεται ένα τεράστιο αυτί εντός πλαισίου, πάνω από το οποίο υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή: ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ. Από τους χαρακτήρες εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πλάκα ανήκει στην κλασική ελληνική περίοδο και χρονολογείται στον Ε΄ – Δ΄ π.Χ. αιώνα. Η τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας στο συγκεκριμένο σημείο είναι αφιέρωμα κάποιας Νεβρίδος στην θεά Αρτέμιδα και αποτελεί απόδειξη πως υπήρχαν ελληνικοί ναοί οι οποίοι κατεστράφησαν από τους χριστιανούς μοναχούς.

Κατά την ομηρική εποχή, η θεά «ρυθμίζει την αγνότητα του πρωτόγονου βίου, όπου η μητρότητα συνδυάζεται με τη γονιμότητα αλλά όχι και με τον έρωτα».

Παραπέμπει στον Γάλλο φιλόσοφο και ιστορικό Πιέρ Γκριμάλ, ο οποίος παρατηρεί «μια ιδιοτυπία στη λατρεία της Αρτέμιδος: στην παρθένο θεά απευθύνονταν για να ζητήσουν βοήθεια κατά τον τοκετό», αφού μπορούσε να φανεί και κακότροπη, οπότε «οπλισμένη με τόξο, έριχνε ένα βέλος στην ετοιμόγεννη, δίνοντάς της αιφνίδιο θάνατο».

Αυτό συνδέει την Αρτέμιδα με την πρωιμότερη Ειλείθυια, η οποία, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Παυσανία, «λατρεύτηκε στη Δήλο ως εύλινος (αυτή που κλώθει καλά) και ταυτιζόταν φανερά με τη μοίρα. Η Ειλείθυια», προσθέτει ο Γκριμάλ, «είναι η θεά του τοκετού, δηλαδή της στιγμής κατά την οποία αρχίζει να ξετυλίγεται το νήμα της ζωής.

“Μήπως, λοιπόν, η Aρτεμις, η θεά του αιφνίδιου θανάτου, ήταν εκείνη που στην προομηρική ποίηση σπάει αυτό το νήμα;” Aλλωστε σ’ αυτήν μόνο αποδίδει ο Oμηρος το επίθετο «χρυσήλακτος», αυτή που κρατάει τη χρυσή ηλακάτη, τη χρυσή ρόκα.

Η θεά Άρτεμη
H Άρτεμη είναι μια από τις παλαιότερες, πιο περίπλοκες αλλά και πιο ενδιαφέρουσες μορφές του ελληνικού πανθέου. Κόρη του Δία και της Λητώς, δίδυμη αδερφή του Απόλλωνα, βασίλισσα των βουνών και των δασών, θεά του κυνηγιού, προστάτιδα των μικρών παιδιών και ζώων.

Η γέννηση της ιδιόρρυθμης θεάς τοποθετείται στο νησί Ορτυγία. Σ’ αυτό το άγονο πετρονήσι και μετά από φοβερές ταλαιπωρίες και περιπλανήσεις είχε καταφύγει η έγκυος Λητώ προκειμένου να κρυφτεί και να προφυλαχτεί από την καταδιωκτική μανία της νόμιμης συζύγου του Δία, της Ήρας. Εκεί και με τη βοήθεια όλων των γυναικείων θεοτήτων (εκτός της Ήρας) ήρθε στο φως η Άρτεμη και λίγο αργότερα ο αδερφός της ο Απόλλωνας.

Από τις πρώτες κιόλας ώρες της γέννησής της η Άρτεμη παίρνει πρωτοβουλίες. Αν και νεογέννητο βρέφος, βοηθά την εξουθενωμένη μητέρα της να ξεγεννήσει και το δεύτερο της παιδί και ταυτίζεται με τον τρόπο αυτόν με την Ειλείθυια, τη θεά του τοκετού. Πανέμορφη και πανέξυπνη η Άρτεμη, είχε από πολύ νωρίς κερδίσει την εκτίμηση των άλλων θεών. Ήδη από τα τρία της χρόνια είχε συγκεκριμένες απαιτήσεις, που αφορούσαν την ενδυμασία της, τον εξοπλισμό της και την ακολουθία της στην πιο αγαπημένη της ενασχόληση, το κυνήγι. Ήταν παιδί που ήξερε τι ήθελε και πραγματικά σταθερό και άκαμπτο στις αποφάσεις του.

Ο Δίας τη θαύμαζε για την επιμονή της και, λόγω της ευστροφίας της, της έτρεφε πολύ μεγάλη αγάπη και ικανοποιούσε όλες της τις επιθυμίες. Ένα από τα πρώτα πράγματα που ζήτησε η Άρτεμη σαν δώρο από τον πατέρα της ήταν η αιώνια αγνότητα και παρθενία. Πιστή και σταθερή σ’ ό,τι ζητούσε και τη δέσμευε, η παρθενική θεά δε σπίλωσε ποτέ ούτε το ήθος της, ούτε και το χαρακτήρα της. Σοβαρή και περήφανη, διατήρησε την αγνότητά της περιφρονώντας ερωτικές πολιορκίες κι επιθέσεις. Αφοσιωμένη στο κυνήγι και τη φύση, αδιαφόρησε για τις χαρές του γάμου και τις απολαύσεις του έρωτα. Με επιβολή και αυστηρότητα απαίτησε την αθωότητα και την παρθενικότητα όχι μόνο του εαυτού της, αλλά και των Νυμφών που την περιστοίχιζαν κι επίσης αυτών που με τις υπηρεσίες τους την τιμούσαν.

Ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο

Ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο

Η Άρτεμη ήταν μια θεά αμείλικτη που ποτέ σχεδόν δε συγχωρούσε. Οποιαδήποτε παρατυπία σε βάρος της, οποιαδήποτε παρέκκλιση από τα πιστεύω της και τις αρχές της άξιζε την τιμωρία της.

Η αδυσώπητη οργή της ήταν έτοιμη να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή απέναντι στον παραβάτη των αυστηρών της κανόνων. Τα θανατηφόρα της βέλη στόχευαν διαρκώς θνητούς, θεούς και ήρωες που παρέβλεπαν την ύπαρξή της ή αμελούσαν τις αρχές και τη λατρεία της.

Διακρίνετε κάποιες ομοιότητες με την αγία των χριστιανών Παναγία;

Η Σχολή της Μιλήτου και ο Αναξίμανδρος

Ο Αναξίμανδρος υπήρξε μαθητής και διάδοχος του Θαλή στη διεύθυνση της Σχολής της Μιλήτου.

 

Μιλήτου, Σχολή. Φιλοσοφική σχολή στη μικρασιατική Μίλητο, κατά την αρχαιότητα. Η σχολή ιδρύ­θηκε γύρω στο 600 π.Χ. και θεωρείται το πρώ­το πανεπιστήμιο του κόσμου. Μοναδικός καθηγη­τής της ήταν ο Θαλής, ο οποίος δίδασκε μερικές δεκάδες φοιτητών. Από τον Αριστοτέλη έχουμε μερικές πλη­ροφορίες για το έργο της σχολής, τις οποίες έγραψε περίπου 250 χρόνια μετά τον θάνατο του Θαλή. 

 

Ο Αριστοτέλης, ωστόσο, ασχολείται μόνο με τις φιλοσοφικές θεωρίες της Σχολής, ενώ μόνο από μεταγενέστερους συγγραφείς σώθηκαν μερικές πληροφορίες που μας βοηθούν να σχηματί­σουμε κάποια εικόνα για το έργο της.

Ο Θαλής είχε επιδοθεί στην απόδειξη γεωμετρικών προ­τάσεων, η αλήθεια των οποίων είχε διαπιστωθεί εμπει­ρικά. Αναφέρονται μερικές αποδείξεις θεωρημάτων περί ομοιότητας καθώς και η κατασκευή κάποιου απλού οργάνου, με τη βοήθεια του οποίου μπορούσε να υπολογιστεί από την παραλία η απόσταση ενός πλοίου που πλησίαζε. 

 

Λέγεται πως για τη μέτρηση της απόστασης αυτής είχε αποδείξει το θεώρημα πως «αν δύο τρίγωνα έχουν μία πλευρά ίση και τις προσκείμενες γωνίες ίσες, είναι ίσα». Δεν υπάρχουν πληροφορίες αν ο Θαλής είχε ασχοληθεί με τη θεωρία των αριθμών. Ωστόσο, είναι γνωστές οι αστρονομικές του ενασχολήσεις και οι μετεωρολο­γικές του έρευνες. Θεωρείται ο πρώτος μετεωρολόγος του κόσμου και ο πρώτος φυσικός, αφού αυ­τός ανακάλυψε τον μαγνητισμό και τον ηλεκτρισμό. 

 

Έχει παραμείνει μνημειώδης η πρόβλεψή του, πολλούς μήνες νωρίτερα, της έκλειψης του Ηλίου της 28ης Μαΐου του 585 π.Χ.)Αντάξιος μαθητής του και διάδοχός του στη διεύθυνση της σχολής υπήρξε ο Αναξίμανδρος (βλ. λ.). Ήταν ο πρώτος που επινόησε την κατασκευή των ηλιακών ρολογιών, τα οποία έστη­σε στη Λακεδαίμονα, όπως μας πληροφορεί ο Διο­γένης ο Λαέρτιος.

 

«Ανακάλυψε πρώτος τον γνώ­μονα και έστησε στη Λακεδαίμονα τις συσκευές που δείχνουν με τη σκιά τις τροχιές και τις ισημερίες», όπως αναφέρει και ο Φαβωρίνος στην πραγματεία του που φέρει τον τίτλο Παντοδαπή Ιστορία. Κατα­σκεύασε επίσης ηλιακά ρολόγια.

 

Ο Αναξίμανδρος είχε κληθεί στη Σπάρτη, που ήταν εκείνη την εποχή μια πολύ ισχυρή δύναμη, για να εγκαταστήσει στη Λακεδαίμονα αστεροσκοπεία και ηλιακά ρολόγια, που είχαν ως όργανα παρατηρήσεων τους γνώ­μονες. Ο Κικέρων, μάλιστα, μας δίνει την πληροφορία ότι το αστεροσκοπείο στη Λακεδαίμονα είχε στηθεί από τον Αναξίμανδρο στην κορυφή του Ταΰγετου.

 

 

Ο Αναξίμανδρος στις έρευνές του φαί­νεται πως είχε υπερβεί και τον δάσκαλό του. Στην αστρονομία, είναι ο πρώτος που σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τη γεωμετρία για τον υπολογισμό των αποστάσεων και των μεγεθών του Ηλίου και της Σελήνης, προκαλώντας τον θαυμασμό των συγχρόνων και των μεταγενεστέρων του για το εκπλη­κτικό για την εποχή του εγχείρημα. Κατάπληξη προ­ξενεί στους συγχρόνους η θεωρία του Αναξίμαν­δρου ότι το παν ήταν κάποτε διάπυρο και ενιαίο και από αυτό προήλθαν οι άλλοι κόσμοι.

 

Η σημερινή επιστήμη δεν είναι σε θέση να προσθέσει τίποτα περισσότερο στη θεωρία αυτή. Ο Αναξίμανδρος είχε γράψει πολλές πραγματείες σχεδόν για όλους τους κλάδους των θετικών επιστημών, οι οποίες δυστυχώς χάθηκαν. Για το περιεχόμενο αυτών των πραγματειών έχουμε ελάχιστες πληροφορίες, από συγγραφείς που έζησαν τουλάχιστον πεντακόσια χρόνια μετά τον θάνατο του Μιλήσιου φιλοσόφου. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγονται ο Αέτιος, ο Πλούταρχος, ο Ιππόλυτος, ο Θέων ο Σμυρναίος και άλλοι.

 

Κατά τον Ιππόλυτο, ο Αναξίμανδρος πρέσβευε πως η Γη βρίσκεται στη μέση του κόσμου, αλλά δεν στηρίζεται πουθενά και αιωρείται λόγω της έλξης των ουράνιων σωμάτων που βρίσκονται γύρω της. Ο Θέων ο Σμυρναίος μας δίνει την πληροφορία ότι, κατά τον Αναξίμανδρο, η Γη είναι μετέωρη και κινείται «περί το του κόσμου μέσον». Περίπου εκατό χρόνια πριν από τους πυθαγόρειους φιλοσόφους Ικέτα και Εκφάντη, στους οποίους ο Κοπέρνικος αναγνωρίζει σε μια επιστολή του προς τον πάπα πως είχαν διατυπώσει τη θεωρία του ηλιοκεντρικού συστήματος, ο Αναξίμανδρος είχε πρώτος διατυπώσει τη θεωρία αυτή. Ο σπόρος που είχε σπείρει ο Θαλής αναπτύχθηκε απίστευτα με τον Αναξίμανδρο. Είναι ο πρώτος που κατασκεύασε γεωγραφικό χάρτη της τότε οικουμένης, και ο πρώτος που έγραψε πραγματεία φυσικής ιστορίας.

 

Ο Θεμίστιος το τονίζει αυτό: «Ο Α­ναξίμανδρος τόλμησε πρώτος από όσους Έλληνες γνωρίζουμε να γράψει βιβλίο περί φύσης». Ο Διο­γένης ο Λαέρτιος και ο Λατίνος συγγραφέας Πλί­νιος μας παρέχουν την πληροφορία ότι ο Ανα­ξίμανδρος είχε κατασκευάσει σφαίρα. Πρόκειται για την κατασκευή του πρώτου πλανητάριου του κόσμου, όπου ήταν σημειωμένες οι κινήσεις του Ηλίου και των πλανητών. 

 

Από τον Αναξίμανδρο επίσης γράφτηκε το πρώτο βιβλίο γεωμετρίας του κόσμου καθώς και το πρώτο βιβλίο γεωγραφίας. Από τον Πλούταρχο επίσης γνωρίζουμε τη βιολο­γική θεωρία του Αναξίμανδρου για την προέλευση του ανθρώπου από τα ψάρια, η οποία ενέπνευσε τον Δαρβίνο και τους μεταγενέστερους βιολόγους. )

 

Τρί­τος και τελευταίος, όπως φαίνεται, διευθυντής της σχολής ήταν ο Αναξιμένης (βλ. λ.), που επο­νομαζόταν Φυσικός, γιατί εξακολούθησε με ζήλο τις έρευνες του δασκάλου του, Αναξίμανδρου, επά­νω στα φυσικά φαινόμενα. Ελάχιστες πληροφορίες έχουν περισωθεί για το έργο του Αναξιμένη, αλλά από αυτές που υπάρχουν, φαίνεται ότι είχε βαδίσει ακριβώς πάνω στα χνάρια που είχε χαράξει ο μεγάλος του δάσκαλος των φυσικών επιστημών.

Λερναία Ύδρα: Πρώτη καταγραφή χρήσης χημικών όπλων;

Η εξόντωση της Λερναίας Ύδρας από τον Ηρακλή ίσως αποτελεί την πρώτη καταγραφή, στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, ως προς τη χρήση χημικών και βιολογικών όπλων. 

Ο Ηρακλής και ο Ιόλαος εξόντωσαν το τέρας με βέλη των οποίων η αιχμή ήταν εμβαπτισμένη σε πίσσα, ώστε να αναφλέγονται εύκολα. 

Στη συνέχεια ο μυθικός ήρωας εμβάπτισε τα βέλη του στο αίμα του νεκρού τέρατος, το οποίο περιείχε δηλητηριώδεις ουσίες. 

 

Οι μύθοι συχνά αποτελούν τον πυρήνα μιας ιστορικής πραγματικότητας. Οι παραπάνω αναφορές πιθανώς υπονοούν ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν κατά τις μάχες τους τοξικές ουσίες. Σε ένα νέο βιβλίο, που προβάλλεται ως μια διαφωτιστική θεωρία της πρώιμης ελληνικής στρατιωτικής ιστορίας, η ερευνήτρια Αντριεν Μέγιορ ανιχνεύει όχι μόνο τους μύθους αλλά και τις γραπτές πηγές των αρχαίων συγγραφέων και τα αρχαιολογικά ευρήματα.

 

Τα πορίσματα της άκρως ενδιαφέρουσας έρευνάς της εμπεριέχονται στο έργο της «Ελληνική Φωτιά, Δηλητηριασμένα Βέλη και Βόμβες με Σκορπιούς, Βιολογικός και Χημικός Πόλεμος στον Αρχαίο Κόσμο». Η ερευνήτρια υποστηρίζει ότι η πολιορκία της Τροίας αποτέλεσε το πρώτο θέατρο βιολογικού πολέμου στην αρχαιότητα. Διαπίστωσε από την έρευνά της ότι κατά τη διάρκεια του δεκαετούς πολέμου τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα χρησιμοποιούσαν συχνά διάφορα δηλητήρια με τα οποία άλειφαν τις χάλκινες αιχμές των ακοντίων και των βελών τους. Εκεί δρούσε και ο Έλληνας τοξότης Φιλοκτήτης με τα δηλητηριασμένα βέλη του Ηρακλή, τα οποία σκόρπιζαν τον θάνατο στις τάξεις των Τρώων. 

 

Η Αντριεν Μέγιορ συνεχίζει με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και την τεχνική των Σπαρτιατών να χρησιμοποιούν δηλητηριώδη αέρια προκειμένου να υπερασπίσουν ή να εκπορθήσουν οχυρωμένες θέσεις. Μια χαρακτηριστική αναφορά σώζεται από τις αρχαίες πηγές. Το 429 π.Χ. οι Σπαρτιάτες πολιορκούσαν τις Πλαταιές. 

 

Σχεδίασαν να πυρπολήσουν την πόλη, η οποία ήταν μικρή και πυκνοκτισμένη και θα ευνοούσε την εύκολη διάδοση της φωτιάς. Για να υλοποιήσουν το σχέδιό τους συγκέντρωσαν δεμάτια από κλαδιά, τα οποία σώριασαν σε διαφορετικά σημεία μεταξύ του αναχώματος και του τείχους της πόλης περιμένοντας να φυσήξει ευνοϊκός άνεμος. Οταν έκριναν ότι έφθασε η κατάλληλη στιγμή έριξαν μέσα στα κλαδιά κάρβουνα, πίσσα και θειάφι και έβαλαν φωτιά. Η φλόγα που δημιουργήθηκε ήταν τόσο μεγάλη και η ατμόσφαιρα τόσο αποπνικτική ώστε οι Πλαταιείς αναγκάστηκαν να εκκενώσουν ένα μέρος της πόλης. 

 

Ομως μια ξαφνική και πολύ δυνατή καταιγίδα έσβησε τη φωτιά και έτσι η προσπάθεια των πολιορκητών απέτυχε. Η Αμερικανίδα ερευνήτρια επεκτείνει τη μελέτη της και στους λαούς της Ανατολής αναφέροντας πως οι Ασσύριοι κατά τις μάχες εξαπέλυαν στους αντιπάλους τους «βόμβες» από εύφλεκτο υλικό, ενώ οι Κινέζοι και οι Ινδοί διέθεταν συνταγές για παρασκευή τοξικού καπνού. 

 

Οι κλασικιστές ακαδημαϊκοί σύστησαν στη Μέγιορ να λάβει υπόψη της ότι στην περίπτωση των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι είχαν την αίσθηση του «ευ αγωνίζεσθαι», δεν θα ήταν δυνατή η χρήση τοξικών όπλων. Εκείνη όμως παραθέτει πολυάριθμα παραδείγματα αρχαίων πολεμιστών που εμβάπτιζαν τα όπλα τους στους χυμούς δηλητηριωδών φυτών, σε βακτηριολογικές ουσίες και σε δηλητήρια ερπετών. 

Πώς πληρώνονταν οι στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου;

Μπορεί ο Μέγας Αλέξανδρος να έγινε παγκοσμίως γνωστός με την ιδιότητα του ικανού στρατηλάτη, αλλά ήταν εξίσου δεινός οικονομολόγος, με …μάστερ στα οικονομικά του πολέμου, τα οποία δεν προσφέρονταν για αδύναμους «λύτες». 

 

Στρατιωτικό μισθολόγιο πολλών ταχυτήτων 

 

Μέχρι το 331 π.Χ., οι κυριότερες δαπάνες του Αλέξανδρου αφορούσαν -μεταξύ άλλων- τα εξής: μισθοδοσία στρατού, συντήρηση εξοπλισμού-πολιορκητικών μηχανών, δημιουργία στόλου, επισιτισμό, μεταφορές και υγειονομική περίθαλψη. 

 

Η σημαντικότερη άμεση πολεμική δαπάνη ήταν η μισθοδοσία, το ύψος της οποίας οριζόταν με στρατιωτικό μισθολόγιο: ο στρατός αποτελείτο καταρχήν από Μακεδόνες, οι οποίοι υπηρετούσαν υπέρ πατρίδος, από συμμάχους των ελληνικών πόλεων (εταίρους) και επαγγελματίες μισθοφόρους.

 

Αν και οι πληροφορίες των ιστορικών πηγών δεν συμφωνούν στο ύψος του μισθού, οι κατά προσέγγιση υπολογισμοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, στην αρχή της εκστρατείας, το ύψος του μισθού του απλού στρατιώτη ανερχόταν (μέσο όρο) σε 1-2 δραχμές ημερησίως.

 

«Οι δεκαδάρχες ή δεκανείς ελάμβαναν μηνιαίο μισθό 40 δραχμών. Ο μισθός του διμοιρίτη ήταν διπλάσιος και εκείνος των ιππέων διπλάσιος των πεζών. Κατά τον Διόδωρο οι ιππείς λάμβαναν 300 δραχμές μηνιαίως και οι Μακεδόνες φαλαγγίτες 100 δραχμές, ενώ για τους επαγγελματίες μισθοφόρους υπήρχαν και επιπλέον οικονομικά κίνητρα» σημειώνει ο κ.Κωστόπουλος. 

 

Ετήσια δαπάνη μισθοδοσίας 4000-7000 τάλαντων

 

Τα συνολικά μεγέθη ήταν δυσθεώρητα: αρκεί ν’ αναλογισθεί κάποιος ότι το 334 π.Χ. πέρασε το Ελλήσποντο στρατιωτική δύναμη άνω των 35.000 ανδρών, στην οποία πρέπει να προστεθούν 10.000 άνδρες του Παρμενίωνα (που προηγήθηκαν το 336 π.Χ) κι ο στρατός που διατήρησε ο Αλέξανδρος στη Μακεδονία (12.000). Η ετήσια μισθολογική δαπάνη υπολογίζεται ότι ανήλθε σε 4.000-5.000 τάλαντα στο πρώτο έτος της εκστρατείας.

 

Τα επόμενα έτη δε, αυξήθηκε περαιτέρω, σε περίπου 7000 τάλαντα -χωρίς να συνυπολογίζεται ο στόλος- επειδή ο Αλέξανδρος ενίσχυσε τον στρατό του με μισθοφόρους από τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, ενώ έπρεπε να εγκαθιστά φρουρές σε περιοχές που κατελάμβανε.

 

Μετά την κατάληψη Σούσων και Περσέπολης και την απόκτηση του Θησαυρού του Δαρείου, οι δαπάνες για μισθοδοσία του στρατού εκτινάχθηκαν: για την εκστρατεία στην Ινδική ο Αλέξανδρος οργάνωσε στρατό 140.000 ανδρών, ενώ κατασκεύασε στόλο τουλάχιστον 150 πλοίων, που έφεραν 3000-5000 άνδρες. 

 

Μηχανικοί, γεφυροποιοί και κατασκευαστές κλινών

 

Πέραν της μισθοδοσίας, μεγάλες ήταν οι δαπάνες συντήρησης και ανανέωσης πολεμικού υλικού. Ο στρατός του Αλέξανδρου ήταν για την εποχή του μια τεχνολογικά προηγμένη πολεμική μηχανή. Τον στρατό ακολουθούσαν μηχανικοί, οι οποίοι κατασκεύαζαν και συντηρούσαν διάφορες πολεμικές μηχανές και το προσωπικό του πολιορκητικού όρχου, που χειρίζονταν τους «πετροβόλους», τους «ξυλοσυνθέτους πύργους» ή «προβόλους», τις γνωστές «ελεπόλεις», τους κριούς, τις χελώνες και τα κάτοπτρα. Επίσης, δίπλα στον στρατό πορεύονταν άλλοι τεχνικοί, όπως γεφυροποιοί και κατασκευαστές σκηνών και κλινών.

 

Μεγάλες δαπάνες απαιτούσε και ο εφοδιασμός, επισιτισμός και μεταφορά, όχι μόνον του στρατού αλλά και των γυναικόπαιδων των οικογενειών των στρατιωτών, προς εξυπηρέτηση των οποίων λειτουργούσε οργανωμένο σώμα μεταφορών και εφοδιασμού. 

 

100 τάλαντα μόνο για φάρμακα, αλλά και πρόνοια για τα παιδιά των πεσόντων

 

Συστηματικά οργανωμένη -και για αυτό δαπανηρή- ήταν και η υγειονομική υπηρεσία του Αλέξανδρου, που περιλάμβανε γιατρούς, βοτανολόγους, φαρμακοποιούς και νοσοκόμους, οι οποίοι ακολουθούσαν την εκστρατεία. Ο Διόδωρος αναφέρει ότι για την εκστρατεία στην Ινδική ο Αλέξανδρος διέθεσε για φάρμακα 100 τάλαντα.

 

Επίσης, ο Αλέξανδρος δαπανούσε σημαντικά ποσά για αποζημιώσεις στους γονείς και τις οικογένειες των πεσόντων, στις οποίες χορηγούσε βασιλικά κτήματα και φορολογικές απαλλαγές, ενώ ο Ιουστίνος αναφέρει ότι στα ορφανά των πεσόντων συνέχιζε να χορηγεί το μισθό του πατέρα.. 

 

«Κατευναστές» ή «στρωματοφύλακες»

 

Ο πόλεμος δεν απαιτούσε, όμως, μόνο μισθούς, εξοπλισμό και ανεφοδιασμό, ούτε μόνο αποζημιώσεις. Απαιτούσε, κατά τον Αλέξανδρο, γιορτές και πανηγύρεις για την τόνωση του ηθικού του στρατού -και για αυτές, οι δαπάνες ήταν μεγάλες.

 

Επίσης, οι πολεμικοί προϋπολογισμοί κάλυπταν δαπάνες για μάγειρες, τραπεζοκόμους και σιτοποιούς, ακόμη και για άγνωστες σήμερα ιδιότητες, όπως οι …στρωματοφύλακες ή κατευναστές, οι οποίοι φύλαγαν τον Αλέξανδρο και τους στρατηγούς κατά τον ύπνο. 

 

Εξακόσια τάλαντα ετησίως για βασιλικά γεύματα και χορηγίες για παλιννοστούντες

 

Δαπανηρότατα ήταν τα βασιλικά γεύματα, για τα οποία ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος δαπανούσε 600 τάλαντα ετησίως. Επίσης, ιδιαίτερα γενναιόδωρος ήταν ο Αλέξανδρος στις αμοιβές όσων διακρίνονταν ιδιαιτέρως στις μάχες και τις πολιορκίες: κατά τον Διόδωρο, μετά τις νίκες της Ισσού και των Γαυγαμήλων έγιναν δωρεές 3.000 ταλάντων, ενώ για την άλωση των Εκβατάνων, εκτός από τα κοσμήματα διανεμήθηκαν 13.000 τάλαντα.

 

Μεγάλες ήταν ακόμη οι χορηγίες προς τους παλιννοστούντες. Κατά τον Αρριανό, στους Έλληνες συμμάχους που θέλησαν να παλιννοστήσουν επιχορηγήθηκαν με 2000 τάλαντα για μισθούς/έξοδα επιστροφής, ενώ όσοι έστερξαν να παραμείνουν έλαβαν τρία τάλαντα έκαστος.

 

Εξίσου γενναιόδωρος ήταν ο Αλέξανδρος στους παλαίμαχους. Κατά τον Αρριανό, στους Μακεδόνες που λόγω γήρατος ή πάθησης γίνονταν ανίκανοι για πόλεμο, χορηγείτο εκτός από τους μισθούς και ένα τάλαντο, καθώς και τα έξοδα της παλιννόστησης. 

 

Βραχυπρόθεσμα δάνεια για την κάλυψη των αναγκών του πολέμου

 

Από πού προέρχονταν όμως τα έσοδα για την κάλυψη όλων αυτών των αναγκών; Κατά την έναρξη της εκστρατείας, κυρίως από τον βασιλικό θησαυρό του Φιλίππου, ενώ σημαντική πηγή εσόδων ήταν τα μεταλλεία της Μακεδονίας, που παρείχαν χρυσό και άργυρο για την κοπή νομισμάτων. Επιπρόσθετα, τα τελωνεία παρείχαν έσοδα από τους δασμούς, στους οποίους προσθέτονταν οι φόροι από τις βασιλικές γαίες.

 

Σημαντικότερη, όμως, πηγή εσόδων ήταν ο δανεισμός. Κατά τον Πλούταρχο, στα πρώτα έτη της εκστρατείας ο Αλέξανδρος δανείσθηκε βραχυπρόθεσμα 1.460 τάλαντα.

Η δαπάνη των επαγγελματιών μισθοφόρων βάρυνε αποκλειστικά τον βασιλικό θησαυρό, ενώ η δαπάνη του στρατού των Μακεδόνων καλύπτονταν εν μέρει από χορηγίες των ευγενών, τις λεγόμενες λειτουργίες, και εν μέρει από το βασιλικό θησαυρό.

 

Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες του στόλου, ο Αλέξανδρος τις αντιμετώπισε με το θεσμό της τριηραρχίας, κατά τον οποίο ορισμένες πόλεις αναλάμβαναν να συνεισφέρουν ένα αριθμό τριήρεων με τη δαπάνη για το πλήρωμα. 

 

Γιατί οι μικρασιατικές πόλεις κηρύχθηκαν «ασύδοτες»

 

Σε ότι αφορά την φορολογία, ο Αλέξανδρος δεν επέβαλε φόρους σε βάρος των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, τις οποίες κήρυξε «ασυδότους», επειδή η εκστρατεία του είχε ως σκοπό να τις απαλλάξει από τον φόρο υποτέλειας στον Δαρείο.

Οι αρχές της Αναρχίας!

Το πολιτικό κίνημα – πολιτική πρόταση – της Αναρχίας τάσσεται ενάντια σε κάποιες, αρχές προβάλλοντας κάποιες δικές του ομώνυμες. Το ζήτημα-διευκρίνιση έγκειται στην σημασία της λέξης και έννοιας αρχή. Τι σημαίνει όμως αρχή;
Ας δούμε λοιπόν, τι σημαίνει τουλάχιστον στην ελληνική γλώσσα.
Απ’ όσο κατάφερα να αποστάξω στο ανωτέρω ετυμολογικό λεξικό, έχουμε και λέμε:
άρχω [άρ-ω + άγω > αράγω > άργω > άρχω (γ>χ). Άπαντες οι χρονικοί τύποι του συνάδουν με αυτούς του άγω, βλ. άρ-ιστος]- είμαι πρώτος, αρχίζω, οδηγώ, κυβερνώ, διοικώ, κυριαρχώ, επικρατώ, υπερισχύω, δεσπόζω. αρχή, αρχείον, αρχεύω, αρχίδιον, αρχικός, αρχηγός, αρχηγέτης, αρχηγείον, αρχιτέκτων, αρχιτεκτονική, αρχιτεκτονέω, αρχο-, αρχι-, αρχός, άρχων, άρχοντας, αρχοντεύω, αρχονταρείον, αρχοντερίκι, αρχοντιάω, αρχοντικός, Αρχοντικοί, αρχώνης (ωνέομαι), αρχέτης, αρχέτας, άργμα, Αρχόντω, αρχοντιά, εύαρκτος (χ>κ), εύαρχος, αρχαίος, αρχαίως, αρχαίον, αρχαία, αρχαϊκός, αρχαΐζω, αρχαιο-, αρχαιολογία, αρχαιολόγος, αρχε-, αρχινίζω, αρχίζω, αρχινώ, αρχινάω, αρχεύω, Αρχιμήδης (μήδος), Αρχύτας, όρχαμος (α>ο), υπάρχω, ύπαρξις, υπαρκτός, υπαρκτικός, υπαρκτικώς, υπαρκτέον, ύπαργμα, ύπαρ, επάρχω, επαρχία, επαρχιακός, επάρχιος, επάρχισσα, επαρχιώτης, έπαρχος, επαρχότης.
αρχή -  έναρξη, πρώτη αιτία, στοιχείο, η πρώτη δύναμη, εξουσία, κράτος, κυριότητα, κυριαρχία, βασίλειο, υπούργημα εν τη κυβερνήσει, αρχαί=οι άρχοντες.

Ερωτήματα:
- Πώς πρέπει να συμπεριφερθεί κανείς απέναντι σε μια αρχή της προκοπής και πώς σε μια ανεπρόκοπη – αν μπορεί να υφίσταται αυτή η πρώτη;
-  Υπάρχουν αρχές που να μη λειτουργούν υπέρ των συμφερόντων κάποιων (τα συμφέροντα σίγουρα αρθρώνουν αρχές);
-  Ποια η σχέση της Δημοκρατίας με τις αρχές και την Αναρχία;
-  Μια δίκαια αρχή – υπέρ πάντων – για πόσο χρονικό διάστημα μπορεί να παραμείνει αλώβητη από τους πάσης φύσεως επιτήδειους, και πώς άραγε θα μπορούσε να οχυρωθεί απέναντί τους;
- Ποιες είναι οι αρχές μιας απείθειας, έναντι άδικων αρχών;
- Μήπως η διάκριση είναι αναπόσπαστη συμπεριφορά της οποιασδήποτε αρχής;
- Η Αισυμνητεία είναι μήπως ένας υπερκερασμός και της δημοκρατικής και της αναρχικής πολιτικής πρότασης, και κυρίως των εγγενών τους ανεπαρκών υποσχέσεων (οχλοκρατικό θάλλον ενδεχόμενο, αρχές της αναρχίας…!);
Δεν θα αναφερθώ σε πολιτικές προτάσεις ολοκληρωτικού τύπου, ούτε δεξιάς ούτε αριστερής πάστας. Τι περιφρονώ βαθειά. Δεν μου το επιτρέπουν ούτε οι δημοκρατικές ούτε οι αναρχικές αρχές μου, διότι δεν έχω τακτοποιήσει ακόμη τις σχιζοφρενικές τάσεις που ταλανίζουν το πολιτικό μου προβληματισμό. Για τον τελευταίο αυτόν, κάθε φορά που σηκώνει ανυπόφορη πίεση, χρησιμοποιώ ως εκτονωτική βαλβίδα την περίπτωση της αισυμνητείας.
Τέλος πάντων, η περίπτωση της Αναρχίας αποπειράθηκε κατ’ αρχάς και εξ’ αρχής να προτείνει τις αρχές της (ομοιοπαθητική βάσανος κι αυτή!).
ΑΝΑΡΧΙΑ

Tου Πέτρου Κροπότκιν

“ΑΝΑΡΧΙΑ” * (απ” το ελληνικό αν και αρχή  το αντίθετο της εξουσίας), είναι το όνομα που δίνεται σε μία αρχή ή θεωρία της ζωής και συμπεριφοράς σύμφωνα με την οποία η κοινωνία νοείται δίχως κυβέρνηση σε μια τέτοια κοινωνία η αρμονία επιτυγχάνεται όχι μέσω της υποταγής στο νόμο ή της υπακοής σε οποιαδήποτε αρχή, αλλά με τις ελεύθερες συμφωνίες που συνάπτονται ανάμεσα στις διάφορες ομάδες, εδαφικές ή επαγγελματικές, οι οποίες συγκροτούνται ελεύθερα για χάρη της παράγωγης και της κατανάλωσης, καθώς επίσης και για την ικανοποίηση της άπειρης ποικιλίας των αναγκών κι επιθυμιών ενός πολιτισμένου όντος.

   Σε μια κοινωνία που αναπτύσσεται προς αυτή την κατεύθυνση, οι εθελοντικές ενώσεις που ήδη τώρα αρχίζουν να καλύπτουν κάθε πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας, θα έπαιρναν μια ακόμα μεγαλύτερη προέκταση, έτσι ώστε να υποκαταστήσουν το Κράτος σε όλες του τις λειτουργίες. θ” αντιπροσώπευαν ένα ανάμικτο δίκτυο, αποτελούμενο από μια άπειρη ποικιλία ομάδων κι ομοσπονδιών κάθε μεγέθους και βαθμού. Τοπικών, εθνικών και διεθνών,  προσωρινών ή λίγο πολύ μόνιμων, για κάθε εφικτό σκοπό: παραγωγή, κατάνάλωση κι ανταλλαγή, επικοινωνίες, υγειονομικές ρυθμίσεις, εκπαίδευση, αμοιβαία προστασία, υπεράσπιση της εδαφικής περιοχής  και  πάει λέγοντας”  κι απ”  την  άλλη  μεριά, για  την ικανοποίηση ενός ολοένα αυξανόμενου αριθμού επιστημονικών, καλλιτεχνικών, φιλολογικών και κοινωνικών αναγκών.
Επιπλέον, μια τέτοια κοινωνία δεν θ” αντιπροσώπευε κάτι αμετάβλητο. Αντίθετα όπως βλέπουμε στην οργανική ζωή γενικότερα  η αρμονία θα προέκυπτε (υποστηρίζουν) από μια ολοένα μεταβαλλόμενη ρύθμιση κι αναρρύθμιση της ισορροπίας ανάμεσα στην πληθώρα των δυνάμεων κι επιδράσεων, κι αυτή η ρύθμιση θα ήταν το πλέον εύκολο να επιτευχθεί καθώς καμιά απ” τις δυνάμεις αυτές δεν θ” απολάμβανε ειδικής προστασίας από μέρους του Κράτους.
Αν η κοινωνία, υποστηρίζουν, οργανωνόταν στην βάση αυτών των αρχών, ο άνθρωπος δεν θα περιοριζόταν, ως προς την ελεύθερη άσκηση των δυνάμεων του, στην παραγωγική εργασία από ένα καπιταλιστικό μονοπώλιο, ούτε θα περιοριζόταν, ως προς την άσκηση της βούλησης του, απ” τον φόβο της τιμωρίας ή απ” την υπακοή σε άτομα ή μεταφυσικές οντότητες, που κι οι δύο οδηγούν σε ανάσχεση της πρωτοβουλίας και δουλικότητα του νου. Τις πράξεις του θα καθοδηγούσε η δική του κατανόηση, που θα έφερε αναγκαστικά την σφραγίδα μιας ελεύθερης δράσης κι αντίδρασης ανάμεσα στον ίδιο του τον εαυτό και τις ηθικές αντιλήψεις του περιβάλλοντος του. Έτσι, ο άνθρωπος θα μπορούσε να πετύχει την πλήρη ανάπτυξη όλων των ικανοτήτων του, διανοητικών, καλλιτεχνικών και ηθικών, δίχως να εμποδίζεται απ” την υπερεργασία υπέρ των μονοπωλιστών ή απ” την δουλικότητα και την αδράνεια του νου της μεγάλης πλειονότητας. Έτσι, θα ήταν ικανός να φτάσει στην πλήρη εξατομίκευση, που δεν είναι εφικτή ούτε υπό το σημερινό σύστημα του ατομικισμού ούτε υπό οποιοδήποτε σύστημα Κρατικού Σοσιαλισμού στο λεγόμενο Λαϊκό κράτος.
   Επιπλέον, οι αναρχικοί συγγραφείς θεωρούν ότι η αντίληψη τους δεν αποτελεί μια Ουτοπία, φτιαγμένη με την μέθοδο a priori , μετά την αποδοχή μερικών επιθυμιών ως αξιωμάτων. Απορρέει, υποστηρίζουν, από μιαν ανάλυση των τάσεων που είναι, ήδη εν δράσει, παρόλο που ο κρατικός σοσιαλισμός μπορεί να αποχτήσει μια προσωρινή εύνοια ανάμεσα στους μεταρρυθμιστές. Η πρόοδος της σύγχρονης τεχνικής, που απλοποιεί αξιοθαύμαστα την παραγωγή όλων των αναγκαίων για την ζωή, το αυξανόμενο πνεύμα ανεξαρτησίας κι η γοργή διάδοση της ελεύθερης πρωτοβουλίας και της ελεύθερης κατανόησης σε κάθε κλάδο δραστηριότητας  συμπεριλαμ-βανομένων κι εκείνων που θεωρούνταν προηγούμενα σαν καθαυτό αρμοδιότητα της εκκλησίας και του κράτους  ενι-σχύουν σταθερά την τάση της μη κυβέρνησης.
Ως προς τις οικονομικές τους αντιλήψεις, οι αναρχικοί, από κοινού με όλους τους σοσιαλιστές, των οποίων αποτελούν την αριστερή πτέρυγα, υποστηρίζουν ότι το σημερινό κυρίαρχο σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας της γης κι η καπιταλιστική μας παραγωγή για χάρη του κέρδους, αντιπροσωπεύουν ένα μονοπώλιο που έρχεται σε σύγκρουση τόσο με τις αρχές της δικαιοσύνης, όσο και με τις επιταγές της ωφελιμότητας. Απότελούν τον κύριο φραγμό που εμποδίζει τις επιτυχίες της σύγχρονης τεχνικής να τεθούν στην υπηρεσία όλων, έτσι ώστε να παράγουν την γενική ευημερία. Οι αναρχικοί θεωρούν το σύστημα της μισθωτής εργασίας και την καπιταλιστική παραγωγή συνολικά σαν εμπόδιο στην πρόοδο. Όμως επισημαίνουν επίσης ότι το Κράτος ήταν και συνεχίζει να είναι το κύριο όργανο που επιτρέπει στους λίγους να μονοπωλούν τη γη, και στους καπιταλιστές να ιδιοποιούνται για λογαριασμό τους ένα εντελώς δυσανάλογο μερίδιο του ετήσιου συσσωρευόμενου πλεονάσματος της παραγωγής. Συνακόλουθα, ενώ αντιμάχονται την σημερινή μονοπώληση της γης και τον καπιταλισμό συνολικά, οι αναρχικοί αντιμάχονται με την ίδια ενεργητικότητα το Κράτος σαν τον κύριο υποστηρικτή αυτού του συστήματος. Όχι αυτή ή εκείνη την κοινωνική μορφή, αλλά το Κράτος συνολικά, είτε πρόκειται για μοναρχία είτε ακόμα και για δημοκρατία, που κυβερνιέται μέσω του δημοψηφίσματος.
   Η Κρατική οργάνωση όντας πάντα, τόσο στην αρχαία όσο και στην σύγχρονη ιστορία (Μακεδονική αυτοκρατορία, Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη που ξεφύτρωσαν πάνω στα ερείπια των αυτόνομων πόλεων), το όργανο εγκαθίδρυσης μονοπωλίων υπέρ των κυρίαρχων μειονοτήτων, δεν μπορεί να διαμορφωθεί έτσι ώστε να απεργαστεί την καταστροφή των μονοπωλίων εκείνων. Επομένως, οι αναρχικοί θεωρούν ότι το να παραδίνουμε στο Κράτος όλους τους βασικούς πόρους της οικονομικής ζωής τη γη, τα ορυχεία, τους σιδηρόδρομους, τις τράπεζες, τις ασφάλειες και πάει λέγοντας , καθώς επίσης την διοίκηση όλων των βασικών κλάδων της βιομηχανίας, πρόσθετα σε όλες τις λειτουργίες που έχουν ήδη συγκεντρωθεί στα χέρια του (εκπαίδευση. Κρατικά επιδοτούμενες θρησκείες, υπεράσπιση της εδαφικής επικράτειας κ.λ.π.), θα σήμαινε την δημιουργία ενός νέου οργάνου τυραννίας. Ο Κρατικός καπιταλισμός θα διεύρυνε απλά τις εξουσίες της γραφειοκρατίας και του καπιταλισμού. Η αληθινή πρόοδος βρίσκεται, προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης, τόσο της εδαφικής όσο και της λειτουργικής, στην ανάπτυξη του πνεύματος τοπικής και προσωπικής πρωτοβουλίας, αντί της σημερινής ιεραρχίας απ” το κέντρο προς την περιφέρεια.
  Από κοινού με τους περισσότερους σοσιαλιστές, οι αναρχικοί αναγνωρίζουν ότι όπως κάθε εξέλιξη στην φύση, η αργή εξέλιξη της κοινωνίας ακολουθείται κατά καιρούς από περιόδους επιταχυνόμενης εξέλιξης, που ονομάζονται επαναστάσεις και πιστεύουν ότι η εποχή των επαναστάσεων δεν έκλεισε ακόμα. Περίοδοι γοργών αλλαγών θ” ακολουθήσουν τις περιόδους αργής εξέλιξης κι αυτές τις περιόδους θα πρέπει να τις εκμεταλλευτούμε όχι για να αυξήσουμε και να διευρύνουμε τις εξουσίες του Κράτους, αλλά για να τις μειώσουμε, μέσω της οργάνωσης, σε κάθε δήμο ή κοινότητα, των τοπικών ομάδων των παραγωγών και καταναλωτών, καθώς επίσης των περιφερειακών και τελικά των διεθνών ομοσπονδιών των ομάδων αυτών.
   Στην βάση αυτών των αρχών, οι αναρχικοί αρνούνται ν” αποτελέσουν μέρος της σημερινής Κρατικής οργάνωσης και να την υποστηρίξουν, μεταγγίζοντας νέο αίμα σ” αυτήν. Δεν επιδιώκουν να συγκροτήσουν, και καλούν τους εργάτες να μην συγκροτήσουν, πολιτικά κόμματα στα κοινοβούλια. Συνκόλουθα, μετά την ίδρυση της Διεθνούς Ένωσης Εργαζόμενων στα 1864-1866, έχουν προσπαθήσει να προωθήσουν άμεσα τις ιδέες τους ανάμεσα στις εργατικές ενώσεις και να προτρέψουν τις ενώσεις εκείνες σε άμεση πάλη ενάντια στο κεφαλαίο, δίχως να εμπιστεύονται την κοινοβουλευτική νομοθεσία.» Πέτρος Κροπότκιν,1902
* Κείμενο που έγραψε O Κροπότκιν όταν του ζητήθηκε να αναλάβει για λογαριασμό τις εγκυκλοπαίδειας brittanica  το λήμμα για την αναρχία.

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΣ « ΦΙΛΕΛΛΗΝ »