Οταν τα νησιά ήταν νύμφες και ο Βόσπορος κοιλάδα

Η εποχή που, όταν οι θεοί «θύμωναν», γίνονταν σεισμοί και κατακλυσμοί, δημιουργούνταν νέες στεριές, νησιά αναδύονταν από τη θάλασσα και άλλα καταποντίζονταν χαρακτηρίζεται σήμερα απλώς μυθική, άρα στη σφαίρα της φαντασίας. Στην πραγματικότητα όμως αυτοί οι μύθοι αντανακλούσαν μεγάλα φυσικογεωλογικά γεγονότα, που διασώθηκαν έτσι στο πέρασμα χιλιετιών. Αυτός είναι και ο λόγος που ο καθηγητής Γεωλογίας κ. Ηλίας Μαριολάκος θέτει το ζήτημα της επανεξέτασης της Προϊστορικής εποχής κάτω από τα νέα δεδομένα της γεωλογικής έρευνας.
«Θεοί, θεότητες, ήρωες, τέχνες και τεχνολογία, οικονομική δραστηριότητα, ακόμα και το πολίτευμα συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με το φυσικογεωλογικό περιβάλλον και τις μεταβολές του. Γι΄ αυτό πιστεύω ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί η γεωμυθολογική ανάλυση διαφόρων συμβάντων στη Γη και ιδιαίτερα στον δικό μας χώρο», λέει ο κ. Μαριολάκος. Αλλωστε θεωρεί ότι η βάση της ελληνικής μυθολογίας χρονολογικά πρέπει να φτάνει ως το 16.000 πριν από σήμερα!
Για το θεό Αχελώο δεν ήταν τίποτε να ξαποστείλει τις νύμφες που ζούσαν γύρω από τις εκβολές του, στη... θάλασσα _ «σε έναν άλλο τόπο» όπως λέει χαρακτηριστικά ο μύθος_ για να τις τιμωρήσει που δεν τον τιμούσαν όπως έπρεπε ενώ αντίθετα τιμούσαν άλλους θεούς. Και όντως έτσι έγινε, με αποτέλεσμα οι Εχινάδες νύμφες να γίνουν τα μικρά νησάκια, που βρίσκονται... έκτοτε στο Ιόνιο, κατά μήκος των ακτών της Αιτωλοακαρνανίας.Ο περιγραφόμενος από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη κατακλυσμός της Σαμοθράκης που, όπως λέει, ήταν ο αρχαιότερος από όλους και στον οποίο εμπλέκεται και ο Δάρδανος, που σύμφωνα με διάφορες εκδοχές θεωρείται ο θεμελιωτής της Τροίας ήταν πραγματικό γεγονός. Άλλωστε, η ονομασία Δαρδανέλια αλλά και η προϊστορική χώρα Δαρδανία φέρουν το όνομά του. Ο κατακλυσμός αυτός, πριν από 14.000 _ 12.500 χρόνια προέκυψε από την είσοδο της Μαύρης θάλασσας στο Αιγαίο έτσι, που η περιοχή του Βοσπόρου (πόρος βοός) από κοιλάδα που ήταν, να αποκτήσει ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα.
Αλλά και τα πολλά επίθετα του Ποσειδώνα «Ισθμιος», «Γεωσείστης», «Σεισίχθων» κ. ά. φανερώνουν μεγάλες γεωλογικές μεταβολές, όπως και οι μύθοι που σχετίζονται με τους Τιτάνες.«Σε όλα αυτά υπάρχει ταύτιση του μύθου με γεωφυσικά γεγονότα, κι επειδή, όσο πάμε σε παλαιότερες εποχές, τόσο περισσότερο ο άνθρωπος – στην προκειμένη περίπτωση ο Homo sapiens – εξαρτάται από το περιβάλλον, τόσο η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από περιγραφές τέτοιων φαινομένων, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο πολιτισμικό γίγνεσθαι των προϊστορικών ανθρώπων», λέει ο Μαριολάκος, που ανέπτυξε το βράδυ της Δευτέρας το θέμα «Η παλαιότητα της Ελληνικής Μυθολογίας _ Μία Φυσικογεωλογική – Γεωμυθολογική Προσέγγιση» σε ομιλία στο Αμφιθέατρο Δρακόπουλου του Πανεπιστημίου Αθηνών.Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός συνδέεται άμεσα με το γεωπεριβάλλον και τις μεταβολές του, κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια κυρίως, πιστεύει ο κ. Μαριολάκος. «Στον Αιγαιακό και Περι - Αιγαιακό χώρο οι ρίζες του πολιτισμού συνδέονται όχι μόνον με τις ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες της περιοχής αλλά και με το γεωτεκτονικό δυναμικό.Μέσα σε 12.000 χρόνια είχε αλλάξει εντελώς ολόκληρο το παράκτιο τοπίο. Οι ρίζες λοιπόν του αρχαιοελληνικού πολιτισμού συνδέονται με αυτές τις φυσικογεωλογικές μεταβολές και με το γεωδυναμικό καθεστώς που επικρατούσε στην περιοχή», λέει.Κι επειδή, όσο η μελέτη πηγαίνει βαθύτερα στο παρελθόν, τόσο περισσότερο ο άνθρωπος – στην προκειμένη περίπτωση ο Homo sapiens – εξαρτάται από το περιβάλλον, τόσο η μυθολογία είναι γεμάτη από περιγραφές τέτοιων φαινομένων.
Επομένως, όπως λέει ο κ. Μαριολάκος «Η ελληνική μυθολογία δεν είναι μόνον αποκύημα της φαντασίας των ευφάνταστων Ελλήνων αλλά υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα σε πολλούς μύθους και σε φυσικογεωλογικές διεργασίες που εξελίχθηκαν στον Περι - Αιγαιακό και Παρα - Ευξείνιο χώρο ενώ υπάρχουν αναφορές που συνδέονται με πάρα πολύ παλαιά φυσικογεωλογικά φαινόμενα και διεργασίες, δηλαδή κατά την Άνω Παλαιολιθική Εποχή».Αναπόφευκτα όμως δημιουργούνται έτσι και πολλά εύλογα ερωτήματα, που ζητούν απάντηση: Πως είναι δυνατόν δηλαδή να διατηρήθηκαν όλοι αυτοί οι μύθοι, δηλ. η προφορική παράδοση ως την ιστορική εποχή. Σε ποια γλώσσα έγινε η προφορική μετάδοση από γενιά σε γενιά. Δηλαδή σε ποια γλώσσα μεταβιβάστηκε η φυσικογεωλογική αυτή εξέλιξη από τις γενιές της Άνω Παλαιολιθικής εποχής, της Μεσολιθικής και της Νεολιθικής εποχής, ως την εποχή του Ησιόδου και των άλλων που τα κατέγραψαν. Επιπλέον, αν οι Έλληνες έφτασαν στον ευρύτερο Αιγαιακό χώρο γύρω στο 2000 π. Χ. (ή κατ’ άλλους γύρω στο 3000 π. Χ)., σε ποια γλώσσα συνεννοηθήκαν με τους «Προέλληνες» ντόπιους. Και εν τέλει αν ήλθαν από το Βορρά (ινδογερμανική εκδοχή), γιατί δεν έφεραν μαζί τους κάποιον μύθο, που να συνδέεται με τους παγετώνες, και γενικότερα τα φαινόμενα που συνδέονται με το ψύχος.

Πρόγραμμα EXACTO: Οι κατευθυνόμενες σφαίρες της DARPA

Τις πρώτες επιτυχείς δοκιμές του πραγματοποίησε το πρόγραμμα EXACTO (Extreme Accuracy Tasked Ordnance) της DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) του αμερικανικού Πενταγώνου, επιδεικνύοντας καθοδήγηση εν πτήσει σφαιρών .50-caliber.Σε σχετικό βίντεο επιδεικνύονται οι σφαίρες του EXACTO να πραγματοποιούν ελιγμούς εν πτήσει για να πλήξουν στόχους οι οποίοι υπό κανονικές συνθήκες δεν θα πλήττονταν, δεδομένου του πού στοχεύει το τυφέκιο ελεύθερου σκοπευτή που χρησιμοποιείται.

Τα ειδικά σχεδιασμένα πυρομαχικά και το οπτικό σύστημα καθοδήγησης σε πραγματικό χρόνο του ΕΧACTO βοηθούν την ανίχνευση και καθοδήγηση των σφαιρών προς τον στόχο λαμβάνοντας υπόψιν (και προβαίνοντας σε σχετικές διορθώσεις) παράγοντες όπως ο καιρός, ο άνεμος, η κίνηση του στόχου και άλλα δεδομένα που θα μπορούσαν να μειώσουν το ενδεχόμενο επιτυχημένου πλήγματος.

Για τους ελεύθερους σκοπευτές του στρατού η σκόπευση και προσβολή κινούμενων στόχων υπό δύσκολες συνθήκες (ισχυροί άνεμοι, περιβάλλον πλούσιο σκόνη κ.α.) όπως αυτές που συναντώνται στο Αφγανιστάν αποτελεί μεγάλη πρόκληση με τη σημερινή τεχνολογία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για αυτούς να είναι σε θέση να πλήξουν τους στόχους τους γρήγορα και με μεγάλη ακρίβεια, καθώς κάθε άστοχη βολή αποτελεί με τη σειρά της κίνδυνο για τους ίδιους, καθώς καταδεικνύει την παρουσία τους και πιθανώς τη θέση τους.Το EXACTO έχει ως στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των σκοπευτών και της ασφάλειάς τους επιτρέποντας προσβολή από μεγαλύτερες αποστάσεις και μείωση του απαιτούμενου χρονικού διαστήματος.
Ο απώτερος σκοπός είναι να φέρει μια επανάσταση στην ακρίβεια και την εμβέλεια τυφεκίων, μέσω της ανάπτυξης της πρώτης κατευθυνόμενης σφαίρας μικρού διαμετρήματος. Το εν λόγω σύστημα συνδυάζει μία ευέλικτη σφαίρα και ένα σύστημα καθοδήγησης σε πραγματικό χρόνο για την επίτευξη πλήγματος, καθώς είναι δυνατή η αλλαγή πορείας του βλήματος εν πτήσει σε περίπτωση που υπάρχουν παράγοντες που αυξάνουν το ενδεχόμενο αστοχίας.

 

ΟΙ ΜΥΚΗΝΑΙΟΙ ΥΠΗΡΕΤΗΣΑΝ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ ΤΟΥ ΡΑΜΣΗ; ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ ΠΑΝΟΠΛΙΑ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΣΑΛΑΜΙΝΑ

 Το 2006 ειδησεογραφικά πρακτορεία σε όλο τον κόσμο ανακοίνωσαν ένα εκπληκτικό εύρημα σε  ένα μυκηναϊκό παλάτι που βρέθηκε στη Σαλαμίνα. Επρόκειτο για ένα μπρούτζινο  κομμάτι από πανοπλία που συνήθιζαν να φορούν γύρω από τον κορμό.

Το κομμάτι είχε πάνω τη βασιλική στάμπα του Ραμσή του Β´, πιο γνωστός ως Ραμσής ο Μέγας, που βασίλεψε στην Αίγυπτο από το 1279 μέχρι το 1213 π.Χ.

Αυτό και μόνο το εύρημα αλλάζει πολλά δεδομένα από την αρχαία ελληνική ιστορία και όσα γνωρίζαμε για το ρόλο των αρχαίων Ελλήνων εκτός Αιγαίου κατά την εποχή του χαλκού.

 

Χάλκινη πλάκα από πανοπλία με τη στάμπα του Ραμσή του Β´

 

 

Αυτό που κάνει το εύρημα τόσο ξεχωριστό είναι ότι δεν πρόκειται για κομμάτι από πανοπλία των Μυκηναίων της τελευταίας περιόδου της εποχής του χαλκού. Όπως γνωρίζουμε από τα αρχαιολογικά ευρήματα του μυκηναϊκού πολιτισμού, οι Μυκηναίοι πολεμιστές φορούσαν πανοπλία που προστάτευε όλο το σώμα. Η  πανοπλία αποτελούνταν από πολλά κομμάτια που κάλυπταν τους ώμους, το στήθος, την πλάτη, τα χέρια και περιελάμβανε περικνημίδες για τα πόδια. Το πιο γνωστό δείγμα βρέθηκε στο χωριό Δενδρά της Αργολίδας,  περίπου το 1500 π.Χ. Η περικεφαλαία ήταν φτιαγμένη από χαυλιόδοντα αγριόχοιρου, αναφορά που βρίσκουμε και στην Ιλιάδα.

 

Αριστερά : χάλκινη Μυκηναϊκή πανοπλία (μουσείο Ναυπλίου)
Δεξιά : περικεφαλαία από χαυλιόδοντα

 

Ως το 1200 π.Χ η πανοπλία δέχτηκε πολλές αλλαγές.
Όπως φαίνεται από επιγραφές και χαραγμένες εικόνες στο ναό Μedinet Habu του Ραμσή του Γ´, αλλά και από στοιχεία για τον πόλεμο του Φαραώ εναντίον ενός συνασπισμού που ονομαζόταν » οι Λαοί της Θάλασσας» και αποτελούνταν από πολεμιστές προερχόμενους από το Αιγαίο, οι πολεμιστές του Φαραώ, που λέγεται πως ήταν Μυκηναίοι,  αντί να φοράνε τη βαριά χάλκινη πανοπλία φορούσαν ένα ελαφρύ δερμάτινο θωράκιο κορμού ως τη μέση και από τη μέση ως τους μηρούς ένα επιπλέον δερμάτινο κάλυμμα. Αυτή η ελαφριά προστατευτική θωράκιση εξασφάλιζε ταχύτητα, ελευθερία στις κινήσεις και χαμηλότερο κόστος κατασκευής.

 

Οι μισφοθόροι του Ραμσή
Προς τα τέλη της εποχής του χαλκού, οι Φαραώ συνήθιζαν να προσλαμβάνουν μισθοφόρους στη βασιλική φρουρά και σε τμήματα του πεζικού. Σε επιγραφές στο Abu Simbel μπορούμε να δούμε ότι ο Ραμσής ο Β´ χρησιμοποιούσε μισθοφόρους.Κατά το δεύτερο έτος της βασιλείας του, ο Ραμσής κατατρόπωσε μια ομάδα επιδρομέων που προσπάθησαν να εισβάλουν στις ακτές της Αιγύπτου και το Δέλτα του Νείλου. Η ομάδα αυτή των εισβολέων ονομαζόταν Σερντέν (Sherden ή Shardana).Η προέλευση αυτής της ομάδας είναι άγνωστη, αλλά πιθανολογείται ότι προέρχεται από την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου.Μετά την ήττα τους, ο Φαραώ τους αιχμαλώτισε και τους έδωσε την ευκαιρία να εργαστούν στην προσωπική του φρουρά.Οι Σερντέν  υπηρετούσαν ως μισθοφόροι του Φαραώ στην πιο σημαντική μάχη των Αιγυπτίων, στη μάχη του Καντές κατά των Χετταίων το 1274 π.Χ.

Πολεμιστές σε μια σκαλισμένη πέτρα στο μαυσωλείο του Ραμσή ΙΙΙ

 

Άραγε οι Μυκηναίοι υπηρέτησαν στο στρατό του Φαραώ ;

Αν όχι  στο πεζικό, μήπως όμως υπηρέτησαν στο ναυτικό ;

Οι Μυκηναίοι ήταν γνωστοί για τις ικανότητες τους στη ναυτιλία και για τις εμπορικές τους δραστηριότητες σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο. Χάρη σε αυτές τις ικανότητες θα μπορούσαν να περιορίσουν τη δραστηριότητα των πειρατών ή να εξουδετερώσουν τυχόν εισβολείς από τη θάλασσα.Η εύρεση της αιγυπτιακής πανοπλίας στην Ελλάδα έχει δύο πιθανές ερμηνείες.
Ή οι Μυκηναίοι υπηρέτησαν πράγματι στο στρατό του  Ραμσή του Β´ ή το κομμάτι της πανοπλίας που βρέθηκε στην Ελλάδα, έφτασε εδώ λόγω εμπορικής συναλλαγής. Άλλωστε υπάρχουν αποδείξεις ότι διάφορα χάλκινα όπλα υπήρξαν αντικείμενα εμπορικής συναλλαγής στην ανατολική Μεσόγειο.

Η ανωτερότητα της ελληνικής γλώσσας και οι ανθελληνικές προσπάθειες για την έκπτωση της αξίας της

Το να αποδείξουμε την ανωτερότητα της ελληνικής γλώσσας έναντι όλων των άλλων γλωσσών είναι σχετικά εύκολο. Πρώτον διότι δεν υπάρχει καμία βιβλιογραφική ή διαδικτυακή πηγή που να αναφέρει το αντίθετο και δεύτερον διότι αρκεί να επικαλεστούμε μερικές από τις δηλώσεις και τους σχολιασμούς ξένων συγγραφέων και επιστημόνων για την ελληνική γλώσσα, που μόνο κακόπιστους δεν μπορούν να πείσουν ότι αυτή είναι η ανώτερη όλων των γλωσσών.

Διότι όπως λέγει ο γλωσσολόγος Αλέξανδρος Αγγελής από την μελέτη του οποίου αντλούμε και τα αποσπάσματα που ακολουθούν, ''Τι λόγο έχουν οι ξένοι να εκθειάζουν την δική μας γλώσσα;''

1)Ο Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ:

''Στην ελληνική υπάρχει ένας ίλιγγος λέξεων, διότι μόνο αυτή εξερεύνησε, κατέγραψε και ανέλυσε τις ενδότατες διαδικασίες της ομιλίας και της γλώσσας, όσο καμία άλλη γλώσσα''.

2)Ο Γάλλος καθηγητής του πανεπιστημίου της Σορβόννης Κάρολος Φωριέλ:

''Η Ελληνική έχει ομοιογένεια σαν την Γερμανική, είναι όμως πιο πλούσια από αυτήν. Έχει την σαφήνεια της Γαλλικής, έχει όμως μεγαλύτερη ακριβολογία. Είναι πιο ευλύγιστη από την Ιταλική και πολύ πιο αρμονική από την Ισπανική. Έχει δηλαδή ότι χρειάζεται για να θεωρηθεί η ωραιότερη γλώσσα της Ευρώπης''.

3)Η Σκωτσέζα Μαριάννα Μακ Ντόναλντ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας: ''H γνώση της Ελληνικής είναι απαραίτητο θεμέλιο υψηλής πολιτιστικής καλλιέργειας''.

4)Η Αμερικανίδα συγγραφέας Έλεν Κέλλερ: ''Αν το βιολί είναι το τελειότερο μουσικό όργανο, τότε η Ελληνική γλώσσα είναι το βιολί του ανθρώπινου στοχασμού''.

5)Ο Φρειδερίκος Σαγκρέδο, καθηγητής γλωσσολογίας - Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας:

''Η Ελληνική γλώσσα είναι η καλύτερη κληρονομιά που έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος για την ανέλιξη του εγκεφάλου του. Απέναντι στην Ελληνική όλες και επιμένω όλες οι γλώσσες είναι ανεπαρκείς''.

6)Ο διάσημος αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν: ''Επιθυμούσα πάντα με πάθος να μάθω Ελληνικά. Δεν το είχα κάνει γιατί φοβόμουν πως η βαθειά γοητεία αυτής της υπέροχης γλώσσας θα με απορροφούσε τόσο πολύ που θα με απομάκρυνε από τις άλλες μου δραστηριότητες''.

7)Ο καθηγητής Ομηρικών κειμένων στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, Ολλανδός Ντε Γρόοτ:

''Η Ελληνική γλώσσα έχει συνέχεια και σε μαθαίνει να είσαι αδέσποτος και να έχεις μια δόξα, δηλαδή μια γνώμη. Στην γλώσσα αυτή δεν υπάρχει ορθοδοξία. Έτσι ακόμα και αν το εκπαιδευτικό σύστημα θέλει ανθρώπους νομοταγείς-σε ένα καλούπι-το πνεύμα των αρχαίων κειμένων και η γλώσσα σε μαθαίνουν να είσαι αφεντικό''.

8)Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης GilbertMurray:

''Η Ελληνική είναι η τελειότερη γλώσσα. Συχνά διαπιστώνει κανείς ότι μια σκέψη μπορεί να διατυπωθεί με άνεση και χάρη στην Ελληνική, ενώ γίνεται δύσκολη και βαριά στην Λατινική, την Αγγλική, την Γαλλική ή την Γερμανική.

Είναι η τελειότερη γλώσσα, επειδή εκφράζει τις σκέψεις τελειότερων ανθρώπων''.

9)Ο Βάσκος Ελληνιστής και πολιτικός JuanJosePuhanaArza: ''Οφείλουμε να διακηρύξουμε ότι δεν έχει υπάρξει στον κόσμο μία γλώσσα η οποία να δύναται να συγκριθεί με την κλασσική Ελληνική''.

10)Ο Ρωμαίος φιλόσοφος, πολιτικός, δικηγόρος, ρήτορας, ύπατος και συνταγματολόγος Μάρκος Τίλλιος Κικέρων (106-43 προ χριστιανικής χρονολόγησης): ''Εάν οι Θεοί μιλούν, τότε σίγουρα χρησιμοποιούν την γλώσσα των Ελλήνων''.

Βεβαίως την ελληνική γλώσσα την έχουν εκθειάσει και πολλοί Έλληνες όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Νίκος Γκάτσος, ο Διονύσης Σαββόπουλος και άλλοι αλλά δεν αναφέραμε τις δηλώσεις τους σκόπιμα διότι όπως λέγει ειρωνικά ο Αλέξανδρος Αγγελής, ''Εάν πει κάτι πρώτα ένας Έλληνας δεν του δίνουμε σημασία ενώ αν πει το ίδιο ακριβώς πράγμα ξένος, τότε αλλάζει και το παίρνουμε σοβαρά''.

(Για περισσότερα σχετικά με την ακριβολογία, την κυριολεξία, την σοφία, την μουσικότητα, την αυτονομία και την ευλυγισία της ελληνικής γλώσσας, Αλέξανδρος Αγγελής, μελέτη με τίτλο ''Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας'' , Αντίβαρο, Δεκέμβριος 2007).

Και ενώ άπαντες αναγνώριζαν ευρέως και αναγνωρίζουν (δυστυχώς πλέον, σε μικρο - κοινωνιολογικό ακαδημαϊκό περιβάλλον), την ανωτερότητα της ελληνικής γλώσσας η οποία αναμφισβήτητα είναι η γλώσσα των γλωσσών του κόσμου, οι παγκοσμιοποιητές που ήθελαν και θέλουν την υποταγή και τον έλεγχο της ελληνικής διάνοιας, δούλεψαν και δουλεύουν μεθοδικά, έχοντας κατορθώσει να μειώσουν την εκφραστική δυνατότητα - κατανόηση νοημάτων και συνεπώς αντιληπτική ικανότητα των νεοελλήνων, πετσοκόβοντας την γλώσσα τους στην πηγή της εκμάθησης, δηλαδή στην εκπαίδευση.

Διότι η αποδυνάμωση της έκφρασης αποδυναμώνει την σκέψη κι έτσι δημιουργείται ο ιδεατός υπήκοος που υπακούει στα ''αντιρατσιστικά'' κελεύσματα εφόσον μη γνωρίζοντας τις ιδιαίτερες φυλετικές του αξίες που εν προκειμένω είναι η ανωτερότητα της γλώσσας του, αποδέχεται με ευκολία την εξομοίωση του με τους άλλους λαούς.

Η αρχή έγινε με μια προπαγανδιστική διάδοση και εν συνεχεία χειραγώγηση των νεοελλήνων, ότι η Εθνική Ελληνική γλώσσα έχει ταξικό χαρακτήρα και ο πλούτος του λεξιλογίου της αφορά τους πλούσιους Αστούς κι όχι τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα τα οποία πρέπει να μιλάνε μια απλοποιημένη ή για την ακρίβεια, μια απλουστευμένη γλώσσα καταργώντας μεταξύ άλλων γλωσσικών τύπων, τον πολυτονισμό και τα πνεύματα.

Έτσι διαπράχθηκε ένα γλωσσικό έγκλημα το οποίο έγινε με την συνενοχή των καπηλευτών της γενιάς του πολυτεχνείου πράγμα που οδήγησε τον Κορνήλιο Καστοριάδη να δηλώσει το 1989 τα εξής:

"Αν δεν θέλετε κύριοι του υπουργείου να κάνετε φωνητική ορθογραφία τότε πρέπει να αφήσετε τους τόνους και τα πνεύματα γιατί αυτοί που τους βάλανε ήξεραν τι έκαναν. Δεν υπήρχαν στα αρχαία Ελληνικά γιατί απλούστατα υπήρχαν μέσα στις ίδιες τις λέξεις. Αυτά τα κτήνη, τα τετράποδα που έκαναν αυτές τις μεταρρυθμίσεις δεν ξέρουν τι είναι γλώσσα.

Η κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων είναι η κατάργηση της ορθογραφίας που τελικά είναι η καταστροφή της συνέχειας.

Ήδη τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη γιατί αυτοί είναι γεμάτοι από τον πλούτο των αρχαίων Ελληνικών. Δηλαδή πάμε να καταστρέψουμε ότι χτίσαμε. Αυτή είναι η δραματική μοίρα του σύγχρονου Ελληνισμού".

Ακολούθησαν οι δεκαετίες του `90 και του 2000, όπου η καταστροφή του αξιακού συστήματος της ελληνικής γλώσσας ολοκληρώθηκε μαζί βεβαίως με την καταστροφή μιας άλλης εξίσου σημαντικής αξίας που λέγεται ελληνική ιστορία και που το πετσόκομμα της σε συνδυασμό με την παραποίηση που υπέστη από τα σχολικά εγχειρίδια της εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων, οδήγησαν τον νεοέλληνα και ιδίως τις νέες γενιές, στην άγνοια για το παρελθόν τους και συνεπώς στο ανύπαρκτο μέλλον τους.

Στερούμενοι λοιπόν αξιακού συστήματος οι νεοέλληνες έπρεπε από κάπου να ''πιαστούν'' προκειμένου να δώσουν νόημα στην πνευματικά μίζερη ζωή τους κι αυτό ακριβώς το κενό ήρθε να καλύψει ο γενναιόδωρα προσφερόμενος καταναλωτισμός, διότι η ανάγκη του ''έχειν'' και ''κατέχειν'' έπρεπε να βρει κάποια διέξοδο. Κι όταν δεν έχω και δεν κατέχω τίποτα που να με αναδεικνύει πολιτισμικά ως οντότητα, ας έχω τουλάχιστον υλικά αγαθά για να υποκαθιστώ την δόξα με την ματαιοδοξία.

Έτσι μέσα στην μικροαστική τάξη η οποία απαρτίζεται από τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα και αποτελεί το 72% των νεοελλήνων, δημιουργήθηκε η κάστα των νεόπλουτων, ''μπεσεμπεζέδων'' και ''σελέμπριτις'', των ''δήθεν'' ενός ''λάιφ στάιλ γκλαμουριάς'' που τους χαρακτηρίζει η ''κολεγιακή'' ξενόφερτη ημιμάθεια και η ακρωτηριασμένη δυνατότητα έκφρασης. Αυτοί οι πνευματικά λοβοτομημένοι, μικροαστοί καθιερώθηκαν σαν ''στάτους σύμπολ'' και αποτέλεσαν τους καθοδηγητές γνώμης του σημερινού ευ ζην που στηρίχθηκε στα καταναλωτικά δάνεια και οδήγησε αναπόφευκτα στην χρεοκοπία Γι` αυτό και ο γράφων διατείνεται συνεχώς μέσω της δημοσιευμένης του αρθρογραφίας, ότι η οικονομική κρίση που μας έπληξε έχει πρωτίστως τις ρίζες της στην κρίση των αξιών μας ήτοι γλώσσας και ιστορίας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σύμφωνα με σχετικές μετρήσεις της εταιρείας δημοσκοπήσεων Alco, το 64,8% των κατοίκων της Αττικής χρησιμοποιεί ξενικές λέξεις στην καθημερινή του ομιλία.

Στον εκχυδαϊσμό και τον υποβιβασμό της ελληνικής γλώσσας συνετέλεσε ποσοστιαία επίσης, το άνοιγμα των συνόρων στις αρχές του `90 το οποίο ως γνωστόν έγινε χωρίς προϋποθέσεις και ασφαλιστικές δικλείδες με αποτέλεσμα την εισροή των αλλοδαπών στη χώρα και φυσικά την παρουσία των παιδιών τους στα ελληνικά δημοτικά σχολεία τα οποία υποβίβασαν ''εκ των πραγμάτων'' το επίπεδο των εγκύκλιων μαθημάτων τους των σχετικών με την γλώσσα, προκειμένου λέει. να μπορούν να το παρακολουθήσουν και τα αλλοδαπά παιδάκια. Δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε τα συχνά πυκνά δημοσιεύματα του τύπου της εποχής σύμφωνα με τα οποία πολλοί γονείς έπαιρναν τα παιδιά τους από τα ελληνικά δημοτικά σχολεία και τα πήγαιναν σε ιδιωτικά ή άλλης περιοχής δημόσια σχολεία λόγω του γεγονότος της υποβαθμισμένης εκπαίδευσης που αναφέραμε.

Όσο αφορά την παραποίηση της ελληνικής ιστορίας και τις σκόπιμες ιστορικές παραλήψεις που έχουν γίνει στα σχολικά εγχειρίδια, θα αποφύγουμε την απαρίθμηση της πλειάδας των παραδειγμάτων που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε διότι το θέμα του πετσοκόμματος της ελληνικής ιστορίας θα μας οδηγούσε στη συγγραφή ενός ολόκληρου βιβλίου. Θα αρκεστούμε μόνο στο γνωστό παράδειγμα της καταστροφής του μικρασιατικού ελληνισμού από τους Τούρκους που στο σχολικό βιβλίο μετατράπηκε σε δυστύχημα των Ελλήνων, λόγω του συνωστισμού τους στην προκυμαία του λιμανιού!

Τέλος κλείνοντας το θέμα για την ανωτερότητα της ελληνικής γλώσσας και αφού αναφέρθηκαν οι δηλώσεις καταξιωμένων συγγραφέων και επιστημόνων γι` αυτήν, θεωρώ αξιοσημείωτη την αναφορά του ακόλουθου σχετικά με την γλώσσα περιστατικού το οποίο βίωσα ο ίδιος όταν ως καταγόμενος από την ''χαρισμένη.'' στους Αλβανούς Βόρειο Ήπειρο, είχα επισκεφθεί την Αλβανία προκειμένου να α ποτίσω φόρο τιμής στο εκεί μνήμα του παππού μου.

Το περιστατικό έχει ως εξής:

Καθήμενος σε εστιατόριο με Βορειοηπειρώτες συγγενείς μου και φίλους αυτών Αλβανούς, η συζήτηση ήρθε στην ελληνική γλώσσα και οι Αλβανοί συγκατένευσαν ότι η ελληνική είναι πλουσιότερη, σπουδαιότερη κλπ από την αλβανική. Ένας εκ των Αλβανών της παρέας που είχε μείνει στην Ελλάδα επί δεκαετίας (1997-2007) και είχε μάθει σχετικά καλά την ελληνική, μου διηγείται:

'' Όταν ζούσα με την γυναίκα μου και τα παιδιά μου στην Ελλάδα είχαμε αποφασίσει οικογενειακώς να μιλάμε ελληνικά κυρίως λόγω των παιδιών που πήγαιναν σχολείο.

Αυτό γινότανε όχι μόνο παρουσία των παιδιών αλλά και στις μεταξύ μας συνομιλίες ως ζευγάρι. Όταν φύγαμε από την Ελλάδα και επιστρέψαμε στην Αλβανία αποφασίσαμε να μιλάμε μόνο αλβανικά για την επαναπροσαρμογή των παιδιών μας και γιατί βρισκόμαστε πάλι στην πατρίδα μας.

Αυτό βεβαίως προεκτεινόταν και στις ιδιαίτερες ερωτικές συνομιλίες με την γυναίκα μου η οποία ύστερα από κάποια ερωτική μας συνεύρεση μου ζήτησε το εξής εκπληκτικό. Τα ερωτόλογα που τις ψιθύριζα όταν βρισκόμαστε αγκαλιά προτιμούσε να τα ακούει στα ελληνικά''.

Η διήγηση αυτή εκ μέρους ενός Αλβανού για την επιθυμία της Αλβανίδας γυναίκας του να ακούει τα ερωτόλογα των σεξουαλικών τους συνευρέσεων στα ελληνικά κι όχι στην μητρική της γλώσσα επιβεβαιώνει, επαυξάνει και τελικά υπερκεράζει όλα όσα έχουν δηλώσει οι συγγραφείς και επιστήμονες για την ανωτερότητα της ελληνικής γλώσσας.

Συμπέρασμα;
Η ελληνική γλώσσα ακόμα και πετσοκομμένη ακουμπάει τα εσώψυχα των ανθρώπων. Τίποτε άλλο.

Κάθε “εγώ είμαι” είναι εμπόδιο για να ωριμάσουμε

Το να βάζουμε ετικέτες μπορεί να είναι κάτι ιδιαίτερα καταστροφικό για την ωρίμανσή μας.

 

Ποιοι είμαστε; Πως θα περιγράφαμε τον εαυτό μας; Για ν’ απαντήσουμε σ’ αυτά τα δύο ερωτήματα, το πιο πιθανό είναι να αναφερθούμε στην προσωπική μας ιστορία, σ’ ένα παρελθόν που έχουμε ζήσει, με το οποίο όμως είμαστε αναμφίβολα δεμένοι και από το οποίο θεωρούμε δύσκολο να ξεφύγουμε.

Ποιες είναι οι αυτοπεριγραφές μας; Μήπως αυτές οι μικρές ξεκάθαρες ετικέτες που συσσωρεύσαμε μια ολόκληρη ζωή; Έχουμε ένα συρτάρι γεμάτο από αυτοχαρακτηρισμούς που το χρησιμοποιούμε τακτικά; Μπορεί να συμπεριλαμβάνει καρτέλες, όπως είμαι νευρικός, είμαι ντροπαλός, είμαι βαρετός, δεν ξέρω από μουσική, είμαι αδέξιος, ξεχνώ εύκολα κι ένα σωρό άλλα επιπρόσθετα “είμαι” που αδιάκοπα χρησιμοποιούμε. Ίσως να έχουμε και πολλά θετικά “είμαι”, όπως”: είμαι αξιαγάπητος, είμαι καλός στο σκάκι, είμαι γλυκός.

Οι αυτοπεριγραφές δεν είναι από μόνες τους λαθεμένες, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθούν με επιζήμιο τρόπο. Το να βάζουμε ετικέτες μπορεί να είναι κάτι ιδιαίτερα καταστροφικό για την ωρίμανση. Είναι εύκολο να χρησιμοποιούμε ετικέτες ως δικαιολογία για να παραμείνουμε ίδιοι.

Ο Σέρεν Κίρκεγκωρ έγραφε: “Από τη στιγμή που με χαρακτηρίζετε με κάνετε αρνητικό”. Όταν το άτομο πρέπει να ζήσει σύμφωνα με ετικέτες, ο εαυτός του παύει να υπάρχει. Το ίδιο ισχύει και για τις ετικέτες που κολλάμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας. Αρνιόμαστε τον εαυτό μας όταν τον ταυτίζουμε με ταμπέλες, αντί να τον συγκρίνουμε με τη δυνατότητά μας για ωρίμανση.

Όλοι οι αυτοχαρακτηρισμοί ξεκινούν από το ιστορικό του ατόμου. Αλλά το παρελθόν, όπως λέει ο Καρλ Σάντμπουργκ στο “Λιβάδι”, “είναι ένας κάδος από στάχτες”.

Ας ελέγξουμε τον εαυτό μας ως ποιο βαθμό είμαστε δεμένοι με το παρελθόν. Όλα τα “είμαι” της αυτοήττας είναι αποτέλεσμα της χρήσης αυτών των νευρωτικών φράσεων:

1. “Αυτός είμαι”.

2. “Πάντα ήμουν έτσι”.

3. “Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς”.

4. “Αυτός είναι ο χαρακτήρας μου”.

Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα. Είναι οι παράγοντες που μας εμποδίζουν να ωριμάσουμε, ν’ αλλάξουμε και να κάνουμε τη ζωή μας (από τη στιγμή αυτή και μετά – όλη τη ζωή που έχουμε μπροστά μας) νέα, γοητευτική και γεμάτη από την ικανοποίηση των τωρινών στιγμών.

Μερικοί άνθρωποι συνήθως χρησιμοποιούν και τις τέσσερις φράσεις μαζί, όταν τους φέρνεις αντιμέτωπους με τη συμπεριφορά τους. Ρωτήστε κάποιον γιατί εκνευρίζεται όταν προκύπτει θέμα ατυχημάτων κι είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα σας απαντήσει: “Ω, έτσι είμαι εγώ. Πάντα ήμουν έτσι, γιατί αυτός είναι ο χαρακτήρας μου”. Με μια ανάσα όλες αυτές οι φράσεις μαζί! Κι η καθεμιά να χρησιμοποιείται ως μια εξήγηση σχετικά με το γιατί δεν θα γίνουν ποτέ διαφορετικοί και γιατί ούτε καν σκέφτονται ν’ αλλάξουν.

Τα “είμαι” μας που περιγράφουν αυτή την αυτοαπαγορευτική συμπεριφορά ξεκινούν από κάτι που διδαχθήκαμε στο παρελθόν. Και κάθε φορά που χρησιμοποιούμε μία από τις τέσσερις παραπάνω φράσεις, στην πραγματικότητα λέμε: “Κι έχω σκοπό να εξακολουθήσω να είμαι αυτός που είμαι”.

Μπορούμε ν’ αρχίσουμε να λύνουμε τους κόμπους που μας συνδέουν με το παρελθόν και να διώξουμε από μέσα μας τις άκαρπες αυτές φράσεις. που προφέρονται για να μας κρατούν έτσι όπως πάντα ήμασταν.

Κατάλογος χαρακτηριστικών “είμαι” που μπορούν να συμπεριληφθούν στην αυτοεικόνα μας:

Είμαι ντροπαλός.

Είμαι τεμπέλης.

Είμαι δειλός.

Είμαι φοβισμένος.

Είμαι αδέξιος.

Είμαι αγχώδης.

Είμαι ξεχασιάρης.

Είμαι άσχετος από μηχανές.

Είμαι απαίσιος μάγειρας.

Είμαι φοβερά ανορθόγραφος.

Είμαι απ’ αυτούς που κουράζονται εύκολα.

Είμαι φιλάσθενος.

Είμαι απ’ αυτούς που δεν κάνουν τίποτα σωστά.

Είμαι επιρρεπής στα ατυχήματα.

Είμαι χοντρός.

Είμαι άμουσος.

Είμαι άσχετος με τ’ αθλητικά.

Είμαι βαριεστημένος.

Είμαι πεισματάρης.

Είμαι ανώριμος.

Είμαι σχολαστικός.

Είμαι απρόσεκτος.

Είμαι άσχετος από μαθηματικά.

Είμαι μοναχικός τύπος.

Είμαι ψυχρός.

Είμαι μνησίκακος.

Είμαι βλοσυρός.

Είμαι απαθής.

Είμαι ανεύθυνος.

Είμαι νευρικός.

Είμαι τσαπατσούλης.

Είμαι εχθρικός.

Πιθανόν είμαστε κάτι απ’ όλα αυτά, ή ίσως και να’ χουμε φτιάξει ένα δικό μας κατάλογο. Η ουσία δεν είναι ποια ετικέτα διαλέγουμε, αλλά ότι διαλέξαμε να κολλήσουμε πάνω μας μια ετικέτα. Αν είμαστε πραγματικά ικανοποιημένοι με κάποιο απ’ αυτά τα “είμαι”, τότε να το αφήσουμε το να υπάρχει, αλλά αν μπορούμε να παραδεχθούμε πως κάποιο απ’ αυτά ή τ’ άλλα “είμαι” μας ενοχλεί, είναι καιρός να κάνουμε κάποιες αλλαγές. Αλλά ας αρχίσουμε με την κατανόηση αυτών των “είμαι”.

Οι άνθρωποι αρέσκονται να μας χαρακτηρίζουν, να μας κατατάσσουν σε κάποιες μικρές κατηγορίες. Είναι ο ευκολότερος τρόπος. Ο Ντ. Χ. Λώρενς διαπίστωσε το ανόητο αυτής της διαδικασίας στο ποίημά του Ποιος είναι αυτός;

-Ποιος είναι αυτός;

-Ένας άνθρωπος φυσικά.

-Ναι, μα τι κάνει;

-Ζει και είναι άνθρωπος.

-Ναι, βέβαια! Μα θα πρέπει να εργάζεται. Κάτι θα πρέπει να κάνει.

-Γιατί;

-Επειδή φανερά ανήκει στις αργόσχολες τάξεις.

-Δεν ξέρω. Έχει πολύ ελεύθερο χρόνο. Και φτιάχνει πολύ όμορφες καρέκλες.

-Ε, να το λοιπόν. Είναι επιπλοποιός.

-Όχι, όχι!

-Ε, τότε θα είναι μαραγκός.

-Καθόλου.

-Μα, εσύ το είπες.

-Τι είπα;

-Ότι φτιάχνει καρέκλες και είναι μαραγκός.

-Είπα ότι φτιάχνει καρέκλες, μα δεν είπα πως είναι μαραγκός.

-Ωραία. Μήπως τότε είναι ερασιτέχνης;

-Ίσως! Αλλά θα’ λεγες το πουλί ή η τσίχλα είναι επαγγελματίας φλαουτίστας ή ερασιτέχνης;

-Θα’ λεγα πως είναι μόνο ένα πουλί.

-Κι εγώ είπα πως είναι μόνο άνθρωπος.

-Εντάξει! Πάντα σ’ άρεσε να ‘σαι αινιγματικός.

 Πως ξεκίνησαν τα “είμαι”

Οι πρόγονοι των “είμαι” μας ανήκουν σε δύο κατηγορίες. Το πρώτο είδος αυτών των ετικετών προέρχεται από τους άλλους. Μας τις καρφιτσώνουν από παιδί και τις κουβαλάμε πάνω μας μέχρι σήμερα. Οι άλλες ετικέτες είναι αποτελεσμα της εκλογής που κάναμε για ν’ αποφύγουμε δυσάρεστες ή δύσκολες αγγαρείες.

Η πρώτη κατηγορία είναι αυτή που ως τώρα κυριαρχεί. Η μικρή Χόουπ πηγαίνει στη Β’ τάξη. Της αρέσει πολύ το μάθημα της ζωγραφικής και ξεχνιέται σχεδιάζοντας και παίζοντας με τα χρώματα. Η δασκάλα της όμως της λέει ότι δεν είναι τόσο καλή κι αυτή αρχίζει ν’ απομακρύνεται από τη ζωγραφική επειδή δεν της αρέσει να την επιτιμούν. Εδώ και λίγο καιρό άρχισε ένα από τα “είμαι” της. “Είμαι ελάχιστα καλή στη ζωγραφική”.

Η συμπεριφορά αποφυγής ενισχύει μέσα της αυτή την ιδέα κι όταν πια έχει μεγαλώσει, όποτε τη ρωτούν γιατί δεν ζωγραφίζει, απαντά: “Α, δεν είμαι καλή στη ζωγραφική. Πάντα έτσι ήμουν”.

Τα περισσότερα “είμαι” είναι κατάλοιπα μιας εποχής, όταν ακούγαμε φράσεις όπως: “Α, αυτός είναι αδέξιος. Ο αδελφός του είναι καλός στον αθλητισμό, μα σ’ αυτόν αρέσει η μελέτη”, “Είσαι σαν κι εμένα· κι εγώ δεν τα κατάφερνα καθόλου στην ορθογραφία”, “Ο Μπίλυ ήταν πάντα ο ντροπαλός της οικογένειας”, “Είναι σαν τον πατέρα της, δεν τα καταφέρνει σε τίποτε!” Όλα αυτά είναι τα “είμαι” μιας ολόκληρης ζωής, που ξεκινούν από την ώρα που γεννιόμαστε και που ποτέ δεν τα αμφισβητούμε. Απλώς τα αποδεχόμαστε ως έναν όρο ζωής.

Ας ανοίξουμε κουβέντα με τους ανθρώπους που στη ζωή μας θεωρούμε τους πλέον υπεύθυνους για πολλά από τα “είμαι” μας (γονείς, παλιούς οικογενειακούς φίλους, πρώην δασκάλους σας, παππούδες κ.λ.π.). Να τους ρωτήσουμε πως νομίζουν ότι γίναμε αυτό που είμστε κι αν ήμασταν πάντα έτσι. Να τους πούμε ότι είμαστε αποφασισμένοι ν’ αλλάξουμε και να δούμε να πιστεύουν ότι είμαστε ικανοί για κάτι τέτοιο. Θα εκπλαγούμε από την ερμηνεία τους κι από την αντίληψη που έχουν ότι δεν μπορούμε να είμαστε διαφορετικοί, αφού “Πάντα είμασταν έτσι”.

Η δεύτερη κατηγορία των “είμαι” ξεκινά από εκείνες τις βολικές ετικέτες που μάθαμε να κολλάμε πάνω μας, με σκοπό να αποφύγουμε δραστηριότητες που δεν μας αρέσουν.

Δούλευα κάποτε μ’ έναν πελάτη 46 χρονών, που ήθελε πάρα πολύ να φοιτήσει σε κολέγιο, μια που έχασε αυτή την ευκαιρία εξαιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου· φοβόταν όμως ότι θ’ αντιμετώπιζε τον ανταγωνισμό των νεαρών σπουδαστών. Ο φόβος της αποτυχίας κι η αμφιβολία για τις διανοητικές του ικανότητες τον τρόμαζαν.

Διάβαζε συνέχεια και με τη βοήθεια των συμβούλών μου αποφάσισε να συμμετάσχει στις εισαγωγικές εξετάσεις ενός τοπικού κοινοτικού κολεγίου. Εξασφάλισε ημέρα και ώρα συνέντευξης με την εξεταστική επιτροπή, αλλά εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί τα “είμαι” του για να παρακάμψει την ουσιαστική διαδικασία. Δικαιολογούσε την αδράνειά του λέγοντας: “Είμαι πολύ γέρος, δεν είμαι αρκετά έξυπνος και άλλωστε δεν ενδιαφέρομαι πολύ”.

Ο άνθρωπος αυτός χρησιμοποιεί τα “είμαι” του για ν’ αποφύγει κάτι που θέλει τόσο πολύ. Ένας συνάδελφός μου τα χρησιμοποιεί για ν’ αποφύγει δραστηριότητες που δεν του αρέσουν. Αποφεύγει να επιδιορθώσει το κουδούνι της πόρτας ή το ραδιόφωνο, καθώς και οποιαδήποτε “αντρική” χειρωνακτική δουλειά που τη θεωρεί δυσάρεστη, υπενθυμίζοντας απλώς στη γυναίκα του: “Το ξέρεις, αγαπητή μου, ότι δεν τα καταφέρνω με τα μηχανήματα”.

Αυτές οι μορφές των “είμαι” είναι συμπεριφορές προσαρμογής, αλλά είναι μαζί και παραπλανητικές δικαιολογίες. Αντί να πουν “Θεωρώ αυτή τη δουλειά βαρετή ή χωρίς ενδιαφέρον και προτιμώ να μην την κάνω τώρα” (πράγμα που θα ήταν απόλυτα λογικό και υγιές) θεωρούν πιο εύκολο να προτάξουν ένα “είμαι”.

Στις περιπτώσεις αυτές τα άτομα λένε κάτι για τον εαυτό τους. Δηλώνουν: “Είμαι ολοκληρωμένος σ’ αυτό τον τομέα και δεν πρόκειται να γίνω κάτι διαφορετικό”. Αν είμαστε ολοκληρωμένοι, καθ’ όλα εντάξει κι έχουμε βρει τη θέση μας, τότε έχουμε σταματήσει να ωριμάζουμε, κι ενώ μπορεί να θέλουμε πάρα πολύ να μείνουμε προσκολλημένοι σε μερικά “είμαι”, μπορεί ν’ ανακαλύψουμε ότι κάποια άλλα είναι απλούσταστα περιοριστικά και αυτοκαταστροφικά.

Παρακάτω υπάρχει ένας κατάλογος χαρακτηρισμών, κατάλοιπα του παρελθόντος. Αν κάποιος απ’ αυτούς ανήκει και σ’ εμάς, μπορεί να θέλουμε να τον αλλάξουμε.

Ας έχουμε υπόψη μας ότι εδώ δεν συζητάμε για πράγματα που απλώς δεν μας αρέσει να κάνουμε, αλλά εξετάζουμε κάποια συμπεριφορά που μας κρατά μακριά από δραστηριότητες οι οποίες πιθανόν να μας πρόσφεραν μεγάλη χαρά κι απόλαυση.

 Χαρακτηριστικές κατηγορίες “είμαι” και η νευρωτική υπόστασή τους

1. Είμαι κακός στα μαθηματικά, στην ορθογραφία, στις ξένες γλώσσες κ.τ.λ.

Αυτό το “είμαι” μας απαλλάσσει από την προσπάθεια ν’ αλλάξουμε και να μάθουμε κάτι που ανέκαθεν θεωρούσαμε δύσκολο ή πληκτικό. Όσο χαρακτηρίζουμε τον εαυτό μας ανίκανο, έχουμε μια γερή δικαιολογία για ν’ αποφύγουμε την αντιμετώπιση του θέματος.

2. Δεν είμαι καθόλου καλός σε δουλειές που απαιτούν δεξιότητα, όπως η μαγειρική, τα σπορ, το σχέδιο, η ηθοποιία κ.τ.λ.

Αυτό το “είμαι” μας εξασφαλίζει από το να μην κάνουμε τίποτα απ’ όλα αυτά στο μέλλον και δικαιολογεί οποιαδήποτε ανεπιτυχή εκτέλεσή τους στο παρελθόν. “Πάντα ήμουν έτσι· είναι απλούστατα στο χαρακτήρα μου”. Αυτή η στάση ενισχύει την αδράνειά μας και, ακόμη πιο σημαντικό, μας βοηθά να προσκολληθούμε στην ανόητη ιδέα ότι δεν θα πρέπει να κάνουμε τίποτε αν δεν το κάνουμε σωστά και καλά. Έτσι, αν δεν είμαστε παγκοσμίως πρωταθλητής, είναι καλύτερα ν’ αποφύγουμε κάθε άθλημα.

3. Είμαι ντροπαλός, επιφυλακτικός, άστατος, νευρικός, φοβιτσιάρης κ.τ.λ.

Εδώ βρισκόμαστε στη γέννηση αυτών των “είμαι”. Αντί να τα προκαλέσουμε και μαζί μ’ αυτά την αυτοκαταστροφική σκέψη που τα ενισχύει, απλούστατα τ’ αποδεχόμαστε ως μια επικύρωση ότι ανέκαθεν ήμασταν έτσι. Επιπλέον μπορεί να κατηγορούμε τους γονείς μας και να τους χρησιμοποιούμε ως δικαιολογία για το τωρινό μας “είμαι”.

Τους θεωρούμε υπαίτιους κι έτσι δεν χρειάζεται να εργαστούμε για να γίνουμε διαφορετικοί. Διαλέγουμε αυτή τη συμπεριφορά ως έναν τρόπο για ν’ αποφύγουμε την επικύρωση καταστάσεων που πάντα μας ήταν ενοχλητικές. Αυτό το “είμαι” είναι κατάλοιπο της παιδικής μας ηλικίας, όταν οι άλλοι είχαν συμφέρον να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι είμαστε ανίκανοι να σκεφτούμε για τον εαυτό μας.

Απλώς ορίζουμε την προσωπικότητά μας μ’ ένα βολικό “είμαι” και μπορούμε πια να δικαιολογήσουμε όλων των ειδών τις αυτοστερητικές συμπεριφορές ως κάτι έξω από τον έλεγχό μας. Απαρνιόμαστε την ιδέα ότι εμείς μπορούμε να διαλέξουμε την προσωπικότητά μας κι αντίθετα στηριζόμαστε στις από καταβολής κακοτυχίες για να εξηγήσουμε όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας που θα θέλαμε ν’ απορρίψουμε.

4. Είμαι αδέξιος, ασυντόνιστος κ.τ.λ.

Αυτά τα “είμαι” που μάθαμε παιδί μας βοηθούν ν’ αποφύγουμε τη γελοιοποίηση που πιθανόν να συναντήσουμε, επειδή δεν είμαστε σωματικά εκπαιδευμένοι όπως οι άλλοι. Φυσικά, η έλλειψη ευστροφίας κι ικανότητας ξεκινά μάλλον από το γεγονός ότι πιστέψαμε σ’ αυτά τα “είμαι” κι έτσι αποφύγαμε τη σωματική άσκηση, παρά από κάποιο κληρονομικό μειονέκτημα. Γινόμαστε καλοί σε ό,τι εξασκούμαστε κι όχι σ’ ό,τι αποφεύγουμε. Κρατάμε το “είμαι” μας και στεκόμαστε παράμερα κοιτάζοντας κι επιθυμώντας, υποκρινόμενοι ότι πραγματικά δεν μας αρέσουν αυτά τα πράγματα.

5. Δεν είμαι ελκυστικός, είμαι άσχημος, πολύ ψηλός, πολύ κοντός κ.τ.λ.

Αυτά τα σωματικά “είμαι” μας βοηθούν να κρατηθούμε και να δικαιολογήσουμε την κακή αυτοεικόνα μας καθώς και την έλλειψη αγάπης. Όσο θα χαρακτηρίζουμε τον εαυτό μας κατ’ αυτό τον τρόπο θα’ χουμε μια προκατασκευασμένη δικαιολογία ώστε να μην εκτεθούμε σε μια ερωτική σχέση· ούτε θα χρειαστεί να προσπαθήσουμε να γίνουμε γοητευτικοί, ακόμη κι απέναντι στον ίδιο τον εαυτό μας. Χρησιμοποιούμε τον καθρέφτη μας ως δικαιολογία για το ότι δεν διακινδυνεύουμε. Εντούτοις υπάρχει ένα πρόβλημα εδώ: βλέπουμε ακριβώς αυτό που διαλέγουμε να δούμε – ακόμη και μέσα στον καθρέφτη.

6. Είμαι ανοργάνωτος, σχολαστικός, τσαπατσούλης κ.τ.λ.

Αυτά τα “είμαι” συμπεριφοράς μας δίνουν την ευκαιρία να εκμεταλλευόμαστε τους άλλους και να δικαιολογούμε γιατί τα πράγματα πρέπει να γίνουν κατά έναν ορισμένο τρόπο. “Πάντα έτσι ενεργούσα”. Λες και η συνήθεια είναι μια δικαιολογία για να κάνουμε οτιδήποτε. Και το “Έτσι θα ενεργώ πάντα” είναι το μήνυμα που δεν διατυπώνεται. Στηριζόμενοι στον τρόπο που πάντα ενεργούσαμε, δεν χρειάζεται καθόλου να ριψοκινδυνεύσουμε για κάτι διαφορετικό και ταυτόχρονα σιγουρευόμαστε ότι όλοι γύρω μας ενεργούν με τον ίδιο τρόπο. Αυτό είναι το “είμαι” που απαιτεί μια πολιτική ως υποκατάστατο σκέψης.

7. Είμαι ξεχασιάρης, αδιάφορος, ανεύθυνος, απαθής κ.τ.λ.

Αυτές οι περιπτώσεις των “είμαι” μας είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες όταν θέλουμε να δικαιολογηθούμε για κάποια αναποτελεσματική συμπεριφορά. Το “είμαι” μας απαλλάσσει ακόμη κι από τον κόπο να αντιμετωπίσουμε την αφηρημάδα ή την απροσεξία μας κι έτσι απλούστατα δικαιολογούμε τον εαυτό μας μ’ ένα εφησυχαστικό “Έτσι είμαι εγώ”.

Όσο θα εκστομίζουμε αυτό το “είμαι”, όταν συμπεριφερόμαστε με οποιονδήποτε απ’ τους τρόπους που αναφέραμε πιο πάνω, δεν θα χρειαστεί ποτέ να προσπαθήσουμε ν’ αλλάξουμε. Θα είμαστε πάντα ξεχασιάρηδες και θα υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε γι’ αυτό, έτσι ώστε να μείνουμε πάντα ξεχασιάρηδες.

8. Είμαι Ιταλός, Γερμανός, Εβραίος, Αφρικάνος, Κινέζος κ.τ.λ.

Αυτά είναι τα εθνικά μας “είμαι” και λειτουργούν πάρα πολύ καλά όταν δεν βρίσκουμε άλλους λόγους για να ερμηνεύσουμε μερικές κακές συμπεριφορές μας, που είναι όμως πολύ δύσκολο να τις αντιμετωπίσουμε. Κάθε φορά που συλλαμβάνουμε τον εαυτό μας να συμπεριφέρεται με στερεότυπα που συνδέονται με την υποκουλτούρα μας, απλούστατα καταφεύγουμε στο εθνικό μας “είμαι” για να δικαιολογηθούμε. Κάποτε ρώτησα ένα μαιτρ σε κάποιο εστιατόριο γιατί έδειχνε τόσο εκνευρισμένος κι αντιδρούσε στο παραμικρό πρόβλημα με ξεσπάσματα οργής. Μου απάντησε: “Τι περιμένετε από μένα; Είμαι Ιταλός, δεν μπορώ να συγκρατηθώ”.

9. Είμαι απότομος, αυταρχικός, πιεστικός κ.τ.λ.

Εδώ το “είμαι” μάλλον μας βοηθά να διατηρήσουμε την εχθρική μας διάθεση, παρά να προσπαθήσουμε ν’ αναπτύξουμε αυτοπειθαρχία. Επικαλύπτουμε τη συμπεριφορά αυτή μ’ ένα “Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς, έτσι ήμουν πάντα”.

10. Είμαι γέρος, μεσόκοπος, κουρασμένος κ.τ.λ.

Μ’ αυτό το “είμαι” χρησιμοποιούμε την ηλικία μας ως δικαιολογία για να μη συμμετέχουμε σε μια δραστηριότητα που μπορεί να είναι επικίνδυνη ή απειλητική. Κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δραστηριότητες όπως τα σπορ, το ραντεβού με μια ερωμένη μετά από το διαζύγιο ή το θάνατο της γυναίκας μας, ένα ταξίδι, ή κάτι παρόμοιο λέμε “Είμαι πολύ γέρος” κι εκμηδενίζουμε κάθε συνακόλουθο κίνδυνο, που συνδέεται με τη δοκιμή του καινούργιου που φέρνει ωρίμανση.

Η σημασία αυτού του “είμαι ηλικίας” είναι ότι μας κατατάσσει στους ολοκληρωτικά ξοφλημένους στον τομέα αυτό και αφού ολοένα θα γερνάμε, θα έχουμε αποκλεστεί από κάθε είδους ωρίμανση ή γνωριμία με το καινούργιο.

 Ο κύκλος του “είμαι”

Τα ανταλλάγματα της προσκόλλησης στο παρελθόν προβάλλοντας τα “είμαι” μας μπορούν να συνοψιστούν σε μια μόνο λέξη: αποφυγή. Κάθε φορά που θέλουμε ν’ αποφύγουμε κάποια δραστηριότητα ή να συγκαλύψουμε ένα μειονέκτημα της προσωπικότητάς μας, φέρνουμε στην επιφάνεια κάποιο “είμαι”. Πράγματι, αφού χρησιμοποιήσουμε κατά κόρον αυτές τις ετικέτες, αρχίζουμε να τις πιστεύουμε κι οι ίδιοι και σ’ εκείνη την τωρινή στιγμή είμαστε “ολοκληρωμένοι” κι έτσι πρόκειται να παραμείνουμε στην υπόλοιπη ζωή μας.

Οι ετικέτες μας βοηθούν ν’ αποφεύγουμε τη δύσκολη προσπάθεια και τον κίνδυνο να επιχειρήσουμε την αλλαγή. Διαιωνίζουν τη συμπεριφορά που τις δημιούργησε. Έτσι, αν ένας νεαρός πάει σ’ ένα πάρτι πιστεύοντας ότι είναι ντροπαλός, θα συμπεριφερθεί ντροπαλά κι αυτό θα στηρίξει ακόμη περισσότερο αυτή την αυτοεικόνα του.

Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο.

Έτσι έχει το πράγμα. Αντί να παρέμβει ανάμεσα στα σημεία 3 και 4 του κύκλου, απλούστατα δικαιολογεί τη συμπεριφορά του μ’ ένα “είμαι” και αποφεύγει επιδέξια να εκτεθεί στον κίνδυνο που είναι αναγκαίος για να βγει απ’ αυτή την παγίδα. Μπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι που ο νεαρός είναι ντροπαλός και μερικοί απ’ αυτούς πιθανόν να ανάγονται στην παιδική ηλικία.

Όποιοι κι αν είναι οι λόγοι του φόβου του, έχει αποφασίσει να μην προσπαθήσει να γίνει κοινωνικός, αλλά να εξηγεί αυτή την έλλειψη μ’ ένα “είμαι”. Ο φόβος της αποτυχίας είναι αρκετά ισχυρός, ώστε να τον εμποδίζει να προσπαθήσει. Ενώ αν πίστευε στην τωρινή στιγμή και στην ικανότητά του να επιλέγει, η φράση του θ’ άλλαζε και από “Είμαι δειλός” θα γινόταν “Μέχρι τώρα συμπεριφερόμουν με δειλία”.

Ο φαύλος κύκλος της δειλίας μπορεί κυριολεκτικά να εφρμοστεί σ’ όλα τα “είμαι” που είναι αυτομειωτικά. Ας εξετάσουμε τον κύκλο ενός σπουδαστή που πιστεύει ότι δεν είναι καλός στα μαθηματικά, ενόσω ασχολείται με τη λύση αλγεβρικών προβλημάτων. Αντί να σταματήσει ανάμεσα στα σημεία 3 και 4 και να θυσιάσει κι άλλο χρόνο στη λύση των προβλημάτων, να συμβουλευτεί κάποιον άλλο, να προσπαθήσει, απλούστατα σταματά. Όταν τον ρωτήσουν γιατί δεν πήρε καλό βαθμό στην άλγεβρα θα πει: “Πάντα ήμουν κακός στα μαθηματικά”.

Αυτά τα φοβερά “είμαι” τα επικαλούμαστε για να δικαιολογήσουμε τον εαυτό μας και να εξηγήσουμε στους άλλους γιατί επιμένουμε σ’ αυτό το πρότυπο της αυτοήττας.

Μπορούμε να εξετάσουμε κι εμείς το δικό μας κύκλο νευρωτικής λογικής και ν’ αρχίσουμε να προκαλούμε οποιαδήποτε πλευρά της ζωής μας, στην οποία έχουμε επιλέξει να θεωρούμε τον εαυτό μας ολοκληρωμένο. Το σοβαρότερο τίμημα για το ότι μένουμε προσκολλημένοι στο παρελθόν μας και στηριζόμαστε στα “είμαι” μας είναι η αποφυγή οποιασδήποτε ευκαιρίας για αλλαγή. Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε το “είμαι” για να εξηγήσουμε μια συμπεριφορά που δεν μας αρέσει, ας φανταστούμε τον εαυτό μας ένα δέμα με όμορφο περιτύλιγμα και κορδελίτσες, που περιέχει κάποιο “φινιρισμένο” προϊόν.

Βέβαια είναι πιο έυκολο να περιγράψουμε τον εαυτό μας παρά να τον αλλάξουμε. Ίσως ν’ αποδίδουμε τα αίτια των χαρακτηρισμών μας στους γονείς μας ή σε άλλους ενήλικους που άσκησαν επιρροή στην παιδική μας ηλικία (δάσκαλοι, γείτονες, παππούδες).

Αποδίδοντας τους ευθύνες γι’ αυτό που είμαστε σήμερα, τους παραχωρούμε ένα βαθμό ελέγχου στη ζωή μας, εξυψώνοντάς τους σε ανώτερη θέση από εμάς και, έξυπνα, δημιουργούμε ένα άλλοθι για να παραμείνουμε σ’ αυτή την άγονη κατάσταση. Πράγματι πρόκειται για ξεκάθαρα μικρό τίμημα, που μας εξασφαλίζει από το να εκτεθούμε σε κίνδυνο. Αν φταίει η “κουλτούρα” που αποκτήσαμε αυτά τα “είμαι”, τότε εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε.

 Μερικές μέθοδοι για ν’ απαλλαγούμε από το παρελθόν και να εκμηδενίσουμε τα ενοχλητικά “είμαι”

Το ν’ αφήσουμε πίσω το παρελθόν μας σημαίνει να εκτεθούμε σε κινδύνους. Έχουμε συνηθίσει στους αυτοορισμούς μας. Σε πολλές περιπτώσεις λειτουργούν ως σύστημα υποστήριξης της καθημερινής μας ζωής. Ωστόσο, ανάμεσα στις μεθόδους που θα μας βοηθήσουν να εκμηδενίσουμε αυτά τα “είμαι” είναι και οι ακόλουθες:

- Να εξαλείψουμε το “είμαι” κάθε φορά που μπορούμε. Να το αντικαταστήσουμε με φράσεις όπως: “Μέχρι σήμερα διάλεγα να είμαι έτσι” ή “Συνήθιζα να χαρακτηρίζω τον εαυτό μου…”.

- Να ανακοινώσουμε στους πιο κοντινούς μας ανθρώπους ότι θέλουμε να εξαλείψουμε μερικά από τα “είμαι” μας. Ας αποφασίσουμε ποια είναι τα πιο σημαντικά και να τους ζητήσουμε να μας το υπενθυμίζουν κάθε φορά που τα εκστομίζουμε.

- Να βάλουμε στόχο να ενεργούμε διαφορετικά απ’ ότι μέχρι τώρα. Λόγου χάρη, αν θεωρείτε τον εαυτό σας ντροπαλό, συστηθείτε σ’ ένα πρόσωπο που άλλοτε θα το αποφεύγατε.

- Να μιλήσουμε μ’ ένα πρόσωπο που του έχουμε εμπιστοσύνη και που θα μας βοηθήσει να καταπολεμήσουμε τις δυνάμεις του παρελθόντος. Να του ζητήσουμε να μας κάνει ένα σιωπηλό νόημα κάθε φορά που παρατηρεί να ξαναγυρίζουμε στο “είμαι”.

- Να κρατάμε ημερολόγιο για τα αυτοκαταστροφικά “είμαι” και τις ανάλογες συμπεριφορές και να καταγράφουμε την πρακτική μας, καθώς και το πως νιώθουμε ενώ συμπεριφερόμαστε μ’ αυτό τον τρόπο. Για μια εβδομάδα ας καταγράψουμε την ακριβή ώρα, ημερομηνία και περίσταση, κατά την οποία χρησιμοποιήσαμε ένα από τα αυτοκαταστροφικά “είμαι” και ας προσπαθήσουμε να τα μειώσουμε. να χρησιμοποιήσουμε τον κατάλογο που αναφέραμε πιο πάνω ως οδηγό για το ημερολόγιο που θα κρατήσουμε.

- Να προσέξουμε τις τέσσερις νευρωτικές φράσεις και κάθε φορά που θα φτάνουμε στο σημείο να τις χρησιμοποιήσουμε, να διορθώνουμε τον εαυτό μας δυνατά με τον ακόλουθο τρόπο: μετατρέψτε το:

“Έτσι είμαι εγώ” σε “Έτσι ήμουν εγώ”.

“Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς” σε “Μπορώ να κάνω αλλιώς αν προσπαθήσω”.

“Πάντα ήμουν έτσι” σε “Θα γίνω διαφορετικός”.

“Αυτός είναι ο χαρακτήρας μου” σε “Έτσι πίστευα παλιά ότι ήταν ο χαρακτήρας μου”.

- Να προσπαθήσουμε κάθε μέρα να εξαλείψουμε ένα “είμαι”, έστω και μόνο γι’ αυτή τη μέρα. Αν χρησιμοποιούμε το “Είμαι ξεχασιάρης” για να χαρακτηρίσουμε τον εαυτό μας, να αφιερώσουμε τη Δευτέρα κάθε εβδομάδας στην προσπάθεια συνειδητοποίησης αυτής της τάσης και να δούμε αν μπορούμε να διορθώσουμε μια ή δυο συμπεριφορές που μας εμφανίζουν ως ξεχασιάρη.

Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε αν δεν μας αρέσει το “Είμαι πεισματάρης” – ας αφιερώσουμε μια μέρα για να δείξουμε ανεκτικότητα στις αντίθετες γνώμες και να δούμε αν μπορούμε ν’ απαλλαγούμε απ’ αυτό το “είμαι” έστω και για μια μέρα.

- Μπορούμε να σπάσουμε τον “κύκλο του είμαι” ανάμεσα στα σημεία 3 και 4 και ν’ αποφασίσουμε ν’ αποβάλουμε αυτές τις τόσο παλιές προφάσεις αποφυγής.

- Να βρούμε κάτι που δεν έχουμε κάνει ποτέ και να αφιερώσουμε ένα απόγευμα σ’ αυτή τη δραστηριότητα. Αφού θα επιδωθούμε για τρεις ώρες σ’ αυτή την εντελώς νέα δραστηριότητα, που στο παρελθόν πάντα αποφεύγαμε, ας δούμε αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ακόμη το ίδιο “είμαι” που μεταχειριστήκαμε το ίδιο πρωί.

Όλα τα “είμαι” είναι διδαγμένα πρότυπα αποφυγής και μπορούμε να μάθουμε να είμαστε σχεδόν καθετί αν το επιλέξουμε.

 Μερικές τελικές σκέψεις

Δεν υπάρχει αυτό που λέγεται ανθρώπινη φύση. Η φράση καθαυτή σκοπό έχει να ταξινομεί τους ανθρώπους και να δημιουργεί προφάσεις. Είμαστε το αποτέλεσμα των επιλογών μας και κάθε “είμαι” που αποθησαυρίζουμε θα μπορούσε να επαναχαρακτηριστεί ως “Διάλεξα να είμαι”. Ας ξαναγυρίσουμε στα αρχικά ερωτήματα αυτού του κεφαλαίου. Ποιοί είμαστε; Πως θα περιγράφαμε τον εαυτό μας; Ας σκεφτούμε κάποιες όμορφες, νέες ετικέτες που να μη συνδέονται, κατά κανέναν τρόπο, με τις επιλογές που οι άλλοι έκαναν για μας ή μ’ αυτές που εμείς κάναμε μέχρι τώρα. Αυτές οι παλιές, κουραστικές ετικέτες μπορεί να μας κρατούν μακριά από το να ζήσεουμε τη ζωή μας στην πληρότητά της.

Ας θυμηθούμε τι είπε ο Μέρλιν σχετικά με τη μάθηση:

“Το καλύτερο πράγμα για να μη στενοχωρηθείς”, απάντησε ο Μέρλιν ξεφυσώντας και φουσκώνοντας, “είναι να μάθεις κάτι”. Είναι το μόνο που δεν αποτυχαίνει. Μπορεί να γεράσεις και να τρέμεις ολόκληρος, μπορεί να μένεις άγρυπνος τις νύχτες ακούγοντας την ταραχή στις φλέβες σου, μπορεί να χάσεις τη μοναδική σου αγάπη, μπορεί να βλέπεις τον κόσμο γύρω σου λεηλατημένο από χυδαίους τρελούς, ή να νιώθεις την τιμή σου τσαλαπατειμένη από χυδαία πνεύματα.

Ένα μόνο πράγμα υπάρχει για όλα αυτά τότε, να μάθεις. Μάθε γιατί ο κόσμος συγκλονίζεται και τι τον συγκλονίζει. Είναι το μόνο πράγμα από το οποίο το πνεύμα δεν μπορεί να εξαντληθεί, να αλλοτριωθεί, δεν μπορεί ποτέ να βασανιστεί, δεν νιώθει φόβο ή δυσπιστία και ποτέ δεν ονειρεύεται πως θα μετανιώσει. Η μάθηση είναι αυτό που σου χρειάζεται.

Κοίτα πόσα πολλά πράγματα υπάρχουν να μάθεις – η καθαρή γνώση, η μόνη καθαρότητα που υπάρχει. Μπορείς να μάθεις αστρονομία μέσα σε μια ζωή, φυσική ιστορία σε τρεις ζωές, φιλολογία σε έξι. Και μετά, αφού θα’ χεις εξαντλήσει ένα εκατομμύριο ζωές στη βιολογία και στην ιατρική και στη θεοκριτική και στη γεωγραφία και στην οικονομία, για ποιό λόγο να μην αρχίσεις να μαθαίνεις ξυλογλυπτική ή να περάσεις πενήντα χρόνια μαθαίνοντας πως ν’ αρχίσεις να μαθαίνεις πως να κατανικάς τον αντίπαλό σου στην ξιφασκία.Ύστερα απ’ αυτό μπορείς ν’ αρχίσεις πάλι με μαθηματικά, μέχρι που να’ ρθει ο καιρός ν’ αρχίσεις να μαθαίνεις όργωμα” (Terence H. White, The once and future king).

Κάθε “είμαι” που μας εμποδίζει να ωριμάσουμε είναι ένας δαίμονας που πρέπει να τον ξορκίσουμε. Αν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα “είμαι”, ας δοκιμάσουμε αυτό: “Είμαι ένα “είμαι”-εξορκιστής και αυτό μ’ αρέσει”.

Όποιος βιάζεται, περιμένει…Άσκοπα…

Πόσο οξύμωρη είναι η φράση του τίτλου! Να τρέχεις να προλάβεις, να βιάζεσαι με οδηγό το “ο χρόνος είναι χρήμα, ζωή, αφθονία” κι, παρ’όλα αυτά, να είσαι καταδικασμένος να περιμένεις! Τι να περιμένεις, όμως; Το μετρό; Να αδειάσει τραπέζι στην καφετέρια μήπως; Ή πότε θα ρθει η σειρά σου στην ουρά της τράπεζας;

Όχι. Σίγουρα όχι… Αν βιαστείς, πράγματα όπως τα παραπάνω σίγουρα θα τα πετύχεις και η αναμονή θα εκμηδενιστεί! Δε μιλώ για κάτι τόσο πεζό. Η φράση του τίτλου αφορά κάτι πιο ουσιώδες, πιο ενδιαφέρον και πιο αγωνιώδες : την ίδια τη ζωή! Τα όνειρα μας, τις φιλοδοξίες και τους στόχους μας! Το αδιάκοπο κυνήγι μιας ακαθόριστης, αδιόρατης κατάστασης που αρεσκόμαστε να καλούμε ευτυχία…

Ο Arthur Schopenhauer (1788-1860), Γερμανός φιλόσοφος, κάποτε αποτύπωσε την εξής σκέψη :

”Όταν, στο τέλος της ζωής τους, οι περισσότεροι άνθρωποι κοιτάζουν προς τα πίσω, ανακαλύπτουν ότι έζησαν όλη τους τη ζωή εν αναμονή. Με έκπληξη θα συνειδητοποιήσουν ότι αυτό που άφησαν να τους διαφύγει χωρίς να το εκτιμήσουν και να το απολαύσουν, δεν ήταν άλλο από τη ζωή τους. Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος, ξεγελασμένος από την ελπίδα, χορεύει προς την αγκαλιά του θανάτου.”

Πολύ απαισιόδοξος ο Σοπενάουερ, σίγουρα. Κύριο χαρακτηριστικό του εξάλλου. Παρ’όλα αυτά, αν αφαιρεθούν οι βαρύγδουπες εκφράσεις με τη φαιά απόχρωση, μένει ένα απόσταγμα σοφίας που μπορεί να προβληματίσει όλους εμάς τους ανεμοδαρμένους από τη λαίλαπα του χρόνου και της ζωής σε fast forward που ζούμε.

Πόσες φορές πνιγήκαμε σε μια θάλασσα μετριασμού και νωχελικότητας, απραγίας και μιζέριας όταν έφτασε η στιγμή της διεκδίκησης : σε μια δουλειά, σε έναν έρωτα, σε μια ευκαιρία ζωής; Και, παράλληλα, πόσες φορές σαν ασπάλακες, σαν υπνωτισμένοι και άνιωθοι δεν διακρίναμε καν την ευκαιρία, δεν αισθανθήκαμε το μομέντουμ, δε νιώσαμε καν τον άερα, την ώθηση από το τρένο που πέρασε εκατοστά από το πρόσωπο μας, το τρένο που περιμέναμε όλο μας τη ζωή από τότε που μέσα μας είχαν κρυσταλλωθεί κάποιοι πόθοι και κάποια θέλω, μύχια μα τόσο ελκυστικά.

Κι, όμως, εμείς μίζεροι και πεζοί χωρίς την παραμικρή έμπνευση, την παραμικρή φαντασία και δύναμη ψυχής τα προσπεράσαμε, παραδοθήκαμε στη ραθυμία “της συνωμοσίας του σύμπαντος” κατά το λαοπλάνο, αερολόγο Κοέλιο. Όχι μόνο καταθέσαμε τα όπλα αλλά ΟΥΤΕ ΚΑΝ ΤΑ ΣΗΚΩΣΑΜΕ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΗ ΤΟΥΣ.

Έχω πραγματικά απηυδήσει να βλέπω ανθρώπους, νέους κυρίως, να βαριούνται, να αδυνατούν να σκεφτούν και να προβληματιστούν, να αδυνατούν να εξοργιστούν και να αγαπήσουν, να ποθήσουν και να παλέψουν για αυτά που θέλουν. Αλλά το πραγματικά τραγικό είναι να προωθείται αυτή η λογική σα μια νοοτροπία ζωής, μια κοσμοθεωρία όπου κάπου, κάπως, κάποτε σαν μια αυτόκλητη και νοήμων αλλαγή  θα έρθει ο τροχός “να γυρίσει”… Μια νοοτροπία που βασίζεται στο φραπόγαλο, τα εύκολα θεάματα του διαδικτύου και των πολυμέσων, της αερολογίας, της ΑΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑΣ και της ΑΝΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΡΟΥΤΙΝΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ…

Μια ρουτίνα ενδεικτική της ύπνωσης του μυαλού και της απελπιστικής έλλειψης στόχων, αναζητήσεων και προορισμών. Προσέξτε, όμως, ΟΧΙ ΚΕΝΟΔΟΞΙΩΝ ΟΥΤΕ ΦΙΛΟΔΟΞΙΩΝ. Γιατί η ρουτίνα της πενθήμερης “δουλίτσας” (και δεν υποτιμώ τη δουλειά της ημιαπασχόλησης ή του προσωρινού ή της επιβίωσης ακόμη κι αν δε σχετίζεται με τις σπουδές ή τις κλίσεις μας γιατί απλούστατα δεν αναφέρομαι σε αυτή ΑΛΛΑ σε όλους/όλες που το όνειρο τους ήταν να βγάλουν λεφτά δουλεύοντας !!!) και του “ελεύθερου χρόνου της φωτογραφίας” δηλαδή του γυμναστηρίου, της νυχτερινής διασκέδασης, των εξορμήσεων και των θεαμάτων που ως μόνο στόχο έχουν το να δείξουν “πόσο καλά περνάμε” και να τονώσουν την αυτοπεποίθησης (ή μήπως κόμπλεξ) μας μέσω φωτογραφιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βρίθει ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΚΕΝΟΔΟΞΙΩΝ…

Αυτοί είμαστε δίχως καμία αμφιβολία…

Η πραγματικά παράξενη αντίθεση είναι ότι, ταυτόχρονα με την κατασπατάληση ζωτικού χρόνου και την έκπτωση του νου και της σκέψης σε δραστηριότητες του φαίνεσθαι και της διεκπεραίωσης που μειώνουν τη διαύγεια του πνεύματος και μας εθίζουν στη μετριότητα και την στασιμότητα, ΔΕΡΝΟΜΑΣΤΕ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ από μια αόριστη, πανταχού παρούσα και παντοδύναμη βιασύνη. Ένα κυνήγι με το χρόνο ώστε να προλάβουμε! Τι;;;
Τον ίδιο το χρόνο!

Στην καθημερινότητα μας διάχυτη υπάρχει αυτή η βιασύνη… Να τελειώνουμε… Να φύγει το 8ωρο για να πάμε σπίτι… Να φύγουν οι καθημερινές να έρθει το σ/κ… Να φύγει ο χειμώνας και να ρθει το καλοκαίρι ώστε να ρθει ο μήνας των διακοπών…. Να φύγει η σχολή να ξεμπερδεύουμε ώστε να μην ξαναχρειαστεί να διαβάσουμε ή να μάθουμε… Να φύγει ο στρατός να ξαναγυρίσουμε σπιτάκι μας… Να φύγει η περίοδος που μένουμε με τους γονείς ώστε να είμαστε ελεύθεροι κι ωραίοι….

Ξέρετε, όμως, τι τρέχει ακριβώς;; Ξέρετε που οδηγεί αυτή η θολή, χωρίς συγκεκριμένο προορισμό και δίχως μια απαραίτητη πνευματική αναζήτηση και αυτογνωσία, εμμονή; Αυτή η μίζερη λογική του να ξεμπερδεύουμε; Του να “είμαστε εδώ” αλλά τελικά να μην είμαστε;

Έχετε ιδέα πόσο ανόητο και ανώριμο στη σκέψη είναι να φωνάζεις, να σπρώχνεις, να οδύρεσαι ώστε να φτάσεις στο γκισέ των εισιτηρίων και στο τέλος να συνειδητοποιείς ότι ΔΕΝ ΞΕΡΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ ΣΟΥ;;;; Ή κάτι άλλο! Έχετε ποτέ σκεφτεί πόσο λιπόψυχοι, κενοί και δειλοί έχουμε γίνει στη σκέψη και τους στόχους μας ώστε πολλές φορές γατζωνόμαστε σε κάτι, ένα θέλω ή μια κατάσταση που εξάπτει την (ισχνή) φαντασία μας χωρίς, εν τέλει, να έχουμε ιδέα αν και γιατί μας αρέσει ή πως θα την αξιοποιήσουμε σαν ευκαιρία για χαρά, διασκέδαση και ψυχαγωγία;;

Εδώ έρχεται η πρώτη κατάρριψη του Κοελικού αξιώματος. Ή μάλλον κατάρριψη δεν θα το λεγα. Γιατί οι αναγνώστες, όλοι και όλες εσείς, θα αποφασίσετε αν είναι μια κατάρριψη ή, απλά, μια αποτυχημένη προσπάθεια από μεριά του γράφοντος.

• “Όταν προσπαθείς να αποκτήσεις κάτι, το σύμπαν συνωμοτεί ώστε να νομίζεις ότι το θέλεις πολύ”

Κι όταν γράφω “το θέλεις πολύ”, εννοώ ότι αποτελεί μια επιδίωξη ή έναν σημαντικό στόχο. Θα μιλήσω με ένα παράδειγμα. Έστω ότι θες να γνωρίσεις ένα μεγάλο έρωτα ή ακόμη και αγαπήσεις. Καλλωπίζεσαι, φροντίζεις την εμφάνιση σου, βγαίνεις έξω, κάνεις γνωριμίες, δίνεις ευκαιρίες και δοκιμάζεις εμπειρίες. Όμως, μια σειρά από προβλήματα που προκύπτουν φανερώνουν πως ό,τι “πόθησες” και προσπάθησες να αποκτήσεις δεν ήταν αυτό που νόμιζες. Μπορεί να φοβηθείς ότι το ταίρι σου γίνεται πολύ δοτικό και, ταυτόχρονα, κτητικό αν και, αρχικά, αυτό που ποθούσες ήταν να αποκτήσεις μια μόνιμη σχέση! Ή, αντιθέτως, μπορεί να νόμιζες ότι θες κάτι εφήμερο, μιας σχέση σωματικής επαφής αλλά στην πορεία διαπίστωσες πόσο κενός είσαι αν δεν υπάρχει συναίσθημα και κάποιο δέσιμο! ΤΑ ΠΑΡΑΤΑΣ!

Μια ρήση του Κοέλιο που έχει βαρύνουσα σημασία

Τίποτα από αυτά δεν ισχύει… Η αλήθεια είναι μια! Ότι δε μπόρεσες ούτε καν να καταλάβεις τον εαυτό σου! Τα θέλω σου! Τα όνειρα ή έστω τις ανάγκες σου! Πως θα ταν δυνατό ανώριμε, άνιωθε και άσκεφτε άνθρωπε να νιώσεις την ύπαρξη και τις ανάγκες του συντρόφου σου! Βιάστηκες να ερωτευθείς-να “αγαπήσεις” ή να κατακτήσεις απλά χωρίς ο ίδιος να ξέρεις τι θέλεις… Τι έχεις στον ίδιο σου τον νου! Χωρίς να αφουγκραστείς τον ίδιο σου τον εαυτό.

Και, πραγματικά, είναι υπερφίαλο και άτοπο να πει κανείς ότι αυτό είναι που λέμε τετριμμένα “μαθαίνω από τα λάθη μου”! Όταν δεν έχεις προορισμό ή στόχο, όταν μια ζωή θαλασσοδέρνεις σε μια τρικυμία εν κρανίω, δεν πράττεις λάθη, ΌΛΗ ΣΟΥ Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΛΑΘΟΣ!

Ένα λάθος, μια μουτζούρα που γίνεται όλο και πιο σκούρα, πιο ακαθόριστη και πιο τραυματική όσο βιάζεσαι να “ζήσεις”, όσο τρέχεις να διεκπεραιώνεις και να ξεμπερδεύεις άρπα κόλα! Μια ζωή που στερείται στόχων όπως ένα ταξίδι με ένα πλοίο χωρίς προορισμό που έχει πηδάλιο και τιμόνι αλλά όχι καπετάνιο…

Όχι αγαπητοί/αγαπητές..Δεν είναι αυτή η Καβάφεια ρήση  :

“Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θά βγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.”

Το ταξίδι έχει νόημα! Αυτό είναι η ζωή. Αλλά μόνο όταν έχεις στο νου σου μια Ιθάκη.

Δεν είναι η Ιθάκη το να βγάλεις λεφτά. Ούτε να έχεις σώμα αγάλματος. Ούτε να φεύγεις γουικέντ Αράχωβα/Μύκονο. Ούτε να έχεις ένα ταίρι βιτρίνας. Ούτε να περιμένεις το 5ήμερο στη Σκιάθο από το Μάη.

Νόημα αποκτά η ζωή με κόπο και κόστος σε χρόνο και συναισθήματα. Μέσω εμπειριών αλλά και σκέψης. Ενδοσκόπησης. Αλλά, πάνω από όλα, με μια άγρυπνη και συνεχή αίσθηση αναζήτησης. Καθορισμού στόχων. Επαναπροσδιορισμού και αυτοβελτίωσης.

Το ταξίδι έχει νόημα όταν χωνέψεις ότι η δυσκολία ή το δυσάρεστο στη ζωή δεν πρέπει να προκαλεί πλήξη, βαρεμάρα, νωχελικότητα ή, ακόμη, χειρότερα παραίτηση και απάθεια.

Κι εδώ έρχεται η δεύτερη κατάρριψη του Κοελικού αξιώματος :

• “Όταν θέλεις κάτι πολύ, το σύμπαν συνωμοτεί ώστε να νομίζεις ότι κάνει τα πάντα για να το αποκτήσεις”.

Λυπάμαι που το λέω…Αλλά το σύμπαν σε έχει γραμμένο! Αν θες να βρεις καλύτερη δουλειά ή, έστω απλά, μια δουλειά, το σύμπαν δεν θα σε βοηθήσει. Θέλει κόπο, ψάξιμο, επιμονή παρά τις ταπεινώσεις και την απογοήτευση, μαχητικότητα απέναντι σε όσους σε παραμερίζουν παράτυπα, διάβασμα, κατάρτιση, εγρήγορση, ακόμη και ρίσκο ίσως. Κολύμπι στα βαθιά. Δεν είδα κανέναν να βρίσκει δουλειά με την ελπίδα…Ή περιμένοντας!

Κυρίες/κύριοι το ανθρώπινο μυαλό τείνει να αντιλαμβάνεται και να επεξεργάζεται την πραγματικότητα και τα ερεθίσματα που λαμβάνει από αυτή με τέτοιο τρόπο ώστε να ταιριάζουν με τα αυτά που θέλει και επιδιώκει. Μια πρόταση πειραματικά παγιωμένη από ανθρωπολόγους, ψυχιάτρους και νευρολόγους. Τείνει να είναι, αβάσιμα, αισιόδοξο, καθησυχαστικό. Και να σε σπρώχνει στον εφησυχασμό και την απραξία. Αυτό είναι που αποκαλούμε ελπίδα… Ένα ψέμα…

Κατά την άποψη του γράφοντος, η ελπίδα είναι παγίδα, αδιέξοδο και παραπλάνηση. Η πίστη, όμως, είναι ο δρόμος που ψάχνουμε. Η πίστη στον εαυτό μας, στις δυνάμεις και τις δυνατότητες μας, τον συνάνθρωπο ή ακόμη και τον Θεό (όπως κι αν τον αντιλαμβάνεται κανείς).

Η πίστη θα σε κάνει να μη βιάζεσαι αλλά ούτε και να περιμένεις… Να βαδίζεις σταθερά νιώθοντας τη ζωή σε κάθε στιγμή του ταξιδιού προς τον προορισμό σου….Να διάγεις ένα βίο τόσο γοργό όσο το νερό ενός ποταμού, όμως, εξίσου δροσερό και αναζωογονητικό…Δε μπορείς να προλάβεις αυτό το νερό αλλά μπορείς ανά πάσα στιγμή να το νιώσεις, να το πιεις και να ξεδιψάσεις!

ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΖΩΗ!

Καμύ: Η καλή και η ανάποδη

«Αφήστε λοιπόν όσους θέλουν να γυρίσουν την πλάτη τους στον κόσμο. Δεν παραπονιέμαι αφού βλέπω να γεννιέμαι»

ΑΡΚΕΙ ΕΝΑ ΜΟΝΟ ΦΩΣ ΝΑ ΛΑΜΨΕΙ, ΚΑΙ ΞΕΧΕΙΛΙΖΩ από μια συγκεχυμένη και μεθυστική χαρά. Αυτό το απόγευμα με φέρνει έτσι απέναντι στην ανάποδη μεριά του κόσμου. Μα η ατμόσφαιρα παραμένει κρύα. Παντού ένα αραχνοΰφαντο πέπλο ήλιου που κι ένα νύχι θα το ‘σχιζε, μα που ντύνει τα πάντα μ’ ένα θαλερό χαμόγελο. Ποιος είμαι εγώ και τι άλλο μπορώ να κάνω παρά να συμμετέχω στο παιχνίδι του φωτός μέσα στα φυλλώματα; Να είμαι αυτή η αχτίδα που καίει το τσιγάρο μου, αυτή η γλυκύτητα κι αυτό το διακριτικό πάθος που ανασαίνει με τον αέρα.

ΚΙ ΑΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΩ ΝΑ ΒΡΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ, το πετυχαίνω μόνο χάρη στο φως. Κι αν επιχειρήσω να καταλάβω και να δοκιμάσω τούτη τη λεπτή γεύση που μου φανερώνει το μυστικό του κόσμου, μόνο τον εαυτό μου ανακαλύπτω στο βάθος του σύμπαντος. Τον εαυτό μου, δηλαδή αυτή την ακραία συγκίνηση που με λυτρώνει απ’ το σκηνικό.

ΑΛΛΟΙ ΑΦΗΝΟΥΝ ΕΝΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ενός βιβλίου, φυλακίζουν εκεί έναν περίπατο όπου τους άγγιξε ο έρωτας. Κι εγώ κάνω περιπάτους, μα με χαϊδεύει ένας θεός. Η ζωή είναι σύντομη κι είναι αμαρτία να χάνεις τον καιρό σου. Λένε πως είμαι δραστήριος. Αλλά το να είσαι δραστήριος σημαίνει να χάνεις τον καιρό σου, εφόσον χάνεσαι ο ίδιος.

ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΦΕΥΓΕΙ να συναντήσει τον εαυτό της. Αν με πνίγει ακόμα μια αγωνία, είναι γιατί αισθάνομαι τούτη την αψηλάφητη στιγμή να γλιστρά μέσα απ’ τα δάχτυλά μου όπως οι σταγόνες του υδράργυρου. Αφήστε λοιπόν όσους θέλουν να γυρίσουν την πλάτη τους στον κόσμο. Δεν παραπονιέμαι αφού βλέπω να γεννιέμαι.

ΤΟΥΤΗ ΤΗΝ ΩΡΑ, ΟΛΟ ΜΟΥ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΑΝΗΚΕΙ σ’ αυτό τον κόσμο. Αυτός ο ήλιος κι αυτές οι σκιές, αυτή η ζέστη κι αυτό το κρύο που έρχονται απ’ το βάθος του αέρα: ν’ αναρωτηθώ αν κάτι πεθαίνει κι αν οι άνθρωποι υποφέρουν αφού τα πάντα γράφονται σ’ αυτό το παράθυρο όπου ο ουρανός σκορπίζει την πληρότητά του που έρχεται να σμίξει με τον οίκτο μου. Μπορώ να πω και θα το πω αμέσως ότι αξίζει να είναι κανείς αληθινός, κι αυτό τα περιλαμβάνει όλα, και την ανθρωπιά και την απλότητα.

ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΛΟΙΠΟΝ ΕΙΜΑΙ ΑΛΗΘΙΝΟΣ, ΑΝ ΟΧΙ ΟΤΑΝ ΕΙΜΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ; Η επιθυμία μου εκπληρώνεται πριν προλάβω να την εκφράσω. Η αιωνιότητα είναι εδώ κι εγώ την περίμενα με ελπίδα. Τώρα δεν εύχομαι πια να είμαι ευτυχισμένος αλλά να έχω συνείδηση της πραγματικότητας.

ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ΜΕ ΘΑΥΜΑΣΜΟ τον κόσμο κι ένας άλλος σκάβει τον τάφο του: πώς να τους ξεχωρίσω; Τους ανθρώπους και τον παραλογισμό τους; Αλλά να το μειδίαμα του ουρανού. Το φως δυναμώνει και μήπως έρχεται σε λίγο το καλοκαίρι; Αλλά να τα μάτια και η φωνή εκείνων που πρέπει ν’ αγαπώ. Είμαι δεμένος με τον κόσμο με όλες μου τις κινήσεις, με τους ανθρώπους, με όλο τον οίκτο και την ευγνωμοσύνη μου. Ανάμεσα σε τούτη την καλή και την ανάποδη του κόσμου, δεν θέλω να επιλέξω, δεν μου αρέσει να επιλέγω. (…)

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΘΑΡΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΝΑ ΚΡΑΤΑ ΚΑΝΕΙΣ τα μάτια ανοιχτά στο φως όπως και στον θάνατο. Άλλωστε, πώς να εκφράσω αυτό που συνδέει την τρομερή αγάπη της ζωής μ’ εκείνη τη μυστική απελπισία; Αν δεχτώ την ειρωνεία, κρυμμένη στο βάθος των πραγμάτων, εκείνη τότε αποκαλύπτεται αργά. Κλείνοντας το μικρό και φωτεινό μάτι της, λέει: «Ζήστε σαν…» Παρά τις τόσες έρευνες, η γνώση μου σταματά εδώ.

Eχουμε μόνον το μισό σενάριο…

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ήταν διεθνές ανάθεμα η στάση «παράτασης και υποκρισίας» ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Η καταδίκη της αναβλητικότητας ήταν κεντρική θέση σε επίσημα fora μετά το 2008: ηγέτες κρατών, υπουργοί, διεθνείς οργανισμοί είχαν τοποθετηθεί υπέρ της απαραίτητης μετάβασης σε μια νέα αρχιτεκτονική στην οικονομία και κατά της μεταρρυθμιστικής δειλίας που κρύβει κάτω από το χαλί τούς «δράκους» που αποκάλυψε η κρίση.

Ενα έθνος μάλιστα, το ελληνικό, έγινε με το στανιό παράδειγμα επιβολής «δύσκολων λύσεων» (άλλο αν η εφαρμογή τους αφέθηκε στην τύχη της...). Αρμόδιοι κάθε τύπου μιλούσαν για την ευκαιρία που έδωσε η κρίση για αλλαγές αναγκαίες από καιρό. Ελεγαν ότι η εποχή της αφέλειας, των φουσκωμένων αριθμών και των φανταστικών αποτιμήσεων πέρασε ανεπιστρεπτί. Αυτό που δεν είπαν, ήταν ότι τη θέση της παίρνει η εποχή της επιλεκτικής στατιστικής, που ξανα-ανοίγει την πόρτα στα παραπάνω.

Μετά το 2012, όλο και περισσότεροι ήθελαν να ακουμπήσουν στην αυτοπεποίθηση των κεντρικών τραπεζών. Η ανάγκη να αφήσουν πίσω τον πανικό συντόνισε την προσοχή στα αισιόδοξα στοιχεία και δείκτες. Εξαντλημένοι, ακόμα και οι απαισιόδοξοι αποδέχθηκαν τη θετική ανάγνωση των δεικτών. Ο πλανήτης όλος σήμερα δεν έχει πρόβλημα με την παράταση, ούτε με την υποκρισία. Το ποτήρι φαίνεται πιο μισογεμάτο από ποτέ. Είναι όμως;

Την Πέμπτη, διεθνή πρακτορεία και αγορές συναγωνίζονταν σε θετικά σχόλια για την υποχώρηση του επίσημου ποσοστού της ανεργίας στην Αμερική. Το αντίστοιχο υπουργείο εργασίας των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι οι θέσεις μισθωτής εργασίας τον Ιούνιο αυξήθηκαν κατά 288.000, ξεπερνώντας τις προβλέψεις για 215.000. Ομως κάτω από τον τίτλο, η είδηση έδινε περισσότερες πληροφορίες: Από τον Μάιο στον Ιούνιο, σχεδόν 800.000 Αμερικανοί βρήκαν part time απασχόληση. Αλλά την ίδια περίοδο πάνω από μισό εκατομμύριο πλήρως απασχολούμενοι έχασαν τις θέσεις τους για πάντα: Στις τελευταίες τρεις κρίσεις, οι ανακάμψεις που ακολούθησαν δεν επανέφεραν τις χαμένες full time θέσεις.

Οι ανακοινώσεις για την αμερικανική απασχόληση είναι θετικές γιατί επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει κινητικότητα στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Επιβεβαιώνουν όμως και την πορεία σε ένα ανεπαρκές μοντέλο απασχόλησης, στο οποίο περισσότερος από τον μισό χρόνο εργασίας πληρώνει λιγότερα από τα μισά: δεν καλύπτει το κόστος ζωής, δεν δημιουργεί συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις, δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει κανένα –έστω και υποτυπώδες– σύστημα υγείας.

Η στατιστική –έστω επιλεκτική– επιβεβαιώνει πως η απασχόληση αλλάζει, αλλά οι κοινωνίες είναι ανέτοιμες. Αυτή η αλλαγή ενισχύεται από τεχνολογικούς και οικονομικούς παράγοντες, αλλά και από τον γενικότερο εφησυχασμό. Στη βάση όμως η απόγνωση αυξάνει. Κάθε εργαζόμενος θα πρέπει να αναζητήσει περισσότερους εργοδότες ή ροές εσόδων. Θα πρέπει να ασχοληθεί πιο ενεργητικά με τις συνταξιοδοτικές του αποταμιεύσεις, οι αυτοματισμοί εξασφάλισης έχουν τελειώσει. Αλλά οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν είναι έτοιμοι για μια τέτοια ζωή, δεν τους εκπαίδευσε κανείς, ούτε τους εξηγεί κάποιος γιατί συμβαίνουν όλα αυτά.

Το «πλεονέκτημα» του να ζούμε στο επίκεντρο της παγκόσμιας κρίσης είναι ότι σχεδόν όλοι έχουμε επίγνωση πόσο μεγάλο είναι αυτό που συμβαίνει. Το ποσοστό των Ελλήνων που αναμένουν ελαφρά ή αισθητή επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης διαμορφώνεται στο 51%. Συνολικά, μόνο το 1,3% των πολιτών της Ε.Ε. έχει αυτή την απαισιόδοξη άποψη, οι υπόλοιποι παραμένουν ακόμα αμέριμνοι. Ακόμα και οι Ελληνες όμως έχουμε το μισό σενάριο. Ξέρουμε ότι η απασχόληση συρρικνώνεται, ότι οι part time εργαζόμενοι αυξάνονται, ότι η ασφαλιστική εξίσωση έχει καταρρεύσει. Δεν έχουμε ιδέα πώς θα προσαρμοστούμε στη νέα κατάσταση. Και σε αυτό φταίει «η παράταση και υποκρισία» και η ανθρώπινη φύση: Η διεθνής υποχώρηση του πανικού ανέβαλε την πίεση για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις – όχι απλώς διορθωτικές κινήσεις για να μην καταρρεύσει το σύστημα. Οι ανεπτυγμένες οικονομίες υπνοβατούν, υποστηρίζοντας και υποστηριζόμενες από επιλεκτική στατιστική και μια αισιόδοξη αφήγηση. Την ίδια ώρα όμως, οι κοινωνίες χάνουν τα στηρίγματά τους (εργασία και ασφάλεια) και γλιστρούν σε ένα πέλαγος ανασφάλειας όπως ένας ξεκολλημένος παγετώνας γλιστράει –αργά αλλά επιταχυνόμενος– προς τη θάλασσα. Ισως στον επόμενο πανικό, κάτι να αλλάξει...

Ποίημα στους φίλους

Ένα ποίημα ύμνος στο αληθινό νόημα της φιλίας από τον σπουδαίο αυτόν συγγραφέα, που αναδεικνύει την αξία που έχουν οι αληθινοί φίλοι στη ζωή των ανθρώπων. Φίλοι που θα χαρούν με τη χαρά σου και θα λυπηθούν με την λύπη σου και όχι αντίστροφα. Φίλοι ειλικρινείς. Υπάρχουν άραγε; Κι όμως, η ζωή μας δείχνει ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν βρει την αληθινή φιλία. Είναι αυτοί οι μερικοί τυχεροί, που αν μη τι άλλο θα πρέπει να αισθάνονται ευλογημένοι και χαρούμενοι... 

Ποίημα στους φίλους (Χόρχε Λουίς Μπόρχες)

Δεν µπορώ να σου δώσω λύσεις,
για όλα τα προβλήµατα της ζωής,
ούτε έχω απαντήσεις
στις αµφιβολίες ή τους φόβους σου,
αλλά µπορώ να σε ακούσω
και να τα µοιραστώ µαζί σου.

Δεν µπορώ ν’ αλλάξω
το παρελθόν σου ούτε το µέλλον σου.
Αλλά όταν µε χρειάζεσαι
θα ‘µαι δίπλα σου.

Δεν µπορώ ν’ αποτρέψω
να µη σκοντάψεις.
Μόνο µπορώ να σου προσφέρω το χέρι µου,
για να κρατηθείς
και να µη πέσεις.
Οι χαρές σου.
Οι θρίαµβοί σου
κι οι επιτυχίες σου
δεν είναι δικά µου.
Αλλά χαίροµαι ειλικρινά
να σε βλέπω ευτυχισµένο.

Δεν κρίνω τις αποφάσεις
που παίρνεις στη ζωή.
Περιορίζοµαι στο να σε στηρίζω,
να σε παροτρύνω
και να σε βοηθώ όταν µου το ζητάς.

Δεν µπορώ να σου χαράζω όρια
που µέσα τους οφείλεις να κινείσαι,
αλλά σου προσφέρω αυτό το χώρο,
τον απαραίτητο για ν’αναπτυχθείς.

Δεν µπορώ να αποτρέψω τον πόνο σου
όταν κάποια λύπη σου σχίζει την καρδιά,
αλλά µπορώ να κλάψω µαζί σου
και να µαζέψω τα κοµµάτια,
για να τη φτιάξω από την αρχή.

Δεν µπορώ να σου πω ποιος είσαι
ούτε ποιος θα όφειλες να είσαι.
Μονάχα µπορώ να σ’ αγαπώ όπως είσαι
και να ‘µαι φίλος σου.

Αυτές τις ηµέρες σκέφτηκα
τους φίλους και τις φίλες µου.
Δεν ήσουν ψηλά ούτε χαµηλά ούτε στη µέση.
Δεν ήσουν στην αρχή
ούτε στο τέλος της λίστας.
Δεν ήσουν το νούµερο ένα
ούτε το τελικό,
ούτε διεκδικώ να ‘µαι πρώτος,
δεύτερος ή ο τρίτος στη δική σου.
Φτάνει που µε θες για φίλο.
Ευχαριστώ που ‘µαι αυτό.

----

Το στρες μεταδίδεται σαν το κρυολόγημα!

Μπορεί να έχει λάβει… επιδημικές διαστάσεις στον σύγχρονο κόσμο μας, ωστόσο δεν θα χαρακτηρίζαμε ποτέ το στρες «μεταδοτικό νόσημα». Ετσι δεν είναι; Και όμως, μια νέα μελέτη δείχνει πως όχι μόνο είναι μεταδοτικό, αλλά μπορούμε να το «κολλήσουμε» εξίσου εύκολα με το κοινό κρυολόγημα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σεντ Λούις ανακάλυψαν ότι μπορούμε να… κολλήσουμε εύκολα στρες από αγνώστους. Ωστόσο, όπως επίσης αναφέρουν, σε ορισμένα άτομα το στρες που τους μεταδίδεται είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ηρωικές συμπεριφορές.

Η ερευνητική ομάδα ζήτησε από μια ομάδα εθελοντών να δώσει μια δημόσια διάλεξη είτε να κάνει νοερούς μαθηματικούς υπολογισμούς μπροστά σε κοινό. Την ίδια στιγμή ζήτησε από μια δεύτερη ομάδα να παρακολουθεί την πρώτη – δημιουργήθηκαν έτσι η ομάδα των ομιλητών και η ομάδα των παρατηρητών. Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα της ορμόνης του στρες κορτιζόλης καθώς και ενζύμων στο σάλιο που συνδέονται με το στρες και στις δύο ομάδες εθελοντών. Οπως προέκυψε, το στρες στους παρατηρητές ήταν αντίστοιχο με εκείνο των ομιλητών, και μάλιστα δεν παρουσίαζε διαφορά μεταξύ των δύο φύλων. Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι το στρες μπορεί να μεταδοθεί ακόμη και μεταξύ αγνώστων μέσω του τόνου της φωνής, εκφράσεων του προσώπου, της στάσης του σώματος, ακόμη και της μυρωδιάς που αναδίδει το σώμα.
«Δείξαμε ότι το στρες μπορεί να μεταδοθεί όπως ένα μολυσματικό νόσημα από τους στόχους στους παρατηρητές» ανέφεραν οι ερευνητές. Ο επικεφαλής τους Τόνι Μπιουκάναν, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Σεντ Λούις, μιλώντας στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο ABC σημείωσε: «Εκπλαγήκαμε ανακαλύπτοντας πως το στρες μπορεί να μεταδοθεί σε κάποιον μόνο με το να κάθεται και να παρακολουθεί κάποιον άλλον ο οποίος βρίσκεται υπό το καθεστώς άγχους. Πρόκειται για το αποκαλούμενο «παθητικό στρες»».
Πάντως οι ερευνητές σημειώνουν πως παρότι το στρες μπορεί εύκολα να μεταδοθεί μεταξύ αγνώστων, η οικειότητα που πιθανώς έχουν δύο άτομα μεταξύ τους φαίνεται να παίζει σημαντικό… στρεσογόνο ρόλο. Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο καθένας έχει τετραπλάσιες πιθανότητες να «κολλήσει»… παθητικό στρες από κάποιον που ήδη γνωρίζει. Παρόμοιες μελέτες συνάδουν με αυτά τα ευρήματα. Σε ένα πείραμα ειδικών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, μητέρες χωρίστηκαν από τα παιδιά τους και στη συνέχεια υπεβλήθησαν σε πολύ «βαριά» κριτική προκειμένου να τους προκληθεί στρες. Οταν επανενώθηκαν με τα τέκνα τους, οι ερευνητές παρατήρησαν πως και τα παιδιά αυτών των μητέρων εμφάνισαν έντονα σημάδια στρες.
Παράλληλα σε ένα άλλο πείραμα στο οποίο υπεβλήθησαν (εν αγνοία τους) εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες του Facebook φάνηκε ότι τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα είναι μεταδοτικά ακόμη και μέσω κοινωνικών δικτύων χωρίς οι άνθρωποι να έχουν πραγματική επαφή. Το πείραμα διεξήχθη τον Ιανουάριο του 2012 όταν 690.000 μέλη του FΒ (δείγμα που επελέγη τυχαία) είδαν στο News Feed τους θετικά και αρνητικά μηνύματα, τα οποία ήταν καθοδηγούμενα. Στο πλαίσιο της ίδιας μελέτης συγκεντρώθηκαν και αξιολογήθηκαν ως θετικά ή ως αρνητικά και τα μηνύματα που έγραψαν όσοι είδαν τα τεχνητά αυτά μηνύματα. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν πως εκείνοι που υποβλήθηκαν στην ανάγνωση λιγότερων θετικών σχολίων τελικά εκφράστηκαν με πιο αρνητική διάθεση. Αντίθετα, όσοι υποβλήθηκαν σε λιγότερους αρνητικούς όρους έγραψαν λιγότερα αρνητικά μηνύματα.
Τα δεδομένα αυτά έδειξαν ότι η εμπειρία συναισθημάτων των χρηστών online επηρεάζεται από τα μηνύματα που λαμβάνουν online, γεγονός όμως που μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά τους offline, υποστηρίζουν οι ερευνητές. Πάντως μετά τη δημοσιοποίηση του πειράματος μέσω δημοσίευσης στην επιθεώρηση «PNAS» στις 17 Ιουνίου 2014, προκλήθηκε διαδικτυακή κατακραυγή, καθώς οι δυνητικά υποκείμενοι δεν είδαν με καλό μάτι τη δοκιμή δημιουργίας συναισθημάτων online και της μεταφοράς τους στον πραγματικό κόσμο. Σε κάθε περίπτωση οι μελέτες αυτές που δείχνουν τη μεταδοτικότητα των συναισθημάτων μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση στις επιστήμες υγείας – κυρίως σε ό,τι αφορά το στρες, αφού αυτό θεωρείται «ένοχο» για πολλά σοβαρά προβλήματα όπως τα εγκεφαλικά επεισόδια, τα εμφράγματα και η κατάθλιψη. Σύμφωνα με τη Σάρα Γουότερς, επικεφαλής της… μητρικής μελέτης των ειδικών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, «είναι σημαντικό να ξέρουμε πώς οι άνθρωποι γύρω μας, ακόμη και όσοι δεν γνωρίζουμε, μας επηρεάζουν. Και ένα πολύ καλό πρώτο βήμα είναι να διαχειριστούμε σωστά το «μεταδοτικό» στρες».

Μιά εγκυμοσύνη… πίνακας ζωγραφικής

Η Carrie ασχολείται με ένα περίεργο χόμπι: Ζωγραφίζει κοιλίτσες εγκύων! «Μπορεί να φαίνεται τρελό για κάποιους ωστόσο οι κοιλίτσες είναι ο καλύτερος καμβάς για ζωγραφική αλλά και το ιδανικό σημείο για έμπνευση», λέει η ίδια. Για να ολοκληρώσει τον κάθε «πίνακα» χρειάζεται περίπου 2 ώρες, ενώ τις περισσότερες φορές ακολουθεί τα βήματα από τις μέλλουσες μαμάδες που της δείχνουν τον δρόμο στην έμπνευση. «Μαζί με τις μανούλες σχεδιάζουμε το μοτίβο και στη συνέχεια προχωράω στο χρωματισμό και στην ολοκλήρωση. Τέλος τραβάμε και μία φωτογραφία για το μελλοντικό άλμπουμ του μωρού!», συμπληρώνει.

Ο κακός ύπνος επηρεάζει την διάθεση των γονέων

Οι νέοι γονείς και όσοι έχουν μικρά παιδιά γνωρίζουν ότι το να ξυπνά κανείς πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας επηρεάζει αρνητικά τα επίπεδα ενέργειας του οργανισμού τους και κατά συνέπεια τη διάθεσή τους.

Σύμφωνα με τους ειδικούς ο «σπαστός», διακεκομμένος ύπνος μπορεί να είναι τόσο σωματικά επιβλαβής, όσο όταν κανείς στερείται τον ύπνο.

Μια νέα έρευνα συνδέει το διακεκομμένο ύπνο με μείωση των γνωστικών ικανοτήτων, της ικανότητας προσοχής και με την αρνητική διάθεση γενικότερα.

«Ακόμη κι όταν η διακοπή του ύπνου διαρκεί για ελάχιστα λεπτά –από 5 έως 10 λεπτά- μπορεί να διαταράξει σημαντικά το φυσικό ρυθμό ύπνου του οργανισμού, με αποτέλεσμα να επιφέρει πολλές αρνητικές επιδράσεις» ανέφερε στη Daily Mail ο καθηγητής Sadeh από το τμήμα Ψυχολογικών Επιστημών του πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ.

Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο αντίκτυπος αυτών των ξυπνημάτων στη μέση της νύχτας, κατά τη διάρκεια της επόμενης ημέρας σε ό,τι αφορά τα επίπεδα εγρήγορσης, διάθεσης και γνωστικών ικανοτήτων του ατόμου δεν είχαν μελετηθεί ποτέ».

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο σπαστός ύπνος ισοδυναμεί με όχι περισσότερες από τέσσερις συνεχόμενες ώρες ύπνου.

«Η μελέτη μας είναι η πρώτη που αποδεικνύει τις σοβαρά επιβλαβείς γνωστικές και συναισθηματικές επιπτώσεις του διακεκομμένου ύπνου» πρόσθεσε ο καθηγητής και συνέχισε: «Γνωρίζουμε ακόμη ότι αυτές οι επιδράσεις συσσωρεύονται με το πέρασμα του χρόνου, ειδικά στην περίπτωση των νέων γονιών και όσων έχουν μωρά, οι οποίοι πολλές φορές αναγκάζονται να σηκώνονται από τρεις έως και 10 φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας επί αρκετούς μήνες».

«Πέρα από τις σωματικές επιπτώσεις που έχει αυτό στον οργανισμό τους, πολλές φορές οι γονείς αναπτύσσουν συναισθήματα θυμού απέναντι στα παιδιά τους και στη συνέχεια νιώθουν τύψεις» εξήγησε ο καθηγητής.

«Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες εστιάζουν στις επιδράσεις της έλλειψης ύπνου, αγνοώντας πρακτικά τι συμβαίνει με το σπαστό ύπνο, που αποτελεί ένα διάχυτο φαινόμενο για πολλούς ανθρώπους σε διάφορες φάσεις της ζωής τους» πρόσθεσε.

Υψηλά στάνταρ

Τα υψηλά στάνταρ φέρνουν ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Είναι περισσότερο υπέρ της επιβίωσης και πιο περιεκτικά. Φέρνουν περισσότερη αρμονία μεταξύ των ανθρώπων και καλύτερη υγεία σε όλους. Τα υψηλά στάνταρ μας εμπνέουν στο να υπηρετούμε θυσιαστικά, να γίνουμε ανιδιοτελείς, συνεργατικοί, οικονομικοί, αβλαβείς, και ν’ αναπτύξουμε βαθύτερη αίσθηση υπευθυνότητας και αφοσίωσης.

Η έλλειψη στάνταρ ή τα χαμηλά στάνταρ οδηγούν σε περισσότερη ασθένεια, παραφροσύνη, ανευθυνότητα, εγωισμό, καταστροφή, κακοβουλία, σπατάλη και χωριστικότητα.

Η σύγχρονη ζωή έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο δίκτυο παγίδων για τους ανθρώπους. Οι απολαύσεις είναι εύκολο να αποκτηθούν μέσα από ναρκωτικά, μαριχουάνα, αλκοόλ και φτηνό σεξ. Υπάρχουν αμέτρητες ευκαιρίες για μίσος και χωριστικότητα. Η απληστία συνεχώς διοχετεύεται στις φλέβες μας. Μέσα απ’ αυτές τις μεθόδους, τα υψηλά στάνταρ μας αποδυναμώνονται και η συνειδητότητά μας μειώνεται.

Μία απ’ αυτές τις παγίδες είναι το ιδιοτελές συμφέρον. Όσο κάποιος γίνεται όλο και πιο ιδιοτελής, σταδιακά χάνει τα υψηλά στάνταρ και ετοιμάζει τον εαυτό του για μελλοντική αποτυχία. Η συνειδητότητα ενός ολόκληρου έθνους παρακμάζει όταν ορισμένα άτομα εισάγουν χαμηλά στάνταρ σε αυτό.

Οι ηγέτες του μέλλοντος θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί ώστε τα ηθικά, θρησκευτικά, πολιτικά, εκπαιδευτικά και πολιτιστικά στάνταρ να μην πέσουν σε χαμηλά επίπεδα λόγω των προσπαθειών εκείνων που είτε δεν έχουν καθόλου στάνταρ, είτε έχουν χαμηλά στάνταρ. Αυτός ο ξεπεσμός θα μειώσει την συνειδητότητα των ανθρώπων και θα ετοιμάσει τον δρόμο για πολλά προβλήματα και δυσκολίες.