ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (17.61-17.139)

Ὡς δ᾽ ὅτε τίς τε λέων ὀρεσίτροφος, ἀλκὶ πεποιθώς,

βοσκομένης ἀγέλης βοῦν ἁρπάσῃ ἥ τις ἀρίστη·
τῆς δ᾽ ἐξ αὐχέν᾽ ἔαξε λαβὼν κρατεροῖσιν ὀδοῦσι
πρῶτον, ἔπειτα δέ θ᾽ αἷμα καὶ ἔγκατα πάντα λαφύσσει
65 δῃῶν· ἀμφὶ δὲ τόν γε κύνες τ᾽ ἄνδρές τε νομῆες
πολλὰ μάλ᾽ ἰύζουσιν ἀπόπροθεν οὐδ᾽ ἐθέλουσιν
ἀντίον ἐλθέμεναι· μάλα γὰρ χλωρὸν δέος αἱρεῖ·
ὣς τῶν οὔ τινι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐτόλμα
ἀντίον ἐλθέμεναι Μενελάου κυδαλίμοιο.
70 ἔνθα κε ῥεῖα φέροι κλυτὰ τεύχεα Πανθοΐδαο
Ἀτρεΐδης, εἰ μή οἱ ἀγάσσατο Φοῖβος Ἀπόλλων,
ὅς ῥά οἱ Ἕκτορ᾽ ἐπῶρσε θοῷ ἀτάλαντον Ἄρηϊ,
ἀνέρι εἰσάμενος, Κικόνων ἡγήτορι Μέντῃ·
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
75 «Ἕκτορ, νῦν σὺ μὲν ὧδε θέεις ἀκίχητα διώκων
ἵππους Αἰακίδαο δαΐφρονος· οἱ δ᾽ ἀλεγεινοὶ
ἀνδράσι γε θνητοῖσι δαμήμεναι ἠδ᾽ ὀχέεσθαι,
ἄλλῳ γ᾽ ἢ Ἀχιλῆϊ, τὸν ἀθανάτη τέκε μήτηρ.
τόφρα δέ τοι Μενέλαος, ἀρήϊος Ἀτρέος υἱός,
80 Πατρόκλῳ περιβὰς Τρώων τὸν ἄριστον ἔπεφνε,
Πανθοΐδην Εὔφορβον, ἔπαυσε δὲ θούριδος ἀλκῆς.»
Ὣς εἰπὼν ὁ μὲν αὖτις ἔβη θεὸς ἂμ πόνον ἀνδρῶν,
Ἕκτορα δ᾽ αἰνὸν ἄχος πύκασε φρένας ἀμφὶ μελαίνας·
πάπτηνεν δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα κατὰ στίχας, αὐτίκα δ᾽ ἔγνω
85 τὸν μὲν ἀπαινύμενον κλυτὰ τεύχεα, τὸν δ᾽ ἐπὶ γαίῃ
κείμενον· ἔρρει δ᾽ αἷμα κατ᾽ οὐταμένην ὠτειλήν.
βῆ δὲ διὰ προμάχων κεκορυθμένος αἴθοπι χαλκῷ,
ὀξέα κεκληγώς, φλογὶ εἴκελος Ἡφαίστοιο
ἀσβέστῳ· οὐδ᾽ υἱὸν λάθεν Ἀτρέος ὀξὺ βοήσας·
90 ὀχθήσας δ᾽ ἄρα εἶπε πρὸς ὃν μεγαλήτορα θυμόν·
«ὤ μοι ἐγών, εἰ μέν κε λίπω κάτα τεύχεα καλὰ
Πάτροκλόν θ᾽, ὃς κεῖται ἐμῆς ἕνεκ᾽ ἐνθάδε τιμῆς,
μή τίς μοι Δαναῶν νεμεσήσεται, ὅς κεν ἴδηται.
εἰ δέ κεν Ἕκτορι μοῦνος ἐὼν καὶ Τρωσὶ μάχωμαι
95 αἰδεσθείς, μή πώς με περιστήωσ᾽ ἕνα πολλοί·
Τρῶας δ᾽ ἐνθάδε πάντας ἄγει κορυθαίολος Ἕκτωρ.
ἀλλὰ τίη μοι ταῦτα φίλος διελέξατο θυμός;
ὁππότ᾽ ἀνὴρ ἐθέλῃ πρὸς δαίμονα φωτὶ μάχεσθαι
ὅν κε θεὸς τιμᾷ, τάχα οἱ μέγα πῆμα κυλίσθη.
100 τῶ μ᾽ οὔ τις Δαναῶν νεμεσήσεται, ὅς κεν ἴδηται
Ἕκτορι χωρήσαντ᾽, ἐπεὶ ἐκ θεόφιν πολεμίζει.
εἰ δέ που Αἴαντός γε βοὴν ἀγαθοῖο πυθοίμην,
ἄμφω κ᾽ αὖτις ἰόντες ἐπιμνησαίμεθα χάρμης
καὶ πρὸς δαίμονά περ, εἴ πως ἐρυσαίμεθα νεκρὸν
105 Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ· κακῶν δέ κε φέρτατον εἴη.»
Ἧος ὁ ταῦθ᾽ ὅρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
τόφρα δ᾽ ἐπὶ Τρώων στίχες ἤλυθον· ἦρχε δ᾽ ἄρ᾽ Ἕκτωρ.
αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἐξοπίσω ἀνεχάζετο, λεῖπε δὲ νεκρόν,
ἐντροπαλιζόμενος ὥς τε λὶς ἠϋγένειος,
110 ὅν ῥα κύνες τε καὶ ἄνδρες ἀπὸ σταθμοῖο δίωνται
ἔγχεσι καὶ φωνῇ· τοῦ δ᾽ ἐν φρεσὶν ἄλκιμον ἦτορ
παχνοῦται, ἀέκων δέ τ᾽ ἔβη ἀπὸ μεσσαύλοιο·
ὣς ἀπὸ Πατρόκλοιο κίε ξανθὸς Μενέλαος.
στῆ δὲ μεταστρεφθείς, ἐπεὶ ἵκετο ἔθνος ἑταίρων,
115 παπταίνων Αἴαντα μέγαν, Τελαμώνιον υἱόν.
τὸν δὲ μάλ᾽ αἶψ᾽ ἐνόησε μάχης ἐπ᾽ ἀριστερὰ πάσης
θαρσύνονθ᾽ ἑτάρους καὶ ἐποτρύνοντα μάχεσθαι·
θεσπέσιον γάρ σφιν φόβον ἔμβαλε Φοῖβος Ἀπόλλων·
βῆ δὲ θέειν, εἶθαρ δὲ παριστάμενος ἔπος ηὔδα.
120 «Αἶαν, δεῦρο, πέπον, περὶ Πατρόκλοιο θανόντος
σπεύσομεν, αἴ κε νέκυν περ Ἀχιλλῆϊ προφέρωμεν
γυμνόν· ἀτὰρ τά γε τεύχε᾽ ἔχει κορυθαίολος Ἕκτωρ.»
Ὣς ἔφατ᾽, Αἴαντι δὲ δαΐφρονι θυμὸν ὄρινε·
βῆ δὲ διὰ προμάχων, ἅμα δὲ ξανθὸς Μενέλαος.
125 Ἕκτωρ μὲν Πάτροκλον ἐπεὶ κλυτὰ τεύχε᾽ ἀπηύρα,
ἕλχ᾽, ἵν᾽ ἀπ᾽ ὤμοιιν κεφαλὴν τάμοι ὀξέϊ χαλκῷ,
τὸν δὲ νέκυν Τρῳῇσιν ἐρυσσάμενος κυσὶ δοίη.
Αἴας δ᾽ ἐγγύθεν ἦλθε φέρων σάκος ἠΰτε πύργον·
Ἕκτωρ δ᾽ ἂψ ἐς ὅμιλον ἰὼν ἀνεχάζεθ᾽ ἑταίρων,
130 ἐς δίφρον δ᾽ ἀνόρουσε· δίδου δ᾽ ὅ γε τεύχεα καλὰ
Τρωσὶ φέρειν προτὶ ἄστυ, μέγα κλέος ἔμμεναι αὐτῷ.
Αἴας δ᾽ ἀμφὶ Μενοιτιάδῃ σάκος εὐρὺ καλύψας
ἑστήκει ὥς τίς τε λέων περὶ οἷσι τέκεσσιν,
ᾧ ῥά τε νήπι᾽ ἄγοντι συναντήσωνται ἐν ὕλῃ
135 ἄνδρες ἐπακτῆρες· ὁ δέ τε σθένεϊ βλεμεαίνει,
πᾶν δέ τ᾽ ἐπισκύνιον κάτω ἕλκεται ὄσσε καλύπτων·
ὣς Αἴας περὶ Πατρόκλῳ ἥρωϊ βεβήκει.
Ἀτρεΐδης δ᾽ ἑτέρωθεν, ἀρηΐφιλος Μενέλαος,
ἑστήκει, μέγα πένθος ἐνὶ στήθεσσιν ἀέξων.

***

Και ως στην ανδρειάν του θαρρετό, θρέμμα βουνού, λεοντάρι
αρπάζει την καλύτερην δαμάλαν της αγέλης·
με τ᾽ ανδρειωμένα δόντια του τον σβέρκον τής συντρίβει,
και της ρουφά τα σωθικά κατόπι και το αίμα
65 σπαρακτικά, και άνδρες βοσκοί και σκύλοι τον κοιτάζουν,
και από μακριά βάζουν φωνές και δεν τολμά κανένας
να πλησιάσει ότι χλωμός τους κυριεύει ο τρόμος·
όμοια στα στήθη του κανείς τότε καρδιά δεν είχε
εις την ανδρειά ν᾽ αντιταχθεί του ενδόξου Μενελάου.
70 Κι εύκολα τα λαμπρ᾽ άρματα θα έπαιρνε του Ευφόρβου
ο Ατρείδης, αλλά βάσκανος εναντιώθη ο Φοίβος
που εκίνησε τον Έκτορα, ισόπαλον του Άρη·
του Μέντη, οπού βασίλευε στους Κίκονας, επήρε
τ᾽ ανάστημα και την μορφήν και προς εκείνον είπε:
75 «Ω Έκτωρ, τ᾽ ακατάφθαστα ξετρέχεις τόσην ώραν,
του Αχιλλέως τ᾽ άλογα και αυτά δεν τα δαμάζει
ή τ᾽ ανεβαίνει άλλος θνητός ή μόνος ο ανδρειωμένος
Αιακίδης, οπού αθάνατη τον γέννησε μητέρα.
Ωστόσον ο Μενέλαος, εκεί που του Πατρόκλου
80 σκέπει το σώμα, εφόνευσεν άνδρα λαμπρόν των Τρώων
τον Πανθοΐδην Εύφορβον, και την ανδρειά τού επήρε».
Είπε κι εγύρισε ο θεός στην ταραχήν της μάχης,
κι αισθάνθη πόνον τρομερόν ο Έκτωρ στην καρδιά του.
Εκοίταξε στες φάλαγγες και είδε τον Ατρείδην
85 να παίρνει τα λαμπρ᾽ άρματα, τον άλλον ξαπλωμένον
στην γην και από το λάβωμα τα αίματα να ρέουν.
Εις τ᾽ άρματά του αστραφτερός εβγήκε απ΄ τους προμάχους
κραυγάζοντας, προσόμοιος μ᾽ άσβεστην φλόγα Ηφαίστου
και την βοήν δεν άργησεν ο Ατρείδης να γνωρίσει
90 και μέσα εις την γενναίαν του ψυχήν με πόνον είπε:
«Ω συμφορά μου! αν τ᾽ άρματα αφήσω εδώ και ακόμη
τον Πάτροκλον που έπεσε, για να εκδικήσει εμένα,
θα με ονειδίσουν οι Αχαιοί· και απ᾽ εντροπήν αν μείνω
τους Τρώας και τον Έκτορα να πολεμήσω μόνος
95 τότε τον έναν οι πολλοί κακά θα περικλείσουν·
και ο Έκτωρ όλες φέρνει εδώ τες φάλαγγες των Τρώων,
αλλά να διαλογίζεται τι στέκεται η ψυχή μου;
Όποιος θελήσει αντίθετα να μάχεται μ᾽ εκείνον,
που τον δοξάζει ένας θεός, μέγα κακό θα πάθει.
100 Και αφού τον Έκτορα οι θεοί στην μάχην εκινήσαν
αν δώσω τόπον εις αυτόν κανείς δεν θα με ψέγει·
κάπου ήθελα τον Αίαντα να άκουα τον ανδρείον·
τότε και αντίθεα πόλεμον θα εκάναμεν οι δύο,
να πάρουμε ίσως το νεκρόν στον θείον Αχιλλέα,
105 ένα ολιγότερο κακό στες τόσες συμφορές μας».
Ταύτα ενώ εκείνος έλεγε στα βάθη της ψυχής του,
έρχεται ο Έκτωρ και μ᾽ αυτόν οι φάλαγγες των Τρώων·
άφησε τότε τον νεκρόν κι εμπόδιζεν οπίσω
συχνά την όψιν στρέφοντας, σαν δυνατό λεοντάρι
110 που από την στάνην με φωνές το διώχνουν και με βέλη
άνδρες και σκύλοι· μέσα του τα σπλάχνα τ᾽ ανδρειωμένα
παγώνουν· ώστε αθέλητα το περιαύλι αφήνει.
Ομοίως απ᾽ τον Πάτροκλον εμπόδιζ᾽ ο Ατρείδης,
και ως έφθασε στους Αχαιούς εστάθηκε κι εστράφη,
115 και για τον μέγαν Αίαντα τον Τελαμωνιάδη
εκοίτα και τον είδ᾽ ευθύς στ᾽ αριστερά της μάχης
που τους συντρόφους θάρρυνε στην μάχην, ότι ο Φοίβος
ορμήν φυγής ακράτητην τους έβαλε στα στήθη.
Έτρεξε, τον πλησίασε και «δράμε», του ᾽πε, «ω φίλε,
120 τον πεθαμένον Πάτροκλον μ᾽ εμέ να υπερασπίσεις,
το λείψανο ίσως φέρομε στον θείον Αχιλλέα
γυμνό· ότι έχει τ᾽ άρματα ο λοφοσείστης Έκτωρ».
Ετάραξεν ο λόγος του του Αίαντος τα στήθη
και ομού με τον Μενέλαον εβγήκε απ᾽ τους προμάχους·
125 και ως έγδυσε τον Πάτροκλον ο Έκτωρ τον τραβούσε
με την λεπίδ᾽ ακονητήν να κόψει το κεφάλι
και να πετάξει το κορμί στες σκύλες της Τρωάδος·
με ασπίδα ως πύργον στήθηκεν εγγύς ο μέγας Αίας
και στους συντρόφους σύρθηκεν ο Έκτωρ και στ᾽ αμάξι
130 ανέβη και παράγγειλε τουςΤρώας εις την πόλιν
να φέρουν τα λαμπρ᾽ άρματα, δόξαν να τα ᾽χει εκείνος.
Κι εσκέπαζε τον Πάτροκλον με την πλατιάν ασπίδα
ο Αίας, όπως λεόντισσα εμπρός απ᾽ τα μικρά της,
που κυνηγοί την απαντούν να τα οδηγά στον λόγγον·
135 στην ρώμην της περήφανη το μέτωπο σουφρώνει
και με τα φρύδια χαμηλά τα μάτια της σκεπάζει·
αυτήν εμπρός στον Πάτροκλον την στάσιν πήρε ο Αίας.
Ο Ατρείδης ο Μενέλαος και αυτός εις τ᾽ άλλο πλάγι
παράστεκε περίλυπος μες στ᾽ ανδρειωμένα στήθη.

Τι συμβαίνει αν ανησυχούμε διαρκώς για κάτι;

Η παρατεταμένη ανησυχία ή το παρατεταμένο αίσθημα κινδύνου -αληθινού ή φανταστικού- μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της κορτιζόλης έως και 50 ή 100 φορές πάνω από το όριο.

Βασικό στοιχείο για να κατανοήσουμε το στρες! Το σώμα δεν κινητοποιείται μόνο μπροστά σε έναν πραγματικό κίνδυνο ή μια απειλή. Ενεργοποιείται -με τον ίδιο τρόπο!- μπροστά στην ανησυχία ότι μπορεί να χάσουμε τη δουλειά μας ή τα αγαθά μας, ή μπροστά στην πιθανότητα να κινδυνεύσει το κύρος μας, μια φιλία ή η κοινωνική μας θέση στην κοινότητα ή σε μια συγκεκριμένη ομάδα.

Η κορτιζόλη είναι μια κυκλική ορμόνη: στη διάρκεια της νύχτας το επίπεδο της είναι χαμηλό και κορυφώνεται στις οκτώ το πρωί, πέφτοντας πάλι σταδιακά.

Η έκλυση κορτιζόλης ακολουθεί ένα μοτίβο σύμφωνο με τον κύκλο του φωτός: απελευθερώνεται περισσότερη όταν ξυπνάμε, πράγμα που μας κινητοποιεί τα πρωινά, μειώνεται σταδιακά μέσα στην ημέρα και αυξάνεται ελαφρά όταν πέφτει η νύχτα.

Όταν η κορτιζόλη αυξάνεται για χρόνια, αρχίζει να συμπεριφέρεται τοξικά.

Το στρες είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που αποτελούν τη φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού. Πέρα από τα τρία βασικά συστήματα -ενδοκρινικό, ανοσοποιητικό, νευρικό-, το στρες προκαλεί ουσιαστικές αλλοιώσεις στη σωστή λειτουργία των συστημάτων που εμπλέκονται στη διαδικασία των φλεγμονών.

Στο ενδοκρινικό σύστημα, ο οργανισμός αντιδρά ενεργοποιώντας την έκλυση κορτιζόλης και νορεπινεφρίνης. Αν κάποιος «δηλητηριάζεται» από την κορτιζόλη στο αίμα, προκαλείται μια αλλοίωση φλεγμονώδους αντίδρασης.

Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει επίσης μια σημαντική σχέση με τη φλεγμονώδη αντίδραση. Τα αμυντικά κύτταρα, που διαθέτουν στη μεμβράνη τους συγκεκριμένους υποδοχείς για την κορτιζόλη, επιστρέφουν πιο ευαίσθητα και παύουν να ελέγχουν με τόση ακρίβεια τη φλεγμονή.

Το νευρικό σύστημα είναι ο υπεύθυνος για τη διαχείριση και το συντονισμό της αντίδρασης μπροστά σε μια απειλή ή έναν κίνδυνο. Ο εγκέφαλος, μέσω του περιφερειακού νευρικού συστήματος (το συμπαθητικό νευρικό συστημα έχει μια σημαντική λειτουργία) με τη βοήθεια του ορμονικού συστήματος (κορτιζόλη), κινητοποιεί το υπόλοιπο σώμα.

Αυτά τα σήματα θα επιτρέψουν τις αλλαγές του οργανισμού στις οποίες αναφερθήκαμε για να προσαρμοστεί σε αυτό τον κίνδυνο. Αν το στρες γίνει χρόνιο, οι μηχανισμοί προσαρμογής και αντίδρασης μειώνονται, παράγοντας ένα νευρολογικό μπλοκάρισμα που οδηγεί σε διάφορες ασθένειες.

Ένα άτομο που πάσχει από διαρκές στρες υποφέρει κυρίως από δύο προβλήματα: από τη μία, η αύξηση και η ανανέωση του σώματος διακόπτονται, και από την άλλη, το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται.

Η σκέψη αλλάζει τον εσωτερικό μας κόσμο. Φαντάσου ότι βρίσκεσαι σε έναν κινηματογράφο ή σε ένα θέατρο και ακούς κάποιον να φωνάζει:

«Φωτιά!»

Αμέσως αναστατώνεσαι και ψάχνεις τρέχοντας και με μεγάλο άγχος την πλησιέστερη έξοδο.

Τι συμβαίνει στο σώμα σου αυτή τη στιγμή; Ο οργανισμός αναστατώνεται και στέλνει σήμα στον υποθάλαμο, που, με τη σειρά του, ενεργοποιεί άλλες εγκεφαλικές περιοχές. Αρχίζει μια ακούσια αντίδραση του οργανισμού μέσω ορμονικών και νευρικών σημάτων - το μυαλό ακόμα δεν έχει αντιληφθεί τον κίνδυνο-, με την ταχυκαρδία, την εφίδρωση και την πτώση της θερμοκρασίας που έχουμε όλοι βιώσει κάποια στιγμή.

Η πληροφορία αυτή περνά από τον θάλαμο και από τον εγκεφαλικό φλοιό, όπου γίνεται η γνωσιακή επεξεργασία της πληροφορίας που έχουμε δεχτεί και αποφασίζεται, όσο το επιτρέπει ο φόβος, πώς θα αντιδράσουμε μπροστά στην απειλή.

Στη συνέχεια, τα επινεφρίδια, που βρίσκονται πάνω από κάθε νεφρό, παίρνοντας το σήμα από τον υποθάλαμο, απελευθερώνουν μια σειρά από ορμόνες στις οποίες ξεχωρίζουν η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη.

Η κορτιζόλη δεν είναι κακή, αυτό που είναι βλαβερό για τον οργανισμό είναι η υπερέκκρισή της.

Η υπερέκκριση κορτιζόλης που βιώσαμε απαιτεί μερικές ώρες για να σταματήσει εντελώς και να επιστρέψει η τιμή της ορμόνης σε φυσιολογικά επίπεδα. Σίγουρα σου έχει συμβεί κάποιες φορές: Οδηγείς. Κάποιος κάνει έναν ακατάλληλο ελιγμό, δεν τρακάρετε, δεν συμβαίνει τίποτα, αλλά ο οργανισμός σου αντιλαμβάνεται αυτή την απειλή και νιώθεις ένα σφίξιμο στο στήθος. Δεν έχει συμβεί τίποτα, όμως. Είναι ο συναγερμός του σώματός σου.

Ποια είναι η λειτουργία της κορτιζόλης;

Η κορτιζόλη επηρεάζει βαθιά πολλά συστήματα του οργανισμού. Με την αυξημένη κορτιζόλη προετοιμαζόμαστε για να βγούμε τρέχοντας, το αίμα ταξιδεύει από τα σπλάχνα στους μυς για να μας βοηθήσει να αμυνθούμε ή να αντιδράσουμε, γι' αυτό χάνουμε την όρεξή μας σε στιγμές άγχους.

Οι αισθήσεις ενεργοποιούνται («είμαι σε εγρήγορση»), προσπαθώντας να αντιληφθούμε οποιοδήποτε κίνητρο μας βοηθά να εντοπίσουμε την απειλή που έχουμε διαισθανθεί. Το μυϊκό μας σύστημα δέχεται τα απαραίτητα σήματα (νευρικά και βιοχημικά) για να προετοιμαστούμε για την εισβολή του κινδύνου ή τη μάχη.

Η κορτιζόλη βοηθά το οξυγόνο, τη γλυκόζη και τα λιπαρά οξέα να έρθουν σε πέρας τις σχετικές με τους μυς λειτουργίες. Ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός κάνει την καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα, διευκολύνοντας τη μεταφορά του αίματος και των θρεπτικών στοιχείων στους μυς ώστε να μπορέσουν να αντιδράσουν μπροστά στην κάθε απειλή.

Η κορτιζόλη, από την άλλη, επιτρέπει την έκκριση ινσουλίνης, προκαλώντας την απελευθέρωση της γλυκόζης και των πρωτεϊνών στο αίμα. Γι' αυτό, αν η κορτιζόλη δεν είναι καλά ρυθμισμένη μπορεί να προκύψει ο κίνδυνος του διαβήτη.

Αυτή η ορμόνη βοηθά στη ρύθμιση του οσμωτικού συστήματος του σώματος. Είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, επηρεάζει τα οστά (η κορτιζόλη μπορεί να ευνοήσει την εμφάνιση οστεοπόρωσης) και τους μυς (συσπάσεις, τραβήγματα, κράμπες).

Η κορτιζόλη έχει μια ουσιαστική λειτουργία: επηρεάζει βαθιά το ανοσοποιητικό σύστημα, αναστέλλοντας αρχικά τις λοιμώξεις. Μπροστά στο στρες ο οργανισμός ενεργοποιεί τις ενεργειακές πηγές του. Το ανοσοποιητικό σύστημα απαιτεί μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Σε μεγάλο βαθμό, η ενέργειά μας διοχετεύεται στο αμυντικό μας σύστημα και χρησιμοποιείται από αυτό.

Τέλος, αλλάζει σε ενδοκρινικό επίπεδο διάφορα συστήματα:

• Το αναπαραγωγικό. Γι αυτό και το στρες ή ο πόνος μπορούν να αλλάξουν τον φυσιολογικό κύκλο μιας γυναίκας ή την ικανότητά της να μείνει έγκυος.
• Το αναπτυξιακό σύστημα, αναστέλλοντάς το.
• Τον θυροειδή, με την εμφάνιση αλλοιώσεων (τόσο περιπτώσεις υπερθυροειδισμού όσο και υποθυροειδισμού) και άλλων ασθενειών που συνδέονται με αυτόν τον αδένα.

Σε όλα αυτά προστίθεται ο παράγοντας της ανάπτυξης του σώματος.

Μπροστά σε μια επικείμενη απειλή, το σώμα μας χρειάζεται όλη τη δυνατή ενέργεια. Γι' αυτό, παραλύει και μπλοκάρει οτιδήποτε περιττό, ακόμα και ό,τι έχει να κάνει με την ανάπτυξη. Κάθε μέρα πεθαίνουν εκατομμύρια κύτταρα και γι' αυτό το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται καθημερινή κυτταρική ανανέωση, αν, όμως, παρέμβουμε -λόγω στρες- σε αυτή την ανάπτυξη, το σώμα αρρωσταίνει γιατί χάνει κύτταρα που δεν μπορεί να αναπληρώσει.

Το πληγωμένο παιδί

Μπορώ να σου κάνω ολόκληρη σκηνή επειδή δεν ήρθες στην ώρα σου, κι έτσι ο καβγάς επικεντρώνεται σε αυτή την προφανή διαφωνία, ενώ πρόκειται για κάτι άλλο: η καθυστέρηση είναι ένα πρόσχημα.

Αν εξοργίζομαι επειδή αργείς, μπορεί, το να έρχεσαι στην ώρα σου να μην αρκεί για την επίλυση του προβλήματός μου.

Θα έπρεπε να δω τι είναι αυτό που με πειράζει τόσο, ποια ερμηνεία δίνω στην αργοπορία σου, τι είναι αυτό που χρειάζομαι από σένα, τι σου ζητάω απαιτώντας ακρίβεια...

Να μου αποδείξεις ότι νοιάζεσαι για μένα; Να με εκτιμάς; Να με λάβεις υπόψη σου; Τι θέλω να πω όταν αντιδρώ έτσι;

Όταν επικεντρωνόμαστε υπερβολικά στον εαυτό μας, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στον άλλον και γινόμαστε εγωκεντρικοί.

Γι' αυτόν που βλέπει απ΄ έξω, η συμπεριφορά μας μοιάζει τουλάχιστον υπερβολική - αν όχι εντελώς παράλογη.

Και πιθανότατα είναι, γιατί αυτές οι τόσο πρωτόγονες αντιδράσεις προέρχονται στην πραγματικότητα από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, από τους τρόπους συμπεριφοράς που μάθαμε για να προστατευόμαστε από τα τραύματα της παιδικής ηλικίας...

Αυτή η ανάμνηση του πρωτογενούς τραύματος μπορεί να ονομαστεί «το πληγωμένο παιδί».

Αυτό το πληγωμένο παιδί που φέρουμε μέσα μας είναι που μας κάνει να αντιδρούμε έτσι.

Κουβαλάμε τους πόνους που δεν μπορέσαμε να εκφράσουμε στην παιδική μας ηλικία και τους εξωτερικεύουμε μέσω των αντιδράσεών μας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε.

Αυτό σημαίνει πως τοποθετούμαστε πριν καλά καλά μπορέσουμε να σκεφτούμε. Αυτού του είδους οι αντιδράσεις είναι που δημιουργούν τα περισσότερα προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Δυστυχώς, όταν βιώνουμε μία σχέση, τους πόνους και τους θυμούς που δεν βρήκαν διέξοδο στο παρελθόν, τους αναπλάθουμε στο παρόν μας, εμπλέκοντας και τον άλλον στις αντιδράσεις μας.

Γενικά, αυτοί οι παλιοί πόνοι δεν εμφανίζονται μέχρι να βρεθούμε σε μία ερωτική σχέση. Η σχέση και ο γάμος ξύνουν αυτές τις παλιές πληγές και υποθέτουμε πως είναι ο σύντροφός μας που τις προκαλεί.

Συνήθως αυτό δε συμβαίνει από την αρχή, αλλά σιγά σιγά, όσο αισθανόμαστε πραγματικά δεμένοι με τον άλλον.

Αυτό το πληγωμένο παιδί που κουβαλάμε μέσα μας είναι σαν μία μαύρη τρύπα που ρουφάει τα πάντα, σαν ένας πονόδοντος. Όταν παρουσιάζεται στη ζωή μας δεν μπορούμε να σκεφτούμε τίποτε άλλο, ο πόνος κυριαρχεί στη ζωή μας.

Σε πολλές περιπτώσεις χωρισμού, το πρόβλημα δεν βρίσκεται στη σχέση μεταξύ των δύο, αλλά σε άλυτα θέματα του παρελθόντος ενός από τους δύο (ή και των δύο).

Η αντίδρασή μου προκαλεί τη δική σου, κι έτσι ο ένας επηρεάζει αρνητικά τον άλλον.

Όταν κουβαλάμε μέσα μας το πληγωμένο παιδί, έχουμε την αίσθηση πως ποτέ δεν βρισκόμαστε στο παρόν. Πάντα αντιδρούμε για πράγματα που μας συνέβησαν πριν πολλά χρόνια.

Αυτό καθιστά τη σχέση με τον άλλον αδύνατη.

Όσο δεν ασχολούμαι με το πληγωμένο παιδί, αυτό θα συνεχίσει να αντιδρά και να επιδεινώνει τις προσωπικές μου σχέσεις, καθώς ο μόνος που μπορεί να το ακούσει είμαι εγώ ο ίδιος όταν σκύβω πάνω στη θλίψη και την οργή του.

Τότε μόνο το παιδί παύει να αντιδρά, γιατί τότε μόνο το στηρίζω.

Το πληγωμένο παιδί ζητάει την επικύρωση του πόνου του. Μόνο όταν ένας άνθρωπος αισθάνεται επιβεβαίωση μέσα στον πόνο του, μπορεί να τον εκφράσει και να τον ξεπεράσει.

Για να αγγίξω το σημείο που με πονάει είναι απολύτως απαραίτητο να σταματήσω να κατηγορώ τον άλλον και να παρατηρήσω μέσα από τις αντιδράσεις μου τι είναι αυτό που μου συμβαίνει.

Στις χειρότερες περιπτώσεις, όταν ένα ζευγάρι νιώθει αυτό το κενό που δεν μπορεί να γεμίσει με τους δυο, αποφασίζει να κάνει ένα παιδί... καθώς κι αυτοί που δείχνουν ενήλικοι, δεν είναι παρά δύο απελπισμένα παιδιά που ψάχνουν σωτηρία στο κοινό παιδί τους.

Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να είναι λαμπροί ως ενήλικες, αλλά όταν αποτραβιούνται στην οικειότητα των πιο στενών τους σχέσεων δεν είναι παρά παιδιά, που χρειάζονται διαρκώς βοήθεια και αντιδρούν στην έλλειψη στοργής, προσοχής ή αναγνώρισης.

Να μάθουμε να εκμεταλλευόμαστε κάθε δυσκολία που συναντάμε στο δρόμο μας, για να εμβαθύνουμε περισσότερο και να έρθουμε σε ουσιαστικότερη επαφή, όχι μόνο με τον σύντροφό μας, αλλά και με την δική μας προσωπική κατάσταση, ως ζωντανά πλάσματα.

Εγώ και το «πραγματικό εγώ» μου

Κάθε άνθρωπος, από πολύ νωρίς στη ζωή του, παλεύει ανάμεσα στα «θέλω» και στα «πρέπει». Το «πραγματικό εγώ» σου ξέρει ακριβώς τι θέλεις, και σε σπρώχνει να το αποκτήσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει πάντα να το υπακούς. Πολλές φορές θέλει απλά να κάθεσαι σε έναν καναπέ και να μην κάνεις τίποτα. Άλλες, πάλι, να βγεις στον δρόμο και να κάνεις τα όνειρά σου πραγματικότητα. Πρέπει να μάθουμε να το ακούμε, να το κατανοούμε και να επιλέγουμε αν θα το υπακούσουμε. Σκέψου το κάπως έτσι: Το «εγώ» είναι τα «πρέπει» και το «πραγματικό εγώ» είναι τα «θέλω». Πολλές φορές είναι καλύτερα να ακολουθήσεις τα «πρέπει» τού «εγώ» από τα «θέλω» τού «πραγματικού εγώ».

Για παράδειγμα, αν θέλεις να κοιμάσαι δώδεκα ώρες την ημέρα, σίγουρα δεν βρίσκεσαι στον δρόμο της προόδου. Εδώ είναι καλό να ακολουθήσεις το «πρέπει» που σε ωθεί να κοιμηθείς λιγότερο. Αν πάλι θέλεις να κάνεις την τέχνη σου επάγγελμα, αλλά όλοι σου λένε ότι πρέπει να έχεις μία «κανονική» δουλειά, τότε είναι στο χέρι σου να ακολουθήσεις το «θέλω» σου και όχι το «πρέπει».

Το «πραγματικό εγώ» θα προσπαθήσει να σε οδηγήσει προς τα «θέλω» σου, όποια κι αν είναι αυτά, με κάθε τρόπο. Όταν βρισκόμουν στο πανεπιστήμιο, η διάθεσή μου να γράψω ήταν πάντα μεγαλύτερη κατά την εξεταστική περίοδο. Το «πραγματικό εγώ» μου χρησιμοποιούσε ως όπλο την έμπνευση, για να αποφύγω τη δυσαρέσκεια του διαβάσματος. Με έσπρωχνε να κάνω κάτι που θεωρούσα δημιουργικό αντί μιας, όπως πίστευα τότε, πιεστικής και άκαρπης διαδικασίας.

Έχεις δει ανθρώπους χωρίς εμπειρία στον δημόσιο λόγο, να κάνουν δηλώσεις μπροστά σε κάμερα ή να μιλούν επί σκηνής; Η αμηχανία τους φωνάζει από μακριά. Παίζουν με τα μαλλιά τους, ξύνουν τα χέρια, τα πόδια τους. Νιώθουν αμήχανα. Το «πραγματικό εγώ» τους θέλει να αποφύγει αυτήν τη δυσαρέσκεια. Προσπαθεί με κάθε τρόπο να τους αποσπάσει την προσοχή. Ένας τρόπος είναι να προκαλεί φαγούρα στο σώμα. Ως θέαμα είναι αστείο, αλλά το «πραγματικό εγώ» έχει τους δικούς του περίεργους τρόπους να επιβάλλει τα «θέλω» του.

Οι τύψεις δεν είναι παρά μία μάχη τού «θέλω» με το «πρέπει» και το «κάνω», του «πραγματικού εγώ» με το «εγώ», της αλήθειας μέσα σου και εκείνου που επιλέγεις να κάνεις ή να μην κάνεις. Όσο και να καταπιέσεις το «πραγματικό εγώ» σου, δεν μπορείς να του ξεφύγεις. Σκέψου πώς λειτουργεί ο ορός της αλήθειας. Όσο και αν θέλεις να πεις κάτι άλλο από αυτό που ισχύει, οι χτύποι της καρδιάς σου στο τέλος θα σε προδώσουν. Η λύση δεν είναι να κάνεις το «πραγματικό εγώ» σου να πει πειστικά ψέματα, αλλά το «εγώ» σου να πει την αλήθεια. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να εξαφανιστούν οι τύψεις. Πολλές φορές αισθανόμαστε αμήχανα απέναντι σε κάποιον, χωρίς να γνωρίζουμε τον λόγο.

Το «πραγματικό εγώ» μας τον γνωρίζει καλύτερα από τον πιο κοντινό του άνθρωπο. Έχει συλλάβει τα συναισθήματα που εκπέμπει, έχει αποκωδικοποιήσει τις κινήσεις του σώματός του, ενός σώματος που μας μαρτυρά τα «θέλω» του πραγματικού εαυτού του. Κι αυτό γιατί το σώμα είναι δύσκολο να ελεγχθεί εξ ολοκλήρου από το «εγώ».

Μπορούμε να τιθασεύσουμε τα πόδια μας για να βγούμε στη σκηνή, όμως πόσο εύκολο είναι να τους επιβάλλουμε να μην τρέμουν μπροστά στους θεατές; Τα «πραγματικά εγώ» των ανθρώπων επικοινωνούν μεταξύ τους, κατανοούν το ένα το άλλο, όπως εμείς δεν θα καταλάβουμε ποτέ κανέναν άνθρωπο. Το «πραγματικό εγώ» μας, λοιπόν, δεν εκφράζει μόνο τα δικά μας «θέλω», αλλά αντιλαμβάνεται τις προθέσεις και τα «θέλω» των ανθρώπων γύρω μας. Κι αυτό γιατί μεταφράζει τα μη λεκτικά μηνύματα, τα οποία αποτελούν το ενενήντα τοις εκατό της επικοινωνίας μας.
Στο κεφάλαιο Γλώσσα του σώματος θα αναλυθούν πολλά από αυτά τα μη λεκτικά μηνύματα και πώς μπορεί κάποιος να τα αναγνωρίσει.

Πρόταση: Άκου τα «θέλω» σου. Έλα σε επαφή με εσένα. Πώς; Δίνοντας λίγο χρόνο στον εαυτό σου να αναρωτηθεί τι αγαπάς, τι επιθυμείς, ποιες είναι οι βαθύτερες ανάγκες σου, τι σου δίνει ευχαρίστηση και τι σε δυσαρεστεί. Επίσης, παρατήρησε τις κινήσεις και τις αντιδράσεις σου. Αυτές που αποκαλούμε μηχανικές κινήσεις. Πόσες φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας πειράζεις τα μαλλιά σου, βάζεις το δάχτυλο στο στόμα ή τρίβεις τη μύτη σου; Μετά από ποια γεγονότα; Αν συνειδητοποιήσεις τι κάνεις και πότε, μπορείς να κατανοήσεις τον εαυτό σου καλύτερα, να ελέγξεις τις αντιδράσεις σου και την εικόνα σου. Αν ξέρεις ότι τρίβεις τη μύτη σου κάθε φορά που λες ψέματα, μπορείς να σταματήσεις να τρίβεις τη μύτη σου όταν λες ψέματα ή να σταματήσεις τα ψέματα για να μην τρίβεις τη μύτη σου. Έπειτα, παρατήρησε τον άνθρωπο δίπλα σου.

Τη γυναίκα σου, τον σύζυγό σου, τον φίλο, τον πελάτη σου. Δες τις κινήσεις που προβάλλονται στο σώμα τους. Είναι οι βαθιές προθέσεις του «πραγματικού εγώ» τους. Το σώμα δείχνει όσα κρύβουν τα λόγια, είναι η ταινία που προβάλλει τα βαθύτερα συναισθήματά μας. Έπειτα, νιώσε πώς αντιδρά το δικό σου σώμα στο «πραγματικό εγώ» του ανθρώπου που έχεις απέναντί σου. Τι σου λέει η έκτη σου αίσθηση; Πώς νιώθεις όταν είσαι με κάποιον; Είναι σαν να τον ξέρεις χρόνια ή κάτι δεν σου πάει καλά; Η έκτη αίσθηση δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από τις πέντε ενδυναμωμένες. Όπως είπαμε, το «πραγματικό εγώ» συνδέεται πιο άμεσα με το σώμα από ό,τι με τη γλώσσα. Μπορείς να πεις «χάρηκα», εύκολα. Δεν μπορείς να χαμογελάσεις πειστικά με την ίδια ευκολία ή να ελέγξεις την αμηχανία σου μπροστά σε κάποιον που αντιπαθείς.

Η γλώσσα του σώματος λέει όσα επιμελώς κρύβει η γλώσσα του στόματος. Όταν προστατεύουμε το πρόσωπό μας σε μια απότομη και επιθετική κίνηση, είναι γιατί το προστάζει το «πραγματικό εγώ». Προστάζει την αυτοσυντήρησή μας. Αυτό είναι ένα από τα πρωταρχικά και βαθύτερα «θέλω» μας.

Τέτοιες αντανακλαστικές κινήσεις φόβου, άμεσα συνδεδεμένες με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, αποτελούν έκφραση του «πραγματικού εγώ». Έστω ότι κάποιος δεν σε συμπαθεί, όμως σου μιλάει ευγενικά. Εσύ δεν γνωρίζεις ότι δεν σε συμπαθεί. Το «πραγματικό εγώ» του δεν μπορεί να πει ψέματα και δίνει οδηγία στο σώμα του να έχει τα χέρια κλειστά, δεμένα στο στήθος, όταν σου μιλάει. Το δικό σου «πραγματικό εγώ» το αντιλαμβάνεται.

Το «εγώ» σου όμως όχι. Το «εγώ» σου ακούει τα ευγενικά του λόγια. Ωστόσο, κάτι δεν σου πηγαίνει καλά, χωρίς να ξέρεις τι. Το «πραγματικό εγώ» σου ξέρει όμως. Δίνει εντολή στο σώμα σου να γείρει προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που βρίσκεται ο άνθρωπος με τον οποίο συνομιλείς. Προσπαθεί να πείσει το σώμα σου να προστατευτεί. Έχεις δύο επιλογές: να αλλάξεις στάση σώματος και να κάνεις τις απαραίτητες κινήσεις για να σε συμπαθήσει, αν αυτό επιθυμείς, ή απλά να απομακρυνθείς.

Ο λόγος που απέκτησες αυτές τις δύο επιλογές είναι, πρώτον, γιατί παρατήρησες και αποκωδικοποίησες τις προθέσεις του «πραγματικού εγώ» του συνομιλητή σου, και, δεύτερον, γιατί αναγνώρισες και έπειτα έλεγξες τις δικές σου αντιδράσεις. Να ξέρεις ότι: Η υποψία σου δεν είναι παρά μία μεταμφιεσμένη αιτία. Μάθε να ακούς το «πραγματικό εγώ» σου. Θα σε βοηθήσει να βρεις τι αγαπάς, τι ποθείς. Με συνεχή εξάσκηση θα μπορείς να ελέγξεις τις αντιδράσεις του, αφού πρώτα τις κατανοήσεις. Ταυτόχρονα, θα καταλάβεις καλύτερα τους άλλους και θα μπορέσεις να έρθεις πιο κοντά τους. Συχνά, πρέπει να αντιστέκεσαι στο «πραγματικό εγώ» σου, όμως πρώτα πρέπει να το σεβαστείς και να το καταλάβεις. Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητο να έρθετε σε επαφή.

Εκείνο, άλλωστε, ψάχνει συνεχώς διαύλους επικοινωνίας, τρόπους να εξωτερικεύσει τα «θέλω» του. Ένας τρόπος για να έρθεις σε επαφή μαζί του είναι να του δώσεις ένα όνομα και να του απευθύνεις τον λόγο. Μπορείς να τον ονομάσεις Νικητή, Πρωταθλητή, Κάλλιστο, Δημιουργικό, όπως εσύ επιθυμείς. Είναι προτιμότερο το όνομα που θα του δώσεις να έχει κάποια σημασία για σένα, να το ονομάσεις αυτό που θέλεις να γίνεις. Μια ημέρα λοιπόν αισθάνεσαι περίεργα, χωρίς να γνωρίζεις τον λόγο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία να καταλάβουν τι αισθάνονται, πόσο μάλλον τον λόγο που αισθάνονται όμορφα ή άσχημα.

Όχι όμως εσύ. Εσύ γνωρίζεις πώς να έρθεις σε επαφή με τον πραγματικό σου εαυτό. Ρώτησέ τον, όπως θα ρωτούσες έναν φίλο σου: «Τι θέλεις να μου πεις σήμερα, Κάλλιστε; Τι νιώθεις; Γιατί αισθάνεσαι έτσι;». Και περίμενε την απάντηση. Όταν αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα ρώτησε το «πραγματικό εγώ» σου: «Τι χρειάζεται να κάνω για να το ξεπεράσω, Νικητή;» Η απάντηση που θα σου δώσει, θα είναι απάντηση νίκη Από το 2003 με ακολουθεί ο Άνθρωπος στο ΝηΣί. Προέκυψε κατά τη διάρκεια της συγγραφής ενός ανέκδοτου, ακόμα, μυθιστορήματος. Πολλοί θεωρούν ότι είναι ψευδώνυμο.

Τότε έλεγα ότι, αν με κόψεις στα δύο, ο μισός είμαι σάρκα και οστά και ο άλλος μισός γράμματα. Έλεγα ότι είναι ο συγγραφέας μέσα μου. Και, πράγματι, πολλές φορές ένιωθα ότι γράφει εκείνος αντί για μένα. Συχνά τελείωνα ένα κείμενο και αναρωτιόμουν ποιος το έγραψε, σαν να μην το αναγνώριζα ως δικό μου. Αυτό είναι και το θέμα του συγκεκριμένου μυθιστορήματος. Ακόμη, μπορεί να τελείωνα μια ομιλία μου και απορούσα πώς βγήκαν οι συγκεκριμένες λέξεις από το στόμα μου. Κάποιοι αυτό το αποκαλούν έμπνευση. Η έμπνευση όμως μοιάζει τυχαία, ουρανοκατέβατη. Στην πραγματικότητα, εκείνες τις στιγμές έδινα τα ηνία στο «πραγματικό εγώ» μου, αφού πρώτα είχαμε συμφωνήσει ότι τα «θέλω» μας συμπίπτουν.

Εκείνο ξέρει ακριβώς πώς να εκφράσει αυτό που θέλει. Αυτή είναι η απόλυτη αρμονία. Να θέλεις, να πρέπει και να κάνεις ακριβώς το ίδιο πράγμα. Κι αυτό είναι κάτι που χτίζεται με τον καιρό. Το 2003, λοιπόν, με τον Άνθρωπο στο ΝηΣί, ουσιαστικά είχα δώσει όνομα στο «πραγματικό εγώ» μου, χωρίς να το ξέρω. Πλέον ο Άνθρωπος στο ΝηΣί δεν αφορά εμένα και κανένα άλλο «εγώ». Είναι κάτι πολύ ευρύτερο, ένα σύνολο ιδεών, μια στάση και φιλοσοφία ζωής.

Το ΝηΣί είναι οι ιδέες και, όσοι τις ενστερνίζονται, τις εξελίσσουν, τις συνδημιουργούν και τις διαδίδουν, αποτελούν τους ανθρώπους πάνω σε αυτό. Τους Ανθρώπους στο ΝηΣί. Στη συνέχεια του βιβλίου θα βρεις εξαιρετικά χρήσιμες ιδέες και τεχνικές για να έρθεις σε επαφή με τον δικό σου Άνθρωπο στο ΝηΣί, αυτόν που κατοικεί βαθιά μέσα σου. Να τον πείσεις να θέλει αυτά που θέλεις. Αν πείσεις το «πραγματικό εγώ» σου να θέλει αυτά που θέλεις, θα πετύχεις ό,τι θέλεις. Το «πραγματικό εγώ» σου είναι η αλήθεια μέσα σου. Αν το κατανοήσεις, γίνεις φίλος του, μπορείς να το καθοδηγήσεις εκεί που επιθυμείς.

Αυτή κι αν είναι τεράστια δύναμη, να επηρεάζεις το «πραγματικό εγώ» σου περισσότερο από ό,τι εκείνο το «εγώ» σου. Γίνε καλύτερος από εσένα, καταλαβαίνοντας εσένα. Και να θυμάσαι: Από σήμερα απέκτησες έναν καινούριο φίλο. Τον πραγματικό εαυτό σου.

Συμβουλές για άμεσα αποτελέσματα:

1) Δώσε λίγο χρόνο στον εαυτό σου να αναρωτηθεί τι αγαπάς, τι επιθυμείς, τι σου δίνει ευχαρίστηση και τι σε δυσαρεστεί. Κάνε μια λίστα με τα «θέλω», δηλαδή τις βαθύτερες ανάγκες σου, και τα «πρέπει», δηλαδή αυτά που επιβάλλεις στον εαυτό σου. Πόση απόσταση έχουν μεταξύ τους;

2) Άρχισε να παρατηρείς τον εαυτό σου και τους άλλους με σκοπό να αποκωδικοποιήσεις τις κινήσεις τους, αλλά και τις δικές σου. Έπειτα προσπάθησε να τις ελέγξεις. Να θυμάσαι ότι χρειάζεται συνεχή εξάσκηση.

3) Δώσε όνομα στο «πραγματικό εγώ» σου και ξεκίνα να επικοινωνείς μαζί του.

Αν τα παιδιά σου τα καταφέρνουν και χωρίς εσένα, έχεις πετύχει ως γονιός

Μα πάνω απ’ όλα θέλουν να είναι καλά στη ζωή τους, να είναι ευτυχισμένα, να μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και να φτάσουν κάποια στιγμή σε σημείο να είναι ανεξάρτητα, να απογαλακτιστούν από τους ίδιους, να ζήσουν τη δική τους ζωή, με τις δικές τους αποφάσεις, επιλογές και λάθη.

Και μια μέρα, λοιπόν, γίνεσαι πατέρας ή μητέρα. Μην το ψάχνεις -θα στο επιβεβαιώσω εγώ- τα λάθη που θα κάνεις θα είναι αμέτρητα. Και υπερπροστατευτικός θα γίνεις, και θα τα μαλώσεις, και θα νιώθεις τύψεις, και στο πρώτο παιδί θα αγχώνεσαι διαρκώς ενώ στο δεύτερο θα είσαι πιο χαλαρός, και όταν θα σου πούνε πως το παιδί σου δεν έχει κάτι σοβαρό, αλλά χρειάζεται δυο-τρεις φορές λογοθεραπεία θα βάλεις τα κλάματα, γιατί θα νιώθεις πως στο παιδί σου έχει μπει ξαφνικά μια ταμπέλα και πως έχει στιγματιστεί ακόμα κι αν δεν είναι έτσι. Θα βάλεις τα κλάματα στην πρώτη του ένεση. Και θα τσακωθείτε πολύ άσχημα όταν θα είναι έφηβος, όταν θα ανταλλάξετε κουβέντες βαριές, όταν θα σου πάει κόντρα και θα αναρωτιέσαι μήπως μια διαφορετική αντιμετώπιση θα ήταν πιο αποτελεσματική.

Και εδώ έρχομαι να σου πω πως δεν υπάρχει manual ούτε guidelines για το πώς να γίνει κανείς γονιός. Καθένας έχει διαφορετικές αντιλήψεις, γιατί έχει μεγαλώσει με τις δικές του αρχές και βιώματα. Έτσι και το παιδί που προσπαθεί να προσαρμοστεί στα δεδομένα της εποχής του και έχει φυσικά το δικό του χαρακτήρα και προσωπικότητα.

Τι μπορείς, λοιπόν, να κάνεις εσύ για να είσαι δίπλα στο παιδί σου, να το βοηθήσεις να ανοίξει τα φτερά του και να το αφήσεις μόνο του ελεύθερο να πετάξει ψηλά; Εννοείται πως θα πέσει πολλές φορές, αλλά τι αξία έχει να σηκωθείς αν δεν πέσεις πρώτα; Πίστεψέ με, επιτυχημένος γονιός δεν είναι αυτός ο οποίος μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά του σε κάθε δυσκολία. Είναι εκείνος που έχει μεγαλώσει παιδιά που μπορούν να χειριστούν τις δυσκολίες χωρίς να ζητήσουν τη βοήθειά του. Αν τα παιδιά σου φύγουν μετά την ενηλικίωση απ’ το πατρικό, αν θέλουν να ακολουθήσουν ανεξάρτητα και μόνα τους τη δική τους ζωή, ως γονέας έχεις κάνει πραγματικά καλή δουλειά.

Είναι τρεις οι βασικοί πυλώνες που πρέπει να ξέρουμε όλοι όσοι μεγαλώνουμε παιδιά και όσοι θα μεγαλώσουμε παιδιά στο μέλλον. Πρώτο και κυριότερο είναι ότι έχεις πολλαπλούς ρόλους ως γονέας, δεύτερον ότι τα παιδιά αντιγράφουν -και όταν λέω αντιγράφουν εννοώ πως κάνουν copy-paste σε αληθινούς χρόνους- και τρίτον έχουν ανάγκη την αγκαλιά σου και προπάντων την αγάπη σου.

Ο γονέας έχει πολλαπλούς ρόλους, τους οποίους πρέπει να υιοθετήσει πάση θυσία για να γίνει στο μέλλον το παιδί του ένας ανεξάρτητος ενήλικας. Πρέπει για το παιδί να είσαι εκεί να ακούσεις τα όνειρά του, να είσαι ο καθοδηγητής του, ο φίλος του, το μονοπάτι που θα θέλει να διαβεί, πρέπει να είσαι το ουράνιο τόξο του, το φως μέσα στο σκοτάδι του, και να συνεχίσω ή θα φτιάξεις εσύ τη δική σου λίστα;

Τα παιδιά αντιγράφουν. Έχουν την τάση να μιμούνται τους γονείς τους. Αν βλέπουν έναν καταθλιπτικό γονέα, δύσκολα θα είναι τα ίδια ιδιαίτερα ευδιάθετα, αν έχουν απέναντί τους έναν απότομο γονέα, απότομα θα μάθουν να μιλάνε και τα ίδια. Αν βλέπουν ένα γονέα χωρίς ενδιαφέροντα, χωρίς όρεξη, να ασχολείται διαρκώς με το κινητό, φαντάσου τι επιλογές θα κάνουν στη ζωή τους και πώς θα τα αντιμετωπίζουν όλα. Σκέψου τι πρότυπο θέλεις να είσαι για τα παιδιά σου, γιατί είσαι ο καθρέφτης τους.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη αγκαλιές και αγάπη. Ακόμα κι αν σε έχουν κουράσει, ακόμα και αν είσαι ταλαιπωρημένος απ’ τις υποχρεώσεις ολόκληρης της ημέρας ή σε έχουν τσιτώσει, μόλις τα πάρεις αγκαλιά και τους πεις πως τα αγαπάς όλα θα περάσουν δια μαγείας. Γιατί τι θέλουν άλλωστε; Να νιώθουν πως νοιάζεσαι και τους δίνεις την προσοχή που έχουν ανάγκη. Φρόντισε να είσαι εκεί για τα παιδιά σου, η αγκαλιά σου για εκείνα πρέπει να είναι διαθέσιμη 24 ώρες την ημέρα. Και πρέπει να τους δείχνεις και έμπρακτα την αγάπη σου.

Το να είσαι γονιός είναι ο πιο υπεύθυνος ρόλος στη ζωή σου. Τα παιδιά είναι ευτυχία μεγάλη, αυτά είναι το χρυσάφι μας και η κληρονομιά μας. Σε αυτά θα εναποθέσουμε τις ελπίδες μας ότι θα καταφέρουν πολλά περισσότερα απ’ όσα καταφέραμε εμείς και θα παρακαλάμε να είμαστε εκεί και να καμαρώνουμε. Αλλά τελικά η επιτυχία μας ως γονείς θα είναι όταν θα τα βλέπουμε να πραγματοποιούν τα δικά τους όνειρα, στη δική τους ζωή, όντας ευτυχισμένα.

Η ζωή είναι ένα ειδύλλιο

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ για να γράψετε το παραμύθι της ζωής σας;

Υπάρχει μόνο ένας – κι αυτός είναι με αγάπη. Η αγάπη είναι το κατάλληλο υλικό που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε μια και βγαίνει από την ατομικότητά μας, από αυτό που είμαστε πραγματικά. Αγαπάμε τον πρωταγωνιστή του παραμυθιού μας και ο πρωταγωνιστής αγαπάει και απολαμβάνει κάθε δευτερεύοντα χαρακτήρα. Δεν φοβόμαστε να πούμε: «Σ’ αγαπώ». Ο νους μας μπορεί να λέει όταν το ακούμε αυτό: «Πώς μπορείς να με αγαπάς όταν δεν με γνωρίζεις καν;» Δεν χρειάζεται να ξέρουμε κάποιον. Δεν χρειάζεται να δικαιολογήσουμε την αγάπη μας. Αγαπάμε επειδή αυτή είναι η απόλαυσή μας. Η αγάπη που βγαίνει από μέσα μας, μας κάνει ευτυχισμένους και δεν έχει σημασία εάν μας απορρίπτουν, επειδή δεν απορρίπτουμε εμείς τον εαυτό μας. Μέσα στο παραμύθι μας μπορούμε να ζούμε μια ρομαντική ιστορία που συνεχώς εξελίσσεται και να είναι τα πάντα όμορφα για εμάς.

Το να ζούμε μέσα στην αγάπη σημαίνει να είμαστε ξανά ζωντανοί. Σημαίνει να επιστρέψουμε στην ατομικότητά μας, σε αυτό που ήμασταν πριν τη γνώση. Όταν ανακτούμε την ατομικότητά μας, ακολουθούμε πάντοτε την αγάπη. Ζούμε τη ζωή μας σαν μια αιώνια ρομαντική ιστορία. Κι αυτό συμβαίνει επειδή όταν αγαπάμε τον εαυτό μας είναι πολύ εύκολο ν’ αγαπήσουμε όλους τους άλλους.

Αισθανόμαστε τόσο καλά επειδή είμαστε ο εαυτός μας, ώστε όταν συγκεντρωνόμαστε με άλλους ανθρώπους, το κάνουμε επειδή θέλουμε να μοιραστούμε την ευτυχία μας. Αγαπάμε τόσο πολύ που δεν χρειαζόμαστε κανενός άλλου την αγάπη για να μας κάνει ευτυχισμένους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αποδεχόμαστε την αγάπη. Φυσικά και την αποδεχόμαστε. Αποδεχόμαστε το καλό φαγητό, το κρασί, τη μουσική. Γιατί όχι και την καλή αγάπη;

Εάν μπορέσουμε να δούμε τον εαυτό μας ως καλλιτέχνη και μπορέσουμε να δούμε ότι η ζωή μας είναι μια δική μας δημιουργία, τότε γιατί να μην δημιουργήσουμε για τον εαυτό μας το πιο υπέροχο παραμύθι; Είναι δικό μας παραμύθι και απλώς είναι μία επιλογή. Μπορούμε να γράψουμε ένα παραμύθι βασισμένο σε αγάπη και ρομαντισμό, αλλά αυτή η αγάπη πρέπει να ξεκινήσει από τον εαυτό μας. Η πρόκληση βρίσκεται στο να ξεκινήσουμε μια εντελώς καινούργια σχέση ανάμεσα σε εμάς και τον εαυτό μας. Μπορούμε να έχουμε την πιο υπέροχη και ρομαντική σχέση, αλλά για να την αποκτήσουμε πρέπει να αλλάξουμε τις συμφωνίες μας.

Μία συμφωνία που μπορούμε να κάνουμε είναι να συμπεριφερόμαστε στον εαυτό μας με σεβασμό. Να εισάγουμε τη συμφωνία του αυτοσεβασμού και να πούμε στη φωνή μέσα στο κεφάλι μας: «Ήρθε ο καιρός να σεβαστούμε ο ένας τον άλλο». Αρκετές από τις επικρίσεις μας θα τελειώσουν εκεί, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της αυτο-απόρριψης. Μπορούμε να επιτρέψουμε στη φωνή να μιλάει ακόμα, αλλά ο διάλογος θα είναι πια πολύ καλύτερος. Θα έχουμε ένα σωρό από υπέροχες ιδέες, αυτούς τους υπέροχους διαλόγους μέσα στο κεφάλι μας, και όταν θα τις εκφράζουμε σε άλλους ανθρώπους εκείνοι θα αγαπούν αυτό που τους λέμε. Θα βρίσκουμε τον εαυτό μας να χαμογελάει και να διασκεδάζει, ακόμα και όταν είμαστε μόνοι.

Μπορούμε να αντιληφθούμε εύκολα γιατί είναι τόσο σημαντική η σχέση με τον εαυτό μας. Όταν έχουμε σύγκρουση με τον εαυτό μας, όταν δεν μας αρέσει ο εαυτός μας ή, ακόμα χειρότερα, όταν μισούμε τον εαυτό μας, ο εσωτερικός διάλογος είναι μολυσμένος με δηλητήριο, και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε με τον εαυτό μας. Όταν αγαπάμε τον εαυτό μας, ακόμα και εάν παραμένει μέσα στο κεφάλι μας η φωνή της γνώσης, μας φέρεται καλά. Αποκτούμε καλή σχέση με τον εαυτό μας όταν τον αγαπάμε και του φερόμαστε με καλοσύνη. Τότε θα βελτιωθεί κάθε σχέση που έχουμε, αλλά πάντα αρχίζουμε με τον εαυτό μας.

Πώς περιμένουμε να φερόμαστε με καλοσύνη σε άλλους ανθρώπους αν δεν είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας;

Αληθινή γενναιοδωρία είναι να ξέρεις να αποδέχεσαι την αχαριστία

«Αληθινή γενναιοδωρία είναι να ξέρεις να αποδέχεσαι την αχαριστία» -Coco Chanel

Σάς έχει τύχει να φερθείτε όμορφα σε έναν άνθρωπο ή να του έχετε προσφέρει από ψυχής κάτι που να είχε ανάγκη ή να βοηθήσατε ένα άτομο να βρει εργασία ή να δουλέψει στην εργασία σας ή άλλοτε να τον βοηθήσατε σε ψυχολογικό επίπεδο ή να τον εξελίξατε σε προσωπικό, σωματικό ή πνευματικό επίπεδο και στο τέλος να μην έδειξε ευγνωμοσύνη για τη βοήθεια που του δώσατε, αντιθέτως να σας προσέβαλε ή και να διέδωσε ψέματα μέσω κουτσομπολιού ή και συκοφαντίας, στρέφοντας εναντίον σας και άλλους ανθρώπους; Εάν ναι, δεν είστε οι μόνοι! Έχει τύχει σε όλους μας!

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν αυτό το φαινόμενο ένα είδος εσχάτης προδοσίας, που φανερώνει άτομο που τείνει προς αναισχυντία. Προφανώς προσδιορίζει μια κατώτερη και φοβισμένη οντότητα – σίγουρα όχι άνθρωπο – καθώς ο τελευταίος στρέφει την έγνοιά του προς τον ουρανό και τα θεία, γνωρίζοντας τη λεγόμενη «ύβρι» που μπορεί να διαπράξει από μια τέτοια πράξη μικρότητας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτή η μικρότητα δεν μπορεί να καταστρέψει τη φήμη, την αξιοπρέπεια ή ακόμη την οικογένεια ή εργασία ενός άλλου ανθρώπου. Είναι ένα άτομο που ζει στις σκιές και τρέφεται από την ενέργεια του μίσους και της κακίας. Σίγουρα δεν φανερώνει ένα σκεπτόμενο ή έξυπνο άτομο. Η πολύ επιτυχημένη ταινία «Η Αμφιβολία» («Doubt») μιλάει ακριβώς για αυτό το φαινόμενο του κουτσομπολιού και της συκοφαντίας που στο τέλος καταστρέφει έναν αθώο άνθρωπο. Στην ουσία το κουτσομπολιό και η συκοφαντία δείχνουν την ποιότητα του ίδιου του ατόμου κι όχι εκείνου που συκοφαντείται. Παρ’ όλα αυτά, ο αντίκτυπος μπορεί να είναι πολύ μεγάλος.

Το ένα πρόβλημα είναι το κουτσομπολιό και η συκοφαντία. Το άλλο είναι η αχαριστία και η αγνωμοσύνη στον άνθρωπο. Αυτά πολλές φορές συνδέονται. Όταν κάποιος είναι αχάριστος, σημαίνει ότι δεν εκτιμάει αυτά που του δόθηκαν ή το καλό που του προσφέρθηκε. Είναι, δηλαδή, αγνώμων. Η αγνωμοσύνη είναι το αντίθετο της ευγνωμοσύνης. Στη θετική ψυχολογία η ευγνωμοσύνη θεωρείται ένα θετικό συναίσθημα και στην πνευματικότητα μια ποιότητα που χρειάζεται να έχουμε, εάν θέλουμε να θεωρούμαστε πνευματικοί. Πρόκειται για μια εσωτερική ή εξωτερική ευχαριστία σε κάποιον που μας βοήθησε σε στιγμές κρίσης ή σε μια δύσκολη στιγμή. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι σπουδαίοι άνθρωποι ανάμεσά μας- από δασκάλους σε σχολεία, εθελοντές σε οργανώσεις, γονείς, φίλους, αγνώστους, γιατρούς, ψυχολόγους, γυμναστές, πνευματικούς ανθρώπους, μη έχοντες οικονομικά, κ.λ.π. Το να ξεχνάς αυτό που σου δόθηκε, ακόμη κι εάν αλλάξεις γνώμη για το άτομο, δεν σημαίνει ότι δεν το πήρες. Ο ανώτερος άνθρωπος θα αντιληφθεί και θα ευχαριστήσει αυτόν που του συμπαραστάθηκε ή τον βοήθησε σε μια στιγμή κρίσης. Φυσικά, δεν είναι αναγκασμένος να είναι μαζί του με κάποιον τρόπο. Η ζωή προχωρά και όλα αλλάζουν. Όμως, το να ευγνωμονείς για αυτό που σου δόθηκε αποτελεί δείγμα αξιοπρέπειας για τον ίδιο σου τον εαυτό.

Τι άλλο όμως συμβαίνει με αυτά τα άτομα; Προφανώς, τέτοια άτομα θέλουν συνέχεια να παίρνουν κι όχι να δίνουν, ζητούν διαρκώς περισσότερα. Καλλιεργούν έτσι έναν εαυτό άπληστο που επιζητά συνεχή προσοχή και «φροντίδα» με όλους τους τρόπους. Τρόπους εγωκεντρικούς και μεμψίμοιρους, όταν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες τους. Το άτομο, δηλαδή, είναι καλό ή κακό ανάλογα με την ικανοποίηση των αναγκών του. Τελικά, αυτό δεν βιώνει την αγάπη, ούτε και την γνωρίζει, παρά το υλικό πεδίο. Η έλλειψη αγάπης κατά την παιδική του ηλικία καθορίζει τις πράξεις του και οι υπόλοιποι καλούνται να του γεμίσουν αυτό το κενό. Το βιβλίο «Το δέντρο που έδινε» του Σελ Σιλβερστάιν περιγράφει στο τέλος ακριβώς αυτό το φαινόμενο. Την αχαριστία και την κακομάθεια του ατόμου που δεν έχει αίσιο τέλος, το τάισμα τέτοιων ανικανοποίητων συμπεριφορών.

Ας δούμε τι λένε οι σοφοί και μεγάλοι άνθρωποι που υπήρξαν κάποτε στη γη

«Ουδείς ασφαλέστερος εχθρός από τον ευεργετηθέντα αχάριστο», Καλλίμαχος.
«Η πιο πικρή απογοήτευση είναι να προσφέρεις καλοσύνη και να ανταποδίδουν με αδικία», Πλάτων.
«Επακόλουθο της αχαριστίας είναι η αναισχυντία», Ξενοφών.
«Είναι ανθρώπινο να ακούς να σε κακολογούν μετά από μια ευεργεσία που έκανες», Μ. Αλέξανδρος.
«Είναι οδυνηρό να ακούς να σε κακολογούν μετά από μια ευεργεσία που έκανες», Πλάτων.
«Τον αχάριστο άνθρωπο, όταν τον καθίσεις στον ώμο σου, θα προσπαθήσει να ανέβει στο κεφάλι σου», Σαίξπηρ.

Τελικά, αναρωτιέσαι. Σώζεται ο άνθρωπος από τον ιό του κουτσομπολιού, της συκοφαντίας, του ανικανοποίητου και της αγνωμοσύνης; Είναι επικίνδυνος ένας τέτοιος άνθρωπος; Εμείς πώς μπορούμε να φερθούμε;

Ψυχολογικό προφίλ του αχάριστου ανθρώπου

Ξεκινάμε με την προσωπική ανασφάλεια που έχει με τον εαυτό του, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Δεν νιώθει καλά με τον εαυτό του και την αξία του κι έτσι θέλει να κατεβάσει και τον άλλον που είναι καλός – επιτυχημένος – πλούσιος – όμορφος -ικανός κ.λ.π. Ως κύρια συναισθήματα καραδοκούν η ζήλια, ο ανταγωνισμός, ο θυμός και το μίσος, καθώς ο ίδιος δεν μπορεί να επιτύχει σε αυτά που ζηλεύει κι επιθυμεί. Νιώθει τεράστια ανεπάρκεια ως προς τις ικανότητές του και, επειδή δεν μπορεί να φτάσει τον στόχο του, προτιμά να συκοφαντήσει. Η παροιμία του Αισώπου «ότι δεν πιάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια» αποτελεί έναν μηχανισμό άμυνας στην ψυχολογία του. Η απογοήτευση ή η μη ενασχόληση του άλλου ατόμου με την προσωπικότητά του, με τα θέματα και τα προβλήματα του, η απόρριψη που βίωσε προφανώς (με δικές του σκέψεις και όχι απαραιτήτως με ρεαλιστική άποψη με βάση τα δεδομένα – αλλά μια διαστρεβλωμένη πραγματικότητα με βάση τις εμπειρίες του από την παιδική του ηλικία και την ανασφάλεια που νιώθει και προβάλει ότι τα έχει ο άλλος) δημιουργούν μια αλληλεπίδραση και ανάδυση πληθώρας μηχανισμών άμυνας μαζί με πολλά αρνητικά συναισθήματα που το διακατέχουν ούτως ή άλλως. Το βίωμα της αδικίας από τη δική του πλευρά που ερμηνεύεται με τρόπο που οδηγεί στη λεγόμενη θυματοποίηση, κάτι που πολλές φορές δημιουργεί αργότερα έναν επικίνδυνο θύτη.

Από συκοφαντία και ψευτιά έχουν δολοφονηθεί ή μπει φυλακή χιλιάδες αθώα άτομα. Οπότε, εδώ χρειάζεται να δούμε ποιος είναι ο «κακός» της υπόθεσης. Αυτός που συκοφαντεί ή αυτός που δεν έχει ιδέα για όλο αυτό που συμβαίνει πίσω από την πλάτη του; Το κουτσομπολιό και η συκοφαντία τραβούν γενικά την προσοχή των ατόμων για να ακούσουν άσχημα σχόλια για άλλους, προσφέροντας συγχρόνως μια απόλαυση στους ακροατές. Μεγαλώνει το αίσθημα της πολυτιμότητας και διαφορετικότητας της προσωπικότητάς μας έναντι αυτού που κατηγορείται. Όμως, τα νοητικά δυνατά άτομα και άτομα που γνωρίζουν την ανθρώπινη μικρότητα και την εγγεγραμμένη στο DNA μας φύση, την τάση μας για ψέμα, αντιλαμβάνονται ότι χρειάζεται να το ερευνήσουν και από την αντίθετη πλευρά. «Είναι αλήθεια όλα αυτά που ακούω; Ας το ερευνήσω και μετά βγάζω συμπέρασμα».

Τελικά, όλα γίνονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, έλλειψη δύναμης για να κατακτήσει αυτά που επιθυμεί. Και όλα πηγάζουν από έλλειψη αγάπης. Εάν το άτομο βίωνε αγάπη για τον εαυτό του, δεν θα είχε την ανάγκη να εκθέσει άλλους ανθρώπους με οποιονδήποτε τρόπο καθώς θα σεβόταν τόσο πολύ τον εαυτό του, που θα έλεγε «μου αρέσει να φέρομαι όπως θα ήθελα να μου φερθούν» εκδηλώνοντας τις ηθικές αξίες που έχει. «Σέβομαι τον εαυτό μου, σέβομαι και τους άλλους και, εάν υπάρχει μια παρεξήγηση με οποιοιδήποτε τρόπο, θα την επιλύσω σαν ώριμος ενήλικας. Θα φερθώ όπως θα ήθελα να μου φερθούν. Με σεβασμό και εστίαση στις καλές σχέσεις μέσω επίλυσης των διαφορών. Μπορεί στο τέλος να μην τα βρούμε, αλλά η σχέση θα έχει ολοκληρωθεί με επίλυση, αγάπη και σεβασμό.

Τεράστιος κρατήρας 31 χιλιομέτρων βρίσκεται θαμμένος κάτω από τους πάγους της Γροιλανδίας

Ένας γιγάντιος κρατήρας θαμμένος κάτω από τους πάγους της βορειοδυτικής Γροιλανδίας είναι πολύ παλαιότερος από ό,τι είχε υποτεθεί έως τώρα.

Ειδικότερα, σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις Σκανδιναβών επιστημόνων, εκτιμάται ότι δημιουργήθηκε από πτώση ενός μεγάλου μετεωρίτη διαμέτρου 1,5 έως 2 χιλιομέτρων πριν περίπου 58 εκατομμύρια χρόνια.

Δηλαδή περίπου 8 εκατομμύρια χρόνια αφότου ένας ακόμη μεγαλύτερος μετεωρίτης 10-12 χιλιομέτρων είχε πέσει στη χερσόνησο Γιουκατάν του σημερινού Μεξικού πριν 66 εκατ. χρόνια, είχε δημιουργήσει έναν κρατήρα 200 χιλιομέτρων (τον Τσιξουλούμπ), 6,5 φορές μεγαλύτερο από εκείνον της Γροιλανδίας, και τελικά είχε οδηγήσει στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων.

Ο κρατήρας, διαμέτρου 31 χιλιομέτρων, ένας από τους 25 μεγαλύτερους που έχουν εντοπιστεί στη Γη, αρχικά είχε ανιχνευθεί το 2015 σε βάθος ενός χιλιομέτρου κάτω από τον γροιλανδικό παγετώνα Hiawatha, με τη βοήθεια ενός αερομεταφερόμενου ραντάρ που μπορούσε να δει γεωλογικούς σχηματισμούς ακόμη και κάτω από παχύ στρώμα πάγου. Αρχικά είχε εκτιμηθεί ότι είχε ηλικία μόλις 13.000 ετών, αλλά η νέα εκτίμηση τον τοποθετεί πολύ πιο πίσω στο παρελθόν.

Κρατήρας ικανός να χωρέσει μία ολόκληρη πόλη όπως η Ουάσινγκτον

Όπως και οι άλλοι πλανήτες και δορυφόροι στο ηλιακό σύστημά μας, η Γη έχει πληγεί στο παρελθόν κατ’ επανάληψη από διαστημικούς βράχους, αλλά τα «σημάδια» έχουν τις περισσότερες φορές διαγραφεί από την επιφάνεια λόγω των διαρκών τεκτονικών και άλλων αλλαγών (κάτι π.χ. που δεν ισχύει στη Σελήνη, η οποία είναι διάσπαρτη από ορατούς κρατήρες πρόσκρουσης).

Πριν δεκάδες εκατομμύρια χρόνια η Γροιλανδία και η γύρω αρκτική περιοχή δεν ήταν καλυμμένη από πάγους όπως σήμερα, αλλά είχε θερμοκρασίες 20 βαθμών Κελσίου, ήταν σκεπασμένη από βροχοδάση και φιλοξενούσε πολλά θηλαστικά ζώα.

Η πρόσκρουση του αστεροειδούς εκτιμάται ότι απελευθέρωσε καταστροφική ενέργεια εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από μία ατομική βόμβα, δημιουργώντας έναν κρατήρα ικανό να χωρέσει μία ολόκληρη πόλη όπως η Ουάσινγκτον.

Δεν πρέπει να ανησυχούμε λένε οι ερευνητές

Οι ερευνητές από τη Σουηδία (Σουηδικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας) και τη Δανία (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Δανίας και Ινστιτούτο Globe Πανεπιστημίου Κοπεγχάγης), οι οποίοι έκαναν δύο ανεξάρτητες επιστημονικές μελέτες, πήραν δείγματα από τον κρατήρα και τα χρονολόγησαν με διαφορετικές μεθόδους, συγκλίνοντας στο συμπέρασμα ότι η πρόσκρουση έγινε πριν περίπου 58 εκατ. χρόνια.

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον γεωλόγο Γκάβιν Κένι του Σουηδικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science Advances», εκτιμούν ότι η πρόσκρουση θα είχε επιφέρει πλήρη καταστροφή σε ένα μεγάλο μέρος της Γροιλανδίας.

Το κρουστικό κύμα θα έριξε στο έδαφος και θα έκαψε τα περισσότερα δέντρα σε ακτίνα δεκάδων ή και εκατοντάδων χιλιομέτρων, καθώς λιωμένα πετρώματα θα εκτοξεύονταν στην ατμόσφαιρα και θα έπεφταν πυρακτωμένα ξανά στη γη.

Παραμένει ασαφές κατά πόσο η πρόσκρουση είχε μακρόχρονες επιπτώσεις στο παγκόσμιο κλίμα ή μόνο πρόσκαιρες. Ο Κένι δήλωσε ότι «προσκρούσεις τέτοιου μεγέθους συμβαίνουν μόνο κάθε λίγα εκατομμύρια χρόνια, συνεπώς δεν είναι ανάγκη να ανησυχούμε πολύ ότι κάτι παρόμοιο θα συμβεί σύντομα».

Τα χταπόδια κατάγονται από «δεκαπόδια» – Επιβεβαίωση από απολίθωμα 328 εκατ. ετών

Τα περίπου 300 είδη χταποδιών που ζουν σε όλο τον κόσμο έχουν εξ’ ορισμού οκτώ πλοκάμια, εδώ και καιρό όμως οι βιολόγοι υποψιάζονταν ότι οι πρόγονοι αυτών των έξυπνων μαλακίων είχαν δύο επιπλέον άκρα.

Τις υποψίες επιβεβαιώνει τώρα ένα απολίθωμα 328 εκατομμυρίων ετών που βρέθηκε στην περιοχή της σημερινής Μοντάνα στις ΗΠΑ και αναγνωρίστηκε ο αρχαιότερος γνωστός συγγενής των σημερινών χταποδιών. Πράγματι φέρει δέκα πλοκάμια, αναφέρουν την Τρίτη ερευνητές του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στη Νέα Υόρκη.

Το άγνωστο ως σήμερα είδος, το οποίο βαφτίστηκε Syllipsimopodi bideni, είχε μήκος 12 εκατοστά και έμοιαζε περισσότερο με καλαμάρι, χωρίς όμως να είναι στενός συγγενής των καλαμαριών, τα οποία εμφανίστηκαν πολύ αργότερα.

Το ένα και μοναδικό γνωστό απολίθωμα είναι τόσο καλά διατηρημένο ώστε μπορεί κανείς να διακρίνει δύο σειρές βεντουζών σε κάθε πλοκάμι –ένα σπάνιο εύρημα, δεδομένου ότι τα μαλακά σώματα των μαλακίων σπάνια απολιθώνονται.

Το S.bideni είναι το αρχαιότερο γνωστό ζώο με βεντούζες, λένε οι ερευνητές.

Το απολίθωμα αλλάζει όσα γνωρίζουμε για την εξέλιξη των χταποδιών και υποδεικνύει ότι τα πρώτα μέλη αυτής της ομάδας έμοιαζαν επιφανειακά με τα σημερινά καλαμάρια» δήλωσε ο παλαιοντολόγος Κρίστοφερ Ουέιλιν, μέλος της ερευνητικής ομάδας που υπογράφει την ανακάλυψη στην επιθεώρηση Nature Communications.

«Τα χταπόδια είναι τα πιο έξυπνα ασπόνδυλα και περιλαμβάνονται μεταξύ των πιο έξυπνων ζώων γενικά. Είναι συναρπαστικό να βλέπει κανείς από πού ξεκίνησε η εξέλιξη αυτών των μοναδικών ζώων» σχολίασε.

Τα χταπόδια ανήκουν σε μια ομάδα θαλάσσιων ασπόνδυλων που εμφανίστηκαν πριν από περίπου 530 εκατ. χρόνια. Στην ίδια ομάδα ανήκουν τα καλαμάρια, οι σουπιές και ο ναυτίλος.

Το Syllipsimopodi bideni μεταφέρει 82 εκατ. χρόνια προς τα πίσω την εμφάνιση μιας ομάδας μαλακίων που ονομάζονται βαμπυρόποδα και περιλαμβάνουν όλα τα σημερινά χταπόδια και το «καλαμάρι-βαμπίρ», το οποίο παρά το όνομά του δεν είναι καλαμάρι αλλά ξάδελφος των χταποδιών.

Η λέξη χταπόδι προέρχεται από το οκταπόδιο, που σημαίνει οκτώ πόδια. Tο S.bideni είναι το μόνο βαμπυρόποδο με δέκα πλοκάμια, κάτι που σημαίνει ότι τα δύο χάθηκαν στην πορεία της εξέλιξης. Δύο από τα πλοκάμια είχαν διπλάσιο μήκος από τα υπόλοιπα και πιθανότατα χρησίμευαν για τη σύλληψη της λείας, ενώ τα υπόλοιπα μετέφεραν τη λεία προς το στόμα.

Το σημερινό καλαμάρι-βαμπίρ φέρει οκτώ πλοκάμια και δύο λεπτά νήματα, για τα οποία οι βιολόγοι υπέθεταν εδώ και καιρό ότι είναι κατάλοιπα επιπλέον πλοκαμιών που χάθηκαν στην πορεία της εξέλιξης.

«Το Syllipsimopodi είναι το πρώτο απολίθωμα που δείχνει ότι, ναι, οι πρόγονοι των βαμπυρόποδων διέθεταν 10 πλοκάμια όπως είχε προβλεφθεί» είπε ο Ουέιλιν.

Το πρωτόγονο «δεκαπόδι» έζησε κατά τη Λιθανθρακοφόρο Περίοδο, μια περίοδο σημαντικών εξελικτικών αλλαγών κατά την οποία εμφανίστηκαν τα πρώτα πραγματικά δέντρα και τα ψάρια που γνωρίζουμε σήμερα.

«Syllipsimopodi» σημαίνει «συλληπτήριο πόδι», καθώς τα πλοκάμια των χταποδιών θεωρούνται μετεξέλιξη του ποδιού των μαλακίων.

Πλανήτης Γη: Η Ντίσνεϋλαντ των Θεών

DISNEYLAND OF THE GODS

Ο μεγάλος Φορτιανός ερευνητής, εξερευνητής και συγγραφέας, John Α. Keel (Τζων Κηλ, 1930 – 2009) μέσα από το έργο του είχε δώσει στο μεγάλο μυστήριο του κόσμου μας τον χαρακτηριστικό τίτλο: DisneyLand of the Gods: Η Ντίσνεϋλαντ των Θεών…

Από τότε αυτός ο χαρακτηριστικός τίτλος χρησιμοποιείται για να υπονοήσει το μεγάλο σενάριο του John Keel, το οποίο σύντομα υιοθετήθηκε από πολλούς συγγραφείς και ερευνητές.

Τι ήθελαν εδώ οι «θεοί από τον ουρανό» του μακρινού παρελθόντος; Γιατί έχουν κατασκευαστεί όλα αυτά τα μυστηριώδη κτίσματα που είναι αφιερωμένα σε αυτούς σε όλον τον πλανήτη;

Τι είναι ο κόσμος μας;

Λοιπόν, ο κόσμος μας δεν είναι παρά η «Ντίσνεϋλαντ των Θεών»: ας το δούμε έτσι: ένα θεματικό πάρκο αφιερωμένο στους Θεούς. Όπου οι Θεοί έρχονταν εδώ για να παίξουν ο καθένας όποιον ρόλο ήθελε, να διασκεδάσουν με τους ανθρώπους ή να τους βοηθήσουν, να κατασκευάσουν ό,τι ήθελαν, να πειραματιστούν, να παίξουν, να πολεμήσουν.

Μιλάμε, βέβαια, για ανώτερους εξωγήινους από άλλους πλανήτες ή για ανώτερα όντα από μια άλλη διάσταση ή ένα άλλο χωροχρονικό συνεχές ή έναν κόσμο παράλληλο με τη Γη, που εμφανίστηκαν εδώ σ’ εμάς ως Θεοί.

Ή, και, εναλλακτικά, μιλάμε για τα μέλη ενός πολύ ανώτερου χαμένου πολιτισμού του πολύ μακρινού παρελθόντος, τα οποία είτε επιβίωσαν μετά από μία μεγάλη καταστροφή, είτε ο κόσμος τους ήταν αποκομμένος/απομονωμένος/προστατευμένος από τον κόσμο των τελείως πρωτόγονων ανθρώπων, με τους οποίους αυτοί οι ανώτεροι άγνωστοι άρχισαν να αναμιγνύονται.

Όπως κι αν έχει το πράγμα, πρώτα απ’ όλα μιλάμε για τους Watchers: Αυτούς που μας Παρακολουθούν, με τα Παράξενα Ιπτάμενα Οχήματά τους, από την βαθύτατη αρχαιότητα μέχρι σήμερα…

Οι άνθρωποι λάτρεψαν όσο τίποτε άλλο αυτούς τους «Θεούς», αφιέρωσαν τα πάντα σε αυτούς, οτιδήποτε κατασκεύαζαν, έχτιζαν, ζωγράφιζαν. Ναούς, αγάλματα, βουνά, ποτάμια, κατασκευές, ζωγραφιές, μύθους, τραγούδια, τελετές, ήθη και έθιμα, ακόμη και ανθρώπους, τα πάντα αφιερωμένα στους θεούς, για να ευχαριστηθούν, για να δηλωθεί ότι τους ανήκουμε.

Ήταν τόσο μεγάλη η αγάπη και η αφοσίωση του ανθρώπου προς αυτούς τους Θεούς, που επί χιλιάδες χρόνια δεν έχουμε κανένα άλλο ίχνος πέρα από πράγματα που τους αφορούν, παντού, σε όλον τον κόσμο.

Και οι Θεοί τι έκαναν;

Από την μια μας δίδαξαν ό,τι μπορούσαν, βάζοντας τα θεμέλια του ανθρώπινου πολιτισμού, επενέβησαν ακόμη και στη γενετική μας αλυσίδα, μάς εξέλιξαν, και από την άλλη πειραματίστηκαν αδίστακτα μαζί μας, διασκέδασαν μαζί μας, μετέτρεψαν τον πλανήτη μας –με την δική μας βοήθεια– σε μια τεράστια «Ντίσνεϋλαντ», σε ένα μυστηριακό θεματικό πάρκο των Θεών, σε ένα τιτάνιο γρίφο, σε ένα παράξενο παιχνίδι για Θεούς.

Πολλά από τα ίχνη του υπάρχουν μέχρι σήμερα, άλλα είναι χαμένα, δεν ξέρουμε πόσα.

Ποιος και πότε θα λύσει το μεγάλο αίνιγμα των παράξενων Θεών του παρελθόντος;

Ποιος και πότε θα ατενίσει και θα λύσει το αποκρυμμένο μεγάλο μυστήριο του κόσμου μας;

Ποιος και πότε θα καταλάβει γιατί και πότε οι Θεοί επιστρέφουν;

Ποιος και πότε θα δοκιμάσει να απαντήσει στις μεγαλύτερες ερωτήσεις του κόσμου;

Μπορεί να είσαι εσύ. Τώρα.

Οι κοινωνικοί άνθρωποι είναι αυτοί που επιβιώνουν

Τα ανθρώπινα όντα είναι από την προϊστορία ακόμη ομαδικοί παίκτες: οι ιδιαίτερα σύνθετες κοινωνικές σχέσεις αποτέλεσαν σημαντικό πλεονέκτημα για την επιβίωση. Το εξαιρετικά περίπλοκο ταλέντο μας στη συνεργασία φτάνει στο αποκορύφωμά του στους σύγχρονους οργανισμούς.

Ορισμένοι μελετητές της ανθρώπινης εξέλιξης υποστηρίζουν ότι η κρίσιμη ιστορική στιγμή για την εμφάνιση των διαπροσωπικών δεξιοτήτων ήταν όταν οι πρόγονοί μας κατέβηκαν από τις κορυφές των δέντρων για να ζήσουν στις ανοιχτές σαβάνες, τότε που ο κοινωνικός συντονισμός στο κυνήγι και στις συγκεντρώσεις απέδιδε τεράστια οφέλη. Η εκμάθηση των βασικών δεξιοτήτων για την επιβίωση σήμαινε ότι τα παιδιά έπρεπε να «εκπαιδευτούν» την κρίσιμη αυτή περίοδο της ζωής τους, μέχρι περίπου τα δεκαπέντε τους χρόνια, οπότε ωριμάζει ο ανθρώπινος εγκέφαλος από ανατομική άποψη. Η συνεργασία πρόσφερε αυτό το πλεονέκτημα- έτσι, δημιουργήθηκε σταδιακά ένα σύνθετο κοινωνικό σύστημα και μια νέα πρόκληση για την ανθρώπινη νοημοσύνη.

Αυτή η άποψη για το σημαντικό ρόλο της συνεργασίας στην ανθρώπινη εξέλιξη είναι μέρος μιας νέας ριζοσπαστικής ερμηνείας της περίφημης φράσης «επιβίωση του πιο ισχυρού». Στα τέλη του 19ου αιώνα οι κοινωνιολόγοι που ακολούθησαν τη θεωρία του Δαρβίνου στηρίχτηκαν πάνω σ’ αυτή τη φράση για να υποστηρίξουν ότι «ισχύς» σημαίνει ότι ο δυνατός και ο αδίστακτος νικούν πάντα τον αδύναμο. Η άποψη αυτή αποτέλεσε το σκεπτικό βάσει του οποίου εκθειάστηκε ο ελεύθερος ανταγωνισμός και αγνοήθηκε η δυστυχία των φτωχών και των περιθωριοποιημένων ατόμων.

Σήμερα η ιδέα αυτή έχει απορριφθεί από την εξελικτική επιστήμη και μόνο με τη διαπίστωση ότι η εξελικτική ικανότητα δεν μετριέται βάσει της δύναμης αλλά της επιτυχημένης αναπαραγωγής, δηλαδή είναι ανάλογη με το πόσα παιδιά κάποιου επιβιώνουν για να μεταβιβάσουν τα γονίδιά τους στις επόμενες γενεές. Αυτή η γενετική κληρονομιά είναι ουσιαστικά η έννοια της «επιβίωσης» από την άποψη της εξέλιξης.

Από αυτή την οπτική, η ομάδα της οποίας τα μέλη συνεργάζονται —αναζητώντας την τροφή, μεγαλώνοντας παιδιά, αφανίζοντας τα αρπακτικά— υπήρξε το κλειδί για την ανθρώπινη επιβίωση, και όχι η σκληρότητα των μοναχικών πρωτογόνων. Και, πράγματι, ακόμη και ο ίδιος ο Δαρβίνος είχε πρώτος πει ότι οι ανθρώπινες ομάδες των οποίων τα μέλη συνεργάζονται για το κοινό καλό επιβιώνουν ευκολότερα και έχουν περισσότερους απογόνους σε σχέση με τις ομάδες των οποίων τα μέλη φροντίζουν μόνον τον εαυτό τους ή σε σχέση με άτομα που ζουν εκτός ομάδων.

Ακόμη και σήμερα τα πλεονεκτήματα μιας κλειστής ομάδας είναι φανερά στις ελάχιστες ανθρώπινες ομάδες που έχουν απομείνει και ζουν από το κυνήγι και τη συλλογή καρπών, δηλαδή ακολουθούν έναν τρόπο ζωής που είναι γνωστός εδώ και εκατομμύρια χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων αναπτύχθηκε η παρούσα αρχιτεκτονική του εγκεφάλου μας. Σε αυτές τις ομάδες ένας παράγοντας που επηρεάζει την υγεία των παιδιών είναι το αν ζουν μαζί με μια γιαγιά ή κάποιο άλλο ηλικιωμένο συγγενή ο οποίος μπορεί να συμβάλει στην προσπάθεια της μητέρας και του πατέρα για τη συλλογή της τροφής.

Μια σύγχρονη κληρονομιά αυτού του παρελθόντος είναι το ραντάρ για τη φιλικότητα και τη συνεργασία που διαθέτουν οι περισσότεροι από εμάς· οι άνθρωποι έλκονται από ανθρώπους που φαίνεται να διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Έχουμε επίσης ένα πανίσχυρο σύστημα συναγερμού που μας προειδοποιεί όταν κάποιος φαίνεται ιδιοτελής ή αναξιόπιστος.

Σε ένα πείραμα στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ ομάδες από άτομα που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους έμειναν μαζί επί 30 δευτερόλεπτα- στη συνέχεια, όσοι πήραν μέρος στο πείραμα αξιολόγησαν το βαθμό της φιλαυτίας ή το πνεύμα συνεργασίας που, κατά τη γνώμη τους, είχαν επιδείξει οι άλλοι.

Οι αξιολογήσεις αυτών των ανθρώπων συμφωνούσαν με τις αντικειμενικές αξιολογήσεις που έγιναν με βάση τον τρόπο με τον οποίο οι συγκεκριμένοι άνθρωποι λειτουργούσαν σε ένα παιχνίδι όπου μπορούσαν να παίξουν μόνοι τους ή σε συνεργασία με άλλους για να νικήσουν.

Ομοίως, οι άνθρωποι έλκονται από άλλους που διαθέτουν ανάλογη με τη δική τους διάθεση συνεργασίας και φιλική συμπεριφορά· οι ομάδες που αποτελούνταν από άγνωστα μεταξύ τους άτομα, τα οποία όμως είχαν διάθεση συνεργασίας, έδειχναν τον ίδιο αλτρουισμό και διάθεση για παροχή βοήθειας του ενός μέλους προς το άλλο, όπως θα έδειχναν και τα μέλη της ίδιας οικογένειας.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

7.2.2. Ο κρατήρας του Προνόμου

Μια πηγή έμπνευσης για τους Αθηναίους αγγειογράφους του δεύτερου μισού του 5ου και των αρχών του 4ου αιώνα π.Χ. ήταν το θέατρο, το οποίο, με αφετηρία την Αθήνα, είχε γίνει εξαιρετικά δημοφιλές σε όλο τον ελληνικό κόσμο. Ανάμεσα στα αγγεία της κλασικής εποχής που η διακόσμησή τους εμπνέεται από τον κόσμο του θεάτρου ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένας μεγάλος ελικωτός κρατήρας των χρόνων γύρω στο 400 π.Χ., σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης, που βρέθηκε, όπως και ο κρατήρας του Τάλω, στο Ruvo της Απουλίας. Στην κύρια όψη του κρατήρα υπάρχει μια πολυπρόσωπη παράσταση σε δύο ζώνες, στην οποία εικονίζονται οι συντελεστές ενός σατυρικού δράματος: οι ηθοποιοί, οι μουσικοί, ο συγγραφέας και τα έντεκα μέλη του χορού. Αρκετές από τις μορφές συνοδεύονται από επιγραφές.

Στο μέσο της επάνω ζώνης εικονίζεται ο Διόνυσος, ο θεός του θεάτρου, καθισμένος αναπαυτικά σε μια πολυτελή κλίνη και έχοντας στην αγκαλιά του τη σύντροφό του, την Αριάδνη. Στην άκρη της κλίνης κάθεται μια γυναικεία μορφή, ντυμένη με τον μακρύ χιτώνα των ηθοποιών, που κοιτάζει προς τον Διόνυσο και κρατάει με το αριστερό της χέρι ένα γυναικείο προσωπείο. Η μορφή αυτή είναι πιθανότατα μια προσωποποίηση, ίσως η Παιδιά, που εμφανίζεται δίπλα στον Διόνυσο σε ένα ανάγλυφο των ίδιων χρόνων, ίσως για να δηλώσει ότι το θέατρο μοιάζει με παιχνίδι· δίπλα της βλέπουμε τον φτερωτό Ίμερο, έναν ακόλουθο της Αφροδίτης που ενσαρκώνει τον ερωτικό πόθο. Δεξιά από την κλίνη του Διονύσου στέκονται δύο από τους τρεις ηθοποιούς του έργου· η θεατρική τους ενδυμασία και τα προσωπεία που κρατούν σχετίζονται με τους ρόλους τους. Ο πρώτος ηθοποιός υποδυόταν τον Ηρακλή, όπως δείχνει το ρόπαλο στο αριστερό του χέρι και η λεοντή που κρέμεται από τον ώμο του (διακρίνονται καθαρά τα πόδια του λιονταριού), ενώ ο δεύτερος τον Παπποσιληνό (τον γέρο πατέρα των Σατύρων που αποτελούν τον χορό των σατυρικών δραμάτων), όπως φαίνεται από το ρυτιδιασμένο προσωπείο με τα λευκά μαλλιά και γένια και από το τριχωτό του ένδυμα. Στα αριστερά της κλίνης του Διονύσου στέκεται ο τρίτος ηθοποιός, που φοράει μακρύ χιτώνα και κρατάει προσωπείο με τιάρα στο κεφάλι, ένα κάλυμμα της κεφαλής που φορούσαν οι Ανατολίτες ηγεμόνες· υποδυόταν επομένως έναν βάρβαρο βασιλιά. Δίπλα βλέπουμε δύο από τους χορευτές, που είναι νεαρά παιδιά ντυμένα Σάτυροι. Σάτυροι χορευτές εικονίζονται και στην κάτω ζώνη, όπου διακρίνουμε, στην αριστερή πλευρά, και τον ποιητή Δημήτριο, καθισμένο σε ένα τριποδικό τραπέζι με ένα βιβλίο στο αριστερό του χέρι (τα βιβλία των αρχαίων ήταν κυλινδρικά ειλητάρια).

Στο κέντρο της κάτω ζώνης εικονίζεται ο αυλητής Πρόνομος, καθισμένος σε έναν πολυτελή κλισμό (κάθισμα με ερεισίνωτο) και δίπλα του ένας νεαρός με λύρα στο χέρι. Ανάμεσα στον Πρόνομο και τον ποιητή Δημήτριο ένας χορευτής χορεύει ζωηρά, φορώντας προσωπείο Σατύρου. Από τα προσωπεία και τις ενδυμασίες των ηθοποιών συμπεραίνουμε ότι το θέμα του σατυρικού δράματος ήταν μια από τις περιπέτειες του Ηρακλή στην Ανατολή. Ίσως πρόκειται για τη σωτηρία της Ησιόνης, κόρης του βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα, από ένα θαλάσσιο τέρας που ήθελε να την κατασπαράξει. Ίσως πάλι το δράμα να σχετιζόταν με την παραμονή του Ηρακλή στην αυλή της Ομφάλης, της βασίλισσας της Λυδίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η παρουσία του αυλητή Προνόμου, που καταγόταν από τη Θήβα και ξέρουμε ότι ήταν ένας από τους πιο φημισμένους μουσικούς της εποχής του· λέγεται ότι ήταν ο πρώτος που κατάφερε να παίξει όλες τις γνωστές αρμονίες στον ίδιο αυλό. Ο Πρόνομος είχε επίσης διάσημους μαθητές, ανάμεσά τους και τον Αλκιβιάδη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η πληροφορία ότι ο ίδιος είχε αφιερώσει κάπου στην Αθήνα έναν πίνακα ζωγραφικής. Δεν αποκλείεται επομένως η παράσταση του κρατήρα από το Ruvo, που φαίνεται ότι έχει πρότυπα από τη μεγάλη ζωγραφική, να επαναλαμβάνει τον πίνακα αυτόν.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

15.9. Κατὰ τὲς συνταγὲς ἀρχαίων ἑλληνοσύρων μάγων: Πλάτων, Αριστοτέλης και ολίγη θεουργία

Είναι εύκολο να ονομάσουμε τον Πλωτίνο «μυστικιστή». Στην εποχή του οι ανατολικές δοξασίες και οι μυστηριακές λατρείες υπόσχονταν τη λύτρωση και, πέρα από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη νέες αυθεντίες επιβλήθηκαν στη φιλοσοφία: ο Πυθαγόρας, ο Ορφέας, τα αποκαλυπτικά Ερμητικά κείμενα, οι Χαλδαϊκοί χρησμοί.

Οι νεοπλατωνικοί συνεχιστές του Πλωτίνου (ο Πορφύριος, ο Ιάμβλιχος, ο Πρόκλος) θα προσθέσουν σε μεγαλύτερη δόση μυστηριακά στοιχεία - ακόμη και θεουργία. Πίστευαν, δηλαδή, ότι δεν αρκούσε η φιλοσοφική άσκηση για την απόκτηση της ύψιστης γνώσης, αλλά χρειαζόταν και ένας συνδυασμός επικλήσεων και τελετουργικών πρακτικών, ώστε να αποκαλυφθεί ο Θεός (ή έστω κάποιες κατώτερες θεϊκές οντότητες) και η γνώση που κατέχει.

Το ερώτημα της αυτοδυναμίας (και τελικά της αυτονομίας) της φιλοσοφίας τέθηκε με τρόπο ριζικό: μπορεί η φιλοσοφία με τα δικά της μέσα να κατακτήσει τη σοφία, ή απαιτείται η συνεργασία ή ακόμη και η χάρη του Θεού; Όσο κι αν το δεύτερο σκέλος της ερώτησης μοιάζει να αφορά τη θεολογία, στην Ύστερη Αρχαιότητα αποτελούσε ένα φιλοσοφικό ερώτημα. Υπήρχαν πολλοί στοχαστές που κατανοούσαν εαυτούς ως φιλοσόφους και ταυτόχρονα μπορούσαν να δεχθούν ότι η ύψιστη αλήθεια αποκαλύπτεται. Είναι βιαστικό να συμπεράνουμε ότι χάθηκε η δύναμη της σκέψης και ότι εκτοπίστηκε ο «ορθολογικός ελληνισμός» από την «ανορθόλογη» ανατολική σοφία. Άλλαξαν όμως οι προσανατολισμοί και οι στόχοι μεγάλου μέρους της φιλοσοφικής δραστηριότητας.

Ο ίδιος ο Πλωτίνος δεν αρνείται την αποτελεσματικότητα της μαγείας, αλλά την περιορίζει στο άλογο και σωματικό μέρος του ανθρώπου. Εκείνος που έχει πετύχει να ταυτιστεί με το ανώτερο μέρος του εαυτού του μένει «αγοήτευτος» και με τη βοήθεια της φιλοσοφίας (ουσιαστικά με τις δικές του δυνάμεις) μπορεί να καθαρίσει την ψυχή του, χωρίς τελετουργίες και τα παρόμοια.

Δεν πρέπει, λοιπόν, να νομίσουμε ότι ο μυστικισμός του συνεπάγεται την άρνηση του λόγου. Ο Πλωτίνος ήταν μυστικιστής με την έννοια ότι πίστευε πως έχει βιώσει την ένωσή του με τον Θεό ή την Υπέρτατη πραγματικότητα. Περιερχόταν στην ἔκσταση, με τη θέα του Θεού και την ένωση της ψυχής με αυτόν. Αυτή τη μυστική εμπειρία τη βίωσε τέσσερις φορές στα έξι χρόνια που τον γνώρισε ο Πορφύριος: του φανερώθηκε ο Θεός, που δεν έχει μορφή και είναι πάνω από κάθε τι νοητό (Βίος 23). Έτσι σκοπός της ζωής και σκοπός της φιλοσοφίας ταυτίστηκαν και έγιναν πραγματικότητα.

Στον αγώνα του για τη συνειδητοποίηση του εσωτερικού εαυτού του, το σώμα του ο Πλωτίνος το ένιωθε σαν εμπόδιο. Το παραμέλησε και παρότι υπέφερε από ασθένειες δεν δεχόταν φάρμακα και θεραπείες. Έφυγε από τη Ρώμη και αποσύρθηκε στο κτήμα του φίλου του Ζήθου. Εξάλλου, άρρωστος όπως ήταν, σχεδόν κανείς δεν τον πλησίαζε (είχε και κείνη τη συνήθεια να φιλάει για χαιρετισμό). Εκεί πέθανε στα εξήντα έξι του χρόνια, το 270 μ.Χ.

Ένας φιλόσοφος που έζησε τέτοια ζωή δεν μπορεί παρά να περιμένει την ύστατη ώρα του, για να καταθέσει συμπυκνωμένα και με ευκολομνημόνευτο τρόπο τη φιλοσοφική του διαθήκη. Ο Πλωτίνος, στα χέρια του βιογράφου του, δεν ξέφυγε από αυτή την παράδοση. Λέγεται ότι λίγο προτού πεθάνει είπε στον μαθητή του, τον γιατρό Ευστόχιο: «Εσένα περίμενα ακόμη. Προσπαθήστε να αναγάγετε τον θεό μέσα σας (ή: μέσα μας) στο θείο που ενυπάρχει στο Όλο.» Και στον χρησμό που ζήτησε ο μαθητής του Αμέλιος από τους Δελφούς, ο Απόλλων είπε ότι «Τώρα που λυτρώθηκε από το σκήνωμα (το σώμα του), ζει σε έναν τόπο όπου βασιλεύει η αγάπη και, ανάμεσα στους δικαστές του Κάτω Κόσμου, τον Πλάτωνα, τον Πυθαγόρα, στεφανωμένος, σαν νικητής σε αγώνα, με την άφθαρτη ζωή.»