Η ΤΕΤΜΗΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Aπό την αρχαία Ελλάδα μέχρι τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους

Η συνεχεία και η σχέση που υφίσταται ανάμεσα στο ορατό και το νοητό μπορεί να εξηγηθεί χρησιμοποιώντας; τη στατική εικόνα μιας γραμμής που χωρίζεται σε δύο άνισα μέρη.

Η Τετμημένη Γραμμή είναι μια επιστημολογία που περιγράφει τη σχέση μεταξύ καταστάσεων του νου που ονομάζονται δοξασία/πίστη και γνώση από τη μία και ανάμεσα στον φυσικό και νοητό «κόσμο» από την άλλη. Τα αντικείμενα τη; δόξας (αληθινή πεποίθηση/γνώμη) σχετίζονται με τα αντίστοιχα της επιστήμης (γνώση), όπως σχετίζεται η ομοιότητα κάποιου πράγματος με αυτό στο οποίο ομοιάζει (509d, 510a). Η ομοιότητα είναι το κλειδί. Ο Πλάτωνα; δεν υποστηρίζει ότι ο κόσμος τον οποίο αισθανόμαστε και για τον οποίο έχουμε πεποιθήσεις και γνώμες δεν είναι πραγματικό;, αλλά ότι αυτός ο κόσμο; δεν είναι η συνολική πραγματικότητα. Ο ορατός κόσμος είναι ένας κόσμος αλλαγή; και χαρακτηρίζεται από το γίγνεσθαι, ενώ ο νοητό; κόσμο; είναι σταθερό; και αμετάβλητος και χαρακτηρίζεται από το είναι. Ο ορατός κόσμο; ομοιάζει, είναι παρόμοιο;, βρίσκεται στη διαδικασία τού να γίνει αυτό το οποίο ο νοητός κόσμος είναι. Η πλατωνική εικόνα τη; Τετμημένη; Γραμμή; εδράζεται στο δόγμα των Ιδεών, το οποίο «σώζει τα φαινόμενα» του αισθητού κόσμου, και δεν τον υποβιβάζει στην κατάσταση του μη όντος. Όλα τα πράγματα εξαρτώνται από τα Είδη για το βαθμό τη; πραγματικότητα; τον οποίο έχουν. Η Τετμημένη Γραμμή απεικονίζει καταστάσεις του νου και τα αντίστοιχα «αντικείμενά» τους, ιδωμένα με διαφορετικού; τρόπου; και αναφορικά με διαφορετικού; βαθμούς κατανόησης.[1]

Ο τρόπος διαφωτισμού του ανθρώπινοι» νου αναπαριστάται στη συνέχεια μέσα από μια δυναμική παρομοίωση, αυτή του Σπηλαίου, που συνδέεται με την αναλογία τη; Γραμμή;. Η παρομοίωση του Σπηλαίου δείχνει με ποιον τρόπο τα ασταθή αντικείμενα τη; δόξας περιέχουν την ομοιότητα με τις σταθερές πραγματικότητες. Η διαφορά ανάμεσα στη γνώμη και τη γνώση είναι διαφορά βαθμού παρά είδους. Αυτό γίνεται σαφές με τον εκπαιδευτικό αναπροσανατολισμό, το ταξίδι έξω από το σπήλαιο.

Οι άνθρωποι είναι σιδηροδέσμιοι φυλακισμένοι σε ένα σπήλαιο από την παιδική του; ηλικία. Κοιτάζουν προς τα εμπρός στον τοίχο του σπηλαίου, ενώ πίσω από την πλάτη τους καίει μια φωτιά. Ανάμεσα στις πλάτες τους και στη φωτιά κινούνται διάφορε; φιγούρες, αλλά το μόνο που βλέπουν οι φυλακισμένοι είναι οι σκιές τους, που πέφτουν στον τοίχο του σπηλαίου που ορθώνεται μπροστά του;. Υποθέτουν ότι οι σκιές που βλέπουν είναι τα πραγματικά όντα. Αν ένας φυλακισμένος (που δεν παρουσιάζεται ως λογικότερος ή με περισσότερα φυσικά χαρίσματα από τους άλλους) απελευθερωθεί από τα δεσμά του και αναγκαστεί να γυρίσει και να κοιτάξει τη φωτιά και μετά οδηγηθεί διά της βίας έξω από το σπήλαιο στο φως του ήλιου, θα γνωρίσει μια επώδυνη εμπειρία, μόλις όμως συνηθίσει στο φως θα δει τα πράγματα στον κόσμο που βρίσκεται έξω από το σπήλαιο. Διαπιστώνουμε ότι στο σώμα τον ασκείται υλική βία, ο νους του όμως δεν εξαναγκάζεται να «δει».

Ο Σωκράτης θα υποστηρίξει αργότερα ότι ο ελεύθερος άνθρωπος δεν πρέπει να μαθαίνει τίποτα υπο την απειλή της βίας. Η υποχρεωτική σωματική εκπαίδευση δεν βλάπτει το σώμα. όμως η υποχρεωτική μάθηση ποτέ δεν μένει στο μυαλό (536e-537a). Ο φυλακισμένος τον σπηλαίου δεν είναι όμως ελεύθερος. Αποκτά την ελευθερία, του μόλις απαλλαγεί από τα δεσμά του και υποχρεωθεί να στραφεί προς τα πίσω. Μόλις βρεθεί έξω από το σπήλαιο, αρχικά θα διαπιστώσει ότι του είναι πιο εύκολο να κοιτάξει τις σκιές, μετά την αντανάκλασή τους στο νερό, και. στο τέλος, τα ίδια τα πράγματα. Το τελευταίο στάδιο είναι να κοιτάξει κατευθείαν τον ήλιο, για να συμπεράνει ότι ο ήλιος ήταν, κατά μια έννοια. υπεύθυνος για όλα όσα έβλεπαν ο ίδιος και οι συγκρατούμενοί του. Τώρα πια αισθάνεται λύπη για όσους βρίσκονται ακόμη στο σπήλαιο και για τα όσα εσφαλμένα πίστευαν πως ήταν η αλήθεια.

Η ανάβαση από το σπήλαιο στον άνω κόσμο και η θέαση των πραγμάτων παραλληλίζεται με την απεικόνιση της προοδευτικής εξέλιξης τον νου από τη σφαίρα του ορατού στη ση σφαίρα του νοητού που περιγράφηκε με την αναλογία της Τετμημένης Γραμμής. Μόλις ο νους «κατανοήσει» την απόλυτη Ιδέα του Αγαθού, οι άνθρωποι αναγκαστικά θα συμπεράνουν (πρέπει να σκεφτόμαστε λογικά: συλλογιστέα) ότι και αυτή, όπως ο ήλιος, είναι υπεύθυνη για κάθε τι δίκαιο και αγαθά, στην πραγματικότητα για όλες τις υπόλοιπες Ιδέες, ότι αποτελεί την πηγή που ελέγχει την πραγματικότητα και τη νόηση. Οποιοσδήποτε πρόκειται να δράσει λογικά, είτε στη δημόσια είτε στην ιδιωτική τον ζωή, πρέπει να το αντιληφτεί. Και αυτό σημαίνει ότι η γνώση των Ιδεών άρα και η γνώση των αρχών που λειτουργούν ως ελατήρια για την ηθική δράση των ανθρώπων δεν μπορεί ν’ αποκτηθεί μέσο» των αισθήσεων. Οι Ιδέες υφίστανται ανεξάρτητα από τα αισθητά αντικείμενα, μένουν ανεπηρέαστες από τον μεταβαλλόμενο ορατό κόσμο και πηγή τους είναι η Ιδέα του Αγαθού. Οι Ιδέες θα υπήρχαν και χωρίς τα. αισθητά αντικείμενα. ακόμη και αν δεν υπήρχαμε ούτε εμείς για να τις «αντιληφθούμε».

Από τη στιγμή που το αποδεχόμαστε αυτό. η άποψη ότι η εκπαίδευση είναι μια διαδικασία που εμφυτεύει στο νου ανύπαρκτες προηγουμένως γνώσεις πρέπει. να απορριφθεί. Ο νους κάθε ανθρώπου διαθέτει την έμφυτη ικανότητα να στρέφεται μακριά από τον φυσικό κόσμο της αλλαγής και να κοιτάζει την αμετάβλητη πραγματικότητα, το κατά Σωκράτη Αγαθό. Στον μεταγενέστερο Φαίδρο (249b) ο Πλάτωνας υποστηρίζει ξανά ότι μόνο οι ψυχές που έχουν δει τις Ιδέες μπορούν να γεννηθούν με ανθρώπινη μορφή. Ο κάθε άνθρωπος έχει βιώσει το όραμά τους και θεωρητικά οι πάντες είναι ικανοί να τις ξαναθυμηθούν. Είναι σαφές όμως ότι, για να είναι συνεπής, ο Πλάτωνας πρέπει να επιμείνει στους διαφορετικούς βαθμούς ικανότητας. Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων της Πολιτείας πλήττεται από τις απαιτήσεις του σώματος και τους πειρασμούς της ζωής, «βλέποντας πολλά όμορφα πράγματα ή δίκαιες πράξεις χωρίς όμως να βλέπουν την Ομορφιά ή τη Δικαιοσύνη καθεαυτές» (479a). Αυτή η έμφυτη ικανότητα που μοιράζονται οι άνθρωποι θα πρέπει με κάποιον τρόπο να ξεπεραστεί, προκειμένου να γίνει το φυσικό ταλέντο ο δείκτης του κατά πόσον ο χαρακτήρας ενός εκάστου μπορεί στην πράξη να ωφεληθεί από το είδος εκείνο της υψηλότερης, αφηρημένης εκπαίδευσης που προσανατολίζει και εστιάζει το λογικό στοιχείο της ψυχής στα αντικείμενα που του αρμόζουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όπως έγινε σαφές στον Φαίδωνα (82e), είναι φυλακισμένοι στα σώματά τους, ενώ οι κατώτερες ψυχολογικές επιθυμίες τούς αναγκάζουν να συνεργούν στην ίδια τους την ανίδεη φυλάκιση (Πολιτεία, 519a-b). Ορισμένοι άνθρωποι όμως είναι προικισμένοι με τη σπάνια ικανότητα να συλλαμβάνουν νοητικά το Αγαθό, και άρα είναι δυνατή η μεταστροφή τους μέσω της εκπαίδευσης, η οποία περιγράφεται απλώς ως διαδικασία μεταστροφής του νου, ως καλλιέργεια ενός ξεχωριστού είδους λογικής σκέψης που μελετά τα αντικείμενα που αρμόζουν στο νου. Με κάποιον τρόπο οι σπάνιοι αυτοί χαρακτήρες δεν θα πρέπει να παρεκτρέπονται εύκολα (ή και καθόλου) υπό την επήρεια των υπόλοιπων ψυχολογικών στοιχείων της ψυχής τους, τα οποία – αν τους επιτραπεί να αποκτήσουν τον έλεγχο – θα κάνουν τους χαρακτήρες αυτούς να ελαύνονται από το άλογο στοιχείο της ανθρώπινης ψυχής, με αποτέλεσμα να παραμείνουν φυλακισμένοι στο σπήλαιο. Όπως μαθαίνουμε τώρα. όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του νου δεν είναι έμφυτα αλλά επίκτητα, αποκτιόνται μέσω της εκπαίδευσης και της πρακτικής. Όμως η δύναμη της γνώσης είναι έμφυτη, ανήκει σε κάποια θεϊκότερη ικανότητα του ανθρώπου και ποτέ δεν χάνει τη δύναμή της. Οι συνέπειές της όμως είναι είτε θετικές είτε αρνητικές, ανάλογα με την κατεύθυνση την οποία πήρε το κάθε μυαλό. Διαβάζουμε μάλιστα ότι αυτό είναι που ξεχωρίζει τους κακούς αλλά ευφυείς ανθρώπους από τους ενάρετους. Όλοι οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να γενικεύουν από το συγκεκριμένο, αν όμως δεν έχουν εμποτιστεί με τη γνώση των Ιδεών, οι ιδέες τους περί δικαιοσύνης θα παραμείνουν σκιές ή είδωλα της αληθινής δικαιοσύνης. Δεν θα είναι ικανοί να μιμηθούν στις δικές τους σκέψεις και δράσεις την Ιδέα της δικαιοσύνης, γιατί για να μπορεί κανείς να μιμηθεί σωστά θα πρέπει να έχει μια συνολική γνώση του πράγματος που μιμείται. Ως εκ τούτου έργο των νομοθετούν του ιδανικού «κράτους» είναι να αναγκάσουν τις καλύτερες διάνοιες να αποκτήσουν την ύψιστη μορφή της γνώσης, την αντίληψη της Ιδέας του Αγαθού, και μετά να επιστρέψουν στο σπήλαιο.[2] Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι υποχρεωτικό, άπαξ όμως και έχουν ενταχθεί στο σύστημα οι άνθρωποι, το περιεχόμενο της εκπαίδευσής τους θα είναι ανάλογο με τα διαφορετικά μέσα πειθούς που ταιριάζουν στον καθένα.

«Το νόμο δεν τον ενδιαφέρει πώς μια ορισμένη τάξη στην πόλη θα γίνει ιδιαίτερα ευτυχισμένη, αλλά αναζητεί τρόπους ώστε η ευτυχία αυτή να πραγματοποιηθεί για όλη την πόλη συνενώνοντας αρμονικά τους πολίτες με την πειθώ [του νου] και τον εξαναγκασμό [του σώματος], κάνοντας τους να δίνουν ο ένας στον άλλο την ωφέλεια που μπορεί καθένας από αυτούς να προσφέρει στο σύνολο και πλάθοντας ο ίδιος ο νόμος τέτοιους άντρες στην πόλη όχι για να τους αφήνει έπειτα να τραβούν κατά κει που αρέσει στον καθένα, αλλά για να τους χρησιμοποιεί ο ίδιος για την ενίσχυση της ενότητας της πόλης». (520)

Για να γνωρίσει κανείς το καλό του οποιουδήποτε πράγματος θα πρέπει προηγουμένως να έχει γνωρίσει τη φύση του· το ανθρώπινο καλό προϋποθέτει τη γνώση των εαυτών μας ως ανθρώπινων φύσεων, δηλαδή τη γνο5- ση της ψυχής. Μόνο από τη στιγμή που έχει γνωρίσει κανείς τι είναι, τον εαυτό του, μπορεί να αισθανθεί υποχρεωμένος από το πρέπει, και άρα ειδικά ο φιλόσοφος είναι υποχρεωμένος λόγω των όσων γνωρίζει να αναλάβει με τη σειρά του την πολιτική εξουσία και να δείξει στους ανθρώπους πώς πρέπει να ζουν.

Η δικαιοσύνη του φιλοσόφου, σε αντίθεση με τα όσα υποστηρίζει ο Θρασυμαχος, είναι επωφελής τόσο για τους άλλους όσο και για τον εαυτό του. Και έχοντας επωφεληθεί από μια παιδεία που έστρεψε τη φιλοσοφική του φύση προς τα αληθινά αντικείμενα του ανθρώπινου νου, ο φιλόσοφος θα αντιληφθεί ότι το χρωστάει στην κοινωνία που καλλιέργησε με αυτό τον τρόπο τα φυσικά του χαρίσματα, να συνδυάσει τώρα τη φιλοσοφία με την πολιτική για να την υπηρετήσει. Ένας τέτοιος άνθρωπος δεν θα αρνηθεί το δίκαιο αίτημα να αξιοποιηθούν τα καλλιεργημένα ταλέντα του (520). Σε κάθε περίπτωση όμως πρόκειται για μια απαίτηση, και άρα για έναν περιορισμό. Είναι όμως ένας περιορισμός που αποβαίνει προς το συμφέρον τόσο του ίδιου του φιλοσόφου όσο και εκείνων τους οποίου; κυβερνά. Η εκπαιδευμένη φιλοσοφική φύση ()α προτιμούσε την απόλαυση μιας ζωής αφιερωμένης στο διαλογισμό. Όμως το δικό του συμφέρον βρίσκεται αλλού – στην άσκηση της εξουσίας. Μόνο οι φιλόσοφοι, όντας εραστές της φιλοσοφίας παρά της εξουσίας, επιθυμούν λιγότερο απ’ όλους την κατοχή της πολιτικής εξουσίας και τις ανταμοιβές της, οι οποίες τους επιβάλλονται αναγκαστικά (521). Η ηθική υποχρέωση να ηγούνται δεν σημαίνει ότι θυσιάζουν το προσωπικό τους συμφέρον, εφόσον αυτό γίνει σωστά αντιληπτό.
--------------------
[1] Όπως σημειώνει ο Guthrie στο Α History of Geek Philosophy, τόμ. 4, σ. 496. ο Πλάτωνας προσπάθησε να απεμπλακεί από τις συνέπειες τη; παρμενίδειας λογικής, όπου το Είναι είναι και δεν μπορεί να μην είναι, ενώ το μη Είναι δεν είναι και δεν μπορεί να είναι. Αυτί) οδηγεί στην παρμενίδεια άποψη ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει ή να δημιουργηθεί, καθ;vς ό, τι είναι δεν γίνεται από τη στιγμή που ήδη είναι, και τίποτα dεν μπορεί να δημιουργηθεί από αυτό που δεν είναι. Για τις αντικρουόμενες απόψεις για τη θέση του Πλάτωνα βλ. G. Vlastos, «Degrees of Reality in Plato» στο R. Bambrough (επιμ.). New Essays on Plato and Aristotle. Λονδίνο 1965, σσ. 1-20. Όπως επισημαίνει o Guthrie, ορισμένοι από εμάς μπορεί να μην πιστεύουμε (όπως και ο Βλαστός δεν πίστευε) σε μια διαβαθμισμένη οντολογία, όμως ο Πλάτωνας, όπως εξάλλου και ο Καρτέσιος. πίστευε σε αυτή. Για τον Πλάτωνα, ο κόσμος τον οποίο αντιλαμβανόμαστε στην καθημερινή μας ζωή διαθέτει μια οιονεί ύπαρξη αποκλειστικά και μόνο διότι τα πράγματα σε αυτό τον κόσμο συμμετέχουν στις φύσεις των Ιδεών.

[2] Βλ. Fine, «Knowledge and Belief in Republic v-vii».

Το Γνώθι σ'αυτόν

Μιλάμε συχνά για αυτογνωσία και «γνώθι σαυτόν». Θα επιχειρήσομε να δούμε από πιο κοντά το περιεχόμενο τους. Ας σημειώσομε πρώτα ότι για τον Σωκράτη, που στράφηκε από τη φύση στον άνθρωπο, ήταν φυσικό να πάρει για οδηγό του το δελφικό παράγγελμα «γνώθι σαυτόν».

           

Δυο πράγματα ενδιαφέρει να δούμε ως προς αυτό:

 

Α) με ποια πορεία έφτασε ο Σωκράτης στην αυτογνωσία και

Β) ποιο «είναι » του ανθρώπου ανακάλυψε.

           

Πολύτιμος βοηθός μας για το πρώτο είναι πάλι η πλατωνική «Απολογία», για το δεύτερο μαζί μ’ αυτήν και τα «Απομνημονεύματα» του Ξενοφώντος.

 

Αφορμή για την πορεία προς την αυτογνωσία στάθηκε, ο χρησμός που έδωσε το δελφικό μαντείο στο φίλο και μαθητή του Σωκράτη το Χαιρεφώντα. ¹

 

Ο χρησμός έριξε το δάσκαλο σε μεγάλη φροντίδα. Είχε καθαρή συνείδηση του πόσο μικρή, πόσο ασήμαντη ήταν η δική του σοφία. Ο αυστηρός αυτοέλεγχος είχε απολήξει στο ότι ένα πράγμα ήξερε καλά, ότι δεν ήξερε τίποτα, (.. εν οίδα ότι ουδέν οίδα». Θυμίζει με τούτη τη ρήση ο Σωκράτης σε μας τους νεώτερους την ανάλογη κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο Descatres κατά την περίοδο της καθολικής περί των πάντων αμφιβολίας του, την περίοδο του doute methodique, πριν ανακαλύψει το θεμέλιο της φιλοσοφίας του, το «σκέφτομαι άρα υπάρχω» (cogito ergo sum).

 

Πως, αναρωτιέται ο Σωκράτης, είναι δυνατό αυτό το «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» να ονομάζεται σοφία, και μάλιστα η μεγαλύτερη ανθρώπινη σοφία; Αλλά πάλι πως ήταν δυνατόν ο Θεός να μη λέει αλήθεια;

 

Για να απαντήσει στα βασανιστικά αυτά ερωτήματα αποφάσισε ο Σωκράτης να θέση τον εαυτό του στην υπηρεσία του Απόλλωνος: να θεωρήσει αποστολή του τη διερεύνηση του νοήματος του χρησμού, και άμα το νόημα του αποκαλυφθεί, να το μεταδώσει και στους άλλους ανθρώπους. Είναι γνωστή από την «Απολογία » και από τις άλλες πηγές μας η μεθοδική πορεία που ακολούθησε ο Σωκράτης. Είχε ελέγξει και αποτιμήσει τη δική του σοφία. Στράφηκε τώρα στον έλεγχο της σοφίας των άλλων. Πήγε σε ανθρώπους που και οι ίδιοι πίστευαν ότι είναι σοφοί σε κάτι ή σε πολλά, και ο κόσμος τους πίστευε για σοφούς: σε πολιτικό, σε ποιητή τραγωδίας, σε ποιητή διθυράμβων, σε χειροτέχνες. Δεν άργησε να αντιληφθεί, από τη συζήτηση που έκανε μαζί τους, ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι, ενώ πίστευαν πραγματικά ότι ήταν σοφοί σε κάτι, ή σε πολλά, στην πραγματικότητα δεν ήταν. Έβγαλε τότε το συμπέρασμα ο Σωκράτης, ότι αυτός, που ξέρει ότι δεν είναι σε τίποτα σοφός, είναι σοφότερος από τους άλλους σε τούτο δα ακριβώς: «ώσπερ ουκ οίδα ουδέ οίομαι ειδέναι»²

 

Δεν έχουν προσέξει, νομίζω, αρκετά οι μελετητές του Σωκράτη, ότι η διαφωνία του δασκάλου με τους συζητητές του, απορρέει στο βάθος από την πίστη του ότι μόνο ο Θεός είναι σοφός. Για τούτο ο άνθρωπος μόνο φιλόσοφος, φίλος, εραστής του «σοφού», της σοφίας μπορεί να είναι. Το απόλυτο είναι ανέφικτο στον άνθρωπο. Τούτο ακριβώς προσπαθεί να δείξει στους συνομιλητές του. Ας λένε πως ξέρουν, αφού δεν κατέχουν, στο χώρο όπου ο καθένας κινείται, τη ριζική γνώση στην καθαρή και απόλυτη μορφή της. Αυτά που ξέρουν είναι όσα μπορεί να νομίζει κανείς ότι ξέρει, όσα του επιτρέπουν να κινείται με άνεση, μικρή, ή μεγάλη, στο έργο που κάνει. Αλλά η ρίζα του λείπει. Και αυτή είναι η σοφία. Πρέπει ακόμη να προσέξομε περισσότερο το «ώσπερ ουκ οίδα ουδέ οίομαι ειδέναι». Δείχνει ότι η αυτογνωσία στην οποία φτάνει ο Σωκράτης είναι η ίδια η συνείδηση στην ανωτάτη ποιότητα της, εκείνη που λείπει από τους άλλους. Ανακαλύπτει δηλαδή ο άνθρωπος σωστά τον εαυτό του τότε μόνον, όταν φτάσει στο χώρο όπου η συνείδηση «ομολογεί» με τον εαυτό της. Θα ξαναγυρίσομε σε τούτο το πηγαίο θέμα της σωκρατικής διδασκαλίας, το οποίο αποτελεί τον ακριβό πυρήνα της.

 

Η διερεύνηση λοιπόν του χρησμού οδήγησε το Σωκράτη στην αυτογνωσία, μια αυτογνωσία που πείθει ότι σοφότερος είναι εκείνος που φτάνει στο συμπέρασμα ότι δεν ξέρει τίποτε. Δεν πρόκειται καθόλου για σκεπτικισμό, όπως ο σκεπτικισμός των σοφιστών ή οποιοσδήποτε άλλος. Η διαπίστωση του Σωκράτη στηρίζεται, όπως είδαμε, στην προϋπόθεση ότι μόνο ο Θεός είναι σοφός.³

 

Αυτή η διαπίστωση είναι λοιπόν θετική, όχι αρνητική. Αφήνει ανοιχτή τη θύρα της ψυχής για στροφή της προς τον Θεό. Έτσι η ψυχή είναι απαλλαγμένη και από τη φοβερή «ύβριν». Αυτήν που πείθει τον άνθρωπο για το αντίθετο, που τον πείθει ότι είναι σοφός.

 

Και ένα δεύτερο πολύτιμο στοιχείο της σωκρατικής αυτογνωσίας δεν έχομε προσέξει αρκετά. Στο «γνώθι σαυτόν», το πραγματικό «γνώθι σαυτόν», φτάνει κανείς μόνο όταν με άγρυπνη την προσοχή, με στερεή τη στοχαστική λογική διάκριση έχει τη δύναμη να απορρίπτει όσα εσφαλμένα και παραπλανητικά και δέχεται μόνο τα ουσιώδη και σωστά. Αυτά σημαίνουν ότι η αυτογνωσία προϋποθέτει την αυτοκυριαρχία, την κυβέρνηση με άλλα λόγια του ανθρώπου από την αλήθεια, από τον ανιδιοτελή έρωτα για την αλήθεια, που αποτελεί την πραγματική ουσία του είναι του, την πνευματική του ουσία. Σημαίνει ακόμη ότι, όπως τώρα μόλις το υποδηλώσαμε, στο βάθος το σωκρατικό «γνώθι σαυτόν» είναι η φροντίδα για την ψυχή, ή καλύτερα είναι η ανακάλυψη και παρουσίαση για πρώτη φορά της ψυχής του ανθρώπου. «Απαντούσα λοιπόν στον εαυτό μου και τον χρησμό», λέγει ο Σωκράτης μετά τη διερεύνηση που έκανε, «ότι είναι καλύτερα να είμαι όπως είμαι».

 

Σε ένα θαυμάσιο κεφάλαιο του έργου του Paideia ο Wrner Jaeger⁵ ονομάζει πρωτάκουστη την αποφασιστικότητα με την οποία ο Σωκράτης έβαλε την ψυχή του ανθρώπου στην υψηλότερη θέση της ιεραρχίας των αξιών. Την έβαλε πρώτη. Εστί, αντίθετα από την αριστοκρατική ηθική, κατέστησε τον άνθρωπο ελεύθερο και ανεξάρτητο από τον πλούτο και την εξωτερική γενικά αναγνώριση. Η ψυχή που είναι το πιο πολύτιμο κτήμα του ανθρώπου, γίνεται την ίδια ώρα και το ύψιστο καθήκον του. Το να κάνει αδικίες, αυτό αποτελεί το στίγμα του ανθρώπου, της ψυχής του. Το αριστοκρατικό ιδεώδες ότι άντρας είναι εκείνος που ωφελεί τους φίλους του και βλάπτει τους εχθρούς του δεν βρίσκει φυσικά στο Σωκράτη καμία δικαίωση× δεν αποτελεί αρετή, αλλά κακία. Τούτη είναι η γλώσσα που απορρέει από τη σωκρατική ανθρωπογνωσία και που πρώτος ο Σωκράτης εδίδαξε τόσο απερίφραστα και εθεμελίωσε.

 

Όσα είπαμε έως εδώ δεν αναφέρονται μόνο στην πορεία του Σωκράτη προς την αυτογνωσία, αλλά μιλούν και για την ανακάλυψη του είναι του ανθρώπου.

 

Ως προς το δεύτερο τούτο έχομε μια πολύτιμη πληροφορία από τον Ξενοφώντα, η οποία ενισχύει την ερμηνεία που δώσαμε και την ολοκληρώνει. Πρόκειται για την περίφημη διάκριση της ανθρώπινης ζωής σε δυο περιοχές: την περιοχή των «εφ’ ημίν» και την περιοχή των «ουκ εφ’ ημίν».

 

Στην δεύτερη περιοχή δεν είναι ο άνθρωπος κυρίαρχος, κυβερνήτης και διευθυντής. Την ορίζει η θέληση του Θεού, ή από πάντα ορισμένη τάξη να γίνουν τα πράγματα που πρόκειται να γίνουν και να γίνουν όπως γίνονται. Πρόκειται για την περιοχή της «τύχης», όπως κοινά τη λέγουν: σπέρνεις, αλλά δεν ξέρεις αν θα θερίσεις× φεύγεις με το πλοίο για ταξίδι, αλλά δεν ξέρεις αν θα φτάσεις στον προορισμό σου. Στην περιοχή τούτη, στο βάθος τίποτε δεν μπορεί ο άνθρωπος να αλλάξει, να αποσβήσει, να προκαλέσει. Για τα «ουκ εφ’ ημίν» ο άνθρωπος εμπιστεύεται τον εαυτό του στους θεούς. Προσφεύγει στη μαντική.⁶

 

Φροντίζουν οι θεοί για τον άνθρωπο. Προσθέτει ένδειξη γι’ αυτή τη φροντίδα έχει ο Σωκράτης το «δαιμόνιο» του, τη φωνή που ακούει μέσα του, τη σταλμένη από τον αγαθό του δαίμονα σε δύσκολες ώρες που αναφέρονται σε πράξεις και αποφάσεις για πράγματα «ουκ εφ’ ημίν». Απαγορευτική είναι πάντα η φωνή. Ειδοποιεί το Σωκράτη να μην κάνει κάτι που σκέφτεται να κάνει. Αποτρέπει, δεν προτρέπει. Το «μη» του δαιμόνιου, εφ’ όσον ο Σωκράτης πιστεύει ότι είναι θειο μήνυμα, μήνυμα από εκείνον που γνωρίζει τα πάντα, του είναι αρκετό.

 

Είναι βέβαια στο βάθος το δαιμόνιο μια μορφή της φωνής της συνείδησης, αυτή που φωτίζεται από την πίστη προς τους θεούς, και από το μήνυμα του Θεού, πάντοτε όμως για τα «ουκ εφ’ ημίν». Για πράξεις όπου η υπεύθυνη προσωπικότητα ηθικότητα δεν έχει θέση. Με το δαιμόνιο, όπως βλέπουμε, ο Σωκράτης που έταξε τον εαυτό του στην υπηρεσία του λόγου, αφήνει θέση στην ψυχή και για το άλογο. Θέση γεμάτη μυστήριο. Ωστόσο το δαιμόνιο δεν είναι για το Σωκράτη η φωνή της συνείδησης την ολότητα της. Γιατί απλούστατα η φωνή της συνείδησης δεν αποτρέπει μόνο, αλλά και προτρέπει. Μιλάμε για το έργο της συνείδησης στην περιοχή όπου στην πράξη ωθούν «τα εξ ανάγκης», η λογική αναγκαιότητα. Και αυτό συμβαίνει στα «εφ’ ημίν», σε όσα δηλαδή εξαρτάται από τον καθένα μας να κάνει ή να μην κάνει. Η ύπαρξη της περιοχής αυτής, μέγα ευτύχημα, δίνει νόημα στη ζωή του ανθρώπου, όντος που σκέφτεται, ερευνά και εξετάζει, παίρνει αποφάσεις και εκτελεί πράξεις, ενεργεί και δημιουργεί. Όλη τούτη η δραστηριότητα σε όλο βαθμό αναφέρεται στην περιοχή των «εφ’ ημίν», την περιοχή της «γνώμης», όπως έλεγαν, αποτελεί την ανθρώπινη σοφία. Κυβερνήτης στην περιοχή αυτή ο άνθρωπος και με ότι κάνει, οικοδομεί τον εαυτό του, του δίνει νόημα και περιεχόμενο. Θα ήταν ανάξιο για τον άνθρωπο, θα ανέτρεπε τη φυσική του τάξη, αν δεν ήθελε να είναι βασιλιάς σ’ αυτό του το Βασίλειο. Αν δε φρόντιζε να βάζει σε δουλειά κάθε περίπτωση την ικανότητα του να κατανοεί, για να ελέγχει και διαφωτίζει τη συμπεριφορά του. Όποιος λέγει ο Σωκράτης, πιστεύει… «πάντα της ανθρώπινης (είναι ) γνώμης», αυτός «δαιμονά»× αλλά «δαιμονώσι» και «οι μαντευόμενοι» «α τοις ανθρώποις έδωκαν οι θεοί μαθούσι διακρίνειν»^.

 

Πως θα ενεργήσει όμως ο άνθρωπος; Ο απλός τεχνίτης, ο «δημιουργός», το σκοπό της ενέργειας του τον δέχεται απ’ έξω, από την παράδοση, τη συνήθεια. Δεν αναρωτιέται για την αξία του σκοπού, ούτε ξέρει ότι και ο σκοπός της ενέργειας του είναι μέσο για κάποιον άλλο, τον αληθινό σκοπό. Αληθινός σκοπός είναι, όχι να κάνεις απλώς ότι αποφάσισες, αλλά η εκτέλεση της πράξης να έχει ηθικό αποτέλεσμα, να σου χαρίζει εσωτερική ευεξία. Στους μαθητές του ο τεχνίτης- όπως δα και οι σοφιστές- περιορίζεται να αναπτύσσει δεξιοτεχνία. Ο σοφός άνθρωπος, ο «αγαθός», πάει βαθύτερα. Από την πράξη που κάνει, θέλει να αποσπάσει εκείνο που προσδοκά απ’ αυτήν, με οδηγό τον αληθινό σκοπό. Για το έργο τούτο δεν αρκεί να ξέρει πως ενεργεί, να ξέρει δηλαδή καλά την τεχνική της πράξης, πρέπει κυρίως να ξέρει αν πρέπει να κάνει την πράξη. Αυτό φυσικά θα το ξέρει, αν γνωρίζει το «όντως αγαθόν». Με άλλα λόγια η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις πράξεις του απλού τεχνίτη και του σοφού- σοφός από το Σωκράτη και πέρα θα ονομάζεται εκείνος που πραγματώνει το πρότυπο για τον άνθρωπο πρόσωπο- είναι ότι ο πρώτος περιορίζεται στον προσεχή σκοπό που του θέτει η δεξιοτεχνία σε κάθε έργο του, ενώ ο δεύτερος εμπνέεται πάντοτε από το «όντως αγαθόν» και θέλει αυτό το αγαθό να φωτίζει τις πράξεις του. Αυτό να προϋποθέτουν όλα του τα έργα.

 

Ποιο είναι όμως «το όντως αγαθόν»; η απάντηση του Σωκράτη στο βασικό τούτο ερώτημα είναι εκπληκτικά νέα. Το «όντως αγαθόν» πρέπει να είναι κάτι που να μη είναι ποτέ δυνατό να στραφεί ενάντια στον ίδιο τον εαυτό του. Να είναι λοιπόν κάτι που να αποκλείει κάθε αμφιβολία και διφορούμενο, να είναι με μια λέξη «αναμφιλογώτατον». Τέτοιο αγαθό δεν μπορεί να είναι άλλο από την«ομολογία» της συνείδησης με τον εαυτό της. Της συνείδησης που θέτει το σκοπό, με τη συνείδηση που τον εγκρίνει γιατί τον βρίσκει σύμφωνα με το αγαθόν.

 

Προϋποθέτουν αυτά ότι η συνείδηση κατέχει άμεσα και απόλυτα το αγαθό. Το γνωρίζει η ψυχή και γι’ αυτό μπορεί να διευθύνει τη ζωή της. Κατανοούμε έτσι τη μεγάλη σημασία που παίρνει η ομολογία της συνείδησης με τον εαυτόν της. Τούτο το βαθύτατο νόημα πρέπει να έχει για το Σωκράτη η σκέψη ότι η αρετή είναι γνώση. Πρόκειται για την άμεση περί του αγαθού μαρτυρία της ψυχής. Έργο δικό μας η άμεση τούτη μαρτυρία να διέπει και να φωτίζει τη ζωή μας από τα μικρότερα έως τα υψηλότερα έργα. Και το έργο αυτό δεν μπορεί να επιτελείται παρά μόνο με τη συνεχή ομολογία της συνείδησης με τον εαυτό της. Η γραμμή που ακολούθησε ο Σωκράτης δίνει ανάγλυφα την εικόνα των λεγόμενων μας. Η μαθηματική σκέψη διέπεται πάντα από την ίδια άμεση γνώση για τον αριθμό και έτσι παίρνει νόημα και περιεχόμενο, ταυτίζεται πάντα με τον εαυτό της. Έτσι και η ηθική διαγωγή του ανθρώπου, επειδή διέπεται από την άμεση μαρτυρία της ψυχής για το αγαθό, επειδή ταυτίζεται διαρκώς η συνείδηση με τον εαυτό της, για τούτο- και όταν αυτό γίνεται- παίρνει νόημα και περιεχόμενο.

 

Με την πολύτιμη τούτη θέση φτάνει ο Σωκράτης την εσωτερίκευση της αρετής στο υπέρτατο βαθμό.Αρετή είναι η ποιότητα με την οποία αποκαλύπτεται η ψυχή κατά την πράξη. Όταν έτσι ενεργεί η ψυχή τότε «ευ πράττει», βρίσκεται τότε στην «ευπραξία », στην κατάσταση η οποία σημαίνει ότι έχει δοθεί στη διαγωγή η κατεύθυνση εκείνη την οποία επιτάσσει το «αναμφιλογώτατον» αγαθόν. Αναπόφευκτο επακόλουθο τέτοιας ενέργειας είναι η επιτυχία, που δεν έχει καμία σχέση με το εξωτερικό αποτέλεσμα της πράξης- την κοινώς λεγόμενη επιτυχία- αλλά είναι η ίδια η ποιότητα της ενέργειας, η καλά καμωμένη ενέργεια. Όταν αυτό αισθάνεται η ψυχή, τότε «ευ έχει», έχει «ευεξία».

 

Ας σημειώσουμε πάλι εδώ ότι η ευπραξία στάθηκε ο σταθερός κανόνας με τον οποίο ρύθμιζε ο Σωκράτης τη ζωή του. Δεν δέχτηκε την πρόταση του Κρίτωνα να δραπετεύσει από τη φυλακή, γιατί «το αναμφιλογώτατον αγαθόν» δεν ήταν η διάσωση με κάθε τρόπο της ζωής του, αλλά η σωστή ποιοτική κατεύθυνση της ενέργειας του, το «ευ πράττειν»× εκείνη η κατεύθυνση που δείχνει ότι τίποτε δεν μπορεί να κάμει τον άνθρωπο να πάψει να είναι άξιος κυβερνήτης και εκτελεστής των επιταγών «του όντως» αγαθού.

 

Τον Σωκράτη τον συνοδεύει, αλήθεια, πάντα στη ζωή του η ευπραξία, ή καλύτερα γεμίζει τη ζωή του πάντα η φροντίδα για ευπραξία. Μ’ αυτή τη φροντίδα αντιμετωπίζει και λύνει τα αποφασιστικά και δραματικά γεγονότα της ζωής του. Για να μας δώσει να κατανοήσουμε σωστά το νόημα της, αντιπαραθέτει σ’ αυτήν τον όρο «ευτυχία». ⁸ Ευτυχία, όμως και ετυμολογικά φαίνεται, είναι η ευδαιμονία που νοιώθουμε, όταν η έκβαση ενός περιστατικού συμπέσει με την ενδόμυχη επιθυμία μας. Επιθυμεί ο γεωργός καλή εσοδεία από τη σπορά του× όταν αυτό συμβεί, έχει ευτυχία, καλή δηλαδή γι’ αυτόν σύμπτωση των εξωτερικών γεγονότων με την ενδόμυχη επιθυμία του.

 

Η ευπραξία οιστρηλατεί το Σωκράτη στον έλεγχο του εαυτού του και των άλλων, στην έρευνα και την πραγμάτωση του δικαίου, του καλού, του αγαθού. Η ευπραξία κάνει τον Σωκράτη ένα γίγαντα, τον άνθρωπο που θέλει στην περιοχή των «εφ’ ημίν» να είναι πέρα ως πέρα αυτουργός της φιλοσοφίας, υπεύθυνος ρυθμιστής και κυβερνήτης της διαγωγής του. Σωστή τρέλα, πιστεύει ο Σωκράτης όπως είδαμε, να καταφεύγει κανείς στο μάντη για τα «εφ’ ημίν» την ώρα που ο Θεός προίκισε τον άνθρωπο με νου για να δημιουργεί υπεύθυνα τη δική του τη μοίρα.

 

Αφού η ευπραξία είναι, όπως είδαμε, η φωτισμένη από το «αναμφιλογώτατον αγαθόν» ενέργεια, αναγκαίο πόρισμα, πολύ ουσιώδες, για την ηθική φιλοσοφία του Σωκράτη, είναι ότι όποιος γνωρίζει το «όντως αγαθόν», δεν είναι δυνατό να μην «πράττει ευ». Δεν είναι, δυνατόν να νοηθεί για το Σωκράτη άνθρωπος που γνωρίζει το αγαθό, αλλά πράττει το κακό.

 

Αυτό σημαίνει, ας το ξαναπούμε, ότι κατά τον Σωκράτη δεν νοείται χωρισμός θεωρίας και πράξεως. Δεν ήταν βέβαια τόσο αφελής ο Σωκράτης, ώστε να μην έβλεπε ότι γύρω του οι άνθρωποι, ενώ ξέρουν το καλό, πράττουν το κακό. Έχει μια απάντηση πολύ βαθιά, που δεν την πρόσεξαν όσοι χαρακτηρίζουν την ηθική του φιλοσοφία ορθολογική, επειδή δέχεται ότι η αρετή είναι γνώση. Η απάντηση του είναι ότι οι άνθρωποι που ενώ ξέρουν το αγαθό πράττουν το κακό, στην πραγματικότητα δεν ξέρουν το αγαθό× ή καλύτερα το βλέπουν εξωτερικά. Δεν επέτυχαν να ολοκληρώσουν μέσα στην ψυχή τους την γνώση του αγαθού, να μεταστρέψουν σε τέτοιο βαθμό το όμμα της ψυχής με το φωτισμό του αγαθού, ώστε να μην είναι δυνατό να ενεργήσουν αλλιώς, αλλά να κάμουν τη ζωή τους, από κει και πέρα, «ομόλογη». Τούτο το βαθύ, το μυστικό, θα έλεγα, νόημα έχει ο όρος γνώση στο Σωκράτη. Δεν είναι λοιπόν ο Σωκράτης απλά ορθολογιστής, ο Σωκράτης του δαιμόνιου, ο Σωκράτης με την αποστολική διάθεση. Ο ορθολογισμός του αναπηδά από μυστικό βάθος και μυστικές προϋπόθεσης. Το ότι έτσι βλέπει τη γνώση αποκαλύπτει και το περιεχόμενο που δίνει στον όρο φιλοσοφία.

 

Δεν τον βλέπει μόνο ως θεωρητική πορεία του νου× η φιλοσοφία, κατά το Σωκράτη είναι θεωρία που την ίδια ώρα είναι και πράξη, και το αντίστροφο, η πράξη που αναδίνει το θεωρητικό της υπόβαθρο.

 

Το μεγάλο δίδαγμα του Σωκράτη είναι ακριβώς ότι προβάλλει με τις σκέψεις του και τις πράξεις του όχι διχασμένο άνθρωπο, που αλλά ξέρει και άλλα κάνει, αλλά άνθρωπο ενιαίο και ολοκληρωμένο, άνθρωπο επέκεινα των αντιφάσεων και της ροϊκότητας του ψυχολογικού εγώ.

 

Όταν ο άνθρωπος φτάσει στο ύψιστο της ευπραξία, ελεύθερος και αυτόνομος, αυτουργός της ζωής του, αποκαλύπτει με τον καλύτερο τρόπο το θεϊκό που έχει μέσα του. Γιατί επιτελεί έργο θεϊκό, αφού ενεργεί, όσο του επιτρέπουν οι δυνάμεις του, σαν θεός, δημιουργώντας το δικό του κόσμο, κατά τρόπο ανάλογο με τους θεούς που δημιούργησαν το σύμπαν. Γιατί εκτελεί σωστά την εντολή που απέθεσαν οι θεοί στην πνευματική του φύση.

 

Αξίζει στο σημείο τούτο να θυμηθούμε πάλι τη μεγαλόστομη φωνή του Επιταφίου, για να δούμε πόσο συγγενική είναι προς τη σωκρατική πορεία. Ο Περικλής καλεί τους νέους να δεχτούν ότι ευδαιμονία είναι η ελευθερία και ελευθέρια η ευψυχία. Με την κλίμακα τούτη εσωτερικεύεται η ευδαιμονία× περνώντας από την ελευθερία βρίσκει ότι ουσία της ψυχής είναι η ευψυχία.

 

Η κατεύθυνση και εδώ είναι προς την εσωτερική ποιότητα της αρετής. Έτσι η ευδαιμονία, αντί να υποδουλώνει τον άνθρωπο ως υλική, τον απελευθερώνει από τα εξωτερικά αγαθά, τον οδηγεί ελεύθερα, αυτόνομα προς την ευψυχία. Η ευψυχία είναι η πηγή και της σωκρατικής ευπραξίας.

 

Καταλαβαίνουμε τώρα καλύτερα και βαθύτερα τι είναι εκείνο που διαχύνει και στα λόγια και στις πράξεις του Σωκράτη την εξαίσια γαλήνη, την αδιατάρακτη και κρυστάλλινη, που μας συγκινεί με το μεγαλείο της. Πηγή της έχει την ευπραξία, η οποία δηλώνει την ομολογία της συνείδησης με τον εαυτό της. Έτσι εξηγείται πως ο Σωκράτης συζητά με τον Κρίτωνα αν πρέπει να δραπετεύσει και να σώσει τη ζωή του ή όχι, πως πίνει ακόμη και το κώνειο με όποια νηφαλιότητα κουβεντιάζει, ή ενεργεί για οποιοδήποτε άλλο θέμα. Έχει τη δύναμη ο Σωκράτης να μεταφέρεται στο χώρο του προσώπου του ανθρώπου, όπου το πρόβλημα για όλα, όσα στους άλλους είναι δραματικά, παραμένει για κείνον πάντα ένα και το ίδιο: πως θα δώσει στη σκέψη και στην πράξη του εκείνη την ποιοτική κατεύθυνση που θα του επιτρέπει να είναι άνθρωπος.

 

Με το «γνώθι σαυτον» λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι ανακαλύφθηκε και γεννήθηκε η συνείδηση, που από τότε απασχολεί και κυβερνά τον άνθρωπο του δυτικού πολιτισμού μας.

^{-----------------}

¹ Πλάτων, Απολογία 20e «ανείλεν ουν η Πυθία μηδένα σοφώτερον (Σωκράτους) είναι.

² Πλάτων, Απολογία 21d

³ Πλάτων, Απολογία 23a Η ανθρώπινη σοφία «ολίγου τινός αξία εστίν».

⁴ Πλάτων , Απολογία 22e

⁵ Paideia, Berlin a959 (Sokrates als Erzieher, II, 74 ke.)

⁶ Ξενοφών, Απομνημονεύματα. Ι,1,6-12

⁷ Ξενοφών, Απομ, Ι 1,9

⁸ Ξενοφών. Απομνημονεύματα ΙΙΙ, ΙΧ, 14: «Παν μεν ουν τουναντίον εγωγ’, έφη (ο Σωκράτης), τύχην και πράξιν ηγούμαι…»

Οι ερωτήσεις "γιατί"

Γιατί ο κόσμος είναι έτσι όπως είναι; ρωτάνε τα νέα παιδιά.

Γιατί δεν υπάρχει αγάπη, κατανόηση, αλληλεγγύη;

Όμως οι ερωτήσεις "γιατί" σπάνια μας οδηγούν κάπου διαφορετικά απ' όπου βρισκόμαστε ήδη.

Βοηθούν μόνο στο να τεθεί το πρώτο ερώτημα, να δημιουργηθεί η πρώτη απορία, να γίνει συνειδητό το πρώτο ρήγμα με τον πλαστό κόσμο της υποκειμενικής αντίληψης. Τίποτα άλλο! Ο ίδιος νους που ρωτάει δεν έχει απαντήσεις αληθινές, δημιουργικές. Έχει όμως επιπλέον ψευδαισθήσεις, συνηθισμένες κατηγορίες, υποθετικές θεωρίες. Εξαρτάται τι πραγματικά ψάχνεις.

Γιατί οι ερωτήσεις είναι άλλες και ο δρόμος να βρεις τις απαντήσεις διαφορετικός. Πώς βρίσκομαι εγώ μέσα στον κόσμο; Πώς τιμώ τη ζωή, τον Εαυτό μου; Πώς βλέπω εγώ τους άλλους, το τοπίο, το μέλλον; Η δική μου όραση πώς διαμορφώνεται; Πώς συμμετέχω σε όλο αυτό που βλέπω; Ποια είναι η δική μου ευθύνη;

Ο άλλος κόσμος που ψάχνεις υπάρχει και βρίσκεται ακριβώς δίπλα σου, όμως δεν τον βλέπεις. Είναι αδύνατον να τον δεις ενόσω δεν συμμετέχεις σε αυτόν, ενόσω δεν ανήκεις, επιλεκτικά, σε αυτόν. Και αυτό δεν είναι απλό...είναι όμως επιλογή!

Πιο εύκολο είναι να αφήνεις τον άλλον κόσμο να σε παρασύρει, να σε πείθει για τη μονιμότητα και την αποκλειστικότητα του. Και έχει ισχύ, μην τον υποτιμάς, γιατί παίζει στα νούμερα, εξαρτάται από τα ποσοστά. Είναι θέμα στατιστικής και ισορροπίας. Και αυτή ακριβώς είναι και η επιλογή σου, η ελεύθερη βούλησή σου. Να αντιλαμβάνεσαι τα πάντα, να τα βλέπεις όλα, αλλά να επιλέγεις συνειδητά πού θέλεις να ανήκεις, σε τι θέλεις να συμμετέχεις, τι επιτρέπεις να διατηρείται στο νοητικό-ψυχικό-συναισθηματικό-οπτικό σου πεδίο.

Δική σου είναι η ενέργεια και εσύ την ορίζεις. Δεν τη βλέπεις, οι αισθήσεις σε ξεγελούν, κι όμως την ορίζεις. Σημαντικό είναι πρώτα να μάθεις πώς. Πώς λειτουργεί όλο αυτό; Πώς διαμορφώνεται, μοιράζεται, διαρρέει, διοχετεύεται η ενέργεια;

Είναι όλα όσα έχεις (η ενέργεια σου). Δεν κατέχεις πραγματικά τίποτ' άλλο. Όλα τα άλλα είναι εργαλεία, προσωρινά, που χρησιμοποιείς στο δρόμο σου: πτυχία, σχέσεις, χρήματα, χρόνος, πράγματα... με σύνεση ή ασυνείδητα.

Μεγαλώνοντας ψάχναμε όλοι την αλήθεια γύρω μας, σε πρότυπα, σε βιβλία, στο παρελθόν, σε ό,τι επιλέξαμε να πιστέψουμε. Αλλά διαπιστώνουμε, όλο και περισσότερο, πως δεν βρίσκεται η αλήθεια πουθενά. Δεν γεμίζει το εσωτερικό κενό με όσες ποσότητες μελέτης, συμβιβασμού ή πειθαρχίας στις προσταγές των θεωριών που μάς δόθηκαν κι εμείς πιστέψαμε.

Κι όμως, αυτό που ψάχνουμε, το αληθινό, το διαχρονικό, το δημιουργικό και απελευθερωτικό βρίσκεται πολύ πιο κοντά απ' ότι υποθέσαμε αρχικά...

Χθες καθόμασταν σε ένα μεγάλο παιδότοπο όπου βρίσκονταν πολλοί άνθρωποι, πολλά παιδιά. Ένας κόσμος, μια πραγματικότητα; Όχι, πολλοί κόσμοι, και ένας συνειδητός παρατηρητής που παρακολουθούσε ατάραχος, τα όσα διαδραματίζονταν. Την κάθε πραγματικότητα, τον κάθε υποκειμενικό κόσμο, τα κρυμμένα μυστικά που φανερώνονται τόσο απλά, όταν βρίσκεσαι απ' έξω να παρατηρείς. Όχι κριτής, όχι κατήγορος, μα με κατανόηση, με συμπάθεια, με την καθαρότητα της άφοβης θέασης.

Όμως τότε, θα πρέπει να μετακινηθείς. Θα πρέπει εσύ να επιλέξεις σε ποιον κόσμο θέλει να ανήκεις ή να συμμετέχεις για όσο βρίσκεσαι εδώ και γιατί! Και εκεί ξεκινά, αναγκαστικά, ένα άλλο, διαφορετικό ταξίδι, με πολύ διαφορετικό τρόπο σκέψης, με άλλες επιλογές, με περισσότερη ευθύνη. Γιατί ανακαλύπτεις πως ΕΙΣΑΙ, πως συμβάλλεις, πως ενισχύεις τις όποιες ψευδαισθήσεις αντιπαθείς και κατηγορείς. Πως διατηρείς αυτό που φοβάσαι, πως αποφεύγεις αυτό που μπορείς και θέλεις να είσαι, επίσης από φόβο και άπειρες ψεύτικες πεποιθήσεις περί αυτού.

Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές και αυτόματες αλλαγές. Υπάρχει η ατομική βούληση που ισχυροποιείται με την δέσμευση, την αυτο-πειθαρχία, την αφοσίωση... ξεχασμένες ιδιότητες σε έναν κόσμο που τρέχει προς το πουθενά, ενώ παράλληλα υπάρχει και ένας άλλος κόσμος...ακριβώς δίπλα, ορατός και πραγματικός... Όταν βρίσκεσαι ΜΕΣΑ σε αυτόν!

Δάμων Δαμωνίδης, ο διδάσκαλος του Περικλή

Ο Δάμων γεννήθηκε και έζησε τον 5ο π.χ στον Αττικό δήμο της Όας πατέρας του ήταν ο Δαμωνίδης ή Δημωνίδης και από νωρίς έδειξε την έφεση του προς την αρμονία (όπως ονομάζονταν η μουσική στην αρχαία Ελλάδα). Δάσκαλός του ήταν ο Αγαθοκλής που από νωρίς διέβλεψε την αξία του Δάμωνα στην μουσική. Η Αθήνα εκείνη την εποχή ήταν το πανεπιστήμιο της οικουμένης, καθώς μαζεύτηκε εκεί πλήθος σοφών από όλα τα μήκη και πλάτη του Ελληνικού κόσμου. Ήταν μετά την περίοδο των νικηφόρων μηδικών πολέμων που τόση περηφάνια γέμισε τους Έλληνες.

Ο Δάμων εξελίσσονταν συνεχώς κάτω από τις οδηγίες του σοφού δασκάλου του Αγαθοκλή. Χαρακτηρίστηκε από την εποχή που ζούσε ήδη ως "χαριέστατος των ανδρών" και όχι μόνο για την μουσική του παιδεία αλλά και για το πνεύμα του. Γνώριζε πολλούς σημαντικούς άνδρες της εποχή του, ένας από αυτούς ήταν και ο Σωκράτης του οποίου από τι λέγεται υπήρξε και μαθητής τους. Ίσως νυμφεύθηκε την Αγαρίστη αν και δεν είναι ξεκάθαρο.

Η φήμη τού ήταν τέτοια που έφθασε να είναι διδάσκαλος του Περικλέους και μετέπειτα συμβουλάτορας του. Ο Δάμων ως σοφιστής είχε πολλούς μαθητές που τους μυούσε στα μυστικά του λόγου, της πειθούς και πως εν τέλει να γίνουν άξιοι ρήτορες. Η φιλία του με τον Περικλή προκάλεσε τον εξοστρακισμό του το 450-440 π.χ και την εξορία του από την πατρίδα του που τόσο πολύ αγαπούσε. Ο Δάμων επίσης θεωρούνταν ως ο φρονιμότερος πολίτης της εποχής του, επίσης είχε φίλο του τον σοφιστή Πρόδικο τον Κείο (νήσος Κέα), που ήταν ένας από τους πιο γνωστούς σοφιστής και ρήτορας της εποχή του.

Όταν γύρισε για να αυξήσει τις γνώσεις του εντάχθηκε στον κύκλο των μαθητών του Σωκράτους, της κορυφής δηλαδή της φιλοσοφίας στην Αθήνα εκείνη την περίοδο. Ο Σωκράτης ήταν ήδη τότε στην ακμή της δράσης του. Ο Δάμων απορροφούσε σαν σφουγγάρι τις γνώσεις από τον σοφό δάσκαλο. Από τα έργα που έγραψε ο Δάμων για διάφορα θέματα πάνω στην μουσική και στην σοφιστική έχουν σωθεί πολύ λίγα αποσπάσματα που μας δείχνουν όμως το ήθος και την αξία του ανδρός που κόσμησε με την παρουσία του την κλασσική περίοδο του Ελληνισμού.

Δεν γνωρίζουμε πως τελείωσε ο βίος του Δάμωνος ή τους τίτλους από τα έργα που έγραψε, το μόνο σίγουρο είναι πως άφησε το δικό του σημαντικό σημάδι στην σοφία και στην τέχνη των Ελλήνων.

Έξυπνοι τρόποι για να απαντάτε σε αρνητικά σχόλια και κριτικές!

«Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να αποφύγεις την κριτική…Να μην κάνεις τίποτα, να μη λες τίποτα, να είσαι τίποτα..»
Αριστοτέλης

Η αρνητική κριτική αποτελεί για πολλούς ανθρώπους ένα μελανό σημείο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Φοβούνται μήπως πέσουν θύμα της, προσπαθούν πάση θυσία να αποφύγουν δυσμενή σχόλια για τον εαυτό τους, συμμορφώνονται σε κοινωνικές νόρμες ή επιταγές τρίτων που δεν τους αντιπροσωπεύουν και στην περίπτωση που δεχθούν ένα τέτοιο σχόλιο διαταράσσεται η ήδη κλονισμένη αυτοεκτίμηση τους.

Κριτική και πρόθεση… κριτή
Είναι αναπόφευκτο στις διαπροσωπικές και επαγγελματικές μας σχέσεις να δεχθούμε σχόλια και κριτικές που δε μας αρέσουν. Η αλήθεια είναι ότι συχνά πρέπει να αναρωτιόμαστε για τις προθέσεις αυτού που ασκεί κριτική. Στην περίπτωση που τις θεωρήσουμε κακόβουλες, παύει να έχει αξία η όποια κριτική ασκεί, καθώς δεν καθοδηγείται από την πρόθεση του να μας αξιολογήσει αλλά από την επιθυμία του να μας πληγώσει. Στην περίπτωση που αναγνωρίζουμε την πρόθεση του άλλου να μας βοηθήσει ή έστω να συμβάλλει στην προσωπική μας βελτίωση, τα πράγματα γίνονται κάπως πιο εύκολα. Αρχικά, χρειάζεται να αποδεχθούμε το γεγονός ότι ο κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του προσωπικά κριτήρια με τα οποία αξιολογεί τόσο τον εαυτό του όσο και τους γύρω του. Αν για παράδειγμα κάποιος σας ασκεί κριτική λέγοντάς σας «Είσαι πολύ σχολαστικός με τα κείμενα που διορθώνεις και καθυστερείς πολύ στη δουλειά» αυτό σημαίνει πως έχει κάποια συγκεκριμένα προσωπικά στάνταρντ που διαχωρίζουν το «σχολαστικός» – από το «πολύ σχολαστικός» τα οποία στάνταρντ μπορεί να μην συμφωνούν με τα δικά σας. Η κριτική λοιπόν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα προσωπικά κριτήρια του κριτή, τα οποία έχετε την επιλογή να αποδεχθείτε ή όχι.

Επαναξιολόγηση εαυτού
Ένα δεύτερο σημείο για το οποίο χρειάζεται να αναρωτηθείτε είναι κατά πόσο δέχεστε το δικαίωμα του άλλου να σας κρίνει. Δέχεστε κριτική από το αφεντικό σας; Από τους συναδέλφους σας; Από τους φίλους σας; Ίσως σε διαφορετικό βαθμό από τον καθένα. Πολλές φορές εναντιωνόμαστε στο δικαίωμα κάποιου φίλου ή συναδέλφου να μας ασκεί κριτική μόνο και μόνο επειδή η κριτική που ασκεί δεν μας αρέσει. Αν μας έκανε όμως ένα κοπλιμέντο θα αντιδρούσαμε διαφορετικά. Μην ξεχνάτε ωστόσο, πως κάθε είδους κριτική μπορεί να αποτελέσει μια αφορμή είτε για να επαναξιολογήσετε στοιχεία του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς σας, είτε για να εξασκηθείτε ενεργά σε επικοινωνιακές δεξιότητες χρήσιμες για τη διατήρηση της αυτοεκτίμησης σας.

Αντιμετώπιση κριτικής

Παραμείνετε ψύχραιμοι
Η πρώτη σας συναισθηματική αντίδραση ίσως δεν είναι και η ενδεδειγμένη βάση για να στήσετε την επιχειρηματολογία σας. Δώστε στον εαυτό σας λίγο χρόνο πριν πείτε οτιδήποτε. Μιλήστε αφού έχετε βρει την αυτοκυριαρχία σας ή φροντίστε να μην την χάσετε καθόλου.

Μπείτε σε λεπτομέρειες
Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσετε την κριτική που σας γίνεται είναι να θέσετε σε αυτόν που σας κρίνει διευκρινιστικές ερωτήσεις αναφορικά με το σχόλιο του. Με τον τρόπο αυτό είτε θα πάρετε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με μια ασαφή ή υποκειμενική κριτική ή θα φέρετε τον συνομιλητή σας σε αμηχανία σε περίπτωση που το σχόλιο του είναι ανυπόστατο. Χρησιμοποιείστε ανοιχτές ερωτήσεις προκειμένου να προάγετε το διάλογο. Για παράδειγμα: «Τι εννοείς όταν λες ότι είμαι βαρετός;» ή «Τι κάνω/ λέω που να με κάνει βαρετό για σένα;», «Τι θα ήθελες να κάνω για να μην βαριέσαι;». Διερευνήστε με φιλική διάθεση τα καυστικά σχόλια που δέχεστε και μπορεί να οδηγηθείτε σε διαφορετικά συμπεράσματα: «Άρα κάθε φορά που συζητάω για περιβαλλοντικά θέματα εσύ βαριέσαι;» « Αυτό σημαίνει πως είμαι βαρετός ή πως εσύ βαριέσαι με τις συζητήσεις περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος;»
Η διερεύνηση είναι χρήσιμη στις περιπτώσεις που μας ενδιαφέρει η σχέση με τον συνομιλούντα και θέλουμε να τη διατηρήσουμε σε ένα καλό επίπεδο.

Συμφωνείστε και με το παραπάνω
Η τεχνική αυτή είναι κατάλληλη όταν στην ουσία αυτός που μας ασκεί κριτική έχει δίκιο. Στις περιπτώσεις αυτές μπαίνουμε συνήθως σε μια διαδικασία όπου απολογούμαστε για τον εαυτό μας παρακινούμενοι από τις ενοχές που νιώθουμε. Αυτό στην ουσία δίνει έδαφος στον κριτή μας να συνεχίσει και εμείς νιώθουμε ακόμα περισσότερο ένοχοι. Για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος, δεν έχετε παρά να κάνετε τρία πράγματα:

Να συμφωνήσετε με την κριτική επαυξάνοντας

Να μην απολογηθείτε

Να μην ζητήσετε συγνώμη

Το να κινηθείτε προς την κατεύθυνση του κριτή σας, ασκώντας και εσείς ο ίδιος κριτική στον εαυτό σας, μπορεί να αλλάξει τη ροή της συζήτησης σας προς όφελος σας.

Π.χ. – «Με αυτήν την ακαταστασία σου δεν μπορώ να βρω τίποτα εδώ μέσα».
– «Έχεις δίκιο. Ποτέ δεν καταφέρνω να τακτοποιήσω σωστά τα πράγματα μου και σε δυσκολεύω».
Ασκώντας ουσιαστικά εσείς αρνητική αυτοκριτική χωρίς δικαιολογίες και ενοχές, παραδέχεστε το λάθος σας ανοιχτά, δεν επιτρέπετε να εκμεταλλευτεί ο άλλος τις ενοχές σας, αποπνέοντας το μήνυμα ότι αποδέχεστε το δικαίωμα σας στο λάθος. Ο κριτής σας μπορεί τελικά να πάρει και το μέρος σας: «Δεν είπα ότι είσαι πάντα ακατάστατος. Απλά τις τελευταίες μέρες έχει παραγίνει το πράγμα».

Θολώστε το τοπίο
Ένας λόγος που μας αναστατώνει η κριτική των άλλων είναι γιατί εμπεριέχει κάποια αληθή στοιχεία. Μπορεί να μη θέλουμε να τα δούμε ή να τα συζητήσουμε με τον καθένα αλλά αντί να αρνηθούμε πεισματικά την ύπαρξη τους και να πασχίσουμε να πείσουμε τον συνομιλητή μας ότι είμαστε το αντίθετο από αυτό που πιστεύει, μπορούμε απλώς να το αποδεχθούμε μέσα σε ένα κλίμα ασάφειας και γενικότητας. Συνήθως ο κριτής μας δεν περιμένει να αντιμετωπίσουμε με στωικότητα και αποδοχή ένα αρνητικό μας γνώρισμα. Μάλλον περιμένει να μας φέρει σε αμηχανία και να αρχίσουμε τις απολογίες. Μην απαντώντας ευθέως, δεν του δίνουμε και το έρεισμα για να συνεχίσει την επικριτική του συμπεριφορά.

«Ναι, η αλήθεια είναι ότι γίνομαι εγωιστής κάποιες φορές»

«Τι να πω; Τεμπελιάζω που και που, όπως όλοι»

Στην ουσία δεν αποδεχόμαστε πλήρως την επίκριση που μας γίνεται αλλά τη γενική αλήθεια που εμπεριέχει η κρίση.

Μην τη δέχεστε
Το ότι κάποιος επιλέγει να εκφραστεί έντονα αρνητικά για το άτομο μας ή ακόμα και να μας προσβάλει, σημαίνει ότι πρέπει να προσβληθούμε; Ο τρόπος που ο καθένας εκφράζεται λέει πρωτίστως κάτι για τον ίδιο. Αν επομένως έχετε απέναντι σας κάποιον που συνηθίζει να πληγώνει με τα λόγια του, να βρίσκει μονίμως αρνητικά στους άλλους και έχει αναγάγει την κριτική σε άθλημα, έχετε την επιλογή απλώς μείνετε αδιάφοροι απαντώντας με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο: με ευγένεια και ηρεμία και φυσικά με χαμόγελο.

«θα μπορούσα να λάβω σοβαρά τα σχόλια σας, αν δεν γίνονταν με τόση εμπάθεια και δηκτικότητα. Σας ευχαριστώ ούτως ή άλλως για το χρόνο που αφιερώσατε να τα μοιραστείτε μαζί μου»

Άλλωστε όταν ο στόχος του άλλου είναι να σας προσβάλλει, το πιο πιθανό είναι να υπερβάλει στα χαρακτηριστικά που θα σας προσάψει ακριβώς για πετύχει τον στόχο του. Η δική σας στάση (αδιαφορία, χαμόγελο, απαξίωση κτλ) θα πρέπει να αντικατοπτρίζει το δικό σας επίπεδο αλλά και να θέτει τους όρους με τους οποίους δέχεστε μια επικοινωνία.

«Λυπάμαι που δε θα συμμετέχω σε αυτήν την συζήτηση, αλλά ο τόνος και το περιεχόμενο της δεν μου αρμόζει»

Παραμείνετε ευγενείς
Είναι αλήθεια ότι συχνά παρασυρόμαστε σε διαλόγους και τακτικές επικοινωνίας που δεν μας αρμόζουν. Αν το ύφος του συνομιλητή μας είναι επιθετικό, στομφώδες, αγενές, επικριτικό, μπαίνουμε ασυναίσθητα στη διαδικασία να απαντήσουμε με το ίδιο ύφος. Αυτό οδηγεί σε ένταση και τελικά σε σύγκρουση. Παραμείνετε ευγενικοί και ψύχραιμοι ακόμα και όταν το ύφος του άλλου είναι αγενές. Η ευγένεια μπορεί να βοηθήσει το συνομιλητή – κριτή σας να ρίξει τους τόνους αλλά και να αναθεωρήσει αυτά τα οποία σας καταλογίζει, αν έρθει αντιμέτωπος με μια στάση σταθερή, αποφασιστική και ευγενή. Σίγουρα θα μετριάσει την βαρύτητα των όσων λέει. Και σίγουρα δε θα έχετε να μετανιώνετε για τον τρόπο που μιλήσατε.

Σημάδια ότι σας ασκεί ψυχολογική βία

Η κακοποίηση, στο πλαίσιο μιας σχέσης, δεν περιλαμβάνει απαραίτητα χειροδικία και δεν είναι πάντα εξόφθαλμη. Μπορεί ακόμη να μην εκδηλώνεται με τρόπο ηχηρό, άμεσα και εύκολα αναγνωρίσιμο.

Αντίθετα, μπορεί να λειτουργεί υποδόρια, χωρίς αυτό να αναιρεί την «αποτελεσματικότητά» της. Ακριβώς λόγω αυτού του στοιχείου, το άτομο που βιώνει την ψυχολογική κακοποίηση μπερδεύεται, προβληματίζεται, βρίσκεται σε σύγχυση. Ξέρει τον εχθρό, όμως, καθώς εκείνος εμφανίζεται καμουφλαρισμένος, δεν μπορεί να τον αντιμετωπίσει. Το άτομο που ασκεί ψυχολογική βία, συνήθως εμφανίζεται αντιφατικό και οι συμπεριφορές του βυθίζουν το «θύμα» τους στη σύγχυση. Το στοιχείο που χαρακτηρίζει την ψυχολογική, συναισθηματική βία είναι η χειραγώγηση. Μάλιστα, αυτή μπορεί να πάρει τέτοιες διαστάσεις, που το άτομο που την υφίσταται να χάνει σιγά σιγά την αίσθηση της πραγματικότητας για το τι είναι σωστό και τι όχι. Στο στόχαστρο εκείνου που ασκεί ψυχολογική βία βρίσκεται η αυτοπεποίθηση του αποδέκτη, ενώ συνήθως εύκολα θύματα είναι όσοι ήδη έχουν χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης. Η εγκεφαλική αυτή βία είναι ικανή να μετατρέψει το άτομο που βρίσκεται στη δύσκολη θέση, σε άβουλο πλάσμα και να το κάνει να αισθάνεται πως εκείνο φταίει για όσα του συμβαίνουν. Η ενοχή είναι συνώνυμη της δυσδιάκριτης αυτής βίας. Ο θύτης θα αρνηθεί ότι φέρεται με τον συγκεκριμένο τρόπο, τόσο έντονα και αποτελεσματικά, που ο σύντροφός του θα φτάσει να πιστεύει ότι εκείνος έχει το πρόβλημα, εκείνος βλέπει τα πράγματα θολά και στραβά, εκείνος τελικά δημιουργεί τις εντάσεις στη σχέση.

Τα σημάδια της ψυχολογικής βίας. Πώς να καταλάβεις ότι ο/η σύντροφός σου ασκεί ψυχολογική βία.
1. Σε μειώνει, σε υποτιμά και σε κάνει να ντρέπεσαι για τον εαυτό σου.
2. Σου ασκεί συστηματική και οξεία κριτική.
3. Αρνείται να συζητήσει μαζί σου και να επικοινωνήσει.
4. Σε αγνοεί και σε κρατάει έξω από τομείς της ζωής του.
5. Έχει σχέσεις με άλλα άτομα.
6. Η συμπεριφορά του προς το άλλο φύλο, ειδικά όταν είσαι παρών/παρούσα, είναι προκλητική.
7. Ο τόνος της φωνής του είναι σαρκαστικός.
8. Κάνει σκηνές ζηλοτυπίας χωρίς εμφανή αιτία.
9. Κάνει «άσχημα» αστεία και σε κοροϊδεύει πάντα σε ένα πλαίσιο ιλαρής διάθεσης.
10. Σε απειλεί.
11. Θέλει να σε ελέγχει.
12. Δεν είναι τρυφερός/ή.
13. Σε κατηγορεί για όσα συμβαίνουν, τα μικρά και τα μεγάλα.
14. Σε απομονώνει από τους φίλους και τους συγγενείς σου, τους κατηγορεί και υπονομεύει τη σχέση σου με τους άλλους ανθρώπους.
15. Χρησιμοποιεί τα χρήματα για να σε ελέγξει.
16. Απειλεί ότι θα αυτοκτονήσει, αν τον εγκαταλείψεις.
17. Προσπαθεί να σε πείσει ότι η άσχημη συμπεριφορά του/της σου αξίζει και πως το κάνει για να σε βοηθήσει να βελτιωθείς.
18. Όταν είστε με άλλους σου φέρεται τρυφερά και ευγενικά, για να κάνει καλή εντύπωση.

Αν κάποια από τα παραπάνω σου είναι γνώριμα, ίσως πρέπει να σκεφτείς τη θέση σου μέσα στη σχέση που βιώνεις και να αναθεωρήσεις. Η συζήτηση με κάποιον άνθρωπο εμπιστοσύνης που γνωρίζει και τους δυο σίγουρα βοηθά στο να καταλάβεις πως όντως, όσα υποψιάζεσαι και νιώθεις είναι αληθινά, δεν αποτελούνπροϊόντα της φαντασίας σου. Η αποστασιοποίηση για ένα διάστημα από το άτομο που σου ασκεί ψυχολογική βία, θα σε βοηθήσει να δεις τα πράγματα πιο καθαρά και να ανακτήσεις την χαμένη σου αυτοπεποίθηση. Εξάλλου, καλό είναι να θυμόμαστε ότι μπαίνουμε σε μια σχέση για να περνάμε καλά, όχι για να δυστυχούμε.

Οι Ιχθυοκένταυροι

Οι Ιχθυοκένταυροι, ήσαν θαλάσσια πλάσματα της Ελληνικής Μυθολογίας, ο κορμός των οποίων ήταν ανθρώπινος και το υπόλοιπο σώμα κατέληγε σε ουρά ιχθύος. Θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ένα είδος Τριτώνων (Τρίτωνες = θαλάσσιες θεότητες με σώμα ανθρώπινο και ιχθύος) με την διαφορά ότι αντί χέρια είχαν πόδια αλόγου. (Τζέτζης, Λυκόφρων 34, 886, 892.).

Τις περισσότερες φορές απεικονίζονται με οστρακοειδείς κορώνες στα κεφάλια τους, ή με κεραίες αστακών στο μέτωπο. Οι Ιχθυοκένταυροι είχαν την δυνατότητα να αναπνέουν υποβρύχια και ήσαν δεινοί κολυμβητές, έχοντας την ικανότητα να ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις αναπτύσσοντας μεγάλες ταχύτητες. Ήσαν επίσης σε θέση να επικοινωνούν υποβρύχια με πολλά από τα θαλάσσια όντα που μοιράζονταν μαζί τους την απεραντοσύνη της θάλασσας.

Ήσαν ειρηνικά και φιλήσυχα πλάσματα και τιμούσαν την οικογένεια και τους φίλους τους, αφοσιούμενοι ολόψυχα σε όσους τους προσέφεραν βοήθεια. Δεν ποσό της βοήθειας ή ενθάρρυνση ήταν σπατάλη σε εκείνους νοιαζόταν για. Αυτή είναι μια αρκετά διαφορετική εικόνα από την αντίστοιχη των εξαδέλφων τους Κενταύρων, οι οποίοι συνήθως ενεργούσαν παρορμητικά και ήσαν ευερέθιστοι, επιτιθέμενοι σε τυχαίους ανθρώπους χωρίς πραγματικό λόγο, απλώς και μόνο διότι αρέσκονταν στην πρόκληση του αγώνα.

Αντιθέτως οι Ιχθυοκένταυροι ήσαν ήπιοι χαρακτήρες και συμπεριφέρονταν με πολύ πιο χαλαρό τρόπο. Ένα άλλο θετικό σημείο ήταν η διαβόητη σχέση τους με τις θαλάσσιες νύμφες, γεγονός που τους διασφάλιζε την δυνατότητα να ζουν για αιώνες και τους επέτρεπε να γνωρίζουν πολλές καταστάσεις στην θάλασσα και να συσσωρεύουν υπομονή και σοφία.

Γέννηση της Αφροδίτης_λεπτομέρεια σαρκοφάγου_Ρώμη_Villa Borghese_3ος αι. π.Χ.

Οι γνωστότεροι Ιχθυοκένταυροι της Ελληνικής μυθολογίας ονομάζονταν Βυθός και Αφρός και ήσαν δίδυμοι γιοί του Κρόνου (βασιλέα των Τιτάνων) και της θαλάσσιας νύμφης Φιλύρας. Η καταγωγή τους καθιστούσε ετεροθαλείς αδελφούς του σοφού Κενταύρου Χείρωνα και θεωρούνταν ομοίως σοφοί διδάσκαλοι των Νυμφών και των άλλων θαλασσίων όντων που διαβιούσαν στο βασίλειο του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με τους θρύλους, τα δύο αδέλφια ήταν στην πραγματικότητα αυτοί που μετέφεραν το κοχύλι της Αφροδίτης από τον ωκεανό στον αφρό της θάλασσας και έτσι γεννήθηκε η θεά του έρωτα.

Οι δίδυμοι Ιχθοκένταυροι εμφανίζονται σε πλείστα όσα τεχνουργήματα. Στο μωσαϊκό της επικεφαλίδας από το μουσείο της Zeugma στην Τουρκία, το οποίο αναπαριστά την γέννηση της Αφροδίτης, είναι χαραγμένα τα ονόματά τους, καθώς αυτοί ανασηκώνουν το κοχύλι από την θάλασσα. Πιθανόν ο Αφρός να θεωρείτο ο θετός πατέρας της δίνοντας το όνομά του στο αντίστοιχο θαλάσσιο στοιχείο (αφρό). Οι δύο θεότητες εμφανίζονται σε ζεύγος γλυπτών (Λούβρο και μουσείο Βατικανού αντίστοιχα) όπου απεικονίζονται να μεταφέρουν τους Σειληνούς (συντρόφους του θεού Διονύσου) όταν αυτοί εκδιώχθηκαν από τον βασιλέα της Θράκης Λυκούργο. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Τρίτων και άλλες θαλάσσιες θεότητες ορισμένες φορές απεικονίζονται σε μωσαϊκές παραστάσεις ως Ιχθυοκένταυροι.

Ιχθυοκένταυροι σε τοιχογραφία στο Palazzo Vecchio, Φλωρεντία_Giorgio Vasari ,1511–1574

Ελάχιστα είναι γνωστά για τις δύο θεότητες, εκτός από όσα μπορούν να συναχθούν από απεικονίσεις στην τέχνη, καθώς και μια σύντομη αναφορά στο Βυζαντινό λεξικό της Σούδας. Ο Αφρός περιγράφεται ως ο πρώτος βασιλέας της Αφρών (Καρχηδονίων) λόγω ενός μωσαϊκού που ανακαλύφθηκε στην Τυνησία (στην περιοχή της αρχαίας Καρχηδόνας) το οποίο επιβεβαιώνει αυτή την υπόθεση. Απεικονίζει ένα ζευγάρι Αφρικανικών θαλασσίων – Θεών να κολυμπούν παράλληλα με το άρμα του Ποσειδώνα: ο ένας είναι ο Αφρός και ο άλλος ένας Τρίτων με διπλή ουρά, θεότητα της Λιβυκής λίμνης Τριτωνίδος. Ένα άλλο ψηφιδωτό από την Πάφο στην Κύπρο, απεικονίζει τον Βυθό μόνο του (ονομαστικά) να μεταφέρει την Νηρηίδα Θέτιδα, μαζίμε δύο άλλες Νηρηίδες, την Δωρίδα και την Γαλάτεια.

Υγίνος, Ιστορίες 197: «Στον ποταμό Ευφράτη λέγεται ότι έχει πέσει ένα αυγό υπέροχου μεγέθους, το οποίο μαζεύει τα ψάρια στην όχθη. Περιστέρια κάθισαν επάνω του και όταν ζεστάθηκε αρκετά εκκόλαψε την Αφροδίτη, που αργότερα καθιερώθηκε ως η Σύρια θεά Αστάρτη. Δεδομένου ότι χαρακτηριζόταν από δικαιοσύνη και ευθύτητα, λόγω της χάρης που της είχε δοθεί από τον Δία, τοποθέτησε τα ψάρια ανάμεσα στους αστερισμούς ως Ιχθείς και λόγω αυτού του γεγονότος οι Σύριοι δεν τρώνε ψάρια ή περιστέρια, θεωρώντας τα θεούς.» (Σημ.: Τα εν λόγω ψάρια θεωρούνται η αρχική μορφή των μετέπειτα Ιχθυοκενταύρων).

Πότε η ψυχή γίνεται ψυχρή και πότε ατμοποιείται…

Η ψυχή κάθε ανθρώπου που έρχεται να ζήσει στον πλανήτη μας έχει μέσα της, στην αρχή μία θέρμη που δημιουργήθηκε από την ενέργεια της αγάπης και του έρωτα των γονιών του.

Η ψυχή μας όμως αρχίζει να παγώνει σχεδόν από τα πρώτα μας χρόνια. Όσο το σώμα μας γεμίζει από τα θερμά συναισθήματα όπως ο θυμός, η οργή, το μίσος και η ζήλια, η ψυχή παγώνει.

Το σώμα μέσα από αυτή τη θερμότητα γίνεται ένας αγωγός ασύμμετρος για την ψυχή και ανάλογα ή θα δημιουργήσει τον βρασμό ή το πάγωμα. Γιατί και ο άνθρωπος ανάλογα με το μέγεθος αυτών των συναισθημάτων θα αποκτήσεις και ανάλογο «κουστούμι» ως προς τις συμπεριφορές του, τις εμπειρίες του, τις επιλογές του.

Τα πρώτα προβλήματα υγείας μας δείχνουν ότι η ψυχή μας νοσεί και έχει αρχίσει την διαδρομή της ανάβασής της. Για να έρθει η στιγμή να φύγει από το σώμα μας. 

Η ζήλια, η έπαρση, η αλαζονεία παγώνουν την ψυχή και μετατρέπουν το σώμα και τον άνθρωπο μέσα από την τοξικότητα του επηρεάζοντας το ορμονικό σύστημα. Έτσι τα υγρά του σώματος έχουν μία δυσοσμία. Τότε οι άνθρωποι αυτοί γίνονται ψυχροί και αδιάφοροι σχεδόν για όλους τους γύρω τους. Αναζητώντας πάντα να καλύψουν μόνο τα δικά τους κομμάτια.

Ο θυμός, η οργή, το μίσος μετατρέπουν το σώμα σε φλογοβόλο το οποίο ατμοποιεί την ψυχή μας. Έτσι οι άνθρωποι αυτοί καταβάλλονται από αυτή τη θερμότητα και την ατμοποίηση της ψυχής τους και έτσι νιώθουν πάντα την αδικία να βρίσκεται στη ζωή τους. Μέσα από τον θυμό τους αναζητούν τρόπους να δημιουργήσουν ηγετικές συμπεριφορές και έχουν την ανάγκη να χειραγωγούν ότι και όποιον μπορέσουν. Όταν δεν τα καταφέρνουν θυμώνουν ακόμη περισσότερο και όλο αυτό δημιουργεί στο σώμα αρρυθμίες στην ανάσα, στον μεταβολισμό, στο λεμφικό σύστημα καθώς και είναι ευάλωτοι στο να βάζουν βάρος εύκολα και να χάνουν δύσκολα.

Έτσι η ψυχή αναζητώντας την δική της λύτρωση και σωτηρία, φέρνει στον δρόμο μας στην αρχή δυσκολίες και προβλήματα έξω από εμάς, όπως στα αντικείμενα μας και στη συνέχεια όλο αυτό μεταφέρεται στο σώμα μας.

Όλος αυτός ο δρόμος ύστερα για να σταματήσει χρειάζεται από τους ανθρώπους τον τρόπο της αυτογνωσίας για να έρθει η ισορροπία και η αρμονία της ψυχής μας. Η απαλλαγή λοιπόν από όλο το συναισθηματικό φορτίο είναι ο τρόπος που θα απομυθοποιήσει κάθε τι και θα μας οδηγήσει να δούμε όλο το τοπίο και όχι μόνο ένα σημείο του

Ο κίνδυνος να χάσεις

Η πράξη της αγάπης -η επέκταση του εαυτού- απαιτεί την έξοδό σου από την αδράνεια της οκνηρίας (εργασία) ή από την εναντίωση που γεννά ο φόβος ( θάρρος). Ας περάσουμε τώρα από το έργο της αγάπης στο θάρρος της αγάπης.

Όταν επεκτείνουμε τον εαυτό μας, αυτός μπαίνει, σαν να λέμε, σε ένα νέο και πρωτόγνωρο έδαφος. Ο εαυτός μας γίνεται ένας νέος και διαφορετικός εαυτός. Κάνουμε πράγματα που δεν είμαστε συνηθισμένοι να κάνουμε. Αλλάζουμε. Η εμπειρία της αλλαγής, της ασυνήθιστης δραστηριότητας, τού να βρίσκεσαι σε μιαν άγνωστη χώρα, τού να κάνεις πράγματα με διαφορετικό τρόπο, είναι τρομακτική. Έτσι συνέβαινε και θα συμβαίνει πάντοτε. Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το φόβο τους για αλλαγή με διαφορετικούς τρόπους, αλλά ο φόβος είναι αναπόδραστος αν πράγματι πρόκειται να αλλάξουν. Θάρρος δεν είναι η απουσία του φόβου. Είναι η ενεργοποίηση σου παρά τον φόβο , η έξοδός σου από την εναντίωση που γεννά ο φόβος, και η είσοδος σου στη ζώνη του αγνώστου και του μέλλοντος. Σε ορισμένο επίπεδο, η πνευματική ανάπτυξη, και συνακόλουθα η αγάπη, πάντοτε απαιτεί θάρρος και εμπερικλείει κίνδυνο.

Αν ξανοιχτείς σε κάποιαν άλλη ανθρώπινη ύπαρξη, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος το πρόσωπο αυτό να απομακρυνθεί από σένα, αφήνοντας σε πιο οδυνηρά μονάχο από ο,τι ήσουν πριν. Αν αγαπήσεις κάτι που είναι ζωντανό -ένα πρόσωπο, ένα ζώο, ένα φυτό- αυτό θα πεθάνει κάποτε. Αν εμπιστευθείς κάποιον , μπορεί να πληγωθείς. Αν βασιστείς σε κάποιον αυτός μπορεί να σε απογοητεύσει. Το τίμημα της συναισθηματικής ενέργειας είναι ο πόνος. Αν κάποιος είναι αποφασισμένος να μη διακινδυνεύσει τον πόνο, τότε αυτό το άτομο πρέπει να αρκεστεί σε μια ζωή χωρίς πολλά πράγματα, όπως λόγου χάρη να έχει παιδιά, να παντρευτεί, να γνωρίσει την έκσταση του έρωτα, την ελπίδα της φιλοδοξίας, τη φιλία- καθετί που δίνει στη ζωή ζωντάνια, νόημα και σημασία. Ανοίξου ή αναπτύξου σε κάθε διάσταση , θα έχεις για αμοιβή, τόσο τον πόνο όσο και την χαρά. Μια γεμάτη ζωή θα είναι γεμάτη από πόνο. Αλλά η μόνη εναλλακτική λύση είναι να μην ζεις πλήρως, ή να μη ζεις καθόλου.

Η ουσία της ζωής είναι η αλλαγή , μια διάταξη ανάπτυξης και φθοράς. Αν διαλέξεις τη ζωή και την ανάπτυξη, διαλέγεις την αλλαγή και την προοπτική του θανάτου. Έχω τονίσει ότι η προσπάθεια αποφυγής του κανονικού πόνου βρίσκεται στη ρίζα όλων των συναισθηματικών παθήσεων. Δεν είναι ν' απορεί κανείς που οι περισσότεροι ασθενείς που υποβάλλονται σε ψυχοθεραπεία, είτε είναι νέοι είτε γέροι, έχουν ένα πρόβλημα, όταν πρόκειται ν αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα του θανάτου ίσια και παστρικά. Το εκπληκτικό είναι ότι η ψυχιατρική γραμματεία μόλις τώρα αρχίζει να εξετάζει τη σημασία αυτού του φαινομένου. Αν μπορούμε να ζούμε με τη γνώση ότι ο θάνατος είναι ο μόνιμος σύντροφός μας, που πορεύεται μαζί μας πάνω στον αριστερό ώμο μας, τότε ο θάνατος μπορεί να γίνει , όπως λέει κι ο Δον Ζουάν, ο "σύμμαχος" μας, παραμένοντας βέβαια τρομακτικός, αλλά και συνεχίζοντας να είναι μια πηγή σοφών συμβουλών. Με τις συμβουλές του θανάτου , τη διαρκή συνειδητοποίηση των ορίων του χρόνου μας για ζωή και αγάπη, μπορούμε να είμαστε πάντοτε καθοδηγούμενοι να κάνουμε την καλύτερη χρήση αυτού του χρόνου μας και να ζήσουμε μια γεμάτη ζωή. Αν όμως είμαστε απρόθυμοι να αντιμετωπίσουμε πλήρως την τρομακτική παρουσία του θανάτου πάνω στον αριστερό ώμο μας, τότε στερούμε τον εαυτό μας από τις συμβουλές του, και μας είναι αδύνατο να ζήσουμε ή να αγαπηθούμε ελεύθερα. Όταν αποφεύγουμε το θάνατο, την πάντα μεταβαλλόμενη φύση των πραγμάτων,αναπόφευκτα δραπετεύουμε από την ζωή.

Το νόημα της ζωής

Mη σκοπεύετε στην επιτυχία- όσο πιο πολύ αποβλέπετε στην επιτυχία και την κάνετε στόχο σας , τόσο πιο πολύ πιθανόν είναι να ξαστοχήσετε.

Γιατί η επιτυχία, όπως και η ευτυχία, δεν μπορούν να αναζητηθούν.

Πρέπει να προκύψουν, και δεν προκύπτουν παρά μονάχα ως αθέλητο επακόλουθο της αφοσίωσης σας σε ένα σκοπό μεγαλύτερο από τον εαυτό σας ή ως υποπροϊόν της παράδοσης σας σε έναν άνθρωπο άλλον από τον ίδιο τον εαυτό σας.

Η ευτυχία πρέπει να συμβεί, και το ίδιο ισχύει και για την επιτυχία: πρέπει να την αφήνετε να συμβεί με το να μη νοιάζεστε γι αυτήν.

 Θέλω να ακούτε τι σας επιβάλλει η συνείδηση σας να κάνετε με την καλύτερη σας γνώση.

Τότε θα ζήσετε για να δείτε ότι μακροπρόθεσμα,- μακροπρόθεσμα, λέω-η επιτυχία θα σας ακολουθήσει, ακριβώς γιατί είχατε πια ξεχάσει να τη σκέφτεστε.

Κανένας δεν έχει περισσότερο την ανάγκη σου από τον εαυτό σου

 “Ο χρόνος που περνάμε προσπαθώντας να αλλάξουμε τους άλλους αφήνει λίγο χρόνο για προσωπική αλλαγή." -Georgette Vickstrom

Όταν εστιάζουμε υπερβολικά στις αδυναμίες των άλλων ανθρώπων αντί να εργαζόμαστε για να αποδεχθούμε τις δικές μας, είναι ουσιαστικά σαν να λέμε με αυτήν την συμπεριφορά ότι πιστεύουμε ότι είμαστε καλύτεροι από τους άλλους.

Αφιερώνουμε τον χρόνο μας στην προσπάθεια να αλλάξουμε κάποιον άλλο, όταν στην πραγματικότητα, κάνουμε τους δικούς μας αγώνες που δεν θέλουμε να βλέπουμε, δεν συνειδητοποιούμε, ή δικαιολογούμε, με την σκέψη ότι ο άλλος έχει ανάγκη την βοήθεια περισσότερο εμάς.

Και οι δικές σας ανάγκες μετράνε. Μέρος των αναγκών μας είναι η προσωπική ανάπτυξη.

Επιθυμούμε την αλλαγή, δεν θέλουμε να μένουμε στο ίδιο μέρος. Πολλοί από εμάς απευθυνόμαστε σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας, επειδή κάποια στιγμή συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε αλλάξει από το σχολείο. Τίποτα στη ζωή μας δεν έχει προχωρήσει.

Πρέπει να μάθουμε να ξοδεύουμε το χρόνο μας επικεντρώνοντας στον εαυτό μας αντί να ασχολούμαστε με τις ατέλειες των άλλων.

Επαναπρογραμματίστε τις σκέψεις σας

Κάθε ημέρα, μπορούμε να κάνουμε μια καινούργια αρχή, γεμάτοι με νέες σκέψεις και στάσεις.

Ποιές θα είναι οι δικές σας σήμερα;

Όταν αρχίσουμε την ημέρα μας με λάθος ξεκίνημα, είναι δύσκολο να επανέλθουμε στο σωστό σημείο.

Συνήθως αυτό συμβαίνει επειδή συνεχίζουμε να θυμόμαστε όλα τα άσχημα πράγματα που μας έχουν συμβεί μέχρι τώρα, και προβλέπουμε ότι όλα τα άλλα ως αρνητικά στο μέλλον (πράγμα που μπορεί να συμβεί ή να μην συμβεί).

Όταν μας συμβαίνει αυτό, πρέπει να αμφισβητούμε τις σκέψεις μας και να επιβραδύνουμε το μυαλό μας.

Βγείτε έξω ή κοιτάξτε έξω από το παράθυρο.

Κοιτάξτε τον ουρανό ψηλά ή βγείτε στην φύση, ακόμα κι αν είναι για ένα μόνον λεπτό, και θυμηθείτε ότι όπως εμείς είμαστε ένα μικρό μέρος του σύμπαντος, αυτή η μέρα θα είναι ένα μικρό μέρος του χρόνου που προφανώς δεν θα θυμόμαστε στο μέλλον.

Σήμερα, έκανα μια δύσκολη αρχή στην ημέρα μου, και υπενθυμίζω στο εαυτό μου να αλλάξω τις σκέψεις μου και την οπτική γωνία.

Θα θυμάμαι ότι πρόκειται απλά για μια κακή ημέρα, όχι μια κακή ζωή.

Το χαμόγελο μας κάνει ελκυστικούς

Μας ελκύουν οι άνθρωποι που χαμογελάνε. Υπάρχει ένας παράγοντας έλξης. Θέλουμε να γνωρίσουμε ένα άτομο που χαμογελάει και να καταλάβουμε τι είναι τόσο καλό. Τα συνοφρυώματα και οι γκριμάτσες κάνουν διώχνουν τους ανθρώπους μακριά – αλλά ένα χαμόγελο τους ελκύει.

Το χαμόγελο αλλάζει την διάθεση μας
Την επόμενη φορά που θα αισθάνεστε πεσμένοι, δοκιμάστε να χαμογελάσετε. Υπάρχει μια καλή πιθανότητα να αλλάξει η διάθεση σας προς το καλύτερο. Το χαμόγελο μπορεί να ξεγελάσει το σώμα και να βοηθήσει να αλλάξει η διάθεση σας.

Το χαμόγελο είναι μεταδοτικό
Όταν κάποιος χαμογελάει, φωτίζει το δωμάτιο, αλλάζει την διάθεση των άλλων και κάνει τα πράγματα πιο ευτυχισμένα. Ένα χαμογελαστό πρόσωπο φέρνει την ευτυχία μαζί του. Χαμογέλασε πολύ και θα φέρεις τους ανθρώπους κοντά σου.

Το χαμόγελο ανακουφίζει από το στρες
Το στρες μπορεί πραγματικά να εμφανιστεί στα πρόσωπα μας. Το χαμόγελο βοηθά στο να μας αποτρέψει από το να φαινόμαστε κουρασμένοι και καταπονημένοι. Όταν είστε αγχωμένοι, πάρτε λίγο χρόνο και χαμογελάστε. Το άγχος θα μειωθεί και θα είστε σε καλύτερη θέση να αναλάβετε δράση.

Το χαμόγελο ενισχύει το ανοσοποιητικό σας σώμα
Το χαμόγελο βοηθάει το ανοσοποιητικό σας σύστημα να λειτουργήσει καλύτερα. Όταν χαμογελάτε, η ανοσοποιητική λειτουργία βελτιώνεται πιθανός επειδή είστε πιο χαλαροί. Προλάβετε την γρίπη και το κρυολόγημα, απλά χαμογελώντας.

Το χαμόγελο μειώνει την αρτηριακή πίεση
Όταν χαμογελάτε, υπάρχει μια μετρήσιμη μείωση της αρτηριακής σας πίεσης. Δοκιμάστε το αν έχετε ένα μηχάνημα για την αρτηριακή πίεση στο σπίτι. Καθίστε για λίγα λεπτά, διαβάστε κάτι. Στη συνέχεια, χαμογελάστε για ένα λεπτό και συνεχίστε το διάβασμα χαμογελώντας. Παρατηρήσατε την διαφορά;

Το χαμόγελο απελευθερώνει ενδορφίνες, φυσικά παυσίπονα και σεροτονίνη
Μελέτες έχουν δείξει ότι το χαμόγελο απελευθερώνει ενδορφίνες, φυσικά παυσίπονα και σεροτονίνη. Μαζί, αυτά τα τρία μας κάνουν να νιώθουμε καλά. Το χαμόγελο είναι ένα φυσικό φάρμακο.

Το χαμόγελο φωτίζει το πρόσωπο και σας κάνει να δείχνετε νεότεροι
Οι μύες που χρησιμοποιούμε για να χαμογελάσουμε, κάνουν ένα πρόσωπο να φαίνεται νεότερο. Μην πάτε για ένα face lift, απλώς προσπαθήστε να χαμογελάτε στον δρόμο κατά την διάρκεια της μέρας – θα φαίνεστε νεότεροι και θα αισθάνεστε καλύτερα.

Το χαμόγελο σας κάνει να φαίνεστε επιτυχημένοι
Οι χαμογελαστοί άνθρωποι εμφανίζονται πιο σίγουροι, είναι πιο πιθανόν να προωθηθούν και πιο πιθανό να προσεγγιστούν. Βάλτε ένα χαμόγελο στις συσκέψεις και τις συναντήσεις και οι άνθρωποι θα αντιδράσουν διαφορετικά σε εσάς.

Το χαμόγελο σας βοηθά να παραμείνετε θετικοί
Δοκιμάστε αυτό το τεστ: Χαμογελάστε. Τώρα, δοκιμάστε να σκεφτείτε κάτι αρνητικό χωρίς να χάσετε το χαμόγελο σας. Είναι δύσκολο. Όταν χαμογελάμε, το σώμα μας στέλνει ένα μήνυμα ότι «Η ζωή είναι ωραία!» Μείνετε μακριά από την κατάθλιψη, το άγχος και την ανησυχία, απλά χαμογελώντας.

«Ιπτάμενες» αράχνες απαντάνε σε εξελικτικά ερωτήματα

Μια νέα μελέτη αποκάλυψε ότι ορισμένα είδη αραχνών μπορούν πραγματικά να πετάνε και να ανυψώνονται στον αέρα εάν τύχει να βρεθούν σε ελεύθερη πτώση. Οι μηχανισμοί που βρίσκονται πίσω από αυτή τη διαπίστωση αποκαλύπτουν μια σειρά από αεροδυναμικές ικανότητες των αραχνών, αλλά απαντάνε και σε σημαντικά εξελικτικά ερωτήματα, σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου του Λούιβιλ.

Οι επικεφαλής της έρευνας Ρόμπερτ Ντάντλεϋ και Στίβεν Γιανόβιακ ερευνούν έντομα σε τροπικά δάση για περισσότερα από δέκα χρόνια. Πρόσφατα ανακάλυψαν ότι μια ομάδα από μυρμήγκια έχουν την ικανότητα να προσγειώνονται με συνέπεια σε ένα δέντρο όταν βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση λόγω τυχαίων εξωγενών παραγόντων.

Οι ερευνητές εξέτασαν αν κάτι παρόμοιο θα συνέβαινε και σε 59 αράχνες της οικογένειας Selenopidae, αν αυτές έπεφταν από τα δέντρα του τροπικού δάσους που έχουν ως βιότοπο. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι αυτές οι αράχνες χρησιμοποιούσαν κατευθυνόμενη εναέρια κάθοδο, κάτι το οποίο έχει ιδιαίτερο εξελικτικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τον Ντάντλεϋ, η ελεγχόμενη πτώση αποτελεί τον προπομπό της πτήσης, καθώς αυτά τα πλάσματα έμαθαν πώς να χρησιμοποιούν τα χέρια και τα πόδια τους ώστε να «γλιστρούν» στον αέρα και να ανυψώνονται ενώ κινούνται σε ελεύθερη πτώση.
«Αυτό το είδος της εναέριας συμπεριφοράς προηγήθηκε της προέλευσης των φτερών», δήλωσε ο Ντάντλεϋ.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι αράχνες ήταν πολύ ευέλικτες και λεπτές, και μπορούσαν να κινηθούν εναέρια μέσω της ελεύθερης κίνησης των ποδιών τους, αξιοποιώντας την άντωση και την οπισθέλκουσα για να προσγειωθούν σε κορμούς δέντρων. Οι αράχνες είχαν επίσης την ικανότητα διόρθωσης της κατεύθυνσης του σώματός τους, καθώς και την ικανότητα αναπήδησης στους κορμούς ώστε να προσγειώνονται πιο μαλακά.

«Σε γενικές γραμμές, αυτοί οι τύποι των αραχνών αποτελούν δείκτες του εξελικτικού δρόμου που ακολούθησαν τα ιπτάμενα ζώα και έντομα», κατέληξε ο Ντάντλεϋ, τονίζοντας ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα.

Γιατί αρρωσταίνουμε στις διακοπές

Ο νόμος του κυρίου Μέρφι σε όλο του το μεγαλείο. Όσο είμαστε κλεισμένοι σε ένα γραφείο, όλα είναι μια χαρά, αλλά με το που θα πάρουμε την πολυπόθητη άδεια ξεκινούν πονοκέφαλοι, φτερνίσματα και ένα σορό συμπτώματα, που δείχνουν ότι κάτι μας… γυροφέρνει.

Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; 8 λόγοι, που αρρωσταίνουμε με το που θα βγούμε σε άδεια!

Φταίει η δουλειά: Σε συνθήκες στρες –ακόμα και εργασιακού- το σώμα μας παράγει της γνωστές ορμόνες αδρεναλίνη και κορτιζόλη, που–μεταξύ άλλων- μπορούν να μειώσουν την αντίληψη του πόνου και να καταστείλουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι, από τη μία μπορεί να είμαστε άρρωστοι και να μην το καταλάβουμε και από την άλλη, μόλις χαλαρώσουμε, η «πεσμένη» μας άμυνα να δεχθεί επιθέσεις από ιούς και μικρόβια.

Φταίει το κινητό: Μελέτες έχουν δείξει ότι η υπερβολική χρήση smartphones μπορεί να προκαλέσει ταχυπαλμία, υψηλή αρτηριακή πίεση και αϋπνία. Μάλιστα, για τους πραγματικά εξαρτημένους, ο αποχωρισμός από τις αγαπημένες τους συσκευές μπορεί να τους προκαλέσει πραγματικό στρες.

Φταίει το νερό: Μήπως εκεί στις διακοπές ήπιαμε νερό από τη βρύση ή καταναλώσαμε παγάκια από νερό της βρύσης; Εάν ναι, τότε ας σκεφτούμε το ενδεχόμενο της διάρροιας των ταξιδιωτών, που αποτελεί και το συχνότερο πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με το ταξίδι.

Φταίει η δίαιτα: Μια δίαιτα χαμηλών θερμίδων μπορεί να αποδυναμώσει την άμυνα του οργανισμού.

Φταίει το πολύ φαγητό: Φαίνεται ότι τις πρώτες μέρες των διακοπών τρώμε περισσότερο από ότι συνήθως, γεγονός που προκαλεί δυσφορία.

Φταίει η αφυδάτωση: Η αφυδάτωση προκαλεί στρες στα νεφρά, μυϊκές κράμπες και αυξημένη αρτηριακή πίεση. Αν, μάλιστα, αυτό συνεχιστεί, είναι πιθανό να οδηγήσει σε θερμική εξάντληση, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε θερμοπληξία.

Φταίει η αλλαγή κλίματος: Το στρες, η αλλαγή κλιματολογικών συνθηκών και η ανατροπή της ρουτίνας μας στο φαγητό και τον ύπνο, μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο.

Φταίει το jet lag: Μαζί με μια ανατροπή του κύκλου ύπνου-αφύπνισης, τα συμπτώματα του jet-lag περιλαμβάνουν τη ναυτία, τη δυσπεψία, τη δυσκοιλιότητα και τη διάρροια, καθώς οι ορμόνες, που είναι υπεύθυνες για τον κύκλο αυτό, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το πεπτικό μας σύστημα.

Μια μαγνητική «σκουληκότρυπα» δημιούργησαν επιστήμονες στο εργαστήριο

Μετά τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, και τα εκλαϊκευτικά ή επιστημονικά άρθρα που αναφέρονται στις θεωρίες του Αϊνστάιν, οι σκουληκότρυπες κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους και στο εργαστήριο.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η τεχνητή χωροχρονική «σήραγγα» δημιουργήθηκε από επιστήμονες του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης και επιτρέπει τη μετάβαση ενός μαγνητικού πεδίου ανάμεσα στα δύο σημεία που αυτή συνδέει, «παρακάμπτοντας» τη συμβατική απόσταση μεταξύ τους.

«Η συσκευή μπορεί να μεταδίδει ένα μαγνητικό πεδίο από το ένα άκρο της στο άλλο, μέσω μιας διαδρομής που είναι αόρατη από μαγνητικής άποψης. Επομένως, λειτουργεί σαν μαγνητική σκουληκότρυπα, αφού μοιάζει σαν το πεδίο να μεταφέρεται μέσω μιας επιπλέον διάστασης», λέει ο Τζόρντι Πρατ-Καμπς, ένας από τους Ισπανούς επιστήμονες που βρίσκονται πίσω από την κατασκευή της διάταξης.

Η πιθανή ύπαρξη «σκουληκότρυπων» στο σύμπαν προκύπτει από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας. Το 1935, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν με τον Νέιθαν Ρόζεν ανακάλυψαν πως, στα πλαίσια της Θεωρία, υπάρχουν έγκυρες λύσεις των εξισώσεων οι οποίες προβλέπουν τέτοιες «γέφυρες» που συνδέουν δύο απομακρυσμένα σημεία στον χωρόχρονο.

Θεωρητικά, αυτές οι «γέφυρες Αινστάιν-Ρόζεν», ή σκουληκότρυπες όπως ονομάζονται συνήθως στα εκλαϊκευτικά άρθρα και τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, θα επέτρεπαν τα χωροχρονικά ταξίδια ανάμεσα στις δύο κοσμικές «πύλες» που συνδέουν. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, δεν υπάρχει κανένα παρατηρησιακό δεδομένο που να επιβεβαιώνει πως το σύμπαν «φιλοξενεί» όντως τέτοια τούνελ.
Η συσκευή αποτελεί μια απλοποιημένη εκδοχή των τούνελ που προβλέπει η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, αφού αφορά αποκλειστικά μαγνητικά πεδία. Για την κατασκευή της, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα σπιράλ από φερομαγνητικό υλικό, το οποίο τοποθέτησαν μέσα σε δύο ομόκεντρες σφαίρες.

Το υλικό αυτό μεταδίδει το μαγνητικό πεδίο από το ένα άκρο της συσκευής στο άλλο. Στο μεταξύ, ένα στρώμα από υπεραγώγιμο υλικό καμπυλώνει και παραμορφώνει τις δυναμικές γραμμές του μαγνητικού πεδίου. Ένα εξωτερικό περίβλημα εξουδετερώνει πλήρως τη μαγνητική παραμόρφωση από τον υπεραγωγό, με συνέπεια οι δυναμικές γραμμές να γίνονται «αόρατες» και να μοιάζουν να επανεμφανίζονται από το πουθενά στην έξοδο της συσκευής.
«Από μαγνητικής άποψης, το πεδίο του μαγνήτη εξαφανίζεται στο ένα άκρο της σκουληκότρυπας και επανεμφανίζεται στο άλλο άκρο», προσθέτει ο Πρατ.

Παρόλο που δεν υπάρχει τρόπος να διαπιστωθεί αν υπάρχουν στο σύμπαν φυσικές μαγνητικές σκουληκότρυπες, οι οποίες να λειτουργούν όπως η σήραγγα που κατασκεύασαν οι Ισπανοί ερευνητές, η ιδέα τους θα μπορούσε να έχει αρκετές πρακτικές εφαρμογές εδώ στη Γη. Για παράδειγμα, στους μαγνητικούς τομογράφους που υπάρχουν σήμερα, το σημείο του σώματος που εξετάζεται πρέπει να βρίσκεται μέσα στο στόμιο του μηχανήματος, κάτι που σε ορισμένους ασθενείς προκαλεί κλειστοφοβία.

Με βάση όμως τον τρόπο λειτουργίας της συσκευής, θα ήταν δυνατόν να κατασκευασθεί ένας τομογράφος που θα επιτρέπει στο μαγνητικό πεδίο να εμφανίζεται μόνο σε δύο συγκεκριμένα σημεία, κάνοντας «αόρατη» τη διαδρομή ανάμεσά τους. Ένας τέτοιος τομογράφος δεν θα χρειάζεται να έχει κυκλικό στόμιο, στο οποίο θα μπαίνει μέσα ο ασθενής, αφού ο ισχυρός μαγνήτης του θα μπορεί να επιδράσει στο ανθρώπινο σώμα ακόμη κι αν βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από αυτό.