ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (14.458-14.522)

Ὣς ἔφατ᾽, Ἀργείοισι δ᾽ ἄχος γένετ᾽ εὐξαμένοιο·

Αἴαντι δὲ μάλιστα δαΐφρονι θυμὸν ὄρινε,
460 τῷ Τελαμωνιάδῃ· τοῦ γὰρ πέσεν ἄγχι μάλιστα.
καρπαλίμως δ᾽ ἀπιόντος ἀκόντισε δουρὶ φαεινῷ.
Πουλυδάμας δ᾽ αὐτὸς μὲν ἀλεύατο κῆρα μέλαιναν
λικριφὶς ἀΐξας, κόμισεν δ᾽ Ἀντήνορος υἱὸς
Ἀρχέλοχος· τῷ γάρ ῥα θεοὶ βούλευσαν ὄλεθρον.
465 τόν ῥ᾽ ἔβαλεν κεφαλῆς τε καὶ αὐχένος ἐν συνεοχμῷ,
νείατον ἀστράγαλον, ἀπὸ δ᾽ ἄμφω κέρσε τένοντε·
τοῦ δὲ πολὺ πρότερον κεφαλὴ στόμα τε ῥῖνές τε
οὔδει πλῆντ᾽ ἤ περ κνῆμαι καὶ γοῦνα πεσόντος.
Αἴας δ᾽ αὖτ᾽ ἐγέγωνεν ἀμύμονι Πουλυδάμαντι·
470 «φράζεο Πουλυδάμα, καί μοι νημερτὲς ἐνίσπες,
ἦ ῥ᾽ οὐχ οὗτος ἀνὴρ Προθοήνορος ἀντὶ πεφάσθαι
ἄξιος; οὐ μέν μοι κακὸς εἴδεται οὐδὲ κακῶν ἔξ,
ἀλλὰ κασίγνητος Ἀντήνορος ἱπποδάμοιο,
ἢ πάϊς· αὐτῷ γὰρ γενεὴν ἄγχιστα ἐῴκει.»
475 Ἦ ῥ᾽ εὖ γιγνώσκων, Τρῶας δ᾽ ἄχος ἔλλαβε θυμόν.
ἔνθ᾽ Ἀκάμας Πρόμαχον Βοιώτιον οὔτασε δουρί,
ἀμφὶ κασιγνήτῳ βεβαώς· ὁ δ᾽ ὕφελκε ποδοῖιν.
τῷ δ᾽ Ἀκάμας ἔκπαγλον ἐπεύξατο μακρὸν ἀΰσας·
«Ἀργεῖοι ἰόμωροι, ἀπειλάων ἀκόρητοι,
480 οὔ θην οἴοισίν γε πόνος τ᾽ ἔσεται καὶ ὀϊζὺς
ἡμῖν, ἀλλά ποθ᾽ ὧδε κατακτενέεσθε καὶ ὔμμες.
φράζεσθ᾽ ὡς ὑμῖν Πρόμαχος δεδμημένος εὕδει
ἔγχει ἐμῷ, ἵνα μή τι κασιγνήτοιό γε ποινὴ
δηρὸν ἄτιτος ἔῃ· τῶ καί τίς τ᾽ εὔχεται ἀνὴρ
485 γνωτὸν ἐνὶ μεγάροισιν ἀρῆς ἀλκτῆρα λιπέσθαι.»
Ὣς ἔφατ᾽, Ἀργείοισι δ᾽ ἄχος γένετ᾽ εὐξαμένοιο·
Πηνέλεῳ δὲ μάλιστα δαΐφρονι θυμὸν ὄρινεν·
ὡρμήθη δ᾽ Ἀκάμαντος· ὁ δ᾽ οὐχ ὑπέμεινεν ἐρωὴν
Πηνελέωο ἄνακτος· ὁ δ᾽ οὔτασεν Ἰλιονῆα,
490 υἱὸν Φόρβαντος πολυμήλου, τόν ῥα μάλιστα
Ἑρμείας Τρώων ἐφίλει καὶ κτῆσιν ὄπασσε·
τῷ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὸ μήτηρ μοῦνον τέκεν Ἰλιονῆα.
τὸν τόθ᾽ ὑπ᾽ ὀφρύος οὖτα κατ᾽ ὀφθαλμοῖο θέμεθλα,
ἐκ δ᾽ ὦσε γλήνην· δόρυ δ᾽ ὀφθαλμοῖο διαπρὸ
495 καὶ διὰ ἰνίου ἦλθεν, ὁ δ᾽ ἕζετο χεῖρε πετάσσας
ἄμφω· Πηνέλεως δὲ ἐρυσσάμενος ξίφος ὀξὺ
αὐχένα μέσσον ἔλασσεν, ἀπήραξεν δὲ χαμᾶζε
αὐτῇ σὺν πήληκι κάρη· ἔτι δ᾽ ὄβριμον ἔγχος
ἦεν ἐν ὀφθαλμῷ· ὁ δὲ φὴ κώδειαν ἀνασχὼν
500 πέφραδέ τε Τρώεσσι καὶ εὐχόμενος ἔπος ηὔδα·
«εἰπέμεναί μοι, Τρῶες, ἀγαυοῦ Ἰλιονῆος
πατρὶ φίλῳ καὶ μητρὶ γοήμεναι ἐν μεγάροισιν·
οὐδὲ γὰρ ἡ Προμάχοιο δάμαρ Ἀλεγηνορίδαο
ἀνδρὶ φίλῳ ἐλθόντι γανύσσεται, ὁππότε κεν δὴ
505 ἐκ Τροίης σὺν νηυσὶ νεώμεθα κοῦροι Ἀχαιῶν.»
Ὣς φάτο, τοὺς δ᾽ ἄρα πάντας ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα,
πάπτηνεν δὲ ἕκαστος ὅπῃ φύγοι αἰπὺν ὄλεθρον.
Ἔσπετε νῦν μοι, Μοῦσαι Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχουσαι,
ὅς τις δὴ πρῶτος βροτόεντ᾽ ἀνδράγρι᾽ Ἀχαιῶν
510 ἤρατ᾽, ἐπεί ῥ᾽ ἔκλινε μάχην κλυτὸς ἐννοσίγαιος.
Αἴας ῥα πρῶτος Τελαμώνιος Ὕρτιον οὖτα
Γυρτιάδην, Μυσῶν ἡγήτορα καρτεροθύμων·
Φάλκην δ᾽ Ἀντίλοχος καὶ Μέρμερον ἐξενάριξε·
Μηριόνης δὲ Μόρυν τε καὶ Ἱπποτίωνα κατέκτα,
515 Τεῦκρος δὲ Προθόωνά τ᾽ ἐνήρατο καὶ Περιφήτην·
Ἀτρεΐδης δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειθ᾽ Ὑπερήνορα, ποιμένα λαῶν,
οὖτα κατὰ λαπάρην, διὰ δ᾽ ἔντερα χαλκὸς ἄφυσσε
δῃώσας· ψυχὴ δὲ κατ᾽ οὐταμένην ὠτειλὴν
ἔσσυτ᾽ ἐπειγομένη, τὸν δὲ σκότος ὄσσε κάλυψε.
520 πλείστους δ᾽ Αἴας εἷλεν, Ὀϊλῆος ταχὺς υἱός·
οὐ γάρ οἵ τις ὁμοῖος ἐπισπέσθαι ποσὶν ἦεν
ἀνδρῶν τρεσσάντων, ὅτε τε Ζεὺς ἐν φόβον ὄρσῃ.

***

Το καύχημά του επλήγωσε τα στήθη των Αργείων
και μάλιστα του Αίαντος του Τελαμωνιάδη
460 που εγγύς του έπεσε ο νεκρός· κι ευθύς την λόγχην ρίχνει
του Πολυδάμαντος εκεί που έφευγε, κι εκείνος
δίπλα πηδώντας ξέφυγε τον θάνατον και η λόγχη
επήρε τον Αρχέλοχον, του Αντήνορος αγόρι,
ότ᾽ οι θεοί τον όλεθρον εκείνου αποφασίσαν.
465 Τον κτύπησ᾽ όπου δένεται με το κεφάλι ο σβέρκος
μες στο σφονδύλι κι έκοψε και τα δυο νεύρα η λόγχη
και ως έπεσ᾽ εύρηκαν την γην καύκαλο, μύτη, στόμα,
πρώτα πολύ πριν σωριαστούν τα γόνατα και οι κνήμες.
Και ο Αίας τότ᾽ εφώναξε: «Μέτρα το, Πολυδάμα,
470 και την αλήθειαν λέγε μου· άνδρας δεν ήταν τούτος
άξιος του Προθοήνορος αντίτιμος να πέσει;
Αχρείος δεν μου φαίνεται μήτε από αχρείον γένος·
θα είν᾽ αγόρ᾽ ή αδελφός του Αντήνορος του ανδρείου.
Ότι πολύ την γενεάν εκείνου προσομοιάζει».
475 Και ό,τ᾽ είπ᾽ εγνώριζε καλά, κι επλήγωσε τους Τρώας·
κει τον Βοιώτιον πρόμαχον ελόγχισ᾽ ο Ακάμας
προστάτης του νεκρού αδελφού που εκείνος ποδοσέρνει.
Κι έσυρ᾽ ο Ακάμας κραυγητό, μεγάλως εκαυχήθη:
«Στα βέλη Αργείοι δοξαστοί, γενναίοι στες φοβέρες,
480 στο εξής δεν θα ᾽χουμεν εμείς τον μόχθον και τον θρήνον
μόνοι, αλλ᾽ ως έπεσεν αυτός, θα βρει και σας ο φόνος.
Σας έστρωσα τον Πρόμαχον στον ύπνον του θανάτου,
ογρήγορα να εκδικηθώ τον φόνον του αδελφού μου.
Για τούτο καθείς εύχεται, κάποιος ν᾽ απομείνει
485 αυτάδελφος, εκδικητής, αν συμφορά τον έβρει».
Το καύχημά του επλήγωσε στα σπλάχνα τους Αργείους,
μάλιστα τον Πηνέλαον· πετάχθη ο πολεμάρχος
εις τον Ακάμαντα, και αφού δεν δέχθη την ορμήν του,
τον Ιλιονέα κτύπησεν, αγόρι αγαπημένο
490 του πολυάρνου Φόρβαντος, που από τους Τρώας όλους
υπεραγάπησ᾽ ο Ερμής, και επλούτισε περίσσα.
Τον Ιλιονέα μόνο υιόν τού γέννησε η μητέρα·
κείνον κτυπά μες στου οφθαλμού τες ρίζες και το δόρυ
την κόρην βγάζει, του τρυπά τον οφθαλμόν και φθάνει
495 στο ζνίχι· κι έπεσεν αυτός με πετακτές αγκάλες.
Κι ευθύς σύρει ο Πηνέλαος το ακονισμένον ξίφος·
στην μέσην κόφτει τον λαιμόν και χάμω με το κράνος
κατρακυλά την κεφαλήν· κι ήταν στο μάτι ακόμα
η λόγχη· και το καύκαλο σηκώνει, ως παπαρούνα,
500 ψηλά των Τρώων δείχνει το και υπερηφάνως είπε:
«Να ειπείτε, ω Τρώες, χάριν μου, των ποθητών γονέων
του Ιλιονέως του λαμπρού στο σπίτι να τον κλάψουν·
και του Προμάχου ως και η γυνή του Αλεγηνορίδου
δεν θα δεχθεί περίχαρη τον ποθητόν της άνδρα,
505 όταν θα κάμουμε πανιά να φύγουμε απ᾽ την Τροίαν».
Είπε, και όλων έπιασε τα γόνατα τρομάρα,
και από τον όλεθρον καθείς πώς να ξεφύγει εκοίτα.
Μούσες, του Ολύμπου κάτοικες, διδάξετέ με τώρα,
ποιος πρώτος απ᾽ τους Αχαιούς με λάφυρα εδοξάσθη
510 αφού την μάχην έκλινεν σ᾽ αυτούς ο κοσμοσείστης.
Πρώτος τον Ύρτιον κτύπησεν ο Τελαμώνιος Αίας,
τον Γυρτιάδην των Μυσών των ανδρειωμένων άρχον·
τον Μέρμερον ο Αντίλοχος φονεύει και τον Φάλκην·
τον Μόρυν και Ιπποτίωνα βροντά ο Μηριόνης
515 και ο Τεύκρος τον Προθόωνα και ομού τον Περιφήτην,
Τον άρχον Υπερήνορα εκτύπησεν ο Ατρείδης
εις την λαπάραν κι έφαγε τα σπλάχνα μέσα η λόγχη·
και από την ανοικτήν πληγήν επέταξε η ψυχή του
με ορμήν πολλήν, κι εσκέπασε τους οφθαλμούς του σκότος·
520 πολλούς ακόμη έστρωσεν ο γρήγορος Οϊλείδης,
ο μόνος με τα πόδια του καλός να καταφθάσει
τους άνδρες, όταν στην ψυχήν τρόμον τους βάλει ο Δίας.

Πώς δημιουργείται η βάση του εαυτού;

Οι απόγονοι του ανθρώπου έχουν τη δυνατότητα να επιβιώνουν και να ενηλικιώνονται μόνο όταν γεννιούνται και διανύουν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μέσα σε κάποιας μορφής προστατευμένο οικογενειακό περιβάλλον.

Αφομοιωτική εσωτερίκευση

Οι συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις που εξελίσσονται μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον (και αφορούν αρχικά το παιδί και τη μητέρα του και αργότερα το παιδί και τους υπόλοιπους σημαντικούς άλλους) επηρεάζουν δραστικά την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των νεαρών μελών της οικογένειας.

Μια από τις πλέον σημαντικές πτυχές της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού είναι η διαδιακασία της δημιουργίας του εαυτού.

Ο Kohut (1971) εξήγησε ότι αρχικά το νεογέννητο παιδί κατέχει έναν εαυτό πλήρως ασαφή και αδιαφοροποίητο. Ειδικότερα, στην αρχή της ζωής η έννοια του εαυτού του παιδιού περιλαμβάνει απλώς μια ομάδα αντανακλαστικών και μια έμφυτη δυνατότητα για ανάπτυξη.

Σταδιακά όμως, με τη διαρκή φροντίδα, την καθοδήγηση και την ενθάρρυνση των γονέων, ο εαυτός του παιδιού μετατρέπεται σε κεντρική οργανωτική δύναμη της ψυχής.

Όπως υποστήριξε ο Kohut, το μικρό παιδί μπορεί να σχηματίσει μια συγκεκριμένη εικόνα για τον εαυτό του μονάχα εφόσον του παρέχεται επαρκής βοήθεια και υποστήριξη από το οικογενειακό του περιβάλλον.

Μόλις το παιδί διαλύσει την αρχική αυταπάτη της συμβίωσης με τη μητέρα, κάθε φορά που αυτή απομακρύνεται από το οπτικό του πεδίο, εκείνο βιώνει πολύ έντονα μοναξιά, φόβο και άγχος. Για να μπορέσει το παιδί να απαλύνει τα συγκεκριμένα οδυνηρά συναισθήματα, διαμορφώνει στη φαντασία του το είδωλο της μητέρας του. Το είδωλο αυτό κρατάει συντροφιά στο παιδί όταν η μητέρα απουσιάζει.

Το μικρό παιδί δηλαδή εσωτερικεύει τη μητρική παρουσία στην προσπάθειά του να μειώσει το άγχος της εγκατάλειψης το οποίο αισθάνεται όταν μένει μοναχό του.

Με την πάροδο του χρόνου το παιδί εσωτερικεύει επίσης όλα τα υπόλοιπα σημαντικά άτομα του στενού οικογενειακού του περιβάλλοντος (πατέρα, αδέρφια, παππούδες, γιαγιάδες κ.λπ) με τα οποία έχει δημιουργήσει στενούς συναισθηματικούς δεσμούς προσκόλλησης.

Στη νηπιακή ηλικία εδραιώνονται οι λεκτικές ικανότητες του παιδιού, και τότε η γλώσσα αρχίζει να χρησιμοποιείται ως βασικό εργαλείο των διαπροσωπικών επαφών.

Το νήπιο δηλαδή αρχίζει να επικοινωνεί λεκτικά τόσο με τους γύρω του ανθρώπους όσο και με τα εσωτερικευμένα είδωλα των σημαντικών άλλων. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου οι εσωτερικευμένες οντότητες του παιδιού μετατρέπονται από οπτικές παρουσίες σε εσωτερικές φωνές.

Βεβαίως, οι εσωτερικευμένες αυτές φωνές (οι οποίες υπάρχουν μέσα στο νου όλων των μικρών παιδιών) αντανακλούν τις στάσεις, τα συναισθήματα και τα σχόλια των σημαντικών ανθρώπων της ζωής τους.

Σταδιακά οι εσωτερικευμένες οντότητες του παιδιού μεταβολίζονται ή αφομοιώνονται από αυτό, δηλαδή το παιδί αρχίζει να βιώνει τα είδωλα των σημαντικών άλλων σαν να ήταν κάποια δικά του κομμάτια. Το υλικό το οποίο προέρχεται από την αφομοίωση των σημαντικών άλλων διαμορφώνει την πρωταρχική βάση του αποκαλούμενου «εαυτού» του παιδιού.

Ο Kohut αποκάλεσε τη διαδικασία της δημιουργίας του εαυτού μέσω της εσωτερίκευσης των σημαντικών άλλων «αφομοιωτική εσωτερίκευση».

Συνεπώς, η βαθύτερη εσωτερική αίσθηση την οποία όλοι οι άνθρωποι έχουν για τον εαυτό τους δημιουργείται στα πρώτα χρόνια της ζωής τους μέσω της διαδικασίας της αφομοιωτικής εσωτερίκευσης των σημαντικών άλλων.

Με άλλα λόγια, όπως πολύ χαρακτηριστικά είπε ο Cashdan (1988), «βασικά εμείς οι άνθρωποι είμαστε οι σημαντικοί άλλοι της ζωής μας».

Εφόσον το πρωταρχικό τμήμα του εαυτού δημιουργείται από την αφομοίωση των εσωτερικευμένων γονεϊκών ειδώλων, η βαθύτερη αποδοχή και η υπερηφάνεια για τον εαυτό δεν είναι τίποτα άλλο παρά απλά προϊόντα του γονεϊκού επαίνου.

Αντίθετα, οι ενοχές και η ντροπή που πολλοί άνθρωποι αισθάνονται για τον εαυτό τους αποτελούν το θλιβερό αποτέλεσμα της γονεϊκής απόρριψης ή της κριτικής την οποία δέχτηκαν στην τρυφερή τους ηλικία.

Επομένως η αυτοεκτίμηση, η αυτοπεποίθηση και η αυταξία που οι άνθρωποι διατηρούν για τον εαυτό τους έχουν λαξευτεί στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής.

Αυτό σημαίνει ότι η γενική αυτοεικόνα των ανθρώπων βασίζεται στα απομεινάρια των εσωτερικών διαλόγων τους οποίους διεξήγαγαν όταν ήταν παιδιά, των σημαντικών άλλων.

Έτσι, όταν ορισμένοι άνθρωποι ομολογούν ότι δεν τους αρέσει ο εαυτός τους ή ότι μισούν τον εαυτό τους, στην πραγματικότητα αυτό που αποκαλύπτουν είναι ότι στο ξεκίνημα της ζωής τους κάποιος ή κάποιοι σημαντικοί άνθρωποι τους απέρριψαν, τους υποτίμησαν και τους έκαναν να νιώσουν πόνο, ενοχές και ντροπή για τον εαυτό τους.

Επομένως, οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι, αν συχνά και απερίσκεπτα αποκαλούν, για παράδειγμα, «βλάκα» το μικρό παιδί τους κάθε φορά που θυμώνουν, δεν προκαλούν μόνο απλή προσωρινή στενοχώρια ή ντροπή στο παιδί τους.

Αντίθετα, το παιδί την ώρα της γονεϊκής κριτικής εσωτερικεύει και αφομοιώνει τη στάση και τα αρνητικά συναισθήματα του απορριπτικού γονέα και τα μετατρέπει σε μόνιμο και σταθερό τμήμα του εαυτού του.

Επομένως, όταν το συγκεκριμένο παιδί μεγαλώσει θα αισθάνεται ότι είναι κουτό, παρά το γεγονός ότι στην πραγματικότητα μπορεί να είναι πολύ έξυπνο.

Επιπλέον, ο ίδιος άνθρωπος (φυσικά χωρίς να το καταλαβαίνει) θα επιχειρεί διαρκώς να ταιριάζει τις πράξεις και τις αποφάσεις του με τις πεποιθήσεις τις οποίες διατηρεί για τον εαυτό του. Είναι δηλαδή πιθανό να υποβαθμίζει τις ικανότητές του ή να παίρνει λαθεμένες αποφάσεις, απλώς και μόνο επειδή οι κινήσεις του αυτές θα συνάδουν με το χαρακτηριστικό του «βλάκα» με το οποίο εμποτίστηκε βαθιά η εικόνα του εαυτού του.

Θα πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι τα μικρά παιδιά είναι εντελώς αβοήθητα και ανυπεράσπιστα στην αρνητική κριτική των ενηλίκων και ειδικά των γονέων τους. Αυτό συμβαίνει κυρίως διότι όλα τα παιδιά θαυμάζουν υπέρμετρα τους γονείς τους και τους θεωρούν παντοδύναμους και πάνσοφους.

Επιπλέον, τα παιδιά δεν διαθέτουν ακόμα ολοκληρωμένη λογική και κριτική που προέρχεται από τους γονείς προκαλεί σε όλα τα μικρά παιδιά πολύ έντονα συναισθήματα στενοχώριας, ντροπής και απογοήτευσης για τον εαυτό. Τα αρνητικά αυτά συναισθήματα πολύ συχνά απωθούνται μακριά από τη συνειδητή εγρήγορση, «απογυμνώνοντας» τα θλιβερά επεισόδια της γονεϊκής κριτικής από το οδυνηρό τους κομμάτι.

Οι περισσότεροι άνθρωποι συνήθως θυμούνται τα επεισόδια της γονεϊκής κριτικής, αλλά δεν μπορούν να ανακαλέσουν το πώς οι ίδιοι ένιωθαν στη διάρκεια των συγκεκριμένων επεισοδίων.

Γι'αυτό, πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν να γελούν όταν περιγράφουν κάποιες τραγικές στιγμές που έζησαν όταν ήταν μικρά παιδιά.

Μακριά από το συνειδητό πεδίο απωθείται επίσης η μειονεκτική αίσθηση για τον εαυτό και έτσι παραμένει απρόσιτη και ανεπηρέαστη από τις λογικές παρεμβάσεις της ώριμης ηλικίας.

Γι' αυτό πολλοί άνθρωποι, ενώ καταδικάζουν τις επιθέσεις που δέχτηκαν από τους γονείς τους, δεν έχουν τη δυνατότητα να μεταβάλουν τα παράλογα αρνητικά συναισθήματα τα οποία νιώθουν για τον εαυτό τους.

Τέλος, συχνά συναντώνται άνθρωποι οι οποίοι μπορούν να αναγνωρίσουν ορθολογιστικά τις επιτυχίες της ζωής τους, όμως παράλληλα διατηρούν μια χαμηλή εκτίμηση για τον εαυτό τους.

Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι έχουν καταφέρει με πολύ κόπο να «επιτύχουν» οικονομικά ή επαγγελματικά στη ζωή τους. Εντούτοις, οι ίδιοι θεωρούν την τύχη ή τους εξωτερικούς παράγοντες υπεύθυνους για την επιτυχία τους, διότι η απωθημένη γονεϊκή κριτική την οποία έχουν εισπράξει παρεμποδίζει την απόλαυση της προσωπικής επιτυχίας.

Η μειονεκτική αίσθηση για τον εαυτό αντιμετωπίζεται πολύ δύσκολα όχι μόνο επειδή έχει την έδρα της στο ασυνείδητο, αλλά και γιατί πολλές φορές δημιουργείται στη διάρκεια της προγλωσσικής περιόδου.

Στην προγλωσσική περίοδο η λεκτική ικανότητα του παιδιού δεν είναι ανεπτυγμένη, οπότε το παιδί δεν έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί και να κατηγοριοποιήσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.

Έτσι τα αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό δεν μπορούν να εξωτερικευτούν και να εκφραστούν μέσω της λεκτικής οδού. Επομένως, οι άνθρωποι νιώθουν μειονεκτικά να μεταβάλουν, αλλά δεν μπορούν ούτε να τα κατανοήσουν ούτε να τα εκφράσουν.

Η πρώτη εμφάνιση του εαυτού σηματοδοτείται γλωσσικά όταν το νήπιο σταματήσει να αναφέρεται στο τρίτο πρόσωπο κάθε φορά που μιλάει για τον εαυτό του (π.χ. «ο Αντώνης διψάει») και αρχίσει να χρησιμοποιεί τη λέξη «εγώ» (π.χ. «εγώ διψάω»).

Όμως η διαδικασία διαμόρφωσης του εαυτού δεν σταματάει ή δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Αντίθετα, συνεχίζει να εξελίσσεται σε ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής με την εσωτερίκευση των σημαντικών σχέσεων μετατρέπει τον εαυτό του ανθρώπου σε ένα πολύ περίπλοκο στοιχείο της προσωπικότητάς του.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η Mead (1934), ο ατομικός εαυτός δεν αποτελεί ένα απλό ή ένα στατικό στοιχείο, αλλά είναι ένας ενεργός μηχανισμός μέσω του οποίου ενσωματώνεται στην ψυχή του ανθρώπου ολόκληρο το κοινωνικό του περιβάλλον.

Για όλα υπάρχει λύση

-Αλίκη: Αυτό είναι αδύνατον 

-Τρελός καπέλας: Μόνο αν το πιστεύεις 

«Η Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων.»

Όχι, δεν υπάρχουν λύσεις σε όλες τις καταστάσεις!

Όσοι διαβάσατε το τίτλο και έχετε ενστάσεις, προφανώς βιωματικά θα σκεφτήκατε και θα τοποθετηθήκατε αρνητικά. Απευθύνομαι αρχικά λοιπόν σε όλες και όλους εσάς που σκεφτήκατε «Όχι δεν υπάρχουν λύσεις σε όλες τις καταστάσεις»!

Πολύ σωστά. Οι καταστάσεις, τα θέματα, τα προβλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στη ζωή μας, χωρίζονται σε κατηγορίες και υποκατηγορίες.

Κάπως γενικά για να μπορούμε να οργανώσουμε τη σκέψη μας θα κάνουμε έναν διαχωρισμό.

Α) οι καταστάσεις που εμπεριέχουν μη αναστρέψιμα γεγονότα όπως ο θάνατος ή μια φυσική καταστροφή, δεν τα αντιμετωπίζουμε ως προβλήματα που ψάχνουμε τη λύση τους.
Β) όλα όσα θέλουμε πραγματικά και είναι καταστάσεις μέσα στη ζωή έχουν λύση

 
Όλες οι καταστάσεις στη ζωή μας καλές ή όχι ξεκίνησαν από μία ιδέα που πρώτα είχαμε στο κεφάλι μας.

Βάζω στοίχημα ότι όλοι έχετε να πείτε μια τέτοια ιστορία. Κοιτάξτε γύρω σας. Τα πάντα ξεκίνησαν από την τρελή ιδέα κάποιου που απλά τόλμησε, να την κάνει πράξη. Μια σκέψη που αφορούσε τα επαγγελματικά, ή τα ερωτικά ή ακόμα και το πού έχετε αποφασίσει να ζήσετε.

Πρώτα γεννιέται η σκέψη και αυτή μας δημιουργεί ένα συναίσθημα και στη συνέχεια αυτό το συναίσθημα μας οδηγεί να περάσουμε στην πράξη και η πράξη αυτή φέρνει τα αποτελέσματα.

Μας έχουν μάθει να επικεντρωνόμαστε στην πράξη και στο αποτέλεσμά της. Είναι όμως τελικά αυτό το σωστό;

Όλα ξεκινούν από μία σκέψη. Πώς όμως καλλιεργείται η σκέψη; Πώς αναπτύσσεται και με ποιο τρόπο μπορούμε να την εξελίξουμε και να την βελτιώσουμε ώστε να γίνει παραγωγική για εμάς;

Οι πεποιθήσεις μας αποτελούν το βασικό πυλώνα στην ζωή μας και καθορίζουν την πορεία μας. Οι πεποιθήσεις μπορούν και έχουν τον έλεγχο των σκέψεων μας.

Δίχως να το καταλαβαίνουμε, σχεδόν αυτόματα, οι πεποιθήσεις μας, είναι αυτές που ευθύνονται για τους φόβους και τους ενδοιασμούς μας στην ζωή. Είναι το πρίσμα μπροστά στα μάτια μας όπου μέσα από εκεί βλέπουμε τον κόσμο.

Οι πεποιθήσεις είναι η αλήθεια μας και η τοποθέτησή μας στην ζωή.

«Εγώ πιστεύω ότι...», είναι όμως έτσι τελικά;

Μήπως αυτές είναι; Η μεταλαμπάδευση των σκέψεων και των απόψεων των ανθρώπων που έζησαν πριν από εμάς και έτυχε να είναι οι γονείς μας και το ευρύτερο συγγενικό μας περιβάλλον;

Οι πεποιθήσεις είναι αποφάσεις συνειδητές ή ασυνείδητες που πήραν άλλοι για εμάς πριν από εμάς και εμείς τις δεχτήκαμε ως δικές μας κατά την διάρκεια της ζωής μας σχεδόν ασυνείδητα.

Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό ρόλο έχουν οι πεποιθήσεις στην ζωή μας, σας παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του γιατρού Τζερόμ Γκρούπμαν «The Anatomy of Hope» οι ερευνητές μαθαίνουν ότι μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης έχει τη δύναμη να μεταβάλλει την νευροχημεία.

Τα πιστεύω και οι προσδοκίες που αποτελούν τα στοιχεία κλειδιά της ελπίδας, μπορούν να μπλοκάρουν τον πόνο απελευθερώνοντας ενδοφρίνες του εγκεφάλου και τις εγκεφαλίνες που μιμούνται την δράση της μορφίνης.

Πολλά παραδείγματα μέσα από κοινωνικά πειράματα, καταδεικνύουν ότι οι πεποιθήσεις ευθύνονται για τον τρόπο που βλέπουμε την ζωή αλλά και το πώς αντιδρούμε. Οι βαθύτερες λοιπόν σκέψεις μας που είναι οι πεποιθήσεις, έχουν τον έλεγχο στο πως αντιδρούμε σε κρίσεις, ευκαιρίες και στο που τελικά εστιάζουμε στη ζωή.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τελικά τα πιστεύω αυτά, δίνουν και μια πορεία στη ζωή μας. Αν δεχτούμε ότι η μοίρα είναι το άθροισμα των επιλογών μας, και ότι οι επιλογές μας καθορίζονται από τις πεποιθήσεις μας, καταλαβαίνουμε ότι κάθε πεποίθηση έχει και μια θετική ή αρνητική συνέπεια στη ζωή μας και εκεί θα πρέπει να εστιάζουμε.

Αυτό που πιστεύουμε ως αληθινό διαμορφώνεται μέσα από τις αντιλήψεις μας γύρω από την ζωή. Αυτό που πιστεύουμε γίνεται η πηγή ορίων ή και η απελευθέρωσή μας. Δεν έχει σημασία ποια είναι η αλήθεια, γιατί απλά δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα. Σημασία έχει τι πιστεύουμε εμείς κατά διαστήματα ως αληθινό.

Σε οτιδήποτε πιστεύουμε, σε αυτό θα αντιδράσουμε. Θα έχουμε δίκιο είτε πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε είτε όχι. Απόλυτα αληθινό είναι ότι αν δεν πιστεύουμε ότι κάτι είναι απόλυτα αληθινό για εμάς, τότε αυτό δεν είναι και δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί.

Τη στιγμή που δώσουμε την εντολή στο μυαλό «αυτό είναι αδύνατο», «αυτό δε μπορώ να το κάνω», «φοβάμαι πως δε θα τα καταφέρω» τότε έχουμε κλειδώσει εκεί και ο εγκέφαλος έχει πάρει την εντολή από εμάς να το πραγματοποιήσει. Κάπως έτσι μετά ορίζονται οι πράξεις και έρχονται και τα αποτελέσματα αυτών των πράξεων.

Μην απορείτε που βλέπετε γύρω, ανθρώπους που δεν είναι καλά και ενώ θεωρητικά είναι πετυχημένοι, έχουν θλίψη και αν μπορούσαν να εκφραστούν ελεύθερα χωρίς φόβο θα έγραφαν ολόκληρη έκθεση με αυτά που τους πνίγουν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί είναι δέσμιοι των πεποιθήσεων τους.

Η αλλαγή έρχεται μέσα από τον τρόπο που θα αποφασίσουμε να δούμε τα γεγονότα στη ζωή μας.

Η ζωή έχει ροή και πάντα μας δείχνει, μας εμφανίζει αυτό που χρειαζόμαστε. Πολλές φορές επειδή εμείς είμαστε αρνητικοί, αυτή επιμένει, ξανά και ξανά να μας εμφανίζει έναν άνθρωπο, ένα γεγονός, μια επαναλαμβανόμενη κατάσταση. Θέλει κάτι να μας πει και να μας μάθει για να είμαστε καλά. Και το μόνο που έχουμε εμείς να κάνουμε, είναι να καταγράψουμε τις συμπεριφορές μας. Να κάνουμε έναν ειλικρινή διάλογο με τον εαυτό μας.

Πόσες φορές είπαμε «όχι, δεν μπορώ» «όχι φοβάμαι».

Μήπως είναι η στιγμή να έρθουμε επιτέλους αντιμέτωποι με αυτόν τον αδιόρατο φόβο που μας εμποδίζει να ζήσουμε; Τι ακριβώς πιστεύουμε; Πως θα είμαστε για πάντα σε αυτή την ζωή;

Κοίταξε πιο προσεκτικά και θα δεις ότι ένας φόβος, προέρχεται από μια πεποίθηση σου, μια σκέψη σου δηλαδή βαθιά ριζωμένη, που κάποτε την είδες ως πολύ αληθινή, έτσι ο φόβος έγινε σημαντικός.

Δεν υπάρχουν αλυσίδες που να κρατάνε αυτή την σκέψη στο μυαλό σου και να σε φοβίζει, εσύ μπορείς να αποφασίσεις να την απορρίψεις και να μεταμορφωθείς από έναν άβουλο παρατηρητή σε δημιουργό του πεπρωμένου σου.

Αν δεν είσαι ευχαριστημένος από τις επιλογές των πιστεύω σου που υποσυνείδητα επέλεξες, κλείσε τον κύκλο. Ο εγκέφαλος έχει αποδειχτεί είναι ένας μυς που αλλάζει και δυναμώνει με την χρήση.

Φαντάσου λοιπόν ποιος άνθρωπος θα ήσουν αν δεν υπήρχαν οι περιοριστικές πεποιθήσεις. Κάνε ένα σχέδιο δημιουργικό που ο βασικός του πυλώνας είναι ότι «για όλα υπάρχει λύση». Ο εγκέφαλος με την επανάληψη και το συναίσθημα, θα καταφέρει να μην φοβάται, και να αποβάλει τον φόβο που εσύ τον είχες εκπαιδεύσει.

Για όλα υπάρχει λύση όσο υπάρχει η ροή της ζωής! Μην την σπαταλάς άλλο!

Η Αλήθεια Σκέτη

Δηλώνεις υπέρμαχος της αλήθειας.

Μισείς το ψέμα, σιχαίνεσαι την κοροϊδία, αντιδράς ανάλογα σ' αυτούς που σε υποβάλλουν σε τέτοιες διαδικασίες.

Όταν έρχεται η ώρα όμως να αντιμετωπίσεις την αλήθεια, παραλύεις.

Εύκολο στη θεωρία, δύσκολο στην πράξη.

Την ώρα που ακούς το ψέμα μπορείς να κρίνεις, να κατηγορήσεις, να βγεις νικητής από μια μάχη που δεν χρειάστηκε να δηλώσεις παρών.

Την ώρα της αλήθειας, πρέπει απλώς να αποφασίσεις. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα λιγότερο από να τη δεχτείς, τίποτα περισσότερο από το να πάρεις θέση απέναντί της.

Η αλήθεια δεν είναι μια έννοια που την μεταφράζεις κατά πως σε βολεύει.

Δεν είναι καλή ή κακή. Δεν είναι μεγάλη ή μικρή.

Είναι αυτό που είναι, χωρίς διάσταση, χωρίς χαρακτηριστικά. Αλήθεια. Σκέτη.

Θες την αλήθεια απ’ το παιδί σου, αλλά δεν θέλεις να τη διαχειριστείς. Η αλήθεια του θα σε βάλει σε διαδικασία να γίνεις για πρώτη φορά πραγματικός γονιός.

Νομίζεις ότι γονιός σημαίνει να του φτιάξεις το φαγητό του ή να το μάθεις ποδήλατο; Νομίζεις ότι γονιός σημαίνει να του αγοράσεις τα βιβλία του ή να πληρώσεις για να μάθει ξένες γλώσσες;

Γονιός γίνεσαι όταν το παιδί σου θα έχει το θάρρος να σου πει αυτό που του συμβαίνει χωρίς περιστροφές. Χωρίς ψέματα.

Όταν θα μπορεί να σου πει ότι κάπνισε, ήπιε, δοκίμασε, έτρεξε. Ότι χτύπησε, μάλωσε, φίλησε, έκλαψε, γονάτισε.

Όταν δεν θα φοβηθεί να σου πει την αλήθεια γιατί ξέρει ότι εσύ θα την αντέξεις.

Δεν τον απασχολούν οι συνέπειες. Εν μέρει τις γνωρίζει. Απλά η συμπεριφορά σου θα τον μάθει να μη τις φοβάται. Τον ενδιαφέρει απλώς ο τρόπος που θα την αντιμετωπίσεις.

Τον απασχολεί μόνο ότι είσαι ικανός να δεχτείς την αλήθεια κατά πρόσωπο. Ίσως γιατί πριν από αυτό, έχει δει με τα μάτια του ότι έχεις δεχτεί και αντιμετωπίσει τη δική σου.

Θες την αλήθεια από τον/ην σύντροφό σου. Την απαιτείς, τη θεωρείς ικανή και αναγκαία προϋπόθεση.

Και όταν έρχεται η ώρα να βρεθείτε αντιμέτωποι στον ίδιο δρόμο, πως αντιδράς;

Ακούς ή τελικά προτιμάς τη εκκωφαντική σιωπή ή το χάιδεμα στα αυτιά σου;

Θέλεις να σου πει αυτό που βλέπει και πιστεύει ή προτιμάς να σου πει αυτό που νομίζεις εσύ ότι πρέπει να βλέπει;

Ακούω κάποιους υπέρμαχους της φράσης «Δεν με νοιάζει τι θα κάνει, αρκεί να μη το μάθω»

Εξαιρετική ποδοσφαιρική ντρίπλα. Μπάλα στο αντίπαλο τερέν. Του τη στέλνεις μαζί με οδηγίες χρήσεως.

Αν είσαι μάγκας φίλε, φρόντισε να είσαι καλός ψεύτης. Φρόντισε να μπορέσεις να με ξεγελάσεις γιατί αυτό θα καταφέρω να το δεχτώ.

Φρόντισε να με κάνεις να σε πιστέψω, φρόντισε να με αφήσεις στην ησυχία μου, φρόντισε να ονειρεύομαι ότι η σχέση μου κατοικοεδρεύει σ' ένα άσπρο σύννεφο χωρίς προβλήματα.

Μην έρθεις να μου πεις ότι έχεις πρόβλημα. Μη μου φέρεις τις δικές σου αλήθειες, τα δικά σου καμπανάκια, τα δικά σου προβλήματα.

Δεν θέλω να αναλάβω ευθύνες ξαφνικά. Δεν θέλω να λύσω προβλήματα. Δεν θέλω να δω κατάματα ποιος ακριβώς είσαι.

Θέλω απλώς να μη μάθω. Θέλω απλώς να έχω απέναντί μου έναν εξαιρετικό ψεύτη.

Τελικά, θέλω απλώς να μην αντιμετωπίσω την αλήθεια.

Θες την αλήθεια απ΄ τους φίλους σου, τους συνεργάτες σου, τους ανθρώπους που σε περιβάλλουν.

Πιστεύεις θα στην πουν; Tους έχει πείσει ότι έχεις τα κότσια να την αντέξεις;

Τους άφησες να σου σκουπίσουν τα δάκρυά σου όταν την αντιμετώπισες; Τους άφησες να μυρίσουν το ξεραμένο αίμα όταν εκείνη πάλευε να σε σκοτώσει;

Τους έδειξες φωτογραφίες όταν τη νίκησες;

Και κάτι τελευταίο.

Eσύ, τους είπες ποτέ την αλήθεια σου κατάμουτρα; Ανέλαβες ποτέ το κόστος να παραδεχτείς αυτό που είσαι;

Μπήκες ποτέ στο τρυπάκι να τους κερδίσεις ή να τους χάσεις;

Μπήκες ποτέ στον κόπο να φερθείς όπως θα ήθελες να σου φέρονται;

Μεγάλο το κόστος της αλήθειας. Τόσο μεγάλο, που από μόνο του, είναι η πιο σοβαρή δικαιολογία για το ψέμα.

Δηλώνεις υπέρμαχος της αλήθειας.

Συμβουλή μου. Μη δηλώνεις τίποτα. Μόνο φρόντισε να είσαι.

Αριστοτέλης: Δεν υπάρχει ευδαιμονία χωρίς φίλους

«Άρα η ευδαιμονία είναι το μέγιστο αγαθό και το ωραιότερο και το πιο ευχάριστο (ἄριστον ἄρα καὶ κάλλιστον καὶ ἥδιστον ἡ εὐδαιμονία) και αυτά δεν διακρίνονται μεταξύ τους.»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1099a24-26

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη σκοπός της ζωής είναι η ευδαιμονία. Η θεωρία του αναλύεται στα Ηθικά Νικομάχεια, το πιο μακροσκελές φιλοσοφικό έργο αφιερωμένο στην ευτυχία, όπου σε δέκα βιβλία ο συγγραφέας εκθέτει ενδελεχώς τη θεωρία του για να καταδείξει ότι η ευδαιμονία δεν είναι ουτοπία. Όσοι νομίζουν ότι η ευδαιμονία είναι θέμα τύχης πλανώνται.

«Φαίνεται ότι η ευδαιμονία, ακόμη και αν δεν είναι σταλμένη από τον θεό, αλλά προκύπτει μέσω αρετής και κάποιας μάθησης ή άσκησης, είναι από τα πιο θεϊκά πράγματα. Μπορεί να είναι και πολύ κοινό πράγμα. Επειδή είναι δυνατό να υπάρξει σε όλους όσοι δεν είναι ατελείς ως προς την αρετή, μέσω μάθησης και επιμέλειας.»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1099b14-19

Ως εκ τούτου, ήδη από το πρώτο βιβλίο προετοιμάζει τους μαθητές του ότι η ευδαιμονία διδάσκεται και καλλιεργείται. Στα Ηθικά Νικομάχεια λοιπόν ο συγγραφέας θα συζητήσει τις αρετές, πρώτα τις ηθικές και στη συνέχεια τις διανοητικές, έως ότου στο τέλος του 7ου βιβλίου η συζήτηση για την ευδαιμονία παίρνει άλλη τροπή. Ο συγγραφέας αποφασίζει να μιλήσει για τη φιλία. Κατά τη συνήθη του μέθοδο αρχικά δείχνει να απορεί. Είναι αρετή ή όχι η φιλία;

«Έπειτα από αυτά ακολουθεί η πραγμάτευση της φιλίας. Επειδή είναι κάποιο είδος αρετής ή είναι συνυφασμένη με την αρετή, είναι επίσης πάρα πολύ αναγκαία στη ζωή. Γιατί κανένας δεν θα επέλεγε να ζει χωρίς φίλους και ας είχε όλα τα υπόλοιπα αγαθά.»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1155a3-6

Ο Αριστοτέλης δεν είναι ο πρώτος που διακρίνει τη σπουδαιότητα της φιλίας. Οι περισσότεροι φιλόσοφοι είχαν συνειδητοποιήσει την αξία της αλλά ο Σταγειρίτης γίνεται αυτός που κατανοεί ότι κανένα από τα αγαθά ή και όλα μαζί δεν είναι αρκετά για την ευδαιμονία, αν απουσιάζουν οι φίλοι. Η ζωή χωρίς φίλους δεν είναι ευδαίμων. Συνεπώς, δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ακολουθούν δύο βιβλία που ερευνούν τη φιλία, τα είδη της, την ορθή συμπεριφορά των φίλων και την αγάπη που πρέπει να διέπει την ολοκληρωμένη φιλία μεταξύ ανθρώπων. Έως τώρα οι φιλόσοφοι αναζητούσαν την ευδαιμονία θέτοντας ως προϋπόθεση την αυτάρκεια του ατόμου. Ο Αριστοτέλης ωστόσο για πρώτη φορά εισάγει στην εξίσωση της αυτάρκειας τη φιλία ως μέγιστο αγαθό. Χρειαζόμαστε τους άλλους, χωρίς εκείνους δεν είμαστε αυτάρκεις.

Και στα Πολιτικά ο συγγραφέας διατείνεται ότι η αυτάρκεια είναι ο σκοπός και το μέγιστο αγαθό (ἡ δ᾽ αὐτάρκεια καὶ τέλος καὶ βέλτιστον) η οποία εξασφαλίζεται μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων. Αυτό συμβαίνει διότι ο άνθρωπος είναι «φύσει πολιτικὸν ζῷον» (Πολιτικά, 1253a2-3, 7-8) προορισμένο να ζει σε κοινωνίες περισσότερο από τα άλλα ζώα, καθώς μόνο ο άνθρωπος έχει το χάρισμα του λόγου:

«Η κραυγή είναι γνώρισμα του δυσάρεστου και του ευχάριστου (ἡ μὲν οὖν φωνὴ τοῦ λυπηροῦ καὶ ἡδέος ἐστὶ σημεῖον), γι’ αυτό υπάρχει και στα άλλα ζώα. Ο λόγος όμως φανερώνει το συμφέρον και το βλαβερό, κατά συνέπεια το δίκαιο και το άδικο. Εκείνος που δεν μπορεί να ζήσει στην κοινωνία ή δεν χρειάζεται τίποτε επειδή έχει αυτάρκεια δεν αποτελεί μέρος της πόλης, συνεπώς είναι ή θηρίο ή θεός.»
Αριστοτέλης, Πολιτικά 1253a10-29

Ανάμεσα στους άλλους θα αναζητήσουμε τους φίλους μας. Στη Ρητορική ο φιλόσοφος παρεμπιπτόντως αναφέρεται στη φιλία και διευκρινίζει την έννοια του φίλου. Η φιλία είναι αμοιβαίο συναίσθημα ανάμεσα σε ανθρώπους που επιθυμούν το καλύτερο για τον άλλο. Οι φίλοι μοιράζονται τα ίδια συναισθήματα χαράς και λύπης:

«Έστω ότι αγαπώ κάποιον σημαίνει ότι επιθυμώ γι’ αυτόν αυτά που θεωρούνται καλά για χάρη εκείνου και όχι του εαυτού μου και του τα παρέχω όσο μπορώ. Φίλος είναι αυτός που αγαπά και αυτός που αγαπιέται το ίδιο (φίλος δέ ἐστιν ὁ φιλῶν καὶ ἀντιφιλούμενος). Φίλοι θεωρούνται όσοι έχουν αυτή τη σχέση με τους άλλους. Με βάση αυτά που είπαμε είναι αναγκαίο ο φίλος να είναι αυτός που χαίρεται με τα καλά και λυπάται με τα δυσάρεστα, όχι για άλλο λόγο αλλά για χάρη του φίλου του. Διότι όλοι χαίρονται όταν συμβαίνουν αυτά που θέλουν και λυπούνται με τα αντίθετα, συνεπώς απόδειξη της επιθυμίας είναι οι λύπες και οι ηδονές (ὥστε τῆς βουλήσεως σημεῖον αἱ λῦπαι καὶ αἱ ἡδοναί).»
Αριστοτέλης, Ρητορική 1380b36-1381a8

Στα Ηθικά Νικομάχεια με παρόμοιο τρόπο δείχνει να αναρωτιέται: Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς φίλους; Η απάντηση είναι σαφώς αρνητική. Η φιλία όχι μόνο τοποθετείται πάνω από τις υπόλοιπες αρετές αλλά επιπλέον συγκρίνεται με τη δικαιοσύνη (τη μέγιστη πλατωνική αρετή) για να την υπερκεράσει:

«Αν οι άνθρωποι είναι φίλοι, δεν χρειάζονται τη δικαιοσύνη, όταν όμως είναι δίκαιοι έχουν ανάγκη τη φιλία. Και το πιο έξοχο δίκαιο πράγμα φαίνεται να είναι και αυτό που αρμόζει στη φιλία. Γιατί δεν είναι μόνο κάτι αναγκαίο αλλά και καλό. Και αυτούς που αγαπούν τους φίλους τους τους επαινούμε, και το να έχει κάποιος πολλούς φίλους φαίνεται να είναι κάτι καλό. Επιπλέον, αυτοί που θεωρούνται καλοί άνθρωποι είναι και καλοί φίλοι.»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1155a26-31

Οι φίλοι είναι απαραίτητοι στη ζωή όλων και ανάλογα με τον σκοπό που επιδιώκουμε δημιουργούμε φιλίες. Ο Αριστοτέλης διακρίνει τρία βασικά είδη φιλίας. Πολλοί αποβλέπουν στην ωφέλεια ή την ευχαρίστηση, ωστόσο αυτά τα είδη φιλίας διαρκούν όσο οι φίλοι μας είναι χρήσιμοι ή ευχάριστοι, υποστηρίζει ο Αριστοτέλης. Το τέλειο είδος φιλίας δημιουργείται μεταξύ ανθρώπων που είναι όμοιοι στην αρετή, καθώς αυτοί επιθυμούν το καλό των φίλων τους επειδή η φύση τους είναι αγαθή. Αυτοί είναι που θα αφιερώσουν χρόνο στη φιλία, απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρησή της. Όπως είναι φυσικό, στην τέλεια φιλία περιλαμβάνεται η ευχαρίστηση και η ωφέλεια.

Κατά τον Αριστοτέλη, ο καλός άνθρωπος δεν είναι μόνο για τον εαυτό του καλός αλλά και για τον φίλο του. Αυτό συνεπάγεται ότι μία τέτοια φιλία όχι μόνο δεν υπολείπεται των άλλων ειδών, αλλά περιλαμβάνει τον σκοπό τους ως συνέπεια της καλοσύνης του ατόμου. Επομένως, ο αληθινός φίλος είναι ταυτόχρονα ωφέλιμος και ευχάριστος, χωρίς τις διακυμάνσεις του τυχαίου. Αποτελεί μία μόνιμη πηγή θέλησης για τη ζωή. Οι φίλοι μάς ωφελούν και ομορφαίνουν τη ζωή μας. Γι’ αυτό ζούμε με τους άλλους. Δεν υπάρχει ευδαιμονία χωρίς τους φίλους μας.

«Επειδή η φιλία είναι επικοινωνία (κοινωνία γὰρ ἡ φιλία), και όπως είναι κάποιος με τον εαυτό του έτσι είναι και με τον φίλο. Και ό,τι σημαίνει για τον καθένα να υπάρχει (τὸ εἶναι) ή αυτό για χάρη του οποίου προτιμά να ζει, μέσα σ’ αυτό θέλει να περνάει τη ζωή του με τον φίλο του. Διότι άλλοι πίνουν μαζί, άλλοι παίζουν ζάρια μαζί, άλλοι μαζί γυμνάζονται και κυνηγούν μαζί και φιλοσοφούν μαζί, και ο καθένας τους μέσα σ’ αυτά περνάει την ημέρα του κάνοντας αυτό που αγαπάει περισσότερο στη ζωή.»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1171b33-1172a6

Ερωτευτείτε όταν νιώθετε έτοιμοι, όχι όταν νιώθετε μόνοι

Όταν βρεθείτε στο τέλος ενός άσχημου χωρισμού, μπορεί να είναι αρκετά δελεαστικό να αναζητήσετε παρηγοριά σε μια νέα σχέση αμέσως. Μια περίπτωση κλασικής αντίδρασης που συμβαίνει σε πολλούς από εμάς, ενώ τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουμε καν το γεγονός. Ακριβώς όταν πληγώνεσαι και νιώθεις ανάξιος, βρίσκεσαι ξαφνικά να μπαίνεις σε μια άλλη σχέση όπου νιώθεις ότι σε αγαπούν και σε νοιάζονται.

Εάν εξακολουθείτε να σκέφτεστε τον/ην πρώην σας συνέχεια, αυτός/αυτή εξακολουθεί να είναι ένα δυνατό κομμάτι της ζωής σας, τον οποίο δεν μπορείτε να σταματήσετε να σκέφτεστε.

Εάν εξακολουθείτε να πονάτε από την προηγούμενη σχέση σας, σημαίνει ότι η πληγή είναι ακόμα ακατέργαστη. Η καρδιά σου πρέπει να γιατρευτεί, κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί αν μπεις εύκολα σε άλλη σχέση.

Μπορεί να είναι και μία σύντομη σχέση, αλλά πατάτε σε επικίνδυνα εδάφη, αν είναι αγάπη από αντίδραση στον χωρισμό. Τυφλωμένο πάλι από την αγάπη, το άτομο δυσκολεύεται να δει τα σημάδια της κακής αυτής αντίδρασης. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να προσέχετε για σημάδια που μπορεί να σας εμποδίσουν να ξεπεράσετε τη χαμένη αγάπη. Γι' αυτό μπορείτε να ξεκινήσετε κάνοντας μερικές ειλικρινείς ερωτήσεις στον εαυτό σας πριν προχωρήσετε στη σχέση. Μερικές ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον εαυτό σας είναι:

Μήπως βιάζεσαι;

Θα πρέπει να κλείσετε την προηγούμενη σχέση σας και να φροντίσετε να θεραπεύσετε τα πληγωμένα συναισθήματά σας, εάν υπάρχουν, πριν προχωρήσετε και ερωτευτείτε κάποιον άλλο. Εάν αισθάνεστε βιαστικοί για μία νέα σχέση, τότε μάλλον δεν έχετε αφιερώσει αρκετό χρόνο στον εαυτό σας και κολλήσατε βιαστικά στον πρώτο ώμο που βρήκατε για να κλάψετε. Κάντε ένα βήμα πίσω παίρνοντας μερικές μέρες άδεια από τον έρωτα εντελώς.

Είναι ο/η πρώην σου ακόμα μέρος της ζωής σου;

Εάν εξακολουθείτε να σκέφτεστε τον πρώην σας συνέχεια, αυτός/αυτή εξακολουθεί να είναι ένα δυνατό κομμάτι της ζωής σας, τον οποίο δεν μπορείτε να σταματήσετε να σκέφτεστε. Μπορεί να έχετε αποφασίσει αμοιβαία να μείνετε φίλοι ο ένας με τον άλλον, αλλά αν αυτό σας ενοχλεί τώρα, είναι καλύτερα να συζητήσετε μαζί του/της και να απομακρυνθείτε εντελώς από αυτόν/ήν. Σταματήστε να τηλεφωνείτε ή να του/της στέλνετε μηνύματα για κάθε λόγο και αφαιρέστε τους από όλους τους ιστότοπους δικτύωσης κοινωνικών μέσων μέχρι να τους ξεπεράσετε.

Νιώθεις ακόμα τον πόνο;

Εάν εξακολουθείτε να πονάτε από την προηγούμενη σχέση σας, σημαίνει ότι η πληγή είναι ακόμα ακατέργαστη. Η καρδιά σου πρέπει να γιατρευτεί, κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί αν μπεις εύκολα σε άλλη σχέση.

Θέλετε απλώς να δείξετε ότι όλα είναι καλά με τον εαυτό σας;

Βλέπεις όλους τους φίλους σου χαρούμενους με τους συντρόφους τους και δεν θέλεις να μείνεις πίσω. Οπότε προχωράς και βγαίνεις με κάποιον για να περάσεις καλά και να μην μείνεις μόνος/η.

Έχετε συνεχείς εναλλαγές κακής διάθεσης;

Οι κακές εναλλαγές της διάθεσης είναι σημάδια ενός δυστυχισμένου ατόμου. Αυτά μπορεί να έχουν συνέπειες και η συχνή εναλλαγή από κακή σε καλή διάθεση δεν βοηθά κανέναν. Το να εκνευρίζεστε συνεχώς με τον νέο σας σύντροφο είναι ένα σημαντικό σημάδι ότι είστε σε μια σχέση ανάκαμψης.

Νιώθεις ανασφάλεια;

Αν θέλετε να είστε με τον νέο σας σύντροφο όλη την ώρα και να αναζητάτε συνεχώς την επικύρωση της αγάπης από αυτόν με λόγια, πράξεις και πράγματα, τότε εξακολουθείτε να αισθάνεστε ανασφαλείς. 

Αυτός είναι ο τρόπος σας να θέλετε να είστε σίγουροι από κάποιον ότι είστε η σωστή επιλογή για τον/ην σύντροφό σας και ότι τα πράγματα δεν πρόκειται να πάνε στραβά.

Ξέρεις πραγματικά τη νέα σου αγάπη;

Άλλο είναι να μπεις σε μια σχέση και άλλο να γνωρίζεις τον σύντροφό σου, τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές του. Εάν έχετε ερωτευτεί με ριμπάουντ, είναι πιθανό να μην γνωρίζετε τόσο καλά τον σύντροφό σας και να τον θεωρείτε δεδομένο.

Χρησιμοποιείτε το σεξ για να απαλύνετε τον πόνο;

Αισθάνεστε καλύτερα μετά το σεξ; Εάν ναι, τότε να θυμάστε ότι μπορεί να είναι απλώς μια προσωρινή ανακούφιση και η αίσθηση ευεξίας μπορεί να μην διαρκέσει πολύ. Μην χρησιμοποιείτε τη δικαιολογία για ένα υπέροχο σεξ με τον τωρινό σας σύντροφο ως λόγο για να έχετε βρει την πραγματική αγάπη. Ελέγξτε τα συναισθήματά σας όταν δεν είστε στο κρεβάτι για να πάρετε την πραγματική απάντηση.

Βήματα για να αποφύγετε την απότομη σχέση αντίδρασης για να ξεχάσετε

– Ένας χωρισμός μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε ελκυστικοί, οπότε προχωρήστε και περιποιηθείτε τον εαυτό σας.

– Αφεθείτε σε πράγματα που μπορεί να σας κρατήσουν χαρούμενους όπως ένα ταξίδι ή κάποια άλλη απασχόληση.

– Προσέξτε τους singles και μην διστάσετε να βγείτε ξανά.

– Όταν βγαίνετε έξω, φλερτάρετε αν σας κάνει χαρούμενους.

– Αν ψάχνετε για ένα σύντομο, διασκεδαστικό ρομαντικό διάλειμμα, τότε να είστε ειλικρινείς.

– Μην αφήνετε επιφανειακά συναισθήματα να σας κάνουν να νιώσετε ότι πρόκειται για μια σοβαρή σχέση.

– Τέλος, θυμηθείτε, η σχέση για αντίδραση δεν είναι λύση ή θεραπεία.

– Ζητήστε την βοήθεια φίλων για να αντιμετωπίσετε τυχόν συναισθήματα πληγής, θυμού ή αγανάκτησης που έχουν απομείνει από προηγούμενες σχέσεις.

– Να είστε συναισθηματικά υπεύθυνοι για τα συναισθήματά σας καθώς και για οποιονδήποτε με τον οποίο συναναστρέφεστε.

Δίδυμες φλόγες: Οπτική επαφή και ψυχική σύνδεση

Οι δίδυμες φλόγες είναι εκείνες που πιστεύεται ότι έχουν προοριστεί η μία για την άλλη, στο ξεκίνημα των ζωών τους. Είναι έτοιμες να πάρουν ξεχωριστούς δρόμους, να ωριμάσουν και να μεγαλώσουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα και μετά από αυτό η μοίρα τις φέρνει μαζί πάλι σε κάποιο χρονικό διάστημα που είναι έτοιμες να χειριστούν την αγάπη στο μεγαλύτερό της επίπεδο. Η οπτική επαφή των δίδυμων φλογών είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι οι δίδυμες ψυχές ήταν πράγματι προορισμένες η μία για την άλλη.

Η οπτική επαφή

Τα μάτια είναι γνωστό ότι είναι το πιο δυνατό μέρος του σώματος που εκφράζει τα συναισθήματα κάποιου. Είναι αρκετά φυσιολογικό για τους ερωτευμένους να κοιτάνε ο ένας στα μάτια του άλλου με μια αίσθηση εκτίμησης και αγάπης, ωστόσο, το είδος της οπτικής επαφής που βιώνεται από τις δίδυμες φλόγες είναι πιο ιδιαίτερο και πιο βαθύ.

Το ξεκίνημα της αγάπης

Ένα απλό βλέμμα προς κάποιον ξένο που ήταν προορισμένος για εσάς, σίγουρα θα ερεθίσει και θα ξυπνήσει κάποια βαθιά αισθήματα μέσα σας. Λέγεται ότι την στιγμή που θα συναντήσετε τη δίδυμη φλόγα σας, κάθε σημείο του σώματός σας θα την αναγνωρίσει ως την μία και μοναδική και το ίδιο θα κάνει και η διαίσθησή σας.

Η αγάπη με την πρώτη ματιά είναι βασικά πραγματική στην περίπτωση των δίδυμων φλογών, καθώς ήσασταν Ένα κάποτε, και χωριστήκατε ώστε να αναπτυχθείτε και να μεγαλώσετε ξεχωριστά, για να φτάσετε στο σημείο να συμπληρώσετε ο ένας τον άλλον. Αυτή η σχέση μπορεί να χαρακτηριστεί ως μαγνήτης. Είστε σαν δυο μαγνήτες που μπορούν απλά να κοιτάζουν ο ένας τον άλλον και να ελκύει ο ένας τον άλλον άμεσα.

Εκφράζετε την αγάπη

Τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής και μπορούν επομένως να δείξουν τι αισθάνεται κάποιος βαθιά μέσα του. Το μάτι είναι το σημαντικότερο εργαλείο που οι δίδυμες φλόγες χρησιμοποιούν για να συνδεθούν σε βαθύτερο και μεγαλύτερο επίπεδο. Μέσω των ματιών οι δυο σας θα μπορέσετε να δείξετε ο ένας στον άλλον τι πραγματικά υπάρχει στην ψυχή σας. Την ευτυχία, τον πόνο, την αγάπη, την στοργή, την εκτίμηση κλπ

Ένα απλό βλέμμα στα μάτια της δίδυμης φλόγας σας θα σας φέρει σίγουρα στο ίδιο επίπεδο συναισθημάτων της. Είναι η σιωπηρή συζήτηση που έχετε οι δυο σας.

Θαυμασμός

Ήσασταν ποτέ κολλημένοι με κάποιον που αγαπούσατε χωρίς να ξέρετε το πώς; Ίσως να συναντήσατε τη δίδυμη φλόγα σας. Τα μάτια μοιράζονται μια ανεξήγητη σύνδεση μεταξύ των δίδυμων φλογών, κάτι που ισχύει και με διάφορους άλλους ανθρώπους που συνάντησαν τη δίδυμη φλόγα τους.

Λένε ότι συχνά διαπιστώνουν ότι κοιτάνε ο ένας τον άλλον με μια αίσθηση θαυμασμού, εκτίμησης, αγάπης, φροντίδας και στοργής.

Συγχώρεση και κατανόηση

Οι καβγάδες και οι διαφωνίες, όπως σε άλλες σχέσεις, είναι αρκετά συνηθισμένες ανάμεσα στις δίδυμες φλόγες. Θα διαπιστώσετε ότι είστε ενοχλημένοι ή θυμωμένοι με τις πράξεις ή τα λόγια της δίδυμης φλόγας σας, σε πολλές περιπτώσεις. Ωστόσο, όταν απλά κοιτάτε στα μάτια ο ένας τον άλλον, η πίκρα και ο θυμός μέσα σας, θα μετριαστούν.

Όσο μικρά και αν είναι τα μάτια, γίνονται πάντα πανίσχυρα όσον αφορά τις δίδυμες φλόγες. Τα μάτια θα σας θυμίσουν κάθε γλυκό χαρακτηριστικό του άλλου, κάθε λεπτομέρεια για αυτόν, που σας τρελαίνει, τις καλύτερες στιγμές που έχετε μοιραστεί μαζί κλπ. Όλες αυτές οι μνήμες θα αναθερμάνουν το αίσθημα της αγάπης και θα τα ξαναβρείτε.

Τώρα συνειδητοποιήστε πόσο σημαντική είναι η οπτική επαφή μεταξύ των δίδυμων φλογών. Τα μάτια είναι πραγματικά το παράθυρο της ψυχής. Το αίσθημα της αγάπης και της οικειότητας βρίσκεται στο κοίταγμα των ματιών της δίδυμης φλόγας σας.

ΠΛΑΤΩΝ: Δικαιοσύνη και αδικία

Tο παρακάτω κείμενο είναι από το πρώτο βιβλίο της Πολιτείας, ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Πλάτωνα, που χωρίζεται σε 10 βιβλία.

Tο πρώτο βιβλίο, σε αντίθεση με τα άλλα, μοιάζει πολύ με τους πρώιμους πλατωνικούς διαλόγους (Απολογία, Kρίτων) και είναι διάλογος του Σωκράτη κυρίως με τον σοφιστή Θρασύμαχο. Eδώ ο Σωκράτης επισκέπτεται τον Πειραιά, για να παρακολουθήσει τη θρησκευτική τελετή μιας ξένης θεάς, και πείθεται να επισκεφθεί το σπίτι του Κέφαλου, ενός ηλικιωμένου πλούσιου μετοίκου από τις Συρακούσες. Συνομιλεί με αυτόν, τον γιο του Πολέμαρχο και τον σοφιστή Θρασύμαχο και ο καθένας παρουσιάζει τις δικές του απόψεις για τη δικαιοσύνη. Οι συνομιλητές οδηγούνται σε σύγχυση από τις συνεχείς ερωτήσεις του Σωκράτη.

Ο Σωκράτης συνομιλεί με τον Θρασύμαχο γύρω από την έννοια της δικαιοσύνης. O Θρασύμαχος εξυμνεί την αδικία. Yποστηρίζει ότι «δικαιοσύνη είναι το δίκαιο του ισχυρότερου» και ότι όλοι μας θα αδικούσαμε αν είχαμε την ευκαιρία.

[Σωκράτης:] Σε ρωτώ λοιπόν ό,τι σε ρώτησα και πρωτύτερα, για να συνεχίσουμε τη διερεύνησή μας γύρω στη δικαιοσύνη. Τι είναι και πώς σχετίζεται με την αδικία. Γιατί ακούστηκε εδώ ότι η αδικία είναι κάτι πιο δυνατό και πιο αποτελεσματικό από τη δικαιοσύνη. Τώρα όμως, είπα, αν συμβαίνει η δικαιοσύνη να είναι σοφία και αρετή, εύκολα, φαντάζομαι, θα γίνει φανερό ότι είναι και κάτι πιο δυνατό από την αδικία, αφού η αδικία είναι άγνοια δε θέλω όμως, Θρασύμαχε, να δούμε το πράγμα με αυτόν τον απλό και επίπεδο τρόπο αλλά να το εξετάσουμε κάπως έτσι: Θα δεχόσουν ως δεδομένο ότι μια πολιτεία μπορεί να είναι άδικη και να επιχειρεί, παραβαίνοντας το δίκαιο, να υποδουλώσει άλλες πολιτείες και να το κατορθώνει και πολλές να τις κρατάει υπόδουλες; Αν δουλειά της αδικίας είναι να σπέρνει παντού το μίσος, όπου κι αν εμφανίζεται, σε ελεύθερους ή σε δούλους, άραγε δε θα τους κάνει να μισούν ο ένας τον άλλο και να ‘χουν διχόνοια και να μην μπορούν να πράξουν κάτι από κοινού; Κι όταν εισχωρήσει σε δύο άτομα; Δε θα ‘ρθει διχόνοια ανάμεσά τους; Δε θα ‘χουν διαφορές, δε θα μισηθούν, δε θα γίνουν εχθροί και μεταξύ τους και με τους δίκαιους ανθρώπους; Κι αν η αδικία, θαυμάσιέ μου άνθρωπε, εισχωρήσει σε ένα άτομο, άραγε θα χάσει τη δύναμή της ή θα την διατηρήσει αμείωτη;
(Πλάτων, Πολιτεία, A, 351a- d-352a)

Επτά φορές κι αν πέσεις, οκτώ να σηκωθείς

Η ανθεκτικότητα δεν είναι μόνο η ικανότητα να είμαστε επίμονοι και να συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε κάθε στιγμή. Όπως θα δούμε είναι επίσης και μια στάση ζωής που μπορούμε να καλλιεργήσουμε ώστε να παραμένουμε επικεντρωμένοι στο σημαντικότερο του βίου και όχι στο επείγον και να μην παρασυρόμαστε από αρνητικά συναισθήματα.

Αργά ή γρήγορα όλοι αναγκαζόμαστε να αντιμετωπίσουμε δύσκολες στιγμές, όμως ο τρόπος με τον οποίο παλεύουμε τις στιγμές αυτές μπορεί να συνεπάγεται μια μεγάλη διαφορά στην ποιότητα της ζωής μας.

Το να εκπαιδεύσουμε το μυαλό και να προστατέψουμε το σώμα και την ψυχική μας κατάσταση είναι θεμελιώδη για την αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων της ζωής.

“Επτά φορές κι αν πέσεις, οκτώ να σηκωθείς”
ΙΑΠΩΝΙΚΟ ΡΗΤΟ

Η ανθεκτικότητα είναι η ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε αντιξοότητες.

Όσο πιο ανθεκτικοί είμαστε, τόσο ευκολότερα θα σηκωνόμαστε και θα ξαναβρίσκουμε το νόημα της ζωής μας.

Ο ανθεκτικός ξέρει να παραμένει επικεντρωμένος στους στόχους του, στο σημαντικό, χωρίς να αφήνεται στην αποθάρρυνση. Η δύναμή του προέρχεται από την ευλυγισία, από το ότι ξέρει να προσαρμόζεται στις αλλαγές και στα χτυπήματα της μοίρας.

Επικεντρώνεται στους παράγοντες των οποίων έχει τον έλεγχο, χωρίς να ανησυχεί για πράγματα που δεν μπορεί να ελέγξει.

Ο Σιντάρτα Γκαουτάμα, ο Βούδας, γεννήθηκε ως πρίγκιπας του Καπιλαβάστου, μέσα στην πολυτέλεια και ζώντας σε παλάτι. Στα δεκάξι του παντρεύτηκε και απέκτησε ένα γιο.

Ωστόσο, τα πλούτη και η οικογένεια δεν τον ικανοποιούσαν και ο Σιντάρτα, στα είκοσι εννιά του, αποφάσισε να δοκιμάσει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής κι έφυγε από το παλάτι για να ζήσει τη ζωή του ασκητή. Αλλά ούτε ο ασκητισμός τον ικανοποίησε.

Δεν βρήκε σ’ αυτόν την ευτυχία και την ευδαιμονία που αναζητούσε. Ούτε τα πλούτη ούτε ο ακραίος ασκητισμός τον βοήθησαν.

Αντιλήφθηκε ότι ο σοφός άνθρωπος δεν πρέπει να περιφρονεί τις ηδονές.

Μπορεί να ζει με αυτές, αλλά πρέπει να έχει συνείδηση κάθε στιγμή πόσο εύκολο είναι να γίνει σκλάβος τους.

Ο Ζήνων ο Κιτιεύς άρχισε την εκπαίδευσή του στη σχολή των κυνικών.

Οι κυνικοί ακολουθούσαν έναν ασκητικό τρόπο ζωής, αφήνοντας στην άκρη κάθε είδους επίγεια ηδονή. Ζούσαν στους δρόμους και το μοναδικό πράγμα που είχαν ήταν τα ρούχα που φορούσαν.

Βλέποντας ότι ο κυνισμός δεν του έφερνε ψυχική ευδαιμονία, ο Ζήνων τον εγκατέλειψε και ίδρυσε τη σχολή των στωικών.

Η φιλοσοφία του ξεκίνησε με την παραδοχή ότι δεν υπάρχει τίποτα κακό στην απόλαυση των ηδονών της ζωής, πάντα κι εφόσον δε μας κατακυριεύουν όταν τις απολαμβάνουμε.

Πρέπει, λοιπόν, να είμαστε έτοιμοι ότι κάθε ηδονή θα εξαφανιστεί.

Σκοπός δεν είναι να αποκλείσουμε κάθε συναίσθημα και ηδονή από τη ζωή μας (κυνισμός), μα ν’ αποκλείσουμε μόνο τα αρνητικά συναισθήματα.

Από την ίδρυσή τους, ένας από τους στόχους τόσο του βουδισμού όσο και του στωικισμού είναι ο έλεγχος των ηδονών, των επιθυμιών και των συναισθημάτων.

Παρόλο που οι δύο φιλοσοφίες είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, έχουν ως κοινό στόχο να περιορίσουν το εγώ μας και να ελέγξουν τα αρνητικά συναισθήματα.

Τόσο ο στωικισμός όσο και ο βουδισμός κατά βάθος είναι μεθοδολογίες για την “μελέτη της ευδαιμονίας”.

Κατά τον στωικισμό, οι επιθυμίες και οι ηδονές δεν είναι το πρόβλημα. Μπορούμε να τις απολαμβάνουμε πάντα κι εφόσον δεν μας κατακυριεύουν.

Για τους στωικούς, όσοι καταφέρνουν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους είναι άτομα ενάρετα.

Εμπιστεύομαι κάποιον σημαίνει πιστεύω στην αξία του ως ανθρώπου

Θέτοντάς το απλά, πίστη είναι να πιστεύεις τον άλλον, υπό προϋποθέσεις. Όπως, για παράδειγμα, όταν κάποιος δανείζεται χρήματα από την τράπεζα. Είναι αυτονόητο ότι η τράπεζα δε θα σου δανείσει χρήματα χωρίς όρους. Θα σου ζητήσουν κάποιο εχέγγυο, όπως ακίνητη περιουσία ή έναν εγγυητή, και θα σου δώσουν δάνειο που ισοδυναμεί με την αξία του. Και θα σου κοτσάρουν και τον τόκο που αναλογεί. Αυτή είναι μια στάση που δηλώνει ότι «θα σου δανείσουμε τα χρήματα επειδή πιστεύουμε στην αξία της εγγύησης που μας έδωσες», και όχι «θα σου δανείσουμε τα χρήματα επειδή πιστεύουμε σε εσένα». Με άλλα λόγια, δεν πιστεύουν σε «εκείνο το άτομο»· πιστεύουν στις «προϋποθέσεις» που διαμορφώνουν αυτή τη συνθήκη.

Εμπιστοσύνη είναι να ενεργείς χωρίς καμία προϋπόθεση και να πιστεύεις άνευ όρων στους άλλους. Ακόμα κι αν δεν έχεις αρκετούς λόγους για να πιστεύεις, εξακολουθείς να πιστεύεις. Πιστεύεις άνευ όρων και χωρίς να σε ενδιαφέρουν οι εγγυήσεις. Αυτό είναι εμπιστοσύνη. Αντί να πιστεύεις στις «προϋποθέσεις» που δίνουν αξία σε εκείνο το άτομο, πιστεύεις στο ίδιο το άτομο. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι επικεντρώνεσαι όχι στην υλική αξία του ατόμου, αλλά στην αξία του ως ανθρώπου.

Αυτού του είδους η σχέση είναι και εμπιστοσύνη στον εαυτό μου που πιστεύει σε εκείνο το άτομο. Γιατί πώς να ζητήσει ποτέ κανείς κάτι ως εγγύηση αν δεν έχει εμπιστοσύνη στην ίδια του την κρίση. Είναι μια εμπιστοσύνη στους άλλους που δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτοπεποίθηση.

Τα τρία καθήκοντα ζωής που υποστηρίζει ο Άντλερ –εργασία, φιλία και αγάπη- προσδιορίζονται από την απόσταση και το βάθος των διαπροσωπικών μας σχέσεων.

Ἔστω κι έτσι, ακόμα κι αν κάποιος μπορεί να εκφέρει τις λέξεις «απόσταση» και «βάθος» με ευκολία, είναι δυσνόητες έννοιες. Υπάρχουν τόσες πτυχές που πιθανώς έχεις παρεξηγήσει. Σκέψου το, σε παρακαλώ, με τον εξής απλό τρόπο: Η διαφορά μεταξύ εργασίας και φιλίας είναι κατά πόσο πρόκειται για σχέση πίστης ή σχέση εμπιστοσύνης.

Οι εργασιακές σχέσεις είναι σχέσεις πίστης και οι φιλικές είναι σχέσεις εμπιστοσύνης.

Οι εργασιακές σχέσεις βασίζονται σε προϋποθέσεις που περιλαμβάνουν είτε κάποιο προσωπικό συμφέρον ή εξωγενείς παράγοντες — η συνεργασία, ας πούμε, με ένα άτομο επειδή τυχαίνει να δουλεύετε στην ίδια εταιρεία· ή μπορεί να συνεργάζεσαι με κάποιον τον οποίο ναι μεν δε συμπαθείς, αλλά λόγω της συνεργασίας σας συντηρείς και προωθείς τη μεταξύ σας σχέση. Ωστόσο δεν έχεις καμία επιθυμία να διατηρήσεις τη σχέση αυτή εκτός εργασίας. Εδώ πρόκειται πραγματικά για μια σχέση πίστης, η οποία έχει δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα του προσωπικού συμφέροντος, που είναι η εργασία. Ανεξαρτήτως των προσωπικών σου προτιμήσεων, πρέπει να δημιουργήσεις αυτή τη σχέση.

Στη φιλία, δεν υπάρχει κανένας λόγος να γίνεις φίλος με το άτομο. Δεν υπάρχει προσωπικό συμφέρον, κι ούτε και πρόκειται για σχέση που επιτάσσουν εξωγενείς παράγοντες. Είναι μια σχέση που προκύπτει αμιγώς από τη φυσική παρότρυνση που λέει «συμπαθώ αυτό το άτομο». Κάποιος πιστεύει σε «εκείνο το άτομο», κι όχι στις «προϋποθέσεις» που συνοδεύουν εκείνο το άτομο. Προφανώς, η φιλία είναι μια σχέση εμπιστοσύνης.

Αστρονόμοι είδαν για πρώτη φορά έναν πλανήτη να διαλύεται!

Ο βίαιος θάνατος ενός πλανήτη που συνετρίβη πέφτοντας στο μητρικό του άστρο καταγράφηκε για πρώτη φορά από τηλεσκόπιο ακτίνων Χ, επιβεβαιώνοντας τις έμμεσες ενδείξεις των τελευταίων δεκαετιών για άστρα που τρώνε τα παιδιά τους.

Ο βραχώδης πλανήτης περιφερόταν γύρω από έναν λευκό νάνο, το μικρό κατάλοιπο ενός άστρου σαν τον Ήλιο που εξάντλησε τα καύσιμά του και αποτίναξε τα εξωτερικά του στρώματα.

Η αστρική έκρηξη αποσταθεροποίησε το πλανητικό σύστημα και έβαλε τον καταδικασμένο πλανήτη σε πορεία πρόσκρουσης.

Όταν έφτασε κοντά στο άστρο, ο πλανήτης διαλύθηκε από τις παλιρροϊκές δυνάμεις και τα συντρίμμια του τέθηκαν για λίγο σε τροχιά γύρω από τον λευκό νάνο.

Όταν τελικά τα συντρίμμια έπεσαν στην επιφάνεια του άστρου, θερμάνθηκαν από τη σύγκρουση σε θερμοκρασία 100.000 έως ένα εκατομμύριο βαθμούς Κελσίου, οπότε εξέπεμψαν μια λάμψη στο φάσμα των ακτίνων Χ.

Αυτή ακριβώς η λάμψη ήταν που καταγράφηκε από διεθνή ερευνητική ομάδα χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων Χ Chandra της NASA.

Η μελέτη τους που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature επιβεβαιώνει τις έμμεσες παρατηρήσεις συσσώρευσης πλανητικών συντριμμιών γύρω από λευκούς νάνους. Οι ενδείξεις αυτές προέρχονταν από φασματικές αναλύσεις που ανίχνευαν βαριά χημικά στοιχεία, όπως σίδηρο, ασβέστιο και μαγνήσιο στις ατμόσφαιρες αυτών των αστρικών καταλοίπων, οι οποίες κανονικά αποτελούνται από πολύ ελαφρύτερα στοιχεία. Η παρουσία βαρύτερων υλικών μαρτυρούσε ότι κάποιο μεγάλο, βραχώδες αντικείμενο πρέπει να είχε διαλυθεί πέφτοντας στον λευκό νάνο.

Τέτοια βαριά στοιχεία έχουν ανιχνευθεί στο 25-50% των 300.000 λευκών νάνων που γνωρίζουμε σήμερα στον Γαλαξία.

Μέχρι σήμερα, όμως, κανείς δεν είχε καταγράψει το φαινόμενο άμεσα. «Επιτέλους είδαμε υλικό να εισέρχεται στην ατμόσφαιρα του άστρου. Το αξιοσημείωτο είναι ότι τα ευρήμασα συμφωνούν απόλυτα με προηγούμενες μελέτες» δήλωσε ο δρ Τιμ Κάνιγχαμ του Πανεπιστημίου του Ουόργουικ στη Βρετανία, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Δεδομένου μάλιστα ότι τα περισσότερα άστρα θα μετατραπούν τελικά σε λευκούς νάνους, αυτό που παρατήρησαν οι αστρονόμοι ίσως είναι το τέλος που περιμένει τους περισσότερους πλανήτες στον Γαλαξία.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

5.1.1. Ο κρατήρας των Νιοβιδών

Το πιο γνωστό παράδειγμα ερυθρόμορφου αγγείου διακοσμημένου με παραστάσεις που δείχνουν την επίδραση της μεγάλης ζωγραφικής είναι ένας καλυκωτός κρατήρας από το Orvieto της κεντρικής Ιταλίας (Ετρουρίας), σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου, που χρονολογείται στη δεκαετία 460-450 π.Χ. Στη μια όψη αυτού του κρατήρα εικονίζεται ο φόνος των γιων και των κορών της Νιόβης από τον Απόλλωνα και την Άρτεμη και γι᾽ αυτό ο αγγειογράφος που φιλοτέχνησε την παράσταση ονομάζεται «ζωγράφος των Νιοβιδών». Σύμφωνα με τον μύθο, η Νιόβη, κόρη του Ταντάλου, παντρεύτηκε τον Αμφίονα από τη Θήβα και έκανε επτά γιους και επτά κόρες. Περήφανη καθώς ήταν, η Νιόβη καυχήθηκε κάποτε για τα πολλά παιδιά της στη Λητώ, που είχε μόνο δύο. Εξοργισμένη από την προσβολή, η Λητώ ζήτησε από τα δικά της παιδιά, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη, να τιμωρήσουν τη Νιόβη και αυτοί σκότωσαν με τα βέλη τους τα παιδιά της. Σώθηκαν μόνο ένας από τους γιους και μία από τις κόρες της Νιόβης.

Στο κέντρο της σκηνής του φόνου των Νιοβιδών στον κρατήρα του Λούβρου εικονίζονται ο Απόλλων και η Άρτεμη καθώς τοξεύουν τα παιδιά της Νιόβης· δύο από αυτά προσπαθούν μάταια να ξεφύγουν, ενώ δύο άλλα, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, κείτονται ήδη νεκρά στο έδαφος. Η σκηνή διαδραματίζεται μέσα σε ένα βραχώδες ορεινό τοπίο, όπου διακρίνεται ένα δέντρο. Οι ανωμαλίες του εδάφους φαίνονται καθαρά από τη θέση των νεκρών Νιοβιδών που κείτονται στο έδαφος και από την κίνηση όσων τρέχουν για να γλιτώσουν. Στην άλλη πλευρά του κρατήρα εικονίζεται μια πολυπρόσωπη σκηνή, στην οποία εμφανίζονται διάφοροι ήρωες της μυθολογίας που είναι δύσκολο να αναγνωριστούν· ο ένας στο κάτω μέρος της παράστασης είναι ξαπλωμένος και ανασηκώνεται, ένας άλλος δίπλα του είναι καθιστός και οι υπόλοιποι όρθιοι. Με βεβαιότητα ταυτίζονται μόνο δύο μορφές, η Αθηνά και ο Ηρακλής, ο οποίος εικονίζεται στο κέντρο της σύνθεσης. Η συνολική ερμηνεία της σκηνής παραμένει αινιγματική. Οι διαφορετικές στάσεις και οι τολμηρές προοπτικές βραχύνσεις των μορφών καθώς και η τοποθέτησή τους σε διαφορετικά επίπεδα μέσα στον χώρο είναι στοιχεία που παραπέμπουν στις σημαντικές καινοτομίες της μεγάλης ζωγραφικής του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ., που αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς, συνδέοντας τες, όπως είδαμε, με τον Πολύγνωτο και τον Μίκωνα. Είναι επομένως πολύ πιθανό, όπως έχουν ήδη υποθέσει, ο «ζωγράφος των Νιοβιδών», όταν ζωγράφιζε τον κρατήρα αυτόν, να είχε ως πρότυπά του τοιχογραφίες ή πίνακες των δύο αυτών ζωγράφων και ειδικά του Πολυγνώτου. Πόσο θαύμαζαν τον Πολύγνωτο οι Αθηναίοι αγγειογράφοι των μέσων του 5ου π.Χ. αιώνα φαίνεται και από το γεγονός ότι τρεις από αυτούς είχαν πάρει το όνομά του και υπέγραφαν έτσι τα έργα τους.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

13.5. Επτά νομά… σ᾽ ένα δωμά…: οι φιλοσοφικές κατευθύνσεις στα αυτοκρατορικά χρόνια

Ας παρακολουθήσουμε όμως από κοντά την τύχη των πέντε μεγάλων φιλοσοφικών παραδόσεων και σχολών στον ενιαίο χώρο της ρωμαϊκής οικουμένης.

Οι Κυνικοί περιπλανιούνται όπως πάντα στις πόλεις και τους δρόμους της αυτοκρατορίας, άλλοτε αιχμηροί, ρακένδυτοι, σωκρατικοί, περιπαιχτικοί και ενοχλητικοί σε ανθρώπους και παγιωμένες αξίες - και άλλοτε απλώς γραφικοί ή συμβιβασμένοι, κρατώντας μόνο την άσκοπη (και κάποτε προσοδοφόρα) επίδειξη της αναίδειας.

Οι Σκεπτικοί στα χρόνια αυτά δεν είναι τόσο φιλόσοφοι όσο εμπειρικοί γιατροί, που δεν αξιώθηκαν μια έδρα διδασκαλίας στις φιλοσοφικές σχολές. Εξάλλου, ως φιλόσοφοι ποτέ δεν βρέθηκαν στο προσκήνιο της φιλοσοφίας. Ίσως γιατί κάθε φιλόσοφος έχει εξαρχής μέσα του μια μικρή (σαν αντίδοτο;) δόση αμφιβολίας και σκεπτικισμού, ακόμη και αν καταλήγει (που συνήθως καταλήγει) σε βεβαιότητες. Ίσως γιατί οι σκεπτικοί είναι οι αντίπαλοι που ελάχιστοι τους θέλουν μπροστά τους, επειδή μοιάζει να κλονίζουν συστηματικά τις βεβαιότητες στις οποίες είτε ως φιλόσοφοι είτε ως άνθρωποι επενδύουμε τη ζωή μας, τη σκέψη μας, την καριέρα μας. Ίσως πάλι γιατί οι σκεπτικοί είναι οι φιλόσοφοι που ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ή δεν έχουν ισχυρή παρουσία, οι δογματικοί αντίπαλοί τους (δηλαδή όλοι οι άλλοι φιλόσοφοι) σκιαμαχούν εναντίον τους. Ποιος, αλήθεια, θα ακολουθούσε τέτοιους φιλοσόφους και πόση απήχηση μπορούν να έχουν σε έναν κόσμο που εναγωνίως αποζητά βεβαιότητες;

Οι Επικούρειοι, με απόμακρη αξιοπρέπεια, επιβιώνουν στις κοινότητες των φίλων - εχθροί (όλο και περισσότερο άσφαιροι) των λατρειών και των δεισιδαιμονιών όλων των κοινωνικών ομάδων. Επιτίθενται σε κάθε είδους παρηγορητές της ανθρώπινης δυστυχίας, στους περιπλανώμενους μάγους και θεραπευτές, στους αστρολόγους, στους «ιερούς άνδρες», στους ιερείς των πολλά υποσχόμενων λατρειών που ανθούσαν. Η ριζική απόρριψη του παραλόγου από τη ζωή προσδίδει καθαρότητα στην αντίληψη των επικούρειων για την πραγματικότητα. Δεν κατορθώνει όμως να ικανοποιήσει τους ανθρώπους της εποχής, για τους οποίους το υπερφυσικό δεν είναι μια θεωρητική δυνατότητα αλλά μια παρουσία που τη ζουν, μια εμπειρία καθημερινή. Εύλογα, λοιπόν, ο επικουρισμός δεν είναι πλέον ιδιαίτερα δημοφιλής.

Οι Στωικοί, αντίθετα, μοιάζουν οι καλύτερα προετοιμασμένοι για τις συνθήκες της αυτοκρατορικής εποχής. Έχουν απομακρυνθεί από τον αυστηρό και δύσκαμπτο πρώτο τους εαυτό (την «Αρχαία Στοά»), που καθιστούσε απρόσιτο το ιδανικό της σοφίας. Χάρη στις προσαρμογές που είχε από καιρό επιφέρει ο Ποσειδώνιος, ο στωικισμός κατανοεί και σε μερικές περιπτώσεις στηρίζει τη λαϊκή πίστη στη μαγεία, στην αστρολογία, στη μαντεία, στους δαίμονες, στη μετά θάνατον ζωή της ψυχής, στη θεία πρόνοια. Δεν μένει στην εξήγηση της φύσης και της πορείας του σύμπαντος, δηλαδή στο γενικό. Ενδιαφέρεται για το ατομικό, τον συγκεκριμένο άνθρωπο, προς τον οποίο δίνει ηθικές συμβουλές για τις περιστάσεις της ζωής και του υποδεικνύει ελκυστικούς και εφικτούς τρόπους ζωής, τους οποίους δικαιολογεί με βάση γενικές θεωρητικές αρχές. Ο στωικισμός επηρεάζει ακόμη πολλούς μορφωμένους, εμφανιζόμενος σε διαφορετικές εκδοχές, αυστηρότερες ή χαλαρότερες, από πρώην δούλους σαν τον Επίκτητο έως συγκλητικούς σαν τον Σενέκα και αυτοκράτορες σαν τον Μάρκο Αυρήλιο. Τα «χρήσιμα» και επίκαιρα στοιχεία του όμως κατάφερε να τα απορροφήσει ο Πλατωνισμός.

Ο Αριστοτελισμός παρουσιάζεται φιλοσοφικά περισσότερο αξιόπιστος. Η αυθεντία του ιδρυτή του Λυκείου είχε παραμείνει υψηλά. Μετά τον Ανδρόνικο τον Ρόδιο, που εξέδωσε το «εξωτερικό» έργο του (αυτό που γνωρίζουμε ως σήμερα), η φιλοσοφία του Αριστοτέλη επανέκαμψε από τον 1ο αιώνα π.Χ. και έμεινε το κύριο αντικείμενο της μελέτης των Αριστοτελικών. Σε γενικές γραμμές και ανεξάρτητα από σχολή, οι περισσότεροι εκτιμούν τη λογική του και την ανάλυση του φυσικού κόσμου, γράφοντας υπομνήματα και σχόλια στα σχετικά έργα του. Παράλληλα, όμως, πιστεύουν ότι η αριστοτελική σκέψη δεν φτάνει στο ύψος της πλατωνικής διαλεκτικής, ώστε να ασχοληθεί με τις υψηλότερες σφαίρες της πραγματικότητας και να αναγνωρίσει τον Θεό ως την πρώτη Αρχή. Πολύ περισσότερο, η αριστοτελική φιλοσοφία απείχε από την κοινή αντίληψη για τον θεό, την πρόνοια και τη μετά θάνατον ζωή. Αυτός ήταν ο τρόπος, εν πάση περιπτώσει, που καταλάβαιναν τον Αριστοτέλη την εποχή εκείνη. Το βασικό πρόβλημα ήταν ότι ένας τέτοιος Αριστοτέλης κάλλιστα μπορούσε να ενσωματωθεί στην πλατωνική παράδοση.