Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΡΗΤΟΡΙΚΗ, ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Κόνωνος § 3-12

Διαπληκτισμοί θερμόαιμων Αθηναίων

Δεν γνωρίζουμε πότε εκφωνήθηκε ο λόγος. Με βάση τα αναφερόμενα στην § 3 έχουν προταθεί, με επιφυλάξεις, τα έτη 355 και 341 π.Χ..

Ο κατά τα άλλα άγνωστος νεαρός Αθηναίος Αρίστων διώκει με τη διαδικασία της δίκης αἰκείας (μήνυση για κακοποίηση) τον αρκετά μεγαλύτερό του Κόνωνα. Σύμφωνα με την εκδοχή του κατήγορου, όλα ξεκίνησαν πριν από δύο χρόνια, όταν, στη διάρκεια μιας στρατιωτικής εξόδου στο Πάνακτο οι γιοι του κατηγορούμενου, που μεθοκοπούσαν καθημερινά από το πρωί ώς το βράδυ, φέρονταν προκλητικά, στην αρχή απέναντι στους δούλους του Αρίστωνα, στη συνέχεια όμως και απέναντι στον ίδιο: τους έβριζαν, ασχημονούσαν εις βάρος τους και έφτασαν ακόμη να εισβάλουν στη σκηνή τους και να τους ξυλοκοπήσουν.

Παρά το γεγονός ότι ο κατήγορος, μετά την επιστροφή στην πόλη, δεν έδωσε συνέχεια στο θέμα, όταν ένα βράδυ, ενώ περπατούσε με κάποιο φίλο του στην αγορά, συναντήθηκε τυχαία με τον ένα γιο του Κόνωνα, δέχθηκε λίγο αργότερα επίθεση από τον Κόνωνα, τον γιο του και την παρέα τους και κακοποιήθηκε βάναυσα. Έτσι αναγκάστηκε να προσφύγει στη δικαιοσύνη.

Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από την αρχή της διήγησης του λόγου, που δικαίως έχει χαρακτηριστεί «λαμπρό δείγμα επιδέξιας ηθοποιίας». (Ἠθοποιία ονομάζεται η προσαρμογή των λεγομένων στον χαρακτήρα του ομιλούντος. Αριστοτέχνης στην ἠθοποιία θεωρείται ο Λυσίας, βλ. το Κείμενο από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα, τόμ. 3).

Κατὰ Κόνωνος § 3-12

[3] ἐξῆλθον ἔτος τουτὶ τρίτον εἰς Πάνακτον φρουρᾶς ἡμῖν προγραφείσης. ἐσκήνωσαν οὖν οἱ υἱεῖς οἱ Κόνωνος τουτουὶ ἐγγὺς ἡμῶν, ὡς οὐκ ἂν ἐβουλόμην· ἡ γὰρ ἐξ ἀρχῆς ἔχθρα καὶ τὰ προσκρούματ᾽ ἐκεῖθεν ἡμῖν συνέβη· ἐξ ὧν δέ, ἀκούσεσθε. ἔπινον ἑκάστοθ᾽ οὗτοι τὴν ἡμέραν, ἐπειδὴ τάχιστ᾽ ἀριστήσαιεν, ὅλην, καὶ τοῦθ᾽, ἕως περ ἦμεν ἐν τῇ φρουρᾷ, διετέλουν ποιοῦντες. ἡμεῖς δ᾽ ὥσπερ ἐνθάδ᾽ εἰώθειμεν, οὕτω διήγομεν καὶ ἔξω. [4] ἣν οὖν δειπνοποιεῖσθαι τοῖς ἄλλοις ὥραν συμβαίνοι, ταύτην ἂν ἤδη ἐπαρῴνουν οὗτοι, τὰ μὲν πόλλ᾽ εἰς τοὺς παῖδας ἡμῶν τοὺς ἀκολούθους, τελευτῶντες δὲ καὶ εἰς ἡμᾶς αὐτούς. φήσαντες γὰρ καπνίζειν αὑτοὺς ὀψοποιουμένους τοὺς παῖδας ἢ κακῶς λέγειν, ὅ τι τύχοιεν, ἔτυπτον καὶ τὰς ἀμίδας κατεσκεδάννυον καὶ προσεούρουν, καὶ ἀσελγείας καὶ ὕβρεως οὐδ᾽ ὁτιοῦν ἀπέλειπον. ὁρῶντες δ᾽ ἡμεῖς ταῦτα καὶ λυπούμενοι τὸ μὲν πρῶτον ἀπεπεμψάμεθα, ὡς δ᾽ ἐχλεύαζον ἡμᾶς καὶ οὐκ ἐπαύοντο, τῷ στρατηγῷ τὸ πρᾶγμ᾽ εἴπομεν κοινῇ πάντες οἱ σύσσιτοι προσελθόντες, οὐκ ἐγὼ τῶν ἄλλων ἔξω. [5] λοιδορηθέντος δ᾽ αὐτοῖς ἐκείνου καὶ κακίσαντος αὐτοὺς οὐ μόνον περὶ ὧν εἰς ἡμᾶς ἠσέλγαινον, ἀλλὰ καὶ περὶ ὧν ὅλως ἐποίουν ἐν τῷ στρατοπέδῳ, τοσούτου ἐδέησαν παύσασθαι ἢ αἰσχυνθῆναι, ὥστ᾽ ἐπειδὴ θᾶττον συνεσκότασεν, εὐθὺς ὡς ἡμᾶς εἰσεπήδησαν ταύτῃ τῇ ἑσπέρᾳ, καὶ τὸ μὲν πρῶτον κακῶς ἔλεγον, τελευτῶντες δὲ καὶ πληγὰς ἐνέτειναν ἐμοί, καὶ τοσαύτην κραυγὴν καὶ θόρυβον περὶ τὴν σκηνὴν ἐποίησαν ὥστε καὶ τὸν στρατηγὸν καὶ τοὺς ταξιάρχους ἐλθεῖν καὶ τῶν ἄλλων στρατιωτῶν τινάς, οἵπερ ἐκώλυσαν μηδὲν ἡμᾶς ἀνήκεστον παθεῖν μηδ᾽ αὐτοὺς ποιῆσαι παροινουμένους ὑπὸ τουτωνί. [6] τοῦ δὲ πράγματος εἰς τοῦτο προελθόντος, ὡς δεῦρ᾽ ἐπανήλθομεν, ἦν ὑμῖν, οἷον εἰκός, ἐκ τούτων ὀργὴ καὶ ἔχθρα πρὸς ἀλλήλους. μὰ τοὺς θεοὺς οὐ μὴν ἔγωγ᾽ ᾠόμην δεῖν οὔτε δίκην λαχεῖν αὐτοῖς οὔτε λόγον ποιεῖσθαι τῶν συμβάντων οὐδένα, ἀλλ᾽ ἐκεῖν᾽ ἁπλῶς ἐγνώκειν τὸ λοιπὸν εὐλαβεῖσθαι καὶ φυλάττεσθαι μὴ πλησιάζειν τοῖς τοιούτοις. πρῶτον μὲν οὖν τούτων ὧν εἴρηκα βούλομαι τὰς μαρτυρίας παρασχόμενος, μετὰ ταῦθ᾽ οἷ᾽ ὑπ᾽ αὐτοῦ τούτου πέπονθ᾽ ἐπιδεῖξαι, ἵν᾽ εἰδῆθ᾽ ὅτι ᾧ προσῆκεν τοῖς τὸ πρῶτον ἁμαρτηθεῖσιν ἐπιτιμᾶν, οὗτος αὐτὸς πρότερος πολλῷ δεινότερ᾽ εἴργασται.
ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ
[7] ὧν μὲν τοίνυν οὐδέν᾽ ᾤμην δεῖν λόγον ποιεῖσθαι, ταῦτ᾽ ἐστίν. χρόνῳ δ᾽ ὕστερον οὐ πολλῷ περιπατοῦντος, ὥσπερ εἰώθειν, ἑσπέρας ἐν ἀγορᾷ μου μετὰ Φανοστράτου τοῦ Κηφισιέως, τῶν ἡλικιωτῶν τινός, παρέρχεται Κτησίας ὁ υἱὸς ὁ τούτου, μεθύων, κατὰ τὸ Λεωκόριον, ἐγγὺς τῶν Πυθοδώρου. κατιδὼν δ᾽ ἡμᾶς καὶ κραυγάσας, καὶ διαλεχθείς τι πρὸς αὑτὸν οὕτως ὡς ἂν μεθύων, ὥστε μὴ μαθεῖν ὅ τι λέγοι, παρῆλθε πρὸς Μελίτην ἄνω. ἔπινον δ᾽ ἄρ᾽ ἐνταῦθα (ταῦτα γὰρ ὕστερον ἐπυθόμεθα) παρὰ Παμφίλῳ τῷ γναφεῖ Κόνων οὑτοσί, Διότιμός τις, Ἀρχεβιάδης, Σπίνθαρος ὁ Εὐβούλου, Θεογένης ὁ Ἀνδρομένους, πολλοί τινες, οὓς ἐξαναστήσας ὁ Κτησίας ἐπορεύετ᾽ εἰς τὴν ἀγοράν. [8] καὶ ἡμῖν συμβαίνει ἀναστρέφουσιν ἀπὸ τοῦ Φερρεφαττίου καὶ περιπατοῦσιν πάλιν κατ᾽ αὐτό πως τὸ Λεωκόριον εἶναι, καὶ τούτοις περιτυγχάνομεν. ὡς δ᾽ ἀνεμείχθημεν, εἷς μὲν αὐτῶν, ἀγνώς τις, Φανοστράτῳ προσπίπτει καὶ κατεῖχεν ἐκεῖνον, Κόνων δ᾽ οὑτοσὶ καὶ ὁ υἱὸς αὐτοῦ καὶ ὁ Ἀνδρομένους υἱὸς ἐμοὶ προσπεσόντες τὸ μὲν πρῶτον ἐξέδυσαν, εἶθ᾽ ὑποσκελίσαντες καὶ ῥάξαντες εἰς τὸν βόρβορον οὕτω διέθηκαν ἐναλλόμενοι καὶ ὑβρίζοντες, ὥστε τὸ μὲν χεῖλος διακόψαι, τοὺς δ᾽ ὀφθαλμοὺς συγκλεῖσαι· οὕτω δὲ κακῶς ἔχοντα κατέλιπον, ὥστε μήτ᾽ ἀναστῆναι μήτε φθέγξασθαι δύνασθαι. κείμενος δ᾽ αὐτῶν ἤκουον πολλὰ καὶ δεινὰ λεγόντων. [9] καὶ τὰ μὲν ἄλλα καὶ βλασφημίαν ἔχει τινὰ καὶ ὀνομάζειν ὀκνήσαιμ᾽ ἂν ἐν ὑμῖν ἔνια, ὃ δὲ τῆς ὕβρεώς ἐστι τῆς τούτου σημεῖον καὶ τεκμήριον τοῦ πᾶν τὸ πρᾶγμ᾽ ὑπὸ τούτου γεγενῆσθαι, τοῦθ᾽ ὑμῖν ἐρῶ· ᾖδε γὰρ τοὺς ἀλεκτρυόνας μιμούμενος τοὺς νενικηκότας, οἱ δὲ κροτεῖν τοῖς ἀγκῶσιν αὐτὸν ἠξίουν ἀντὶ πτερύγων τὰς πλευράς. καὶ μετὰ ταῦτ᾽ ἐγὼ μὲν ἀπεκομίσθην ὑπὸ τῶν παρατυχόντων γυμνός, οὗτοι δ᾽ ᾤχοντο θοἰμάτιον λαβόντες μου. ὡς δ᾽ ἐπὶ τὴν θύραν ἦλθον, κραυγὴ καὶ βοὴ τῆς μητρὸς καὶ τῶν θεραπαινίδων ἦν, καὶ μόγις ποτ᾽ εἰς βαλανεῖον ἐνεγκόντες με καὶ περιπλύναντες ἔδειξαν τοῖς ἰατροῖς. ὡς οὖν ταῦτ᾽ ἀληθῆ λέγω, τούτων ὑμῖν τοὺς μάρτυρας παρέξομαι.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ[10] συνέβη τοίνυν, ὦ ἄνδρες δικασταί, καὶ Εὐξίθεον τουτονὶ τὸν Χολλῄδην, ὄνθ᾽ ἡμῖν συγγενῆ, καὶ Μειδίαν μετὰ τούτου ἀπὸ δείπνου ποθὲν ἀπιόντας περιτυχεῖν πλησίον ὄντι μοι τῆς οἰκίας ἤδη, καὶ εἴς τε τὸ βαλανεῖον φερομένῳ παρακολουθῆσαι, καὶ ἰατρὸν ἄγουσιν παραγενέσθαι. οὕτω δ᾽ εἶχον ἀσθενῶς ὥστε, ἵνα μὴ μακρὰν φεροίμην οἴκαδ᾽ ἐκ τοῦ βαλανείου, ἐδόκει τοῖς παροῦσιν ὡς τὸν Μειδίαν ἐκείνην τὴν ἑσπέραν κομίσαι, καὶ ἐποίησαν οὕτω. λάβ᾽ οὖν καὶ τὰς τούτων μαρτυρίας, ἵν᾽ εἰδῆθ᾽ ὅτι πολλοὶ συνίσασιν ὡς ὑπὸ τούτων ὑβρίσθην.
ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ
λαβὲ δὴ καὶ τὴν τοῦ ἰατροῦ μαρτυρίαν.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ[11] τότε μὲν τοίνυν παραχρῆμ᾽ ὑπὸ τῶν πληγῶν ἃς ἔλαβον καὶ τῆς ὕβρεως οὕτω διετέθην, ὡς ἀκούετε καὶ μεμαρτύρηται παρὰ πάντων ὑμῖν τῶν εὐθὺς ἰδόντων. μετὰ δὲ ταῦτα τῶν μὲν οἰδημάτων τῶν ἐν τῷ προσώπῳ καὶ τῶν ἑλκῶν οὐδὲν ἔφη φοβεῖσθαι λίαν ὁ ἰατρός, πυρετοὶ δὲ παρηκολούθουν μοι συνεχεῖς καὶ ἀλγήματα, ὅλου μὲν τοῦ σώματος πάνυ σφοδρὰ καὶ δεινά, μάλιστα δὲ τῶν πλευρῶν καὶ τοῦ ἤτρου, καὶ τῶν σιτίων ἀπεκεκλείμην. [12] καὶ ὡς μὲν ὁ ἰατρὸς ἔφη, εἰ μὴ κάθαρσις αἵματος αὐτομάτη μοι πάνυ πολλὴ συνέβη περιωδύνῳ ὄντι καὶ ἀπορουμένῳ ἤδη, κἂν ἔμπυος γενόμενος διεφθάρην· νῦν δὲ τοῦτ᾽ ἔσῳσεν τὸ αἷμ᾽ ἀποχωρῆσαν.

***

[3] Πριν από δύο χρόνια στρατεύτηκα στο Πάνακτο,¹ όπου είχαμε κληθεί να υπηρετήσουμε ως φρουροί. Οι γιοι του κατηγορουμένου Κόνωνος κατασκήνωσαν τότε κοντά μας -που είθε να μην είχε συμβεί· γιατί από εκεί ξεκίνησαν αρχικά η έχθρα και οι καβγάδες. Το πώς, θα το ακούσετε. Αυτοί, με το που τέλειωναν το πρωινό φαγητό, άρχιζαν να πίνουν και μονίμως έπιναν όλη μέρα. Όσον καιρό υπηρετούσαμε ως φρουροί, αυτό το έκαναν ανελλιπώς. Εμείς πάλι, όπως είχαμε συνηθίσει εδώ, έτσι ζούσαμε και εκεί. [4] Την ώρα λοιπόν που οι άλλοι συνήθως δειπνούν,² αυτοί, ήδη τότε, είχαν μεθύσει και παρεκτρέπονταν. Τις πιο πολλές φορές τα έβαζαν με τους δούλους που μας συνόδευαν, στο τέλος όμως και μαζί μας. Προφασιζόμενοι δηλ. ότι οι δούλοι, όταν μαγείρευαν, τους ενοχλούσαν με τον καπνό ή ότι τους έβριζαν -αναλόγως, ό,τι τους κατέβαινε-, τους χτυπούσαν, άδειαζαν πάνω τους τα δοχεία νυκτός, ουρούσαν πάνω τους και γενικά εξαντλούσαν κάθε είδος αισχρότητας και υβριστικής συμπεριφοράς. Εμείς τα βλέπαμε αυτά και είχαμε αγανακτήσει· ωστόσο στην αρχή κοιτάξαμε απλώς να τους διώξουμε. Όταν όμως μας εχλεύαζαν και δεν έλεγαν να σταματήσουν, απευθυνθήκαμε στον στρατηγό και τον ενημερώσαμε -όλο το τμήμα μαζί, όχι εγώ χωριστά από τους άλλους. [5] Εκείνος τους επέπληξε αυστηρά και τους επιτίμησε όχι μόνο για όσα προκλητικά έκαναν εις βάρος μας αλλά και για την εν γένει συμπεριφορά τους στο στρατόπεδο. Αυτοί ούτε που διανοήθηκαν να σταματήσουν ή να ντραπούν -κάθε άλλο. Μόλις έπεσε το σκοτάδι, αμέσως εισέβαλαν το βράδυ εκείνο στη σκηνή μας και στην αρχή μας έβριζαν μόνο, στο τέλος όμως έφτασαν να με ξυλοκοπήσουν κιόλας. Φωνασκούσαν μάλιστα τόσο και προκάλεσαν τέτοια αναστάτωση γύρω από τη σκηνή, ώστε να έλθει ο ίδιος ο στρατηγός και οι ταξίαρχοι³ και μερικοί από τους άλλους στρατιώτες -σ᾽ αυτούς οφείλεται ότι δεν πάθαμε, αλλά και δεν κάναμε, κάτι ανεπανόρθωτο, έτσι που μας προπηλάκιζαν εκείνοι. [6] Αφού το πράγμα έφτασε εκεί που έφτασε, μετά την επάνοδό μας στην πόλη, υπήρχε, όπως ήταν αναμενόμενο, έπειτα από αυτά που είχαν γίνει, οργή και έχθρα και από τις δύο πλευρές. Ωστόσο εγώ, μα τους θεούς, ειλικρινά δεν πίστευα ότι έπρεπε να υποβάλω μήνυση εναντίον τους ή να δώσω συνέχεια στο θέμα. Απλώς είχα αποφασίσει ένα πράγμα: στο εξής να προσέχω και να αποφεύγω να συναναστρέφομαι τέτοια πρόσωπα. Θέλω λοιπόν κατ᾽ αρχάς να προσκομίσω τις μαρτυρίες για όσα είπα και εν συνεχεία να σας εκθέσω τι έχω τραβήξει από τον ίδιο τον κατηγορούμενο, για να γνωρίζετε ότι εκείνος που όφειλε να στηλιτεύσει τα αρχικά έκτροπα, αυτός ο ίδιος έχει κάνει πρώτος πολύ χειρότερα.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

[7] Τα ζητήματα λοιπόν στα οποία νόμιζα ότι δεν πρέπει να δοθεί συνέχεια, είναι αυτά. Όμως, έπειτα από ένα όχι ιδιαιτέρως μεγάλο διάστημα, ενώ ένα βράδυ περπατούσα, όπως το συνήθιζα, στην αγορά μαζί με τον Φανόστρατο από την Κηφισιά, ένα συνομήλικό μου, περνάει μεθυσμένος δίπλα μας, εκεί προς το Λεωκόριο,⁴ κοντά στο σπίτι του Πυθόδωρου,⁵ ο Κτησίας, ο γιος αυτού. Μόλις μας είδε, έβγαλε μια κραυγή και αφού μιλώντας μόνος του είπε κάτι, όπως θα το έλεγε ένας μεθυσμένος, ώστε να μην καταλάβουμε τι λέει, πέρασε πάνω προς την Μελίτη.⁶ Ο λόγος ήταν ότι εκεί -αυτά τα μάθαμε αργότερα- έπιναν στο σπίτι του Πάμφιλου του γναφέα⁷ ο κατηγορούμενος Κόνων, κάποιος Διότιμος, ο Αρχεβιάδης,⁸ ο Σπίνθαρος ο γιος του Εύβουλου,⁹ ο Θεογένης ο γιος του Ανδρομένη και κάποιοι ακόμη, ουκ ολίγοι· αυτούς τους ξεσήκωσε ο Κτησίας και προχώρησε προς την αγορά. [8] Την ώρα που εμείς περπατώντας επιστρέφαμε από τον ναό της Περσεφόνης,¹⁰ συνέπεσε να βρεθούμε και πάλι κάπου κοντά στο Λεωκόριο, οπότε πέφτουμε πάνω τους. Μόλις συναπαντηθήκαμε, κάποιος απ᾽ αυτούς, ένας που δεν τον γνώριζα, επιτίθεται στον Φανόστρατο και τον ακινητοποιεί, ενώ ο κατηγορούμενος Κόνων και ο γιος του και ο γιος του Ανδρομένη όρμησαν επάνω μου. Το πρώτο που έκαναν ήταν να μου βγάλουν το ιμάτιο. Έπειτα, αφού με ανέτρεψαν και με πέταξαν μέσα στο βόρβορο, με κακοποίησαν τόσο, ποδοπατώντας με και βιαιοπραγώντας εις βάρος μου, ώστε να μου σκίσουν το χείλος και να μου βουλώσουν τα μάτια. Με εγκατέλειψαν μάλιστα σε τέτοιο χάλι ώστε να μην μπορώ ούτε να σηκωθώ ούτε να μιλήσω. Και όπως ήμουνα πεσμένος κάτω, τους άκουγα που έλεγαν πολλά και φοβερά. [9] Τα περισσότερα ήσαν βωμολοχίες, κάποιες από τις οποίες εγώ θα δίσταζα ακόμα και να τις επαναλάβω ενώπιόν σας. Ένα στοιχείο ωστόσο, που αποκαλύπτει την υβριστική νοοτροπία του κατηγορουμένου και αποδεικνύει ότι τα πάντα τα έκανε αυτός, θα σας το αναφέρω. Αυτός, λοιπόν, μιμούμενος τα κοκόρια που νικούν, έκανε πως λαλεί, ενώ οι άλλοι του ζητούσαν, αντί με φτερά, να χτυπάει με τους αγκώνες τα πλευρά. Στη συνέχεια εγώ μεταφέρθηκα από περαστικούς στο σπίτι μου ημίγυμνος, ενώ αυτοί επήραν το ιμάτιό μου και εξαφανίστηκαν. Μόλις έφθασα στην πόρτα του σπιτιού, ακολούθησε θρήνος και οδυρμός από τη μητέρα μου και τις υπηρέτριες. Τελικά, είδαν κι έπαθαν οι άνθρωποι που με μετέφεραν να με πάνε κάποτε στο λουτρό, να με πλύνουν καθαρά και μετά να με παρουσιάσουν στους γιατρούς. Για το ότι πάντως λέω την αλήθεια, επ᾽ αυτού θα σας παρουσιάσω μάρτυρες.

ΜΑΡΤΥΡΕΣ

[10] Συνέβη μάλιστα, άνδρες δικαστές, να με συναντήσουν, όταν βρισκόμουν ήδη κοντά στο σπίτι μου, και ο παρών στο δικαστήριο Ευξίθεος ο Χολλήδης,¹¹ που είναι συγγενής μας, και μαζί του ο Μειδιάς, που επέστρεφαν από κάπου όπου είχαν δειπνήσει, και να με συνοδεύσουν κατά τη μεταφορά μου στο λουτρό και να είναι παρόντες όταν έφεραν γιατρό. Ήμουν δε τόσο εξαντλημένος, ώστε, για να μη μεταφερθώ σε μεγάλη απόσταση από το λουτρό στο σπίτι μου, οι παρόντες εθεώρησαν προτιμότερο να με πάνε το βράδυ εκείνο στο σπίτι του Μειδία, πράγμα που και έκαναν. Πάρε λοιπόν και τις δικές τους μαρτυρίες, για να έχετε υπόψη σας ότι πολλοί γνωρίζουν πόσο υβριστική αντιμετώπιση είχα από αυτούς.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

Πάρε τώρα και τη μαρτυρία του γιατρού.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ

[11] Τότε λοιπόν, η άμεση συνέπεια από τα χτυπήματα που δέχτηκα και από την κακοποίησή μου ήταν να βρεθώ στην κατάσταση που σας περιγράφω και την οποία έχουν επιβεβαιώσει με τη μαρτυρία τους όλοι εκείνοι που με είδαν την πρώτη στιγμή. Μετά, ο γιατρός έλεγε ότι δεν ανησυχούσε ιδιαίτερα για τα πρηξίματα στο πρόσωπο και τα τραύματα, συνεχώς όμως είχα πυρετό και πόνους, σε όλο μου το σώμα εντονότατους και ανυπόφορους, ιδιαίτερα όμως στα πλευρά και το στομάχι και μου είχε κοπεί η όρεξη. [12] Όπως είπε μάλιστα ο γιατρός, αν δεν είχε μεσολαβήσει από μόνη της ισχυρότατη αιμορραγία, όταν ήδη είχα αφόρητους πόνους και με είχαν ξεγράψει, θα έπιανα πύον και θα πέθαινα. Τώρα με έσωσε το αίμα που έχασα.

--------------------

¹ Αθηναϊκό φρούριο στα όρια της Αττικής με την Βοιωτία.

² Οι αρχαίοι δειπνούσαν κατά κανόνα πριν από τη δύση του ήλιου, όπως συνάγεται και από τον τρόπο με τον οποίο προσδιόριζαν το χρόνο αφίξεως των καλεσμένων («όταν η σκιά θα έχει τόσο μήκος»).

³ Οι ταξίαρχοι ήσαν δέκα, ένας από κάθε φυλή. Κάθε ταξίαρχος διοικούσε μία τάξιν (το τμήμα των οπλιτών που προερχόταν από μία φυλή).

⁴ Το Λεωκόριο ήταν μνημείο (ή ιερό) αφιερωμένο στις τρεις κόρες του Λεώ, τις οποίες θυσίασε ο πατέρας τους για τη σωτηρία της χώρας τους, όπως απαιτούσε ένας χρησμός. Η ακριβής θέση του Λεωκορίου δεν είναι γνωστή· ξέρουμε πάντως ότι βρισκόταν κοντά στην αγορά και ότι ήταν προσφιλής τόπος συναντήσεων.

⁵ Πιθανώς είναι ο έμπορος που αναφέρεται και σε ένα λόγο του Ισοκράτη.

⁶ Περιοχή στα νοτιοδυτικά της αγοράς, όπου βρισκόταν η Πνύκα.

⁷ Οι γναφείς επεξεργάζονταν, έξαιναν και ελεύκαιναν τα μάλλινα υφάσματα.

⁸ Παραδίδεται ότι είχε ασχοληθεί με την πολιτική.

⁹ Πιθανώς ο Εύβουλος είναι ο επιφανής πολιτικός, ο αντίπαλος του Δημοσθένη.

¹⁰ Ο ναός βρισκόταν κοντά στην αγορά, αλλά η ακριβής θέση δεν είναι γνωστή.

¹¹ Xoλλῇδαι: δήμος της Αττικής που υπαγόταν στην Λεοντίδα φυλή.

Οι ορφικοί φιλόσοφοι

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν κι άλλες ομάδες στοχαστών, φιλόσοφων και θεολόγων εκτός από τους Πυθαγόρειους. Μια από τις σημαντικότερες, και πιο παράτολμες, ήταν οι Ορφικοί φιλόσοφοι, οι οποίοι επηρέασαν στο μέγιστο τις περισσότερες σημερινές μονοθεϊστικές θρησκείες.

Οι Ορφικοί τόλμησαν ένα γενναίο και ριζοσπαστικό βήμα για την εποχή τους.

Πίστεψαν ότι, όχι μόνο είναι δυνατή η επιστροφή του νεκρού στον επίγειο κόσμο (μετενσάρκωση), αλλά ότι μπορεί κάποιος να βγει από τον αιώνιο κύκλο των συνεχόμενων μετενσαρκώσεων. Στην Ολβία του Ε. Πόντου, ανακαλύφθηκαν οστέινες πλάκες, του 5ου πχ αιώνα, με τη συμβολικό σύνθημα:

ΒΙΟΣ - ΘΑΝΑΤΟΣ - ΒΙΟΣ

Οι ορφικοί υπήρξαν πρόδρομοι της φιλοσοφικής σκέψεις, και από τον 5ο αιώνα πΧ έχουμε γραπτά κείμενα που αποδίδονταν στον Ορφέα. Οι Ορφικές δοξασίες λέγονταν Ιεροί Λόγοι. Αυτή είναι και μια σημαντική τους διάφορα με τους Πυθαγόρειους, οι οποίοι δε προτιμούσαν το γραπτό λόγο. Οι δοξασίες αυτές σώζονται μέχρι σήμερα μέσα από τα έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ηροδότου, καθώς και κάποιων Πλατωνικών φιλόσοφων όπως το Πλωτίνο, το Πορφύριο, το Δαμάσκιο αλλά και Χριστιανών συγγραφέων όπως ο Αθηναγόρας και ο Κλήμης. Αυθεντικά κείμενα Ορφικών ανακαλύπτονται συνέχεια (οστέινες πλάκες, ταφικοί πάπυροι) από τον Ε. Πόντο μέχρι και την νότια Ιταλία και τη Κρήτη.

Υπάρχουν πολλές ομοιότητες με τους Πυθαγόρειους και αν και δε ταυτίζονται, δανείζονται πολλά στοιχεία οι μεν από τους δε.

ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΟΡΦΙΚΩΝ

Οι Ορφικοί δίδασκαν ότι το σώμα είναι μια φυλακή της ψυχής, όπου η ψυχή εκεί μέσα, φυλάγεται, (σώζεται, κι απ εκεί η λέξη σώμα) έως ότου να εκτίσει τη ποινή της. Έλεγαν οτι με διάφορες ιεροτελεστίες μπορούσαν να εξαγνίσουν τους ανθρώπους και τη πόλη (αφού η πόλη είναι μια μεγέθυνση του ανθρώπου) από τα κρίματά τους (Πλάτωνας-Πολιτεια). Ποτέ δεν έτρωγαν ή θυσίαζαν ζώα, αντίθετα δίδασκαν τους ανθρώπους να αποφεύγουν κάθε αιματοχυσία (Αριστοφάνης - Βάτραχοι / Πλάτωνας - Νόμοι). Το 5ο αιώνα πΧ. πολλοί θίασοι, όπως έλεγαν τις ομάδες των Ορφικών, γύριζαν όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και μιλάγανε για την αθανασία της ψυχής και για την επαναγέννηση, έτσι που η λέξη Ορφικός έγινε συνώνυμο της μετενσάρκωσης.

ΟΙ 3 ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΠΙΣΤΗΣ
 

Η πρώτη και πιο σημαντική δοξασία είναι ο διαχωρισμός της ψυχής από το σώμα σαν μια ξεχωριστή οντότητα. Μέχρι τότε οι Έλληνες πίστευαν ότι η ψυχή είναι ένα πιστό αλλά αύλο αντίγραφο του σώματος, που εγκαταλείπει το νεκρό τη στιγμή του θανάτου για να οδηγηθεί στο Βασίλειο του Άδη, κάτι που πίστευαν και οι Αιγύπτιοι και πέρασε και σε μας. Οι Ορφικοί όμως είπαν ότι η ψυχή είναι αυτό που υποκινεί τον άνθρωπο, η αρχή όλων, άρα το σώμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας τάφος ή μια φυλακή της ψυχής. Η ψυχή είναι ο πραγματικός άνθρωπος.

Αυτή είναι στην ουσία και η δεύτερη δοξασία που ερμηνεύει το σώμα ως σήμα, ως ταφικο μνημείο δηλαδή, αλλά και ως σημείων, σημάδι δηλαδή ότι η ψυχή κινείτε. Αυτό σημαίνει ότι επειδή η ψυχή, λόγω του νόμου της Ανάγκης (νόμοι της φθοράς, του πόνου, της θλίψης, της δυστυχίας, της πείνας), πρέπει αναγκαστικά να βρίσκετε σε σώμα, το σώμα αυτό, αν και φυλακή, σώζει τη ψυχή.

Το γιατί και πως μας εξηγεί η τρίτη δοξασία που είναι η πίστη στη μετενσάρκωση. Αφού τελικά η ψυχή είναι ξεχωριστή από το σώμα και απλά σώζεται μεσώ αυτού, άρα κάθε φορά που πεθαίνουμε, η ψυχή ψάχνει ένα άλλο σώμα. Ποιος όμως νόμος όρισε το δέσιμο της ψυχής με το σώμα? Πίστευαν ότι αφού η ψυχή είναι θεϊκή και κάτι την αναγκάζει να δεθεί κάπου, αυτό πρέπει να είναι ένα είδος τιμωρίας για ένα προγενέστερο αμάρτημα της. Έτσι περνώντας από το σώμα, εκτός το ότι φυλακίζετε, λυτρώνετε κιόλας, εκτίει κάποια ποινή κι όταν αυτή λήξει, σταματάει και ο φαύλος κύκλος της επαναλαμβανόμενης μετενσάρκωσης.

ΤΟ ΠΡΟΓΟΝΙΚΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ

 

Συνεπώς ένα αμάρτημα είναι το αίτιο της μετενσάρκωσης του ανθρώπου. Οι Ορφικοί με το μύθο τους, του διαμελισμού του Διόνυσου από τους Τιτάνες μας εξηγούν ποιο ήταν αυτό.

Σύμφωνα με τους Ορφικούς, για όλα ευθύνονται οι ανήθικοι προγονοί των ανθρώπων, οι Τιτάνες. Σύμφωνα μ αυτό το μύθο ο Διόνυσος, γιος του Δια και της Περσεφόνης (νόμιμη γυναίκα του Πλούτωνα) και τελευταίος κάτοχος του βασιλικού σκήπτρου, όταν ήταν ακόμα παιδί, προσεγγίστηκε από τους Τιτάνες, στα ανάκτορα της Κρήτης. Στο μικρό Διόνυσο πρόσφεραν δώρα, μεταξύ αυτών και έναν καθρέφτη. Τη στιγμή που ο μικρός Διόνυσος κοίταζε το είδωλο του στο καθρέφτη, οι Τιτάνες του επιτέθηκαν και τον σκότωσαν για να πάρουν την εξουσία του. Για να μην αποκαλυφθεί το απαίσιο έγκλημα τους, διαμέλισαν το νεκρό σώμα και το έφαγαν. Στην Αθηνά, που πήρε μέρος κι αυτή, στην ανόσια αυτή πράξη, έτυχε η καρδιά. Αυτή όμως αποφάσισε να σώσει το τελευταίο μέλος και να μη το φαει. Πήγε και κατάδωσε στον Δια τους Τιτάνες.

Ο Δίας εξοργισμένος κατακεραύνωσε τους Τιτάνες και από τη στάχτη τους, προσθέτοντας λίγο νερό, έφτιαξε την ανθρώπινη φυλή. Επειδή όμως οι Τιτάνες είχαν φαει τον Διόνυσο πέρασε μέσα τους το θεϊκό στοιχείο, και από αυτούς σε εμάς. Και γι αυτό οι άνθρωποι ξεχώρισαν από όλο το ζωικό βασίλειο. Είχαν πλέον μέσα τους θεϊκή φύση αλλά και ένα βαρύ αμάρτημα..

Αργότερα ο Διόνυσος αναστήθηκε από το κομμάτι που είχε φυλάξει η Αθηνά.

Έτσι, όπως είπαμε και προηγουμένως, οι Ορφικοί πίστευαν ότι μπορούσε να εξαγνιστεί ο άνθρωπος από αυτή τη κατάρα και να σταματήσει επιτέλους αυτός ο φαύλος κύκλος της μετενσάρκωσης.

O Επίκουρος για τις Ηδονές

Περί ηδονής

Η φωνή της σάρκας γυρεύει να μη πεινά, να μη διψά, να μην ξεπαγιάζει όποιος τα ’χει αυτά και προσδοκά να τα διατηρήσει, μπορεί να παραβγεί σε ευδαιμονία ακόμη και με τον Δία.

Όριο του μεγέθους των ηδονών είναι η εξάλειψη κάθε πόνου. Όπου υπάρχει ηδονή, και για όσο χρόνο συνεχίζει, εκεί δεν υπάρχει σωματικός πόνος ούτε λύπη στην ψυχή ούτε και τα δυο μαζί.

Έχουμε ανάγκη από την ηδονή όταν η απουσία της μας προξενεί πόνο' όταν όμως δεν μας συμβαίνει αυτό, δεν υπάρχει ανάγκη της ηδονής. Γιατί το κακό δεν το προξενεί η ηδονή που πηγάζει από τη φύση μας, μα οι ορέξεις που σχετίζονται με τις κούφιες ιδέες.

Καμιά ηδονή δεν είναι κακό πράγμα αυτή καθαυτή. Όμως ορισμένες ηδονές παράγονται με μέσα που επιφέρουν πολύ περισσότερες ενοχλήσεις παρά ηδονές.

Ότι μας φέρνει ανυπέρβλητη χαρά, είναι η απομάκρυνση ενός μεγάλου κακού' αυτή είναι και η φύση του αγαθού, αν μπορεί κανείς να τη συλλάβει σωστά και να τηρήσει μια σταθερότητα, αντί να περιπατεί φλυαρώντας περί του Αγαθού.

Αρχή και ρίζα παντός αγαθού είναι η ηδονή του στομαχιού' ακόμα και η σοφία κι οι υψηλές ενασχολήσεις σ’ αυτήν στηρίζονται.

Δεν μεγαλώνει η σαρκική ηδονή μόλις πάψει η οδύνη που φέρνει η στέρηση, απλώς διαφοροποιείται. Ενώ το ανώτατο όριο της πνευματικής ηδονής καθορίζεται από τη λογική θεώρηση των ίδιων των ηδονών και των πραγμάτων που σχετίζονται μ’ αυτές και που άλλοτε προξενούσαν τους μεγαλύτερους φόβους στο μυαλό.

Ο άπειρος χρόνος δεν περιέχει περισσότερη ηδονή από τον περιορισμένο, αν μετρήσει κανείς με το λογικό τα όρια της ηδονής

Η αταραξία της φυχής και η απονία του σώματος είναι στατικές (καταστασιακές) ηδονές' ενώ η χαρά και η ευφρόσυνη είναι ενεργές ηδονές που τις βρίσκει κανείς εν κινήσει (κινητικές).

Το κορμί, βέβαια, τοποθετεί τα όρια της ηδονής στο άπειρο -και άπειρος είναι και ο χρόνος που θα χρειαζόταν για να του την προσφέρει. Όμως ο νους που κατανόησε λογικά το σκοπό και τα όρια του σώματος κι έδιωξε τους φόβους περί αιώνιας ζωής, δίνει πληρότητα στη ζωή και δεν έχει πια καμία ανάγκη από την αιωνιότητα. Ο λογικός άνθρωπος, ωστόσο, δεν αποφεύγει την ηδονή' κι όταν οι περιστάσεις τον οδηγούν στο τέρμα της ζωής, δεν φεύγει με την ιδέα ότι η διάνοιά του υπήρξε ελλιπής ως προς τον άριστο βίο.

Φτύνω το ωραίο και τους κουφιοκέφαλους θαυμαστές του, όταν το ωραίο δεν προσφέρει καμιά ευχαρίστηση.

Η σταθερή κατάσταση σωματικής ευεξίας και η βέβαιη ελπίδα ότι θα διαρκέσει, προσφέρει τη μεγαλύτερη και πιο σίγουρη χαρά σε κείνον που ξέρει να εκτιμάει σωστά.

Αξίζει να τιμούμε το ωραιον και τις αρετές και τα τοιαύτα, όταν φέρνουν ηδονή. Αν δεν φέρνουν ηδονή, ασ’ τα να παν στην ευχή.

Αν, ω άνδρες, το ζήτημα που προκύπτει ανάμεσα σ’ εμάς και σ’ αυτούς [ανάμεσα στους επικούρειους και τους στωικούς] ήταν «τι είναι αυτό που φέρνει την ευτυχία», κι ήθελαν να μας πούνε πως αυτό είναι οι αρετές, πράγμα που θα ’ταν και το σωστό, τότε δεν θα χρειαζόταν παρά να συμφωνήσουμε μαζί τους ώστε να μην υπάρχει κανένα πρόβλημα. Επειδή όμως, όπως λέω, το πρόβλημα δεν είναι το «τι φέρνει την ευτυχία» αλλά το τι σημαίνει ευτυχία και. τι είναι αυτό που η φύση μας κατά βάθος επιθυμεί, ισχυρίζομαι ότι αυτό είναι η ηδονή, και σ’ όλους, Έλληνες και βαρβάρους, και τώρα και πάντα, το φωνάζω δυνατά, ότι αυτή είναι ο σκοπός της άριστης διαβίωσης. Όσο για τις αρετές -που οι άνθρωποι αυτοί τις παιδεύουν άστοχα γιατί από μέσον τις μετατρέπουν σε σκοπό-, αυτές με κανένα τρόπο δεν αποτελούν σκοπό οι αρετές δημιουργούν τη δυνατότητα να. φτάσει κανείς στον σκοπό.

Οι Αισθησιακές Ηδονές

Αν τα πράγματα που φέρνουν τις ηδονές των ασώτων μπορούσαν να σκορπίσουν τους φόβους για τα ουράνια και το θάνατό και τον πόνο, κι ακόμη, αν μας δίδασκαν τα όρια των επιθυμιών και του πόνου, τότε δεν θα ’χαμέ λόγο να κατηγορήσουμε τους άσωτους, που από παντού θα αντλούσαν ηδονές και τίποτα δεν θα τους προκαλούσε πόνο ή λύπη, δηλαδή αυτά που συνιστούν το κακό.

Δεν είναι το στομάχι αχόρταγο, όπως λένε οι πολλοί' αχόρταγη είναι η ψεύτικη ιδέα ότι το στομάχι δε γεμίζει ποτέ.

Ακούω να μου λες πως οι ανησυχίες της σάρκας σ’ έχουν χάνει επιρρεπή στις σεξουαλικές ηδονές. Εφ’ όσον δεν παραβαίνεις κανένα νόμο και δεν μετακινείς τα ήθη τα καλώς κείμενα, εφ’ όσον δεν προκαλείς στενοχώρια σε κανέναν άνθρωπο γύρω σου, εφ’ όσον δεν επιβαρύνεις το σώμα σου και δεν κατασπαταλάς ό,τι σου είναι αναγκαίο, τότε χρησιμοποίησε όπως θέλεις αυτή σου την κλίση.

Δε γίνεται όμως να μη σε εμποδίσει κάποιο από τα παραπάνω. Το σεξ δεν ωφέλησε ποτέ' ας είμαστε ευχαριστημένοι αν δεν μας βλάψει κιόλας.

Δεν ξέρω πώς να συλλάβω το Αγαθόν, αν αφαιρέσω τις ηδονές της γεύσης, αν αφαιρέσω τις σεξουαλικές ηδονές, αν αφαιρέσω την ευχαρίστηση των ακουσμάτων και την τέρψη που προσφέρει η θέα μιας γλυκιάς μορφής.

Την αλήθεια τη λατρεύω

Μεγαλώσαμε πια… Ποτέ δεν είναι αργά, σωστά; Ο χρόνος φεύγει αλλά οι εμπειρίες μένουν και τα κατάλοιπα -καρβουνιασμένα ή ανθισμένα- σε συντροφεύουν για καιρό.

Δεν έχει κανένα νόημα να κάνεις παρέα με ανθρώπους από τους οποίους δεν έχεις τίποτα να πάρεις. Ποτέ δεν σκεφτόσουν έτσι, και τι κατάλαβες; Δίνεις, δίνεις αλλά ξεμένεις κάποια στιγμή, όση δύναμη και αν έχεις, όση ενέργεια και αν εκπέμπεις. Δεν ζητάς να πάρεις τίποτα πίσω από κανέναν, γιατί έτσι είσαι, έτσι είναι στη φύση σου. Κανείς δεν χρωστά πουθενά, να το θυμάσαι.

Εγώ χρειάζομαι ανθρώπους που να μου αρέσει να τους ακούω να συζητάνε. Να συζητάνε με πάθος για ποίηση, για πολιτική, για λογοτεχνία, για κινηματογράφο, για θέατρο. Ποτέ δεν συμβιβάστηκες στα μέτρια. Ποτέ δεν ήθελες να έχεις δίπλα σου ανθρώπους που να μην τους θαυμάζεις για κάτι, είτε αυτό είναι το ήθος τους, το μυαλό τους, το πάθος τους για τη δουλειά, τη ζωή την ίδια, για το οτιδήποτε σπουδαίο για σένα. Έπραξες σωστά, τώρα που κάνεις τον απολογισμό σου… Ή μήπως όχι;

Και να γεμίζει το σπίτι φωνές, γνώση, πάθος και απόψεις. Ποτέ δεν είχες ψευδαισθήσεις, ή έτσι νόμιζες πριν κάμποσο καιρό… Ψευδαισθήσεις, φαντάσματα του μυαλού και της ψυχής σε στοιχειώνουν πάλι. Ξαφνικά; Όχι βέβαια, σταδιακά, αργά και βασανιστικά-τραγική ειρωνεία, γελάς.

Ανθρώπους ξύπνιους και καλλιεργημένους, που ξέρω ότι μου λένε την αλήθεια, ακριβώς γιατί δεν έχουνε κανένα λόγο να μου πούνε ψέματα. Ποτέ δεν ήσουν καχύποπτη, αγαπούσες την αλήθεια, τη δική σου και των γύρω σου. Σκάρτη αλήθεια που ήταν ντυμένη με πολύ ψέμα όπως σου απέδειξαν πολλοί, και εσύ παρόλα αυτά συνεχίζεις να είσαι αληθινή. Για πόσο ακόμη αντέχεις και θα το αντέχεις, αναρωτιέμαι. Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός σαφώς. Ποιος θα σου πει άραγε (κά)-ποτε την σκληρή αλήθεια και όχι τα βολικά ψέματα που είχες συνηθίσει να ακούς; Είσαι έτοιμη ή μήπως διστάζεις και φοβάσαι;

Εγώ την αλήθεια τη λατρεύω. Ποτέ δεν μπορούσες το ψέμα. Ποτέ δεν το ανεχόσουν. Υπέμενες όμως όλα αυτά που ήταν ενάντια σε σένα την ίδια, στις αρχές σου, στα πιστεύω σου γιατί ήλπιζες ίσως, γιατί αγνοούσες εν μέρει ή δεν ήθελες να δεις κάποια πράγματα. Σε έχασες, σε πρόδωσες, σε ευτέλισες, σε πούλησες… και τώρα τι; Σήκω μάζεψε τα συντρίμμια σου και σταμάτα να έχεις προσδοκίες από απόντα άτομα, από άτομα που δεν σου δείχνουν την αλήθεια τους. Δεν έχουν αλήθεια να σου δείξουν μερικοί, παραδέξου το, έτσι είναι. Ανοχή και άρνηση συνεχώς, είδες που σε έβγαλαν. Επιτέλους, ξύπνα.

Όποιος απομακρύνεται από την αλήθεια οδεύει προς το θάνατο. Τον όποιο θάνατο. Επιτέλους, ζήσε… Όπως ήθελες να κάνεις πάντα. Θυμήσου αυτά που ονειρευόσουν κάποτε. Αν μπορείς να το ονειρευτείς, μπορείς και να το κάνεις. Άσε τα πρέπει, τους κανόνες, τα όρια. Ζήσε τη ζωή όπως πάντα τη φανταζόσουν. Ζήσε το τώρα και το μετά όπως εσύ το θέλεις. Μόνο εσύ. Γιατί εσύ καθορίζεις το παν. Μη δίνεις τόση δύναμη αλλού, τα είδες. Κάντο  για σένα και μόνο... Κάνε μου τη χάρη, ζήσε, για σένα και για μένα. Για σένα μόνο, ζήσε... Όχι όμως όπως τότε. Ζήσε για σ-έ-ν-α και μόνο, επιτέλους α-λ-η-θ-ι-ν-ά !
-------------
 Υ.Γ. “Μεγαλώσαμε πια... Δεν έχει κανένα νόημα να κάνεις παρέα με ανθρώπους από τους όποιους δεν έχεις τίποτα να πάρεις. Εγώ χρειάζομαι ανθρώπους που να μου αρέσει να τους ακούω να συζητάνε. Να συζητάνε με πάθος για ποίηση, για πολιτική, για λογοτεχνία, για κινηματογράφο, για θέατρο. Και να γεμίζει το σπίτι φωνές, γνώση, πάθος και απόψεις. Ανθρώπους ξύπνιους και καλλιεργημένους, που ξέρω ότι μου λένε την αλήθεια, ακριβώς γιατί δεν έχουνε κανένα λόγο να μου πούνε ψέματα. Κι εγώ την αλήθεια τη λατρεύω. Όποιος απομακρύνεται από την αλήθεια οδεύει προς το θάνατο. Τον όποιο θάνατο.” Tζένη Καρέζη

Του φθόνου η εξουσία

Η αλαζονεία λένε, πως είναι το ύψιστο των αμαρτημάτων. Όμως, απο τα περισσότερα αμαρτήματα, απο τα περισσότερα των παθών, κάτι διδάσκεσαι και κάτι εχεις να κερδίσεις, αν είσαι καλός ακροατής των μαθημάτων της ζωής.

Η αλαζονεία για παράδειγμα, σε οδηγεί στον γκρεμό, αλλά αν είσαι δυνατός αρκετά, σαν τον φοίνικα θα αναγεννηθείς, κι αν είσαι έξυπνος αρκετά, θα μάθεις, να είσαι και λίγο ταπεινός.

Υπάρχει ομως ενα αμάρτημα, το χειρότερο απο όλα. Αγνό κακό, δίχως ίχνος φωτός, δίχως ίχνος αγαθού. Χειρότερο απο κάθε εξάρτηση. Χειρότερο απο την λαιμαργία. Χειρότερο κι απο την "τρισκατάρατη" αλαζονεία. Κι αυτό είναι ο Φθόνος.

Ο φθόνος είναι το πλέον ύπουλο , το πλέον σκληρό και το πλέον αποτρόπαιο των αμαρτιών. Δεν το ξεχωρίζεις εύκολα οταν υφίσταται και "βράζει", δεν το καταλαβαίνεις οταν σε εχει "καταπιεί", τίποτα το ωφέλιμο δεν έχει οταν στο τέλος η μανία του περάσει, αν τυχόν ποτέ, τέτοιος στόχος επιτευχθεί.

Ο Φθόνος, είναι ίσως το μόνο αμάρτημα που αιματοκύλησε την ανθρωπότητα, οσο κανένα άλλο στην ιστορία του ανθρώπου.

Ο φθόνος ώθησε ανθρώπους να εμπνευστούν πολιτικά συστήματα-εκτρώματα.

Ο φθόνος ώθησε φιλίες γερά ριζωμένες να καταστραφούν. Ο φθόνος κατέστρεψε και θα καταστρέφει στο διηνεκές, τους μεγαλύτερους των αντρών και των γυναικών. Και τον θεό τον ίδιο, θα έλεγε κανείς.

Του φθόνου η εξουσία είναι ανυπέρβλητη. Ζήλεια, κτητικότητα, ψεύδος, εγωπάθεια, όλα με πηγή και πατέρα τον φθόνο.

Κάνει κανείς τα πάντα, για να γίνει, η για να αποκτήσει, ολα αυτά που φθονεί, γιατί νομίζει, πως με την αξία του δεν μπορεί να τα αποκτήσει. Γιατί νομίζει, πως με την αξία του, δεν μπορεί επάξια να σταθεί. Γιατί δεν του φτάνουν οσα έχει. Γιατί ποτέ δεν τον γέμισε ο εαυτός του. Γιατί σε τελική ανάλυση, ουδέποτε αγάπησε τον εαυτό του.

Κι αν σκοτώσεις τους τσάρους, κι αν ισοπεδώσεις τους πάντες και τα πάντα οπως ο φθόνος σε προστάζει, κι αν ολα "ίσωμα" τα κάνεις στο πέρασμα σου, κι αν σε ζωή δίχως σκοπό εύχεσαι να φτάσεις, ο φθόνος στο τέλος θα καταπιεί εσένα. Αιώνια.

Τα έργα του φθόνου κρατάνε πολύ, πονάνε απεριόριστα, αλλά γκρεμίζονται σε μία τόση δα στιγμή. Μαζί με τους κοινωνούς του.

Ο φθόνος τυφλώνει αδιανόητα τον Νου των ανθρώπων.

Απο φθόνο κλέβει κανείς. Απο φθόνο συκοφαντεί κανείς. Απο φθόνο πουλάει οικογένεια και φίλους. Απο φθόνο οδηγούνται ,οδηγήθηκαν και καθοδηγήθηκαν στο παρελθόν οι μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της γης.

Κι αν ποτέ ο φθόνος δεν ηττηθεί, τίποτα ουσιώδες στον κόσμο των ανθρώπων, δεν πρόκειται να σταθεί.

Μόνο οι νεκροί φθονούν. Οι ζωντανοί δεν ασχολούνται με κάτι πέρα απο την φλόγα της καρδιάς τους.

Ας θρηνήσουμε για τους νεκρούς. Κι ας υμνήσουμε τους ζωντανούς.

Δαίμονα του Φθόνου, όσα κι αν κερδίσεις, κι οσα κι αν πετύχεις, μόνο το τίποτα , σε εσένα θα ανήκει. Μόνο το τίποτα, θα είναι η κατάκτηση σου. Μηδενική η παρουσία σου. Ασήμαντη η ισχύς σου. Δαίμονα του φθόνου, χάσου .

Κι εσύ που τον έχεις στην καρδιά και στο μυαλό σου οδηγό, περαστικά σου.

Σαν μυρμήγκι

Όταν αισθάνεσαι χαμένος/η, προσπαθείς να "μαζέψεις το μυαλό σου", όπως το μυρμήγκι που προχωρά πανικοβλημένο προς τη φωτιά, προσπαθώντας να την αποφύγει και έτσι καίγεται.

Αυτή είναι η ενστικτώδης λειτουργία του νου, όταν εισέρχεται σ' αυτήν την πραγματικότητα. Η συνείδηση είναι άλλο πράγμα...

Δεν έχει σχέση με την ποσότητα γνώσης που μπορείς να αποκτήσεις του κόσμου αυτού. Έχει σχέση με την αντίληψη πέρα από αυτόν, με τη σχέση που έχεις αναπτύξει με τον βαθύτερο εαυτό σου, με όλα όσα ο φυσικός νους σου δεν θα σου πει ποτέ.

Είναι λειτουργία ή "δουλειά" που έχεις κάνει διαχρονικά, αφιερώνοντας τη ζωή σου στην υπηρεσία του Είναι σου/του Εαυτού σου. Μα πόσο λάθος έχει ερμηνευτεί αυτό, με αποτέλεσμα να άγεσαι και να φέρεσαι ανάμεσα στη δυστυχία, στην άγνοια και στην πληθώρα ονείρων που μοιάζουν πραγματικότητες.

Όσο λοιπόν περισσότερο εστιάζεσαι στο να "βάλεις σε τάξη τις σκέψεις σου", προσπαθώντας να ελέγξεις τη ζωή σου, που αδυνατεί ο φυσικός, γραμμικός νους σου, εξ' ορισμού και εξ' αρχής να σου φανερώσει το νόημα, την αλήθεια, τη λύση ή την τάξη που ζητάς, τόσο περισσότερο απομακρύνεσαι, μπερδεύεσαι και αντικαθιστάς αυτή τη Γνώση με πιστεύω, με θεωρίες που υιοθετείς για να συμπληρώσεις αυτό το κενό. Και πώς να κάνεις κάτι διαφορετικό, αφού τα ένστικτά σου, "όλο το Είναι σου" (νοιώθεις) προστάζει να κάνεις αυτό, για την "επιβίωσή σου";

Ενδιαφέρον πρόβλημα/ερώτημα, το οποίο όμως, ούτε κι αυτό εμφανίζεται στη συνείδησή σου όταν νοιώθεις απειλή, πόσο μάλλον να του δώσεις υπόσταση.

Και το αστείο, στον ίδιο τρόπο σκέψης είναι πως "η επιβίωσή σου" δεν εξαρτάται καθόλου από αυτό, από αυτή σου τη λειτουργία/συνήθεια. Όση "τάξη" κι αν βάλεις, όσο κι αν "προσέξεις" τις σκέψεις σου, όσο κι συσσωρεύεις γνώση αυτού του επιπέδου, τίποτα απ' όλα αυτά δεν εξασφαλίζει την επιβίωσή σου,την ευτυχία σου, την αφθονία σου ή ότι άλλο κι αν κυνηγάει ο καθένας μας.

Υπάρχει λύση φυσικά και απάντηση, σε κάθε ερώτημα που τολμούμε να βάζουμε. Όμως θέλουμε εξηγήσεις, θέλουμε αναλύσεις, έχουμε μάθει πως από τους "ειδικούς" ή τους "δασκάλους" πρέπει να λαμβάνουμε έτοιμες απαντήσεις, θεωρίες που μάς δίνουν κατεύθυνση και τον τρόπο να προχωράμε. Αλλά αυτό δεν ισχύει.

Ποτέ αυτός ο κόσμος δεν έμεινε δίχως γνώση (πληροφορία), δίχως δασκάλους, δίχως κατεύθυνση.

Κι όμως.... οι κύκλοι του συνεχίζονται. Παραμένουμε το ίδιο αδαείς, αποπροσανατολισμένοι, το ίδιο φοβικοί απέναντι στον Εαυτό μας και στη ζωή.

Σκέψου το κι αυτό....γιατί η συνέχεια απαιτεί κι άλλα άρθρα, κι άλλη επεξεργασία, κι άλλη διάσπαση, κι άλλη διείσδυση.... που έχει ή δεν έχει νόημα, ανάλογα....

Μέχρι να συνειδητοποιήσεις, σε βιωματικό/καθημερινό/πρακτικό επίπεδο μέσω άλλων λειτουργιών, πως όοοοοολες οι απαντήσεις και η γνώση που ψάχνεις, βρίσκονται ήδη μέσα στην ίδια τη ζωή σου, εκεί που δεν θα σκεφτείς να κοιτάξεις ποτέ, με τρόπο που δεν έμαθες να λειτουργείς αφενός  και αφετέρου, δεν εμπιστεύεσαι αφού εμπιστεύεσαι τη λειτουργία του μυρμηγκιού.

Είναι ο τρόπος που όσοι (λίγοι) γνωρίζουν, "μάς προγραμματίζουν", αλλά αυτή η κατανόηση, απέχει ακόμα από τη συλλογική συνειδητότητα. Κι έτσι τους κατηγορούμε! Αλλά πώς να φανταστείς/αντιληφθείς το νου σου μυρμήγκι ε; Ειδικά, που σου έχουν πει πως είσαι θεός...κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση. Και το μπέρδεμα συνεχίζεται...

ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Είναι γνωστό ότι διάφορες αποκριάτικες εκδηλώσεις που γίνονται αυτή την εποχή σε πολλά μέρη σχετίζονται, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, με πανάρχαια θρησκευτικά δρώμενα που ανάγονται στην αρχαιότητα. Τις συναντούμε, π.χ., στη θρησκεία των Βαβυλωνίων, των Αιγυπτίων, των Ελλήνων, των Ρωμαίων, όπως και σε λαούς πρωτόγονους και λιγότερο πολιτισμένους. Κύρια γνωρίσματά τους είναι οι μεταμφιέσεις των συμμετεχόντων σε αυτές που καλύπτουν τα πρόσωπά τους με μάσκες, συνήθως δύσμορφες, οι θορυβώδεις χοροί με τραγούδια και αισχρολογίες, η οινοποσία κ.ά.
Ορισμένοι λαοί είχαν ενσωματώσει τέτοια στοιχεία σε τελετουργίες σχετικές με την έναρξη της νέας χρονιάς αποβλέποντας στο να είναι ευνοϊκή γι' αυτούς. Αλλοι πάλι τα συμπεριέλαβαν σε τελετές σχετικές με την άνοιξη και προσδοκούσαν να πετύχουν μ' αυτά πλούσια σοδειά και καλά γεννήματα. Πρωτόγονες κοινωνίες τα συσχέτιζαν με ποικίλες μαγικές δοξασίες. Από τις γιορτές της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας αρκετές είναι αυτές που παρουσιάζουν ομοιότητες με σύγχρονες αποκριάτικες εκδηλώσεις, όπως π.χ. διάφορες γιορτές του Διονύσου, τα Σατουρνάλια, τα Βακχανάλια, τα Λουπερκάλια, οι Καλένδες.
Θα αναφερθώ στα Λουπερκάλια, για τα οποία ο Ν. Πολίτης πίστευε ότι παρουσιάζουν τις περισσότερες ομοιότητες. Επρόκειτο για μια γιορτή που σχετικά γρήγορα έχασε τον θρησκευτικό της χαρακτήρα και μεταμορφώθηκε σε μια καθαρά λαϊκή διασκέδαση που ικανοποιούσε και τα δεισιδαιμονικά ένστικτα των πιστών της. Το όνομά τους το οφείλουν στον θεό Λούπερκο, έναν θηριόμορφο ευεργετικό δαίμονα της βλάστησης και της ευγονίας, ιδιαίτερα αγαπητό σε αγρότες και βοσκούς.

Τον λάτρευαν σε μια σπηλιά στις υπώρειες του Παλατινού λόφου στη Ρώμη όπου, σύμφωνα με την παράδοση, μια λύκαινα είχε θηλάσει τους μυθικούς δίδυμους ιδρυτές της πόλης Ρέμο και Ρωμύλο. Τα Λουπερκάλια μεταξύ άλλων περιλάμβαναν θυσία, κυρίως με κατσίκια και κριάρια, κοινή συνεστίαση όλων των μελών του ιερατικού σωματείου που ήταν επιφορτισμένο με τη λατρεία του θεού (Λούπερκοι), καθώς και οδοιπορία των τελευταίων στους δρόμους της Ρώμης.

Ξεκινούσαν από τη σπηλιά του θεού τους και κατέληγαν πάλι σ' αυτήν έχοντας διασχίσει διάφορα τμήματα της πόλης, από τα οποία, σύμφωνα με την παράδοση, είχαν περάσει και οι μυθικοί δίδυμοι ιδρυτές της. Οι Λούπερκοι έτρεχαν γυμνοί φορώντας μόνο το δέρμα των θυσιασθέντων θυμάτων τους και έχοντας στο κεφάλι τους ένα στεφάνι.

Κρατώντας μαστίγια καμωμένα από λουριά που είχαν κοπεί από τα δέρματα των ζώων που είχαν προσφέρει στον θεό τους, κτυπούσαν καθ' οδόν όσους συναντούσαν και κυρίως γυναίκες. Προτιμούσαν τους γλουτούς τους, αφού πίστευαν ότι με τον τρόπο αυτόν τις καθιστούσαν γόνιμες μητέρες. Η όλη γιορτή είχε φτάσει σε ακρότητες, πράγμα που ανάγκασε τον Αύγουστο να πάρει μέτρα. Απαγόρευσε τη συμμετοχή σ' αυτή παιδιών και εφήβων, ενώ η πομπή των Λουπέρκων υποχρεωτικά έπρεπε να συνοδεύεται από σώμα ιππέων που επέβλεπε ώστε τα τυχόν έκτροπα να μην ξεπερνούν κάποια όρια.

Εν κατακλείδι τα Λουπερκάλια ήταν μια γιορτή αγροτική και ποιμενική που αποσκοπούσε να συνδράμει στην ευφορία της γης και στη γονιμότητα των ανθρώπων και των ζώων, ενώ συγχρόνως βοηθούσε και στην κάθαρση της πόλης. Εχοντας βαθιές ρίζες και απήχηση στις λαϊκές μάζες συνέχισε να είναι αγαπητή και μετά την επικράτηση του χριστιανισμού ακόμη και ανάμεσα σε πιστούς του Ναζωραίου!

Σίγουρα είναι αξιοθαύμαστο το πώς τέτοια πανάρχαια δρώμενα επέζησαν ως τις μέρες μας ακόμη και σε λαούς με υψηλό πολιτισμικό επίπεδο. Πολύ περισσότερο μάλιστα αφού οι θρησκείες που επικράτησαν, όπως π.χ. ο χριστιανισμός, προσπάθησαν με κάθε μέσο να εξαφανίσουν τις «ειδωλολατρικές» αυτές τελετές. Κάτι που τελικά δεν έγινε κατορθωτό. Στη Δύση μάλιστα έχουμε περιπτώσεις που η επίσημη Εκκλησία ενίσχυσε, συνέδραμε και συμμετείχε ενεργά σε τέτοιες εκδηλώσεις, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί με τη λαϊκή θέληση και να εξυπηρετήσει σκοπιμότητες! Επέζησαν έτσι τα έθιμα αυτά επειδή είναι βαθιά ριζωμένα στην ανθρώπινη φύση.
Πρόκειται για γιορτές που αρχικά αποσκοπούσαν στη διαιώνιση της ίδιας της ζωής, ενώ αργότερα περιεβλήθησαν και με κοινωνικά οράματα. Τα Saturnalia π.χ., μια γιορτή με ανάλογες εκδηλώσεις, ήταν αφιερωμένη στον θεό Saturnus, τον αντίστοιχο του ελληνικού Κρόνου, τον θεό του χρυσού αιώνα, στη διάρκεια του οποίου δεν υπήρχε ταξική διαφοροποίηση, δεν υπήρχαν δούλοι, δεν υπήρχε ατομική ιδιοκτησία. Ετσι και στη γιορτή του, που έφτασε να διαρκεί ακόμη και επτά ολόκληρες μέρες, επικρατούσε πραγματική ισότητα.

Οι κρατούντες, οι πλούσιοι, οι φτωχοί, οι δούλοι, εξαφάνιζαν κάθε εξωτερικό διακριτικό τους γνώρισμα και συμπεριφέρονταν όλοι ως ισότιμοι. Οσο διαρκούσε ο εορτασμός της, απαγορευόταν κάθε τι που θα μπορούσε να προκαλέσει λύπη, σταματούσαν οι πολεμικές επιχειρήσεις και οι δίκες στα δικαστήρια, καταδικασμένοι έπαιρναν αμνηστία, αποφυλακίζονταν δούλοι. Τέτοιες γιορτές δεν ξεχνιούνται. Αλλά ακόμη και σήμερα, αποτελούν ζωογόνες ψυχαγωγικές δυνάμεις και η ψυχαγωγία, ως κοινωνική ανάγκη, δύσκολα παραμερίζεται.

Πώς η στεναχώρια μας κάνει να παχαίνουμε

Είναι πολλές φορές που πίσω από κάποιες συμπεριφορές μας κρύβεται μια ψυχολογική, μαθηματική ακολουθία.

Μια συγκεκριμένη πράξη ακολουθείται από συγκεκριμένο συναίσθημα, έχει την τάδε συνέπεια, που με την σειρά της συνεπάγεται εκείνο το συναίσθημα που μας οδήγησε στην αρχική πράξη.

Ή και διαφορετικά, ένα συγκεκριμένο συναίσθημα, μας οδηγεί στην τάδε συμπεριφορά, που έχει όμως κάποιες συνέπειες που με την σειρά τους μας προκαλούν τα συναισθήματα που βιώναμε στην αρχή της εξίσωσης.

Τις περισσότερες φορές οι παραπάνω ψυχολογικές εξισώσεις, είτε τις αντιλαμβανόμαστε, είτε όχι, εντοπίζονται πίσω από δυσλειτουργικές συμπεριφορές, παρορμητικές αντιδράσεις, αρνητικά συναισθήματα.

Ένα σημαντικό κομμάτι στη ζωή μας που μπορούμε κάπως εύκολα να εντοπίσουμε φαύλους κύκλους, είναι η διατροφή μας.

Ζούμε στην εποχή του παράδοξου. Από τη μια η πληθώρα των προϊόντων και των επιλογών και από την άλλη, τα ρούχα που όλο και μικραίνουν σε μέγεθος. Και στη μέση εμείς, που πρέπει να ισορροπήσουμε τα θέλω μας. Θέλω να δοκιμάσω και τις 17 γεύσεις παγωτού, αλλά μετά ξέρω ότι αποκλείεται να μου κουμπώνει το παντελόνι.

Στην περίπτωση που επιλέγουμε τελικά, δυο γεύσεις παγωτού, μισή ώρα ποδαρόδρομο και το κουμπί στη θέση του, όλα φαίνεται να είναι σε ισορροπία. Ο φαύλος κύκλος ξεκινά όταν για κάποιο λόγο δεν έχουμε καλή διάθεση και στην προσπάθεια μας να νιώσουμε καλύτερα τρώμε πέντε, αντί για δυο μπάλες παγωτό. Και τότε ξεκινούν οι τύψεις για το γεγονός ότι δεν συγκρατηθήκαμε. Και έρχεται και η ματαίωση γιατί διαπιστώνουμε ότι η διάθεσή μας δεν άλλαξε. Και ακολουθεί η απογοήτευση και η άσχημη εικόνα εαυτού. Και έρχονται οι σκέψεις ότι τελικά ποτέ δεν θα καταφέρουμε να έχουμε ένα ωραίο και κομψό σώμα. Και αφού έτσι θα ΄ναι από ΄δω και πέρα, ας φάμε κάτι παραπάνω, τουλάχιστον να το ευχαριστηθούμε. Και όσο τρώμε, τόσο επαναλαμβάνουμε τον φαύλο κύκλο. Και κάποιες φορές στην προσπάθεια μας να σπάσουμε αυτόν τον κύκλο, εκδηλώνουμε άλλες συμπεριφορές, σπασμωδικές, όπως το να τρώμε μόνο σαλάτες για τρεις μέρες. Και είναι σπασμωδικές αυτές οι κινήσεις γιατί δεν συνάδουν με μια σταθερή στάση και συμπεριφορά απέναντι στη διατροφή. Και σίγουρα με σπασμωδικές κινήσεις δεν έρχεται το επιθυμητό αποτέλεσμα, αλλά πάλι η απογοήτευσή και ο κύκλος ξεκινά άλλη μια φορά. Και η λύπη (ή όποιο άλλο δυσφορικό συναίσθημα) μετατρέπεται σε λίπη και τα λίπη με τη σειρά τους σε λύπη.

Η παραπάνω μαθηματική, ψυχολογική εξίσωση ευτυχώς δεν είναι άλυτη. Μπορεί να μην λύνεται εύκολα, αλλά σίγουρα ανατρέπεται. Κάποιος μπορεί να σκεφτεί το προφανές. «Εντάξει, όταν θα στεναχωριέμαι δεν θα το ρίχνω στο φαΐ». Αυτό όμως το τόσο προφανές, είναι και ο τελικός στόχος και προϋποθέτει μια ολόκληρη διαδικασία αλλαγών σε πολλά επίπεδα.

Αρχικά χρειάζεται να αναγνωρίσουμε αυτή την ίδια, κυκλική και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά και να την παρατηρήσουμε καλά. Να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας με προσοχή. Στη συνέχεια και αφού έχουμε αποφασίσει ότι θέλουμε να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο, να περάσουμε σε δράση.

Ένας τρόπος θα μπορούσε να είναι η έμφαση στην ψυχολογική διεργασία και στα συναισθήματα που ενεργοποιούν την δυσλειτουργική συμπεριφορά. Με την βοήθεια ενός ειδικού θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς λειτουργούμε ως άτομα και μέσα από αυτό το ταξίδι προς τον εαυτό μας να αλλάξουμε τελικά τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τις όποιες δυσκολίες στη ζωή μας και στην προκειμένη περίπτωση και την σχέση μας με το φαγητό.

Ένας άλλος τρόπος είναι η έμφαση στην διατροφή. Εδώ η δουλειά ξεκινά από την παραδοχή ότι κάνουμε κάτι λάθος στην διατροφή μας. Ακόμα και αναγνωρίζουμε ότι ναι, τρώω όταν είμαι στεναχωρημένος, ή θυμωμένος, η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα και όχι στο γιατί. Και εδώ ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή ενός ειδικού διαιτολόγου- διατροφολόγου που θα μας κατευθύνει στα σωστά βήματα και θα εμπνεύσει τη νέα μας στάση απέναντι στο θέμα διατροφή.

Εστιάζουμε την προσοχή μας στη σωστή διατροφή. Κάθε μέρα που μένουμε πιστοί σε αυτό ενισχύουμε την απόφαση μας να τα καταφέρουμε. Όσο ενισχύσουμε αυτή την απόφαση, τόσο πιο καλά και περήφανοι νιώθουμε. Και το σώμα μας αρχίζει να ανταποκρίνεται στην αλλαγή και τότε έρχεται η επιβράβευση και η χαρά. Και όσο χαιρόμαστε, τόσο πιο καλά νιώθουμε με τον εαυτό μας και αρνούμαστε συνειδητά να υποκύψουμε στις παλιές μας συνήθειες.

Και αφού έχουμε σπάσει τον φαύλο κύκλο της λύπης που γίνεται λίπη, τότε ίσως νιώσουμε και έτοιμοι να επεξεργαστούμε και τα πιο βαθιά μας συναισθήματα και να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας.

Όποιο τρόπο και αν ακολουθήσει κάποιος για να βγει από τον φαύλο κύκλο, είναι προφανές ότι οι δρόμοι της ψυχολογίας και της επιστήμης της διατροφής διασταυρώνονται. Και πάντα είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το σώμα μας φιλοξενεί την ψυχή μας και για αυτό και χρειάζεται να το σεβόμαστε και να το αγαπάμε, αλλά και ότι η ψυχή μας χρειάζεται φροντίδα για να χαρίζει ζωή στο σώμα μας.

Αισώπου Μύθοι

Ο Αίσωπος ήταν αρχαίος Έλληνας μυθοποιός και μυθογράφος. Θεωρείται ιδρυτής του λογοτεχνικού είδους που σήμερα ονομάζεται παραβολή ή αλληγορία. Για τη ζωή του δεν υπάρχουν ακριβείς και συγκεκριμένες πληροφορίες, από πολλούς μάλιστα αμφισβητείται ακόμη και η ύπαρξή του.

Είναι ο διασημότερος από τους αρχαίους μυθοποιούς, αναμφισβήτητος πατέρας του αρχαίου μύθου. Θεωρείται επίσης ο κορυφαίος της λεγόμενης διδακτικής μυθολογίας. Δεν έγραψε κανέναν από τους μύθους αλλά τους διηγόταν προφορικά.


Η ζωή του
Τη βιογραφία του Αισώπου συνέγραψε τον 14ο μ.Χ. αιώνα ο Μάξιμος Πλανούδης και περιέχονται σ' αυτή πολλά ανέκδοτα για τη ζωή και την εν γένει δράση του.

Η γέννησή του τοποθετείται τον 7ο αιώνα π.Χ, η δράση του όμως τον 6ο αιώνα π.Χ. και Όπως ακριβώς και με τον Όμηρο πολλές πόλεις και χώρες ερίζουν θέλοντάς τον δικό τους: τόπος καταγωγής του αναφέρεται η Φρυγία, ενώ σύμφωνα μ' άλλους γεννήθηκε στη Σάμο ή τη Θράκη, τις Σάρδεις, την Αίγυπτο ή και άλλες περιοχές της Αφρικής, όπως την Αιθιοπία, στηριζόμενοι στο ότι στις ιστορίες του εμφανίζονται ζώα άγνωστα τότε στην Ευρώπη και την Αφρική. Ο μεγάλος αριθμός των τόπων αυτών δικαιολογείται και από τα πολλά ταξίδια που φέρεται να έκανε ο Αίσωπος.

Μεταγενέστερες μαρτυρίες τον αναφέρουν να παίρνει μέρος στο συμπόσιο των Επτά σοφών και να ελέγχει με την ευφυολογία και τη σοφία του τους λόγους τους. Επίσης τον φέρουν στις Σάρδεις στην αυλή του βασιλιά Κροίσου, του οποίου ήταν ευνοούμενος και σύμβουλος.

O Αίσωπος ήταν ταπεινής καταγωγής (ο θρύλος τον παρουσιάζει ως κακόμορφο) και πραγματικό τέρας ασχήμιας: μαυριδερός, καμπούρης, τραυλός, κοντόλαιμος, στραβοπόδης με μύτη πλακουτσωτή και κεφάλι τριγωνικό, αλλά παράλληλα ήταν ευφυέστατος. Παρ' ότι όσο ζούσε ήταν δούλος, οι Αθηναίοι του έστησαν αργότερα ανδριάντα, για να δείξουν έτσι ότι κάθε άνθρωπος αξίας πρέπει, ανεξάρτητα από τη καταγωγή του, να τιμάται.

Ο Αίσωπος γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα, από οικογένεια δούλων, το 625 π.Χ., στο Αμόριο της Φρυγίας, ήταν δούλος του φιλόσοφου Ιάδμονα, έζησε στη Σάμο, ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Ανατολή και πέθανε στους Δελφούς, όπου είχε σταλεί από το βασιλιά Κροίσο γα να λάβει χρησμό του μαντείου το 560 π.Χ. Κατηγορήθηκε για ιεροσυλία και καταδικάστηκε σε θάνατο από ιεροδικαστές. Γκρεμίστηκε δε από τη κορφή του Παρνασσού. Οι εκδοχές ως προς τους λόγους του θανάτου του, είναι αρκετές και διαφορετικές.

Σύμφωνα με μια εκδοχή, στάλθηκε από τον Κροίσο με προσφορές δώρων στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπου, βλέποντας τις απάτες των εκεί ιερέων και την απληστία τους, τους κατηγόρησε με σαρκαστικό τρόπο. Εκείνοι, τότε, αποφάσισαν να τον θανατώσουν με δόλο. Πήραν λοιπόν από το ιερό του ναού μια χρυσή φιάλη και την έκρυψαν μες στις αποσκευές του. Στη συνέχεια τον κατηγόρησαν για κλέφτη κι ιερόσυλο. Έτσι με τη σκηνοθετημένη κατηγορία τον καταδίκασαν σε θάνατο και τον σκότωσαν ρίχνοντας τον στον γκρεμό από την κορυφή του Παρνασσού, Υάμπεια. Αμέσως μετά τον θάνατό του έπεσε πείνα και δυστυχία στον τόπο.

Με βάση μία άλλη εκδοχή, ο Αίσωπος ήταν δούλος κάποιου κτηματία που τον χρησιμοποιούσε σαν βοσκό. Μια μέρα, που είδε τον επιστάτη να χτυπά άδικα έναν άλλο δούλο, έτρεξε να τον βοηθήσει κι έτσι ο επιστάτης για να τον εκδικηθεί τον κατηγόρησε στον κτηματία, που τον πήγε στην αγορά της Εφέσου για να τον πουλήσει. Εκεί, τον αγόρασε ο σοφός Ξάνθος από τη Σάμο, που εκτίμησε το έξυπνο βλέμμα του και τον πήρε μαζί του σαν δούλο. Μαζί του άρχισε να ταξιδεύει και να γνωρίζει τον κόσμο. Στη συνέχεια ο Ξάνθος τον πούλησε στον επίσης Σάμιο σοφό Ιάδμονα. Αυτός εκτιμώντας τα πνευματικά χαρίσματά του και κυρίως την σοφία και την ευφυΐα του, τον απελευθέρωσε.

Κάποτε έφτασε και στη περιοχή των Δελφών κι επισκέφθηκε το περίφημο Μαντείο. Ο Αίσωπος ειρωνεύτηκε τους ιερείς ότι μαντεύουν για να πλουτίζουν, και τους κατοίκους, ότι αντί να καλλιεργούν τα κτήματά τους και να φροντίζουν τα ζώα τους ζούσαν από τ' αφιερώματα των προσκυνητών. Αυτό του το θράσος εξόργισε τους ιερείς του Μαντείου οι οποίοι τον παγίδεψαν, βάζοντας ένα χρυσό ποτήρι στις αποσκευές του και κατόπιν τον κατηγόρησαν για κλέφτη κι ιερόσυλο. Έτσι τον δίκασαν άδικα και τον καταδίκασαν σε θάνατο, ρίχνοντας τον από τις κορυφές των Φαιδριάδων, κάποια απόκρημνα βράχια, στον Παρνασσό.

Σύμφωνα με τη παράδοση, ο Απόλλωνας τιμώρησε την αδικία τους στέλνοντας στους κατοίκους των Δελφών μεγάλη πείνα και λιμό, που θέρισε πολλούς κατοίκους. Αυτοί τότε για να εξιλεωθούν, έστησαν μια μαρμάρινη στήλη προς τιμήν του Αισώπου.

Οι μύθοι
Πρωταγωνιστές στους μύθους του Αισώπου είναι, κατά το πλείστον, ορισμένα ζώα, όπως η αλεπού, ο λύκος, το λιοντάρι, το ελάφι κ.ά. Κυρίως είναι διάλογοι μεταξύ ζώων που μιλούν κι ενεργούν σαν άνθρωποι, ενώ υπάρχουν και μερικοί με ανθρώπους ή θεούς. Πρόκειται για μικρά οικιακά αφηγήματα, διατυπωμένα με μεγάλη συντομία. Ο χαρακτήρας τους είναι ηθικοδιδακτικός, συμβολικός κι αλληγορικός. Οι Μύθοι αυτοί έχουν ιδιαίτερη χάρη, θαυμαστή απλότητα κι άφταστη διδακτικότητα. Είναι παρμένοι από τη καθημερινή ζωή και τη φύση. Είχε τη μοναδική ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και λαλιά, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι οι μύθοι του ήταν κάποτε η πραγματικότητα και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί. Βασικό χαρακτηριστικό των διηγήσεών του ήταν το επιμύθιο το οποίο ήταν εύληπτο για τα παιδιά και το λαό.

Οι Αισώπειοι Μύθοι γράφτηκαν σε πεζό λόγο. Ως γνωστό, μέχρι τότε, μόνον ο έμμετρος λόγος, η ποίηση, θεωρούνταν το μοναδικό εκφραστικό είδος για τους συγγραφείς. Συνεπώς μπορεί να θεωρηθεί κι ως πρωτοπόρος στο είδος του. Ιδεολογία τους είναι η αποδοκιμασία του κακού στις πιο αντιπροσωπευτικές μορφές του: της βίας, της απάτης, της αυθαιρεσίας, της προδοσίας, της ματαιοδοξίας, της αλαζονείας, της ψευδολογίας, της πλεονεξίας, της πονηριάς. Η αποδοκιμασία επιχειρείται άλλοτε με αναφορά στη Θεία δίκη, άλλοτε με πειστικές υποδείξεις, πιο συχνά όμως με τη διαπίστωση του παραλογισμού του κακού, με τη γελοιοποίηση του καθώς και με τη φιλοσοφική ενατένιση της ζωής.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Αίσωπος ήταν πολύ γνωστός «λογοποιός». Εκτός από τους μύθους γνώριζε και διηγούνταν πολλά αστεία κι ανέκδοτα. 'Άλλοι υποστηρίζουν ότι δε δημιούργησε μύθους αλλά τους συγκέντρωσε, τους συμπλήρωσε και τους τελειοποίησε. Αυτοί προέρχονταν είτε από τους αρχαιότερους Έλληνες είτε από άλλους λαούς, όπως οι Φρύγες. Δεν αποκλείεται βέβαια να επινόησε κι ο ίδιος μερικούς απ' αυτούς. Πάντως, τους χρησιμοποίησε πολύ στη ζωή του, με τόση δεξιότητα κι επιτυχία, ώστε να συνδεθεί τελικά το όνομά του μ' αυτούς.

Λέγεται πως διηγόταν τους μύθους του αυτούς όχι μόνο στη διάρκεια της ζωής του αλλά και με σκοπό να υποστηρίξει την αθωότητά του στο δικαστήριο. Μέσα τους διακρίνεται το ευρύ, παρατηρητικό του πνεύμα κι η ικανότητά του να διδάσκει με μικρές, απλές ιστορίες, που πάντα έχουν στο τέλος κάποιο ηθικό δίδαγμα. Συνήθιζε με την παρατηρητικότητα και τη βαθιά σοφία του να πλάθει τέτοιες ιστορίες και να τις λέει γύρω του. Με τον καιρό απέκτησε μεγάλη φήμη κι όλοι έτρεχαν κοντά του για να ακούσουν κάποιο μύθο του σχετικά με κάποιο πρόβλημα τους. Σιγά σιγά οι μύθοι του άρχισαν να μεταδίδονται από στόμα σε στόμα μεταξύ των ανθρώπων, μέχρι την ελληνιστική εποχή οπότε συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά.

Έκδοση των μύθων
Επιλογή μύθων του Αισώπου σε πεζό λόγο εξέδωσε ο Δημήτριος ο Φαληρεύς στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Η συλλογή αυτή δε σώζεται και μόνο ποιητικές επεξεργασίες του Βαβρίου στα ελληνικά, του Φαίδρου στα λατινικά κι άλλων, διέσωσαν το υλικό της επιτομής εκείνης. Όλες οι σωζόμενες σήμερα συλλογές είναι πολύ μεταγενέστερες και προέρχονται από τον 1ο ή 2ο αιώνα κι έπειτα. Οι μύθοι του έχουν συγκεντρωθεί σε «Συλλογή Αισώπειων Μύθων».

Πρώτη φορά εκτυπώθηκαν στο Μιλάνο το 1479 μ.Χ., στην Βενετία το 1525 και 1543 από την οικογένεια τυπογράφων Damiano di Santa Maria ενώ ακολούθησε μία έκδοση στο Παρίσι το 1547.

Ο Κοραής τους τύπωσε το 1810 στο Παρίσι κι ακολούθησε κριτική έκδοση το 1852 στη Λειψία από τον Χαλμ. Έκτοτε πολλές εκδόσεις παρουσιάστηκαν κι οι Μύθοι πιστεύεται πως έχουν διαβαστεί παγκοσμίως σχεδόν όσο κι η Βίβλος. Η πιο πρόσφατη έκδοση τους έγινε από τον βρετανικό εκδοτικό οίκο Penguin (1997) σε 50.000 αντίτυπα. Η απόδοση τους στη νέα ελληνική γλώσσα έγινε από τους Ανδρόνικο Νούκιο και Γεώργιο Αιτωλό, που έζησαν τον 16ο αιώνα.

Υπό το όνομα του Αισώπου υπάρχει ένα επίγραμμα στην Παλατινή Ανθολογία (Χ 123).

Στην συνέχεια παραθέτουμε όλους τους μύθους συγκεντρωμένους. Πατήστε τους αντίστοιχους συνδέσμους για να τους διαβάσετε.

Α' – Ἀγαθὰ καὶ κακά Β' – Ἀγαλματοπώλης Γ' – Ἀετὸς καὶ ἀλώπηξ Δ' – Ἀετὸς καὶ κάνθαρος Ε' – Ἀετὸς καὶ κολοιὸς καὶ ποιμήν ΣΤ' – Ἀετὸς τὰ πτερὰ τιλθείς καὶ ἀλώπηξ Ζ' – Ἀετὸς τοξευθείς Η' – Ἀηδὼν καὶ ἱέραξ Θ' – Ἀηδὼν καὶ χελιδών Ι' – Ἀθηναῖος χρεωφειλέτης ΙΑ' – Αἰθίοψ ΙΒ' – Αἴλουρος καὶ ἀλεκτρυών ΙΓ' – Αἴλουρος καὶ μύες ΙΔ' – Αἴλουρος καὶ ὄρνιθες ΙΕ' – Αἴξ καὶ αἰγοβοσκός ΙΣΤ' – Αἶξ καὶ ὄνος ΙΖ' – Αἰπόλος καὶ αἶγες ἄγριαι ΙΗ' – Αἰσχρὰ δούλη καὶ Ἀφροδίτη ΙΘ' – Αἴσωπος ἐν ναυπηγίῳ Κ' – Ἀλέκτορες δύο καὶ ἀετός ΚΑ' – Ἀλεκτρυόνες καὶ πέρδιξ ΚΒ' – Ἁλιεῖς καὶ θύννος ΚΓ' – Ἁλιεῖς λίθον ἀγρεύσαντες ΚΔ' – Ἁλιεὺς αὐλῶν ΚΕ' – Ἁλιεὺς καὶ ἰχθύες μεγάλοι καὶ βραχεῖς ΚΣΤ' – Ἁλιεὺς καὶ σμαρίς ΚΖ' – Ἁλιεὺς ὕδωρ τύπτων ΚΗ' – Ἁλκύων ΚΘ' – Ἀλώπεκες ἐπὶ τῷ Μαιάνδρῳ Λ' – Ἀλώπηξ ἐξογκωθεῖσα τὴν γαστέρα ΛΑ' – Ἀλώπηξ καὶ βάτος ΛΒ' – Ἀλώπηξ καὶ βότρυς ΛΓ' – Ἀλώπηξ καὶ δράκων ΛΔ' – Ἀλώπηξ καὶ δρυτόμος ΛΕ' – Ἀλώπηξ καὶ κροκόδειλος ΛΣΤ' – Ἀλώπηξ καὶ κύων ΛΖ' – Ἀλώπηξ καὶ πάρδαλις ΛΗ' – Ἀλώπηξ καὶ πίθηκος βασιλεὺς αἱρεθείς ΛΘ' – Ἀλώπηξ καὶ πίθηκος περὶ εὐγενείας ἐρίζοντες Μ' – Ἀλώπηξ καὶ τράγος ΜΑ' – Ἀλώπηξ κόλουρος ΜΒ' – Ἀλώπηξ μηδέποτε θεασαμένη λέοντα ΜΓ' – Ἀλώπηξ πρὸς μορμολύκειον ΜΔ' – Ἄνδρες δύο περὶ θεῶν ἐρίζοντες ΜΕ' – Ἀνδροφόνος ΜΣΤ' – Ἀνὴρ ἀδύνατα ἐπαγγελλόμενος ΜΖ' – Ἀνὴρ δειλὸς καὶ κόρακες ΜΗ' – Ἀνὴρ δηχθεὶς ὑπὸ μύρμηκος καὶ Ἑρμῆς ΜΘ' – Ἀνὴρ καὶ γυνὴ ἀργαλέα Ν' – Ἀνὴρ κακοπράγμων ΝΑ' – Ἀνὴρ ἔχιν ἀνελόμενος ΝΒ' – Ἀνὴρ μεσοπόλιος καὶ ἑταῖραι ΝΓ' – Ἀνὴρ ναυαγός ΝΔ' – Ἀνὴρ πηρός ΝΕ' – Ἀνὴρ φέναξ ΝΣΤ' – Ἀνθρακεὺς καὶ γναφεύς ΝΖ' – Ἄνθρωποι καὶ Ζεὺς ΝΗ' – Ἄνθρωπος καὶ ἀλώπηξ ΝΘ' – Ἄνθρωπος καὶ λέων συνοδεύοντες Ξ' – Ἄνθρωπος καὶ σάτυρος ΞΑ' – Ἄνθρωπος καταθραύσας ἄγαλμα ΞΒ' – Ἄνθρωπος λέοντα χρυσοῦν εὑρών ΞΓ' – Ἄρκτος καὶ ἀλώπηξ ΞΔ' – Ἀρότης καὶ λύκος ΞΕ' – Ἀστρολόγος ΞΣΤ' – Βάτραχοι αἰτοῦντες βασιλέα ΞΖ' – Βάτραχοι γείτονες ΞΗ' – Βάτραχοι ἐν λίμνῃ ΞΘ' – Βάτραχος ἰατρός καὶ ἀλώπηξ Ο' – Βόες καὶ ἄξων ΟΑ' – Βόες τρεῖς καὶ λέων ΟΒ' – Βοηλάτης καὶ Ἡρακλῆς ΟΓ' – Βουκόλος καὶ λέων ΟΔ' – Βορέας καὶ Ἥλιος ΟΕ' – Βωταλὶς καὶ νυκτερίς ΟΣΤ' – Γαλῆ καὶ Ἀφροδίτη ΟΖ' – Γαλῆ καὶ ῥίνη ΟΗ' – Γέρων καὶ θάνατος ΟΘ' – Γεωργὸς καὶ ἀετός Π' – Γεωργὸς καὶ κύνες ΠΑ' – Γεωργὸς καὶ ὄφις τὸν παῖδα αὐτοῦ ἀποκτείνας ΠΒ' – Γεωργὸς καὶ ὄφις ὑπὸ κρύους πεπηγώς ΠΓ' – Γεωργὸς καὶ παῖδες αὐτοῦ ΠΔ' – Γεωργὸς καὶ τύχη ΠΕ' – Γεωργὸς καὶ φυτόν ΠΣΤ' – Γεωργοῦ παῖδες στασιάζοντες ΠΖ' – Γραῦς καὶ ἰατρός ΠΗ' – Γυνὴ καὶ ἀνὴρ μέθυσος ΠΘ' Γυνὴ καὶ θεράπαιναι Ϟ' – Γυνὴ καὶ ὄρνις ϞΑ' – Γυνὴ μάγος ϞΒ' – Δάμαλις καὶ βοῦς ϞΓ' – Δειλὸς κυνηγὸς καὶ δρυτόμος ϞΔ' – Δέλφαξ καὶ πρόβατα ϞΕ' – Δελφῖνες καὶ φάλαιναι καὶ κωβιός ϞΣΤ –  Δημάδης ὁ ῥήτωρ ϞΖ' – Διογένης καὶ φαλακρός ϞΗ' – Διογένης ὁδοιπορῶν ϞΘ' – Δρύες καὶ Ζεὺς Ρ' – Δρυτόμοι καὶ πεύκη ΡΑ' – Ἐλάτη καὶ βάτος ΡΒ' – Ἔλαφος ἐπὶ νάματος καὶ λέων ΡΓ' – Ἔλαφος καὶ ἄμπελος ΡΔ' – Ἔλαφος καὶ λέων ἐν σπηλαίῳ ΡΕ' – Ἔλαφος πηρωθεῖσα ΡΣΤ' – Ἔριφος ἐπὶ δώματος ἑστὼς καὶ λύκος ΡΖ' – Ἔριφος καὶ λύκος αὐλῶν ΡΗ' – Ἑρμῆς καὶ ἀγαλματοποιός ΡΘ' – Ἑρμῆς καὶ γῆ ΡΙ' – Ἑρμῆς καὶ Τειρεσίας ΡΙΑ – Ἑρμῆς καὶ τεχνῖται ΡΙΒ' – Ἑρμοῦ ἅμαξα καὶ Ἄραβες ΡΙΓ' – Εὔνουχος καὶ ἱερεύς ΡΙΔ' – Ἐχθροὶ δύο ΡΙΕ' – Ἔχις καὶ ἀλώπηξ ΡΙΣΤ' – Ἔχις καὶ ῥίνη ΡΙΖ' – Ἔχις καὶ ὕδρος ΡΙΗ' – Ζεὺς καὶ αἰσχύνη ΡΙΘ' – Ζεὺς καὶ ἀλώπηξ ΡΚ' – Ζεὺς καὶ ἄνθρωποι

ΡΚΑ' – Ζεὺς καὶ Ἀπόλλων ΡΚΒ' – Ζεὺς καὶ ὄφις ΡΚΓ' – Ζεὺς καὶ πίθος ἀγαθῶν ΡΚΔ' – Ζεὺς καὶ Προμηθεὺς καὶ Ἀθηνᾶ καὶ Μῶμος ΡΚΕ' – Ζεὺς καὶ χελώνη ΡΚΣΤ' – Ζεὺς κριτής ΡΚΖ' – Ἥλιος καὶ βάτραχοι ΡΚΗ' – Ἡμίονος ΡΚΘ' – Ἡρακλῆς καὶ Ἀθηνᾶ ΡΛ' – Ἡρακλῆς καὶ Πλοῦτος ΡΛΑ' – Ἥρως ΡΛΒ' – Θύννος καὶ δελφίς ΡΛΓ' – Ἰατρὸς ἄτεχνος ΡΛΔ' – Ἰατρὸς καὶ νοσῶν ΡΛΕ' – Ἰκτῖνος καὶ ὄφις ΡΛΣΤ' – Ἰκτῖνος χρεμετίζων ΡΛΖ' – Ἰξευτὴς καὶ ἀσπίς ΡΛΗ' – Ἴππος γέρων ΡΛΘ' – Ἴππος καὶ βοῦς καὶ κύων καὶ ἄνθρωπος ΡΜ' – Ἴππος καὶ ἱπποκόμος ΡΜΑ' – Ἴππος καὶ ὄνος ΡΜΒ' – Ἴππος καὶ στρατιώτης ΡΜΓ' – Κάλαμος καὶ ἐλαία ΡΜΔ' – Κάμηλος ἀφοδεύσασα ἐν ποταμῷ ΡΜΕ' – Κάμηλος καὶ ἐλέφας καὶ πίθηκος ΡΜΣΤ' – Κάμηλος καὶ Ζεύς ΡΜΖ' – Κάμηλος ὀρχουμένη ΡΜΗ' – Κάμηλος τὸ πρῶτον ὀφθείς ΡΜΘ' – Κάνθαροι δύο ΡΝ' – Καρκῖνος καὶ ἀλώπηξ ΡΝΑ' – Καρκῖνος καὶ μήτηρ ΡΝΒ' – Καρύα ΡΝΓ' – Κάστωρ ΡΝΔ' – Κηπουρὸς ἀρδεύων λάχανα ΡΝΕ' – Κηπουρὸς καὶ κύων ΡΝΣΤ' – Κιθαρῳδός ΡΝΖ' – Κίχλα ΡΝΗ' – Κλέπται καὶ ἀλεκτρυών ΡΝΘ' – Κοιλία καὶ πόδες ΡΞ' – Κολοιὸς καὶ ἀλώπηξ ΡΞΑ' – Κολοιὸς καὶ κόρακες ΡΞΒ' – Κολοιὸς καὶ ὄρνεα ΡΞΓ' – Κολοιὸς καὶ περιστεραί ΡΞΔ' – Κολοιὸς φυγάς ΡΞΕ' – Κόραξ καὶ ἀλώπηξ ΡΞΣΤ' – Κόραξ καὶ Ἑρμῆς ΡΞΖ' – Κόραξ καὶ ὄφις ΡΞΗ' – Κόραξ νοσῶν ΡΞΘ' – Κορυδαλός ΡΟ' – Κορώνη καὶ κόραξ ΡΟΑ' – Κορώνη καὶ κύων ΡΟΒ' – Κοχλίαι ΡΟΓ' – Κύκνος ἀντὶ χηνὸς ἀπαχθείς ΡΟΔ' – Κύκνος καὶ δεσπότης ΡΟΕ' – Κύνες δύο ΡΟΣΤ' – Κύνες λιμώττουσαι ΡΟΖ' – Κυνόδηκτος ΡΟΗ' – Κύων ἑστιώμενος ΡΟΘ' – Κύων θηρευτικὸς καὶ κύνες ΡΠ' – Κύων καὶ ἀλεκτρυὼν καὶ ἀλώπηξ ΡΠΑ' – Κύων καὶ κόχλος ΡΠΒ' – Κύων καὶ λαγωός ΡΠΓ' – Κύων καὶ μάγειρος ΡΠΔ' – Κύων κοιμώμενος καὶ λύκος ΡΠΕ' – Κύων κρέας φέρουσα ΡΠΣΤ' – Κύων κωδωνοφορῶν ΡΠΖ' – Κύων λέοντα διώκων καὶ ἀλώπηξ ΡΠΗ' – Κώνωψ καὶ λέων ΡΠΘ' – Κώνωψ καὶ ταῦρος Ρϟ' – Λαγωοὶ καὶ ἀλώπεκες ΡϟΑ' – Λαγωοὶ καὶ βάτραχοι ΡϟΒ' – Λαγωὸς καὶ ἀλώπηξ ΡϟΓ' – Λάρος καὶ ἰκτῖνος ΡϟΔ' – Λέαινα καὶ ἀλώπηξ ΡϟΕ' – Λέοντος βασιλεία ΡϟΣΤ' – Λέων γηράσας καὶ ἀλώπηξ ΡϟΖ' – Λέων ἐγκλεισθεὶς καὶ γεωργός ΡϟΗ' – Λέων ἐρασθεὶς καὶ γεωργός ΡϟΘ' – Λέων καὶ ἀλώπηξ καὶ ἔλαφος Σ' – Λέων καὶ ἄρκτος καὶ ἀλώπηξ ΣΑ' – Λέων καὶ βάτραχος ΣΒ' – Λέων καὶ δελφίς ΣΓ' – Λέων καὶ κάπρος ΣΔ' – Λέων καὶ λαγωός ΣΕ' – Λέων καὶ λύκος καὶ ἀλώπηξ ΣΣΤ' – Λέων καὶ μῦς ἀντευεργέτης ΣΖ' – Λέων καὶ ὄναγρος ΣΗ' – Λέων καὶ ὄνος ὅμου θηρεύοντες ΣΘ' – Λέων καὶ ὄνος καὶ ἄλωπηξ ΣΙ' – Λέων καὶ Προμηθεὺς καὶ ἐλέφας ΣΙΑ' – Λέων καὶ ταῦρος ΣΙΒ' – Λέων λυσσῶν καὶ ἔλαφος ΣΙΓ' – Λέων μῦν φοβηθεὶς καὶ ἀλώπηξ ΣΙΔ' – Λῃστὴς καὶ συκάμινος ΣΙΕ' – Λύκοι καὶ κύνες ἀλλήλοις πολεμοῦντες ΣΙΣΤ' – Λύκοι καὶ κύνες πρὸς αὐτοὺς καταλλαγέντες ΣΙΖ' – Λύκοι καὶ πρόβατα ΣΙΗ' – Λύκοι καὶ πρόβατα καὶ κριός ΣΙΘ' – Λύκος διὰ τὴν ἑαυτοῦ σκιὰν γαυρωθεὶς καὶ λέων ΣΚ' – Λύκος καὶ αἴξ ΣΚΑ' – Λύκος καὶ ἀρήν ΣΚΒ' – Λύκος καὶ ἀρνίον εἰς ἱερὸν καταφυγόν ΣΚΓ' – Λύκος καὶ γραῦς ΣΚΔ' – Λύκος καὶ ἐρωδιός ΣΚΕ' – Λύκος καὶ ἵππος ΣΚΣΤ' – Λύκος καὶ κύων ΣΚΖ' – Λύκος καὶ λέων ΣΚΗ' – Λύκος καὶ ὄνος ΣΚΘ' – Λύκος καὶ ποιμήν ΣΛ' – Λύκος κεκορεσμένος καὶ πρόβατον ΣΛΑ' – Λύκος τετρωμένος καὶ πρόβατον ΣΛΒ' – Λύχνος ΣΛΓ' – Μάντις ΣΛΔ' – Μέλισσαι καὶ Ζεύς ΣΛΕ' – Μελισσουργός ΣΛΣΤ' – Μηναγύρται ΣΛΖ' – Μύες καὶ γαλαῖ ΣΛΗ' – Μυῖα ΣΛΘ' – Μυῖαι ΣΜ' – Μύρμηξ

ΣΜΑ' – Μύρμηξ καὶ κάνθαρος ΣΜΒ' – Μύρμηξ καὶ περιστερά ΣΜΓ' – Μῦς ἀρουραῖος καὶ μῦς ἀστικός ΣΜΔ' – Μῦς καὶ βάτραχος ΣΜΕ' – Ναυαγὸς καὶ θάλασσα ΣΜΣΤ' – Νεανίσκοι καὶ μάγειρος ΣΜΖ' – Νεβρὸς καὶ ἔλαφος ΣΜΗ' – Νέος ἄσωτος καὶ χελιδών ΣΜΘ' – Νοσῶν καὶ ἰατρός ΣΝ' – Νυκτερὶς καὶ βάτος καὶ αἴθυια ΣΝΑ' – Νυκτερὶς καὶ γαλαῖ ΣΝΒ' – Ξύλα καὶ ἐλαία ΣΝΓ' – Ξυλευόμενος καὶ Ἑρμῆς ΣΝΔ' – Ὁδοιπόροι καὶ ἄρκτος ΣΝΕ' – Ὁδοιπόροι καὶ κόραξ ΣΝΣΤ' – Ὁδοιπόροι καὶ πέλεκυς ΣΝΖ' – Ὁδοιπόροι καὶ πλάτανος ΣΝΗ' – Ὁδοιπόροι καὶ φρύγανα ΣΝΘ' – Ὁδοιπόρος καὶ Ἀλήθεια ΣΞ' – Ὁδοιπόρος καὶ Ἑρμῆς ΣΞΑ' – Παῖς καὶ Τύχη ΣΞΒ' – Ὄνοι πρὸς τὸν Δία ΣΞΓ' – Ὄνον ἀγοράζων ΣΞΔ' – Ὄνος ἄγριος καὶ ὄνος ἥμερος ΣΞΕ' – Ὄνος ἅλας βαστάζων ΣΞΣΤ' – Ὄνος βαστάζων ἄγαλμα ΣΞΖ' – Ὄνος ἐνδυσάμενος λεοντῆν καὶ ἀλώπηξ ΣΞΗ' – Ὄνος ἵππον μακαρίζων ΣΞΘ' – Ὄνος καὶ ἀλεκτρυὼν καὶ λέων ΣΟ' – Ὄνος καὶ ἀλώπηξ καὶ λέων ΣΟΑ' – Ὄνος καὶ βάτραχοι ΣΟΒ' – Ὄνος καὶ ἡμίονος ἐξ ἴσου ἐμπεφορτισμένοι ΣΟΓ' – Ὄνος καὶ κηπουρός ΣΟΔ' – Ὄνος καὶ κόραξ καὶ λύκος ΣΟΕ' – Ὄνος καὶ κύων ΣΟΣΤ' – Όνος και κύων συνοδοιπορούντες ΣΟΖ' – Ὄνος καὶ ὀνηλάτης ΣΟΗ' – Ὄνος καὶ τέττιγες ΣΟΘ' – Ὄνος νομιζόμενος λέων εἶναι ΣΠ' – Ὄνος παλιούρους ἐσθίων καὶ ἀλώπηξ ΣΠΑ' – Ὄνος πατήσας σκόλοπα καὶ λύκος ΣΠΒ' – Ὀρνιθοθήρας καὶ ἄγριαι καὶ ἥμεραι περιστεραί ΣΠΓ' – Ὀρνιθοθήρας καὶ κορύδαλος ΣΠΔ' – Γεωργὸς καὶ πελαργός ΣΠΕ' – Ὀρνιθοθήρας καὶ πέρδιξ ΣΠΣΤ' – Ὄρνις καὶ χελιδών ΣΠΖ' – Ὄρνις χρυσοτόκος ΣΠΗ' – Οὐρὰ καὶ μέλη ὄφεως ΣΠΘ' – Ὄφις καὶ γαλῆ καὶ μύες Σϟ' – Ὄφις καὶ καρκῖνος ΣϟΑ' – Ὄφις πατούμενος καὶ Ζεύς ΣϟΒ' – Παιδίον ἐσθίον σπλάγχνα ΣϟΓ' – Παῖς ἀκρίδας θηρεύων καὶ σκορπίος ΣϟΔ' – Παῖς καὶ κόραξ ΣϟΕ' – Παῖς καὶ λέων γεγραμμένος ΣϟΣΤ' – Παῖς κλέπτης καὶ μήτηρ ΣϟΖ' – Παῖς λουόμενος ΣϟΗ' – Παρακαταθήκην εἰληφὼς καὶ Ὅρκος ΣϟΘ' – Μήτηρ καὶ θυγατέρες Τ' – Πέρδιξ καὶ ἄνθρωπος ΤΑ' – Περιστερὰ διψῶσα ΤΒ' – Περιστερὰ καὶ κορώνη ΤΓ' – Πῆραι δύο ΤΔ' – Πίθηκος καὶ ἁλιεῖς ΤΕ' – Πίθηκος καὶ δελφίς ΤΣΤ' – Πίθηκος καὶ κάμηλος ΤΖ' – Μιμώ ΤΗ' – Πλέοντες ΤΘ' – Πλούσιος καὶ βυρσοδέψης ΤΙ' – Πλούσιος καὶ θρηνῳδοί ΤΙΑ' – Ποιμὴν καὶ θάλασσα ΤΙΒ' – Ποιμὴν καὶ σκύλαξ ΤΙΓ' – Ποιμὴν καὶ λυκιδεῖς ΤΙΔ' – Ποιμὴν καὶ λύκος σὺν κυσὶ τρεφόμενος ΤΙΕ' – Ποιμὴν καὶ λύκου σκύμνος ΤΙΣΤ' – Ποιμὴν καὶ πρόβατα ΤΙΖ' – Ποιμὴν λύκον εἰς μάνδραν εἰσάγων καὶ κύων ΤΙΗ' – Ποιμὴν παίζων ΤΙΘ' – Πόλεμος καὶ Ὕβρις ΤΚ' – Ποταμὸς καὶ βύρσα ΤΚΑ' – Χήρα καὶ πρόβατον ΤΚΒ' – Προμηθεὺς καὶ ἄνθρωποι ΤΚΓ' – Ῥόδον καὶ ἀμάραντον ΤΚΔ' – Ῥοιὰ καὶ μηλέα καὶ ἐλαία καὶ βάτος ΤΚΕ' – Σαλπιγκτής ΤΚΣΤ' – Σπάλαξ καὶ μήτηρ ΤΚΖ' – Σῦς ἄγριος καὶ ἀλώπηξ ΤΚΗ' – Σῦς ἄγριος καὶ ἵππος καὶ κυνηγέτης ΤΚΘ' – Σῦς καὶ κύων ἀλλήλαις λοιδορούμεναι ΤΛ' – Σφῆκες καὶ πέρδικες καὶ γεωργός ΤΛΑ' – Σφὴξ καὶ ὄφις ΤΛΒ' – Ταῦρος καὶ τράγος ΤΛΓ' – Ταὼν καὶ γέρανος ΤΛΔ' – Ταὼς καὶ κολοιός ΤΛΕ' – Τέττιξ καὶ ἀλώπηξ ΤΛΣΤ' – Τέττιξ καὶ μύρμηκες ΤΛΖ' – Τοῖχος καὶ πάλος ΤΛΗ' – Τοξότης καὶ λέων ΤΛΘ' – Τράγος καὶ ἄμπελος ΤΜ' – Ὕαιναι ΤΜΑ' – Ὕαινα καὶ ἀλώπηξ ΤΜΒ' – Ὗς καὶ κύων περὶ εὐτοκίας ΤΜΓ' – Φαλακρὸς ἱππεύς ΤΜΔ' – Φιλάργυρος ΤΜΕ' – Χαλκεὺς καὶ κυνάριον ΤΜΣΤ' – Χειμὼν καὶ ἔαρ ΤΜΖ' – Χελιδὼν καὶ δράκων ΤΜΗ' – Χελιδὼν καὶ κορώνη περὶ κάλλους φιλονεικοῦσαι ΤΜΘ' – Χελιδὼν καὶ ὄρνιθες ΤΝ' – Χελιδὼν κομπάζουσα καὶ κορώνη ΤΝΑ' – Χελώνη καὶ ἀετός ΤΝΒ' – Χελώνη καὶ λαγωός ΤΝΓ' – Χῆνες καὶ γέρανοι ΤΝΔ' – Χύτραι ΤΝΕ' – Πέρδιξ καὶ γαλῆ ΤΝΣΤ' – Ψύλλα καὶ ἀνήρ ΤΝΖ' – Ψύλλα καὶ ἄνθρωπος ΤΝΗ' – Ψύλλα καὶ βοῦς