ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἀντιγόνη (531-581)

ΚΡ. σὺ δ᾽, ἣ κατ᾽ οἴκους ὡς ἔχιδν᾽ ὑφειμένη

λήθουσά μ᾽ ἐξέπινες, οὐδ᾽ ἐμάνθανον
τρέφων δύ᾽ ἄτα κἀπαναστάσεις θρόνων,
φέρ᾽, εἰπὲ δή μοι, καὶ σὺ τοῦδε τοῦ τάφου
535 φήσεις μετασχεῖν, ἢ ᾽ξομῇ τὸ μὴ εἰδέναι;
ΙΣ. δέδρακα τοὔργον, εἴπερ ἥδ᾽ ὁμορροθεῖ,
καὶ ξυμμετίσχω καὶ φέρω τῆς αἰτίας.
ΑΝ. ἀλλ᾽ οὐκ ἐάσει τοῦτό γ᾽ ἡ δίκη σ᾽, ἐπεὶ
οὔτ᾽ ἠθέλησας οὔτ᾽ ἐγὼ ᾽κοινωσάμην.
540 ΙΣ. ἀλλ᾽ ἐν κακοῖς τοῖς σοῖσιν οὐκ αἰσχύνομαι
ξύμπλουν ἐμαυτὴν τοῦ πάθους ποιουμένη.
ΑΝ. ὧν τοὔργον Ἅιδης χοἱ κάτω ξυνίστορες·
λόγοις δ᾽ ἐγὼ φιλοῦσαν οὐ στέργω φίλην.
ΙΣ. μήτοι, κασιγνήτη, μ᾽ ἀτιμάσῃς τὸ μὴ οὐ
545 θανεῖν τε σὺν σοὶ τὸν θανόντα θ᾽ ἁγνίσαι.
ΑΝ. μή μοι θάνῃς σὺ κοινά, μηδ᾽ ἃ μὴ ᾽θιγες
ποιοῦ σεαυτῆς. ἀρκέσω θνῄσκουσ᾽ ἐγώ.
ΙΣ. καὶ τίς βίος μοι σοῦ λελειμμένῃ φίλος;
ΑΝ. Κρέοντ᾽ ἐρώτα· τοῦδε γὰρ σὺ κηδεμών.
550 ΙΣ. τί ταῦτ᾽ ἀνιᾷς μ᾽ οὐδὲν ὠφελουμένη;
ΑΝ. ἀλγοῦσα μὲν δῆτ᾽, εἰ γέλωτ᾽ ἐν σοὶ γελῶ.
ΙΣ. τί δῆτ᾽ ἂν ἀλλὰ νῦν σ᾽ ἔτ᾽ ὠφελοῖμ᾽ ἐγώ;
ΑΝ. σῶσον σεαυτήν. οὐ φθονῶ σ᾽ ὑπεκφυγεῖν.
ΙΣ. οἴμοι τάλαινα, κἀμπλάκω τοῦ σοῦ μόρου;
555 ΑΝ. σὺ μὲν γὰρ εἵλου ζῆν, ἐγὼ δὲ κατθανεῖν.
ΙΣ. ἀλλ᾽ οὐκ ἐπ᾽ ἀρρήτοις γε τοῖς ἐμοῖς λόγοις.
ΑΝ. καλῶς σὺ μὲν τοῖς, τοῖς δ᾽ ἐγὼ ᾽δόκουν φρονεῖν.
ΙΣ. καὶ μὴν ἴση νῷν ἐστιν ἡ ᾽ξαμαρτία.
ΑΝ. θάρσει. σὺ μὲν ζῇς, ἡ δ᾽ ἐμὴ ψυχὴ πάλαι
560 τέθνηκεν, ὥστε τοῖς θανοῦσιν ὠφελεῖν.
ΚΡ. τὼ παῖδέ φημι τώδε τὴν μὲν ἀρτίως
ἄνουν πεφάνθαι, τὴν δ᾽ ἀφ᾽ οὗ τὰ πρῶτ᾽ ἔφυ.
ΙΣ. οὐ γάρ ποτ᾽, ὦναξ, οὐδ᾽ ὃς ἂν βλάστῃ μένει
νοῦς τοῖς κακῶς πράσσουσιν, ἀλλ᾽ ἐξίσταται.
565 ΚΡ. σοὶ γοῦν, ὅθ᾽ εἵλου σὺν κακοῖς πράσσειν κακά.
ΙΣ. τί γὰρ μόνῃ μοι τῆσδ᾽ ἄτερ βιώσιμον;
ΚΡ. ἀλλ᾽ ἥδε μέντοι μὴ λέγ᾽· οὐ γὰρ ἔστ᾽ ἔτι.
ΙΣ. ἀλλὰ κτενεῖς νυμφεῖα τοῦ σαυτοῦ τέκνου;
ΚΡ. ἀρώσιμοι γὰρ χἁτέρων εἰσὶν γύαι.
570 ΙΣ. οὐχ ὥς γ᾽ ἐκείνῳ τῇδέ τ᾽ ἦν ἡρμοσμένα.
ΚΡ. κακὰς ἐγὼ γυναῖκας υἱέσι στυγῶ.
ΙΣ. ὦ φίλταθ᾽ Αἷμον, ὥς σ᾽ ἀτιμάζει πατήρ.
ΚΡ. ἄγαν γε λυπεῖς καὶ σὺ καὶ τὸ σὸν λέχος.
ΧΟ. ἦ γὰρ στερήσεις τῆσδε τὸν σαυτοῦ γόνον;
575 ΚΡ. Ἅιδης ὁ παύσων τούσδε τοὺς γάμους ἔφυ.
ΧΟ. δεδογμέν᾽, ὡς ἔοικε, τήνδε κατθανεῖν.
ΚΡ. καὶ σοί γε κἀμοί. μὴ τριβὰς ἔτ᾽, ἀλλά νιν
κομίζετ᾽ εἴσω, δμῶες· ἐκδέτους δὲ χρὴ
γυναῖκας εἶναι τάσδε μηδ᾽ ἀνειμένας.
580 φεύγουσι γάρ τοι χοἱ θρασεῖς, ὅταν πέλας
ἤδη τὸν Ἅιδην εἰσορῶσι τοῦ βίου.

***

ΚΡΕ. Και συ, που στο παλάτι, σμουλωγμένη
σαν οχιά μου ᾽πινες κρυφά το αίμα,
ουδ᾽ ήξερα πως θρέφω δυο κατάρες
και των θρόνων μου αναποδογυρίστρες,
έλα εδώ πε μας, θενα ομολογήσεις
πως έλαβες και συ στην ταφή μέρος,
ή θα ορκιστείς πως τίποτα δεν ξέρεις;
ΙΣΜ. Ναι το ᾽καμα, αν τ᾽ ομολογεί κι αυτή,
κι απάνω μου την ίδια ευθύνη παίρνω.
ΑΝΤ. Μα αυτό δε θα σου το επιτρέψει η Δίκη,
γιατί ούτε συ το θέλησες, μα κι ούτε
βοηθό μου εγώ σε πήρα. ΙΣΜ. Μα σ᾽ αυτές σου
540 τις φουρτούνες δεν ντρέπομαι να κάμω
της συφοράς μαζί σου το ταξίδι.
ΑΝΤ. Ποιοί κάμανε την πράξη, αυτό το ξέρουν
ο Άδης κι οι κάτω εκεί· και γω δε στρέγω
μια φίλη π᾽ αγαπά με λόγια μόνο.
ΙΣΜ. Μην μ᾽ αρνηστείς καν την τιμή, αδερφή μου,
μαζί σου ν᾽ αποθάνω και ξοφλήσω
το χρέος μου στο νεκρό. ΑΝΤ. Δεν έχω ανάγκη
να πεθάνεις με μένα και μη θέλεις
δικά σου όσα δεν άγγιξες να κάνεις·
φτάνει ο δικός μου ο θάνατος. ΙΣΜ. Μα ποιά
θα ᾽χει η ζωή μου χάρη, αν θα σε χάσω;
ΑΝΤ. Τον Κρέοντα ρώτα, γιατί αυτού μονάχα
την έγνοια έχεις. ΙΣΜ. Μα γιατί θέλεις έτσι
550 να με πικραίνεις, δίχως όφελός σου;
ΑΝΤ. Με πόνο μου γελώ, αν γελώ με σένα.
ΙΣΜ. Μα τουλάχιστο τώρα τί μπορούσα
να σ᾽ ωφελήσω; ΑΝΤ. Σώσ᾽ τον εαυτό σου·
δε σε ζηλεύω να γλιτώσεις. ΙΣΜ. Οϊμέ
της άμοιρης, και να μη μεραστούμε
την ίδια τύχη; ΑΝΤ. Γιατί διάλεξες
εσύ να ζήσεις, κι εγώ να πεθάνω.
ΙΣΜ. Μα όχι και δίχως να σου πω τους λόγους
που είχα. ΑΝΤ. Εσύ νόμιζες πως είχες
δίκιο μ᾽ αυτούς, κι εγώ με τους δικούς μου.
ΙΣΜ. Κι όμως είναι το φταίξιμό μας ίσο.
ΑΝΤ. Έννοια σου, εσύ ᾽σαι ζωντανή, μα εμένα
από καιρό η ψυχή μου έχει πεθάνει,
560 για να κάμει το χρέος της στους νεκρούς μας.
ΚΡΕ. Οι κόρες λέω αυτές, η μια τους τώρα
μας φανερώνεται τρελή, και η άλλη
αφού πρωτογεννήθηκε. ΙΣΜ. Γιατί
μήτ᾽ ο νους, βασιλιά, πὄχει κανένας,
του μένει, αν του έρθουν συφορές, μα φεύγει.
ΚΡΕ. Εσένα σου έφυγε, όταν διάλεξες
να σμίξεις με κακούς για κακές πράξεις.
ΙΣΜ. Μόνη χωρίς αυτήν και πώς να ζήσω;
ΚΡΕ. Αυτή — ούτε να τη λες, πια δεν υπάρχει.
ΙΣΜ. Μα του γιου σου τη νύφη θα σκοτώσεις;
ΚΡΕ. Βρίσκουνται κι άλλα για σπορά χωράφια.
570 ΙΣΜ. Μα έτσι δεν τα ᾽χαν ταιριασμένα οι δυο τους.
ΚΡΕ. Αποστρέφομαι εγώ κακές γυναίκες
για τα παιδιά μου. ΙΣΜ. Αίμον᾽ αγαπημένε,
τί προσβολή ο πατέρας σου σού κάνει.
ΚΡΕ. Με παρασκάς και συ κι αυτός σου ο γάμος.
ΧΟΡ. Αλήθεια θέλεις να του την στερήσεις
αυτήν του γιου σου; ΚΡΕ. Ο Άδης είν᾽ εκείνος,
που θα βάλει σ᾽ αυτούς τους γάμους τέλος.
ΧΟΡ. Ώστ᾽ έχεις φαίνεται αποφασισμένο
το θάνατό της. ΚΡΕ. Και με τη δική σας
μαζί την ψήφο. Μα ας τελειώνομε, έλα,
πάρτε τις, δούλοι, μέσα κι από τώρα
πρέπει δεμένες κι όχι απολυμένες
να ᾽ναι αυτές οι γυναίκες· γιατί μ᾽ όλο
580 το θράσος του κανείς, σα δει το Χάρο
να στέκεται κοντά, ζητά να φύγει.

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 3. Κλασική εποχή (508-323 π.Χ.)

3.2. Κοινωνία

Το 481 π.Χ. στο συνέδριο της Κορίνθου η Αθήνα, η Σπάρτη και πλήθος ακόμα πολιτείες είχαν συμπήσει την Ελληνική Συμμαχία για να πολεμήσουν τους Πέρσες. Η συμμαχία διαλύθηκε μετά τα Περσικά, ή καλύτερα επιμερίστηκε σε δύο, στην Πελοποννησιακή και στη Συμμαχία της Δήλου, έτσι που η Ελλάδα να χωριστεί σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα.

Ο διχασμός ήταν ουσιαστικός, καθώς οι δύο ηγετικές πόλεις αντιπροσώπευαν διαφορετικούς κόσμους: η Αθήνα τους προοδευτικούς Ίωνες και τη δημοκρατία, η Σπάρτη τους συντηρητικούς Δωριείς και την ολιγαρχία. Ωστόσο, ο χωρισμός δεν ήταν απόλυτος: στις δωρικές πολιτείες της Πελοποννησιακής Συμμαχίας υπήρχαν πάντα δημοκρατικοί πολίτες, όπως και στις ιωνικές πολιτείες της Συμμαχίας της Δήλου ποτέ δεν έλειψαν οι ολιγαρχικοί. Έτσι, ο πολιτικός διχασμός εισχωρούσε στα εσωτερικά κάθε πόλης, καθώς οι δύο μερίδες βρίσκονταν σε αδιάκοπη, κρυφή ή φανερή, σύγκρουση, που συχνά άγγιζε ή και ξεπερνούσε τα όρια της εμφύλιας σύρραξης.

Τα πολιτικά πάθη οξύνθηκαν και οι ισορροπίες διαταράχτηκαν, όταν ξέσπασε ο Πελοποννησιακός πόλεμος, και οι συνέπειες ήταν για τις ελληνικές κοινωνίες καταστροφικές. Γράφει σχετικά ο Θουκυδίδης (3.81-3):

«Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες κι αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνονται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου, συμφορές που μπορεί να είναι βαρύτερες ή ελαφρότερες, κι έχουν διαφορετική μορφή ανάλογα με τις περιστάσεις. Σε καιρό ειρήνης, και όταν ευημερεί ο κόσμος και οι πολιτείες, οι άνθρωποι είναι ήρεμοι, γιατί δεν τους πιέζουν ανάγκες φοβερές. Αλλ᾽ όταν έρθει ο πόλεμος, που φέρνει στους ανθρώπους την καθημερινή στέρηση, γίνεται δάσκαλος της βίας κι ερεθίζει τα πνεύματα του πλήθους σύμφωνα με τις καταστάσεις που δημιουργεί.

Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και τη σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή. Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος. Όποιον επινοούσε κανένα τέχνασμα και πετύχαινε τον θεωρούσαν σπουδαίο· ενώ όποιος ήταν αρκετά προνοητικός ώστε να μη χρειαστούν τέτοια μέσα, θεωρούσαν ότι διαλύει το κόμμα και ότι είναι τρομοκρατημένος από την αντίπαλη παράταξη. Με μια λέξη, όποιος πρόφταινε να κάνει κακό πριν από άλλον ήταν άξιος επαίνου, καθώς κι εκείνος που παρακινούσε στο κακό όποιον δεν είχε σκεφτεί να το κάνει.

Καμιά από τις δύο παρατάξεις δεν είχε κανέναν ηθικό φραγμό, κι εκτιμούσε περισσότερο όσους κατόρθωναν να κρύβουν κάτω από ωραία λόγια φοβερές πράξεις. Όσοι πολίτες ήταν μετριοπαθείς θανατώνονταν από τη μια ή την άλλη παράταξη, είτε επειδή είχαν αρνηθεί να πάρουν μέρος στον αγώνα είτε επειδή η ιδέα και μόνο ότι θα μπορούσαν να επιζήσουν προκαλούσε εναντίον τους το φθόνο. Έτσι οι εμφύλιοι σπαραγμοί έγιναν αιτία ν᾽ απλωθεί σ᾽ όλο τον ελληνικό κόσμο κάθε μορφή κακίας, και το ήθος, που είναι το κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο, κι εξαφανίστηκε».

Οι ιστορικές εμπειρίες φυσικό είναι να επηρεάζουν και τη θρησκευτική ζωή. Οι ανέλπιστες νίκες στα Περσικά είχαν δημιουργήσει ένα αίσθημα ευγνωμοσύνης απέναντι στους θεούς, που οι Έλληνες πίστευαν ότι τους είχαν παρασταθεί στις πολεμικές συγκρούσεις. Παράλληλα όμως, από τις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα είχε ξεκινήσει και ένα κίνημα διαφωτισμού, που σιγά σιγά μετακινούσε το κέντρο βάρος των αξιών από τους θεούς στους ανθρώπους.

Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΟΦΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

Στον διαφωτισμό εντάσσονται όλα τα φιλοσοφικά ρεύματα που βασίζονται στον ορθό λόγο, διαδίδουν τη γνώση και καταπολεμούν τις ριζωμένες, αυθαίρετες και δογματικές αντιλήψεις καθώς και κάθε μορφή αυθεντίας, συχνά και της θεϊκής.

Ο αρχαίος ελληνικός διαφωτισμός ξεκίνησε τον 6ο π.Χ. αιώνα, στην Ιωνία, με τους φυσικούς φιλοσόφους. Αργότερα επικεντρώθηκε και αναπτύχτηκε στην Αθήνα, όπου το σοφιστικό κίνημα, όπως ονομάστηκε, κορυφώθηκε γύρω στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα, όταν έδρασε η λεγόμενη πρώτη γενιά των σοφιστών - άντρες σοφοί που τριγύριζαν τις ελληνικές πόλεις διδάσκοντας με μεγάλη επιτυχία, και υψηλά δίδακτρα, τους νέους.

Ένας από αυτούς, ο Πρωταγόρας, όταν ρωτήθηκε τι ακριβώς διδάσκει, απάντησε πως «το μάθημα είναι η σωστή σκέψη για τα ιδιωτικά θέματα, πώς να κυβερνά κανείς καλύτερα το σπιτικό του, καθώς και για τα θέματα της πολιτείας, πώς να γίνει εξαιρετικά ικανός να χειρίζεται, με έργα και λόγια, τις πολιτικές υποθέσεις» (Πλάτων, Πρωταγόρας 318e-319a).

Θέτοντας τόσο υψηλούς στόχους, η σοφιστική διδασκαλία εύκολα μπορούσε να ξεστρατίσει· και πραγματικά, οι σοφιστές της δεύτερης γενιάς δεν άργησαν να κάνουν κατάχρηση του ορθολογισμού και της ευγλωττίας τους: όχι σπάνια οι συλλογισμοί τους οδηγούσαν σε αδιέξοδα σοφίσματα, και η διδασκαλία τους είχε επιδεικτικό περισσότερο παρά μορφωτικό χαρακτήρα. Δίκαια οι ακραίες θέσεις τους προκάλεσαν την αντίδραση του Σωκράτη και των σωκρατικών, ιδιαίτερα του Πλάτωνα, που περισσότερο σε αυτόν οφείλεται η τελική δυσφήμιση του σοφιστικού κινήματος. Έτσι, και η ίδια η λέξη σοφιστής, που αρχικά σήμαινε «μυαλωμένος, γνώστης, μάστορας» κ.τ.ό., γρήγορα έφτασε να χρησιμοποιείται όπως και σήμερα, με αρνητική σημασία, για όσους με τα λόγια τους παραπλανούν και εξαπατούν τους ακροατές τους.

Οι τελευταίες εξελίξεις δεν πρέπει να επισκιάσουν την καταλυτική, εξαρχής αμφίσημη, επίδραση των σοφιστών στην ελληνική κοινωνία. Το σοφιστικό κίνημα από τη μια κατάργησε φραγμούς, άνοιξε δρόμους, γονιμοποίησε την προοδευτική σκέψη και επηρέασε θετικά όλους τους τομείς των γραμμάτων και των τεχνών· από την άλλη υποβάθμισε παλιές αναγνωρισμένες αξίες, δημιούργησε ιδεολογικά κενά και ξύπνησε αμφιβολίες. Οι Έλληνες του 4ου π.Χ. αιώνα δεν ένιωθαν πια ακλόνητα κάτω από τα πόδια τους τα θεμέλια όπου επάνω τους στηρίζονταν τα εξαιρετικά επιτεύγματα της χρυσής εποχής.

Γενικά στους κλασικούς αιώνες, αλλά ιδιαίτερα μετά τα τραυματικά βιώματα του Πελοποννησιακού πολέμου, οι πολιτείες δεν έπαψαν βέβαια να χτίζουν ναούς και να γιορτάζουν με μεγαλοπρέπεια τις θρησκευτικές γιορτές, οι ιδιωτικές και δημόσιες θυσίες συνεχίζονταν, τα μαντεία και τα άλλα θρησκευτικά κέντρα εξακολουθούσαν να υποδέχονται αθρόους προσκυνητές και αναθήματα· όμως ολοένα και περισσότερο το βαθύ και γνήσιο θρησκευτικό συναίσθημα που διακρίναμε στην Αρχαϊκή εποχή παραχωρούσε τη θέση του σε μιαν επιφανειακή ευσέβεια, που μόνο φαινομενικά αντιδρούσε στην ηθική εκτροπή και την αθεΐα.[1]

Τις υπερήφανες γενιές των μαραθωνομάχων και των σαλαμινομάχων, που αυτοί και τα παιδιά τους πραγμάτωσαν και βίωσαν την εποχή της μεγάλης ακμής, διαδέχτηκαν, στο τελευταίο τέταρτο του 5ου π.Χ. αιώνα, οι φανατισμένες γενιές του Πελοποννησιακού πολέμου, και ακολούθησαν, μετά τον πόλεμο, οι τραυματισμένες, αμήχανες γενιές των επιγόνων. Αδυνατισμένες, οι πόλεις-κράτη στάθηκαν ανίκανες να αντισταθούν αποτελεσματικά πρώτα στις περσικές θελήσεις, ύστερα και στην προέλαση των Μακεδόνων, ώσπου το σύνθημα του πανελληνισμού να ξανοίξει καινούργια ελπιδοφόρα προοπτική. Δεν είναι καθόλου σύμπτωση ότι ο Φίλιππος θέλησε σε μια πανελλήνια σύνοδο, πάλι στην Κόρινθο, να ανανεώσει την Ελληνική Συμμαχία εναντίον των Περσών και να αναπτερώσει το έθνος.
----------------------
1. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι καταγγελίες και οι δίκες για ασέβεια πολλαπλασιάστηκαν στο δεύτερο μισό του 5ου π.Χ. αιώνα, αλλά και ότι τα κίνητρά τους ήταν ολοφάνερα πολιτικά.

Ο έρωτας ως σωτηρία;

Η σχέση βοηθάει την προσωπική μας εξέλιξη, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας.

Η σχέση προσθέτει. Γι’ αυτό αξίζει τον κόπο.

Αξίζει… τον κόπο (δηλαδή, αξίζει να κοπιάσουμε γι’ αυτήν). Αξίζει το βάσανο που προκαλεί. Αξίζει τον πόνο που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.

Κι όλα αυτά αξίζουν, γιατί όταν θα τα έχουμε ξεπεράσει δεν θα είμαστε πια οι ίδιοι: θα έχουμε αναπτυχθεί, θα είμαστε πιο συνειδητοποιημένοι, θα αισθανόμαστε πιο ολοκληρωμένοι.

Η σχέση δεν μας σώζει από τίποτα: δεν θα έπρεπε να μας σώζει από τίποτα.

Πολλοί άνθρωποι ψάχνουν ένα σύντροφο ως μέσο για να λύσουν τα προβλήματά τους.

Πιστεύουν πως μία στενή σχέση θα θεραπεύσει τις αγωνίες τους, την ανία τους, την απουσία νοήματος από τη ζωή τους.

Ελπίζουν πως μια σχέση θα γεμίσει τα κενά τους.

Τι φοβερό λάθος!

Όταν επιλέγω κάποιον σύντροφο με αυτές τις προσδοκίες, καταλήγω αναπόφευκτα να μισήσω το πρόσωπο που δεν μου δίνει αυτό που περίμενα.

Και μετά; Μετά μπορεί να ψάξω να βρω άλλον, κι άλλον, κι άλλον... Ή μπορεί να αποφασίσω να περάσω τη ζωή μου γκρινιάζοντας για την τύχη μου.

Η πρόταση είναι να φτιάξω τη δική μου ζωή χωρίς να περιμένω να το κάνει κανένας άλλος για μένα.

Η πρόταση είναι, επίσης, να μην προσπαθήσω να φτιάξω τη ζωή του άλλου, αλλά να βρω κάποιον για να κάνουμε κάτι μαζί, να περνάμε καλά, να αναπτυχθούμε, να διασκεδάσουμε, αλλά όχι για να μου φτιάξει τη ζωή.

Η σκέψη πως ο έρωτας θα μας σώσει, θα λύσει όλα μας τα προβλήματα και θα μας προσφέρει μια διαρκή κατάσταση ευτυχίας ή ασφάλειας, καταφέρνει μόνο να μας κρατάει παγιδευμένους σε φαντασιώσεις και αυταπάτες, αποδυναμώνοντας την αυθεντική δύναμη της αγάπης που ξέρει πώς να μας μεταμορφώσει.

Και τίποτα δεν είναι πιο διαφωτιστικό από το να είσαι με κάποιον άλλον από εκεί και έπειτα.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο ξεχωριστό από το να βιώνεις την ίδια σου τη μεταμόρφωση δίπλα στον άνθρωπο που αγαπάς.

Αντί να ψάχνουμε καταφύγιο σε μια σχέση, θα μπορούσαμε να δεχτούμε τη διεγερτική δύναμη που μας ξυπνάει από το λήθαργο και μας φέρνει σε άμεση επαφή με τη ζωή, μας ωθεί προς τα μπρος και μας δείχνει καθαρά πώς πρέπει να αναπτυχθούμε.

Για να ευδοκιμήσουν οι σχέσεις μας, είναι αναγκαίο να τις δούμε με διαφορετικό τρόπο: σαν μια σειρά από ευκαιρίες να διευρύνουμε τη συνείδησή μας, να ανακαλύψουμε μια βαθύτερη αλήθεια και να γίνουμε άνθρωποι με όλη τη σημασία της λέξης.

Και όταν γίνω άνθρωπος ολοκληρωμένος, που δε χρειάζεται κανέναν για να επιβιώσει, τότε σίγουρα θα βρω κάποιον επίσης ολοκληρωμένο για να μοιραστούμε αυτά που έχω κι αυτά που έχει.

Αυτό είναι το νόημα της σχέσης: όχι η σωτηρία, αλλά η επαφή.

Ή, μάλλον, οι επαφές.

Εγώ μ’ εσένα. Εσύ μ’ εμένα. Εγώ μ’ εμένα. Εσύ μ’ εσένα. Εμείς με τον κόσμο.

Η εκδίκηση είναι ξεκάθαρη ηλιθιότητα

Ο Μαχάτμα Γκάντι είχε πει: «Το μόνο αποτέλεσμα που θα έχει το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» είναι ότι θα καταλήξει να κάνει όλο τον κόσμο τυφλό». Και πώς να διαφωνήσεις σε αυτό;

Στον κόσμο, όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, οι άνθρωποι έχουμε την τάση να επιστρέφουμε κακές συμπεριφορές. Αυτό συμβαίνει, γιατί είμαστε πιο πρόθυμοι να ανταποδώσουμε το κακό, παρά το καλό που μας έκαναν. Αφού η ευγνωμοσύνη είναι βάρος (καθώς θεωρείς, λανθασμένα, ότι χρωστάς σε όποιον σου έκανε καλό), ενώ η εκδίκηση είναι ευχαρίστηση. Σου προσφέρει μια ευχαρίστηση να βλέπεις να υποφέρει αυτός που σε πλήγωσε και σε πόνεσε.

Ας είμαστε ειλικρινείς. Όσο καλοί και αγαθοί να το παίζουμε, αν έχουμε την ευκαιρία να ξεπληρώσουμε σε κάποιον το κακό που μας έκανε, πιθανότατα θα το κάνουμε. Κι αν δεν το κάνουμε, θα φλερτάρουμε ακραία με την ιδέα της εκδίκησης.

Αλλά ρε συ, πόσο σε τσούζει για να θες να εκδικηθείς;
Δηλαδή, πόση αξία θες να δώσεις ακόμη, στο άτομο που σου έκανε κακό;
Το να ασχολείσαι μαζί του, ακόμη κι αν θες να του ανταποδώσεις ότι σου έκανε, είναι σπατάλη πολύτιμου χρόνου. Χρόνος ίσον χρήμα και το χρήμα αποτελεί αξία. Αξία που δίνεις σε έναν άνθρωπο που δε θα έπρεπε.

Από την άλλη είσαι σίγουρος ότι η εκδίκηση σου θα μείνει αναπάντητη;
Έχεις ακουστά τις Κρητικές βεντέτες; Προφανώς κι έχεις. «Φουρτουνάκηδες και Βροντάκηδες» είδες τουλάχιστον μια φορά στη ζωή σου. Αυτή η ταινία όμως αποτελούσε τη light εκδοχή μιας βεντέτας. Γιατί σε περίπτωση που δε γνωρίζεις, να σε ενημερώσω πως στη λεβεντογέννα έχουν ερημώσει ολόκληρα χωριά από εκδίκηση, η οποία συνήθως ήταν για κάποιο ηλίθιο λόγο. Βέβαια θα μου πεις: «σιγά ρε Μήτσο, δεν θα κάνουμε και φονικό». Με την απάντηση μου να έρχεται σαν πέλεκυς: «γιατί ρε συ λίγα φονικά έχεις ακούσει για εκδίκηση;».

Είναι επικίνδυνο παιχνίδι, το παιχνίδι της εκδίκησης.
«Αυτός που σε πλήγωσε, είτε ήταν πιο δυνατός, είτε πιο αδύναμος από εσένα. Αν ήταν πιο αδύναμος, λυπήσου τον. Αν ήταν πιο δυνατός, λυπήσου τον εαυτό σου». Τάδε έφη Γουίλιαμ Σαίξπηρ και νομίζω είναι απόλυτα κατανοητός.

Εύκολα μπορεί να αλλάξουν οι ρόλοι και να βρεθείς πάλι ο πληγωμένος. Πάλι ο αδικημένος.
Αν συμβεί αυτό θα σου αξίζει να κλαίγεσαι. Μόνο να μην σ’ακούμε οι υπόλοιποι. Προκάλεσες την τύχη σου. Τα ήθελες και τα έπαθες.Όταν θέλεις να εκδικηθείς κάποιον το μόνο που καταφέρνεις είναι να του επιτρέπεις να συνεχίσει να σε πληγώνει.Ναι μεν είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο. Αλλά από αυτό το πιάτο θα τσιμπήσετε μεζέ και οι δύο πλευρές. Μακροπρόθεσμα ή βραχυπρόθεσμα δεν έχει σημασία.

Η εκδίκηση αποτελεί πάντα την αδύναμη ευχαρίστηση των στενών και ρηχών μυαλών. Αν στην ιδέα ότι μπορείς να προκαλέσεις μια αναταραχή στη ζωή ενός ανθρώπου, εφάμιλλη της αναταραχής που προκάλεσε αυτός στη δική σου νιώθεις ένα τσουτσούριασμα και ένα αίσθημα απόλαυσης, ψάξτο. Έχεις πολλά θέματα και πρέπει να τα λύσεις.

Έχει τόσο λογική το να επιστρέφεις το κακό που σου έκανε κάποιος, όσο λογική έχει το να δαγκώσεις το σκύλο που σε δάγκωσε.

Αν αναρωτιέσαι ακόμη. Καμία απολύτως λογική.
Ως πράξη αποτελεί μια ηλιθιότητα.

Θες όντως να εκδικηθείς;
Θες όντως να ενοχλήσεις σαν αγκάθι αυτόν που σου έκανε κακό;

Αν αυτό θες, κοίτα να είσαι και να δείχνεις καλά με τον εαυτό σου. Δεν υπάρχει πιο ηχηρή ανταπόδοση από αυτό. Η εκδίκηση δεν είναι πάντα γλυκιά. Από τη στιγμή που ολοκληρωθεί, αισθανόμαστε κατώτεροι από το θύμα μας.

Ο καλύτερος τρόπος να ισοπεδώσεις αυτόν που προσπάθησε να σου κάνει ή σου έκανε κακό, είναι να του δείξεις ότι δεν σε επηρέασε καθόλου.

Πως δεν ταρακούνησε τους ρυθμούς της ζωής σου, πως δεν σε ενόχλησε όσο θα ήθελε, πως είναι τόσο ασήμαντος για εσένα που ότι κι αν κάνει σε αφήνει παγερά αδιάφορο.

Όταν παίρνεις εκδίκηση, γίνεσαι ίσος με τον εχθρό σου. Όταν την ξεπερνάς, γίνεσαι ανώτερος.
Δεν του κάνεις κακό. Ίσως να του πληγώσεις τον εγωισμό και να καταφέρεις ένα δυνατό πλήγμα στο πείσμα του. Αλλά τίποτα παραπάνω. Τίποτα που να μπορεί να σου προσάψει. Τίποτα που να του προσφέρει πόνο, όπως προσέφερε αυτός σε εσένα.

Δεν έχει λόγο να συνεχίσει να σου φέρεται άσχημα. Από την άλλη, εσύ ως άτομο αφενός έχεις δείξει ανωτερότητα και αφετέρου κανείς δε θα μπορεί να πει πως χειρίστηκες λάθος τη κατάσταση.

Με αυτό τον τρόπο, από την άλλη, του δίνεις την ευκαιρία να αντιληφθεί, πως όχι μόνο δεν σου έκανε κακό, αλλά ουσιαστικά σου έδωσε ακόμη περισσότερη αξία. Σου χάρισε, κάνοντας μια κακή πράξη, την ευκαιρία να του αποδείξεις πως δεν ασχολείσαι με μικροπρέπειες.
Γιατί μικροπρέπεια είναι το να κάνεις κακό στους γύρω σου. Ηθελημένα και χωρίς λόγο.

Ως επίλογο σε αυτό το μανιφέστο κατά της εκδίκησης, θα ήθελα να σου πω, πως όλη η φιλοσοφία αυτής της ανόητης πράξης, βασίζεται σε πράγματα που έγιναν και μένουν στο παρελθόν.

Επομένως, με το να οργανώνεις και να ενορχηστρώνεις μια εκδίκηση, ουσιαστικά κάνεις μια απόπειρα για να χειροτερέψεις το παρελθόν σου. Αντί να ασχολείσαι με το μέλλον σου.

Στοχοθέτηση

Κάπου θέλουμε να φτάσουμε, μα δεν βρήκαμε που. Καθημερινά νιώθουμε μια αγωνία, μια ανησυχία, χωρίς να ξέρουμε το γιατί. Περπατάμε τον μακρύ δρόμο, με ανηφόρες, με κατηφόρες, κουραζόμαστε συχνότερα και εγκαταλείπουμε πολύ πιο εύκολα την διαδρομή. Σας έχει τύχει να σας καλέσουν σε μια δεξίωση, σ’ ένα μεγάλο γεγονός την χρονιάς, μαζί με πολύ καλούς φίλους, σε μια τοποθεσία που δεν έχετε ξαναπάει και σας στέλνουν οδηγίες τις διαδρομής; Υπάρχει ένας σκοπός, υπάρχει ένα συναίσθημα και ένας χάρτης διαδρομής. Κάπως έτσι, είναι και οι στόχοι που βάζουμε. Ο στόχος σαν στόχος μπορεί να μην μας ταρακουνήσει τόσο, αυτό που χρειάζεται είναι να περιέχει συναίσθημα, επιθυμία και σκοπό.

Πολλοί άνθρωποι λειτουργούν με τα πρέπει, γι’ αυτό και μένουν στη μέση του πουθενά, γιατί δεν υπάρχει οτιδήποτε να τους περιμένει στον προορισμό τους. Ο εγκέφαλος μας, δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί με το πρέπει, γιατί δεν υπάρχουν κίνητρα. Ο στόχος είναι κίνητρο, έρχεται από επιθυμία, είναι οτιδήποτε έχουμε ανάγκη για να είμαστε καλύτερα, προέρχεται κατευθείαν από μέσα μας, απ’ την καρδιά μας. Μπορεί να είναι μεγάλος, μπορεί να είναι μικρός, δεν έχει σημασία, σημασία έχει τι θα μας δώσει εκπληρώνοντας τον. Είναι χάρτης κι εσύ ο οδηγός. Μας τρομάζει η ύπαρξη του, γιατί σηματοδοτεί την αλλαγή, μα πώς μπορεί να σε τρομάζει κάτι, που θα σε πάρει εκεί που επιθυμείς; Ο στόχος είναι η σταθερά σου, σαν ένα σωσίβιο, που δεν σε αφήνει να πνιγείς.

Πως μπορεί να γίνει μια στοχοθέτηση; Βρίσκοντας τι χρειαζόμαστε, τι έχουμε ανάγκη και τι μας λείπει και αφού το βρούμε, υπάρχει μπροστά μας ένας δρόμος, μέχρι να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Σκεφτείτε ένα μεγάλο βουνό μπροστά σας, όπου ο στόχος είναι η κατάκτηση της κορυφής.

Πριν ξεκινήσουμε θα πρέπει να ορίσουμε τους λόγους που θέλουμε να το ανέβουμε, να το αγκιστρώσουμε μέσα μας μ’ ένα δυνατό θετικό συναίσθημα, να αναγνωρίσουμε πως θα μας επηρεάσει εμάς αλλά και τους γύρω μας. Πόσο εφικτό είναι, τι επιλογές έχω και πως είναι η σημερινή μου κατάσταση. Για να το ανέβουμε θα χρειαστούμε χρήματα να αγοράσουμε εξοπλισμό – όπου εξοπλισμός είναι οι πόροι μας, αυτοί δηλαδή που ήδη έχουμε, τι κατακτήσαμε τόσα χρόνια, χρειαζόμαστε γνώσεις – όπου γνώσεις είναι οι υπάρχουσες ικανότητες μας και η εκμάθηση νέων δυνατοτήτων και τέλος χρειαζόμαστε χρόνο. Όταν τα μαζέψουμε αυτά, μας μένει η στρατηγική, ο τρόπος δηλαδή που θα τα χρησιμοποιήσουμε.

Αρκετοί φοβούνται την αποτυχία γι’ αυτό αδυνατούν να θέσουν στόχους και να ξεκινήσουν το ταξίδι. Δεν υπάρχει αποτυχία, δεν υπάρχει λάθος, είναι όλα μαθήματα τα οποία μας βοηθάνε να πάμε ακόμη ένα βήμα παρακάτω. Πίσω από κάθε επιτυχία μας, βρίσκεται μια επιλογή που δεν μας εξυπηρέτησε και την αλλάξαμε. Πως θα ξέραμε τι γεύση παγωτού μας αρέσει, αν δεν έχουμε δοκιμάσει αρκετές γεύσεις αρχικά; Πως ξέρουμε αν μας αρέσει μια ανοιξιάτικη μέρα του Μάη, αν δεν περνούσαμε από μια βροχερή μέρα του Γενάρη; Όποιος και να είναι ο λόγος που μπορεί να μας δυσκολεύει να ξεκινήσουμε την διαδρομή, αυτό που τελικά έχει νόημα, είναι το ποιος και πως θα είμαι είτε πάω, είτε όχι. Τι μας πληγώνει πιο πολύ; Η στασιμότητα που μας βουλιάζει ή ένα μεγάλο βουνό που πρέπει ν’ ανέβουμε; Ποιο είναι το κόστος και ποιο είναι το όφελος;

Χρησιμοποιούμε τα ίδια νευρολογικά κυκλώματα όταν θυμόμαστε ή φανταζόμαστε, άρα δεδομένου αυτού, σημαίνει πως μπορούμε να επηρεάσουμε ισχυρά την ανάπτυξη μας. Μπορούμε δηλαδή να θυμηθούμε μια παλιότερη μας επιτυχία, να φέρουμε στην μνήμη μας την πετυχημένη στρατηγική που ακολουθήσαμε και να την χρησιμοποιήσουμε στην μελλοντική μας πορεία, να φανταστούμε δηλαδή τον εαυτό μας να πετυχαίνει την ανάβαση του βουνού – στόχου. Αυτό είναι θαυμάσιο!

Οι σκέψεις όσο δεν υπάρχει δράση, μας κάνει να φανταζόμαστε το ανέφικτο, αλλά όσο πράττουμε αρχίζει να φαίνεται ο ορίζοντας. Έχουμε ήδη μέσα μας ότι χρειάζεται, για να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες της διαδρομής. Έχουμε εμπιστοσύνη στην δύναμη και στην θέληση μας, μα πάνω από όλα, επιθυμούμε να φτάσουμε στην κορυφή, γιατί κάπου εκεί, θα βρούμε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Όσο δύσκολος κι αν φαντάζει ο δρόμος, όσο πόνο κι αν προκαλέσει, τόσες θα ‘ναι και οι χαρές του.

Αρκετές φορές, χρειάζεται απλά να ξεκινήσουμε από κάπου για να αντιληφθούμε τι θέλουμε και να θέσουμε στόχους που θα μας φέρουν σ’ ένα επιθυμητό αποτέλεσμα για μας και μόνο. Στον δικό μας χρόνο θα το βρούμε, με την εσωτερική μας φωνή και μόνο. Ας αφεθούμε στο μέσα μας, ξέρει να μας καθοδηγήσει. Το κυριότερο όμως είναι να είμαστε υπομονετικοί, κατανοητικοί με μας και να χαμηλώσουμε τον πήχη των προσδοκιών μας, ας μην είμαστε τόσο αυστηροί, στοργή χρειαζόμαστε, όχι επίκριση.

«Η αποφασιστικότητά αφυπνίζει την ανθρώπινη θέληση» -Άντονι Ρόμπινς

Αν δεν έχεις τίποτα να πεις, μη λες τίποτα

Η διανοητική οκνηρία, η ανοησία ή η άγνοια είναι πηγές σύγχυσης και ασάφειας. Η λογόρροια εμφανίζεται για να καλύψει τη νεφελώδη σκέψη. Άλλοτε επιτυχώς, άλλοτε ματαίως. Όσο μας θαμπώνει η ευγλωττία, τόσο πέφτουμε στην παγίδα. Σε συνδυασμό με την πλάνη του κύρους (που περιέγραψα στο προηγούμενο βιβλίο μου), η πολυλογία μπορεί να δημιουργήσει επικίνδυνο κοκτέιλ.

Πόσες φορές έπεσα θύμα του πειρασμού της φλυαρίας! Στα νιάτα μου είχα γοητευτεί από τον Γάλλο φιλόσοφο Ζακ Ντεριντά. Καταβρόχθισα τα βιβλία του αλλά δεν κατάλαβα απολύτως τίποτα ακόμα και μετά από βαθιά σκέψη.

Αυτό προσέδιδε στη φιλοσοφία του την αύρα μιας απόκρυφης επιστήμης. Έφτασα στο σημείο να εκπονήσω διατριβή πάνω σ’ αυτή τη φιλοσοφία. Τώρα που βλέπω τα πράγματα από χρονική απόσταση, ο Ντεριντά και η διατριβή μου, μου φαίνονται ανώφελη πολυλογία. Μέσα στην άγνοιά μου, έγινα και ο ίδιος μια μηχανή παραγωγής νεφελώδους σκέψης.

Η φλυαρία βασιλεύει και στους πανεπιστημιακούς κύκλους. Όσο λιγότερα αποτελέσματα παράγει μια επιστήμη, τόσο μεγαλύτερη τάση έχει προς την αερολογία. Η οικονομία είναι το τέλειο παράδειγμα – αρκεί να ακούσει κανείς τα σχόλια και τις προβλέψεις των οικονομολόγων. Το ίδιο φαινόμενο εμφανίζεται στην οικονομία των επιχειρήσεων: όσο πιο άσχημα πηγαίνει μια επιχείρηση, τόσο ο πρόεδρός της χρησιμοποιεί μεγάλα λόγια κενά νοήματος, στα οποία προστίθενται συχνά πράξεις επίσης κενές νοήματος – αποκαλούμε αυτή τη στάση «πολύ κακό για το τίποτα». «Δεν ξέρετε πόσο δύσκολο είναι να μιλάς καθαρά και απλά. Οι άνθρωποι φοβούνται μην τους περάσουν για βλάκες. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο».

Συμπέρασμα: Η πολυλογία καλύπτει την άγνοια. Αν ο ομιλητής δεν εκφράζεται καθαρά, είναι γιατί δεν ξέρει για τι πράγμα μιλάει. Η λεκτική έκφραση είναι ο καθρέφτης της σκέψης: αυτό που συλλαμβάνεται σωστά διατυπώνεται με σαφήνεια. Με άλλα λόγια, όταν η σκέψη είναι σαφής, το ίδιο είναι και η έκφρασή της. Όταν η σκέψη είναι θολή, το ίδιο είναι και τα λόγια, εξ’ ου και η τάση προς την περιττολογία. Δυστυχώς, πολύ σπανίως έχουμε σκέψεις πραγματικά σαφείς. Ο κόσμος είναι πολύπλοκος και για να καταλάβεις έστω και μία πλευρά του απαιτεί πολλή σκέψη. Περιμένοντας λοιπόν την έμπνευση, ακολουθήστε τη συμβουλή του Μαρκ Τουαίην: «Αν δεν έχεις τίποτα να πεις, μη λες τίποτα». Η απλότητα είναι το τέρμα ενός μεγάλου και κοπιαστικού δρόμου και όχι η αφετηρία του.

Χωρίς την ευκαιρία, το ταλέντο και η ικανότητα είναι άχρηστα

«Οι επιτυχίες και οι αποτυχίες μας προκύπτουν πάντα από την αλληλεπίδραση πολλών πραγμάτων.
Χωρίς την ευκαιρία, το ταλέντο και η ικανότητα είναι άχρηστα». -Νικολό Μακιαβέλι

Από τη μια μεριά υπάρχουν οι περιστάσεις και τα απρόβλεπτα (που θα αποκαλώ, γενικά, το τυχαίο), τα οποία επιδρούν πάνω σε ό,τι η ανάγκη και η λογική επιβάλλουν να συμβεί (και που λαϊκά είναι γνωστό ως το πεπρωμένο).

Από την άλλη μεριά υπάρχει το σεντούκι με τα βοηθήματά μας, τα εσωτερικά και τα εξωτερικά (που από δω κι έπειτα θα τα αποκαλώ προσωπική τύχη), τα οποία θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως το σύνολο των ικανοτήτων, των χαρισμάτων και των περιστάσεων που βρίσκονται στη διάθεσή μας μια συγκεκριμένη στιγμή. Μ’ άλλα λόγια, όσα καταφέραμε να κάνουμε με ό,τι μας έλαχε.

Το να έχει κανείς μια θαυμάσια φωνή,
μια υπερφυσική δύναμη ή μια αξιοζήλευτη μνήμη,
όπως και το να έχει γεννηθεί ωραίος, έξυπνος ή επιδέξιος
αποτελεί, το δίχως άλλο, πλεονέκτημα.
Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας πως ακόμα κι αν
«γεννηθήκαμε με όλες τις χάρες του κόσμου κερδισμένες»
το τέλος της ιστορίας μας, κανείς δεν μας το εγγυάται.
Ν. Ρέσερ

Ας υποθέσουμε ότι, για κάποιο λόγο, θα θέλαμε να γνωρίζουμε προκαταβολικά τι πιθανότητες έχουμε να φέρουμε ένα καλό αποτέλεσμα σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Ας υποθέσουμε επίσης ότι ήταν στο χέρι μας να υπολογίσουμε -αν όχι όλους τουλάχιστον τους περισσότερους- παράγοντες που θα επιδράσουν. Για να βρούμε αν θα μας χαμογελάσει η τύχη, θα πρέπει να αθροίσουμε:

Το σύνολο των βοηθημάτων (εξωτερικών και εσωτερικών)
στα οποία βασιζόμαστε και τα οποία αποτελούν
τη δική μας Τύχη.

Το βάρος όσων είναι προκαθορισμένα: το Πεπρωμένο.

Το αναγκαίο μερίδιο του απρόβλεπτου: το Τυχαίο.

Σκοπός αυτής της υπόθεσης εργασίας είναι να μάθουμε να αποκαλούμε «ΤΥΧΗ» όλα αυτά μαζί, και να μην περιορίζουμε την έννοιά της μόνο σε αυτό που είναι τυχαίο.

Έτσι, θα είναι πιο εύκολο να δεχτούμε ότι η τύχη,- ακόμα κι όταν ελάχιστα εξαρτάται από τυχαίο-, πάντα έχει έναν λόγο, μεταβάλλει και διαμορφώνει αναγκαστικά κάθε τελικό αποτέλεσμα και παίζει το ρόλο της σε κάθε κατάσταση.

Ας φανταστούμε τώρα ότι, —από καπρίτσιο—, θέλουμε να πάμε ακόμα παραπέρα. Ας πούμε ότι θέλουμε να μετρήσουμε τη δυνατότητά μας να φέρουμε ένα αποτέλεσμα, προκαθορίζοντας εμείς οι ίδιοι τον συνδυασμό Τύχης, Πεπρωμένου και Τυχαίου.

Για να το καταφέρουμε, σε όλα αυτά τα πράγματα που συγκεντρώσαμε κάτω από τη γενική έννοια της Τύχης, θα πρέπει vα προσθέσουμε και το πόσο ενδεδειγμένη και αποτελεσματική (ή όχι) μπορεί να είναι αυτή η παρακινδυνευμένη ενέργειά μας.

Οι ενέργειές μας είναι εξ ορισμού άρρηκτα συνδεδεμένες με τις αποφάσεις μας, και ως εκ τούτου επηρεάζονται από κάτι που θα μπορούσαμε, ίσως, να ονομάσουμε: το Ταλέντο μας.

Είμαι πεπεισμένος ότι κανένας δεν ελέγχει στο βαθμό που θα ήθελε τα πράγματα που τον απασχολούν, αλλά ξέρω επίσης ότι συμμετέχουμε υποχρεωτικά σε κάθε τι που μας αφορά. Όλα εκείνα στα οποία πρωταγωνιστούμε (δηλαδή, η ζωή μας η ίδια) σχετίζονται με τη συμπεριφορά μας, που κι αυτή είναι στενά συνδεδεμένη με την ιδέα που έχουμε για τον κόσμο και τον ίδιο μας τον εαυτό.

Για να το πω με τον δικό μου τρόπο:
Κατά κύριο λόγο, το να είμαι ενήλικος πάει να πει
πως αναλαμβάνω την ευθύνη
όσων κάνω κι όσων λέω,
όσων αποσιωπώ
κι όσων δεν κάνω.

Κι αυτό πάει να πει πως ξέρω ότι, ενεργητικός ή παθητικός…

Είμαι-αν όχι ο μόνος-, τουλάχιστον
ένας αναγκαίος συνυπεύθυνος
για όσα μου συμβαίνουν.

Φυσικά, αυτή η συνευθύνη που περιγράφω δεν παραπέμπει σε κάποια ικανότητά μας να προκαλούμε εμείς οι ίδιοι τα γεγονότα απλώς και μόνο ενεργώντας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Αν ήταν έτσι, τότε αυτός θα ήταν ένας δρόμος προς την παντοδυναμία και όχι προς την ωριμότητα.

Ούτε βέβαια υποστηρίζω ότι μπορούμε να βασιστούμε σε κάποια ικανότητα πρόβλεψης- κάθε άλλο. Για μένα, το να είναι κανείς ενήλικος προϋποθέτει ότι γνωρίζει πως τα προγνωστικά του έχουν όρια, και παρά ταύτα αρνείται να χρησιμοποιήσει αυτό ακριβώς το επιχείρημα προκειμένου να ερμηνεύσει τις αντιξοότητες· προϋποθέτει επίσης ότι εγκαταλείπει τη συνήθειά του να ρίχνει το φταίξιμο στις απρόβλεπτες περιστάσεις και να προσπαθεί έτσι να δικαιολογήσει τα λάθη, τις παραλήψεις ή την απρονοησία του.

Κάποιος που δεν ξέρει πώς να κλαίει δεν θα ξέρει και πώς να γελάει

Όταν περνάς από τη χαρά στη λύπη και από τη λύπη στη χαρά, υπάρχει μια στιγμή απόλυτης σιωπής, ακριβώς στο μέσον. Απολαύστε την και αυτήν επίσης.

Η ζωή πρέπει να βιώνεται σε όλες της τις διαστάσεις· μόνο τότε είναι πλούσια. Ο αριστερός είναι φτωχός, ο δεξιός είναι φτωχός, και ο μέσος είναι νεκρός! Όταν είσαι ζωντανός δεν είσαι ούτε δεξιός, ούτε αριστερός, ούτε καν ενδιάμεσος. Είσαι σε συνεχή κίνηση, σε διαρκή ροή.

Ποιος είναι ο λόγος που επιθυμούμε να είμαστε στην ενδιάμεση κατάσταση; Φοβόμαστε τη σκοτεινή πλευρά της ζωής, δεν θέλουμε να είμαστε λυπημένοι, δεν θέλουμε να είμαστε σε κατάσταση αγωνίας. Αλλά κάτι τέτοιο είναι πιθανό μόνο αν, είσαι έτοιμος να απορρίψεις την πιθανότητα να είσαι σε έκσταση.

Η ζωή περιλαμβάνει και τα δύο. Φέρνει μεγάλο πόνο, αλλά φέρνει και μεγάλη ευχαρίστηση. Ο πόνος και η χαρά είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αν αποκλείσεις το ένα, θα πρέπει να αποκλείσεις και το άλλο. Αυτή υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες παρανοήσεις όλων των εποχών, ότι μπορείς δηλαδή να απαλλαγείς από τον πόνο και να κρατήσεις την ευχαρίστηση, ότι μπορείς να αποφύγεις την κόλαση και να κρατήσεις τον ουρανό, ότι μπορείς να αποφύγεις το αρνητικό και να κρατήσεις μόνο το θετικό. Αυτή είναι μια μεγάλη πλάνη. Η ίδια η φύση των πραγμάτων καθιστά κάτι τέτοιο ανέφικτο. Το θετικό και το αρνητικό είναι μαζί, αναπόφευκτα μαζί. Είναι οι δύο όψεις της ίδιας ενέργειας. Θα πρέπει να τις αποδεχτούμε και τις δύο.

Συμπερίλαβε τα πάντα, γίνε τα πάντα. Όταν βρίσκεσαι στα αριστερά μην χάσεις τίποτε, απόλαυσέ το! Το να είσαι στα αριστερά έχει τη δική του ομορφιά, μια ομορφιά που δεν θα τη βρεις όταν θα είσαι στα δεξιά. Θα είναι ένα διαφορετικό σκηνικό. Και ναι, το να είσαι στο ενδιάμεσο διάστημα χαρακτηρίζεται από μία σιωπή, μία ειρήνη την οποία δεν πρόκειται να βρεις σε κανένα άκρο. Οπότε απόλαυσέ τα όλα. Συνέχισε και πλούτισε τη ζωή σου.

Μπορείς να διακρίνεις κάποια ομορφιά στη λύπη; Αναλογίσου το λίγο. Την επόμενη φορά που θα είσαι λυπημένος μην προσπαθήσεις να το πολεμήσεις. Μην αναλώνεσαι στην προσπάθεια να το καταπολεμήσεις, αποδέξου το, καλωσόρισέ το, δέξου τη λύπη σαν φιλοξενούμενή σου. Περίβαλέ την με αγάπη, με φροντίδα, να είσαι σωστός οικοδεσπότης! Και θα εκπλαγείς, θα εκπλαγείς περισσότερο απ’ ότι νομίζεις. Η λύπη έχει κάποιες ομορφιές που δεν τις έχει η χαρά. Η λύπη έχει βάθος και η χαρά είναι ρηχή. Η λύπη έχει δάκρυα, και τα δάκρυα μπορεί να εισχωρήσουν πιο βαθιά από κάθε γέλιο. Η λύπη έχει μια σιωπή από μόνη της, μια μελωδία την οποία η χαρά δεν μπορεί να έχει ποτέ. Η χαρά θα έχει το δικό της τραγούδι, αλλά θα είναι πιο θορυβώδες και όχι τόσο σιωπηλό.

Εκείνο που λέω δεν είναι ότι πρέπει να επιλέξουμε τη λύπη. Λέω απλά ότι θα πρέπει να την αποδεχτούμε και να την αφομοιώσουμε κι αυτήν. Όταν είσαι χαρούμενος, απόλαυσε τη χαρά. Κολύμπα στην επιφάνεια, και μερικές φορές βούτηξε βαθιά μέσα στο ποτάμι. Είναι το ίδιο ποτάμι. Στην επιφάνεια συναντάς το παιχνίδισμα των κυμάτων, και τις αχτίδες του ηλίου και τον άνεμο.Η επιφάνεια έχει τη δική της ομορφιά. Το να βουτάς βαθιά μέσα στο νερό έχει κι αυτό τη δική του χάρη, τη δική του περιπέτεια, τους δικούς του κινδύνους.

Και μην προσκολλάσαι υπερβολικά σε τίποτε. Υπάρχουν, άνθρωποι οι οποίοι έχουν προσκολληθεί υπερβολικά στη στενοχώρια, οι ψυχολόγοι τους γνωρίζουν, είναι οι λεγόμενοι μαζοχιστές. Δημιουργούν συνεχώς καταστάσεις στο πλαίσιο των οποίων τους δίνεται η δυνατότητα να παραμένουν δυστυχισμένοι για πάντα. Η δυστυχία είναι το μόνο πράγμα που απολαμβάνουν. Φοβούνται την ευτυχία. Με τη δυστυχία νιώθουν οικεία.

Η δική μου προσέγγιση ταυτίζεται με εκείνη του Λάο Τσε. Ζήσε τη ζωή με όλους τους πιθανούς τρόπους, μην επιλέγεις το έναν έναντι του άλλου, και μην προσπαθείς να είσαι στο μέσον. Μην προσπαθείς να εξισορροπήσεις· η ισορροπία δεν είναι κάτι το οποίο καλλιεργείται. Η ισορροπία είναι κάτι που προκύπτει μέσα από την εμπειρική βίωση όλων των διαστάσεων της ζωής. Η ισορροπία είναι κάτι το οποίο συμβαίνει, δεν είναι κάτι στο οποίο θα σε οδηγήσουν οι προσπάθειές σου. Εάν την επιφέρεις με τις προσπάθειές σου θα είναι ψευδής, καταναγκαστική. Και θα εξακολουθείς να είσαι σε ένταση, δεν θα χαλαρώσεις, γιατί πώς μπορεί ένας άνθρωπος που προσπαθεί να ισορροπήσει στο μέσον να είναι χαλαρός; Θα φοβάσαι πάντοτε ότι αν χαλαρώσεις μπορεί να αρχίσεις να κινείσαι προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά. Το πιο πιθανό είναι να παραμείνεις αγχωμένος, και το να μείνεις αγχωμένος ισοδυναμεί με το να χάσεις την ευκαιρία σου, να χάσεις το δώρο της ζωής.

Μην είσαι τσιτωμένος. Μην ζεις τη ζωή σύμφωνα με αρχές. Ζήσε τη ζωή στην πληρότητά της, πιες τη ζωή στην πληρότητα της! Ναι, μερικές φορές η γεύση της είναι πιο πικρή· ε, και λοιπόν; Αυτή η γεύση της πικρίας θα σε βοηθήσει να αντιληφθείς και τη γλυκύτητα της. Θα είσαι σε θέση να εκτιμήσεις τη γλυκύτητα της ζωής μόνο αν έχεις γευτεί την πικρία της. Κάποιος που δεν ξέρει πώς να κλαίει δεν θα ξέρει και πώς να γελάει.

ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ “ΚΛΕΙΔΙ” ΣΤΗΝ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ

Αν έχετε θυμώσει με την άλλη πλευρά ίσως να θέλετε να κάνετε ή να πείτε κάτι που ξέρετε ότι μακροπρόθεσμα θα σας ζημιώσει. Οι δηλώσεις ή οι πράξεις σας μπορεί να βάλουν τέλος σε μια επαγγελματική σχέση, να καταστρέψουν μια προσωπική φιλία ή να σας δημιουργήσουν πρόβλημα με το αφεντικό σας, ή ακόμη και με τον νόμο. Παρ’ όλ’ αυτά, στην ένταση της στιγμής, ενδεχομένως να είναι δύσκολο να αντισταθείτε στην παρόρμηση να επιτεθείτε ή να αντεκδικηθείτε. Ομοίως, αν η άλλη πλευρά σάς κάνει μια ελκυστική προσφορά, μπορεί να ενθουσιαστείτε τόσο που να μπείτε σε πειρασμό να τη δεχτείτε αμέσως, αν και γνωρίζετε ότι θα ήταν πιο συνετό να προσπαθήσετε να διαπραγματευτείτε μαζί τους μια καλύτερη συμφωνία ή να την αναζητήσετε κάπου αλλού. Έχετε κατά νου ότι δε θα συμβουλεύατε ποτέ έναν φίλο σας να ενεργήσει απερίσκεπτα σε οποιαδήποτε από τις δύο προηγούμενες καταστάσεις – παρ’ όλ’ αυτά, εκείνη τη στιγμή μπορεί να είναι δύσκολο να πράξετε διαφορετικά.

Ο Οικονομολόγος Τόμας Σέλινγκ υποστήριξε ότι κάθε άνθρωπος συμπεριφέρεται σαν δύο διαφορετικά άτομα, «το ένα που επιθυμεί υγιείς πνεύμονες και μακροζωία και το άλλο που λατρεύει το κάπνισμα -ή εκείνο που θέλει ένα αθλητικό σώμα και το άλλο που θέλει να τρώει γλυκά». Συχνά, οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με μια εσωτερική «διαπραγμάτευση» ανάμεσα σε αυτό που θέλουν να κάνουν και σε αυτό που πιστεύουν πως πρέπει να κάνουν. Συνήθως οι διαπραγματευτές, μην έχοντας στη διάθεσή τους πολυμήχανες λύσεις όπως εκείνη που επινόησε ο Οδυσσέας, καλούνται να κάνουν μια δύσκολη επιλογή. Πολύ συχνά, στις σημαντικές διαπραγματεύσεις του πραγματικού κόσμου ο βουλητικός εαυτός σας (που υπακούει στα «θέλω») υπερισχύει του κανονιστικού εαυτού σας (που υπακούει στα «πρέπει»), οδηγώντας σας σε συμπεριφορές και εκβάσεις που αργότερα μετανιώνετε. Τι μπορείτε να κάνετε για αυτό;

Πολλοί καθηγητές διαπραγμάτευσης, διευθύνοντες και άλλοι επαγγελματίες πιστεύουν ότι πρέπει να ελέγξετε τον βουλητικό εαυτό σας προκειμένου να μεγιστοποιήσετε τα μακροπρόθεσμα οφέλη σας.

Σύμφωνα με αυτή την άποψη, ο κανονιστικός εαυτός είναι πιο αξιόπιστος από τον βουλητικό, και είναι ικανότερος στο να κρίνει τι είναι καλύτερο για σας.

Ωστόσο, υπάρχει και η αντίθετη άποψη. Ο Τζορτζ Λέβενσταϊν, ερευνητής στο αντικείμενο της συμπεριφορικής λήψης αποφάσεων, υποστηρίζει ότι ζημιωνόμαστε όταν αγνοούμε τις διαισθητικές, ενστικτώδεις αντιδράσεις μας, δηλαδή τις αντιδράσεις του βουλητικού εαυτού. «Η πείνα σηματοδοτεί την ανάγκη πρόσληψης θρεπτικών ουσιών», γράφει ο Λέβενσταϊν, «ο πόνος υποδηλώνει την επίδραση κάποιου είδους δυνητικά επιζήμιων παραγόντων, και τα συναισθήματα υπηρετούν μια σειρά από λειτουργίες αναστολής, προτεραιοποίησης και ενεργοποίησης» Ο Λέβενσταϊν υποστηρίζει ότι οι ενστικτώδεις αντιδράσεις μας κάνουν να αντιλαμβανόμαστε ποια είναι τα ζητήματα για τα οποία νοιαζόμαστε περισσότερο, αλλά και ότι έχουμε την τάση να τις καταπνίγουμε εξαιτίας της επιθυμίας μας να φανούμε υπεύθυνοι και ώριμοι, ή να συμμορφωθούμε με άλλους τρόπους στις
κοινωνικές επιταγές. Αυτές οι αποκλίνουσες απόψεις απλώς αναδεικνύουν εντονότερα το δίλημμά μας. Τα άτομα που δεν ελέγχουν ποτέ τον βουλητικό εαυτό τους υιοθετούν μυωπικές συμπεριφορές που
Συχνά δημιουργούν τεράστια προβλήματα μακροπρόθεσμα. Αντίθετα, όσοι ακούν πάντα τον κανονιστικό εαυτό τους, αγνοούν τα πιθανά σημαντικά μηνύματα που μπορεί να τους στέλνει ο βουλητικός εαυτός τους.

Προσωπικά θα σας δίναμε την εξής συμβουλή είναι πολύ σημαντικό για τους διαπραγματευτές να προβλέπουν και να επιλύουν τις συγκρούσεις μεταξύ των όσων επιθυμούν και των όσων θεωρούν ότι οφείλουν να κάνουν πριν από τη διαπραγμάτευση. Θα διαπιστώσετε ότι ο βουλητικός και ο κανονιστικός εαυτός σας βρίσκονται σε συμφωνία τόσο πριν όσο και μετά τη διαπραγμάτευση. Το πρόβλημα προκύπτει μόνο κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης στην ένταση της στιγμής αισθάνεστε αυξημένη επιθυμία να ικανοποιήσετε τον βουλητικό σας εαυτό με τρόπους που δε συμφωνούν με αυτό που πιστεύετε ότι πρέπει να κάνετε. Ευτυχώς, συχνά μπορείτε να προβλέψει τε τις παρορμητικές απαιτήσεις του βουλητικού σας εαυτού και να λάβετε τα μέτρα σας. Για παράδειγμα, ενδεχομένως να περιμένετε ότι η άλλη πλευρά θα σας προκαλέσει θυμό, ότι θα θέλετε να πείτε αμέσως «ναι» σε μια προσφορά ή ότι θα μπείτε σε πειρασμό να φερθείτε μυωπικά. Όσο καλύτερα προετοιμασμένοι είστε για μια διαπραγμάτευση τόσο μικρότερη πιθανότητα υπάρχει να ενεργήσετε σύμφωνα με τις συναισθηματικές σας ενορμήσεις και με τρόπο που να υπονομεύσει τα πραγματικά σας συμφέροντα. Επομένως, όπως βλέπουμε για άλλη μια φορά, η προετοιμασία είναι το κλειδί της επιτυχίας σε μια διαπραγμάτευση.

Αλλά η αγάπη σας σακατεύεται εξαιτίας της ζήλιας, της κτητικότητας και της οργής

Πριν από μόλις μερικούς μήνες, ο ΚΒ ερωτεύτηκε μια γυναίκα. Δεν υπάρχει τίποτε το περίεργο σ’ αυτό, αλλά η κοπέλα του η Ν τρελάθηκε! Δεν μπορούσε να δεχτεί την ιδέα. Για αιώνες μας λένε ότι αν ένας άνδρας σε αγαπάει ή αν μια γυναίκα σε αγαπάει και ο άνδρας ή η γυναίκα πάει με κάποιον άλλο, αυτό σημαίνει ότι σε απορρίπτει.

Αυτές είναι ανοησίες. Δεν είναι απόρριψη· μάλιστα, είναι το ακριβώς αντίθετο. Αν ένας άνδρας αγαπάει μια γυναίκα και απολαμβάνει τη γυναίκα, αρχίζει να φαντάζεται πώς θα είναι με άλλες γυναίκες. Στην πραγματικότητα αυτό που πυροδοτεί τη φαντασία του είναι η ευτυχία που του έχει δώσει αυτή η γυναίκα. Δεν είναι ότι απορρίπτει αυτή τη γυναίκα· στην πραγματικότητα είναι μια ένδειξη ότι αυτή η γυναίκα τον χορταίνει τόσο ώστε θα ήθελε να δει και να γνωρίσει πώς είναι άλλες γυναίκες. Και αν του επιτραπεί να κάνει κάτι τέτοιο, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα πάει μακριά, θα γυρίσει πίσω, επειδή μπορεί με την άλλη γυναίκα να είναι μια καινοτομία, μπορεί να είναι κάτι νέο, αλλά δεν μπορεί να είναι κάτι τόσο χορταστικό επειδή δεν θα υπάρχει οικειότητα. Θα είναι άδειο. Θα είναι σεξ χωρίς αγάπη.

Η αγάπη χρειάζεται χρόνο για να ωριμάσει, χρειάζεται οικειότητα για να ωριμάσει. Χρειάζεται πολύ χρόνο. Δεν είναι ένα εποχιακό λουλούδι που φυτρώνει μέσα σε τρεις ή τέσσερεις βδομάδες, για να εξαφανιστεί πάλι μετά από μερικές εβδομάδες. Είναι μια μακρά διαδικασία ανάπτυξης οικειότητας. Σιγά-σιγά, δυο άτομα λιώνουν και συγχωνεύονται ο ένας με τον άλλο· μετά, γίνεται χορταστική. Έτσι η άλλη γυναίκα ή ο άλλος άνδρας δεν μπορούν να είναι χορταστικοί. Μπορεί να είναι μόνο μια περιπέτεια, μια έξαψη. Αλλά μετά ξαφνικά θα γεννηθεί η αίσθηση είναι αναπόφευκτο να γεννηθεί ότι ήταν καλά ως κάτι διασκεδαστικό, αλλά δεν ήταν πολύ χορταστικό. Και το άτομο θα γυρίσει πίσω.

Και ο ΚΒ θα είχε γυρίσει, αλλά η Ν τρελάθηκε. Συμπεριφέρθηκε όπως κάθε άλλη γυναίκα! Αλλά παρακολουθούσα για να δω αν αργά ή γρήγορα θα έπαιρνε εκδίκηση. Και τώρα παίρνει εκδίκηση. Ο ΚΒ αρρώστησε, μπήκε στο νοσοκομείο, και η Ν είχε λίγη ελευθερία – ερωτεύτηκε τον εργολάβο της! Αποδείχτηκε πολύ χρήσιμος! Κι έτσι τώρα ο ΚΒ είναι στην κόλαση.

Δεν υπάρχει λόγος να ανησυχεί τόσο γι’ αυτό. Έστειλα στον ΚΒ ένα μήνυμα: «Περίμενε, μην ανησυχείς. Άφησέ την να πάρει την εκδίκησή της. Είναι καλό που το βάρος του ασυνείδητού της έχει μια ευκαιρία να φύγει».

Αν καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο λίγο περισσότερο, αν καταλαβαίνουμε την ανθρώπινη φύση λίγο περισσότερο, δεν πρέπει να υπάρχει ζήλια. Αλλά είναι μια κληρονομιά αιώνων. Δεν είναι τόσο εύκολο να την ξεφορτωθείτε, δεν λέω ότι μπορείτε να απαλλαγείτε απ’ αυτήν αμέσως. Θα πρέπει να τη διαλογιστείτε. Όποτε σας πιάνει, διαλογιστείτε την. Σιγά-σιγά, ο διαλογισμός θα δημιουργήσει την απόσταση ανάμεσα σε εσάς και στη ζήλια. Και όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση τόσο λιγότερη ζήλια θα γεννηθεί. Μια ημέρα, όταν δεν θα υπάρχει ζήλια, η αγάπη σας θα απελευθερώσει ένα τέτοιο άρωμα που κανένα λουλούδι δεν θα μπορεί να το ανταγωνιστεί. Όλα τα λουλούδια είναι φτωχά μπροστά στο λουλούδι της αγάπης της.

Αλλά η αγάπη σας σακατεύεται εξαιτίας της ζήλιας, της κτητικότητας και της οργής. Δεν είναι η αγάπη αυτή που βρομάει, να θυμάστε, επειδή έχω δει ανθρώπους που νομίζουν ότι αυτό που βρομάει είναι η αγάπη γι’ αυτό κλείνονται, γίνονται κλειστοί, σταματάνε να αγαπάνε. Αυτό έχει συμβεί σε εκατομμύρια μοναχούς και μοναχές κατά τη διάρκεια των χρόνων έκλεισαν απέναντι στην αγάπη, εγκατέλειψαν την όλη ιδέα της αγάπης. Αντί να εγκαταλείψουν τη ζήλια, πράγμα που θα αποτελούσε επανάσταση, αντί να εγκαταλείψουν την κτητικότητα, πράγμα που θα είχε ανυπολόγιστη αξία, εγκατέλειψαν την αγάπη. Αυτό είναι εύκολο, δεν είναι κάτι φοβερό· ο καθένας μπορεί να το κάνει.

Είναι πολύ εύκολο να είσαι μοναχός ή μοναχή, αλλά το να αγαπάς και να μην ζηλεύεις, να αγαπάς και να μην είσαι κτητικός, να αγαπάς και να αφήνεις τον άλλο να έχει όλη του την ελευθερία, είναι στ’ αλήθεια ένα σπουδαίο επίτευγμα. Μόνο τότε θα βιώσετε την πραγματική αγάπη και το άρωμά της.

Αναζητώντας ζωή σε άλλους κόσμους

Ήδη από τον 17ο αιώνα, ο σύγχρονος του Γαλιλαίου φιλόσοφος Τζιορντάνο Μπρούνο υποστήριξε ότι στο Σύμπαν υπάρχουν άπειροι πλανήτες σαν τη Γη και υπαινίχθηκε ακόμη και την ύπαρξη ζωής σε αυτούς. Περιττό να πούμε ότι το λαμπρό αυτό πνεύμα έχασε τη ζωή του με τρόπο δραματικό, στην πυρά, για τις κοσμολογικές του αντιλήψεις. Σήμερα έχουμε επιβεβαιώσει την ύπαρξη 4.000 και πλέον πλανητών πέρα από το ηλιακό σύστημα, τους οποίους ονομάζουμε εξωπλανήτες. Από αυτούς οι μισοί μοιάζουν, ως προς το μέγεθος και τη σύστασή τους, με τη Γη μας. Για την ακρίβεια, μέχρι την 1η Μαΐου 2021, σύμφωνα με τη NASA, γνωρίζαμε 4.758 επιβεβαιωμένους εξωπλανήτες.

Kepler-452 b: Ένας «ξάδελφος της Γης» με 5-πλάσια μάζα ΄και διπλάσια βαρύτητα, που περιστρέφεται γύρω από ένα αστέρι σαν τον ήλιο μας στην κατοικήσιμη ζώνη, όπου θα μπορούσε να υπάρχει υγρό νερό. Η ανακάλυψή του ανακοινώθηκε στις 23 Ιουλίου 2015 ενώ απέχει 1.400 έτη φωτός από το ηλιακό μας σύστημα. Ένα διαστημόπλοιο που θα επιχειρούσε να τον προσεγγίσει θα χρειαζόταν, αν η ταχύτητά του ήταν όσο του Νέοι Ορίζοντες, του ταχύτερου διαστημόπλοιου που εκτοξεύθηκε ποτέ από τη Γη, περίπου 25,8 εκατομμύρια χρόνια.

Προϋποθέσεις κατοικησιμότητας

Τους εξωπλανήτες, όντας πολύ μακρινά και αμυδρά σώματα, πώς μπορούμε να τους εντοπίσουμε και να τους μελετήσουμε ώστε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για την κατοικησιμότητά τους; Προτού αναφερθούμε στους τρόπους αναζήτησης εξωπλανητών, είναι χρήσιμο να ορίσουμε τι εννοούμε με τον όρο «κατοικησιμότητα» ενός πλανήτη. Ένας αρχικός και πολύ απλοϊκός ορισμός είναι η ικανότητα ενός πλανήτη να αναπτύξει και να διατηρήσει στην επιφάνειά του οποιαδήποτε μορφή ζωής. Σύμφωνα με την επιστήμη της βιολογίας και με βάση τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά των γήινων έμβιων όντων, η ζωή για να αναπτυχθεί χρειάζεται τρία βασικά στοιχεία,

α. Νερό σε υγρή μορφή.

β. Χημικά στοιχεία από τα οποία θα δημιουργηθούν οι ενώσεις που συνθέτουν τους βιολογικούς οργανισμούς

γ. Ενέργεια η οποία στην πλειονότητά της προέρχεται από το μητρικό άστρο του πλανήτη.

Θερμοκρασία και πίεση

Γύρω από κάθε άστρο της κύριας ακολουθίας υπάρχει μια περιοχή όπου, ένας βραχώδης πλανήτης θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να διατηρήσει στην επιφάνειά του νερό σε υγρή μορφή. Μία βασική προϋπόθεση είναι η ακτινοβολία με τη μορφή θερμότητας που δέχεται ο πλανήτης από το μητρικό του άστρο να είναι τέτοια ώστε η επιφανειακή θερμοκρασία του πλανήτη να επιτρέπει στο νερό να μην παγώνει ούτε να εξατμίζεται, αλλά να παραμένει σε υγρή μορφή. Βέβαια για να συμβεί αυτό δεν αρκεί μόνο η θερμοκρασία να είναι κατάλληλη, αλλά και η ατμοσφαιρική πίεση να είναι επίσης ανάλογη. Η περιοχή αυτή ονομάζεται κατοικήσιμη ζώνη.

Η απόσταση της ζώνης αυτής από το άστρο ποικίλει ανάλογα με τον φασματικό του τύπο. Η έννοια αυτή της κατοικήσιμης ζώνης διευρύνεται αν αναζητήσει κανείς άλλες πηγές ενέργειας, εκτός του μητρικού άστρου, η οποία θα μπορούσε να συμβάλει στην ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή σε κάποιον βραχώδη κόσμο. Τέτοια παραδείγματα συναντούμε στο ηλιακό σύστημα. Οι δορυφόροι του Δία Ευρώπη, Καλλιστώ και Γανυμήδης και ο δορυφόρος του Κρόνου Εγκέλαδος είναι δείγματα της περίπτωσης αυτής. Μολονότι βρίσκονται πέρα από την τυπική κατοικήσιμη ζώνη του Ηλίου, εντός της οποίας βρίσκεται μόνο η Γη, διαθέτουν τεράστιες ποσότητες υγρού νερού κάτω από την παγωμένη τους επιφάνεια. Αν και η επιφανειακή θερμοκρασία των σωμάτων αυτών είναι περίπου -150 βαθμοί Κελσίου, το νερό παραμένει σε υγρή μορφή χάρη στην εσωτερική θερμότητα (η οποία προκαλείται από τις τριβές των πετρωμάτων τους λόγω των ισχυρών παλιρροϊκών δυνάμεων που τους ασκεί το βαρυτικό πεδίο των πλανητών).

Μέθοδοι αναζήτησης εξωπλανητών

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα αναζητούν οι επιστήμονες πλανήτες γύρω από άλλους αστέρες του Γαλαξία οι οποίοι θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή, αξιοποιώντας πλήθος τεχνολογιών. Ειδικότερα, για την αναζήτηση εξωπλανητών αξιοποιούνται πέντε μέθοδοι έρευνας:

α. Η μέθοδος της διάβασης (transit),

β. της ακτινικής ταχύτητας (radial velocity),

γ. του βαρυτικού μικροφακού (gravitational microlensing),

δ. της απευθείας φωτογράφησης και ε. του συγχρονισμού των pulsars.

Από τις παραπάνω μεθόδους οι δύο πρώτες είναι οι πιο σημαντικές. Με την πρώτη μπορούμε να υπολογίσουμε τη διάμετρο του πλανήτη, την περίοδο περιφοράς του γύρω από τον αστέρα και κατ’ επέκταση, χρησιμοποιώντας τον τρίτο νόμο του Κέπλερ, την απόστασή του από αυτόν. Επίσης αναλύοντας φασματοσκοπικά το φως του αστέρα που διέρχεται μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη, εφόσον διαθέτει, μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες για την πυκνότητα και τη σύστα-σή της. Η δεύτερη μέθοδος μας δίνει τη μάζα του πλανήτη και αφού γνωρίζουμε συνδυαστικά τη διάμετρο του πλανήτη αποκτούμε εικόνα για την πυκνότητά του και τη σύσταση του. Έτσι συμπεραίνουμε αν πρόκειται για αέριο ή βραχώδες σώμα. Τα δεδομένα για τους εξωπλανήτες συλλέγονται από μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια ή εξειδικευμένα για τον σκοπό αυτόν διαστημικά τηλεσκόπια, με πιο σημαντικά από αυτά το CoRoT (Convection, Rotation and planetary Transits) της ESA και της CNES, το Kepler και TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) της NASA.

Ασύλληπτες αποστάσεις

Πόσο μακριά έχουμε καταφέρει να κοιτάξουμε με τα τηλεσκόπιά μας; Η διάμετρος του Γαλαξία υπολογίζεται σε 100.000 έτη φωτός, ενώ η θέση μας απέχει περίπου 26.000 ε.φ. από το κέντρο του. Στην προσπάθειά μας να ανακαλύψουμε νέους εξωπλανήτες έχουμε καταφέρει να κοιτάξουμε σε μία ακτίνα περίπου 3.000 ε.φ. εντός της οποίας βρίσκονται οι πιο γνωστοί από αυτούς. Ωστόσο ο πιο μακρινός γνωστός εξωπλανήτης βρίσκεται σε απόσταση 13.000 ε.φ. προς το κέντρο του Γαλαξία και ονομάζεται OGLE-2014-BLG-0124L.

Ποιες είναι όμως οι πιθανότητες να υπάρχει ζωή και σε άλλους κόσμους εκτός από τη Γη; Αξίζει να επισημανθεί ότι η επιστημονική έρευνα δεν αφορά μόνο την αναζήτηση ζωής σε οποιοδήποτε στάδιο της εξέλιξής της, αλλά και τη ζωή που να έχει αναπτύξει νοήμονα πολιτισμό ικανό να επικοινωνήσει με άλλους. Είμαστε λοιπόν μόνοι και, αν όχι, πού είναι οι υπόλοιποι; (Το ερώτημα αυτό είναι γνωστό ως παράδοξο του Fermi.)

Αναπάντητα ερωτήματα

Σήμερα γνωρίζουμε με βεβαιότητα τη θέση μας στον Γαλαξία, ως τον μοναδικό πλανήτη που φιλοξενεί ζωή, ενώ με βάση τα επιστημονικά δεδομένα μπορούμε να υπολογίσουμε τις πιθανότητες να υπάρχει και σε άλλους κόσμους. Επίσης γνωρίζουμε ότι το Σύμπαν είναι γενικά ένα εχθρικό περιβάλλον, ενώ σε κάποιες απόμερες γωνιές του μπορεί να υπάρχουν οάσεις, όπου μπορεί να εμφανιστεί και να εξελιχθεί η ζωή. Ωστόσο οι περιοχές αυτές είναι σίγουρα πολύ μακριά μας και με τα σημερινά δεδομένα είναι πρακτικά αδύνατο να καταφέρουμε να ταξιδέψουμε ως εκεί. Έτσι, με βάση τα μέχρι σήμερα τεχνολογικά μας επιτεύγματα, το μόνο φιλόξενο για εμάς «σπίτι», είναι ο πλανήτης Γη. Αυτός ο τόσο όμορφος αλλά και τόσο εύθραυστος κόσμος είναι το μοναδικό μας σπίτι και το μοναδικό μας διαστημόπλοιο που μας ταξιδεύει στο αχανές Διάστημα. Έχουμε λοιπόν ύψιστο χρέος να τον προστατέψουμε για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε και για να συνεχίσουμε να ψάχνουμε.

Άγιοι καταστροφείς: Ο Άγιος Νικηφόρος Κωνσταντινουπόλεως

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων. 

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Ο Άγιος Νικηφόρος Κωνσταντινουπόλεως (εορτάζει για την Εκκλησία στις 2 Ιουνίου).

“Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (806-815). Ο άγιος απαίτησε από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Α΄(811-813) να επιβάλλει την θανατική ποινή στους Παυλικιανούς, που αναγκάστηκαν να περάσουν τα σύνορα και να ζητήσουν άσυλο στον εμίρη της Μελιτινής".

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Άγιοι καταστροφείς: Ο Όσιος Έρασμος

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων. 

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Ο Όσιος Έρασμος (εορτάζει για την Εκκλησία στις 2 Ιουνίου).

“O βασιλεύς έδειξεν αυτώ το είδωλον του Διός, το οποίον ήτον χάλκινον, δώδεκα ποδαρίων εις το ύψος, και έξι εις το πλάτος. Tότε ο Άγιος είδεν αυτό με βλοσυρόν όμμα, και ω του θαύματος! παρευθύς έπεσε και συνετρίβη εις λεπτά. Aπό δε το είδωλον ευγήκεν ένας δράκων φοβερός, όστις αφάνισε πολύ πλήθος ανθρώπων."
σύνδεσμος

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Ο πραγματικός σκοπός της ζωής ενός ανθρώπου

Εάν ο άμεσος και πραγματικός σκοπός της ζωής ενός ανθρώπου δεν είναι να υποφέρει τα δεινά του κόσμου, τότε η ύπαρξή του δεν έχει επ’ ουδενί προσαρμοστεί στον προορισμό της. Θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε πως τα ατελείωτα δεινά που πλήττουν τους ανθρώπους και που προκύπτουν από ανάγκες και συμφορές συνυφασμένες ουσιαστικά με την ίδια τη ζωή, είναι άσκοπα και καθαρά συμπτωματικά. Δίχως αμφιβολία, κάθε προσωπική περίπτωση δυστυχίας μοιάζει με μεμονωμένο περιστατικό, όμως η δυστυχία γενικότερα είναι που αποτελεί τον κανόνα.

Όπως ένα ρυάκι κυλά ομαλά όσο δεν συναντά κανένα εμπόδιο, έτσι και η φύση των ανθρώπων και των ζώων είναι τέτοια που δεν μας βοηθάει ούτε να αντιλαμβανόμαστε στ’ αλήθεια ούτε να συνειδητοποιούμε ποτέ τι συντάσσεται με τη βούλησή μας. Τα πράγματα υποπίπτουν στην αντίληψή μας μόνο εφόσον ματαιώνουν τη βούλησή μας ή ανατρέπουν τα σχέδιά μας. Από την άλλη, ότι αντιτίθεται στους στόχους μας, ή ματαιώνει και εμποδίζει τις επιθυμίες μας, με άλλα λόγια, ότι είναι δυσάρεστο και οδυνηρό, αφήνει ακαριαία και άμεσα πάνω μας ένα σαφές στίγμα. Ακριβώς όπως δεν διατηρούμε διαρκώς συναίσθηση της γενικότερης υγιούς σωματικής κατάστασης, αλλά επικεντρωνόμαστε μόνο στο μικρό σημείο όπου μας χτυπάει το παπούτσι, έτσι δεν αναλογιζόμαστε το σύνολο των δραστηριοτήτων μας που βαίνουν επιτυχώς, αλλά αναλώνουμε την προσοχή μας σε ασήμαντα συμβάντα και μικροπράγματα που επιμένουν να μας εκνευρίζουν. Σε αυτό το δεδομένο βασίζεται μια θέση που έχω υπογραμμίσει επανειλημμένα: ο αρνητικός χαρακτήρας της καλοπέρασης και της ευτυχίας, σε αντίθεση με τον θετικό χαρακτήρα του πόνου.

Επομένως κανένας παραλογισμός δεν είναι μεγαλύτερος από τον παραλογισμό που χαρακτηρίζει σχεδόν όλα τα μεταφυσικά συστήματα: την ερμηνεία του κακού ως κάτι το αρνητικό. Διότι το κακό, και μόνο το κακό, έχει θετικό πρόσημο, αφού μόνο αυτό είναι απτό· στον αντίποδα το καλό, δηλαδή όλες οι εκφάνσεις της ευτυχίας και της ικανοποίησης, διαθέτει αρνητικό πρόσημο, καθώς συνδέεται είτε με την καταστολή μιας επιθυμίας (μέσω της ικανοποίησης της) είτε με την εξάλειψη ενός πόνου.

Η θέση αυτή συνάδει και με την τάση να υποτιμάμαι την ικανοποίηση που αντλούμε από μια ευχάριστη κατάσταση, ενώ αντίθετα μια οδυνηρή περίσταση μας προξενεί περισσότερο πόνο απ’ ότι φανταζόμασταν.

Μια γρήγορη διάψευση της θέσης που υποστηρίζει ότι η ευχαρίστηση βαραίνει περισσότερο στη ζωή από τον πόνο, ή ότι υπάρχει έστω κάποια ισορροπία ανάμεσα στα δύο, προκύπτει αν συγκρίνει κανείς τα αισθήματα ενός ζώου που κατασπαράζεται από κάποιο άλλο με αυτά εκείνου που το κατασπαράζει.

Αρτούρ Σοπενχάουερ, Για τη δυστυχία του κόσμου

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (1.15.1-1.15.8)

[1.15.1] Οἱ δὲ Πέρσαι, ᾗ πρῶτοι οἱ ἀμφὶ Ἀμύνταν καὶ Σωκράτην προσέσχον τῇ ὄχθῃ, ταύτῃ καὶ αὐτοὶ ἄνωθεν ἔβαλλον, οἱ μὲν αὐτῶν ἀπὸ τῆς ὄχθης ἐξ ὑπερδεξίου ἐς τὸν ποταμὸν ἐσακοντίζοντες, οἱ δὲ κατὰ τὰ χθαμαλώτερα αὐτῆς ἔστε ἐπὶ τὸ ὕδωρ καταβαίνοντες. [1.15.2] καὶ ἦν τῶν τε ἱππέων ὠθισμός, τῶν μὲν ἐκβαίνειν ἐκ τοῦ ποταμοῦ, τῶν δ᾽ εἴργειν τὴν ἔκβασιν, καὶ παλτῶν ἀπὸ μὲν τῶν Περσῶν πολλὴ ἄφεσις, οἱ Μακεδόνες δὲ ξὺν τοῖς δόρασιν ἐμάχοντο. ἀλλὰ τῷ τε πλήθει πολὺ ἐλαττούμενοι ‹οἱ› Μακεδόνες ἐκακοπάθουν ἐν τῇ πρώτῃ προσβολῇ, καὶ αὐτοὶ ἐξ οὐ βεβαίου τε καὶ ἅμα κάτωθεν ἐκ τοῦ ποταμοῦ ἀμυνόμενοι, οἱ δὲ Πέρσαι ἐξ ὑπερδεξίου τῆς ὄχθης· ἄλλως τε καὶ τὸ κράτιστον τῆς Περσικῆς ἵππου ταύτῃ ἐπετέτακτο, οἵ τε Μέμνονος παῖδες καὶ αὐτὸς Μέμνων μετὰ τούτων ἐκινδύνευε. [1.15.3] καὶ οἱ μὲν πρῶτοι τῶν Μακεδόνων ξυμμίξαντες τοῖς Πέρσαις κατεκόπησαν πρὸς αὐτῶν, ἄνδρες ἀγαθοὶ γενόμενοι, ὅσοι γε μὴ πρὸς Ἀλέξανδρον πελάζοντα ἀπέκλιναν αὐτῶν. Ἀλέξανδρος γὰρ ἤδη πλησίον ἦν, ἅμα οἷ ἄγων τὸ κέρας τὸ δεξιόν, καὶ ἐμβάλλει ἐς τοὺς Πέρσας πρῶτος, ἵνα τὸ πᾶν στῖφος τῆς ἵππου καὶ αὐτοὶ οἱ ἡγεμόνες τῶν Περσῶν τεταγμένοι ἦσαν· καὶ περὶ αὐτὸν ξυνειστήκει μάχη καρτερά· [1.15.4] καὶ ἐν τούτῳ ἄλλαι ἐπ᾽ ἄλλαις τῶν τάξεων τοῖς Μακεδόσι διέβαινον οὐ χαλεπῶς ἤδη. καὶ ἦν μὲν ἀπὸ τῶν ἵππων ἡ μάχη, πεζομαχίᾳ δὲ μᾶλλόν τι ἐῴκει. ξυνεχόμενοι γὰρ ἵπποι τε ἵπποις καὶ ἄνδρες ἀνδράσιν ἠγωνίζοντο, οἱ μὲν ἐξῶσαι εἰς ἅπαν ἀπὸ τῆς ὄχθης καὶ ἐς τὸ πεδίον βιάσασθαι τοὺς Πέρσας, οἱ Μακεδόνες, οἱ δὲ εἶρξαί τε αὐτῶν τὴν ἔκβασιν, οἱ Πέρσαι, καὶ ἐς τὸν ποταμὸν αὖθις ἀπώσασθαι. [1.15.5] καὶ ἐκ τούτου ἐπλεονέκτουν ἤδη οἱ σὺν Ἀλεξάνδρῳ τῇ τε ἄλλῃ ῥώμῃ καὶ ἐμπειρίᾳ καὶ ὅτι ξυστοῖς κρανεΐνοις πρὸς παλτὰ ἐμάχοντο.

[1.15.6] Ἔνθα δὴ καὶ Ἀλεξάνδρῳ ξυντρίβεται τὸ δόρυ ἐν τῇ μάχῃ· ὁ δὲ Ἀρέτην ᾔτει δόρυ ἕτερον, ἀναβολέα τῶν βασιλικῶν· τῷ δὲ καὶ αὐτῷ πονουμένῳ συντετριμμένον τὸ δόρυ ἦν, ὁ δὲ τῷ ἡμίσει κεκλασμένου τοῦ δόρατος οὐκ ἀφανῶς ἐμάχετο, καὶ τοῦτο δείξας Ἀλεξάνδρῳ ἄλλον αἰτεῖν ἐκέλευεν· Δημάρατος δέ, ἀνὴρ Κορίνθιος, τῶν ἀμφ᾽ αὐτὸν ἑταίρων, δίδωσιν αὐτῷ τὸ αὑτοῦ δόρυ. [1.15.7] καὶ ὃς ἀναλαβὼν καὶ ἰδὼν Μιθριδάτην τὸν Δαρείου γαμβρὸν πολὺ πρὸ τῶν ἄλλων προϊππεύοντα καὶ ἐπάγοντα ἅμα οἷ ὥσπερ ἔμβολον τῶν ἱππέων ἐξελαύνει καὶ αὐτὸς πρὸ τῶν ἄλλων, καὶ παίσας ἐς τὸ πρόσωπον τῷ δόρατι καταβάλλει τὸν Μιθριδάτην. ἐν δὲ τούτῳ Ῥοισάκης μὲν ἐπελαύνει τῷ Ἀλεξάνδρῳ καὶ παίει Ἀλεξάνδρου τὴν κεφαλὴν τῇ κοπίδι· καὶ τοῦ μὲν κράνους τι ἀπέθραυσε, τὴν πληγὴν δὲ ἔσχε τὸ κράνος. [1.15.8] καὶ καταβάλλει καὶ τοῦτον Ἀλέξανδρος παίσας τῷ ξυστῷ διὰ τοῦ θώρακος ἐς τὸ στέρνον. Σπιθριδάτης δὲ ἀνετέτατο μὲν ἤδη ἐπ᾽ Ἀλέξανδρον ὄπισθεν τὴν κοπίδα, ὑποφθάσας δὲ αὐτὸν Κλεῖτος ὁ Δρωπίδου παίει κατὰ τοῦ ὤμου καὶ ἀποκόπτει τὸν ὦμον τοῦ Σπιθριδάτου ξὺν τῇ κοπίδι· καὶ ἐν τούτῳ ἐπεκβαίνοντες ἀεὶ τῶν ἱππέων ὅσοις προὐχώρει κατὰ τὸν ποταμὸν προσεγίγνοντο τοῖς ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον.

***

[1.15.1] Οι Πέρσες, λοιπόν, στο σημείο όπου οι στρατιώτες του Αμύντα και του Σωκράτη πλησίασαν πρώτοι την όχθη, άρχισαν να χτυπούν από πάνω, άλλοι από αυτούς ρίχνοντας στον ποταμό ακόντια από τις ψηλές όχθες που κατείχαν, και άλλοι από τα χαμηλότερα κατεβαίνοντας μέχρι το νερό. [1.15.2] Οι ιππείς σπρώχνονταν μεταξύ τους, επειδή οι μεν Μακεδόνες προσπαθούσαν να βγουν από τον ποταμό, ενώ οι Πέρσες ήθελαν να τους εμποδίσουν· οι Πέρσες έριχναν πολλά ακόντια, ενώ οι Μακεδόνες πολεμούσαν κρατώντας δόρατα. Στην πρώτη όμως αυτή επίθεση οι Μακεδόνες υπέφεραν πολύ, επειδή και λιγότεροι σε αριθμό ήταν και από όχι σίγουρο έδαφος αμύνονταν και συγχρόνως από τα χαμηλά μέρη του ποταμού, ενώ οι Πέρσες πολεμούσαν από τις ψηλές όχθες του· άλλωστε στο μέρος αυτό είχαν τοποθετήσει οι Πέρσες τους καλύτερους ιππείς τους και ριψοκινδύνευε μαζί τους ο ίδιος ο Μέμνων με τους γιους του. [1.15.3] Από τους Μακεδόνες όσοι πρώτοι συγκρούστηκαν με τους Πέρσες εξοντώθηκαν από αυτούς, αφού πολέμησαν γενναία· σώθηκαν μόνο όσοι πρόλαβαν να υποχωρήσουν προς τον Αλέξανδρο που πλησίαζε. Γιατί ο Αλέξανδρος ήταν πια κοντά οδηγώντας μαζί του τη δεξιά του πτέρυγα· και επιχείρησε επίθεση πρώτος εναντίον των Περσών, στο μέρος ακριβώς όπου είχε ταχθεί το πλήθος όλο του ιππικού τους μαζί με τους ίδιους τους αρχηγούς των Περσών· γύρω από τον Αλέξανδρο ξέσπασε άγρια μάχη. [1.15.4] Στο μεταξύ όμως τα μακεδονικά τάγματα, το ένα μετά το άλλο, περνούσαν χωρίς δυσκολία πια τον ποταμό. Και η μάχη γινόταν από τα άλογα, έμοιαζε όμως περισσότερο με πεζομαχία, γιατί πολεμούσαν ανακατεμένα άλογα με άλογα και άνδρες με άνδρες, μια που οι Μακεδόνες προσπαθούσαν να διώξουν τελείως από την όχθη τους Πέρσες και να τους αναγκάσουν να υποχωρήσουν προς την πεδιάδα, ενώ οι Πέρσες έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εμποδίσουν την έξοδό τους από το ποτάμι και να τους απωθήσουν και πάλι προς αυτό. [1.15.5] Ήδη όμως υπερτερούσαν οι στρατιώτες του Αλεξάνδρου όχι μόνο εξαιτίας της σωματικής τους δύναμης και της πολεμικής τους πείρας, αλλά και γιατί πολεμούσαν με τα μακριά κρανέινα δόρατά τους εναντίον των μικρών περσικών ακοντίων.
[1.15.6] Κατά τη στιγμή ακριβώς αυτήν και ενώ ο Αλέξανδρος αγωνιζόταν, σπάζει το δόρυ του· ζήτησε αμέσως άλλο από τον Αρέτη, τον βασιλικό ιπποκόμο, αλλά και το δικό του δόρυ είχε σπάσει μέσα στην μεγάλη του προσπάθεια, μολονότι αυτός εξακολουθούσε να αγωνίζεται γενναία με το μισό από το σπασμένο δόρυ· το έδειξε λοιπόν στον Αλέξανδρο και τον παρακίνησε να ζητήσει από κάποιον άλλον. Τότε ο Δημάρατος ο Κορίνθιος, ένας από τους εταίρους του Αλεξάνδρου, του έδωσε το δικό του. [1.15.7] Ο Αλέξανδρος άρπαξε το δόρυ και βλέποντας τον Μιθριδάτη, τον γαμπρό του Δαρείου, να προχωρεί έφιππος πολύ πιο μπροστά από τους άλλους και να οδηγεί σε σχηματισμό εμβόλου τους ιππείς του, όρμησε και αυτός μπροστά από τους άλλους και, χτυπώντας τον με το δόρυ στο πρόσωπο, τον σκότωσε. Στο μεταξύ ο Ροισάκης ορμά έφιππος εναντίον του Αλεξάνδρου και τον χτυπά στο κεφάλι με τη σπάθη του· του έκοψε ένα κομμάτι από την περικεφαλαία, η οποία όμως συγκράτησε την ορμή του χτυπήματος. [1.15.8] Και αυτόν ωστόσο τον έριξε κάτω ο Αλέξανδρος χτυπώντας τον με το δόρυ στο στήθος και τρυπώντας του τον θώρακα. Ο Σπιθριδάτης είχε ήδη υψώσει τη σπάθη του για να χτυπήσει από πίσω τον Αλέξανδρο, πρόλαβε όμως ο Κλείτος, ο γιος του Δρωπίδη, τον χτύπησε στον ώμο και του απέκοψε τον ώμο με τη σπάθη. Στο μεταξύ συνεχώς ενώνονταν με τους άνδρες του Αλεξάνδρου όσοι ιππείς κατόρθωναν να περάσουν στην απέναντι όχθη του ποταμού.