ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Σφῆκες (1265-1291)

1265 ΧΟ. πολλάκις δὴ ᾽δοξ᾽ ἐμαυτῷ [στρ.]
δεξιὸς πεφυκέναι καὶ
σκαιὸς οὐδεπώποτε·
ἀλλ᾽ Ἀμυνίας ὁ Σέλλου
μᾶλλον, οὑκ τῶν Κρωβύλου,
οὗτος ὅν γ᾽ ἐγώ ποτ᾽ εἶδον
ἀντὶ μήλου καὶ ῥοᾶς δει-
πνοῦντα μετὰ Λεωγόρου· πει-
1270 νῇ γὰρ ᾗπερ Ἀντιφῶν.
ἀλλὰ πρεσβεύων γὰρ ‹ἁνὴρ›
εἰς Φάρσαλον ᾤχετο·
εἶτ᾽ ἐκεῖ μόνος μόνοισι
τοῖς Πενέσταισι ξυνῆν τοῖς
Θετταλῶν, αὐτὸς πενέστης
ὢν ἐλάττων οὐδενός.

1275 ὦ μακάρι᾽ Αὐτόμενες, ὥς σε μακαρίζομεν.
παῖδας ἐφύτευσας ὅτι χειροτεχνικωτάτους.
πρῶτα μὲν ἅπασι φίλον ἄνδρα τε σοφώτατον,
τὸν κιθαραοιδότατον, ᾧ χάρις ἐφέσπετο·
τὸν δ᾽ ὑποκριτὴν ἕτερον ἀργαλέον ὡς σοφόν·
1280 εἶτ᾽ Ἀριφράδη πολύ τι θυμοσοφικώτατον,
ὅντινά ποτ᾽ ὤμοσε μαθόντα παρὰ μηδενός,
ἀλλ᾽ ἀπὸ σοφῆς φύσεος αὐτόματον ἐκμαθεῖν
γλωττοποιεῖν εἰς τὰ πορνεῖ᾽ εἰσιόνθ᾽ ἑκάστοτε.

‹. . . › [ἀντ]

εἰσί τινες οἵ μ᾽ ἔλεγον ὡς καταδιηλλάγην,
1285 ἡνίκα Κλέων μ᾽ ὑπετάραττεν ἐπικείμενος
καὶ με κακίσας ἔκνισε· κᾆθ᾽ ὅτ᾽ ἀπεδειρόμην,
οὑκτὸς ἐγέλων μέγα κεκραγότα θεώμενοι,
οὐδὲν ἄρ᾽ ἐμοῦ μέλον, ὅσον δὲ μόνον εἰδέναι
σκωμμάτιον εἴποτέ τι θλιβόμενος ἐκβαλῶ.
1290 ταῦτα κατιδὼν ὑπό τι μικρὸν ἐπιθήκισα.
εἶτα νῦν ἐξηπάτηκεν ἡ χάραξ τὴν ἄμπελον.

***
ΧΟΡ. Δείχτηκα, νομίζω εγώ,
έξυπνος πολλές φορές
κι ούτε μια φορά κουτός·
μα πολύ με ξεπερνά
ο Αμυνίας του Σέλλου ο γιος,
που κρατιέται απ᾽ τη γενιά
τη χρυσοκαρφίτσωτη·
ναι, τον είδα μια φορά
όχι μ᾽ ένα μήλο πια,
μ᾽ ένα ρόδι να δειπνά·
στου Λεωγόρα το λαμπρό
έτρωγε αρχοντόσπιτο!
Σαν τον Αντιφώντα δα
1270 ξέρετε κι αυτός πεινά.
Είχε πάει αποστολή
κάποτε στα Φάρσαλα·
μόνη συντροφιά του εκεί
φουκαράδες Θεσσαλοί,
μα στης φτώχειας στέκει αυτός
το ψηλότερο σκαλί.

Αυτομένη ευτυχισμένε, σε καλοτυχίζουμε.
Έκαμες τρεις γιους, τεχνίτες πρώτης και τους τρεις γραμμής.
Είναι πρώτα εκείνος ο άξιος, ο λαμπρός κιθαριστής,
που όλος τον λατρεύει ο κόσμος κι όλοι τον χειροκροτούν·
έρχεται κατόπι ο άλλος, ο έξοχος ηθοποιός·
1280 για την έμφυτη όμως τέχνη του Αριφράδη τί να πεις;
ο ίδιος του ο πατέρας είπε πως είν᾽ αυτοδίδαχτος·
από μια πηγαία του κλίση κι έτσι, δίχως δάσκαλο,
στα παλιόσπιτα γυρίζει κι όλο γλείφει η γλώσσα του.

Είναι μερικοί που λένε πως συνθηκολόγησα
τον καιρό που ο Κλέωνας άγρια καταπάνω μου έπεσε
και με λύσσα με κεντούσε και μ᾽ ανεμοτάραζε·
κι όταν μ᾽ έγδερναν κατόπι, τότ᾽ οι απέξω κοίταζαν
που έσκουζα απ᾽ τον πόνο ο δόλιος, και γελούσανε, χωρίς
να σκοτίζονται για μένα, μόνο πρόσμεναν να δουν
απ᾽ το ζούληγμα αν κανένα θ᾽ αμολούσα χωρατό.
1290 Όταν το ᾽δα, έκαμα λίγη γαλιφιά σαν της μαϊμούς·
τ᾽ αντιστύλι γέλασε όμως τώρα την κληματαριά.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΜΕΡΟΠΙΔΑ

ΜΕΡΟΠΙΔΑ

(πουλί, κουκουβάγια)

 

Ο «ἂπολις» είναι άνθρωπος κατώτερης ποιότητας ή ον ανώτερο από άνθρωπο (Αριστ., Πολιτικά Α 2.6)

 

Η Μεροπίδα ήταν κόρη του Εύμηλου, γιου του Μέροπα, από την Κω, αδελφή της Βύσσας και του Άγρωνα. Από τους θεούς τιμούσαν μόνο τη γη, γιατί τους πρόσφερε πλούσιες σοδειές και καλούς καρπούς, δεν συναναστρέφονταν άλλους ανθρώπους και έμεναν αμέτοχοι σε κάθε είδους λατρευτική εκδήλωση προς άλλους θεούς.

 

Περιφρόνηση έδειχναν κυρίως προς την Αθηνά, την Άρτεμη και τον Ερμή, και γι' αυτό ο αδελφός τους Άγρωνας αρνούνταν κάθε πρόσκληση για συμμετοχή των κοριτσιών σε γιορτές αυτών των θεών. Την πρώτη την αντιπαθούσε, επειδή ήταν γαλανομάτα, ενώ οι αδελφές του είχαν μαύρα, και επειδή αντιπαθούσε και τις κουκουβάγιες με τα λαμπερά μάτια, το πουλί έμβλημα της Αθηνάς. Για τη δεύτερη, την Άρτεμη, έλεγε ότι δεν ήταν δυνατόν να τιμάται μια θεά που τριγυρίζει τις νύχτες στα δάση, και για τον Ερμή απορούσε, επειδή ήταν ένας θεός κλέφτης.

 

Οι θεοί, θυμωμένοι με τις προσβολές, εμφανίστηκαν στο σπίτι τους, η Αθηνά και η Άρτεμη μεταμορφωμένες σε κοπέλες θνητές κι ο Ερμής σε βοσκό. Αυτός κάλεσε τον Εύμηλο και τον Άγρωνα να παρευρεθούν σε τραπέζι μετά τις θυσίες που θα προσφέρονταν στον βοσκό θεό Ερμή από τους άλλους βοσκούς και οι κοπέλες του σπιτιού να ακολουθήσουν άλλες συνομήλικές τους στο άλσος της Αθηνάς και της Άρτεμης και να πάρουν μέρος σε τελετές προς τιμή των δύο παρθένων θεαινών. Η Μεροπίδα αντέδρασε προσβλητικά στα λόγια του βοσκού και βλαστήμησε τη θεά Αθηνά. Η θεά τότε τη μεταμόρφωσε σε κουκουβάγια και την αδελφή της Βύσσα στο ομώνυμο πουλί, σύμβολο της θεάς Λευκοθέας. Και ο Ερμής μεταμόρφωσε τον Άγρωνα σε χαραδριό, όταν εκείνος του επιτέθηκε με μια σούβλα και τον Εύμηλο σε νυκτοκόρακα, προάγγελο κακών, γιατί διαμαρτυρήθηκε για την τιμωρία των παιδιών του.

 

Αν δεχτούμε ότι ο μύθος τονίζει την πολιτική ιδιότητα του ανθρώπου και τους κινδύνους που εμπεριέχοντα από μια επιστροφή στη φυσική ζωή, τότε μπορούμε να διαβάσουμε παράλληλα το απόσπασμα από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη που αναφέρεται στην πολιτική οντότητα του ανθρώπου (Α 2, 5-6*).

--------------------------------

*Ο άνθρωπος ον πολιτικό

 

Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών είναι η πόλη, μια κοινωνική οντότητα τέλεια, που μπορούμε να πούμε ότι πέτυχε τελικά την ύψιστη αυτάρκεια· συγκροτήθηκε για να διασφαλίζει τη ζωή, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει για να εξασφαλίζει την καλή ζωή. Η πόλη, επομένως, είναι κάτι που ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, όπως ακριβώς και οι πρώτες κοινωνικές οντότητες, αφού αυτή είναι το τέλος εκείνων κι αφού αυτό που λέμε φύση ενός πράγματος δεν είναι παρά η μορφή που αυτό έχει κατά τη στιγμή της τελείωσης, της ολοκλήρωσής του: αυτό δεν λέμε, πράγματι, πως είναι τελικά η φύση του κάθε πράγματος, π.χ. του ανθρώπου, του αλόγου ή του σπιτιού, η μορφή δηλαδή που το κάθε πράγμα έχει όταν ολοκληρωθεί η εξελικτική του πορεία; Επίσης: Ο τελικός λόγος για τον οποίο υπάρχει ένα πράγμα είναι κάτι το έξοχο, και η αυτάρκεια είναι τελικός στόχος και, άρα, κάτι το έξοχο. Όλα αυτά κάνουν φανερό ότι η πόλη ανήκει στην κατηγορία των πραγμάτων που υπάρχουν εκ φύσεως και ότι ο άνθρωπος είναι ένα ον προορισμένο από τη φύση να ζει σε πόλη (πολιτικὸν ζῷον)· ο δίχως πόλη άνθρωπος (θέλω να πω: ο εκ φύσεως δίχως πόλη άνθρωπος, όχι ο δίχως πόλη από κάποια τυχαία συγκυρία) ή είναι άνθρωπος κατώτερης ποιότητας ή είναι ένα ον ανώτερο από τον άνθρωπο· είναι σαν εκείνον που ο Όμηρος τον στόλισε με τους χαρακτηρισμούς «άνθρωπος δίχως σόι, δίχως νόμους, δίχως σπιτικό»· αυτός ο άνθρωπος, ο δίχως πόλη από τη φύση του, είναι -την ίδια στιγμή- και άνθρωπος που παθιάζεται με τον πόλεμο: είναι σαν ένα απομονωμένο πιόνι στο παιχνίδι των πεσσών.

(Αριστ. Πολιτικά Α 2, 5-6)

Τα μοτίβα της δυστυχίας

Πολλές φορές στη ζωή μας παλεύουμε με στεναχώριες και προβλήματα αλλά καταφέρνουμε να προχωράμε παρακάτω και στην καλύτερη περίπτωση να μαθαίνουμε από τον πόνο. Πολλοί άνθρωποι, όμως, παραμένουν εγκλωβισμένοι σε έναν κύκλο συνεχούς δυστυχίας επί χρόνια, ίσως και για όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το μεγαλύτερο μέρος της δυστυχίας τους πηγάζει από δικές τους πεποιθήσεις και συμπεριφορές τις οποίες αρνούνται να εντοπίσουν και να παραδεχθούν.

Αρνούνται να παραδεχτούν ότι τα αρνητικά μοτίβα τα οποία επαναλαμβάνουν, τους εμποδίζουν να ξεφύγουν από αυτή τη συνεχόμενη κακή διάθεση.

Τα μοτίβα αυτά θα μπορούσαν ενδεικτικά να είναι τα παρακάτω.

Η απώλεια του αυτοσεβασμού

Οι άνθρωποι αυτοί μοιάζουν να είναι εξαρτημένοι από την αγάπη, το σεβασμό και την προσοχή των άλλων, την χρειάζονται για να νιώθουν ότι αξίζουν. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουν καθόλου αυτοεκτίμηση, δεν εμπιστεύονται το ένστικτό τους και φυσικά δεν το ακολουθούν. Δεν αποδέχονται τον εαυτό τους με τα θετικά και τα αρνητικά του στοιχεία και χρειάζονται συνεχή καθοδήγηση για το πώς να ζήσουν και ποιες αποφάσεις να πάρουν. Η σχέση με τον εαυτό, η αυτογνωσία και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης είναι τα πρωταρχικά βήματα προς μια ευτυχισμένη ζωή.

Η εμμονή για την αποδοχή των άλλων

Τη στιγμή που κάποιος σταματά να αγωνιά για την άποψη που έχουν οι άλλοι για το άτομό του είναι σαν να αφήνει ένα τεράστιο βαρίδιο που κουβαλάει για χρόνια. Η αίσθηση είναι ανακουφιστική, είναι λυτρωτική.

«Δεν έχει σημασία αν οι άλλοι με εγκρίνουν, σημασία έχει ότι εγώ θεωρώ ότι είμαι οκ» (με την εμφάνιση, την ενασχόληση, τη σχέση μου κλπ).

Η εμμονή για το παρελθόν

«Θα πρέπει κάποια στιγμή να παραιτηθεί κανείς από την ελπίδα για ένα καλύτερο…παρελθόν», όπως έχει γράψει ο Ίρβιν Γιάλομ. Η ικανότητα να αφήνει κανείς πίσω του τις πικρίες και τον θυμό από τις ματαιώσεις του παρελθόντος συμβάλλει στην επίτευξη εσωτερικής ηρεμίας. Η ζωή είναι πολύ σύντομη για να αναλωνόμαστε σε πικρίες και φθόνο. Η συγχώρεση, όχι με την στενή έννοια της αποδοχής της αδικίας που υπέστη κάποιος αλλά της επιθυμίας του να μην αφήσει την πικρία και το μίσος να κυριαρχούν τη ζωή του στο "εδώ και τώρα", είναι ένα σημαντικό βήμα προς την αυτοπεποίθηση, την σταθερότητα και την ευζωία του.

Η εμμονή για τις γνώριμες συνθήκες

Κάποιοι άνθρωποι αρνούνται πεισματικά να αλλάξουν συνήθειες, να γνωρίσουν νέα πράγματα και καταστάσεις, να πειραματιστούν με νέες εμπειρίες.

«Δε γίνεται να ξεκινήσω το τάδε σπορ, δεν είναι για μένα.»
«Δε πηγαίνω εγώ σε τέτοιες εκθέσεις, συναυλίες, ρεστοράν κλπ, δεν είναι του στυλ μου.»
«Δε θα αγοράσω καφέ απ' έξω, αυτά είναι για τους πλούσιους» κλπ.

Αυτές και χιλιάδες άλλες τέτοιες πεποιθήσεις δημιουργούν μια παγιωμένη άποψη για τον εαυτό και τον κρατούν περιορισμένο από εξέλιξη, ωριμότητα και γνώση.

Η εμμονή για τον έλεγχο

Οι περισσότεροι φόβοι των ανθρώπων προέρχονται από την αδυναμία τους να γνωρίζουν το μέλλον. Προσπαθούν διαρκώς να προβλέψουν τι θα συμβεί στη ζωή τους αναλύοντας στοιχεία κι εμπειρίες. Όσο επιτυχημένα κι αν το πράττουν, ξέρουν ότι η ζωή είναι συχνά απρόβλεπτη και θα έρθουν στιγμές που απλά τα πράγματα θα συμβούν. Η αποδοχή αυτής της αδυναμίας μπορεί να αποφορτίσει το άτομο από την ανάληψη άδικων ευθυνών και να περιορίσει τη δυστυχία που προέρχεται από ενοχές.

Η αποκοπή από τα συναισθήματα

Το "μούδιασμα" είναι μηχανισμός άμυνας που χρησιμοποιούν οι δυστυχισμένοι άνθρωποι για να αποσυνδεθούν από τα συναισθήματά τους και να μην νιώθουν λύπη, φόβο ή και θυμό. Αποσυνδέονται όμως και από την ευκαιρία να νιώσουν αγάπη, φιλία, συντροφικότητα ενώ αποθαρρύνονται από τη δημιουργία ευκαιριών να είναι μαζί με τους αγαπημένους τους, να βιώσουν την περιπέτεια της ζωής κι όλες τις όμορφες πλευρές της. Χρειάζεται να παίρνει κανείς το ρίσκο με τους ανθρώπους, είναι κομμάτι της πραγματικής "ενηλικίωσης" να στέκεται "ανοιχτός" στη φιλία, στην επαγγελματική επιτυχία, στον έρωτα.

Η αποφυγή του εαυτού

Οι δυστυχισμένοι άνθρωποι χρησιμοποιούν διαφόρους ψυχαναγκασμούς για να αποφύγουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Τηλεόραση, ειδήσεις, κοινωνικά μέσα δικτύωσης, βιντεοπαιχνίδια, κινητά τηλέφωνα, εργασιομανία, υπερβολική γυμναστική, εφήμερες σχέσεις κλπ. Οτιδήποτε μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί για να ξεφεύγει από τον εαυτό του. Για να μην έρθει αντιμέτωπος με τα πραγματικά του συναισθήματα όπως το φόβο, το άγχος, την ευτυχία, τον θυμό, την απογοήτευση, την προσδοκία κλπ.

Η συνειδητοποίηση αυτού του αρνητικού μοτίβου μπορεί να δώσει την ώθηση και την ευκαιρία στο άτομο να έρθει σε επαφή με τον εσώτερο εαυτό, να τον αποδεχθεί και να τον αγαπήσει.

Η σύγκριση με τις ζωές των άλλων

Οι σύγχρονοι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους σε κοινή θέα μέσω των social media. Αφήνουν μόνο τις ευτυχισμένες στιγμές και τις επιτυχίες τους να προβληθούν και αποκρύπτουν τις δυστυχίες και τις αποτυχίες τους. Δημιουργείται εύκολα σε κάποιους, η εντύπωση, πως όλοι οι άλλοι ζουν παραμυθένια ζωή ενώ οι ίδιοι είναι αποτυχημένοι, μόνοι κι εν τέλει βαθιά δυστυχισμένοι.

Πόση αλήθεια κρύβεται όμως σε κάθε post, σε κάθε σύγκριση; Πόσο βοηθητικό είναι για κάποιον να αναρωτιέται γιατί η δική του ζωή δεν είναι τόσο λαμπερή όσο των φίλων και των γνωστών του ή κάποιων celebrity;

Καθόλου. Γιατί δεν είναι η πραγματικότητα αλλά μια φαντασίωση που οι "άλλοι" φροντίζουν να αναπαράγουν ικανοποιώντας τις δικές τους ανάγκες για προβολή και σύγκριση.

Οι άνθρωποι, όμως, που έχουν την τάση να συγκρίνονται ακόμη κι όταν πιστεύουν ότι κερδίζουν, χάνουν. Χάνουν την στιγμή, την αυτοεκτίμησή τους, την ψυχική τους ηρεμία, την ευκαιρία να απολαμβάνουν τη ζωή τους.

Καταλήγουν εγκλωβισμένοι σε έναν φαύλο κύκλο δυστυχίας, σύγκρισης και εν τέλει αυτοτιμωρίας.

Προσελκύεις ανθρώπους που έχουν ανάγκη να συναντήσουν αυτό που είσαι

Τίποτα δεν είναι τυχαίο, κανένα γεγονός και καμία συνάντηση. Έτσι σήμερα έγινε μια τέτοια συνάντηση η οποία έφερε το δώρο που έρχεται να συμπληρώσει και να δώσει άλλο ένα πρίσμα στη συζήτηση για τους καθρέφτες.

Κάποτε έγραψε ο William Feather σε σχέση με το απόφθεγμα «έλκεις ό,τι είσαι»: «Τι κι αν είσαι καλός άνθρωπος και προσελκύεις κακούς; Τι κι αν είσαι ειλικρινής και προσελκύεις ψεύτες; Τι κι αν είσαι πιστός και προσελκύεις άπιστους; Τι κι αν είσαι συνειδητός προς το Θείο και προσελκύεις ανθρώπους που η καρδιά τους έχει πια σκληρύνει, έχει αδειάσει από πίστη και έχει γεμίσει με αμφιβολία για τα πάντα; Όχι, δεν προσελκύεις πάντα αυτό που είσαι, αλλά προσελκύεις ανθρώπους που είναι σε απεγνωσμένη ανάγκη να συναντήσουν αυτό που είσαι…»

Την επόμενη φορά λοιπόν που θα αναρωτηθείς γιατί έχεις τον «μαγνήτη», ή σκέφτεσαι ότι τραβάς προς εσένα ανθρώπους που νομίζεις ότι αντανακλούν κομμάτια που έχεις κι εσύ μέσα σου, άρα έχεις μερίδιο ευθύνης, σκέψου και αυτό:

Ίσως τελικά και να σε πλησιάζουν υποσυνείδητα γιατί έχεις μέσα σου και ακτινοβολείς στοιχεία, φως, ποιότητες και χαρακτήρα που χρειάζονται, πράγματα που τα έχουν χάσει, ή ξεχάσει κάπου στη διαδρομή. Ίσως τα πήραν κι από εκείνους κάποτε σε μια πολύ μικρή ή μεγαλύτερη ηλικία, πριν μάθουν να τα προστατεύουν.

Αυτό προφανώς και δεν σημαίνει πως θα γίνεις μάρτυρας ή χαλί για να σε πατήσουν. Όμως προσδίδει μία άλλη οπτική σ’ αυτές τις συναντήσεις. Το χρέος σου, εφόσον λοιπόν το αγκαλιάσεις είναι διπλό:

– Να μοιραστείς αυτά τα στοιχεία, κι αν υπάρχει πρόσφορο έδαφος να ανθίσει και να καρποφορήσει,

– αλλά όπως και να ‘χει, να θυμάσαι ποιος είσαι και να παραμείνεις στο κέντρο σου. Να μη δίνεις και αφαιρείς ή στερείς κομμάτια από εσένα, αλλά να τα μοιράζεσαι.

Το να μοιραζόμαστε κάποια πράγματα δεν σημαίνει ότι τα χάνουμε. Αρκεί να μη τα ξεριζώνουμε από μέσα μας όπως ένα φυτό από τη ρίζα. Αν έχει καρποφορήσει, μπορούμε να κάνουμε το κομμάτι μας, και να μοιραστούμε τους σπόρους, με διάκριση προς ένα γόνιμο έδαφος όχι βράχια, κρατώντας πάντα και για εμάς για την επόμενη σπορά, συγκομιδή, και μοίρασμα.

Γιατί χαλάνε οι ανθρώπινες σχέσεις

Επειδή κάποια στιγμή, χαλάνε τα δομικά υλικά στα οποία στηρίχτηκαν όταν χτίστηκαν. Οι σχέσεις έτσι όπως έχουμε μάθει να τις δημιουργούμε, στηρίζονται σε συμβόλαια. Όταν σπάσουν αυτά τα συμβόλαια, η σχέση καταρρέει.

Ένα τέτοιο συμβόλαιο, είναι οι προσδοκίες. Αν μείνουν ανεκπλήρωτες, χαλάει η σχέση. Ένα άλλο συμβόλαιο είναι οι απαιτήσεις. Αν δεν ανταποκριθούν, η σχέση χαλάει. Κάποιο άλλο συμβόλαιο, είναι η αιωνιότητα των επαναλαμβανομένων ίδιων πράξεων. Αν αλλάξουν οι πράξεις μέσα σε μία σχέση, αυτή τελειώνει.

Χιλιάδες είναι τα είδη των συμβολαίων που συνάπτουμε κατά τη δημιουργία μιας σχέσης. Το δύσκολο είναι να γίνει αντιληπτό ότι τα συμβόλαια αυτά, στην πραγματικότητα, έχουν πολύ μικρή χρονική διάρκεια. Κανένας από τα δύο μέλη μιας σχέσης δεν παραμένει ίδιος και στάσιμος, άρα κανείς δεν μπορεί να τηρήσει τους όρους του συμβολαίου σε βάθος χρόνου.

Όλα γύρω μας εξελίσσονται συνέχεια αλλά εμείς ζητάμε ο άλλος να παραμένει ίδιος και να εκπληρώσει το συμβόλαιό του! Ακόμα και όταν γνωρίζουμε ότι και εμείς οι ίδιοι έχουμε αλλάξει, αλλάζοντας τους δικούς μας όρους!

Παραδοχή χρειάζεται! Ανθρώπινη σχέση δημιούργησα με κάποιον άλλο, επειδή είπανε καλημέρα οι καρδιές μας όταν συναντηθήκαμε. Τι μεγάλη χαρά να τον βλέπω να αλλάζει, να ωριμάζει, να μετουσιώνεται σε αυτό που προορίζεται εκείνος, να δυναμώνει και να εκφράζει το θεϊκό σχέδιο μέσα του μέρα με τη μέρα! Τι ατελείωτη σχέση θα έχω όταν τον διευκολύνω κιόλας γι' αυτό! Πόσο πολύ θα με ανεβάζει η σχέση, όταν με διευκολύνει στην πορεία μου!

Νίτσε: Τα ελεύθερα πνεύματα

Ο Νίτσε προσπαθεί να φανταστεί τι φίλους χρειάζεται:

Αυτό όμως που χρειαζόμουν πάντα ξανά και ξανά για την ανασυγκρότηση του εαυτού μου ήταν η πίστη ότι δεν ήμουν ο μόνος που ήταν έτσι απομονωμένος, που έβλεπε έτσι μεμονωμένα – μια μαγική προαίσθηση συγγένειας και ομοιότητας στο μάτι και την επιθυμία, μια ανάπαυση μέσα στην εμπιστοσύνη της φιλίας, μια τυφλαμάρα για δύο, δίχως υποψία και ερωτηματικά, μια απόλαυση με τα πρώτα επίπεδα, τις επιφάνειες, το κοντινό, το εγγύτατο, με καθετί που έχει χρώμα, δέρμα και εμφάνιση.

Κι έτσι επινόησα, μια μέρα που το χρειαζόμουν, και τα «ελεύθερα πνεύματα», στα οποία είναι αφιερωμένο αυτό το βαρύθυμο και θαρραλέο βιβλίο που τιτλοφορείται Ανθρώπινο, πάρα πολύ ανθρώπινο: τέτοια «ελεύθερα πνεύματα» δεν υπάρχουν, δεν υπήρξαν ποτέ – αλλά, όπως είπα, χρειαζόμουν την παρέα τους για να κρατήσω την καλή μου διάθεση μέσα σε άσχημα πράγματα (αρρώστια, απομόνωση, ξένα μέρη, ακηδία, αδράνεια): τα χρειαζόμουν ως γενναίους συντρόφους και φαντάσματα με τα οποία φλυαρείς και γελάς, όταν έχεις όρεξη να φλυαρήσεις και να γελάσεις, και τα οποία στέλνεις στο διάβολο όταν τα βαρεθείς – ως αντιστάθμισμα για τους φίλους που μου έλειπαν.

Το ότι τέτοια ελεύθερα πνεύματα μπορεί να υπάρξουν μια μέρα, το ότι η Ευρώπη μας έχει τέτοιους δραστήριους και τολμηρούς συντρόφους ανάμεσα στους γιους της του αύριο και του μεθαύριο, ζωντανούς και χειροπιαστούς και όχι μόνο, όπως στην περίπτωσή μου, φαντάσματα και φιγούρες του θεάτρου σκιών ενός ερημίτη: αυτό είναι κάτι για το οποίο εγώ είμαι ο τελευταίος που θα αμφέβαλλε. Τους βλέπω να έρχονται ήδη, αργά αργά˙ και μήπως θα έκανα κάτι για να επισπεύσω τον ερχομό τους, αν περιέγραφα εκ των προτέρων κάτω από ποιους οιωνούς τους βλέπω να γεννιούνται, από ποιους δρόμους τους βλέπω να έρχονται;

Νίτσε, Ανθρώπινο, πάρα πολύ ανθρώπινο

Πώς το θείο βοήθησε να γίνει η Γη κατοικήσιμη πριν την εμφάνιση του οξυγόνου

Η χαρτογράφηση των δεσμών και των τύπων δόνησης των μορίων που περιέχουν τα ισότοπα του θείου βοηθάει να ριχθεί φως στις χημικές αντιδράσεις που έλαβαν χώρα στην ατμόσφαιρα της Γης κατά τη διάρκεια της Αρχαιοζωικής εποχής, πριν η ατμόσφαιρα οξυγονωθεί, περίπου πριν από 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η εποχή αυτή είναι ένας γεωλογικός (μεγα)αιώνας (ο Αρχαιοζωϊκός) που διήρκησε από 4 δισεκατομμύρια χρόνια μέχρι 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Τότε έγινε η ανάδυση της πρώτης ζωής στη Γη, όμως αυτά τα μικρόβια ήταν αναερόβια, που σημαίνει ότι δεν ανέπνεαν οξυγόνο. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής διάρκειας, η ατμόσφαιρα της Γης δεν περιείχε κανένα μόριο οξυγόνου. Αντί αυτού, η ατμόσφαιρα ήταν πλούσια με άτομα όπως του άνθρακα και ιδίως του θείου.

Το θείο στην ατμόσφαιρα της Γης στον Αρχαιοζωικό αιώνα αναδύθηκε από τη ηφαιστειακή δραστηριότητα και μέσω μιας διαδικασίας που αποκαλείται ανεξάρτητη (της) μάζας κλασματοποίηση (mass independent fractionation), τα διάφορα ισότοπα θείου (άτομα θείου που περιέχουν τον ίδιο αριθμό πρωτονίων αλλά διαφορετικούς αριθμούς νετρονίων) εμπλουτίστηκαν με έναν τρόπο που δεν συσχετίζονταν με τη μάζα τους. Στοιχεία ότι συνέβη αυτό βρέθηκαν στις επιφανειακές αποθέσεις που χρονολογούνται πίσω στον Αρχαιοζωικό και ήταν αυτά τα ισότοπα θείου, ως μέρη μορίων όπως υδρόθειο (H2S) και διοξείδιο του θείου (SO2), που μεταβόλιζαν τα μικρόβια απελευθερώνοντας οξυγόνο στο πλαίσιο της διαδικασίας και ξεκινώντας τη διαδικασία οξυγόνωσης της ατμόσφαιρας της Γης – μια εξέλιξη που αναφέρεται ως Γεγονός της Μεγάλης Οξείδωσης.

Επειδή το θείο οξειδώνεται γρήγορα σε ένα πλούσιο σε οξυγόνο περιβάλλον και στη συνέχεια απομακρύνεται από την ατμόσφαιρα με την κατακρήμνιση και απόρριψη στον ωκεανό, η χημεία του θείου της πρώιμης Αρχαιοζωικής ζωής καταργήθηκε σταδιακά και χάθηκε με τον χρόνο. Ωστόσο, κατανοώντας τη διαδικασία της ανεξάρτητης (της) μάζας κλασματοποίησης, θα ήταν δυνατόν να μάθουμε περισσότερα σχετικά με την ατμόσφαιρα της προ-οξυγονωμένης Γης και τις συνθήκες στις οποίες έζησε η πρώτη ζωή στη Γη.

Η διεργασία πίσω από τη ανεξάρτητη (της) μάζας κλασματοποίηση του θείου παραμένει αβέβαιη, όμως οι δυο πιο δημοφιλείς υποθέσεις είναι είτε η φωτόλυση (ο διαχωρισμός των μορίων) με την υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου ή οι αντιδράσεις μεταξύ στοιχειακού θείου. «Ωστόσο, το πραγματικό φαινόμενο, αντίδραση ή μηχανισμός είναι ακόμη υπό αναγνώριση», λέει ο Dmitri Babikov, Καθηγητής Φυσικοχημείας και μοριακής φυσικής στο Πανεπιστήμιο Marquette στο Milwaukee, του Wisconsin.

Μοριακοί δεσμοί του θείου

Ο Babikov, μαζί με τους συναδέλφους του στο Πανεπιστήμιο, Igor Gayday και Alexander Teplukhin, έχουν δημοσιεύσει μια νέα μελέτη στο περιοδικό Molecular Physics που ερευνά ορισμένους από τους μοριακούς δεσμούς ενός μορίου θείου-4 (S4) και πώς αυτοί οι δεσμοί επηρεάζουν τους τύπους δόνησης του μορίου, που στη συνέχεια μπορεί να επηρεάζουν της διαδικασία της ανεξάρτητης (της) μάζας κλασματοποίησης.

Αναγνώρισαν έναν δεύτερο, άγνωστο προηγουμένως, δεσμό που συνδέει μαζί μόρια S2 (που περιέχουν δυο άτομα θείου) για να σχηματιστεί S4. «Αυτός ο δεύτερος δεσμός κρατά το μόριο γερά σε μια (τραπεζοειδούς σχήματος) διευθέτηση και δεν επιτρέπει εύκολη περιστροφή των δυο μορίων S2 μέσα στο S4», αναφέρει ο Babikov. Στη συνέχεια, αυτή η διευθέτηση των ατόμων θείου μετά προσδιορίζει πώς κινούνται καθώς το μόριο S4 δονείται.

Οι καταστάσεις δόνησης, ή οι συχνότητες, του μορίου S4 προσδιορίζονται τόσο από το σχήμα της «δυναμικής ενέργειας επιφάνειας» του μορίου, που περιγράφει την ενέργεια των ισοτόπων στην τραπεζοειδή διευθέτηση του μορίου S4, όσο και πώς οι χημικές αντιδράσεις αλλάζουν τη δυναμική ενέργεια αυτού του συστήματος. Όχι μόνο ο αριθμός των τύπων δόνησης, που περιλαμβάνουν τέντωμα και συμπίεση των δεσμών μεταξύ των μορίων S2, έχουν επίπτωση στο ρυθμό αντίδρασης, αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι ευαίσθητοι σε ένα δεδομένο ισότοπο, που θα μπορούσε να βοηθήσει να προσδιοριστεί η χημική αντίδραση πίσω από την ανεξάρτητη (της) μάζας κλασματοποίηση. «Όμως σε αυτό το σημείο, αυτό είναι ακόμη μια υπόθεση», λέει ο Babikov.

Η καλύτερη κατανόηση του ρόλου της ανεξάρτητης (της) μάζας κλασματοποίηση στη χημεία του θείου της Αρχαιοζωικής Γης όχι μόνο μας δίνει μια εικόνα του περιβάλλοντος στη Γη πριν την οξυγόνωση, αλλά μας λέει επίσης σχετικά με τις δυνητικές βιο-υπογραφές, ενός παρόμοιου περιβάλλοντος, που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σε έναν εξωπλανήτη.

«[Τα ισότοπα θείου] θα μπορούσε δυνητικά να εξυπηρετήσουν ως μια υπογραφή του περιβάλλοντος που δημιούργησε ζωή στη Γη», αναφέρει ο Babikov. Ωστόσο, λέει, το τρέχον επίπεδο της τηλεσκοπικής τεχνολογίας μας σημαίνει ότι είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί η ισοτοπική σύνθεση της ατμόσφαιρας ενός εξωπλανήτη για το απαιτούμενο επίπεδο λεπτομέρειας.

Η μάθηση βελτιστοποιείται όταν αποτυγχάνουμε στο 15% των περιπτώσεων

Για να μάθουμε νέα πράγματα, πρέπει μερικές φορές να αποτυγχάνουμε. Όμως ποιο είναι το σωστό ποσοστό αποτυχίας; Νέα έρευνα υπό την ηγεσία του Πανεπιστημίου της Αριζόνα προτείνει μια μαθηματική απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Δάσκαλοι και εκπαιδευτικοί ερευνητές έχουν από καιρό αναγνωρίσει ότι υπάρχει κάτι σαν «ευαίσθητο σημείο» όταν μαθαίνουμε. Δηλαδή, μαθαίνουμε καλύτερα όταν προκληθούμε να κατανοήσουμε κάτι ακριβώς έξω από τα όρια της υπάρχουσας γνώσης μας. Όταν η πρόκληση είναι πολύ απλή, δεν μαθαίνουμε τίποτε καινούριο. Αντίθετα, δεν βελτιώνουμε τη γνώση μας όταν η πρόκληση είναι τόσο δύσκολη ώστε να αποτυγχάνουμε τελείως ή να τα παρατάμε.

Λοιπόν που βρίσκεται το ευαίσθητο σημείο; Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature Communications, βρίσκεται όταν η αποτυχία προκύπτει στο 15% των περιπτώσεων. Θέτοντάς το με άλλο τρόπο, βρίσκεται όταν η σωστή απάντηση δίνεται στο 85% των περιπτώσεων.

«Τις ιδέες αυτές, που υπήρχαν εκεί έξω στο εκπαιδευτικό πεδίο – ότι υπάρχει αυτή η “ζώνη επικείμενης δυσκολίας” (zone of proximal difficulty)*, στην οποία θα έπρεπε να μεγιστοποιείται η μάθησή σας – τις έχουμε θέσει σε μαθηματική βάση», είπε ο επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας και γνωστικής επιστήμης του Πανεπιστημίου, Robert Wilson, επικεφαλής συγγραφέα της μελέτης που τιτλοφορείται: «Ο κανόνας του 85% για την βέλτιστη μάθηση».

Ο Wilson και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο Brown, το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, το Los Angeles και το Princeton βρήκαν τον αποκαλούμενο «Κανόνα του 85%» μετά την διενέργεια σειράς πειραμάτων μηχανικής μάθησης στο πλαίσιο των οποίων δίδαξαν υπολογιστές απλές δράσεις, όπως κατηγοριοποίηση διάφορων μοτίβων σε μια από δυο κατηγορίες ή την κατηγοριοποίηση φωτογραφιών χειρόγραφων ψηφίων όπως περιττοί έναντι άρτιων αριθμών ή μικροί (χαμηλοί) έναντι μεγάλων (υψηλών) αριθμών. Οι υπολογιστές μάθαιναν ταχύτερα σε καταστάσεις στις οποίες η δυσκολία ήταν τέτοια ώστε ανταποκρίνονταν με ακρίβεια 85%.

«Αν έχετε ένα ποσοστό λάθους 15% ή ακρίβεια 85%, πάντα μεγιστοποιείται το ποσοστό της μάθησής σου σε αυτές τις δυο επιλογών δράσεις», είπε ο Wilson. Όταν οι ερευνητές ανέτρεξαν σε προηγούμενες μελέτες μάθησης με ζώα, βρήκαν ότι ο κανόνας του 85% ήταν επίσης αληθής σε αυτές τις περιπτώσεις, ανέφερε ο Wilson. Όταν σκεφτόμαστε πώς μαθαίνουν οι άνθρωποι, ο κανόνας του 85% θα πρέπει κυρίως να εφαρμόζεται για την αντιληπτική μάθηση, στην οποία σταδιακά μαθαίνουμε μέσω εμπειρίας και παραδειγμάτων , είπε ο Wilson. Φανταστείτε, για παράδειγμα, έναν ραδιολόγο που μαθαίνει να λέει τη διαφορά μεταξύ εικόνων όγκων και μη-όγκων.

Σύμφωνα με τη συλλογιστική των ερευνητών, θα μπορούσαν να δοθούν εύκολα, δύσκολα και ενδιάμεσα παραδείγματα. Αν είναι εύκολα θα πιάνει κάποιος το 100% σωστά στις περιπτώσεις συνέχεια και δεν θα μένει τίποτα να μάθει, αν τα παραδείγματα είναι δύσκολα, θα έχει 50% σωστές και ακόμη τίποτα νέο δεν μαθαίνει. Αν όμως το ερευνητικό παράδειγμα είναι ενδιάμεσης δυσκολίας, μπορεί να βρεθεί αυτό το «ευαίσθητο σημείο», όπου θα αποκτιέται η περισσότερη δυνατή πληροφορία από κάθε ιδιαίτερο παράδειγμα. Καθώς ο Wilson και οι συνεργάτες του έψαχναν μόνο σε απλές δράσεις στις οποίες υπήρχε μια καθαρά σωστή και λάθος απάντηση, ο Wilson δεν θα πήγαινε πιο πέρα από το να λέει ότι οι σπουδαστές θα έπρεπε να στοχεύουν για έναν μέσο όρο Β στο σχολείο. Ωστόσο, ο ίδιος θεωρεί ότι μπορεί να υπάρχουν ορισμένα διδάγματα για την εκπαίδευση που αξίζουν περαιτέρω διερεύνηση.

Όπως σημειώνει ο Wilson, αν κάποιος ακολουθεί πολύ εύκολα μαθήματα και αριστεύει όλη την ώρα, τότε πιθανώς δεν κερδίζει τόσα πολλά από τα μαθήματα όσο κάποιος που παλεύει αλλά καταφέρνοντας να τα παρακολουθήσει. «Η ελπίδα είναι ότι μπορούμε να επεκτείνουμε την εργασία αυτή και να αρχίσουμε να μιλάμε σχετικά με πιο πολύπλοκες μορφές μάθησης», σημειώνει.
-----------------------
*Σημείωση: Ο όρος αποδίδεται κατ’ αναλογία με τη «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης» (zone of proximal development ή ZPD) του Lev Vygotsky, που χρησιμοποιείται στο PhyLIA (Physics Learning by Inquiry Activities) για την υποστήριξη της μετάβασης σε επόμενο επίπεδο γνωστικής οργάνωσης με τη χρήση του γνωστικού αντικειμένου της φυσικής.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1157b-1158a)

[V] Ὥσπερ δ᾽ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν οἳ μὲν καθ᾽ ἕξιν οἳ δὲ κατ᾽ ἐνέργειαν ἀγαθοὶ λέγονται, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς φιλίας· οἱ μὲν γὰρ συζῶντες χαίρουσιν ἀλλήλοις καὶ πορίζουσι τἀγαθά, οἱ δὲ καθεύδοντες ἢ κεχωρισμένοι τοῖς τόποις οὐκ ἐνεργοῦσι μέν, οὕτω δ᾽ ἔχουσιν ὥστ᾽ ἐνεργεῖν φιλικῶς· οἱ γὰρ τόποι οὐ διαλύουσι τὴν φιλίαν ἁπλῶς, ἀλλὰ τὴν ἐνέργειαν. ἐὰν δὲ χρόνιος ἡ ἀπουσία γίνηται, καὶ τῆς φιλίας δοκεῖ λήθην ποιεῖν· ὅθεν εἴρηται «πολλὰς δὴ φιλίας ἀπροσηγορία διέλυσεν.» οὐ φαίνονται δ᾽ οὔθ᾽ οἱ πρεσβῦται οὔθ᾽ οἱ στρυφνοὶ φιλικοὶ εἶναι· βραχὺ γὰρ ἐν αὐτοῖς τὸ τῆς ἡδονῆς, οὐδεὶς δὲ δύναται συνημερεύειν τῷ λυπηρῷ οὐδὲ τῷ μὴ ἡδεῖ· μάλιστα γὰρ ἡ φύσις φαίνεται τὸ λυπηρὸν φεύγειν, ἐφίεσθαι δὲ τοῦ ἡδέος. οἱ δ᾽ ἀποδεχόμενοι ἀλλήλους, μὴ συζῶντες δέ, εὔνοις ἐοίκασι μᾶλλον ἢ φίλοις. οὐδὲν γὰρ οὕτως ἐστὶ φίλων ὡς τὸ συζῆν (ὠφελείας μὲν γὰρ οἱ ἐνδεεῖς ὀρέγονται, συνημερεύειν δὲ καὶ οἱ μακάριοι· μονώταις γὰρ εἶναι τούτοις ἥκιστα προσήκει)· συνδιάγειν δὲ μετ᾽ ἀλλήλων οὐκ ἔστι μὴ ἡδεῖς ὄντας μηδὲ χαίροντας τοῖς αὐτοῖς, ὅπερ ἡ ἑταιρικὴ δοκεῖ ἔχειν.

Μάλιστα μὲν οὖν ἐστὶ φιλία ἡ τῶν ἀγαθῶν, καθάπερ πολλάκις εἴρηται· δοκεῖ γὰρ φιλητὸν μὲν καὶ αἱρετὸν τὸ ἁπλῶς ἀγαθὸν ἢ ἡδύ, ἑκάστῳ δὲ τὸ αὑτῷ τοιοῦτον· ὁ δ᾽ ἀγαθὸς τῷ ἀγαθῷ δι᾽ ἄμφω ταῦτα. ἔοικε δ᾽ ἡ μὲν φίλησις πάθει, ἡ δὲ φιλία ἕξει· ἡ γὰρ φίλησις οὐχ ἧττον πρὸς τὰ ἄψυχά ἐστιν, ἀντιφιλοῦσι δὲ μετὰ προαιρέσεως, ἡ δὲ προαίρεσις ἀφ᾽ ἕξεως· καὶ τἀγαθὰ βούλονται τοῖς φιλουμένοις ἐκείνων ἕνεκα, οὐ κατὰ πάθος ἀλλὰ καθ᾽ ἕξιν. καὶ φιλοῦντες τὸν φίλον τὸ αὑτοῖς ἀγαθὸν φιλοῦσιν· ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος γινόμενος ἀγαθὸν γίνεται ᾧ φίλος. ἑκάτερος οὖν φιλεῖ τε τὸ αὑτῷ ἀγαθόν, καὶ τὸ ἴσον ἀνταποδίδωσι τῇ βουλήσει καὶ τῷ ἡδεῖ· λέγεται γὰρ φιλότης ἰσότης,

[1158a] μάλιστα δὲ τῇ τῶν ἀγαθῶν ταῦθ᾽ ὑπάρχει.

***
[5] Όπως στην περίπτωση των αρετών μιλούμε για καλούς ανθρώπους α) ενσχέσει με τη μόνιμη και σταθερή ιδιότητα του χαρακτήρα τους και β) ενσχέσει με τον τρόπο που εκδηλώνουν αυτήν την ιδιότητα του χαρακτήρα τους με συγκεκριμένες ενέργειες, έτσι και στην περίπτωση της φιλίας. Γιατί οι φίλοι που ζουν μαζί, χαίρονται ο ένας τον άλλον και προσφέρουν ο ένας στον άλλον αγαθά· όταν όμως κοιμούνται ή ο καθένας τους ζει σε άλλον τόπο, δεν πράττουν, βέβαια, τα έργα της φιλίας, είναι όμως διατεθειμένοι να τα πράττουν· γιατί η τοπική απόσταση δεν αίρει γενικά τη φιλία, αλλά μόνο τη (φιλική) ενέργεια. Αν, πάντως, η απουσία κρατάει για πολύ χρόνο, τότε φαίνεται ότι κάνει τους ανθρώπους να ξεχάσουν και τη φιλία τους· εξού και η ρήση: «Πολλές φιλίες χάλασε η απροσηγορία».

Δεν φαίνεται, επίσης, να συνάπτουν εύκολα φιλίες ούτε οι ηλικιωμένοι ούτε οι στρυφνοί άνθρωποι· ο λόγος είναι ότι μέσα στους ανθρώπους αυτούς υπάρχει γενικά λίγη μόνο ευχαρίστηση, και φυσικά κανείς δεν μπορεί να περνάει τις μέρες του μαζί με έναν δυσάρεστο ή έναν όχι ευχάριστο άνθρωπο· πραγματικά, ο καθένας μπορεί να δει καθαρά ότι η φύση αποφεύγει πάρα πολύ ό,τι είναι δυσάρεστο και ότι, αντίθετα, αποζητάει το ευχάριστο. Εν πάση περιπτώσει, αυτοί που αποδέχονται ο ένας τον άλλον, δεν ζουν όμως μαζί, μοιάζουν να έχουν μάλλον καλή διάθεση ο ένας για τον άλλον παρά να είναι φίλοι· γιατί τίποτε άλλο δεν είναι σε τόσο μεγάλο βαθμό χαρακτηριστικό των φίλων όσο η συμβίωση (οι άνθρωποι, πράγματι, που βρίσκονται σε ανάγκη λαχταρούν να εξασφαλίσουν κάποιο όφελος, αλλά και οι εξαιρετικά ευτυχισμένοι άνθρωποι θέλουν να περνούν τις μέρες τους μαζί με τους φίλους τους· γιατί το να ζουν μόνοι με τον εαυτό τους είναι κάτι που ελάχιστα ταιριάζει στους ανθρώπους αυτούς)· αλλά και το να περνούν μαζί τις μέρες τους είναι κάτι που δεν μπορεί να γίνει, αν δεν είναι ευχάριστοι ο ένας στον άλλον και αν δεν βρίσκουν χαρά στα ίδια πράγματα — κάτι που, αντίθετα, φαίνεται ότι συμβαίνει στη συντροφική φιλία των νέων.

Η πιο αληθινή λοιπόν φιλία είναι η φιλία των αγαθών ανθρώπων, όπως επανειλημμένα το έχουμε ήδη πει. Γιατί άξιο να αγαπηθεί και να προτιμηθεί θεωρείται ότι είναι το καθεαυτό αγαθό ή ευχάριστο, και για το κάθε επιμέρους άτομο αυτό που είναι αγαθό ή ευχάριστο γι᾽ αυτόν τον ίδιο: ο αγαθός άνθρωπος είναι άξιος της αγάπης και της προτίμησης του αγαθού ανθρώπου για τους δύο αυτούς λόγους. Το να αγαπάει κανείς φαίνεται ότι είναι πάθος, ενώ η φιλία ότι είναι έξη· γιατί την αγάπη μπορεί κανείς να την έχει το ίδιο και για τα άψυχα πράγματα, η ανταπόδοση όμως της αγάπης προϋποθέτει προτίμηση και επιλογή: αυτή η προτίμηση και επιλογή πηγάζει από μια έξη· το καλό, επίσης, αυτών τους οποίους αγαπούν το θέλουν αυτοί οι άνθρωποι για χάρη εκείνων, και όχι ως αποτέλεσμα πάθους αλλά ως αποτέλεσμα έξης. Και αγαπώντας τον φίλο αγαπούν αυτό που είναι αγαθό για τους ίδιους· γιατί ο αγαθός άνθρωπος, όταν γίνει φίλος, γίνεται ένα αγαθό για τον φίλο του. Ο καθένας λοιπόν από τους δύο αγαπάει αυτό που είναι αγαθό για τον ίδιο και ανταποδίδει το ίσον, καθώς επιθυμεί το καλό του άλλου και του είναι ευχάριστος (εξού και ο παλαιός λόγος: «η φιλία είναι ισότητα»)·

[1158a] αυτά όμως τα δύο υπάρχουν κατεξοχήν στη φιλία των αγαθών.