ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (13.352-13.391)

Ὣς εἰποῦσα θεὰ σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών·

γήθησέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς
χαίρων ᾗ γαίῃ, κύσε δὲ ζείδωρον ἄρουραν.
355 αὐτίκα δὲ νύμφῃς ἠρήσατο χεῖρας ἀνασχών·
«νύμφαι νηϊάδες, κοῦραι Διός, οὔ ποτ᾽ ἐγώ γε
ὄψεσθ᾽ ὔμμ᾽ ἐφάμην· νῦν δ᾽ εὐχωλῇς ἀγανῇσι
χαίρετ᾽· ἀτὰρ καὶ δῶρα διδώσομεν, ὡς τὸ πάρος περ,
αἴ κεν ἐᾷ πρόφρων με Διὸς θυγάτηρ ἀγελείη
360 αὐτόν τε ζώειν καί μοι φίλον υἱὸν ἀέξῃ.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη
«θάρσει, μή τοι ταῦτα μετὰ φρεσὶ σῇσι μελόντων·
ἀλλὰ χρήματα μὲν μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο
θείομεν αὐτίκα νῦν, ἵνα περ τάδε τοι σόα μίμνῃ·
365 αὐτοὶ δὲ φραζώμεθ᾽ ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένηται.»
Ὣς εἰποῦσα θεὰ δῦνε σπέος ἠεροειδές,
μαιομένη κευθμῶνας ἀνὰ σπέος· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἄσσον πάντ᾽ ἐφόρει, χρυσὸν καὶ ἀτειρέα χαλκὸν
εἵματά τ᾽ εὐποίητα, τά οἱ Φαίηκες ἔδωκαν.
370 καὶ τὰ μὲν εὖ κατέθηκε, λίθον δ᾽ ἐπέθηκε θύρῃσι
Παλλὰς Ἀθηναίη, κούρη Διὸς αἰγιόχοιο.
Τὼ δὲ καθεζομένω ἱερῆς παρὰ πυθμέν᾽ ἐλαίης
φραζέσθην μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὄλεθρον.
τοῖσι δὲ μύθων ἄρχε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη··
375 «διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
φράζευ ὅπως μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσεις,
οἳ δή τοι τρίετες μέγαρον κάτα κοιρανέουσι,
μνώμενοι ἀντιθέην ἄλοχον καὶ ἕδνα διδόντες·
ἡ δὲ σὸν αἰεὶ νόστον ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν
380 πάντας μὲν ἔλπει καὶ ὑπίσχεται ἀνδρὶ ἑκάστῳ,
ἀγγελίας προϊεῖσα, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοινᾷ.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο
φθίσεσθαι κακὸν οἶτον ἐνὶ μεγάροισιν ἔμελλον,
385 εἰ μή μοι σὺ ἕκαστα, θεά, κατὰ μοῖραν ἔειπες.
ἀλλ᾽ ἄγε μῆτιν ὕφηνον, ὅπως ἀποτίσομαι αὐτούς·
πὰρ δέ μοι αὐτὴ στῆθι, μένος πολυθαρσὲς ἐνεῖσα,
οἷον ὅτε Τροίης λύομεν λιπαρὰ κρήδεμνα.
αἴ κέ μοι ὣς μεμαυῖα παρασταίης, γλαυκῶπι,
390 καί κε τριηκοσίοισιν ἐγὼν ἄνδρεσσι μαχοίμην
σὺν σοί, πότνα θεά, ὅτε μοι πρόφρασσ᾽ ἐπαρήγοις.»

***

Έτσι μιλώντας η θεά, σήκωσε τη νεφέλη κι ο τόπος φανερώθηκε.
Πλημμύρισε τότε χαρά βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος,
χαρούμενος σκύβει στη γη, το κάρπιμό της χώμα φίλησε,
αμέσως σήκωσε τα χέρια του ψηλά κι ευχήθηκε στις Νύμφες:
«Νύμφες ναϊάδες, θυγατέρες του Διός, έλεγα πως ποτέ μου πια
δεν θα σας ξαναδώ· μα να που τώρα ευφρόσυνα υποδέχεστε
τις φιλικές μου ευχές. Θα σας προσφέρουμε, όπως και πρώτα,
δώρα, φτάνει να δώσει πρόθυμη του Δία η κόρη, που της αρμόζει
360 η λεία του πολέμου, εγώ να ζω κι ο γιος μου να προκόψει.»
Ανταποκρίθηκε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας:
«Θάρρος, και μην αφήνεις να βασανίζουν τέτοιες έγνοιες
την ψυχή σου. Πρώτα τα δώρα ας κρύψουμε
στα βάθη της θεσπέσιας σπηλιάς — εκεί να στέκουν σώα κι ασφαλή.
Μετά να στοχαστούμε οι δυο μας πώς η υπόθεση αυτή
θα βρει την πιο καλή της άκρη.»
Είπε η θεά, και στη θολή σπηλιά βυθίζεται
ψάχνοντας γύρω της κρυψώνες. Ο Οδυσσέας από κοντά
όλα με τη σειρά τα κουβαλούσε· χρυσάφι, ακατάλυτο χαλκό,
εξαίσια ρούχα — όσα του χάρισαν οι Φαίακες.
370 Εκεί τα τοποθέτησε καλά κι ασφάλισε με πέτρα το άνοιγμα της σπηλιάς
η ίδια η Αθηνά Παλλάδα, κόρη του αιγίοχου Δία.
Ύστερα κάθησαν οι δυο στης ιερής ελιάς τον λάκκο,
όπου και πήραν να στοχάζονται τον όλεθρο των αλαζονικών μνηστήρων.
Πρώτη η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, μιλώντας είπε:
«Ω διογέννητε Λαερτιάδη, Οδυσσέα πολύστροφε,
καιρός σου να σκεφτείς το πώς θα βάλεις χέρι
στους αλαζονικούς μνηστήρες, που τρία τώρα χρόνια
καταπατούν το αρχοντικό σου· ορέγονται το ισόθεο ταίρι σου,
τάζουνε και γαμήλια δώρα.
Όμως εκείνη αν μέσα της οδύρεται τον γυρισμό σου,
380 έξω σκορπά ελπίδες και υποσχέσεις στον καθένα
με τα μηνύματα που στέλνει — ωστόσο ο νους της
άλλα μελετά.»
Της αποκρίθηκε μιλώντας ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
«Απελπισία με πιάνει που το σκέφτομαι· μέλλονταν και σ᾽ εμένα
η μοίρα του Αγαμέμνονα, του Ατρείδη ο όλεθρος μες στο παλάτι,
εάν εσύ, θεά, δεν εξηγούσες τα καθέκαστα με τη σωστή σειρά τους.
Να πλέξεις όμως τώρα τη βουλή σου, το πώς αυτούς θα εκδικηθώ·
μόνο να μείνεις στο πλευρό μου, θάρρος παράτολμο μέσα μου
να σταλάξεις, μ᾽ εκείνο ανάλογο της Τροίας,
όταν τις απαστράπτουσες επάλξεις καταλύσαμε.
Αν με την ίδια ορμή και τώρα μου παρασταθείς, γλαυκόματη,
390 και με τρακόσους άντρες θα μπορούσα να τα βάλω,
φτάνει να έχω εσένα πλάι μου, δέσποινα και θεά μου,
να μου προσφέρεις πάντα πρόθυμη τη βοήθειά σου.»

Το να ζεις τη σοφία είναι σημαντικότερο από το να γνωρίζεις γι’ αυτήν

Οι ηθικά αδύναμοι άνθρωποι προσπαθούν να υπερασπιστούν ή να εξηγήσουν τον χαρακτήρα και τις πράξεις τους στους άλλους.

Αντί γι’ αυτό, πρέπει να αφήνουμε τις πράξεις μας να μιλάνε για μας.

Μη λες «Δεν πρέπει να λέμε ψέματα» — ας είσαι απλώς ειλικρινής.

Το να ζεις τη σοφία είναι σημαντικότερο από το να γνωρίζεις γι’ αυτήν.

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να λέμε ωραία πράγματα και στο να κάνουμε ωραία πράγματα.

Ας μη δίνουμε υπερβολικό βάρος στην πολυμάθεια και στην πολυπραγμοσύνη.

Είμαστε αυτό που κάνουμε, όχι αυτό που λέμε.

Ο Ζαν Πολ Σαρτρ έλεγε ότι είμαστε καταδικασμένοι στην ελευθερία κι ότι κρινόμαστε από τις πράξεις μας για τις οποίες φέρουμε την αποκλειστική ευθύνη.

Εξάλλου, η —συχνά εφιαλτική— κρίση των άλλων μόνο σε αυτές μπορεί να βασιστεί και όχι στις προθέσεις ενός ατόμου.

Ως ιδανικό τίθεται η ελευθερία επιλογής της δράσης και η ανάληψη της ευθύνης που αναλογεί σε κάθε άνθρωπο.

Το να δηλώνουμε ότι είμαστε σοφοί δεν πείθει κανέναν — αντιθέτως, οι σοφές μας πράξεις αργά ή γρήγορα θα εκτιμηθούν.

Λέει ο Επίκτητος: «Ο χτίστης δεν μας λέει: “Άκουσέ με, θα σου κάνω μια διάλεξη πάνω στο χτίσιμο”».

Αναλαμβάνει την υποχρέωση να χτίσει ένα σπίτι και το χτίζει.

Έτσι αποδεικνύει ότι ξέρει την τέχνη.

Κάνε κι εσύ κάτι παρόμοιο: «φάε και πιες σαν άνθρωπος, περιποιήσου τον εαυτό σου, παντρέψου, κάνε παιδιά, ζήσε σαν πολίτης».

Ζήσε με περιέργεια, χωρίς υπεροψία, χωρίς έπαρση και φλυαρία.

Συναισθηματική ακεραιότητα

Η ακεραιότητα ορίζεται ως η ιδιότητα του να είναι κανείς ειλικρινής και δίκαιος, το να είναι κανείς αδιάφθορος, σταθερός. Τι είναι, λοιπόν, η συναισθηματική ακεραιότητα; Είναι όλα αυτά τα πράγματα, ειδικά εφαρμοσμένα στη δική μας εσωτερική συναισθηματική ζωή. Είναι να γνωρίζουμε τι αισθανόμαστε και γιατί, και να είμαστε σε θέση και πρόθυμοι να το αντιμετωπίσουμε και να το μοιραστούμε, ακόμη και αν είναι επώδυνο.

Όταν κατέχουμε τα συναισθήματά μας και τα εκφράζουμε σε ένα άλλο άτομο με αληθινό και ειλικρινή τρόπο, οι πράξεις και η συμπεριφορά μας προς τα έξω θα ταιριάζουν με τα αληθινά συναισθήματα εντός μας. Θα είμαστε κατανοητοί και προβλέψιμοι στη σχέση μας.

Έτσι, αν η κοινή χρήση της λέξης ακεραιότητα σημαίνει το να είσαι ειλικρινής με τους άλλους, τότε η συναισθηματική ακεραιότητα περιλαμβάνει το να είσαι ειλικρινής με το βαθύτερο, πιο προσωπικό κομμάτι του εαυτού σου: τα ίδια σου τα συναισθήματα. Σημαίνει να είστε πρόθυμοι να αντιμετωπίσετε δυσάρεστες αλήθειες μέσα σας, ώστε να μην τους επιτρέψετε να βλάψουν τον σύντροφό σας.

Παραδόξως, πολλοί άνθρωποι με υψηλή προσωπική ακεραιότητα στην πραγματικότητα δυσκολεύονται με τη συναισθηματική. Είναι δυνατόν δηλαδή να είναι κανείς πλήρως ειλικρινής στη ζωή, αλλά να μην είναι πλήρως ικανός να αντιμετωπίσει και να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του. Μια μελέτη του 2021 από τους Landa και English, κ.ά., διαπίστωσε ότι η αυθεντικότητα των ανθρώπων σχετικά με τα συναισθήματά τους – πόσο καλά η εμφάνιση και οι πράξεις τους αντικατοπτρίζουν αυτό που πραγματικά αισθάνονται μέσα τους – ποικίλλει καθώς πορεύονται στην καθημερινή τους ζωή. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουμε μια φυσική τάση να αποφεύγουμε τα επώδυνα συναισθήματα, τις δύσκολες συγκρούσεις και τις οδυνηρές αναμνήσεις. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν μεγαλώσαμε σε μια συναισθηματικά παραμελημένη οικογένεια.

Συναισθηματική παραμέληση στην παιδική ηλικία

Συναισθηματική παραμέληση της παιδικής ηλικίας σημαίνει να μεγαλώνετε σε μια οικογένεια που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στα συναισθήματα και τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών. Ως παιδί, τα συναισθήματά σας μπορεί να αγνοούνται, να αντιμετωπίζονται ως ασήμαντα ή να αποθαρρύνονται ενεργά. Σε οποιαδήποτε από αυτές τις καταστάσεις, μπορεί όχι μόνο να μάθετε να προεξοφλείτε τα συναισθήματά σας, αλλά μπορεί επίσης να μην μάθετε αρκετά για το πώς να αναγνωρίζετε, να ονομάζετε ή να τα εκφράζετε – όλες οι δεξιότητες που απαιτούνται για να είστε ένα άτομο με συνεπή συναισθηματική ακεραιότητα.

6 σημάδια έλλειψης συναισθηματικής ακεραιότητας στη σχέση σας

Εσείς ή/και ο σύντροφός σας…:

– Ισχυρίζεστε ότι δεν είστε θυμωμένοι ή πληγωμένοι, ενώ στην πραγματικότητα είστε, συχνά λέγοντας ότι όλα πάνε καλά, ενώ κάτι πάει ξεκάθαρα λάθος.

– Προσπαθείτε να κρύψετε τα λάθη ή τις αδυναμίες σας ο ένας από τον άλλον.

– Θεωρείτε ότι ο άλλος είναι απρόβλεπτος.

– Αποφεύγετε να μοιράζεστε πράγματα που θα μπορούσαν να πληγώσουν τον άλλον.

– Αγνοείτε συχνά τα συναισθήματά σας γενικά.

– Αντιλαμβάνεστε ότι κρύβετε τα πραγματικά σας συναισθήματα για κάτι από τον σύντροφό σας.

Τι να κάνετε

Τα επώδυνα συναισθήματα είναι προσωρινά. Εξαφανίζονται μόνο όταν τα αντιμετωπίσετε. Η αποφυγή της συναισθηματικής σας αλήθειας της δίνει μεγαλύτερη δύναμη πάνω σε εσάς και τον σύντροφό σας.

Αν μεγαλώσατε με συναισθηματική παραμέληση, μάθετε ό,τι μπορείτε για το πώς σας επηρέασε. Οι συναισθηματικές δεξιότητες που δεν μάθατε τότε, μπορούν να διδαχθούν τώρα. Το να αποκτήσετε μεγαλύτερη επίγνωση των συναισθημάτων σας και να μάθετε πώς και πότε να τα μοιράζεστε θα αυξήσει τη συναισθηματική ακεραιότητα της σχέσης σας.

Κανείς δεν μπορεί να είναι τέλειος σε αυτό. Όπως έδειξε η έρευνα του Landa, η συναισθηματική ακεραιότητα του καθενός είναι ευάλωτη και θα δοκιμάζεται συχνά. Καθώς προσπαθούμε, θα παραπατάμε και θα πέφτουμε. Έτσι, ο πραγματικός ορισμός της συναισθηματικής ακεραιότητας είναι: Να προσπαθούμε.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται να συγχωρήσουν τον εαυτό τους

Έχετε ποτέ «αυτομαστιγωθεί» αλύπητα επειδή κάνατε ένα λάθος; Κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται εξαιρετικά να ξεχάσουν τα στραβοπατήματά τους. Αναμηρυκάζουν στο νου τους τι συνέβη και πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν ό,τι συνέβη. Βυθίζονται στην αυστηρή αυτοκριτική τους, επιμένοντας ότι αυτή η αυτοκατηγορία θα τους κρατήσει μακριά από το να επαναλάβουν το ίδιο λάθος.

Αλλά η κριτική από μόνη της ποτέ δεν αλλάζει κάτι. Αντιθέτως, η «ριζική αποδοχή» ως μέσο εξέλιξης σε σύγκριση με το παρελθόν μπορεί να είναι η απάντηση. Κάνατε το λάθος και τίποτα δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό. Αν το αποδεχτείτε αυτό, θα σας είναι ευκολότερο να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές και να διορθώσετε τις μελλοντικές σας συμπεριφορές και θα πονάτε λιγότερο.

Η ικανότητα να συγχωρούμε τον εαυτό μας και τους άλλους, και στη συνέχεια να αλλάζουμε, είναι τουλάχιστον εν μέρει εξαρτημένο από την προσωπικότητά μας… ή σε αυτή την περίπτωση τον τύπο προσκόλλησής μας.

Ένα από τα κρίσιμα κομμάτια ενός ασφαλούς τύπου προσκόλλησης είναι η ικανότητα να αποδεχόμαστε «το καλό, το κακό και το άσχημο» μέσα μας και στους άλλους. Οι άνθρωποι με ασφαλή τύπο δεσμού θα έχουν μάθει από μικρή ηλικία ότι η διάπραξη ενός λάθος, αν και έχει τις συνέπειές της, δεν σημαίνει ότι πρέπει να ακολουθείται από ντροπή, εξευτελισμό ή ανησυχία για την αγάπη του γονέα ή φροντιστή.

Οι υγιείς ψυχικά γονείς εστιάζουν στη διόρθωση της συμπεριφοράς, όχι στην κατηγορία ή στην εστίαση σε εσωτερικές πλευρές του παιδιού. Κατ’ επέκταση, τα ενήλικα πια παιδιά βλέπουν τον εαυτό τους ως καλούς ανθρώπους που μπορεί ορισμένες φορές να εμπλέκονται σε αρνητικές συμπεριφορές.

Επειδή οι γονείς τους δεν αντιδρούν υπερβολικά, δεν πλημμυρίζονται από έντονα αρνητικά συναισθήματα, αυτοκατηγορίες ή αμυντικές τακτικές σχεδιασμένες να προκαλούν περισπασμό ή προβολή σε άλλα πρόσωπα. Όσοι έχουν ανατραφεί σε λιγότερο ασφαλή περιβάλλοντα μπορεί να:

– Επικρίνονταν για τις αρνητικές τους συμπεριφορές χωρίς διάθεση διόρθωσης

– Να γελοιοποιούνταν ή ντροπιάζονταν για τη συμπεριφορά τους σα να ήταν κάτι που πήγασε από μέσα τους

– Να βιώνουν απειλές γονικής απομόνωσης ή εγκατάλειψης

– Να μην πρόσεχε ή ασχολούταν κανείς με τους ίδιους.

Αν δεν λάβατε κάποια ανταπόκριση ή διόρθωση, είναι πιθανό να είχατε έναν αδιάφορο ή εξαιρετικά ανεκτικό γονέα. Αλλά τα παιδιά προχωρούν καλύτερα όταν υπάρχουν ξεκάθαρα δοσμένα όρια και προσδοκίες για συμπεριφορά. Όταν οι γονείς δεν υποστηρίζουν τέτοια όρια, το παιδί μπορεί να αναρωτιέται αν κάτι πάει στραβά με τα αυτά, τόσο πολύ που ο γονέας δεν νοιάζεται πια. Κατ’ επέκταση, λαμβάνουν μια έλλειψη φροντίδας και αγάπης.

Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί και με έναν τιμωρητικό και αυταρχικό γονέα, καθώς το παιδί καθώς μεγαλώνει, μιμείται τις δικές του πρακτικές. Αν, λοιπόν, αυτό το παιδί, ενήλικας πια, κάνει ένα λάθος, ενεργοποιεί στο νου του τον τρόπο που τιμωρούταν από τον γονέα, το πρόσωπο αναφοράς του. Είναι ένας τρόπος ερμηνείας που επαναλαμβάνει στη ζωή του.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο για αυτό που γίνεσαι όταν είσαι μαζί του

Ο έρωτας, έχουν γράψει πολλοί, είναι η κινητήριος δύναμη της ζωής. Η αλήθεια είναι πως είναι ένα ακατανίκητο συναίσθημα, που είτε σε ανεβάζει στα ουράνια είτε σε πετάει στα τάρταρα.

Παρόλα αυτά όμως, συνεχίζεις να ερωτεύεσαι κι ας μετά από κάθε πόνο χωρισμού δηλώνεις το αντίθετο.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο για αυτό που γίνεσαι όταν είσαι μαζί του. Για αυτό που σε κάνει να αισθάνεσαι, την οικειότητα και την ασφάλεια. Για το πώς σε κάνει εσένα να νιώθεις στο σώμα σου.

Για το πόσο σε ωθεί να τολμάς πράγματα, να ξεπερνάς τα όρια και τις φοβίες σου, να ανεβάζεις τον πήχη, να κυνηγάς τα όνειρα και να πραγματοποιείς τους στόχους σου.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο για το πώς διαβάζει το μυαλό σου πριν αρθρώσεις λέξη. Για το πώς καταλαγιάζει τη σκέψη σου πριν εκφράσεις ανησυχία. Για το πώς ερμηνεύει τις ματιές σου μες στη δική σου σιωπή. Για το πώς ολοκληρώνει τις προτάσεις σου πριν προλάβεις να συλλαβίσεις τις επόμενες λέξεις.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο εξ ολοκλήρου. Απολαμβάνεις τα ελαττώματα του όπως κι εκείνος τα δικά σου και βρίσκετε τρόπους να αντλήσετε από αυτά δύναμη και όχι κριτική.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο γιατί τον θαυμάζεις και σε σέβεται. Και αντιστρόφως. Για την αμοιβαιότητα των συναισθημάτων που αναπτύσσεις.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο για αυτό που σου δείχνει και για όσο πιο κοντά είναι στο ιδεώδης που δημιουργείς στο μυαλό σου. Για τις μικρές του συμπεριφορές που όμως έχουν τεράστια σημασία.

Για τα λόγια που κάνει πράξεις, για τις κινήσεις που δεν χρειάζονται λέξεις.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο για την αγάπη που σου δείχνει γιατί αντανακλά τη στοργή που έχεις ανάγκη να νιώσεις.

Ερωτεύεσαι το φως που αντικαθρεπτίζεται στην αύρα του, τη λάμψη στα μάτια του, την αλήθεια στο χαμόγελό του.

Ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο για τα ρίσκα που παίρνει για σένα χωρίς να ζητάει ανταλλάγματα. Για τις υπερβολές που κάνεις εσύ για εκείνον, ασυλλόγιστα. Για την τρέλα στην οποία αφήνεστε να παρασυρθείτε μαζί, γιατί μερικές φορές χρειάζεται λίγη παράνοια να σπάει την υπερβολική σοβαρότητα της ζωής.

Αγαπάμε με τον τρόπο που θα θέλαμε να μας αγαπούν. Κι όταν ακόμη και στο ελάχιστο νιώσουμε πως λαμβάνουμε αυτό που αποζητάμε, ερωτευόμαστε. Πρώτα αργά, κι έπειτα ραγδαία, λες και το συναίσθημα μας κατακλύζει μέσα σε μονάχα μια στιγμή.

Η αλήθεια όμως είναι αυτή: ερωτεύεσαι το άτομο που σου βγάζει τον καλύτερο σου εαυτό. Που σου δείχνει την καλύτερη σου εκδοχή.

Γιατί στην τελική, δεν είναι τον άλλον που ερωτεύεσαι, αλλά το άτομο που διαμορφώνεις όταν είσαι πλάι του.

Ακασικά αρχεία: To συμπαντικό αιθερικό αρχείο που καταγράφει τα πάντα

Εκεί που κρύβονται το μέλλον και οι σκέψεις!

Αναρωτηθήκατε ποτέ τι απέγιναν οι σκέψεις σας ή από πού σας ήρθε μια φαεινή ιδέα; Οι αρχαίες μυστικές παραδόσεις μιλούν για τα ακασικά αρχεία και οι σύγχρονες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι τίποτα δεν χάνεται στο σύμπαν. Η σχετική θεωρία έρχεται να εξηγήσει πολλά παράξενα της ζωής μας.

Tα πιθηκάκια ζούσαν στο φυσικό τους περιβάλλον υπό τη στενή παρακολούθηση κάποιων επιστημόνων που συχνά τα τάιζαν με τον αγαπημένο τους μεζέ: νόστιμες γλυκοπατάτες. Mια μέρα κάποιες γλυκοπατάτες κύλησαν στα ρηχά νερά ενός κοντινού ποταμού και σιγά σιγά ξεπλύθηκαν. Ένα πιθηκάκι αποφάσισε να φάει αυτές ακριβώς τις ξεπλυμένες γλυκοπατάτες, που προφανώς τις βρήκε καλύτερες, γιατί και την άλλη μέρα πήγε μόνο του και τις ξέπλυνε. Kαθώς οι μέρες κυλούσαν, κάποια από τα νεότερα μέλη της φυλής αποφάσισαν να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Tελικά, ύστερα από ένα διάστημα ολόκληρος ο πληθυσμός των πιθήκων πήγαινε στο ποτάμι και ξέπλενε τις γλυκοπατάτες του. Oι επιστήμονες εντυπωσιάστηκαν, αλλά η έκπληξή τους έγινε τεράστια επιστημονική απορία όταν πληροφορήθηκαν πως την ίδια περίοδο κι ένας άλλος πληθυσμός πιθήκων σε ένα εντελώς απομακρυσμένο νησί άρχισε επίσης να πλένει τις πατάτες του.

Tι σήμαινε αυτό; Πώς είχε γενικευτεί η συνήθεια στον ντόπιο πληθυσμό πιθήκων και πώς μεταφέρθηκε στο απομακρυσμένο νησί; Oι επιστήμονες άρχισαν εντατικές έρευνες και πειράματα και διαπίστωσαν έκπληκτοι πως για την καθολική εξάπλωση της νέας συνήθειας έπαιζε καθοριστικό ρόλο ο αριθμός των πιθήκων που την είχαν υιοθετήσει πρώτοι. Όπως αποκαλύφθηκε ύστερα από πολλές μελέτες, μαθηματικούς υπολογισμούς και πειράματα, αν ένας απολύτως συγκεκριμένος αριθμός μελών μιας ομάδας -είτε σ’ αυτήν ανήκουν ζώα είτε άνθρωποι- υιοθετήσει μια νέα συνήθεια, τότε αυτή εξαπλώνεται αστραπιαία σε όλα τα μέλη της ομάδας. Tο μυστικό βρίσκεται στην «κρίσιμη μάζα», δηλαδή στον κρίσιμο αριθμό των πρωτοπόρων. Όταν αυτός ο αριθμός συμπληρωθεί, τότε λες κι ανοίγει ο δρόμος για όλους τους υπόλοιπους και η νέα συνήθεια γενικεύεται.

Tα μυστηριώδη “Aκασικά Aρχεία”

Mε ποιο τρόπο, όμως, μεταβιβάζεται η πληροφορία και η συνήθεια στους κατοίκους άλλων περιοχών, όπως συνέβη με τους πιθήκους; Σ’ αυτό το ερώτημα έρχεται να απαντήσει μια γοητευτική θεωρία που υποστηρίζει πως όλοι είμαστε συνδεδεμένοι με ένα αόρατο πεδίο μέσα στο οποίο καταγράφονται τα πάντα, όλα όσα υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρξουν. Πρόκειται για ένα συμπαντικό αρχείο ή ένα θησαυροφυλάκιο μνήμης που μέσα του περιέχονται όλες οι πληροφορίες για όσα συμβαίνουν στο σύμπαν.

Σας φαίνεται παράξενο αυτό; Kι όμως, αυτή ακριβώς είναι η θεωρία του διάσημου βιολόγου του Kέμπριτζ, Pούπερτ Σέλντρεϊκ, που ξεσήκωσε σάλο στην επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με αυτήν, όλες οι πληροφορίες -είτε αυτές αφορούν γεγονότα και ιδέες είτε συνήθειες, συναισθήματα, μορφές ή γαλαξίες και τη δομή του DNA- είναι αποθηκευμένες σε ένα πεδίο που, όπως το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, βρίσκεται παντού. Έτσι, τίποτα δεν χάνεται στο σύμπαν, ούτε ακόμα κι αν “πεθάνει”. Mπορεί να μετατραπεί από ύλη σε ενέργεια, αλλά δεν θα χαθεί.

Tο ίδιο ισχύει και για τις σκέψεις μας. Eμείς μπορεί να τις αντιλαμβανόμαστε σαν κάτι φευγαλέο και εφήμερο, όμως έχετε αναρωτηθεί, αλήθεια, πού πάει κάθε σκέψη που κάνουμε όταν παύουμε να τη σκεφτόμαστε; Xάνεται άραγε ή μήπως καταγράφεται κάπου; Kι οι πράξεις και τα έργα μας, ολόκληρο το παρελθόν μας, κατοικεί μόνο στη μνήμη μας ή μήπως είναι επίσης καταγεγραμμένο κάπου στο σύμπαν;

Για τον Pούπερτ Σέλντρεϊκ αλλά και για την αρχαία φιλοσοφική και μεταφυσική σκέψη οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα ήταν σαφείς: τα πάντα, όλα όσα έγιναν και ειπώθηκαν, ακόμα κι όσα σχηματίστηκαν ως σκέψεις ή επιθυμίες μέσα στο νου των ανθρώπων όλων των εποχών, καταγράφονται συνεχώς σε ένα είδος συμπαντικού αιθερικού αρχείου, στο οποίο η ινδική φιλοσοφία έχει δώσει το όνομα «Aκασικά Aρχεία».

Oι “αναγνώστες” της συμπαντικής βιβλιοθήκης

Yπάρχουν πράγματι αυτά τα αρχεία; Kι αν ναι, πού βρίσκονται; Σίγουρα όχι σε κάποιο συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο στη Γη ή κάπου στο Διάστημα -π.χ. κάπου μεταξύ Ήλιου και Eρμή-, αλλά μάλλον σε έναν αιθερικό και άυλο χώρο, ένα νοητικό πεδίο. Σύμφωνα με τις σχετικές παραδόσεις, οτιδήποτε συμβαίνει στο σύμπαν, από τα υπερσμήνη γαλαξιών ως την αμοιβάδα, καταγράφεται σ’ αυτά τα αιθερικά αρχεία, στα οποία καταγράφονται επίσης κι όλες οι σκέψεις, όλες οι ιδέες και οι πράξεις μας. Aυτό γίνεται χωρίς να το αντιληφθούν οι περισσότεροι άνθρωποι. Oι μύστες, όμως, και τα ξεχωριστά προικισμένα άτομα μπορούν να επικοινωνούν συνειδητά με αυτά τα συμπαντικά αρχεία και να λαμβάνουν πληροφορίες.

Xαρακτηριστικό παράδειγμα ο Έντγκαρ Kέισι, ο “κοιμώμενος προφήτης”.

O άνθρωπος αυτός άφησε εποχή στα μέσα του 20ού αιώνα με τις ξεχωριστές του ικανότητες: μπορούσε να πέφτει σε ένα είδος αυτοΰπνωσης και να δίνει σωστές απαντήσεις στις πιο απίθανες ερωτήσεις, όπως η προηγούμενη ζωή κάποιου ή τα γεγονότα που έγιναν η αιτία για τον καταποντισμό της Aτλαντίδας. Mπορούσε, επίσης, να κάνει διάγνωση ασθενειών ακόμα και για πρόσωπα που δεν είχε συναντήσει ποτέ του και να προτείνει απόλυτα αποτελεσματικές θεραπείες στηριγμένες σε βότανα και φυσικές μεθόδους. Kι όμως, ο ίδιος ως άτομο είχε πολύ μέτριες γνώσεις. Aπό πού, λοιπόν, αντλούσε αυτό τον ανεξάντλητο πλούτο πληροφοριών; Aκόμα κι εκείνος αναρωτιόταν γι’ αυτό. H απάντηση δόθηκε σε μια από αυτές τις αυτοϋπνωτιστικές συνεδρίες του: τις πληροφορίες για το παρελθόν της ανθρωπότητας ή των συγκεκριμένων ανθρώπων που του ζητούσαν βοήθεια, καθώς και τα στοιχεία για τη διάγνωση ασθενειών και την ενδεδειγμένη θεραπεία τα έπαιρνε όλα από την ίδια πηγή: από τα Aκασικά Aρχεία. O Έντγκαρ Kέισι δεν είναι ο μόνος που είχε επαφή με αυτή τη συμπαντική βιβλιοθήκη πληροφοριών. Όλοι είμαστε συνδεδεμένοι μαζί της, χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Έτσι συνηθίζουμε να λέμε ότι «μας κατέβηκε μια φαεινή ιδέα», χωρίς να αναρωτιόμαστε από πού, αλήθεια, μας κατέβηκε; Πού υπήρχε; H επικοινωνία με τα Aκασικά Aρχεία εξηγεί επίσης και το γιατί τα μεγάλα πνεύματα συναντιούνται, δηλαδή τις πρωτότυπες ιδέες μας που με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι τις έχει ταυτόχρονα και κάποιος άλλος.

Tο φαινόμενο των Mορφογενετικών Πεδίων

O Pούπερτ Σέλντρεϊκ υποστηρίζει ότι οι ομοειδείς σκέψεις ή πληροφορίες δημιουργούν τα Mορφογενετικά Πεδία, τα οποία δεν είναι παρά ένα κοινό σημείο μέσα στη μεγάλη δεξαμενή συμπαντικής μνήμης, όπου συγκεντρώνονται οι ομοειδείς πληροφορίες.

Έτσι, οι φυσικοί επιστήμονες τροφοδοτούν και τροφοδοτούνται από τα δικά τους ξεχωριστά Mορφογενετικά Πεδία, το ίδιο και οι δάσκαλοι, οι κληρικοί, οι έφηβοι, οι διάφορες φυλές και τα μέλη κάθε οικογένειας: έχουν κι αυτοί τα δικά τους. Aυτό εξηγεί για παράδειγμα το φαινόμενο του συντονισμού που κάνει δυο ανθρώπους να έχουν την ίδια έμπνευση ταυτόχρονα ή δυο περιοδικά που κυκλοφορούν με παρόμοιο εξώφυλλο την ίδια περίοδο. Έχει συμβεί συχνά επίσης δυο εφευρέτες να κάνουν την ίδια εφεύρεση, επειδή και οι δυο αναζητούσαν το ίδιο είδος ευρεσιτεχνίας, κι έτσι είχαν συντονιστεί με το ίδιο Μορφογενετικό Πεδίο, δηλαδή με την ίδια “περιοχή’ των αιθερικών αρχείων από όπου άντλησαν την ίδια πληροφορία. Θα μπορούσε, επίσης, ο ένας από τους δυο να βρήκε πρώτος τη σχετική πατέντα, αλλά η σκέψη του, που καταγράφηκε στη “συμπαντική βιβλιοθήκη”, ήταν πλέον διαθέσιμη σε οποιονδήποτε ήταν στραμμένος προς την ίδια κατεύθυνση.

Έτσι, ο δεύτερος εφευρέτης θα μπορούσε να βρει ευκολότερα τη λύση ή και να την πάρει, “κλέβοντας” κατά κάποιον τρόπο τη σκέψη του συναδέλφου του, χωρίς κανείς από τους δυο να το γνωρίζει. Mπορεί, μάλιστα, να βρίσκονται στις δυο άκρες του κόσμου και να αγνοούν πλήρως ο ένας την ύπαρξη του άλλου. Tα συμπαντικά αρχεία της σκέψης μας που κάνουν το μυαλό μας να συντονίζεται με το νου κάποιου άλλου περιγράφονται κι από έναν άλλο επιστήμονα. Tον Xένρι Pιντ, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον των HΠA, ο οποίος μιλάει για την “Iδεόσφαιρα“, θυμίζοντας λίγο τον κόσμο των ιδεών του Πλάτωνα. Kατά τον Xένρι Pιντ, η Iδεόσφαιρα είναι ένα πεδίο καθαρής συνείδησης που υπάρχει παντού στο σύμπαν και το οποίο φιλοξενεί όλες τις ιδέες. Mε αυτό το χώρο είμαστε όλοι συνδεδεμένοι.

Έτσι, όταν μια φαεινή ιδέα «πέφτει» από την Iδεόσφαιρα και “προσγειώνεται” στο νου ενός ανθρώπου που αναζητάει κάτι σχετικό με το περιεχόμενο της ιδέας αυτής, τότε είναι πολύ πιθανό ότι θα εμφανιστεί στο νου και κάποιου άλλου που επίσης έχει στραμμένη την προσοχή του προς την ίδια κατεύθυνση. Aυτό το φαινόμενο έχουν υπόψη τους πολλά στελέχη επιχειρήσεων που εφαρμόζουν τον κανόνα: “αν έχεις μια καλή ιδέα, σπεύσε να την υλοποιήσεις χωρίς καθυστέρηση, γιατί αν δεν το κάνεις εσύ, θα σε προλάβει κάποιος άλλος”. Oι περισσότεροι θα χαρακτήριζαν αυτά τα περιστατικά απλές συμπτώσεις. Aλλά δεν είναι. Πρόκειται για συμπαντικούς νόμους και μυστικές συγχρονικότητες που σχετίζονται με τα αιθερικά αρχεία της σκέψης. Φαίνεται ότι κι αυτός ακόμα ο Aϊνστάιν είχε παρόμοιες απόψεις, αφού είπε κάποτε πως, αν δεν είχε αναπτύξει εκείνος τη θεωρία της σχετικότητας, θα το έκανε κάποιος άλλος, γιατί η ιδέα “βρισκόταν στον αέρα”.

Το κουτσομπολιό έχει γίνει η βασική μορφή επικοινωνίας στην ανθρώπινη κοινωνία

Το κουτσομπολιό είναι η χειρότερη μαύρη μαγεία, επειδή αποτελείται από καθαρό δηλητήριο. Μάθαμε πώς να κουτσομπολεύουμε μέσω κάποιας συμφωνίας. Όταν ήμαστε παιδιά, ακούγαμε τους μεγάλους να κουτσομπολεύουν ασταμάτητα γύρω μας, εκφράζοντας ανοιχτά τη γνώμη τους για διάφορους άλλους ανθρώπους. Είχαν κάτι να πουν ακόμη και για άτομα εντελώς άγνωστα. Με τις γνώμες αυτές μεταφερόταν το συναισθηματικό δηλητήριο από τον έναν στον άλλον κι εμείς μάθαμε ότι αυτός είναι ο φυσιολογικός τρόπος επικοινωνίας.

Το κουτσομπολιό έχει γίνει η βασική μορφή επικοινωνίας στην ανθρώπινη κοινωνία. Το χρησιμοποιούμε για να νιώσουμε κοντά ο ένας στον άλλον, επειδή αισθανόμαστε καλύτερα βλέποντας ότι υπάρχουν και άλλοι που υποφέρουν όσο εμείς. Εκείνοι που βασανίζονται στην κόλαση δεν θέλουν να είναι μόνοι. Ο φόβος και η οδύνη αποτελούν βασικά συστατικά του ονείρου του πλανήτη: είναι τα μέσα με τα οποία το όνειρο μας κρατάει δέσμιους.

Αν παρομοιάσουμε το ανθρώπινο μυαλό μ έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, τότε το κουτσομπολιό θα μπορούσε να συγκριθεί μ’ έναν ιό. Ένας τέτοιος ιός είναι γραμμένος στην ίδια γλώσσα με όλους τους υπόλοιπους κώδικες του υπολογιστή, έχει, όμως, επιζήμια πρόθεση. Ο βλαβερός αυτός κώδικας εγκαθίσταται στο πρόγραμμα του υπολογιστή σας εκεί που δεν το περιμένετε και, συνήθως, χωρίς να το γνωρίζετε. Ύστερα απ’ αυτή την εισβολή, ο υπολογιστής σας δεν λειτουργεί όπως πριν ή παύει να λειτουργεί τελείως, επειδή οι κώδικές του περιπλέκονται, στέλνοντας αναρίθμητα αντικρουόμενα μηνύματα.

Το κουτσομπολιό κάνει την ίδια ακριβώς δουλειά. Για παράδειγμα, πρόκειται να παρακολουθήσετε έναν κύκλο σπουδών και αυτό είναι κάτι το οποίο περιμένατε εδώ και πολύ καιρό. Λίγη ώρα πριν μπείτε στην τάξη, γνωρίζετε κάποιον που παρακολούθησε στο παρελθόν το ίδιο μάθημα κι ο οποίος σας λέει, “Α, ο καθηγητής που θα έχετε είναι τελείως άσχετος. Ούτε ήξερε τι μας έλεγε. Και είναι και διεστραμμένος, γι’ αυτό έχετε το νου σας!”.

Στο μυαλό σας αποτυπώνονται αμέσως και τα λόγια αυτού του ανθρώπου και ο συναισθηματικός κώδικας που τα συνόδευε, χωρίς, όμως, να γνωρίζετε τα αληθινά κίνητρά του. Το άτομο που σας έδωσε αυτή την πληροφορία μπορεί να είχε πάρει κακούς βαθμούς από τον συγκεκριμένο καθηγητή ή να είχε καταλήξει σε εσφαλμένα συμπεράσματα εξαιτίας δικών του φοβιών και προκαταλήψεων, αλλά επειδή έχετε μάθει από παιδί να αποδέχεστε κάθε είδους πληροφορία, ένα μέρος του εαυτού σας πηγαίνει στην τάξη πεπεισμένο ότι τα όσα άκουσε αληθεύουν. Κατά τη διάρκεια της παράδοσης, το δηλητήριο σάς διαποτίζει σιγά-σιγά και δεν συνειδητοποιείτε ότι βλέπετε πλέον τον καθηγητή μέσα από τα μάτια του ατόμου που σας τον κακολόγησε. Κατόπιν, αρχίζετε να μεταδίδετε κι εσείς σε άλλους συμμαθητές σας το κουτσομπολιό και σιγά-σιγά όλοι μέσα στην τάξη θεωρούν τον καθηγητή αδαή και διεστραμμένο. Στο μεταξύ, εσείς, προκατειλημμένος πλέον, έχετε απογοητευτεί από το μάθημα και θέλετε να τα παρατήσετε στη μέση. Ρίχνετε την ευθύνη στον καθηγητή, στην ουσία, όμως, φταίει το κουτσομπολιό.

Να τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσει ένας τόσος δα ιός. Μια μικρή λανθασμένη πληροφορία έχει τη δύναμη να γκρεμίσει τις γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, μολύνοντας όποιον αγγίζει, ώστε να μεταδώσει κι αυτός με τη σειρά του τον ιό στους άλλους. Φανταστείτε ότι κάθε φορά που ακούτε ένα κουτσομπολιό, εκείνος που σας το λέει τοποθετεί μέσα στον εγκέφαλό σας έναν ιό και σαν αποτέλεσμα χάνετε λίγο-λίγο την πνευματική σας διαύγεια. Εσείς, σε μια προσπάθεια να ξεμπερδέψετε τη σύγχυσή σας και να ανακουφιστείτε από το συσσωρευμένο δηλητήριο, μεταφέρετε με τη σειρά σας μερικούς απ’ αυτούς τους ιούς-κουτσομπολιά σε κάποιον άλλον.

Φανταστείτε τώρα αυτή τη διεργασία σαν μια ατέλειωτη αλυσίδα που ενώνει όλους τους ανθρώπους πάνω στη γη. Το αποτέλεσμα είναι ένας κόσμος γεμάτος ανθρώπους που έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες μόνο μέσα από υπολογιστές, στους οποίους έχει εισβάλει ένας δηλητηριώδης και άκρως μεταδοτικός ιός. Αυτός ο ιός είναι και πάλι ό,τι ονόμαζαν οι Τολτέκοι μιτότε – δηλαδή η Βαβέλ των χιλιάδων διαφορετικών φωνών που μιλούν όλες μαζί μέσα στο ανθρώπινο μυαλό.

Χειρότεροι, όμως, είναι οι κακοί μάγοι -οι αντίστοιχοι “χάκερς” των υπολογιστών που σπέρνουν εσκεμμένα τον ιό. Θυμηθείτε κάποια φορά στο παρελθόν που εσείς ή κάποιος γνωστός σας εξοργιστήκατε με κάποιον και θελήσατε να τον εκδικηθείτε. Για να πάρετε εκδίκηση, είπατε κάτι γι’ αυτόν τον άνθρωπο ή στον ίδιο ή πίσω από την πλάτη του, με την πρόθεση να τον πληγώσετε ή να ρίξετε δηλητήριο για το άτομό του. Όταν είμαστε παιδιά το κάνουμε αυτό συχνά και άσκεφτα, μεγαλώνοντας, όμως, οι προσπάθειές μας να μειώσουμε τους άλλους γίνονται πολύ πιο υπολογισμένες. Κατόπιν λέμε ψέματα στον εαυτό μας, καθώς ισχυριζόμαστε ότι το άτομο που έγινε στόχος της κακίας μας άξιζε να τιμωρηθεί.

Όταν βλέπουμε τον κόσμο μέσα από το φάσμα ενός ιού των υπολογιστών, είναι εύκολο να δικαιολογήσουμε ακόμα και την πιο άκαρδη συμπεριφορά. Εκείνο που δεν καταλαβαίνουμε είναι ότι κάνοντας κατάχρηση του λόγου μας πέφτουμε ακόμα πιο βαθιά στην κόλαση.

Η Πλατωνική Ηθική: Άδικος και δίκαιος άνθρωπος

Ποιες είναι οι ηθικές αρχές της πλατωνικής αντίληψης περί δικαιοσύνης; Όπως είδαμε, θα πρέπει το καθετί και ο καθένας να βρίσκεται στην κατάλληλη θέση και να επιτελεί την κατάλληλη λειτουργία. Συνεπώς, ο καθένας μας πρέπει να ανακαλύψει τη θέση του στην τάξη των πραγμάτων. Πρέπει να γνωρίζουμε τι είναι κατάλληλο για μας, ποιοι είμαστε πραγματικά.

Το μαντείο των Δελφών έγραφε στην είσοδό του τη ρήση “Γνώθι Σ'εαυτόν”. Αυτή είναι και η πρώτη αρχή της πλατωνικής σωκρατικής ηθικής: η αυτογνωσία. Να μην υποκρίνεσαι ότι είσαι κάποιος άλλος από αυτό που είσαι πραγματικά. Να είσαι ειλικρινής απέναντι στον εαυτό σου και τους άλλους.. Να μην ανταγωνίζεσαι άλλους χρησιμοποιώντας άδικα μέσα.

Ο Πλάτωνας ισχυρίζεται ότι το βασικότερο σφάλμα του άδικου ανθρώπου είναι η πλεονεξία. Ο άδικος άνθρωπος αναγνωρίζει τον εαυτό του μόνο σε σχέση με άλλους ανθρώπους, ανάλογα με το αν είναι καλύτερος ή χειρότερος τους. Ο άδικος άνθρωπος είναι ευχαριστημένος με τον εαυτό του όταν κερδίζει περισσότερα χρήματα από τους άλλους, όταν έχει καλύτερο αυτοκίνητο, καλύτερο κινητό τηλέφωνο κλπ. Ο άδικος άνθρωπος ζει μια ζωή εμποτισμένη από ανταγωνισμό.

Ο δίκαιος άνθρωπος ποτέ δεν συγκρίνει με φθόνο και ζήλια τον εαυτό του με τους άλλους. Ζει όπως ο μουσικός που συντονίζει τα μουσικά του όργανα προκειμένου να βρει την αρμονία. Οι μουσικοσυνθέτες δεν ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο. Αυτό που έχει σημασία είναι η αρμονία και οι μελωδίες. Καμία πραγματικά αρμονική μελωδία δεν είναι καλύτερη από τις άλλες. Είναι απλώς διαφορετική. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ο δίκαιος άνθρωπος συντονίζει τη ζωή του με την αρμονική τάξη της ύπαρξης.

Ο ΓΚΟΛΝΤΜΠΑΧ ΚΑΙ Η ΕΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ

Η ζωή του Γερμανού μαθηματικού Κρίστιαν Γκόλντμπαχ (Christian Goldbach, 1690-1764), παρότι πλούσια σε ταξίδια και εμπειρίες, δεν έχει μιαν άξια αναφοράς μικροϊστορία, τουλάχιστον όχι απ’ αυτές που αρέσουν στη στήλη. Έχει, βέβαια, την Εικασία του, η οποία φτάνει και περισσεύει.

Ο Γκόλντμπαχ γεννήθηκε στο Κένιξμπεργκ, την πρωτεύουσα του Δουκάτου της Πρωσίας, και ήταν γιος προτεστάντη ιερέα. Σπούδασε στο τοπικό πανεπιστήμιο νομικά και ιατρική (όχι μαθηματικά) και μετά το τέλος των σπουδών του, από το 1710 έως το 1724, ταξίδεψε σε πολλά μέρη της Ευρώπης, όπου γνώρισε διάσημους μαθηματικούς (τους Λάιμπνιτς, Όιλερ και Μπερνούλι, μεταξύ άλλων), με τους οποίους διατήρησε επαφή μέσω αλληλογραφίας. Επιστρέφοντας στη γενέθλια πόλη του, γνώρισε τους μαθηματικούς Γκέοργκ Μπίλφινγκερ και Γιάκομπ Χέρμαν, μια γνωριμία που άλλαξε τη ζωή του. Οι τρεις τους πήγαν στην Αγία Πετρούπολη, όπου δούλεψαν στη μόλις ιδρυθείσα Ακαδημία Επιστημών. Ο Γκόλντμπαχ δίδαξε εκεί μαθηματικά και ιστορία, γεγονός μάλλον περίεργο γιατί δεν είχε τα τυπικά προσόντα ούτε για το ένα ούτε για το άλλο γνωστικό πεδίο. Φαίνεται όμως πως ήξερε λίγο απ’ όλα, πανεπιστήμονας. Ήταν και πολύγλωσσος: μιλούσε και έγραφε γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά, ρωσικά και λατινικά. Το 1728 πήγε στη Μόσχα, στην αυλή τού μόλις 13 ετών Τσάρου Πέτρου Β΄, ως αποκλειστικός δάσκαλός του. Το 1730 ο νεαρός μαθητής του αρρώστησε και πέθανε, και ο Γκόλντμπαχ επέστρεψε στην Ακαδημία, όπου ανέλαβε διοικητικά καθήκοντα, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική. Το 1740 ανέλαβε σημαντική θέση στο Ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών. Το 1760 ανέλαβε τη γενική εποπτεία της εκπαίδευσης των παιδιών του Τσάρου. Το πρόγραμμα σπουδών που κατάρτισε ακολουθήθηκε για τα επόμενα 100 χρόνια.

Όλα αυτά μας λένε ότι ο Γκόλντμπαχ ήταν προφανώς καλός στους διαδρόμους της εξουσίας, αλλά τίποτα για τα μαθηματικά του. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήταν μεγάλος μαθηματικός. Όχι ασήμαντος (άφησε πίσω του κάποια θεωρήματα στις τέλειες δυνάμεις και τις άπειρες σειρές), αλλά ούτε και σπουδαίος. Τα μαθηματικά ήταν για κείνον πάρεργο, το χόμπι του θα λέγαμε σήμερα. Αν το θυμόμαστε ακόμα είναι κυρίως για την εικασία του, ένα από τα παλιότερα άλυτα προβλήματα της θεωρίας αριθμών (και των μαθηματικών γενικότερα).

Όπως προαναφέρθηκε, ο Γκόλντμπαχ διατηρούσε αλληλογραφία με τον Ελβετό Λέοναρντ Όιλερ (Leonhard Euler, 1707-1783), έναν από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών. Αλληλογραφούσαν τακτικά επί 35 χρόνια, από το 1729 μέχρι τον θάνατο του Γκόλντμπαχ, προσφέροντας πολλά στη θεωρία αριθμών μέσω της ανταλλαγής απόψεων. Σε μια επιστολή του, που φέρει ημερομηνία 7 Ιουνίου 1742, ο Γκόλντμπαχ αναφέρει (και μάλιστα στο περιθώριο της επιστολής, σαν τον Φερμά – μάλλον κάτι παίζει με τους μαθηματικούς και τα περιθώρια, δεν εξηγείται αλλιώς) στον Όιλερ για πρώτη φορά μία εικασία: «κάθε ζυγός ακέραιος αριθμός μπορεί να εκφραστεί ως άθροισμα τριών πρώτων αριθμών». [Πρώτοι ονομάζονται οι φυσικοί αριθμοί που διαιρούνται μόνο από τη μονάδα και τον εαυτό τους (2, 3, 5, 7, 11, 13, 17 κ.λπ.) και είναι άπειροι, όπως απέδειξε, με τρόπο συγκλονιστικά απλό και ευφυή, πρώτος ο Ευκλείδης (αλλά αυτή είναι άλλη ιστορία). Η μονάδα δεν συγκαταλέγεται στους πρώτους, για τεχνικούς λόγους (αν και την εποχή που συζητάμε τη θεωρούσαν πρώτο αριθμό – όχι όλοι πάντως: ο Όιλερ, π.χ., δεν τη θεωρούσε πρώτο αριθμό, σε αντίθεση με τον Γκόλντμπαχ που τη θεωρούσε).] Ο Όιλερ σκέφτηκε ότι, για να ισχύει κάτι τέτοιο, πρέπει ένας από τους τρεις πρώτους να είναι πάντα το 2, γιατί η πρόσθεση τριών μονών πρώτων θα έδινε υποχρεωτικά πάντα μονό άθροισμα, και το 2 είναι ο μόνος πρώτος που είναι ζυγός. Συνεπώς, επαναδιατύπωσε την εικασία ως εξής: «Κάθε ζυγός θετικός ακέραιος μεγαλύτερος του 2 μπορεί να γραφεί ως άθροισμα δύο πρώτων αριθμών». Αυτή είναι η Εικασία του Γκόλντμπαχ (έστω κι αν η διατύπωση οφείλεται στον Όιλερ).

Λέοναρντ Όιλερ

Αν καθίσει κανείς να το ψάξει (και έχουν καθίσει πολλοί), φαίνεται πως ισχύει:

4 = 2 + 2

6 = 3 + 3

8 = 3 + 5

10 = 3 + 7 = 5 + 5

12 = 5 + 7

14 = 3 + 11 = 7 + 7

κ.ο.κ.

Μέχρι σήμερα, με τη βοήθεια υπολογιστών, η εικασία έχει επαληθευθεί για όλους τους ζυγούς μέχρι τον 4 x 1018 (ασύλληπτος αριθμός!) Φαίνεται πως αληθεύει. Αλλά, χωρίς απόδειξη, τι να το κάνεις;

Ο Όιλερ έγραψε στον Γκόλντμπαχ στις 30 Ιουνίου 1742 ότι δέχεται την (επαναδιατυπωμένη από τον ίδιο) εικασία ως πλήρως ορισμένο θεώρημα (δηλαδή, διαισθητικά την δέχεται ως αληθή – και για να το λέει ο Όιλερ μάλλον έτσι θα ’ναι), αν και, όπως ομολογούσε, δεν είχε καταφέρει να το αποδείξει (βέβαια, είχε προσπαθήσει λιγότερο από μήνα, αλλά για ένα μυαλό σαν του Όιλερ αυτός είναι πολύς καιρός). Σήμερα, 273 χρόνια μετά, η εικασία παραμένει αναπόδεικτη, παρά τις ασταμάτητες προσπάθειες της μαθηματικής κοινότητας. Όπως συμβαίνει συνήθως με τις ανοιχτές μαθηματικές εικασίες, πολλοί έχουν ισχυριστεί ότι την έχουν αποδείξει, αλλά κοινά αποδεκτή απόδειξη δεν υπάρχει. Μάλιστα, ο εκδοτικός οίκος Faber and Faber πρόσφερε ένα εκατομμύριο δολάρια σε όποιον την αποδείκνυε από τις 10 Μαρτίου 2000 μέχρι τις 20 Μαρτίου 2002, αλλά κανείς δεν τα κατάφερε ούτε και τότε. Βέβαια, το κίνητρο δεν είναι μόνο τα λεφτά· όποιος την αποδείξει θεωρείται βέβαιο ότι θα πάρει και το Μετάλλιο Φιλντς (Fields Medal – βραβείο που απονέμεται κάθε 4 χρόνια· η σπουδαιότερη διάκριση, το Νόμπελ των μαθηματικών). Συνεπώς, δεν είναι το κίνητρο που λείπει από τους μαθηματικούς. Τότε, αναρωτιέται κανείς, γιατί δεν έχει αποδειχτεί σχεδόν τρεις αιώνες τώρα; Πόσο δύσκολη είναι πια η απόδειξη μιας εικασίας της θεωρίας αριθμών που αναφέρεται στην πρόσθεση; Στην πρόσθεση! Και η διατύπωση της είναι απλούστατη και απολύτως κατανοητή. Ξανά:

Κάθε ζυγός θετικός ακέραιος μεγαλύτερος του 2 μπορεί να γραφεί ως άθροισμα δύο πρώτων αριθμών.

Φαίνεται απλό. Αλλά δεν είναι. Γενεές επί γενεών έχουν φάει τα μούτρα τους προσπαθώντας. Μαθηματικοί σπουδαίοι και μη. Ακόμα και άνθρωποι που απλώς ξέρουν κάποια μαθηματικά: ακριβώς επειδή ακούγεται απλό, σου ’ρχεται να κάτσεις να την αποδείξεις. Φιλική συμβουλή: μη σας μπαίνουν ιδέες. Η απόδειξη (αν υπάρχει – δεν ξέρουμε καν αν η εικασία αληθεύει) είναι τραγικά δύσκολη.

Επικουρισμός και Πλάτων

«Επικουρισμός» ονομάζεται το φιλοσοφικό σύστημα που δημιούργησε ο Επίκουρος (4ος-3ος π.Χ.). Είχε μεγάλη επιρροή την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή. Ασχολήθηκε με όλους τους τομείς της φιλοσοφίας. Ωστόσο, σήμερα, όταν μιλάμε για «επικουρισμό» αναφερόμαστε κυρίως στις απόψεις του Επίκουρου για την ηθική.

Φυσική και γνωσιοθεωρία

Οι φιλοσοφικές θέσεις του Επίκουρου είναι εντελώς αντίθετες από αυτές του Πλάτωνα . Για παράδειγμα, η φυσική του Επίκουρου βασίζεται στη φυσική των ατομικών φιλοσόφων Δημόκριτου και Λεύκιππου. Κάθε πράγμα για τους Ατομικούς αποτελείται από άτομα που ενώνονται μεταξύ τους. Τα άτομα είναι αιώνια και άπειρα σωματίδια, που δεν τα καταλαβαίνουμε με τις αισθήσεις επειδή είναι πολύ μικρά και αόρατα και κινούνται διαρκώς στο μη ον, το κενό.

Ο Πλάτων δεν αναφέρει τους Ατομικούς σε κανένα έργο του. Οι διαφορές Ατομικών και Πλάτωνα είναι οι εξής:

α) Φύση: για τον Πλάτωνα η φύση και ο ουρανός αποτελούν ένα καλά ρυθμισμένο σύστημα που έχει ένα τέλος, έναν συγκεκριμένο καλό σκοπό. Το αντίθετο πιστεύουν οι Ατομικοί και αργότερα ο Επίκουρος: η φύση δεν υπηρετεί κανένα σκοπό. Όλα όσα βρίσκονται στον κόσμο είναι αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης κατάστασης σε συγκεκριμένο χρόνο. Η επιστήμη αυτό που μπορεί να κάνει είναι να περιγράφει αναλυτικά αυτήν την κατάσταση.

β) Επιστήμη: για τον Πλάτωνα ο άνθρωπος είναι ικανός να αποκτήσει ακριβή επιστημονική γνώση.

Στον επίγειο κόσμο μπορούμε να έχουμε μόνο απλή γνώμη (δόξα) για τα πράγματα.

Μόνο όταν βρεθούμε στον κόσμο των Ιδεών μπορούμε να αποκτήσουμε επιστήμη.

Το αντίθετο πιστεύουν οι Ατομικοί και αργότερα ο Επίκουρος: δεν υπάρχει άλλος κόσμος παρά μόνο ο επίγειος, αυτός που βλέπουμε γύρω μας, και η γνώση που αποκτούμε προέρχεται από τις αισθήσεις.

Ηθική

Αν και έχουνε εντελώς διαφορετικές απόψεις, φαίνεται ότι ο Επίκουρος έχει επηρεαστεί αρκετά από τον Πλάτωνα.

Όλοι οι φιλόσοφοι της αρχαιότητας ασχολήθηκαν με την ευδαιμονία, την ευτυχία ως σκοπό της ζωής του ανθρώπου. Άλλωστε τι νόημα θα είχε να ζούμε αν δεν είμαστε ευτυχισμένοι; Όπως γράφει ο Αριστοτέλης, ένας μαθητής του Πλάτωνα, ο Εύδοξος, ήταν ο πρώτος που υποστήριξε έναν τρόπο ζωής με στόχο την ηδονή (χαρά). Ο «ηδονισμός» είναι μια θεωρία που η ηδονή (χαρά), είναι το μόνο καλό ενώ η λύπη (στεναχώρια) είναι το μόνο κακό. Η φύση του ανθρώπου είναι να αναζητά την ηδονή.

Ο Πλάτων δεν υποστήριξε τον ηδονισμό γιατί ο ηθικός βίος δεν έχει τόσες ηδονές. Συζητά, όμως, για την ηδονή στους διαλόγους Πρωταγόρας, Γοργίας, Πολιτεία, και κυρίως στον Φίληβο. Στον Φίληβο, κάθε φυσικός οργανισμός πρέπει να βρίσκεται σε μια κατάσταση ισορροπίας για να μπορεί να λειτουργεί. Η ηδονή ως ικανοποίηση μιας έλλειψης, π.χ. πείνα, είναι αναγκαία για να ξαναβρεί ο οργανισμός την ισορροπία του.

Ο Επίκουρος αποδέχτηκε την πλατωνική άποψη ότι όταν διαταράσσεται η φυσική ισορροπία του οργανισμού νιώθουμε λύπη, όταν επανέρχεται νιώθουμε χαρά.

Συμπέρασμα

Η πλατωνική φιλοσοφία επηρέασε την ηθική του Επίκουρου και των οπαδών του. Κυρίως από τον διάλογο Φίληβος οι Επικούρειοι πήραν επιχειρήματα που ενώ ήταν αντι-ηδονιστικά, τα μετέτρεψαν όπως ήθελαν για να καταλήξουν στον ηδονισμό: η ηδονή (χαρά) είναι το καλύτερο αγαθό για μια ευτυχισμένη ζωή.

Τι πραγματικά πιστεύετε;

Κατά πόσο οι απόψεις σας εκφράζουν την αλήθεια; Τα κίνητρα που μπορεί να σας ωθήσουν να πείτε κάτι, το οποίο δεν πιστεύετε πραγματικά.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουν απόψεις για την πολιτική, τα τρέχοντα γεγονότα, τη θρησκεία, την κοινωνία, την ηθική και τον αθλητισμό, και ξοδεύουμε πολύ χρόνο εκφράζοντας αυτές τις απόψεις, είτε σε συνομιλία είτε σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Υποστηρίζουμε τις θέσεις μας και ενοχλούμαστε εάν αμφισβητούνται. Γιατί το κάνουμε αυτό; Η προφανής απάντηση είναι ότι πιστεύουμε ότι οι απόψεις που εκφράζουμε (δηλαδή, πιστεύουμε ότι είναι αληθινές), και θέλουμε να κάνουμε τους άλλους να τις πιστεύουν επίσης, επειδή είναι αληθινές. Θέλουμε να επικρατήσει η αλήθεια. Έτσι φαίνεται. Πιστεύουμε όμως ό,τι λέμε; Προσπαθείτε πάντα να αποδείξετε την αλήθεια όταν διαφωνείτε ή μήπως υπάρχουν άλλα κίνητρα;

Αυτά τα ερωτήματα μπορεί να φαίνονται παράξενα, ακόμη και προσβλητικά. Υπαινίσσομαι ότι είστε ανειλικρινείς ή υποκριτές στις απόψεις σας; Όχι – τουλάχιστον δεν υπονοώ ότι το κάνετε συνειδητά. Αλλά μπορεί να επηρεάζεστε ασυνείδητα από ανησυχίες εκτός της αλήθειας. Σήμερα, οι περισσότεροι ψυχολόγοι συμφωνούν ότι οι γρήγορες, ασυναίσθητες ψυχικές διεργασίες (μερικές φορές ονομάζεται “Σύστημα 1”) διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στην καθοδήγηση της συμπεριφοράς μας. Αυτές οι διαδικασίες δεν θεωρούνται φροϋδικές, περιλαμβάνοντας καταπιεσμένες αναμνήσεις και επιθυμίες, αλλά ως συνηθισμένες, καθημερινές κρίσεις, κίνητρα και συναισθήματα που λειτουργούν χωρίς συνειδητή αντίληψη, όπως ένας νοητικός αυτόματος πιλότος.

Φαίνεται εύλογο ότι τέτοιες διαδικασίες καθοδηγούν μεγάλο μέρος της ομιλίας μας. Σε τελική ανάλυση, σπάνια σκεφτόμαστε τους λόγους για τους οποίους λέμε τι κάνουμε. Οι λέξεις απλά έρχονται στα χείλη μας. Αλλά αν τα κίνητρα πίσω από τα λόγια μας είναι ασυνείδητα, τότε πρέπει να τα εξάγουμε από τη συμπεριφορά μας και ίσως να κάνουμε λάθος για το τι είναι. Και πάλι, αυτή δεν είναι μια επαναστατική ιδέα. Για αιώνες, δραματουργοί και μυθιστοριογράφοι έχουν απεικονίσει ανθρώπους που έχουν παραπλανηθεί σχετικά με τα δικά τους κίνητρα.

Είναι εύκολο να σκεφτούμε κίνητρα που μπορεί να μας ωθήσουν να εκφράσουμε μια άποψη που δεν πιστεύουμε πραγματικά. Ίσως θέλουμε να είναι αληθινή και να αισθανόμαστε καθησυχασμό όταν την υποστηρίζουμε (σκεφτείτε τους γονείς που επιμένουν ότι το αγνοούμενο παιδί τους είναι ακόμη ζωντανό, παρά την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων). Μπορεί να την συσχετίσουμε με άτομα που θαυμάζουμε και να την υποστηρίζουμε έτσι ώστε να είναι σαν αυτούς (σκεφτείτε πώς επηρεάζονται οι άνθρωποι από τις απόψεις των διασημοτήτων). Ίσως πιστεύουμε ότι θα τραβήξει την προσοχή πάνω μας και θα μας κάνει να φαινόμαστε ενδιαφέροντες (σκεφτείτε τους εφήβους που υιοθετούν προκλητικές απόψεις). Θα μπορούσαμε να την δηλώσουμε για να ταιριάξουμε και να κερδίσουμε κοινωνική αποδοχή (σκεφτείτε έναν φοιτητή από ένα συντηρητικό υπόβαθρο). Ή ίσως νιώθουμε ότι έχουμε καθήκον να την υπερασπιστούμε εξαιτίας της δέσμευσής μας σε κάποια θρησκεία ή ιδεολογία (μερικές φορές αποκαλούμε αυτή τη στάση πίστη – πίστη στη θρησκευτική λογική).

Τέτοια κίνητρα θα μπορούσαν επίσης να ενισχυθούν από άλλους παράγοντες. Ως κοινωνία, τείνουμε να θαυμάζουμε ανθρώπους που εμμένουν στις αρχές τους. Έτσι, μόλις εκφράσουμε μια άποψη, για οποιονδήποτε λόγο, θα μπορούσαμε να αισθανθούμε (και πάλι, ασυνείδητα) ότι είμαστε πλέον δεσμευμένοι σε αυτήν, και πρέπει να εμμείνουμε σε αυτήν ως ζήτημα ακεραιότητας. Ταυτόχρονα, θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε μια συναισθηματική προσκόλληση στην άποψη, σαν μια προσκόλληση σε μια αθλητική ομάδα. Είναι τώρα η άποψή μας, αυτήν που έχουμε υποστηρίξει δημοσίως και θέλουμε να κερδίσει τους αντιπάλους της, μόνο και μόνο επειδή είναι δική μας. Με αυτόν τον τρόπο, ενδέχεται να έχουμε ισχυρή προσωπική δέσμευση για μια αξίωση, ακόμα κι αν δεν την πιστεύουμε πραγματικά.

Δεν υπονοώ ότι δεν καθοδηγούμαστε ποτέ από ανησυχίες για αλήθεια και γνώση (αυτό που οι φιλόσοφοι αποκαλούν επιστημονικές ανησυχίες), αλλά υποψιάζομαι ότι αυτά τα είδη συναισθηματικών και κοινωνικών παραγόντων παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι θέλουμε να σκεφτόμαστε. Πώς αλλιώς μπορούμε να εξηγήσουμε την ένταση με την οποία οι άνθρωποι υπερασπίζονται τις απόψεις τους και τον πόνο που νιώθουν όταν αυτές αμφισβητούνται;

Είναι κακό αν λέμε μερικές φορές πράγματα που δεν πιστεύουμε; Μπορεί να μην είναι. Οι στόχοι που ανέφερα – η αναζήτηση κοινωνικής αποδοχής, για παράδειγμα, ή η καλλιέργεια μιας αυτοεικόνας – δεν είναι απαραιτήτως κακοί, και δεδομένου ότι είναι ασυνείδητοι, είναι αναμφισβήτητο ότι δεν πρέπει να είμαστε υπεύθυνοι για αυτούς. Υπάρχουν όμως κίνδυνοι. Για να επιτύχουμε αυτούς τους στόχους πρέπει να πείσουμε το κοινό μας ότι πιστεύουμε πραγματικά αυτά που λέμε. Αν νομίσουν ότι λέγαμε κάτι απλώς για να τους δημιουργήσουμε μια εντύπωση, τότε δεν θα πετύχουμε να δημιουργήσουμε αυτήν την εντύπωση. Και όταν ο στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε κάποια εντύπωση στον εαυτό μας – όπως οι γονείς που επιμένουν ότι το παιδί τους είναι ακόμη ζωντανό – πρέπει να πείσουμε τον εαυτό μας ότι το πιστεύουμε και αυτό. Κατά συνέπεια, ίσως χρειαστεί να υποστηρίξουμε τα λόγια μας με πράξεις, ενεργώντας σαν να πιστεύουμε αυτό που λέμε. Εάν υπήρχε μια έντονη διαφορά ανάμεσα σε όσα είπαμε και κάναμε, η ανικανότητα μας θα ήταν προφανής. Με αυτόν τον τρόπο, οι ασυνείδητες επιθυμίες για αποδοχή, έγκριση και διαβεβαίωση μπορούν να μας οδηγήσουν να κάνουμε επιλογές βάσει των αξιώσεων για τις οποίες δεν έχουμε καλά αποδεικτικά στοιχεία, με προφανείς κινδύνους απογοήτευσης και αποτυχίας.

Υπάρχει λοιπόν κάποιος τρόπος να πείτε εάν πιστεύετε πραγματικά σε μια αξίωση; Φαίνεται ότι η συνειδητή σκέψη θα το διευθετούσε. Εάν σκέφτεστε συνειδητά τον ισχυρισμό, νομίζετε ότι είναι αλήθεια; Ακόμη και αυτή η διαδικασία, ωστόσο, μπορεί να είναι αναξιόπιστη. Πολλοί θεωρητικοί πιστεύουν ότι η συνειδητή σκέψη απλά μιλάει στον εαυτό μας στην εσωτερική ομιλία, οπότε μπορεί να καθοδηγείται από ασυνείδητα κίνητρα, όπως και η εξωτερική ομιλία. Και, όπως ανέφερα, οι ασυνείδητες επιθυμίες μπορούν να μας ωθήσουν να εξαπατήσουμε τον εαυτό μας, λέγοντας στον εαυτό μας ότι ένας ισχυρισμός είναι αληθινός, παρ’ όλο που δεν τον πιστεύουμε πραγματικά.

Παρ’ όλα αυτά, ένα πείραμα σκέψης μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε αυτό που πραγματικά πιστεύουμε ότι είναι αληθινό. Στην πραγματική ζωή, μπορεί να υπάρχουν λίγες συνθήκες στις οποίες η αλήθεια είναι η κυρίαρχη ανησυχία μας: η διατήρηση μιας παρηγορητικής άποψης ή η υπεράσπιση μιας ιδεολογίας λατρείας ή αυτοεκτίμησης μπορεί σχεδόν πάντα να είναι πιο σημαντική για εμάς από την αλήθεια. Ας υποθέσουμε ότι ρωτηθήκατε από τον Δαίμονα της Αλήθειας – ένα πολύ ισχυρό ον που ξέρει την αλήθεια για κάθε θέμα και θα σας τιμωρήσει φρικτά αν δώσετε μια λανθασμένη απάντηση ή δεν απαντήσετε καθόλου. Εάν συνεχίσετε να υποστηρίζετε μια αξίωση όταν ο Δαίμονας της Αλήθειας σας ρωτά αν είναι αλήθεια, τότε το πιστεύετε πραγματικά, νομίζετε ότι είναι αλήθεια. Αλλά αν δώσετε μια διαφορετική απάντηση υπό απειλή βασανιστηρίων από τον παντογνώστη δαίμονα, τότε δεν πιστεύετε πραγματικά τον ισχυρισμό. Αυτό μας δίνει μια πρακτική δοκιμασία για την πίστη: φανταστείτε την κατάσταση που περιγράφετε όσο πιο έντονα μπορείτε και δείτε τι θα λέγατε για οποιαδήποτε από τις απόψεις σας. Αλλά προσέξτε να μην εκφραστείτε απόλυτα για το θέμα σε περίπτωση που αρχίσετε να λέτε στον εαυτό σας αυτό που θέλετε να ακούσετε.

NASA: Προετοιμάζεται για αστεροειδή που θα απειλεί την Γη – Συντρίβει διαστημόπλοιο 300 εκατ. δολ.

Την σκόπιμη συντριβή διαστημοπλοίου πάνω σε αστεροειδή που δεν απειλεί άμεσα τη Γη, έχοντας ως στόχο να διαπιστώσει αν θα επιβιώσει από τη σύγκρουση, προβλέπει η αποστολή DART της NASA.

Στις 26 Σεπτεμβρίου το Double Asteroid Redirection Test ή αλλιώς DART της NASA θα κάνει την πρώτη του δοκιμή για να διαπιστωθεί αν το συγκεκριμένο διαστημόπλοιο θα είναι σε θέση να υπερασπιστεί τη Γη σε ενδεχόμενη απειλή από έναν αστεροειδή ή κομήτη.

Στόχος της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας είναι να χρησιμοποιήσει ένας από τα πιο ισχυρά τηλεσκόπια για να αναλύσει την πρόσκρουση που θα έχει το DART με τον αστεροειδή πλάτους 160 μέτρων που είναι γνωστός ως «Dimorphos».

«Θέλουμε να μάθουμε πώς λειτουργεί το διαστημόπλοιο και ποια θα είναι η αντίδρασή του στην πρόσκρουση»

Κι ενώ ο συγκεκριμένος αστεροειδής δεν πρόκειται να χτυπήσει τη Γη σύντομα, οι επιστήμονες θεωρούν ότι αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα προκαλούσε μεγάλη ζημιά στον πλανήτη μας.

Σύμφωνα με τη USA TODAY, ο αξιωματικός πλανητικής άμυνας της NASA, Λίντλεϊ Τζόνσον, είπε: «Δεν θέλουμε να βρεθούμε σε μια κατάσταση όπου ένας αστεροειδής θα κατευθύνεται προς τη Γη και στη συνέχεια θα πρέπει να δοκιμάζουμε τις αντιδράσεις μας».

Και πρόσθεσε: «Θέλουμε να μάθουμε πώς λειτουργεί το διαστημόπλοιο και ποια θα είναι η αντίδραση του αστεροειδή στην πρόσκρουση πριν βρεθούμε σε μια τέτοια κατάσταση».

Ο αστρονόμος του Παρατηρητηρίου Λόουελ στο Φλάγκσταφ της Αριζόνα, και συν-επικεφαλής της εκστρατείας παρατήρησης του Ιουλίου, Νικ Μόσκοβιτς δήλωσε ότι τώρα είναι η τέλεια στιγμή για την εκτέλεση της δοκιμής, έτσι ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα.

«Η φύση αυτού του πειράματος απαιτεί εξαιρετική γνώση του συστήματος των αστεροειδών, προτού κάνουμε οτιδήποτε», ξεκαθάρισε.

Και συνέχισε: «Δεν θέλουμε την τελευταία στιγμή να πούμε ότι είναι κάτι που δεν είχαμε σκεφτεί ή δεν είχαμε προβλέψει. Θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι οποιαδήποτε αλλαγή που θα δούμε θα οφείλεται αποκλειστικά σε αυτό που πέτυχε το DART».

Το διαστημόπλοιο πρόκειται να δώσει μια ώθηση στον αστεροειδή, για να αλλάξει τροχιά κατά 1%

Η USA TODAY ανέφερε επίσης ότι το DART δεν προορίζεται να καταστρέψει το «Dimorphos», αλλά μάλλον να του δώσει μια ελαφριά «ώθηση», που θα μπορούσε να επηρεάσει την τροχιά του γύρω από το Δίδυμο κατά περίπου 1 τοις εκατό.

Αν και αυτό το νούμερο ακούγεται μικρό, σύμφωνα με την επικεφαλής συντονίστρια του DART, Νάνσι Σαμπότ, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι σωτήρια για την ανθρωπότητα.

Πότε πεθαίνεις;

Πότε, αλήθεια, πεθαίνουμε; Υπάρχει, βέβαια, ο βιολογικός θάνατος, αλλά η ακριβής στιγμή ακόμη και αυτού είναι αντικείμενο διαμάχης, ειδικά λόγω της εξέλιξης της ιατρικής (μηχανική υποστήριξη, μεταμοσχεύσεις, καρδιοπνευμονική ανάνηψη). Πεθαίνουμε όταν σταματάει η καρδιά; Όταν σταματάει η αναπνοή; Όταν σταματάει η εγκεφαλική λειτουργία; Ακόμη και αυτό πλέον τίθεται υπό αμφισβήτηση, αφού ερευνητές πρόσφατα κατάφεραν να αποκαταστήσουν σημάδια λειτουργίας σε εγκεφάλους χοίρων που είχαν αποκεφαλιστεί πριν από τέσσερις ώρες.

Ένας ωραίος ορισμός είναι ότι ο θάνατος είναι η μη αναστρέψιμη διαδικασία απώλειας της ύπαρξης του ατόμου. Απώλεια της ύπαρξης. Αυτό μάς ανοίγει την πόρτα στις μη βιολογικές πτυχές της ύπαρξης και του θανάτου· στην ύπαρξη ως ταυτότητα, ως προσωπικότητα. Ίσως πεθαίνουμε πριν πεθάνουμε· όταν χάνουμε πλήρως τη μνήμη και άρα την ταυτότητά μας· ή όταν η ζωή τα φέρνει έτσι ώστε να έχουμε αλλάξει τόσο πολύ που ο τωρινός μας εαυτός να μην έχει απολύτως καμία σχέση με τον προηγούμενο.

Ίσως πεθαίνουμε όταν χάνουμε όλους τους ανθρώπους μας, την κοινότητά μας· η ανθρώπινη ιδιότητα είναι συνυφασμένη με τη συνύπαρξη· είμαστε όντα ετεροπροσδιοριζόμενα· όταν σπάει ο καθρέφτης των κοινωνικών σχέσεων, χάνουμε το είδωλο του εαυτού μας.

Ίσως πεθαίνουμε όταν σκορπίζουν τα υπάρχοντά μας· όταν τα αντικείμενα που φέρουν επάνω τους το αποτύπωμα της δικής μας καθημερινότητας και ταυτότητας καταλήγουν εδώ κι εκεί· στον παλιατζή, σε λαϊκές αγορές, στην ανακύκλωση, στα σκουπίδια. Όταν οι τοίχοι που κουβαλάνε τα χνότα μας, που για χρόνια απορρόφησαν σιωπηλοί εμπειρίες, χαρές και λύπες, βάφονται, γκρεμίζονται, αποκτούν νέους κατοίκους.

Η Τζορτζ Έλιοτ λέει ότι οι πεθαμένοι μας δεν είναι πεθαμένοι για εμάς μέχρι να τους ξεχάσουμε. Ο Ίρβιν Γιάλομ λέει ότι «ο δεύτερος θάνατος» έρχεται όταν ο τελευταίος άνθρωπος που μας γνώρισε πεθαίνει κι αυτός. O Ντέιβιντ Ίγκλμαν (στο συγκλονιστικό Sum) το πάει λίγο παραπέρα: ο «τρίτος θάνατος» (μετά τον βιολογικό και την ταφή) είναι όταν, κάποια στιγμή στο μέλλον, το όνομά σου προφέρεται για τελευταία φορά.

Η δική μου θεωρία είναι λίγο πιο επιεικής: πεθαίνεις όταν πεθαίνει ο τελευταίος άνθρωπος που επωφελήθηκε από την ύπαρξή σου στη ζωή.

Αυτό αμέσως-αμέσως καλύπτει όλους τους προγόνους όλων των ανθρώπων που ζουν σήμερα στη γη, αφού μάς έδωσαν ζωή· χωρίς αυτούς δεν θα ήμασταν εδώ. Υποθέτω ότι θα πρέπει να καλύπτει κι αυτούς που τους τάισαν και τους έντυσαν· τους γεωργούς και τους βυρσοδέψες που παρήγαγαν τα φαγητά και τα ρούχα τους. Καλύπτει όμως κι άλλους. Καλύπτει τους δασκάλους που σε έμαθαν και σε ενέπνευσαν· και, λογικά, τους δασκάλους τους δικούς τους, και τους δασκάλους αυτών των προηγούμενων, και πάει λέγοντας. Καλύπτει όλους όσους έκαναν οποιαδήποτε μορφή ανακάλυψης ή εφεύρεσης, χειρωνακτικής ή πνευματικής εργασίας, ανώνυμου μόχθου ή επώνυμου θριάμβου, τους καρπούς των οποίων τώρα απολαμβάνουμε ή οι οποίοι διαμόρφωσαν την κοινωνία μας. Καλύπτει όσους ανέλυσαν προβλήματα· και όσους τα έλυσαν.

Καλύπτει όσους διαμόρφωσαν τον τρόπο σκέψης μας, την εξέλιξη της γνώσης, την αντίληψη του εαυτού και του είδους· όσους βοήθησαν να επιτευχθεί η συνύπαρξη, η ελευθερία, το δίκαιο, η μνήμη και η οργανωμένη κοινωνία. Φιλόσοφοι, ψυχολόγοι και προφήτες· στρατιώτες, επαναστάτες και οραματιστές. Συγγραφείς, μυθοπλάστες, τραγωδοί· ρήτορες, μεταφραστές και ηθοποιοί. Ιστορικοί, αρχαιολόγοι, μουσειολόγοι· διευθυντές μουσείων· και σεκιουριτάδες των μουσείων· και οι θείες των σεκιουριτάδων, που τους έφτιαχναν την αγαπημένη τους σούπα. Καθηγητές κοινωνιολογίας, δημοσιογράφοι, και υπάλληλοι στα κυλικεία των νοσοκομείων. Φοροτεχνικοί, λογιστές και εκτελωνιστές. Ταξιτζήδες και οδηγοί λεωφορείων.

Αν όλοι αυτοί ζούνε –και ζούνε, επειδή ό,τι βλέπεις, ακούς, σκέφτεσαι, λες και κάνεις το έφτιαξαν εκείνοι–, τότε κι εσύ θα ζεις ακόμα μεθαύριο.

Ένας διάλογος Επικούρειου και Στωικού, προβληματίζει τους θεούς

Στην αγορά της Αθήνας οι συζητήσεις ήταν το συνηθισμένο και καθημερινό φαινόμενο. Ο καθένας μπορούσε να πει το κοντό του και το μακρύ του, χωρίς τους περιορισμούς και τους κανονισμούς που ίσχυαν στην Εκκλησία του Δήμου. Πολύ συχνά οι συζητήσεις κατέληγαν σε λογομαχίες και καμιά φορά σε χειροδικίες. Δεν ήταν σπάνιες και οι συζητήσεις με θέματα θεωρητικά και υπερβατικά, όπως για παράδειγμα αν υπάρχουν ή όχι θεοί. Έναν τέτοιο διάλογο μεταξύ δύο φιλοσόφων αναφέρει ο Λουκιανός στο έργο του Ζευς τραγωδός.

Το εύρημα του Λουκιανού είναι πως τον διάλογο τον παρακολουθούμε από τη σκοπιά των θεών, που συγκεντρώθηκαν με πρόσκληση του Δία, ο οποίος αποφάσισε να συγκαλέσει «Γενική Συνέλευση» των Θεών, όταν ο Ερμής τον πληροφόρησε πως την επομένη ο επικούρειος Δάμις και ο στωικός Τιμοκλής θα συζητούσαν στην Ποικίλη Στοά για το αν υπάρχουν ή όχι οι θεοί. Ο Δίας θορυβήθηκε πολύ, γιατί αν επικρατούσε η δεύτερη άποψη, υπήρχε κίνδυνος να σταματήσει η ανέγερση ναών και η προσφορά θυσιών.

Ο Λουκιανός βάζει τους θεούς να συμπεριφέρονται σαν τους Αθηναίους πολίτες στην Πνύκα, με προσφωνήσεις του τύπου «άνδρες θεοί» και εισαγωγές όπως «άκουε, σίγα, μη τάραττε», με αντεγκλήσεις και φωνές. Ο Μώμος, που εκπροσωπούσε το πνεύμα της αντιλογίας και της αμφισβήτησης, ουσιαστικά υποστήριζε τον Επικούρειο, ενώ ο άξεστος και καθόλου εύστροφος Ηρακλής, που δεν ανεχόταν φλυαρίες και λόγια, πρότεινε να ματαιώσει τη συζήτηση, κατεβαίνοντας στην Αθήνα και γκρεμίζοντας την Ποικίλη Στοά. Ο Δίας όμως απέρριψε την πρότασή του και του έβαλε πάγο.

Τελικά ο διάλογος έγινε. Από την αρχή καταλαβαίνουμε πως ο σκεπτικιστής Λουκιανός ευνοεί τον Επικούρειο και αντιπαθεί τον Στωικό φιλόσοφο. Παρ’ όλη όμως τη μεροληψία του αυτή, τα επιχειρήματα, που βάζει στο στόμα του υπερασπιστή των θεών, δεν είναι δικά του αλλά τα έχει πάρει από το οπλοστάσιο των απανταχού της γης και πάσης εποχής απολογητών της θρησκείας.

Ούτε είναι δικές του επινοήσεις οι μειωτικοί χαρακτηρισμοί, οι ύβρεις και τα αναθέματα, που αφθονούν στα λεγόμενα του Στωικού. Παντού -και πάντα, οι πάσης φύσεως φανατικοί, οι κάτοχοι της απόλυτης αλήθειας, αντιμετώπιζαν και αντιμετωπίζουν τους αντιρρησίες της αλήθειας αυτής με μειωτικούς χαρακτηρισμούς και συχνά με απειλές.

Έτσι και στο διάλογο αυτό ο ευσεβής και θεοφοβούμενος Τιμοκλής, αντιμετώπισε από την αρχή τον αμφισβητία Δάμη με μειωτικούς χαρακτηρισμούς και βρισιές, ενώ ο επικούρειος φιλόσοφος τον αντιμετώπιζε με χιούμορ και ειρωνεία.

Να μην ξεχνάμε πως οι Επικούρειοι ταύτιζαν τους θεούς με τις φυσικές δυνάμεις και θεωρούσαν πως αποτελούνται και αυτοί από άτομα, πως δεν επεμβαίνανε καθόλου στη ζωή των ανθρώπων και ως εκ τούτου είναι περιττό οι άνθρωποι να προσεύχονται στους θεούς ή να ζητούν από αυτούς οτιδήποτε.

Κατά τη συζήτηση επιτέθηκε πρώτος ο Τιμοκλής, που ρώτησε τον «ιερόσυλο Δάμη», όπως τον αποκάλεσε, να του εξηγήσει γιατί δεν πιστεύει πως υπάρχουν θεοί.

Εκείνος του απάντησε πως δεν έχει καμιά τέτοια υποχρέωση, αλλά αντίθετα αυτός (ο Τιμοκλής) πρέπει να εξηγήσει πού βασίζει την πίστη του πως υπάρχουν οι θεοί, του ζήτησε δε να αποφεύγει χαρακτηρισμούς και βρισιές.

Ο Τιμοκλής αναφέρθηκε τότε στην τάξη που επικρατεί στον κόσμο, που από μόνη της μαρτυρεί την ύπαρξη κάποιου υπέρτατου αρχιτέκτονα, την θεία πρόνοια, που μεριμνά για όλους τους ανθρώπους, για τα θαύματα που κάνουν οι θεοί και για τις θεομηνίες με τις οποίες τιμωρούν τους ασεβείς.

Ο Δάμις, αντικρούοντας τα επιχειρήματα αυτά, υποστήριξε πως η τάξη που επικρατεί στον κόσμο είναι αποτέλεσμα των φυσικών δυνάμεων που τον κυβερνούν, αμφισβήτησε πως υπάρχει θεία πρόνοια, αφού πολλοί εγκληματίες μένουν ατιμώρητοι, ενώ αντίθετα θύματα της θείας οργής πέφτουν καμιά φορά αθώοι. Όταν ο Τιμοκλής τον άκουσε πως δε δεχόταν τη θεία πρόνοια, φώναξε απευθυνόμενος στους ακροατές τους: «Πώς τον ακούτε να τα λέει αυτά, άνθρωποι, και δεν τον παίρνετε με τις πέτρες;»

«Μην ερεθίζεις τους ανθρώπους εναντίον μου» του λέει ο Δάμις, «και στο κάτω κάτω ποιος είσαι συ που θυμώνεις για λογαριασμό των θεών όταν αυτοί δε φαίνονται να ενοχλούνται μ’ αυτά που λέω, εκτός πια αν δε μ’ ακούνε».

«Σ’ ακούνε και θα σε τιμωρήσουν όταν έρθει η ώρα» τον απείλησε ο Τιμοκλής.

«Και πού θα βρουν τον καιρό να νοιαστούν για μένα; Εδώ όπως λες έχουν τόσα και τόσα να κάνουν, με εμένα θα ασχοληθούν; Άλλωστε, σε τόσες και τόσες περιπτώσεις κακουργημάτων, είδες ποτέ να τιμωρούν κανέναν; Εσύ, πες μου, πού βασίζεις τον ισχυρισμό σου πως οι θεοί προνοούν;»

O Τιμοκλής άρχισε να αραδιάζει διάφορα αποσπάσματα από τον Όμηρο και τους Τραγικούς, που κατά την άποψή του αποδείκνυαν τη θεία πρόνοια, ο Δάμις όμως του απάντησε πως όλα αυτά είναι αποκυήματα της φαντασίας των ποιητών και όχι γεγονότα αποδεδειγμένα.

Το πλήθος που παρακολουθούσε τη συζήτηση τον χειροκρότησε και αυτό μεγάλωσε την οργή του Τιμοκλή, που τον ρώτησε:

«Είπες πως οι βωμοί είναι για τους θεούς. Αφού λοιπόν υπάρχουν βωμοί, άρα υπάρχουν θεοί. Τι έχεις να πεις γι’ αυτό;»

«Άσε με πρώτα να γελάσω με το επιχείρημά σου αυτό και μετά σου απαντώ»

«Εσύ ποτέ δε στοματάς να γελάς. Πες τι το γελοίο βλέπεις στο συλλογισμό μου;»

«Αφού συνδέεις την ύπαρξη των θεών από την ύπαρξη των βωμών, δε νομίζω πως έχουμε να πούμε τίποτ’ άλλο, και είναι καιρός να φύγουμε».

«Ομολογείς λοιπόν πως νικήθηκες;»

«Ναι βρε Τιμοκλή. Αφού, όπως οι καταδιωκόμενοι, κατέφυγες στους βωμούς, παραδέχομαι πως με νίκησες».

Και ο Δάμις κίνησε να φύγει, ενώ ο Τιμοκλής έξαλλος τον ακολουθούσε, βρίζοντας κι αυτόν και όλο του το σόι.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ

ΘΟΥΚ 1.20.1–1.22.4

Η μέθοδος του Θουκυδίδη

Προκειμένου να αποδείξει τον ισχυρισμό του ότι ο Πελοποννησιακός πόλεμος ήταν ο πιο αξιόλογος μέχρι τότε, ο ιστορικός εξέθεσε τις αιτίες για τις οποίες οι πρώτες ελληνικές κοινωνίες ήταν αδύναμες και αναφέρθηκε στη θαλασσοκρατορία του Μίνωα, στα Τρωικά και τους Περσικούς πολέμους. Και συνεχίζει:

[1.20.1] Τὰ μὲν οὖν παλαιὰ τοιαῦτα ηὗρον, χαλεπὰ ὄντα παντὶ
ἑξῆς τεκμηρίῳ πιστεῦσαι. οἱ γὰρ ἄνθρωποι τὰς ἀκοὰς τῶν
προγεγενημένων, καὶ ἢν ἐπιχώρια σφίσιν ᾖ, ὁμοίως ἀβασα-
νίστως παρ’ ἀλλήλων δέχονται. [1.20.2] Ἀθηναίων γοῦν τὸ πλῆθος
Ἵππαρχον οἴονται ὑφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος τύραννον
ὄντα ἀποθανεῖν, καὶ οὐκ ἴσασιν ὅτι Ἱππίας μὲν πρεσβύτατος
ὢν ἦρχε τῶν Πεισιστράτου υἱέων, Ἵππαρχος δὲ καὶ Θεσσαλὸς
ἀδελφοὶ ἦσαν αὐτοῦ, ὑποτοπήσαντες δέ τι ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ
καὶ παραχρῆμα Ἁρμόδιος καὶ Ἀριστογείτων ἐκ τῶν ξυνει-
δότων σφίσιν Ἱππίᾳ μεμηνῦσθαι τοῦ μὲν ἀπέσχοντο ὡς
προειδότος, βουλόμενοι δὲ πρὶν ξυλληφθῆναι δράσαντές τι
καὶ κινδυνεῦσαι, τῷ Ἱππάρχῳ περιτυχόντες περὶ τὸ Λεωκό-
ρειον καλούμενον τὴν Παναθηναϊκὴν πομπὴν διακοσμοῦντι
ἀπέκτειναν. [1.20.3] πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα ἔτι καὶ νῦν ὄντα καὶ οὐ
χρόνῳ ἀμνηστούμενα καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες οὐκ ὀρθῶς
οἴονται, ὥσπερ τούς τε Λακεδαιμονίων βασιλέας μὴ μιᾷ
ψήφῳ προστίθεσθαι ἑκάτερον, ἀλλὰ δυοῖν, καὶ τὸν Πιτα-
νάτην λόχον αὐτοῖς εἶναι, ὃς οὐδ’ ἐγένετο πώποτε. οὕτως
ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπὶ
τὰ ἑτοῖμα μᾶλλον τρέπονται. [1.21.1] ἐκ δὲ τῶν εἰρημένων τεκμη-
ρίων ὅμως τοιαῦτα ἄν τις νομίζων μάλιστα ἃ διῆλθον οὐχ
ἁμαρτάνοι, καὶ οὔτε ὡς ποιηταὶ ὑμνήκασι περὶ αὐτῶν ἐπὶ τὸ
μεῖζον κοσμοῦντες μᾶλλον πιστεύων, οὔτε ὡς λογογράφοι
ξυνέθεσαν ἐπὶ τὸ προσαγωγότερον τῇ ἀκροάσει ἢ ἀληθέ-
στερον, ὄντα ἀνεξέλεγκτα καὶ τὰ πολλὰ ὑπὸ χρόνου αὐτῶν
ἀπίστως ἐπὶ τὸ μυθῶδες ἐκνενικηκότα, ηὑρῆσθαι δὲ ἡγησά-
μενος ἐκ τῶν ἐπιφανεστάτων σημείων ὡς παλαιὰ εἶναι
ἀποχρώντως. [1.21.2] καὶ ὁ πόλεμος οὗτος, καίπερ τῶν ἀνθρώπων
ἐν ᾧ μὲν ἂν πολεμῶσι τὸν παρόντα αἰεὶ μέγιστον κρινόντων,
παυσαμένων δὲ τὰ ἀρχαῖα μᾶλλον θαυμαζόντων, ἀπ’ αὐτῶν
τῶν ἔργων σκοποῦσι δηλώσει ὅμως μείζων γεγενημένος
αὐτῶν.

[1.22.1] Καὶ ὅσα μὲν λόγῳ εἶπον ἕκαστοι ἢ μέλλοντες πολεμή-
σειν ἢ ἐν αὐτῷ ἤδη ὄντες, χαλεπὸν τὴν ἀκρίβειαν αὐτὴν
τῶν λεχθέντων διαμνημονεῦσαι ἦν ἐμοί τε ὧν αὐτὸς ἤκουσα
καὶ τοῖς ἄλλοθέν ποθεν ἐμοὶ ἀπαγγέλλουσιν· ὡς δ’ ἂν
ἐδόκουν ἐμοὶ ἕκαστοι περὶ τῶν αἰεὶ παρόντων τὰ δέοντα
μάλιστ’ εἰπεῖν, ἐχομένῳ ὅτι ἐγγύτατα τῆς ξυμπάσης γνώμης
τῶν ἀληθῶς λεχθέντων, οὕτως εἴρηται. [1.22.2] τὰ δ’ ἔργα τῶν
πραχθέντων ἐν τῷ πολέμῳ οὐκ ἐκ τοῦ παρατυχόντος πυνθα-
νόμενος ἠξίωσα γράφειν, οὐδ’ ὡς ἐμοὶ ἐδόκει, ἀλλ’ οἷς τε
αὐτὸς παρῆν καὶ παρὰ τῶν ἄλλων ὅσον δυνατὸν ἀκριβείᾳ
περὶ ἑκάστου ἐπεξελθών. [1.22.3] ἐπιπόνως δὲ ηὑρίσκετο, διότι οἱ
παρόντες τοῖς ἔργοις ἑκάστοις οὐ ταὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν
ἔλεγον, ἀλλ’ ὡς ἑκατέρων τις εὐνοίας ἢ μνήμης ἔχοι. [1.22.4] καὶ
ἐς μὲν ἀκρόασιν ἴσως τὸ μὴ μυθῶδες αὐτῶν ἀτερπέστερον
φανεῖται· ὅσοι δὲ βουλήσονται τῶν τε γενομένων τὸ σαφὲς
σκοπεῖν καὶ τῶν μελλόντων ποτὲ αὖθις κατὰ τὸ ἀνθρώπινον
τοιούτων καὶ παραπλησίων ἔσεσθαι, ὠφέλιμα κρίνειν αὐτὰ
ἀρκούντως ἕξει. κτῆμά τε ἐς αἰεὶ μᾶλλον ἢ ἀγώνισμα ἐς τὸ
παραχρῆμα ἀκούειν ξύγκειται.

***
[1.20.1] Βρήκα λοιπόν την παλιά κατάσταση όπως την περιέγραψα κ' ήταν κάμποσο δύσκολη απ' όλες τις απόψεις, να πιστέψει κανείς στις κάθε λογής πρόχειρες μαρτυρίες. Οι άνθρωποι δηλαδή δέχονται ο ένας από το στόμα του άλλου εξ ίσου ανεξέλεγκτα τα όσα ακούνε για τα περασμένα γεγονότα, ακόμα και όταν πρόκειται για ντόπια πράματα. [1.20.2] Οι περισσότεροι Αθηναίοι, για παράδειγμα, νομίζουν πως ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων σκότωσαν τον Ίππαρχο ενώ τυράννευε, και δεν ξέρουν πως τύραννος ήταν ο Ιππίας ομεγαλύτερος στα χρόνια γιος του Πεισίστρατου, ενώ ο Ίππαρχος και ο Θεσσαλός ήταν αδερφοί του· Επειδή όμως ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων υποψιάστηκαν εκείνη την ήμερα και μάλιστα εκείνη τη στιγμή πως κάτι είχε πληροφορηθεί ο Ιππίας από κάποιον που ήξερε τη συνωμοσία τους, κρατήθηκαν μακρυά από τον Ιππία με την ιδέα πως είχε προειδοποιηθεί, επειδή όμως ήθελαν πριν συλληφθούν να κιντυνέψουν τη ζωή τους αφού θα είχαν κάνει κάποια γενναία πράξη, συντυχαίνοντας με τον Ίππαρχο, που διαρρύθμιζε την Παναθηναϊκή πομπή κοντά στο μνημείο που λεγόταν Λεωκόρειο, τον σκότωσαν. [1.20.3] Και πολλά άλλα ακόμα πιστεύουν οι άλλοι Έλληνες σφαλερά, πράματα που υπάρχουν ακόμα και δε λησμονήθηκαν από το πέρασμα του καιρού, όπως για παράδειγμα, πως οι βασιλιάδες των Λακεδαιμονίων δε ρίχνουν ο καθένας μια ψήφο, αλλά δύο, και πως έχουν αυτοί τον Πιτανάτη λόχο, που ούτε καν υπήρξε ποτέ. Τόσο αδοκίμαστα αναζητούν οι πολλοί την αλήθεια, και στρέφονται προς όσα βρίσκουν έτοιμα.

[1.21.1] Όποιος όμως θα πίστευε αυτά που ανέφερα, στηριγμένος στις αποδείξεις που έδωσα, δε θα λάθευε· και ούτε θα πρέπει να πιστεύει πια εκείνα που ύμνησαν οι ποιητές γι' αυτά, στολίζοντας και μεγαλοποιώντας τα, ούτε όπως τα συγκόλλησαν οι λογογράφοι με σκοπό να τα κάνουν πιο ευχάριστα στους ακροατές παρά αληθινά, χωρίς να τα εξελέγξουν, αφού μάλιστα τα περισσότερα έχουν καταντήσει από το πέρασμα του καιρού να επικρατήσουν σαν απίστευτοι μύθοι, αλλά θα πιστέψει τα δικά μου βλέποντας πως έχουνε διαπιστωθεί ικανοποιητικά, μ' όλο που είναι πολύ παλιά, από τα πιο χτυπητά σημάδια. [1.21.2] Και τούτος ο πόλεμος, αν και οι άνθρωποι κρίνουν πάντα εκείνο τον πόλεμο ως μεγαλύτερο απ' όλους όπου και όσο πολεμούν οι ίδιοι όταν όμως σταματήσει, θαυμάζουν πάλι περισσότερο τα παλιά, τούτος ο πόλεμος θα δείξει πως αλήθεια στάθηκε σπουδαιότερος από κείνους, αν εξετάσομε τις επιχειρήσεις που έγιναν.

[1.22.1] Και όσα μεν είπαν οι διάφοροι ομιλητές, είτε όταν έμελλαν να μπούνε στον πόλεμο, είτε αφού είχαν πια ριχτεί σ' αυτόν, μου ήταν δύσκολο να κρατήσω στη μνήμη μου με τη σειρά ακριβώς τα ίδια τα λόγια τους, τόσο εκείνα που άκουσα μόνος μου, όσο και κείνα που άλλοι μου μετέφεραν απ' αλλού. Αλλά τα έγραψα όπως μου φαινόταν πιο φυσικό να έχει μιλήσει ο καθένας, λέγοντας ό,τι χρειαζόταν για την τότε περίσταση και προσεγγίζοντας όσο περισσότερο μπορούσα στην γενικήν έννοια όσων είπαν· [1.22.2] τις πράξεις όμως που έγιναν στον πόλεμο δε θεώρησα άξιό μου να τις πληροφορηθώ απ' οποιονδήποτε έτυχε να βρίσκεται εκεί, ούτε όπως μου φαινόταν πιθανό να έγιναν αλλά τα εξέτασα λεπτόλογα, και κείνα που είδα με τα μάτια μου, και όσα έμαθα από άλλους, κοσκινίζοντάς τα με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. [1.22.3] Ολ' αυτά βρέθηκαν με πολύν κόπο, γιατί όσοι παραστάθηκαν σε μια μάχη δεν έλεγαν ο καθένας τα ίδια πράματα, αλλά σύμφωνα με όσα θυμόταν ο καθένας, και με την προτίμησή του προς τη μια ή την άλλη μερίδα. [1.22.4] Κι όταν ακούει κανείς την ιστορία, ίσως δε φαίνεται τόσο ευχάριστο ότι δε μοιάζει με παραμύθι· όσοι όμως θελήσουν να εξετάσουν την καθαρή αλήθεια των όσων έγιναν, και εκείνων που μέλλουν κάποτε να ξαναγίνουν, όπως είναι η φύση των ανθρώπων, ή τα ίδια ή παρόμοια, θα μου φτάσει αν αυτοί τα κρίνουν ωφέλιμα. Γιατί το έργο μου έχει συγγραφεί περισσότερο για να το 'χουν οι άνθρωποι αιώνιο χτήμα τους παρά σαν αγώνισμα για να τ' ακούσει κανείς μια μόνο φορά.