ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τοῦ στεφάνου (297-305)

[297] Ταύτης τοίνυν τῆς οὕτως αἰσχρᾶς καὶ περιβοήτου συστάσεως καὶ κακίας, μᾶλλον δ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, προδοσίας, εἰ δεῖ μὴ ληρεῖν, τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας ἥ τε πόλις παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀναίτιος γέγον᾽ ἐκ τῶν ἐμῶν πολιτευμάτων καὶ ἐγὼ παρ᾽ ὑμῖν. εἶτά μ᾽ ἐρωτᾷς ἀντὶ ποίας ἀρετῆς ἀξιῶ τιμᾶσθαι; ἐγὼ δέ σοι λέγω, ὅτι τῶν πολιτευομένων παρὰ τοῖς Ἕλλησι διαφθαρέντων ἁπάντων, ἀρξαμένων ἀπὸ σοῦ, [πρότερον μὲν ὑπὸ Φιλίππου, νῦν δ᾽ ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου,]

[298] ἔμ᾽ οὔτε καιρὸς οὔτε φιλανθρωπία λόγων οὔτ᾽ ἐπαγγελιῶν μέγεθος οὔτ᾽ ἐλπὶς οὔτε φόβος οὔτ᾽ ἄλλ᾽ οὐδὲν ἐπῆρεν οὐδὲ προηγάγετο ὧν ἔκρινα δικαίων καὶ συμφερόντων τῇ πατρίδι οὐδὲν προδοῦναι, οὐδ᾽, ὅσα συμβεβούλευκα πώποτε τουτοισί, ὁμοίως ὑμῖν ὥσπερ ἂν τρυτάνη ῥέπων ἐπὶ τὸ λῆμμα συμβεβούλευκα, ἀλλ᾽ ἀπ᾽ ὀρθῆς καὶ δικαίας καὶ ἀδιαφθόρου τῆς ψυχῆς· καὶ μεγίστων δὴ πραγμάτων τῶν κατ᾽ ἐμαυτὸν ἀνθρώπων προστὰς πάνθ᾽ ὑγιῶς καὶ δικαίως πεπολίτευμαι.

[299] διὰ ταῦτ᾽ ἀξιῶ τιμᾶσθαι. τὸν δὲ τειχισμὸν τοῦτον, ὃν σύ μου διέσυρες, καὶ τὴν ταφρείαν ἄξια μὲν χάριτος καὶ ἐπαίνου κρίνω, πῶς γὰρ οὔ; πόρρω μέντοι που τῶν ἐμαυτῷ πεπολιτευμένων τίθεμαι. οὐ λίθοις ἐτείχισα τὴν πόλιν οὐδὲ πλίνθοις ἐγώ, οὐδ᾽ ἐπὶ τούτοις μέγιστον τῶν ἐμαυτοῦ φρονῶ· ἀλλ᾽ ἐὰν τὸν ἐμὸν τειχισμὸν βούλῃ δικαίως σκοπεῖν, εὑρήσεις ὅπλα καὶ πόλεις καὶ τόπους καὶ λιμένας καὶ ναῦς καὶ [πολλοὺς] ἵππους καὶ τοὺς ὑπὲρ τούτων ἀμυνομένους·

[300] ταῦτα προὐβαλόμην ἐγὼ πρὸ τῆς Ἀττικῆς, ὅσον ἦν ἀνθρωπίνῳ λογισμῷ δυνατόν, καὶ τούτοις ἐτείχισα τὴν χώραν, οὐχὶ τὸν κύκλον τοῦ Πειραιῶς οὐδὲ τοῦ ἄστεως. οὐδέ γ᾽ ἡττήθην ἐγὼ τοῖς λογισμοῖς Φιλίππου, πολλοῦ γε καὶ δεῖ, οὐδὲ ταῖς παρασκευαῖς, ἀλλ᾽ οἱ τῶν συμμάχων στρατηγοὶ καὶ αἱ δυνάμεις τῇ τύχῃ. τίνες αἱ τούτων ἀποδείξεις; ἐναργεῖς καὶ φανεραί. σκοπεῖτε δέ.

[301] Τί χρῆν τὸν εὔνουν πολίτην ποιεῖν, τί τὸν μετὰ πάσης προνοίας καὶ προθυμίας καὶ δικαιοσύνης ὑπὲρ τῆς πατρίδος πολιτευόμενον; οὐκ ἐκ μὲν θαλάττης τὴν Εὔβοιαν προβαλέσθαι πρὸ τῆς Ἀττικῆς, ἐκ δὲ τῆς μεσογείας τὴν Βοιωτίαν, ἐκ δὲ τῶν πρὸς Πελοπόννησον τόπων τοὺς ὁμόρους ταύτῃ; οὐ τὴν σιτοπομπίαν, ὅπως παρὰ πᾶσαν φιλίαν ἄχρι τοῦ Πειραιῶς κομισθήσεται, προϊδέσθαι;

[302] καὶ τὰ μὲν σῶσαι τῶν ὑπαρχόντων ἐκπέμποντα βοηθείας καὶ λέγοντα καὶ γράφοντα τοιαῦτα, τὴν Προκόννησον, τὴν Χερρόνησον, τὴν Τένεδον, τὰ δ᾽ ὅπως οἰκεῖα καὶ σύμμαχ᾽ ὑπάρξει πρᾶξαι, τὸ Βυζάντιον, τὴν Ἄβυδον, τὴν Εὔβοιαν; καὶ τῶν μὲν τοῖς ἐχθροῖς ὑπαρχουσῶν δυνάμεων τὰς μεγίστας ἀφελεῖν, ὧν δ᾽ ἐνέλειπε τῇ πόλει, ταῦτα προσθεῖναι; ταῦτα τοίνυν ἅπαντα πέπρακται τοῖς ἐμοῖς ψηφίσμασι καὶ τοῖς ἐμοῖς πολιτεύμασιν,

[303] ἃ καὶ βεβουλευμέν᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἐὰν ἄνευ φθόνου τις βούληται σκοπεῖν, ὀρθῶς εὑρήσει καὶ πεπραγμένα πάσῃ δικαιοσύνῃ, καὶ τὸν ἑκάστου καιρὸν οὐ παρεθέντ᾽ οὐδ᾽ ἀγνοηθέντ᾽ οὐδὲ προεθένθ᾽ ὑπ᾽ ἐμοῦ, καὶ ὅσ᾽ εἰς ἑνὸς ἀνδρὸς δύναμιν καὶ λογισμὸν ἧκεν, οὐδὲν ἐλλειφθέν. εἰ δ᾽ ἢ δαίμονός τινος ἢ τύχης ἰσχὺς ἢ στρατηγῶν φαυλότης ἢ τῶν προδιδόντων τὰς πόλεις ὑμῶν κακία ἢ πάντα ταῦτ᾽ ἐλυμαίνετο τοῖς ὅλοις, ἕως ἀνέτρεψεν, τί Δημοσθένης ἀδικεῖ;

[304] εἰ δ᾽ οἷος ἐγὼ παρ᾽ ὑμῖν κατὰ τὴν ἐμαυτοῦ τάξιν, εἷς ἐν ἑκάστῃ τῶν Ἑλληνίδων πόλεων ἀνὴρ ἐγένετο, μᾶλλον δ᾽ εἰ ἕν᾽ ἄνδρα μόνον Θετταλία καὶ ἕν᾽ ἄνδρ᾽ Ἀρκαδία ταὐτὰ φρονοῦντ᾽ ἔσχεν ἐμοί, οὐδένες οὔτε τῶν ἔξω Πυλῶν Ἑλλήνων οὔτε τῶν εἴσω τοῖς παροῦσι κακοῖς ἐκέχρηντ᾽ ἄν,

[305] ἀλλὰ πάντες ἂν ὄντες ἐλεύθεροι καὶ αὐτόνομοι μετὰ πάσης ἀδείας ἀσφαλῶς ἐν εὐδαιμονίᾳ τὰς ἑαυτῶν ᾤκουν πατρίδας, τῶν τοσούτων καὶ τοιούτων ἀγαθῶν ὑμῖν καὶ τοῖς ἄλλοις Ἀθηναίοις ἔχοντες χάριν δι᾽ ἐμέ. ἵνα δ᾽ εἰδῆθ᾽ ὅτι πολλῷ τοῖς λόγοις ἐλάττοσι χρῶμαι τῶν ἔργων, εὐλαβούμενος τὸν φθόνον, λέγε μοι ταυτὶ καὶ ἀνάγνωθι λαβὼν τὸν ἀριθμὸν τῶν βοηθειῶν κατὰ τὰ ἐμὰ ψηφίσματα.

***
[297] Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι ότι χάρη στη δική μου πολιτική τόσο η πόλη στα μάτια όλου του κόσμου όσο και εγώ στα δικά σας μάτια δεν έχουμε καμιάν ευθύνη γι᾽ αυτήν την τόσο αισχρή και περιβόητη συνωμοσία και μοχθηρία ή πιο σωστά, Αθηναίοι, αν πρέπει να μη φλυαρώ, την προδοσία της ελευθερίας των Ελλήνων. Και έπειτα με ρωτάς για ποιά αρετή μου έχω την απαίτηση να μου αποδοθούν τιμές; Και εγώ σου απαντώ ότι, όταν όλοι οι πολιτικοί στην Ελλάδα, αρχής γενομένης από εσένα, είχαν διαφθαρεί [πρώτα από τον Φίλιππο, σήμερα από τον Αλέξανδρο],

[298] εμένα ούτε περιστάσεις ούτε λόγια κολακευτικά ούτε μεγάλες υποσχέσεις ούτε ελπίδα ούτε φόβος ούτε τίποτε άλλο με ώθησε ούτε με παρέσυρε ώστε να προδώσω κάτι από όσα έκρινα δίκαια και συμφέροντα για την πατρίδα· ούτε και όσες συμβουλές έχω δώσει ως τώρα σ᾽ αυτούς εδώ, το έχω κάνει, όπως εσείς, γέρνοντας σαν ζυγαριά προς το κέρδος, αλλά με φρόνημα σταθερό, δίκαιο και αδέκαστο. Πράγματι, όταν ανέλαβα τις σημαντικότερες υποθέσεις από τους συγχρόνους μου πολιτικούς, τις διεκπεραίωσα όλες σωστά και δίκαια.

[299] Γι᾽ αυτούς ακριβώς τους λόγους διεκδικώ τιμές. Όσο για τα οχυρωματικά έργα και την κατασκευή τάφρου, για τα οποία με διέσυρες, εγώ τα θεωρώ άξια ευγνωμοσύνης και επαίνου· πως αλλιώς; Ωστόσο, τα θεωρώ κάπως υποδεέστερα από τις πολιτικές μου ενέργειες. Δεν ενίσχυσα εγώ την πόλη με πέτρες και πλίνθους ούτε αυτά συγκαταλέγονται στα σπουδαιότερα από τα έργα μου για τα οποία περηφανεύομαι. Αλλά αν έχεις τη διάθεση να εξετάσεις δίκαια την ενίσχυση της πόλης από τη δική μου πλευρά, θα βρεις όπλα, πόλεις συμμαχικές, οχυρές θέσεις, λιμάνια και πλοία, άλογα πολλά και ανθρώπους πρόθυμους να τα υπερασπιστούν.

[300] Αυτές τις επάλξεις έριξα εγώ για προστασία της Αττικής στον βαθμό που μπορούσε να σκεφθεί ένας άνθρωπος, και με αυτά περιχαράκωσα όλη τη χώρα· δεν ενίσχυσα απλώς τον δακτύλιο του Πειραιά και της πόλης· δεν ηττήθηκα εγώ από τον Φίλιππο στην προνοητικότητα ούτε και σε ό,τι αφορά στις πολεμικές προετοιμασίες του, κάθε άλλο μάλιστα· αντίθετα, εκείνοι που δεν υπολόγισαν σωστά και νικήθηκαν από την τύχη ήταν οι στρατηγοί και οι δυνάμεις των συμμάχων. Ποιές οι αποδείξεις γι᾽ αυτά; Σαφείς και ολοφάνερες. Να τις εξετάσετε.

[301] Τί έπρεπε να κάνει ο πολίτης που αγαπά την πατρίδα του; Τί ο πολιτικός που ενεργούσε με κάθε δυνατή προνοητικότητα, προθυμία και δικαιοσύνη; Δεν όφειλε από την πλευρά της θάλασσας να κάνει προκάλυμμα της Αττικής την Εύβοια, από την ηπειρωτική χώρα τη Βοιωτία και από τη μεριά της Πελοποννήσου τις γειτονικές προς αυτήν πόλεις; Δεν είχε χρέος να προνοήσει με ποιό τρόπο θα γινόταν η μεταφορά των σιτηρών ως τον Πειραιά μέσα από περιοχές όλες φιλικές;

[302] Δεν είχε χρέος, με αποστολή βοήθειας και με παρόμοια πολιτική τόσο στους λόγους του όσο και στα ψηφίσματά του, αφενός να διατηρήσει την ήδη φιλική σχέση ορισμένων περιοχών, όπως της Προκοννήσου, της Χερρονήσου και της Τενέδου, αφετέρου να βρει τρόπο ώστε να εξασφαλίσει τη φιλία και συμμαχία άλλων πόλεων, όπως του Βυζαντίου, της Αβύδου και της Εύβοιας; Δεν ήταν καθήκον του να απογυμνώσει τον εχθρό από τις σημαντικότερες δυνάμεις του και να προσθέσει στην πόλη όσα της έλειπαν; Όλα αυτά λοιπόν έχουν επιτευχθεί με τα δικά μου ψηφίσματα και με τις δικές μου πολιτικές ενέργειες·

[303] και, εάν θέλει κανείς να τα εξετάσει χωρίς φθόνο, θα διαπιστώσει, Αθηναίοι, ότι και σωστά είχαν αποφασιστεί και με κάθε εντιμότητα είχαν υλοποιηθεί, χωρίς να αφήνω να παρέλθει ούτε να αγνοήσω ούτε να πετάξω την κατάλληλη για το καθένα περίσταση ούτε και να παραλείψω τίποτε από όσα εξαρτιόνται από την ικανότητα και την προνοητικότητα ενός ανθρώπου. Εάν όμως η ανώτερη δύναμη κάποιας θεότητας ή της τύχης ή η ανικανότητα των στρατηγών ή η δική σας εγκληματικότητα που προδίδατε τις πόλεις ή όλα μαζί αυτά υπονόμευαν τα πάντα, ώσπου έφεραν τα πάνω κάτω, σε τί φταίει ο Δημοσθένης;

[304] Αν όμως υπήρχε σε κάθε ελληνική πόλη ένας πολιτικός άνδρας σαν εμένα, στη θέση που κατείχα εγώ εδώ στην Αθήνα ή, πιο συγκεκριμένα, εάν η Θεσσαλία είχε έστω και έναν άνδρα και έναν η Αρκαδία με τα ίδια φρονήματα με μένα, κανένας από τους Έλληνες ούτε έξω ούτε μέσα από τις Θερμοπύλες θα είχε υποστεί τις σημερινές συμφορές·

[305] θα ζούσαν ο καθένας στην πατρίδα του ευτυχισμένοι, ελεύθεροι και αυτόνομοι, με κάθε ασφάλεια και σιγουριά, ευγνώμονες σε σας και στους υπόλοιπους Αθηναίους για τα τόσο πολλά και ανεκτίμητα αγαθά που είχαν χάρη σε μένα. Για να καταλάβετε όμως ότι οι λέξεις που χρησιμοποιώ, για να μην προκαλέσω τον φθόνο, ελάχιστα αποδίδουν τη σπουδαιότητα των έργων μου, κάνε μου τη χάρη πάρε και διάβασε αυτό εδώ το έγγραφο και διάβασε τις αποστολές βοήθειας που πραγματοποιήθηκαν χάρη στα δικά μου ψηφίσματα.

Η Ελπίδα του Ελληνικού Ορθού Λόγου

Στην εποχή της κρίσης, που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά κυρίως πολιτική και ηθική η επιστροφή στις πηγές της ελληνικής παράδοσης, δηλαδή στην...Ελληνική Φιλοσοφία, φαντάζει ως ο μόνος δρόμος επαναπροσδιορισμού των κοινωνιών μας αλλά και της προσωπικής μας υπόστασης.

 

Ο όρος Φιλόσοφος στην Αρχαία Ελληνική παράδοση σημαίνει τον άνθρωπο εκείνον που με την δύναμη και την ορμή του πρωτεργάτη γενεσιουργού Έρωτα εξυψώνει τον λογισμό του στα πανέμορφα πνευματικά ύψη των Ιδεών, εξασκεί το ισχυρό του χάρισμα της νόησης, και έτσι, καλλιεργώντας, σμιλεύοντας και εκλεπτύνοντας την ψυχή του με γνώμονα την Αρετή, οδεύει προς τη Σοφία, τη Σοφία εκείνη που κυβερνά Άνθρωπο και Σύμπαν συνάμα, ενωμένα και αλληλένδετα, σε πορεία κοινή.

 

Συνεπαρμένος ο Φιλόσοφος από τον θαυμασμό του για τον κόσμο, την φύση, την ίδια την ζωή στο σύνολό της με τα πολυδιάστατα μυστήριά της που με δέος παρατηρεί ολόγυρά του, μα πάνω απ' όλα ορμώμενος από δίψα και έρωτα για Φως και Γνώση, εξερευνεί μεθοδικά το Σύμπαν που τον περιβάλλει. Μελετά τον ίδιο του τον εαυτό και τα στοιχεία γύρω του, έπειτα τους ανθρώπους, την φύση τους, την ψυχή τους και τις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσά τους. Αρχίζει να αναγνωρίζει τους νόμους που διέπουν τα φαινόμενα, να διακρίνει τις βαθύτερες συσχετίσεις μεταξύ τους. Έτσι ανακαλύπτει, με τρόπο μεθοδικό και επιστημονικό, τον εαυτό του. Γυμνάζει τις εγγενείς ιδιότητες και δυνατότητες της φύσης του, ανελίσσοντας την ποιότητα των ψυχικών του ενεργειών. Συνειδητοποιεί τα βαθύτερα νήµατα που συνδέουν τους ανθρώπους και διακρίνει πώς αυτά συνθέτουν την δοµή των κοινωνιών µέσα στις οποίες διάγει το βίο του ως ον πολιτικόν. Με βάση το στεγανό βάθρο του γνώθι σαυτόν συλλαμβάνει σταδιακά τους Νόμους και την Αλήθεια που διέπουν αδιάλειπτα το Σύμπαν συνενώνοντας τα φαινομενικά ανομοιογενή μέρη του σε ένα ενιαίον όλον, και έτσι προοδευτικά επί ίσταται του κόσμου αναγόμενος στην θεώρηση των Πρώτων Αρχών που ορίζουν την λειτουργία της Φύσεως και του Ανθρώπου ως Ένα.

 

Με τούτο τον τρόπο, αυτή η ανθρώπινη επιστήμη, η επιστήμη των Επιστημών, όπως χαρακτηριστικά την ονόμασε ο Αριστοτέλης, κλειδούχα, τον μεταμορφώνει, τον σμιλεύει, τον εκλεπτύνει και τον ζυμώνει φέρνοντάς τον πιο κοντά στην ευγενή του αλήθεια και φανερώνοντας το πλατύσκαλο προς την ανάβαση - και το επίτευγμα- που ονομάζεται Ελευθερία. Μέσα από την Αγάπη του για τη Σοφία, που συστηματοποιείται µέσω του Λόγου, της Νόησης και της Τέχνης, ο Φιλόσοφος έρχεται να γνωρίσει τη Σοφία της Αγάπης που ως πρωταρχικό συστατικό δομεί το Σύμπαν.

Η Αντίθεση µε το Σήµερα

 

Είναι φανερό πως αυτή η εκδοχή της Φιλοσοφίας λίγα κοινά έχει µε τη σύγχρονη αντίληψη του φιλοσόφου. Ενώ ο Έλληνας Φιλόσοφος συμβολίζει την καλλιέργεια του Ανθρώπου µε σκοπό την αναγωγή του στην Αλήθεια και την εξύψωση του είναι του, ο «Ευρωπαίος φιλόσοφος» του ∆ιαφωτισµού είναι συνδεδεμένος µε εκείνον το σχολαστικό, κρατικά εκπαιδευμένο, τεχνικά εξειδικευμένο, ποµπώδη και συχνά μονόχνοτο ακαδημαϊκό, που σαν νέος σοφιστής θεωρεί τη γνώση ταξικό προνόµιο και ζήτηµα διπλώµατος επικυρωμένου από κρατικούς φορείς. Ως εκ τούτου, η «φιλοσοφία» στις µέρες µας έχει θεωρηθεί προνόμιο των ολίγων εκείνων «γραµµατικών» που λίγο ως πολύ κατέχουν αναλυτικές πληροφορίες σχετικά µε την ιστορία των ιδεών καθώς και έξυπνα σοφιστικά τεχνάσματα που τους επιτρέπουν να κατασκευάζουν έναν θεωρητικό λόγο, έναν λόγο όλως δίχως ουσία. Έτσι, η Ελληνική Φιλοσοφία έχει στις µέρες µας σχεδόν εκλείψει θεωρούμενη ως ασύνδετη, άσχετη ή ακόμα και άχρηστη μπροστά στην τεχνοκρατική και υλιστική αντίληψη που βλέπει τον κόσµο σαν στίβο απόκτησης χρήµατος, και η οποία έχει παραγκωνίσει σχεδόν ολότελα την αληθινή ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η Επιστροφή στον Ελληνικό Λόγο

 

Όμως όσο και αν το ευρωπαϊκό «μοντέλο» διαμέλισε τη Γνώση σε κλάδους, μείωσε την Επιστήμη σε τεχνική εξειδίκευση προς όφελος της άμετρης και υβριστικής κερδοσκοπίας, και εκμεταλλεύτηκε την δίψα για γνώση μετατρέποντας την σε εργαλείο έλεγχου του νου των ανθρώπων, η αλήθεια ωστόσο παραμένει πως η αυθεντική, η ουσιαστική σημασία του όρου Φιλόσοφος δεν μπορεί να χωρέσει στο πρότυπο του νέο-σοφιστή-γραμματικού. Το διαπερνά, το υπερχειλίζει, το υπερβαίνει και έρχεται πάλι στο φως να μας υπενθυμίσει ποιοι είμαστε και ποιο το χρέος μας ως ανθρώπων αλλά και ως λαού σε ετούτη την κρίσιμη τροπή της ιστορίας.

 

Διότι ουδέν ελληνικότερον από την Φιλοσοφία. Η Φιλοσοφία ως τρόπος προσέγγισης της ύπαρξης και θεώρησης του βίου, ως μέθοδος ψυχικής καλλιέργειας, η Φιλοσοφία ως τέχνη ζωής, ανάπτυξη ορθού τρόπου σκέψης και έκφρασης του Νου, η Φιλοσοφία ως κατάσταση ύπαρξης και ως τρόπος ζωής, αποτελεί όχι απλά εφεύρεση των Ελλήνων αλλά, ακόμη και ως τις μέρες μας, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Ελληνικού Νου. Ο ορθός Λόγος και η επιστημονική σκέψη συνεπώς δεν είναι μονάχα δικαίωμα των ολίγων εκείνων κρατικά αναγνωρισμένων που τυγχάνει να κατέχουν ειδικά εκπαιδευτικά πιστοποιητικά εν είδει χάρτου. Είναι τάση εγγενής, κλίση του νου με προοπτική θαυματουργής δυνητικότητος, είναι δικαίωμα αλλά και καθήκον όλων των νοημόνων Ανθρώπων, και πόσο μάλλον των Ελλήνων πολιτών που φέρουν την ιδιότητα της φιλοσοφικής σκέψης ως ψυχική και πολιτιστική τους κληρονομιά.

 

Έχουμε ένα ανθρωπιστικό καθήκον να καλλιεργήσουμε τον νου μας, τον Λόγο και τις ψυχές μας, αν θέλουμε όχι μόνον να βιώσουμε την ουσιαστική εμπειρία της ανθρώπινης ύπαρξης αλλά και να γευθούμε τους καρπούς της έλλογης Αρετής που κάνουν, όπως σοφά μας εδίδαξε ο Σωκράτης, τον ανθρώπινο βίο βιωτό. Έχουμε καθήκον να γίνουμε Άνθρωποι με την ελληνική σημασία της λέξεως, το οποίο και ίσως τελικά αποτελεί το μοναδικό ουσιαστικό γιατρικό εμπρός στα επικίνδυνα αδιέξοδα στα οποία οδήγησε η αδηφάγος τεχνοκρατία. Στην κρίσιμη εποχή με την οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι, όπου η υλιστική πλάνη καταρρέει συθέμελα και ο άνθρωπος αισθάνεται την ύπαρξή του απειλούμενη από την υβριστική τυραννία της ασημαντότητας και της ανουσιότητας, η Αρχαία Ελληνική παράδοση έρχεται και πάλι στο προσκήνιο προσφέροντας για μια ακόμη φορά στην ανθρώπινη ιστορία τον τρόπο για την επανόρθωση, την αναδημιουργία και την επανανθρωποποίηση των κοινωνιών µας.

 

∆εν είναι ανάγκη να ψάξουμε κάπου μακριά ή έξω από εμάς, σε ξένες αντιλήψεις, πολύπλοκους θεσμούς ή φορείς, για να βρούμε τις λύσεις στα ατοµικά και συλλογικά µας αδιέξοδα: είναι η ίδια η δική μας Ελληνική πνευματική παράδοση, η οποία όσο κι αν παραμελήθηκε, θάφτηκε ή αγνοήθηκε από τους σύγχρονους, αποτελεί ακόμα ζωντανό θησαυρό και το αποτελεσματικότερο βάλσαµο κατά της δυσαρμονίας των καιρών. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ως Έλληνες και ως Άνθρωποι ετούτον τον απαράμιλλο πνευματικό θησαυρό πάνω στον οποίο στεκόμαστε και τον οποίο κατέχουµε εντός μας, να εργαστούμε έντιµα και µε συνέπεια να τον φέρουµε και πάλι στην επιφάνεια της συνειδητότητας μας αλλά και να τον αναστηλώσουμε έμπρακτα στην καθημερινή µας ζωή, στον ναό της ιερότερης μορφής θεωρίας που ονομάζεται πράξη. Τότε θα κατανοήσουμε και θα βιώσουμε όχι μόνο πως ετούτος ο πνευματικός θησαυρός είναι προσβάσιµος σε όλους μας άνευ διακρίσεων, αφού απευθύνεται στις ψυχές των ανθρώπων ανεξαρτήτως κοινωνικών διαφοροποιήσεων, αλλά επιπλέον πως μας είναι αναγκαίος σε αυτή την κρίσιμη εποχή ώστε να μπορέσουμε να θεραπεύσουµε τους εαυτούς µας και την πολιτεία µας.

 

Στην Αρχαία Ελλάδα η Φιλοσοφία δεν διδασκόταν µόνο στις σχολές, και πανεπιστήμια τότε δεν υπήρχαν. Οι Φιλόσοφοι κατείχαν έναν ευρύτερο κοινωνικό ρόλο, το έργο του διδασκάλου των νέων πολιτών, ανεξάρτητα από την οποιαδήποτε τυχούσα επαγγελµατική τους ειδίκευση. Η Ελληνική Φιλοσοφία ως συλλογικό αγαθό διαπερνούσε και διαπότιζε όλα τα στρώµατα και επίπεδα της κοινωνίας, πνευματώνοντας κάθε μόριο, κάθε κύτταρο του κοινωνικού οργανισμού που ονομάζεται πόλις. Λειτουργούσε δηλαδή ως Δίαυλος πνεύματος και φωτός έχοντας ως δυο της άκρα από την μια τον Φιλόσοφο και από την άλλη τον Πολίτη, και ως στύλο σύνδεσης και ενοποίησης των δύο τον αναντικατάστατο φωταγωγικό θεσμό της Ελληνικής Παιδείας.

 

Έτσι εν µέρει εξηγείται το θαύµα του Ελληνικού Πολιτισμού, το αξεπέραστο ύψος της συλλογικής διάνοιας των Ελλήνων. Μέσω της σύνδεσης του πνεύματος και του πρακτικού, καθημερινού ατομικού και συλλογικού βίου που επιτύγχανε ο ενωτικός δίαυλος της Παιδείας, εξασφαλίζοντας μια έλλογη, ανθρωπιστική και πνευματική ζωή για όλους τους πολίτες αλλά και για την πόλη στην ολότητά της.

 

Οι Αρχαίοι μας Φιλόσοφοι και νομοθέτες γνώριζαν πως το κλειδί της επίλυσης και της θεραπείας των ατομικών και συλλογικών προβλημάτων της πολιτείας έγκειται στην ορθή φιλοσοφική Παιδεία: στην διασφάλιση της πνευματικότητάς της όσο και στην εξασφάλισή της ως καθοριστικού αρμόδιου θεσμού διαμόρφωσης ενός ενάρετου, ηθικού και αξιοπρεπούς συλλογικού βίου.

 

Μήπως αυτή είναι η επίγνωση που ήρθε η ώρα να θυµηθούµε και εµείς; Μήπως ετούτο είναι το βαθύτερο κάλεσµα των καιρών µας;

Μείνετε όπως είστε

Πρέπει να προσέχετε να μην πέφτετε θύματα της ιδέας ότι δε σας αγαπούν επειδή είστε πολύ από το ένα και όχι αρκετά από το άλλο. Είμαστε μια χαρά έτσι όπως είμαστε. Η ποικιλία είναι ζωή.

Υπάρχουν στρατιές ανθρώπων, για παράδειγμα, που προτιμούν τους ψηλούς ή τους κοντούς, τους ξανθούς ή τους μελαχρινούς, τους λεπτούς ή τους παχουλούς, τους λιγομίλητους ή τους φλύαρους και ούτω καθεξής. Όσο λιγότερο απολογούμαστε γι’ αυτό που είμαστε τόσο πιο σίγουρο είναι ότι η αγάπη θα διαρκέσει. Με υπομονή, θα ανακαλύψουμε εκείνους που θα μας αγαπήσουν.

Και τότε θα ζήσουμε μια ζωή απαλλαγμένη από τεχνάσματα και ψέματα, μια ζωή στην οποία θα έχουμε την ελευθερία να είμαστε αυτοί που είμαστε.

Ένδον σκάπτε: Η αληθινή ευτυχία κατοικεί μέσα μας

«Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος για τα ωραία και μεγάλα έργα η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα ενθάρρυνσι κ’ επιτυχία να σε αρνείται· να σ’ εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες, και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες. Και τι φρικτή η μέρα που ενδίδεις, (η μέρα που αφέθηκες κ’ ενδίδεις), και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα, και πηαίνεις στον μονάρχην Aρταξέρξη που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του, και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια. Και συ τα δέχεσαι με απελπισία αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις. Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει· τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών, τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε· την Aγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους. Aυτά πού θα σ’ τα δώσει ο Aρταξέρξης, αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία· και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις.»
Κωνσταντίνος Π.Καβάφης

Άλλα ζητεί η ψυχή μας, γι’ άλλα κλαίει… Και η απόγνωση αυτή φωτογραφίζεται με απόλυτη σαφήνεια στους στίχους της Σατραπείας του Κ. Καβάφη. Δεν πιστεύω πως πρόκειται για το αίσθημα του ανικανοποίητου. Πρόκειται για την έλλειψη της συνειδησιακής ωριμότητας, για ψυχική δυσαρμονία. Τελικά, νομίζω, πως η ισορροπία της ψυχής και η συναισθηματική-κοινωνική νοημοσύνη του ατόμου έγκειται κυρίως στην κατανόηση πως η κοινωνία-όσο τέλεια κι αν είναι αυτή- αδυνατεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του κάθε μέλους της. Πόσοι όμως είναι αυτοί οι οποίοι συμβιβάζονται με αυτήν την ιδέα, συνθηκολογούν και συνειδητά θυσιάζουν ένα μέρος της ελευθερίας τους; Αρχίζω να πιστεύω πως τις περισσότερες φορές ο συμβιβασμός αυτός αποτελεί προϊόν καταναγκασμού.

Το μεγαλύτερο μέρος των επιθυμιών, των αναγκών και των εγγενών δυνατοτήτων μας παραμένουν θαμμένες μέχρι το τέλος της ζωής μας. Όμως, κάθε ανθρώπινο ον έχει βούληση και αν αγωνιστεί, μπορεί να αποκτήσει ελεύθερη βούληση. Αρκεί να καταλάβει. Να γνωρίσει. Αρκεί η γνώση να γίνει αυτεπίγνωση και το οίδα να γίνει σύνοιδα. Μοιάζουμε, λένε, σαν τα παγόβουνα που μόνο την κορυφή τους μπορούμε να δούμε. Μόνο το 1/8 των αναγκών μας φέρνουμε στην επιφάνεια. Τα 7/8 τα αγνοούμε… Ίσως να είναι αλήθεια πως πάντοτε φοβόμαστε αυτό που δεν κατανοούμε και υποσυνείδητα το θέτουμε σε δεύτερη μοίρα.

Πόσο δυσάρεστο όμως είναι να συμβαίνει αυτό με τον ίδιο μας τον εαυτό; Η αποτυχία μας να φωτίσουμε τις σκοτεινές πτυχές μας και η αδυναμία μας να αποσυμβολίσουμε τα μηνύματα που εκείνος μας στέλνει μας καθιστούν ευάλωτους και μονόπλευρους. Είναι μεγάλη συμφορά, λέει ο ποιητής, να είσαι φτιαγμένος για τα ωραία και τα μεγάλα έργα, να έχεις την ικανότητα να δημιουργήσεις κάτι σπουδαίο και οι συγκυρίες της ζωής να σου στερούν την πολύτιμη εκείνη ευκαιρία που θα σου έδινε την απαραίτητη ενθάρρυνση για να δείξεις την σπουδαιότητα του ξεχωριστού σου “είναι”.

Παρολ’ αυτά υποστηρίζω θερμά πως πρόκειται περισσότερο για προσωπική ευθύνη παρά για αποτέλεσμα μιας σειράς γεγονότων. Πρόκειται για την επιλογή της εύκολης λύσης, για το συμβιβασμό και την απόφαση να εγκαταλείψει κανείς τα όνειρά του… Και τότε αποδέχεται με -φαινομενική- ευγνωμοσύνη τα δώρα του Πέρση Βασιλιά. Η απελπισία όμως για την κατάντια αυτή κατοικεί μέσα του γιατί η εναλλακτική επιλογή δεν έχει την ίδια αξία. Αποτελεί μεν μια λύση ικανοποιητική όμως ταυτίζεται και με την εγκατάλειψη των ονείρων του, των πραγματικών επιθυμιών του και των στόχων του. Την εγκατάλειψη ό, τι πολυτιμότερου είχε.

Αυτοεικόνα και σχολική προσαρμογή

«Ποιος είμαι;», «Τι με κάνει να ξεχωρίζω από τους άλλους;», «Ποιες είναι οι δυνατότητες και ποιες οι αδυναμίες;», «Τι μπορώ να κάνω για να ξεπεράσω τις αδυναμίες μου;» είναι μερικά από τα ερωτήματα που συνοδεύουν τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οι απαντήσεις που δίνουν οι άνθρωποι στα παραπάνω ερωτήματα βασίζονται στην εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Η αυτοεικόνα αφορά τις ιδέες, τις αξίες, τις πεποιθήσεις, τις ικανότητες που έχει ένα άτομο για τον εαυτό του και καθορίζει τους στόχους και τις επιλογές του (Zlate, 1999). 

 

Στα παιδιά και στους/στις εφήβους/ες, συχνά μπορεί να εκφράζουν απόψεις για τον τρόπο που βλέπουν τον εαυτό τους όπως: «Τα πόδια μου είναι αρκετά χοντρά και δεν φαίνονται ωραία», «Δεν είμαι τόσο ψηλός όσο οι συμμαθητές μου», «Είμαι καλή στα μαθηματικά», «Δεν είμαι τόσο καλός στο ποδόσφαιρο όσο ο Γιώργος», «Τα υπόλοιπα παιδιά θα κάνουν ότι τους πω, γιατί είμαι η αρχηγός της τάξης».

Η εικόνα για τον εαυτό μας χτίζεται από πολύ μικρή ηλικία και καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή της διαδραματίζει η οικογένεια και το σχολείο (Magdalena, 2015). Το παιδί ξεκινά να διαμορφώνει την εικόνα για τον εαυτό μέσα από τη συνδιαλλαγή του με το κοινωνικό περιβάλλον. Κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, μέσα από τις αισθήσεις και την ανάπτυξη της κινητικής του δραστηριότητας το παιδί ανακαλύπτει, αποκτά καινούργιες εμπειρίες, με αποτέλεσμα να διαφοροποιείται και να αποκτά εμπιστοσύνη στις ικανότητες του (Magdalena, 2015).

Με την είσοδο του παιδιού στην εκπαίδευση κατά τη διάρκεια της μέσης παιδικής ηλικίας, η εικόνα του παιδιού που έχει για τον εαυτό του επηρεάζεται από τις επιδόσεις του στο σχολείο και από τη σύγκρισή του με τους άλλους (Rubin, Bukowski, Parker, 1998). Οι επιβραβεύσεις που θα έρθουν μέσα από τις επιτυχίες στο σχολείο, η θέση του/της στις παρέες των συνομηλίκων, δηλαδή ο τρόπος που θα συμπεριφερθεί απέναντι στα άλλα παιδιά, τους ρόλους που θα αναλάβει, πως οι υπόλοιποι τον/την βλέπουν επηρεάζουν τη διαμόρφωση θετικής ή αρνητικής αντίληψης για τον εαυτό (Οrmord, 2000). Το παιδί μπορεί να δώσει πολλά σημάδια για το πώς νιώθει και σκέφτεται για τον εαυτό του, αρκεί οι άνθρωποι που είναι κοντά του, όπως οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά του (Kaur, 2015).

Η περίοδος της εφηβείας σηματοδοτεί τη δημιουργία μια νέας ταυτότητας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η αυτογνωσία του μαθητή μέσα από τη συνειδητοποίηση των δυνατών του σημείων αλλά και των αδυναμιών του μπορεί να βοηθήσει στη σχολική επιτυχία (Gorghiu, Voicu, Gorghiu, 2015).

Η θετική αυτοεικόνα που θα έχει ο/η έφηβος ενδυναμώνει την αυτοαποτελεσματικότητα του/της, δηλαδή την εμπιστοσύνη στον εαυτό του/της ότι μπορεί να τα καταφέρει (Lent, Brown, & Larkin, 1986). Το γεγονός αυτό βοηθά τόσο στη μαθησιακή επιτυχία όσο και στη κοινωνική ενσωμάτωση στη σχολική κοινότητα.

Η αποδοχή του εαυτού από τον ίδιο τον/την έφηβο/η αποτελεί οδηγό για να εκτιμήσει και να σεβαστεί τους άλλους. Οι διαφωνίες δεν χρειάζεται να έχουν πάντα έναν νικητή κι έναν χαμένο και να οδηγούν σε ρήξη των σχέσεων αλλά μπορούν να επιλυθούν όταν δεν στοχεύουν στον υποβιβασμό του άλλου, στην αυτοκατηγορία ή στο ότι φταίνε πάντα οι άλλοι (Gorghiu, Voicu, Gorghiu, 2015). Οι δεξιότητες αυτές που αποκτώνται κατά τη συνδιαλλαγή τόσο μεταξύ των μελών στην οικογένεια όσο και στο σχολείο, στην ενηλικίωση βοηθούν το άτομο στην κοινωνική του προσαρμογή φροντίζοντας να παραμένει υγιές τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.

Το σχολείο επηρεάζει την εικόνα που θα αναπτύξουν οι μαθητές και οι μαθήτριες για τον εαυτό τους. Σε μαθησιακό επίπεδο η τήρηση του προγράμματος και η ανάπτυξη υπευθυνότητας που έρχεται μέσα από τις εργασίες που αναθέτει ο/η εκπαιδευτικός σε συνδυασμό με τη θετική εικόνα επηρεάζουν την κοινωνικοποίηση και την ακαδημαϊκή επιτυχία (Albert-Green, 2005). Η αποδοχή από τους συνομηλίκους και η συνεργασία αποτελούν παράγοντες που ευνοούν την προσαρμογή των μαθητών .

Η κοινωνική και η συναισθηματική προσαρμογή πηγάζει από τη θετική αντίληψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του και τον βοηθούν να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες αντέχοντας στις πιέσεις που του ασκούνται.

Οι μαθητές που έχουν χαμηλή κοινωνική και εκπαιδευτική προσαρμογή αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και προβλήματα όπως έλλειψη κινήτρων, βιώνουν θυμό, ανησυχία και στεναχώρια που μπορεί να οδηγήσουν σε σχολική αποτυχία (Yengimolki, Kalantarkousheh, & Malekitabar, 2015).

Η εικόνα που έχει ένα άτομο για τον εαυτό του χτίζεται από πάρα πολύ μικρή ηλικία και μπορεί να μεταβληθεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Σε κάθε αναπτυξιακή φάση διαφορετικοί παράγοντες επηρεάζουν το χτίσιμο της αυτοεικόνας του. 

 

Μερικοί τρόποι για το χτίσιμο μιας θετικής αυτοεικόνας είναι:

● Φράσεις του γονιού ή του εκπαιδευτικού όπως «Μπράβο», «Καλή προσπάθεια», «Συνέχισε», δείχνουν στο παιδί ότι βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση και ξεκινά να εμπιστεύεται περισσότερο το εαυτό του.

● Η συμμετοχή του παιδιού σε εξωσχολικές δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός, μπορεί να δημιουργήσουν μια θετική εικόνα για το σώμα, να δει δυνατότητες που έχει, να γνωρίσει καινούργια άτομα, να περνάει ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο, να θέσει στόχους και να λάβει ικανοποίηση μέσα από την εκπλήρωση τους.

● Οι δυσκολίες που μπορεί να έχει ένα παιδί στο σχολείο μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από την αναγνώριση τους, τη συζήτηση ότι πάντα υπάρχουν αποτυχίες ή απογοητεύσεις αλλά πάντα μπορούμε να προσπαθήσουμε ξανά.

● Η ανοιχτή επικοινωνία γονιού-παιδιού βοηθά το παιδί στην εξεύρεση λύσεων και στην επίλυση των προβλημάτων. Το παιδί είναι σημαντικό να νιώθει άνετα να εκφράσει τη γνώμη του σε ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει και έπειτα ο γονιός να δώσει τις κατάλληλες κατευθύνσεις και συμβουλές.

Η ανάπτυξη ενός οικογενειακού περιβάλλοντος αποδοχής και φροντίδας βοηθούν το παιδί να μοιραστεί τις ανησυχίες ή τα προβλήματα του/της. Η υποστήριξη, η επιβράβευση και ο έλεγχος του γονιού για την προστασία και την ευημερία του παιδιού τροφοδοτούν το παιδί με θετικές σκέψεις και συναισθήματα, ώστε να θωρακίζεται απέναντι στην ανασφάλεια, στο θύμο, στην ενοχή που μπορεί να βιώσει στις κοινωνικές του σχέσεις.

Επιστήμονες με νέα κλίμακα ταξινόμησης των πλανητών δείχνουν την ανάγκη συνεργασίας ανθρώπου-βιόσφαιρας

Τον Φεβρουάριο οι αστρονόμοι της NASA ανακάλυψαν επτά πλανήτες σαν τη Γη, χώροι που εν δυνάμει μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή, που περιφέρονται γύρω από το άστρο TRAPPIST-1, όχι πολύ μακριά από τον πλανήτη μας. Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη ανακαλύψει ζωή ή στοιχεία πολιτισμού σε αυτούς ή σε άλλους πλανήτες. Όμως στην έρευνα για εξωγήινη νοημοσύνη, συχνά κατηγοριοποιούν τους υποθετικούς κόσμους σύμφωνα με το ποσό της ενέργειας που οι κάτοικοί τους θα μπορούσαν δυνητικά να αντλήσουν. Αυτό το κάνουν χρησιμοποιώντας μια κλίμακα γνωστή ως κλίμακα Kardashev. Η κλίμακα που ονομάστηκε έτσι το 1964 από τον Σοβιετικό αστρονόμο Nikolai Kardashev, λαμβάνει τη χρήση της ενέργειας ως βασικό δείκτη της ανάπτυξης ενός πολιτισμού και τοποθετεί αυτούς τους υποθετικούς πολιτισμούς σε μια από τρεις κατηγορίες:

Έναν πολιτισμό Τύπου 1 – μακρινός ακόμη στόχος για τη Γη – που χρησιμοποιεί όλη την ενέργεια που φθάνει στον πλανήτη από το γονεϊκό άστρο (στην περίπτωση της Γης από τον Ήλιο)

Έναν πολιτισμό Τύπου 2 που είναι ικανός να χρησιμοποιεί όλη την ενέργεια που προέρχεται από το άστρο του και το πλανητικό σύστημα.

Έναν υπερανεπτυγμένο πολιτισμό Τύπου 3 που αξιοποιεί όλη την ενέργεια του γαλαξία στον οποίο βρίσκεται.

Η κλίμακα Kardashev υπήρξε για δεκαετίες ένα χρυσό τυπικό σύστημα ταξινόμησης για να σκεφτόμαστε τους «εξω-πολιτισμούς». Ωστόσο δεν ελάμβανε υπόψη πώς ένας πολιτισμός επηρεάζει τον ίδιο τον πλανήτη του όταν συλλέγει και χρησιμοποιεί την ενέργεια. Η έλλειψη αυτή είναι όλο και πιο σημαντική καθώς, στο μισό του αιώνα από τότε που ο Kardashev πρότεινε το ταξινομητικό σχήμα του, συγκεντρώνονται στοιχεία ότι ο εντατικής χρήσης της ενέργειας βιομηχανικός πολιτισμός μας επηρεάζει τον πλανήτη μας. Δεδομένων αυτών των επιδράσεων, μπορούν πλανήτες και πολιτισμοί να συνυπάρξουν για πολύ καιρό; Και αν ναι, πώς;

Για να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, μια ομάδα ερευνητών υπό την ηγεσία του Adam Frank, καθηγητή Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο του Rochester, κατασκεύασε ένα νέο σχήμα ταξινόμησης για την εξέλιξη των πολιτισμών που βασίζεται στην ιδέα ότι δεν είναι μόνο το πόση ενέργεια χρησιμοποιεί που έχει σημασία, αλλά και πώς τη χρησιμοποιεί. Με αυτή τη νέα κλίμακα, οι ερευνητές προσδιορίζουν ότι για να επιβιώσει για μακρύ χρονικό διάστημα, ένας πολιτισμός ή πρέπει να μάθει να «σκέφτεται σαν ένας πλανήτης» – ή να ρισκάρει το χαμό του πολιτισμού.

Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Anthropocene, οι ερευνητές πραγματεύονται αυτό το νέο σύστημα ταξινόμησης ως ένα τρόπο θεώρησης που σχετίζεται με τη βιωσιμότητα σε πλανητική κλίμακα. «Η ανακάλυψη των επτά νέων εξωπλανητών που περιφέρονται γύρω από το σχετικά κοντινό άστρο TRAPPIST-1 μας παρακινούν να ξανασκεφτούμε τη ζωή στη Γη», αναφέρει η Marina Alberti, μια από τους συγγραφείς της μελέτης από το Πανεπιστήμιο της Washington. «Διευρύνει τη δυνατότητα να διευρυνθεί η κατανόησή μας για τη δυναμική του πλανητικού συστήματος και θέτει τα θεμέλια για να διερευνηθεί μια διαδρομή για μα μακροχρόνια βιωσιμότητα».

Η βιόσφαιρα της Γης – το σφαιρικό στρώμα όπου υπάρχει η ζωή – είναι μοναδική στο ότι η παρουσία της ζωής έχει μεταβάλλει την ατμόσφαιρα που περιβάλει τον πλανήτη και τη λιθόσφαιρα από κάτω. Ο ερευνητές σημειώνουν ότι η γρήγορη αστικοποίηση – συμπεριλαμβανομένων της αποψίλωσης των δασών, της μόλυνσης του αέρα και της αυξανόμενης ζήτησης ενέργειας – έχει καταστροφικές συνέπειες στον πλανήτη. Αυτή τη στιγμή η περισσότερη ενέργεια στη Γη προέρχεται από τα ορυκτά καύσιμα, μια περιορισμένη πηγή που ασκεί πίεση στα οικοσυστήματα της Γης.

Οι άνθρωποι πρέπει να βρουν νέους τρόπους να παράγουν έργο από την ενέργεια που συλλέγουν προκειμένου να διατηρηθεί ο πολιτισμός, λένε οι ερευνητές, οι οποίοι θεωρούν ότι πρέπει να διαμορφωθεί ένα σχέδιο άντλησης ενέργειας που θα διατηρείται ταυτόχρονα και η υγεία της βιόσφαιρας του πλανήτη. «Οι άνθρωποι είναι μέρος της βιόσφαιρας και έτσι χρειάζεται να εργαστούν μαζί της για τα επόμενα βήματα της πλανητικής εξέλιξης», λέει ο Frank.


Το νέο σύστημα κατηγοριοποίησης για την πλανητική εξέλιξη συνίσταται από πέντε επίπεδα:

Κατηγορία Ι: Πλανήτες χωρίς ατμόσφαιρα. Η ικανότητα του πλανήτη να αλλάζει και να εξελίσσεται είναι εξαιρετικά περιορισμένη. (ο Ερμής ή το φεγγάρι της Γης)

Κατηγορία ΙΙ: Πλανήτες με ατμόσφαιρες αλλά χωρίς μορφές ζωής. Η ροή των αερίων και των υγρών οδηγεί σε αλλαγή και εξέλιξη στη μορφή του κλίματος και των καιρικών συνθηκών. (Αφροδίτη και Άρης)

Κατηγορία ΙΙΙ: Πλανήτες με μια «λεπτή» βιόσφαιρα που μπορεί να υποστηρίξει ορισμένη βιολογική δραστηριότητα, αλλά δεν επηρεάζει τον πλανήτη ως όλο. Δεν υπάρχουν τωρινά παραδείγματα των πλανητών της κατηγορίας ΙΙΙ. Ωστόσο, πριν από 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια, πριν η ζωή δημιουργήσει την ατμόσφαιρα οξυγόνου, θα ήταν ένας κόσμος κατηγορίας ΙΙΙ. Εάν ο πρώιμος Άρης φιλοξενούσε ζωή όταν είχε υγρό νερό στην επιφάνειά του τότε επίσης μπορεί να ήταν ένας κόσμος κατηγορίας ΙΙΙ. Με την εμφάνιση της ζωής, νέες μορφές αλλαγής, εξέλιξης και νέες καταστάσεις γίνονται δυνατές.

Κατηγορία ΙV: Πλανήτες με πυκνή βιόσφαιρα που επηρεάζει ισχυρά τη ροή ενέργειας και λειτουργούν με το υπόλοιπο των πλανητικών συστημάτων. Πλανήτες που εξελίσσονται μαζί με τις βιοσφαίρές τους, καθώς η ζωή κυριαρχεί σε πολλές από τις διεργασίες που συμβαίνουν μεταξύ της επιφάνειας και της ανώτερης ατμόσφαιρας. (Η Γη σήμερα)

Κατηγορία V: Πλανήτες στους οποίους ένα εντατικά ενεργειακό τεχνολογικό είδος εγκαθιστά ένα βιώσιμο σχήμα συνεργασίας με τη βιόσφαιρα που αυξάνει την παραγωγικότητα και των δυο. Σε αυτούς τους πλανήτες ο πολιτισμός αυξάνει την ικανότητα της βιόσφαιρας να καινοτομεί και να εξελίσσεται.

Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνητών, η Γη μπορεί να φτάσει στην κατηγορία V στο μέλλον εάν η ανθρωπότητα προωθήσει επιτυχώς την συλλογή ενέργειας σε μορφές όπως η ηλιακή που δεν βλάπτει την βιόσφαιρα. Αν και οι ερευνητές δεν μπορούν να συμπεράνουν προς το παρόν ότι υπάρχουν ανεπτυγμένοι εξωγήινοι πολιτισμοί στον Γαλαξία μας, προηγούμενη εργασία του Frank δείχνει ότι αν δεν είναι οι νόμοι του σύμπαντος ισχυρά προκατειλημμένοι εναντίον τους, άλλοι τεχνολογικά ανεπτυγμένο πολιτισμοί είναι πιθανό να υπήρξαν σε κάποιο σημείο της κοσμικής ιστορίας. «Το σύμπαν έχει δημιουργήσει πολλές ευκαιρίες για αυτό που συμβαίνει σε μας να έχει συμβεί πριν», αναφέρει ο Frank. «Ξεκινάμε υποθέτοντας ότι είχαν υπάρξει πλανήτες κατηγορίας V».

Και με τι μπορεί να μοιάζει ένας πλανήτης κατηγορίας V; Ο Frank απαριθμεί διάφορους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι στη Γη μπορεί να σχηματίσουν μια τεχνολογική συνεργασία μεταξύ βιόσφαιρας και πολιτισμού, όπου συμπεριλαμβάνονται το «πρασίνισμα» μεγάλων ερήμων όπως η Σαχάρα βρίσκοντας τρόπους να φυτευτούν δένδρα που θα απορροφούν άνθρακα και θα απελευθερώνουν οξυγόνο, ή δημιουργώντας γενετικά τροποποιημένα δένδρα με φωτοβολταϊκά φύλλα που μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε ηλεκτρισμό.

«Ο πολιτισμός προκύπτει ως μέρος μιας βιόσφαιρας», σημειώνει ο Frank. «Ένας πολιτισμός Τύπου 2 της κλίμακας του Kardashev θα μπορούσε να ζήσει χωρίς βιόσφαιρα. Όμως ένας νεανικός πολιτισμός, σαν τον δικό μας, πρέπει να θεωρεί τον εαυτό του ως τμήμα της βιόσφαιρας. Δεν είμαστε ξεχωρισμένοι από αυτή, είμαστε μόλις το τελευταίο πείραμα στην πορεία της εξέλιξης της ζωής στη Γη. Εάν δεν είμαστε προσεκτικοί, θα προχωρήσει χωρίς εμάς».

Πού πάει ο έρωτας όταν τον διώχνουν;

Πού πάει ο έρωτας όταν φύγει; Όταν ήταν εδώ, ορμητικός, ανεβαστικός, αμοιβαίος, υπέροχος; Όταν έρχεται απρόσκλητος και καταιγιστικός, αλλά εξ ορισμού εφήμερος. Ο έρωτας όταν φεύγει μόνος του αφήνει πίσω μόνο ζεστασιά. Φεύγει, όχι γιατί τελειώνει, αλλά γιατί αλλάζει. Μεγαλώνει, ωριμάζει, αμβλύνεται, μεταβάλλεται. Αγάπη γίνεται και νοιάξιμο. Τα ίχνη του μένουν πάντα εκεί, μπλεγμένα σε μια γλυκιά καθημερινότητα.

Η καψούρα του γίνεται χάδι. Η κτητικότητά του γίνεται κατανόηση και ο αυθορμητισμός του επιλογή. Ο καφές του το πρωί πριν ξυπνήσει και το αγαπημένο του φαγητό το μεσημέρι πριν πεινάσει. Το μήνυμα χωρίς λόγο και τα άπειρα λόγια. Τα ψιθυριστά τη νύχτα, τα ήρεμα τη μέρα, τα θυμωμένα, τα κατευναστικά, τα όμοια και τα ανόμοια. Αμοιβαία και αμφίδρομη φροντίδα γίνεται. Οικείο άγγιγμα και γλυκιά συνήθεια. Ο έρωτας αυτός αφήνει μέσα σου εκτίμηση και θαυμασμό. Επιβεβαιώνει κάθε στιγμή την επιλογή σου, είτε θέλεις να τον φιλήσεις, είτε θέλεις να τον πνίξεις. Ο θυμός είναι στιγμιαίος, τα νεύρα φευγαλέα. Η κούραση και η βαρεμάρα φεύγουν με τα γέλια του σήμερα και τα σχέδια του αύριο. Αγαπάς.

Πού πάει ο έρωτας όταν σου τον διώχνουν όμως; Όταν ήταν εδώ, ορμητικός αλλά απογοητευτικός, αυθόρμητος αλλά καταστρεπτικός. Δυναστικός, ολέθριος, εκρηκτικός. Τι γίνεται όταν ήταν φωτιά σβήσει; Όταν περάσει μέσα από τον πόθο και δε μείνει τίποτα για να συνεχίσεις; Αδιαφορία γίνεται. Περνάς δίπλα από τον άλλο και ούτε ένα βλέμμα. Η καλημέρα περιττή, τα λόγια αχρείαστα. Όσα μοιράστηκες γίνανε πάλι δικά μου και δικά σου και όσα επιθύμησες γίνανε παρελθόν. Αδιαφορείς.

Και κάποιες φορές είναι η ορμή του έρωτα τόσο καταστροφική, που η φωτιά δε σταματά απλά να σιγοκαίει και να μας ζεσταίνει. Κάποιες φορές δε σβήνει μόνο. Κάποιες φορές η φωτιά γίνεται πάγος. Δε μεγαλώνει, δεν ομορφαίνει, δεν αποχωρεί σιωπηλά και ήρεμα. Δεν αφήνει αναμνήσεις και μουσικές πίσω της. Έρχεται και θρονιάζεται πάνω στο πιο κρύο συναίσθημα που μπορεί να επιλέξει. Στην περιφρόνηση. Μένεις με τη φρικτή σκέψη ότι πόθησες εκείνο που δεν εκτιμάς. Αυτό που σε υποτίμησε και εσύ το υπερτίμησες. Αυτό που επέτρεψες να σε παρασύρει και έπειτα το απαξίωσες γιατί απλούστατα το γνώρισες. Το έζησες και το έκρινες μικρό, κατώτερο, ανάξιο. Αυτό το κρύο συναίσθημα βγαίνει από εσένα και επιστρέφει τελικά σε εσένα ακόμη πιο παγωμένο . Γιατί βάζει στο μικροσκόπιο την επιλογή σου και εσένα τον ίδιο τελικά. Είναι τόσο κόντρα με το μεγαλείο του έρωτα, που σχεδόν σε τρομάζει. Ταρακουνά με δύναμη την κρίση σου, σου κουνάει επιδεικτικά το δάχτυλο και σε ταράζει. Περιφρονείς και περιφρονείσαι .

Ναι, κάποιες φορές ο έρωτας γίνεται αγάπη, μέσα σε μια κούπα καφέ. Άλλες γίνεται ένα αδιάφορο νεύμα στο δρόμο και άλλες μένει ένα μεγάλο ερωτηματικό που ποτέ δε βρίσκει απάντηση. Όμως, τυχερός ή άτυχος, πάντα θα αναρωτιέμαι πόσο τυφλός είναι τελικά…

Δεν είναι δειλός αυτός που βουλιάζει στα σκοτάδια του

Υπάρχουν πολλοί τρόποι που ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει τον πόνο. Ένας σημαντικός μηχανισμός του ανθρώπου στην αντιμετώπιση ενός πόνου, ο οποίος δεν λαμβάνεται τόσο υπόψην είναι η επιδείνωση του. Το να πιέζει κανείς δυνατά το σημείο που τον πονά είτε πρόκειται για σωματικό η ψυχικό. Με αυτόν τον τρόπο νιώθει, κατα κάποιον τρόπο, ανακούφιση. Το συναίσθημα ή αίσθηση κορυφώνεται και εντίνεται. Είναι ένας τρόπος και αυτός να εκφραστεί. Η έκφραση ή η αίσθηση του να είσαι ζωντανός δεν είναι πάντοτε ένας δομημένος λογικός όμορφος λόγος. Είναι συχνά μία παράλογη παραμορφωμένη φωνή.

Φτάνοντας στον έσχατο πόνο έχεις εξαντλήσει κάθε πηγή του που δεν μένει παρά ξεφλουδίζοντας, να παρουσιαστείς ως ένας άνθρωπος νέος, απαλλαγμένος από τα νεκρά κύτταρα.

Άλλοι άνθρωποι αποφεύγουν τον πόνο. Προσπαθούν να τον κρύψουν μέσα από την καθημερινή τους ρουτίνα και όταν εκείνος απειλεί να ξετρυπώσει κάποιες Κυριακές απωθούν κάθε αρνητική σκέψη.

Αποτελεσματικότερος τρόπος για να διώξεις το άσχημο είναι να γεμίσεις την ζωή σου με το όμορφο, ώσπου το πρώτο να αναγκαστεί να αποχωριστεί, μη χωρώντας. Δεν ξέρω εάν μπορείς απλά να κλείσεις την πόρτα στο σκοτεινό δωμάτιο. Νομίζω πως πρέπει να αφήσεις το φως να εισχωρίσει μέσα του.

Δεν είναι το δωμάτιο από την φύση του αιωνίως εχθρικό. Είναι το σκοτάδι που προκαλεί στραβοπατήματα και δημιουργεί ιδέες για φαντάσματα κάτω από το κρεβάτι.

Δεν πιστεύω πως είναι δειλός αυτός που βουλιάζει στα σκοτάδια του. Είναι γενναίος ο άνθρωπος που δε φοβάται να ζήσει και στα σκοτάδια του. Που κλείνεται από επιλογή μέσα στο σκοτεινό δωμάτιο ώσπου να μην το φοβάται πια. Ώσπου να γνωριστεί με τον χώρο και να μάθει πως να περπατά στα τυφλά. Δειλός αρχίζεις να γίνεσαι όταν έχεις βρει το παράθυρο που θα φωτίσει τον χώρο και αρνείσαι να το ανοίξεις. Περιφέρεσαι στα σκοτεινά 10 τετραγωνικά σου τα πλέον γνώριμα αγκαλιά με τα φαντάσματά σου.

Όταν ο πόνος δεν έχει καμία άλλη γνώση να σου προσφέρει, όταν μένεις στάσιμος, όταν δεν είναι πια ένα εμπόδιο στην ζωή σου αλλά μία δικαιολογία που προβάλεις για να μην ζήσεις. Είσαι δειλός γιατί φοβάσαι μην ο ήλιος σου πληγώσει τα μάτια. Αλλά ο ήλιος το πιθανότερο απλά να σε φωτίσει, να σε ζεστάνει. Ο ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν φοβάται να βιώσει όλα τα συναισθήματα του. Ο δυνατός άνθρωπος ξέρει πότε πρέπει να τα αφήσει να φύγουν όταν αυτά πλέον δεν του προσφέρουν. Γιατί προσφέρουν, όλα προσφέρουν, μέσα στο χρονικό διάστημα που τους αναλογεί.

Γιατί τελικά ο χρόνος ανακοινώνει τη δικαστική απόφαση της φύσης για την αξία όλων των πλασμάτων

Η μαγεία της απόστασης μας δείχνει παραδείσους οι οποίοι, όπως οι οπτικές αυταπάτες, εξαφανίζονται όταν τους πλησιάζουμε. Η ευτυχία βρίσκεται επομένως πάντα στο μέλλον ή επίσης στο παρελθόν, και το παρόν μπορεί να συγκριθεί με ένα μικρό σκοτεινό σύννεφο που ο αέρας το παρασέρνει πάνω από μια ηλιόλουστη επιφάνεια- πριν και πίσω από αυτό είναι όλα φωτεινά. Μόνο αυτό το ίδιο ρίχνει πάντα έναν ίσκιο. Έτσι το παρόν εμφανίζεται πάντοτε ανεπαρκές, το μέλλον αβέβαιο, το παρελθόν ανεπίστρεπτο. Η ζωή, με τις μικρές, μεγαλύτερες και μεγάλες αντιξοότητές της, που συμβαίνουν κάθε ώρα, κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα, κάθε χρόνο, με τις απατηλές ελπίδες της και τις ατυχίες που ανατρέπουν όσα λογαριάζαμε, έχει τόσο καθαρά τη σφραγίδα από κάτι το οποίο είναι προορισμένο να μην μπορούμε να το χαρούμε, ώστε είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς μπορέσαμε να το παραγνωρίσουμε και να πιστέψουμε ότι αυτό βρίσκεται εδώ για να προσφέρει την απόλαυση και για να είναι ο άνθρωπος ευτυχισμένος.

Πιο πολύ εκείνη η συνεχής παραπλάνηση και απογοήτευση, όπως και η γενική ιδιοσυστασία της ζωής, παρουσιάζεται σαν να έχει σκοπό και σχέδιο να δημιουργήσει την πεποίθηση ότι όλες μας οι προσπάθειες, οι ενέργειες και οι αγώνες δεν έχουν καμία αξία, ο κόσμος είναι σε όλες του τις άκρες χρεοκοπημένος, και η ζωή μια επιχείρηση που δεν καλύπτει τα έξοδα – για να αποτραπεί η βούλησή μας γι’ αυτή. Εκείνος μέσα από τον οποίο αυτή η μηδαμινότητα όλων των αντικειμένων της βούλησής μας γίνεται αντιληπτή από τη νόηση που είναι ριζωμένη στο άτομο είναι κατ’ αρχάς ο χρόνος. Αυτός είναι η μορφή μέσα από την οποία εκείνη η μηδαμινότητα των πραγμάτων εμφανίζεται σαν η φθορά τους, δυνάμει της οποίας όλες οι απολαύσεις και οι χαρές μας περνάνε μέσα από τα χέρια μας και μεταβάλλονται σε τίποτα, και εμείς ρωτάμε μετά παραξενεμένοι πού είναι. Εκείνη η ίδια η μηδαμινότητα είναι επομένως το μόνο αντικειμενικό του χρόνου, δηλαδή αυτό που αντιστοιχεί στη φύση των πραγμάτων αυτών καθαυτών, δηλαδή αυτό, έκφραση του οποίου είναι η μηδαμινότητα. Γι’ αυτό λοιπόν ο χρόνος είναι η a priori αναγκαία μορφή όλων των πραγμάτων που μας γίνονται αντιληπτά με την παρατήρηση: όλα τα πράγματα πρέπει να εμφανίζονται σε αυτόν, όπως και εμείς οι ίδιοι. Επομένως η ζωή μας μοιάζει κατ’ αρχάς με μια πληρωμή την οποία λαμβάνει κάποιος σε πολλά μικρά κέρματα, μετά όμως πρέπει να δώσει την απόδειξη: είναι οι μέρες- η απόδειξη είναι ο θάνατος. Γιατί τελικά ο χρόνος ανακοινώνει τη δικαστική απόφαση της φύσης για την αξία όλων των πλασμάτων που εμφανίζονται σε αυτή με το που τα εξολοθρεύει:

Κι αυτό με το δίκιο του: γιατί όλα όσα γίνονται
Αξίζουν να αφανίζονται.
Γι’ αυτό καλύτερα θα ήταν να μην είχε γίνει τίποτα.
Goethe, Faust 1, στ. 1339 κ.ε.

Έτσι γηρατειά και θάνατος, προς τα οποία οδεύει κάθε ζωή, αποτελούν την προερχόμενη από την ίδια τη φύση καταδικαστική απόφαση για τη βούληση για ζωή, το οποίο σημαίνει ότι αυτή η βούληση είναι μια προσπάθεια που αναγκαστικά θα αυτοακυρωθεί. «Αυτό που θέλησες», λέει, «τελειώνει έτσι· θέλε κάτι καλύτερο!» Η διδαχή που παρέχει στον καθένα η ζωή του συνίσταται γενικά στο ότι τα αντικείμενα των επιθυμιών του συνέχεια απατούν, κλυδωνίζονται και πέφτουν, επομένως φέρνουν πιο πολύ παίδεμα παρά χαρά· μέχρι που τελικά ολόκληρο το έδαφος και τα θεμέλια επάνω στα οποία στηρίζονται όλα αυτά καταρρέουν, με το που αφανίζεται η ίδια η ζωή του και λαμβάνει την τελευταία επιβεβαίωση πως όλες του οι προσπάθειες και οι επιθυμίες ήταν ένα πλάνεμα, ένας λανθασμένος δρόμος:

Μέχρι που γηρατειά και πείρα, χέρι χέρι,
Τον οδηγούν στο θάνατο και τώρα ξέρει
Πως μετά τόσο διαρκή προσπάθεια δίχως σχόλη
Άδικο είχε μες στη ζωή του όλη
Rochester, A satyr against mankind

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Γιατί μας “βαραίνει” ψυχολογικά το σωματικό μας βάρος

Το αδυνάτισμα, η απώλεια κιλών και η βελτίωση της εξωτερικής μας εμφάνισης, υπαγορεύονται πολλές φορές, όχι μόνο από λόγους γενικότερης υγείας, αλλά από τις πιέσεις της κοινωνίας και των προτύπων ομορφιάς κάθε εποχής.

Το σωματικό βάρος μας απασχολεί όλους. Και στην προσπάθειά μας να το ελέγξουμε, πιεζόμαστε ψυχολογικά. Δεν είναι λίγες οι αναφορές για ανθρώπους που εκδηλώνουν συμπτώματα κατάθλιψης, αυξημένου στρες, υπερβολικού άγχους και άλλων συναφών διαταραχών, επειδή η πίεση αυτή επηρεάζει την ψυχική υγείας τους.

Η δρ Alexis Conason, κλινική ψυχολόγος με έδρα τη Νέα Υόρκη και επιστημονική συνεργάτιδα και ερευνήτρια στο Ερευνητικό Κέντρο Παχυσαρκίας και Διατροφής στο νοσοκομείο St. Luke-Roosevelt, επισημαίνει πέντε πράγματα που πρέπει ο καθένας να γνωρίζει, σχετικά με το σωματικό βάρος και την επίπτωση του στην ψυχολογία του.

Δείτε πώς τα περιγράφει η ίδια:

1. Η εικόνα που έχουμε για το σώμα μας δεν έχει απολύτως τίποτα να κάνει με το σωματικό μας βάρος

Όταν ξεκίνησα να επικεντρώνομαι στη θεραπεία της υπερφαγίας και το στρες της εικόνας του σώματος, σκέφτηκα ότι θα με επισκέπτονταν κυρίως άτομα “υπέρβαρα”, ή “παχύσαρκα”. Αυτό αποδείχθηκε ότι εντελώς λάθος υπόθεση από μέρους μου. Το μίσος για το σώμα δεν κάνει διακρίσεις ανάλογα με το μέγεθος. Θυμάμαι ξεκάθαρα την πρώτη φορά που το κατάλαβα αυτό: Πήγα στην αίθουσα αναμονής στο γραφείο μου, για να υποδεχτώ μια γυναίκα που μου είχε πει στο τηλέφωνο ότι ήταν χρειαζόταν βοήθεια, επειδή μισούσε την εμφάνισή της τόσο πολύ που ήταν μερικές φορές δύσκολο για εκείνη ακόμα και να βγει από το σπίτι της. Ξαφνιάστηκα όταν αντίκρισα μια ψηλόλιγνη γυναίκα που θεωρείτο πρότυπο ομορφιάς με κάθε πιθανό κριτήριο. Καθώς μπήκε στο γραφείο μου και με δάκρυα περιέγραψε το μίσος για τον εαυτό της, το σώμα της και την καταχρηστική σχέση που θεωρούσε ότι είχε με το φαγητό, συνειδητοποίησα ότι υπάρχει ένας κοινός πόνος στην ψυχή κάθε ατόμου, που έχει εξαπολύσει πόλεμο ενάντια στο σώμα του, ανεξάρτητα από το μέγεθός του.


2. Η αλλαγή στο σώμα σας δεν είναι η λύση στο πρόβλημα

Μας γίνεται μια πλύση εγκεφάλου στο να πιστεύουμε ότι αν το σώμα μας μοιάζει όπως ακριβώς θέλουμε (ή τέλος πάντων αν φαίνεται όπως μας “επιβάλλουν” οι… “ειδικοί”) τότε θα σταματήσουμε επιτέλους να μισούμε τον εαυτό μας τόσο πολύ. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Έχετε δει ποτέ μια παλιότερη φωτογραφία σας από όταν ενδεχομένως ήσασταν πιο αδύνατοι και να σκεφτήκατε “Κοίτα πόσο καλό σώμα είχα τότε, γιατί δεν το εκτιμούσα αυτό; Μακάρι να μπορούσα να φτάσω πάλι σε εκείνο το βάρος. Αυτήν τη φορά θα ήμουν ευτυχής”. Όχι. Δεν ήσασταν ευτυχής όταν ήσασταν σε αυτό το βάρος και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είστε ευτυχής ακόμα και αν επιστρέψετε σε αυτό, επειδή το πώς βλέπουμε το σώμα μας δεν έχει απολύτως σε τίποτα να κάνει με το πόσο ζυγίζουμε.

3. Το να κάνετε απλά δίαιτα δεν λειτουργεί

Ακόμη και αν η απώλεια βάρους σας κάνει να νιώσετε καλύτερα για τον εαυτό σας, το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει κανένας “καλός” και “σωστός” τρόπος που θα γίνει αυτό. Έμαθα αυτό το μάθημα κατά τη διάρκεια της θητείας μου ως ερευνήτρια για την παχυσαρκία. Παρακολούθησα διασκέψεις, όπου άκουσα τα αποτελέσματα ερευνών επί ερευνών όπου ξοδεύτηκαν εκατομμύρια δολάρια από κρατικές επιχορηγήσεις και μελέτες από τους κορυφαίους ειδικούς επί της παχυσαρκίας στον κόσμο, και όλες έφταναν στο ίδιο συμπέρασμα: Κανείς δεν ξέρει πώς να κάνουμε τους ανθρώπους να χάσουν βάρος και να το διατηρήσουν μακροπρόθεσμα. Κάθε μελέτη που διήρκησε μια σημαντική χρονική περίοδο παρακολούθησης είχε απογοητευτικά αποτελέσματα. Σχεδόν όλοι ξαναπαίρνουν τα κιλά που προσωρινά χάνουν.

4. Τα προβλήματα με την διατροφή δεν είναι βέβαιο ότι υποχωρούν, όταν θα καταφέρετε να αντιμετωπίσετε άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας

Είχα πολλούς ασθενείς οι οποίοι ήρθαν σε μένα μετά από χρόνια ψυχοθεραπείας. Μιλάω για πραγματικά καλές θεραπείες, στις οποίες οι ασθενείς αυτοί έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο και πέτυχαν αλλαγές σε πολλούς τομείς της ζωής τους. Αλλά ακόμα και όταν βελτίωσαν τα θέματα κατάθλιψης, άγχους, ή σχέσεων, εκείνα με την διατροφή τους και την εικόνα του σώματός τους συχνά παρέμεναν. Παρά το γεγονός ότι η υπερκατανάλωση τροφής συχνά προκαλείται από υποκείμενα συναισθηματικά προβλήματα, φαίνεται ότι η επίλυση αυτών των ζητημάτων δεν είναι αρκετή για να μας απελευθερώσει από την λάθος σχέση μας με το φαγητό και το σώμα μας.

5. Υπάρχει διέξοδος…

…και περιλαμβάνει το να αρχίσουμε να λειτουργούμε συνεργατικά με το σώμα σας και όχι εναντίον του. Το να καταπολεμάμε το ίδιο μας το σώμα θα είναι πάντα μια χαμένη μάχη. Σε τελική ανάλυση είναι σαν να καταπολεμάμε φυσιολογικές τάσεις που αναπτύχθηκαν μέσα από την εξέλιξη του ανθρώπου για να μας κρατούν ζωντανούς. Αλλά όταν καταφέρνουμε να ελέγξουμε και νε εκμεταλλευτούμε αυτές τις τάσεις, ώστε να ελέγχουμε και την διατροφή μας, τότε έχουμε ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να μας βγάλει από την δύσκολη κατάσταση, στην οποία βάζουμε τον εαυτό μας. Αυτή η διαδικασία περιλαμβάνει την αποδοχή, τη συμπόνια, την σκεπτόμενη διατροφή ή/και την διαισθητική διατροφή, καθώς και ένα μεγάλο άλμα πίστης στο να αναγνωρίσουμε, ότι “όχι, αυτή η νέα δίαιτα δεν είναι η απάντηση που ζητάω”. Όλο αυτό μπορεί να είναι τρομακτικό, αλλά όταν μπορέσετε να φτάσετε εκεί, θα νιώσετε απελευθέρωση από την ψυχολογική εμμονή με το σωματικό βάρος σας.

ΘΕΛΩ ΝΑ Μ' ΑΓΑΠΑΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ

Η ανάγκη μας για αγάπη, για κατανόηση, για τρυφερότητα είναι πολύ πιο έντονη όταν περνάμε δύσκολες στιγμές.

Οι δύσκολες, βέβαια, στιγμές δεν είναι μόνο όταν είμαστε λυπημένοι ή είχαμε μια δύσκολη μέρα στη δουλειά ή τσακωθήκαμε μʾ ένα αγαπημένο μας πρόσωπο.

Έρχονται κάτι μέρες που βιώνουμε την πιο σκοτεινή και την πιο σκληρή μας πλευρά.

Την πλευρά του ίδιου μας του εαυτού που όταν θα υπάρξει ένα μεγάλο χτύπημα ή μια άλλη αφορμή θα βγει στην επιφάνεια.

Τότε, όχι μόνο έχουμε την τάση να απαξιώνουμε και να απομακρύνουμε καθετί όμορφο και φωτεινό απʾ τη ζωή μας, αλλά κι όποιον άνθρωπο προσπαθήσει να μας βγάλει και πάλι στο φως.

Κατεβάζουμε ρολά, φοράμε ωτασπίδες και μυαλό και κορμί βυθίζονται σε κώμα.

Δεν νιώθουμε τίποτα.

Δε θέλουμε να νιώσουμε τίποτα. Δεν μας αγγίζει τίποτα και κανείς. Είμαστε μόνο εμείς κι ο εαυτός μας που μας είναι το ίδιο απεχθής εκείνες τις στιγμές, όσο και στους άλλους η κακή κι απόμακρη συμπεριφορά μας.

Όμως τότε χρειαζόμαστε την πραγματική κατανόηση και την εκδήλωση της αγάπης των άλλων για μας. Φωνάζουμε να μας αφήσουν ήσυχους αλλά ουρλιάζουμε σιωπηρά για κατανόηση κι αποδοχή.

Δεν αφήνουμε κανέναν να μας πλησιάσει αλλά στην ουσία εκλιπαρούμε να μην μας αφήσουν μόνους.

Δεν ακούμε τις συμβουλές των άλλων, δε θέλουμε να μας αγαπούν και να μας νοιάζονται, αλλά στην ουσία εκεί δοκιμάζουμε τα όριά τους.

Στα καλύτερα μας, μας λατρεύουν. Στα χειρότερά μας, όμως, ποιος θα αντέξει να μείνει;

Τότε θέλω κι εσένα δίπλα μου. Τότε σε χρειάζομαι. Να μ’ αγαπάς όταν δε μου αξίζει. Όταν δεν μπορώ νʾ αγαπήσω ούτε εγώ τον ίδιο μου τον εαυτό. Να με θες κοντά σου, όταν κάνω τα πάντα για να φύγεις τρέχοντας μακριά μου.

Να είσαι δίπλα μου όταν θα έχω υψώσει απροσπέλαστα τείχη. Να με κρατάς ακόμα κι όταν θα καταβάλλω κάθε προσπάθεια νʾ αποτρέψω κάθε άγγιγμα, κάθε τρυφερή σου διάθεση. Να με κοιτάζεις στα μάτια ακόμη κι όταν δε θα αναγνωρίζεις τίποτα απʾ τον εαυτό μου στις καλές μου στιγμές. Να μου μιλάς ακόμη κι όταν δε θα ακούω.

Να μʾ αναζητάς ακόμη κι όταν θα θέλω να μην με βρεις.

Τότε σε χρειάζομαι. Στις κακές μέρες. Στις αρνητικά φορτισμένες στιγμές. Όταν φέρομαι σαν το μεγαλύτερο κακομαθημένο. Όταν είμαι το χειρότερο κωλόπαιδο κι ο πιο εγωιστής άνθρωπος. Ο πιο παρτάκιας κι ο πιο απόμακρος.

Γιατί δεν είμαι έτσι και το ξέρεις. Απλά, έρχονται οι μέρες που δε θέλω ούτε στον καθρέφτη νʾ αντικρίσω το είδωλό μου. Που νιώθω πως δεν μπορώ να προσφέρω τίποτα ούτε σε σένα, ούτε σε κανέναν άλλο.

Τότε χρειάζομαι την αγάπη σου ˙ όταν μου αξίζει μόνο η περιφρόνηση σου. Τότε να είσαι εκεί, γιατί τότε το χρειάζομαι περισσότερο. Μόνο με σένα δίπλα μου θα βγω πάλι στο φως και δε θα φοβάμαι πως θʾ απομακρυνθείς.

Θα ξέρω πως θα είσαι εκεί για μένα πάντα. Στα καλά, στα γέλια, στις χαρές αλλά κυρίως στα άσχημα.

Βρέθηκε η παρουσία χημικών στην άλω του κομήτη 67Ρ για την ανάπτυξη ζωής από το Rosetta

Μία ανακάλυψη που δίνει ακόμη επιχείρημα στο ενδεχόμενο η ζωή στη Γη να γεννήθηκε χάρις στην «επίσκεψη» διαστημικών βράχων, έκανε μία διεθνής ομάδα επιστημόνων. Όπως περιγράφουν σε άρθρο τους οι επιστήμονες βρήκαν με τη βοήθεια του διαστημοπλοίου Rosetta στον κομήτη 67Ρ Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο χημικές ενώσεις και στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για να σχηματισθούν οι έμβιοι οργανισμοί.

 

Σύμφωνα με τη θεωρία της πανσπερμίας, με την πρόσκρουσή τους στον πλανήτη μας,   μετεωρίτες ή αστεροειδείς μετάφεραν στη Γη «πρώτες ύλες» που ήταν απαραίτητες για να δημιουργηθεί ζωή. Επομένως, ο εντοπισμός τέτοιων χημικών στον κομήτη 67Ρ, και πιο συγκεκριμένα στον νέφος αερίου και σκόνης που τον περιβάλλει, ενισχύει τη θεωρία.

 

«Δείχνει πως, ακόμη και αρχέγονα σώματα όπως οι κομήτες περιέχουν μία περίπλοκη χημική “σούπα”, ανεξάρτητη από τον Ήλιο και τη Γη», αναφέρει η Kathrin Altwegg, από το πανεπιστήμιο της Βέρνης και μέλος της επιστημονικής ομάδας. «Διαθέτουν όλα όσα χρειάζονται για να δημιουργηθεί ζωή, εκτός από ενέργεια».

 

Παρά το γεγονός ότι έχει σταματήσει να δίνει σημεία «ζωής» από τον Ιούνιο το σκάφος Philae, το οποίο προσεδαφίσθηκε στον Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο τον Νοέμβριο του 2014, το Rosetta συνεχίζει να κινείται σε μικρή απόσταση από τον «βράχο», συλλέγοντας δεδομένα. Γι’ αυτό τον σκοπό, χρησιμοποιεί τα επιστημονικά όργανα με τα οποία είναι εξοπλισμένο, όπως τον φασματογράφο μάζας «Rosina».

 

Αναλύοντας μετρήσεις του Rosina, οι ερευνητές βρήκαν πως στην κόμη του, δηλαδή το νέφος αερίου και σκόνης που τον περιβάλλει, υπάρχει το αμινοξύ γλυκίνη όπως και μεθυλαμίνη και αιθυλαμίνη, τα χημικά από τα οποία αποτελείται. Επίσης, εντοπίσθηκε η παρουσία υδροκυανίου, υδρόθειου και φωσφόρου, το τελευταίο από τα οποία αποτελεί βασικό συστατικό του DNA.

 

Επιστήμονες είχαν βρει χημικές ουσίες όπως η γλυκίνη στη σκόνη από τον κομήτη Wild-2, την οποία συνέλεξαν και έφεραν στη Γη μέσω του ρομπότ Stardust. Ωστόσο, αυτή είναι η πρώτη φορά που το αμινοξύ ανιχνεύεται στην κόμη ενός κομήτη.

 

Η ένωση, σύμφωνα με την Kathrin Altwegg, πιθανότατα σχηματίσθηκε πριν από δισεκατομμύρια χρόνια στα λεπτά στρώματα πάγου που περιέβαλλαν τους κόκκους σκόνης, είτε στο διαστρικό μέσο είτε στο νεφέλωμα από το οποίο προήλθε το ηλιακό σύστημα, δηλαδή το πρωτοηλιακό νεφέλωμα. Με τη συσσωμάτωση αυτών των κόκκων, σχηματίσθηκε ο κομήτης.

 

Αυτή η διαδικασία, προσθέτει η επιστήμονας, δείχνει πως ενδεχομένως δεν ήταν μόνο ο πλανήτης μας ο οποίος τροφοδοτήθηκε με ανάλογα χημικά μόρια, μέσω της πρόσκρουσης μετεωριτών ή αστεροειδών. Επομένως, η παρουσία του συγκεκριμένου αμινοξέος δεν περιορίζεται αποκλειστικά στον πλανήτη μας.

 

«Ο σχηματισμός του θα μπορούσε να γίνει σε οποιοδήποτε πρωτοηλιακό νεφέλωμα, με συνέπεια να έχει προκαλέσει και αλλού την ανάπτυξη ζωής», σημειώνει η ίδια.

Η σκοτεινή ύλη θα μπορούσε να φτιαχτεί από τις πρώτες μαύρες τρύπες

Ερευνητές με επικεφαλής τον Alexander Kashlinsky, αστροφυσικό του Κέντρου Goddard της NASA δημοσιεύουν στην επιθεώρηση «The Astrophysical Journal Letters» μια νέα ανατρεπτική θεωρία για την μυστηριώδη σκοτεινή ύλη. Σύμφωνα με τους ερευνητές η σκοτεινή ύλη δημιουργήθηκε από μελανές οπές οι οποίες δημιουργήθηκαν ένα μόλις δευτερόλεπτο μετά την γέννηση του Σύμπαντος. Αυτές οι μελανές οπές ονομάζονται «αρχέγονες». Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία οι αρχέγονες μαύρες τρύπες συγχωνεύονταν προκαλώντας σειρά κοσμικών φαινομένων που έπαιξαν ρόλο στην εξέλιξη του Σύμπαντος.

 

Μια υπέρυθρη άποψη του ουρανού στην περιοχή της Μεγάλης Άρκτου από το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer

 

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των κοσμολόγων το Σύμπαν αποτελείται από τη συμβατική ύλη (την ορατή ύλη) σε ποσοστό μόλις περίπου 5% ενώ η σκοτεινή ύλη υπολογίζεται ότι αντιστοιχεί σε ποσοστό περίπου 27%, με το υπόλοιπο ποσοστό να αντιστοιχεί στην επίσης μυστηριώδη σκοτεινή ενέργεια.

 

«Αν αυτό είναι σωστό, τότε όλοι οι γαλαξίες, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, είναι ενσωματωμένοι μέσα σε μια τεράστια σφαίρα από μαύρες τρύπες που η κάθε μία έχει περίπου 30 φορές τη μάζα του ήλιου.»

 

Η Nasa δείχνει ότι αυτή η νέα ερμηνεία ευθυγραμμίζεται με τη γνώση που έχουμε για το κοσμικό υπόβαθρο υπέρυθρων ακτίνων καθώς και ακτίνων-X, και μπορεί να εξηγήσει τις απροσδόκητης υψηλής μάζας συγχωνευμένες μαύρες τρύπες.

 

Αόρατη ύλη

Το μυστήριο της σκοτεινής ύλης χρονολογείται από τη δεκαετία του 1930, όταν οι αστρονόμοι αντιλήφθηκαν ότι η μάζα και η βαρύτητα των σωμάτων που βλέπουμε στο Σύμπαν δεν είναι αρκετές για να εξηγηθεί η κίνηση των γαλαξιών. Η σκοτεινή ύλη γίνεται αντιληπτή λόγω της βαρυτικής της επίδρασης στους γαλαξίες, οι επιστήμονες όμως δεν έχουν ιδέα από τι αποτελείται. Γνωρίζουν πάντως ότι δεν εκπέμπει, δεν ανακλά και δεν διαθλά την ακτινοβολία, για’ αυτό και είναι κυριολεκτικά αόρατη.

 

Η συγχώνευση

Η NASA μαζί με την ανακοίνωση της νέα θεωρίας έδωσε στη δημοσιότητα ένα βίντεο στο οποίο παρουσιάζονται προσομοιώσεις της συγχώνευσης αρχέγονων μελανών οπών. Η προσομοίωση παρουσιάζεται σε αργή κίνηση ώστε να γίνεται κατανοητή η διεργασία. Ο δακτύλιος γύρω από τις μελανές οπές που συγχωνεύονται ονομάζεται «δακτύλιος Αϊνστάιν». Πρόκειται για ένα κοσμικό φαινόμενο που εκδηλώνεται όταν το φως άστρων, γαλαξιών ή άλλων φωτεινών αντικειμένων παραμορφώνεται από τη βαρύτητα ενός άλλου γαλαξία ή αντικειμένου μεγάλης μάζας. Η βαρύτητα ουσιαστικά παραμορφώνει το χώρο έτσι ώστε οι ακτίνες φωτός να ακολουθούν καμπύλη πορεία. Οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια κατάφεραν με τη μέθοδο του «βαρυτικού φακού» να παρατηρούν το φαινόμενο και να εντοπίζουν πολύ μακρινά άστρα και γαλαξίες του Σύμπαντος.

Υπήρξαν λιοντάρια στην Ελλάδα;

Η φιγούρα του βρίσκεται σε αγγεία, ψηφιδωτά, αετώματα ναών και ασπίδες πολεμιστών, ενώ πολλά ονομαστά μνημεία κοσμούνται από γλυπτές αναπαραστάσεις του. Αρκεί να αναφερθούν ενδεικτικά οι λέοντες στη Χαιρώνεια και την Αμφίπολη, η Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες, αλλά και η Οδός των Λεόντων στην Δήλο.

Ο Όμηρος χρησιμοποιεί πολύ συχνά παρομοιώσεις με το συγκεκριμένο ζώο, ενώ το ένδοξο όνομα «Λεωνίδας» δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά «απόγονος λέοντα». Σύμφωνα δε με τη μυθολογία, ο μεγάλος ήρωας Ηρακλής είχε καταφέρει να σκοτώσει όχι ένα αλλά δύο λιοντάρια: το πρώτο στον Κιθαιρώνα και το δεύτερο στη Νεμέα. Όλα αυτά δείχνουν μια μεγάλη εξοικείωση των αρχαίων Ελλήνων με το συγκεκριμένο είδος αιλουροειδούς, πράγμα πολύ ασυνήθιστο αν δεχτούμε ότι δεν υπήρχαν λιοντάρια στην Ελλάδα. Αρκετοί όμως αρχαίοι συγγραφείς μάς διαβεβαιώνουν για το αντίθετο.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι κατά την εισβολή του Ξέρξη στην Ελλάδα, το 480 π.Χ., ο στρατός του αντιμετώπισε συχνά νυχτερινές επιθέσεις λιονταριών, καθώς διέσχιζε τη Μακεδονία. Οι Πέρσες κατευθύνονταν από την Άκανθο της Χαλκιδικής προς τη Θέρμη, όπου είχε συγκεντρωθεί προηγουμένως ο στόλος τους. Όταν στρατοπέδευαν τις νύχτες, δέχονταν επιδρομές λιονταριών, τα οποία ορμούσαν και κατασπάραζαν τις φορτωμένες με τρόφιμα μεταγωγικές καμήλες. Τα θηρία αυτά εγκατέλειπαν τα λημέρια τους και ορμούσαν στην περσική στρατιά, θεωρώντας τη συγκέντρωση τόσων ανθρώπων και υποζυγίων μια πολύ καλή ευκαιρία για εύκολο κυνήγι. Παραδόξως όμως, μοναδικός στόχος των επιθέσεων αυτών αποδείχθηκαν οι καμήλες. Τα λιοντάρια δεν πείραξαν κάποιο από τα υπόλοιπα μεταγωγικά ζώα αλλά ούτε και τους ανθρώπους.

Ο Ηρόδοτος μάλιστα αναρωτιέται για ποιον λόγο τα επιτιθέμενα θηρία κατασπάραζαν μόνο τις καμήλες, τις οποίες δεν είχαν ξαναδεί και δεν γνώριζαν καν τη γεύση της σάρκας τους. Στη συνέχεια, ο Έλληνας ιστορικός προσδιορίζει ως βιότοπο των λιονταριών μια μεγάλη περιοχή ανάμεσα στους ποταμούς Νέστο και Αχελώο. Σημειώνει δε ότι πουθενά αλλού στην Ευρώπη δεν θα συναντήσει κανείς αυτό το είδος αιλουροειδούς.

Πολλά χρόνια αργότερα, ο Αριστοτέλης θα αναφέρει κι αυτός την ίδια περιοχή ως φυσικό χώρο διαβίωσης των λιονταριών. Από την άλλη μεριά, ο Ξενοφών, στο έργο του «Κυνηγετικός», είναι πιο ακριβής, λέγοντας ότι τα λημέρια των ζώων αυτών είναι τα όρη Χορτιάτης και Παγγαίο. Τέλος, ο Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος Παυσανίας διηγείται ότι ο ολυμπιονίκης στο παγκράτιο Πολυδάμας, τον 5ο αιώνα π.Χ., σκότωσε με γυμνά χέρια ένα λιοντάρι στην περιοχή του Ολύμπου. Ο αθλητής θαύμαζε πάρα πολύ τον Ηρακλή και ήθελε με αυτόν τον τρόπο να μιμηθεί τον πρώτο άθλο του ήρωα, στη Νεμέα.

Τα αρχαία κείμενα μας δίνουν επίσης πληροφορίες για το πότε περίπου εξαφανίστηκαν τα λιοντάρια από τον ελλαδικό χώρο. Ο Πολύβιος σημειώνει ότι στην εποχή του (200 – 118 π.Χ.) κανένα από τα είδη ζώων που αφθονούσαν στην Αφρική δεν υπήρχε πλέον στην Ευρώπη. Παράλληλα, ο Δίων ο Χρυσόστομος, γράφοντας κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ., διαβεβαιώνει ότι τα λιοντάρια της Μακεδονίας είχαν εξαφανιστεί ολοσχερώς.

Πώς όμως συνέβη τελικά αυτό; Η κυριότερη αιτία για την εξαφάνιση των λιονταριών από την Ελλάδα ήταν μάλλον το ανεξέλεγκτο κυνήγι, αφού τα συγκεκριμένα ζώα ουσιαστικά δεν είχαν φυσικούς εχθρούς. Παράλληλα, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν και η ολοένα αυξανόμενη ζήτηση αγρίων θηρίων για τις ρωμαϊκές αρένες. Σύμφωνα λοιπόν με όλες τις διαθέσιμες μαρτυρίες, φαίνεται πως τα λιοντάρια που έζησαν κάποτε στη χώρα μας περιορίζονταν στη Μακεδονία και γενικότερα στη Βόρεια Ελλάδα.

Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι το περίφημο αρχαίο ψηφιδωτό που αναπαριστά κυνήγι λέοντος βρίσκεται στην Πέλλα. Παράλληλα, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το είδος που κάποτε διαβίωνε στην Ελλάδα ήταν παρόμοιο με το σημερινό ασιατικό λιοντάρι (Panthera Leo Persica). Ίσως τελικά ο πρώτος άθλος του Ηρακλή να βασίζεται ώς έναν βαθμό σε πραγματικά περιστατικά και να μην αποτελεί εξ ολοκλήρου επινόηση κάποιου ευφάνταστου παραμυθά της αρχαιότητας.

Φιλοσοφία και Τέχνη

Ένας φιλοσοφικός διά-λογος με την Αρχαία Ελληνική Τέχνη

1. Η τέχνη της ελληνικής αρχαιότητας χαρακτηρίζεται από την ενδιάθετη ορμή ή τάση για τελειότητα στη μορφική έκφραση και ακρίβεια στα συστατικά της περιεχόμενα. Η τάση αυτή ωστόσο προς την τελειότητα δεν αποτελεί το απόλυτο μέτρο που καθιστά την ελληνική τέχνη υπέρτατη αρχή παντός χρόνου, αλλά μια ιστορικοκοινωνικά προσδιορισμένη πορεία προς πολιτισμικές αναπτύξεις, οι οποίες πάντοτε φιλοδοξούν να διασώζουν τη διαχρονική αξία του καλλιτεχνικού επιτεύγματος.

2. Πώς νοείται αυτή η πορεία; Ως δυνατότητα του καλλιτέχνη να σκέπτεται τη συνολική κίνηση του αισθητού εντός μιας ηθικής τάξης (Sittlichkeit), την οποία δεν διαχωρίζει από τη δική του ατομικότητα. Έτσι, η ελληνική τέχνη δεν παρέμεινε ποτέ υπόθεση ορισμένων καλλιτεχνών ή φιλότεχνων ομάδων, που επιχειρούσαν να αναπαραστήσουν για προσωπική ευχαρίστηση έναν εσωτερικό κόσμο της εφήμερης υποκειμενικότητας. Η ιδιοφυία του καλλιτέχνη δεν περιορίστηκε να αναπαριστά, με καλλιτεχνικό τρόπο, την ιδιωτική φρόνηση και δεν επιχείρησε ποτέ να καταπνίξει με σχηματικές απομιμήσεις την ευφροσύνη που αναδίδει η κατάφαση της ζωής. Αισθάνεται να είναι «η περί τα ανθρώπινα φρόνησις» (Αριστοτέλης), που ζητεί να πλάσει, με γνώση των γενικών αρχών αλλά και των επί μέρους, την ανθρώπινη μορφή και να ωθήσει το κοινωνικό Είναι του ανθρώπου σε μια ορθόφρονη ισορροπία προς τη φυσική αρμονία.

3. Κατ’ αυτό το πνεύμα, ο καλλιτέχνης επικοινωνεί συνειδητά με την εμπειρική πραγματικότητα, χωρίς να παραδίδεται στην επιτηδευμένη της ρευστότητα. Μέσα στο χάος των άκριτων δοξασιών δοκιμάζει, με το έργο τέχνης, να εγκαθιδρύσει μια εσωτερική σχέση ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο, στο λογικό και το πραγματικό, στο πεζό και το ποιητικό. Βιώνει τη σχέση του με τον πραγματικό κόσμο ως έντονη εμπειρία ενός νοήματος που καθιστά την καλλιτεχνική του πράξη αναγκαίο όσο και ρυθμικό πέρασμα για να στοχάζεται την ιδεώδη τάξη.

4. Όπως παρατηρεί ο Αριστοτέλης, το καλλιτεχνικό υπόδειγμα πρέπει να είναι ανώτερο από το πραγματικό. Τούτο σημαίνει ότι η ανάβαση προς το ιδεώδες πρέπει να αναπροσδιορίζεται αδιαλείπτως και συγκεκριμένα. Στη συνάφεια τούτη, η σύμβαση με την πρακτική άποψη της ζωής έχει νόημα να διασφαλίζει τις αγνές προθέσεις του καλλιτεχνήματος. Τούτο καθίσταται δυνατόν, όταν λειτουργεί ως προϋπόθεση για την αυτονομία της καλλιτεχνικής εμπειρίας.

5. Το έργο τέχνης έτσι αποκτά διαχρονική αξία ως πνευματικό δημιούργημα ενός ορισμένου χρόνου και μιας ορισμένης κοινωνίας. Διακρίνεται για τη χρονικότητά του χωρίς να χάνει την οικουμενικότητά του. Την τελευταία δεν μπορεί να την καθορίζει, όσο και αν το ίδιο περιέχει στοιχεία διαχρονικά. Αυτό που εγγυάται την οικουμενικότητά του είναι η περισυλλογή της αρμονίας, την οποία μπορεί να επιζητεί με το να «διατηρεί ανοικτή την ανοικτότητα του κόσμου» (Χάιντεγκερ). Η περισυλλογή τούτη δεν θεματοποιείται αποκλειστικά σε ένα περιορισμένο πλαίσιο που κατασκευάζει εγκεφαλικά ο καλλιτέχνης, αλλά είναι ριζωμένη στην ανορθωτική βλέψη που περιέχει το ίδιο το έργο τέχνης και η οποία μέλλει να εγκαταστήσει αυτό μέσα στον ορίζοντα του χρόνου ως ένα αξιακό υπόβαθρο της ανθρώπινης σχέσης. 

6. Η ελληνική τέχνη, από μια τέτοια σκοπιά, δεν αποβλέπει μόνο στην αισθητική ικανοποίηση και σε μια αφηρημένη ομορφιά που μισεί τη νόηση, αλλά εκπληρώνει ευρύτερους κοινωνικούς ή θρησκευτικούς σκοπούς, οι οποίοι αναδεικνύουν την αισθητική του νοήματος. Το αισθητικό συναίσθημα που κατακλύζει τη μορφή δεν είναι αποκομμένο από το έργο, αλλά ενσωματώνεται στη δύναμη του αντικειμένου και στο κύρος του σκοπού. Γι’ αυτό, δεν αρκεί μια στάση θαυμασμού ή μια βαθειά συμπάθεια προς τον καλλιτέχνη και το έργο του, αλλά πρέπει να κατανοείται η φύση του έργου τέχνης και οι διαδικασίες -εσωτερικές κι εξωτερικές- παραγωγής του.

7. Το έργο τέχνης λοιπόν δεν είναι ένα απλό άθροισμα μεμονωμένων προσπαθειών του τεχνίτη ή ένα προϊόν επί μέρους γνωσιακών του ικανοτήτων και δεξιοτήτων αλλά μια φυσική εκπλήρωση, η οποία αναπέμπει στην αλήθεια ενός εμπρόσωπου λογισμού και κοσμεί την παροντική ύπαρξη του ανθρώπου με την οντολογική μέριμνα της καλλιτεχνικής συνείδησης. Είναι η οντολογική μέριμνα που ωθεί τον καλλιτέχνη να επιδιώκει πάντοτε το πιο ωραίο και προς τούτο να συλλέγει τα ωραιότερα γνωρίσματα από πολλές ανθρώπινες μορφές και όχι από μία, όπως τουλάχιστο μαρτυρεί η συζήτηση του Σωκράτη με τον ζωγράφο Παρράσιο (.. Ξενοφώντος, Απομνημονεύματα, ΙΙΙ 10)

8. Ο καλλιτέχνης δεν κατανοεί την ιδιαιτερότητα της κοινωνικής του θέσης ως το «απόγευμα» της τέχνης του, αλλά ως έναν από εκείνους τους εξωτερικούς παράγοντες που ασυνείδητα ενεργοποιούν τους μηχανισμούς της καλλιτεχνικής του δημιουργίας και εφοδιάζουν το καλλιτεχνικό του υπάρχειν με μια συνείδηση ή επίγνωση της οντολογικής του αυτοσυγκρότησης: Συγκεντρώνει την υποκειμενικότητά του στην άποψη της εσωτερικότητας και την αποτρέπει από μάταιες βλέψεις για κοινωνική αποδοχή . αυτό του παρέχει τη δυνατότητα να ενισχύει τους δεσμούς του με την ιδιαίτερη ουσία της τέχνης του και να εργάζεται με συλλογικό πνεύμα για να φτάσει σε μια ποιοτική παραγωγή έργου.

9. Η ποιότητα των έργων είναι ανάλογη με την ανεκτίμητη σπουδαιότητα που απέδιδε η ηθική τάξη της ελληνικής κοινωνίας στην πεπερασμένη ύπαρξη του ανθρώπου. Γι’ αυτό δεν εξαντλείται σε μια κατασκευαστική περαίωση, αλλά αφορά την αποκάλυψη αυτής τούτης της ουσίας του ανθρώπου. Κατά συνέπεια καθοδηγεί το ήθος και το πνεύμα του καλλιτέχνη προς αυτή τη γραμμή και δείχνει πως αυτό το πνεύμα δεν αντιτίθεται σε εκείνο της κοινότητας, αλλά βιώνει την οντολογική του αυτοσυγκρότηση ως οντολογική δωρεά του προορισμού του. Πρόκειται για μια δωρεά που αποδυναμώνει όλους τους εξωτερικούς περιορισμούς, οι οποίοι θα απομόνωναν τον καλλιτέχνη ή θα εμπόδιζαν την ανάπτυξη της ελεύθερης έκφρασης και τη διαμόρφωση ανάλογης τεχνοτροπίας. Ακριβώς αυτή η δωρεά καθιστά το ιδεόγραμμα της εκάστοτε τεχνοτροπίας ανοικτό στην αφομοίωση κάθε καινοτομίας, αλλά και στην αξιοποίηση οποιασδήποτε κατασταλαγμένης εμπειρίας. Τα έργα τέχνης έτσι διατηρούν μια αξιολογική σχέση με την παράδοση: ούτε παραμένουν ακίνητα σε παλιές ακαμψίες ούτε απαρνούνται αναίτια τη γραμμή της κίνησης που έρχεται από το παρελθόν.

H αρχαία ελληνική τέχνη αποθέωνε το έμψυχο σώμα σε μια ενότητα αδιαίρετη με το εξής νόημα:Ενοποιούσε μέσα της κάθε αφαιρετική στιγμή των επί μέρους στιγμών ή μορφών αυτού του σώματος σε ένα εύρυθμο όλο, όπου οι διαστάσεις του χρόνου γίνονται ένα και για τη συνείδηση του καλλιτέχνη αποτελούν το παν μέσα στο παρόν: «Ούτε ήταν κάποτε ούτε θα είναι, επειδή είναι τώρα συνάμα όλο, ένα και συνεχές» (Παρμενίδης. Το σώμα έτσι αποθεώνεται ως έμψυχο, δηλαδή αποκτά λόγο μέσα στην απαιτητικότητα αυτού του παρόντος και ενσαρκώνει την αφανή αρμονία του καλλιτεχνικού πνεύματος, που είναι και πνεύμα ηθικής και αισθητικής πλήρωσης της κοινωνίας.

Nietzsche: η ηθική των δούλων

Διαλεκτική του καλού και του κακού

· Τα βαθύτερα νοήματα που εκφράζουν οι έννοιες του καλού και του κακού συνδέονται με αιτήματα πολιτισμικών και κοινωνικών μετασχηματισμών.
· Γι’ αυτό το λόγο περικλείουν τη σκέψη του κόσμου και αποκαλύπτουν την αλήθεια της γλώσσας του. Δεν δικαιολογούν μονοσήμαντες ή περιοριστικές θεωρήσεις που θα ακύρωναν τη δημιουργική σκέψη του ανθρώπου.
· Δεν αναλώνονται σε μια «φιλοσοφία της κουζίνας» (Χέγκελ) ούτε σε ηθικά κηρύγματα ή δόγματα που υπηρετούν εφήμερους ιδεολογισμούς. Αφορούν στο ίδιο το μυστήριο της ύπαρξης, που μας καλεί να προσδοκούμε το ανέλπιστο και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη της απόφασης.
· Κάθε τέτοια ανάληψη δεν είναι στατική και τελεσίδικη. Διαμορφώνεται ανάλογα με τις κοινωνίες, τους τόπους, τις εποχές, αλλά και στη βάση μας ηθικής, η οποία στέκεται κριτικά στη μεταφυσική αντίληψη περί μιας ανεξάρτητης από την ελεύθερη βούληση ιδέας του καλού.
· Σύμφωνα με τον Schelling καθετί που υπάρχει μπορούμε να το κατανοούμε στο θεμέλιο του Είναι του μόνο ως προϊόν της βούλησής μας, εφόσον αυτή η βούληση είναι στην αντικειμενική της αλήθεια η ελευθερία να επιλέγουμε και να πράττουμε το καλό.
· Κατά τον Kierkegaard, δυνάμει της βουλητικής μας πράξης το καλό και το κακό αναγνωρίζονται ως θεμελιακές κατηγορίες του ηθικώς πράττειν.
· Η καινοτομία ενός τέτοιου βούλεσθαι έγκειται στο να προάγει αλήθειες που αποσαρθρώνουν την ψευδή συνείδηση και συνάμα καθιστούν περιττή μια εξωτερικά επιβεβλημένη ηθική, δηλαδή σωρευτικές και απρόσωπες αναλύσεις ή δεοντολογίες που προωθούν ορισμένοι ηθικιστές και οι οποίες τελικά δικαιολογούν την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων.
· Ορισμένοι διανοητές, προκειμένου να εξηγήσουν απρόβλεπτες ηθικές συγκρούσεις, εξετάζουν την έννοια του καθήκοντος στο πλαίσιο της ηθικής πράξης και επιχειρούν να διακρίνουν τα τέλεια από τα ατελή καθήκοντα, ώστε με βάση την προτεραιότητα του μείζονος καθήκοντος να επιλύονται οι συγκρούσεις.
· Ο Kant μίλησε για την αίσθηση του καθήκοντος, που χαρακτηρίζει την ηθική πράξη και η οποία τη διαχωρίζει από την προδιάθεση ή από το κίνητρο του κέρδους. Γι’ αυτό και σημασία δεν έχει τόσο η ίδια η πράξη, όσο το κίνητρο αυτής. Επομένως για να κρίνει κανείς την ηθικότητα της πράξης πρέπει να γνωρίζει την πρόθεση του πράττοντος.
· Αυτή η θέση του φιλοσόφου στηριζόταν στην πεποίθησή του πως όλοι οι άνθρωποι είναι ηθικοί και ξεκινούν από την αίσθηση του καθήκοντος. Αυτό σημαίνει περαιτέρω ότι κάθε ατομική πράξη για να είναι ηθική πρέπει να μπορεί να έχει μια καθολική ισχύ.
· Έλεγε για παράδειγμα: «Να πράττεις σύμφωνα με αξιώματα που ταυτόχρονα θα ήθελες να ισχύουν ως οικουμενικοί νόμοι». Δηλαδή οι πράξεις σου να ακολουθούν εκείνα τα αξιώματα που θα ήθελες να έχουν γενική ισχύ και να καθοδηγούν τις πράξεις όλων.
· Η σύγχρονη ηθική διακινεί κατά κανόνα ένα χρηστομαθή λόγο περί καλού και κακού με απώτερο στόχο να εγκλωβίσει τον άνθρωπο μέσα στα δίχτυα μιας συναισθηματικής συναίνεσης σε ή για αυτό που προβάλλει η εξουσία ως καλό.
· Έτσι τον χειραγωγεί και τον εμποδίζει να αναπτύξει μια αυθεντικά ριζοσπαστική σκέψη και πράξη, που θα του επέτρεπε να συντρίβει στη γένεσή τους χρησιμοθηρικές θεωρίες και πρακτικές γύρω από το καλό και το κακό.
· Ο Νίτσε θέλοντας να υπερβεί τη χρηστομάθεια που κυοφορεί δουλεία, υποταγή στους ισχυρούς, δοκίμασε να τοποθετηθεί πέρα από το καλό και το κακό.
· Διακήρυττε πως δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια ούτε απόλυτη αξία. Η εκρίζωση κάθε ιδέας περί απόλυτης αλήθειας και αξίας είναι βασική προϋπόθεση για την αναγέννηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
· Εάν ο άνθρωπος, κατά τον Νίτσε, αναζητεί στην ηθική τη μη εξαπάτηση είναι σαν να πιστεύει ότι η ζωή δημιουργήθηκε από «φαινομενικότητες, πλάνες, απατηλά φαινόμενα και από την κοροϊδία τους».
· Οι ηθικές εντολές δεν είναι άσχετες από τις κοινωνικές τάξεις, στις θεωρήσεις των οποίων αντιστοιχούν. Ό,τι θεωρείται καλό για τις κυρίαρχες τάξεις, είναι το καλό που εξυπηρετεί τη δική τους ιδιοτέλεια, που δίνει δύναμη στους ανυπόληπτους και ανίκανους εξουσιαστές: όσο αυτοί υπολείπονται σε αξία και αυταξία, τόσο ταυτίζουν τις δικές τους ασυδοσίες με το γενικό καλό.
· Το καλό για τους εξουσιαστές συνεπάγεται συντριβή των καταπιεσμένων. Οι παράμετροι που ορίζουν την έννοια του καλού και του κακού είναι δύο, κατά τον Νίτσε: οι εξουσιαστές και οι καταπιεσμένοι. Οι δεύτεροι, μέσω θεολογικών ιερέων, πέτυχαν να επιβάλουν την ηθική της μνησικακίας τόσο στον εαυτό τους όσο και στους εξουσιαστές.
· Ο μνησίκακος διακρίνεται για την υποψία του, τις υπεκφυγές, τις ψεύτικες δικαιολογίες. Ξέρει να σιωπά, να σμικρύνεται, να ταπεινώνεται. Η μνησικακία σπρώχνει τους εξουσιαστές –αυτούς τους «βάρβαρους», «τα άγρια θηρία»- να κρύβονται από τους ίδιους τους εαυτούς τους.
· Η αντίθεση τελικά καλό και κακό εκφράζει τις αξιολογικές κρίσεις κυρίων και σκλάβων: για τους σκλάβους είναι η έννοια κακός που εμπνέει φόβο, ενώ για τους κυρίους είναι η έννοια καλός . αυτή εμπνέει και οφείλει να εμπνέει φόβο, η δε έννοια κακός ταυτίζεται με το καταφρονητέο.
· Εν τέλει, όπως τονίζει ο Νίτσε με γλαφυρότητα, «η ηθική των σκλάβων είναι η διάνοιξη προς όλες τις πανουργίες και τίθεται υπό την κυριαρχία των ισχυρών για να γίνει η κυρίαρχη ηθική».