ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἀνδρομάχη (1085-1165)

1085 ΑΓ. ἐπεὶ τὸ κλεινὸν ἤλθομεν Φοίβου πέδον,
τρεῖς μὲν φαεννὰς ἡλίου διεξόδους
θέᾳ διδόντες ὄμματ᾽ ἐξεπίμπλαμεν.
καὶ τοῦθ᾽ ὕποπτον ἦν ἄρ᾽· ἐς δε συστάσεις
κύκλους τ᾽ ἐχώρει λαὸς οἰκήτωρ θεοῦ.
1090 Ἀγαμέμνονος δὲ παῖς διαστείχων πόλιν
ἐς οὖς ἑκάστῳ δυσμενεῖς ηὔδα λόγους·
Ὁρᾶτε τοῦτον, ὃς διαστείχει θεοῦ
χρυσοῦ γέμοντα γύαλα, θησαυροὺς βροτῶν,
τὸ δεύτερον παρόνθ᾽ ἐφ᾽ οἷσι καὶ πάρος
1095 δεῦρ᾽ ἦλθε, Φοίβου ναὸν ἐκπέρσαι θέλων;
κἀκ τοῦδ᾽ ἐχώρει ῥόθιον ἐν πόλει κακόν·
ἀρχαῖσί τ᾽ ἐπληροῦτο βουλευτήρια
ἰδίᾳ θ᾽ ὅσοι θεοῦ χρημάτων ἐφέστασαν,
φρουρὰν ἐτάξαντ᾽ ἐν περιστύλοις δόμοις.
1100 ἡμεῖς δὲ μῆλα, φυλλάδος Παρνασίας
παιδεύματ᾽, οὐδὲν τῶνδέ πω πεπυσμένοι,
λαβόντες ᾖμεν ἐσχάραις τ᾽ ἐφέσταμεν
σὺν προξένοισι μάντεσίν τε Πυθικοῖς.
καί τις τόδ᾽ εἶπεν· Ὦ νεανία, τί σοι
1105 θεῷ κατευξώμεσθα; τίνος ἥκεις χάριν;
ὁ δ᾽ εἶπε· Φοίβῳ τῆς πάροιθ᾽ ἁμαρτίας
δίκας παρασχεῖν βουλόμεσθ᾽· ᾔτησα γὰρ
πατρός ποτ᾽ αὐτὸν αἵματος δοῦναι δίκην.
κἀνταῦθ᾽ Ὀρέστου μῦθος ἰσχύων μέγα
1110 ἐφαίνεθ᾽, ὡς ψεύδοιτο δεσπότης ἐμός,
ἥκων ἐπ᾽ αἰσχροῖς. ἔρχεται δ᾽ ἀνακτόρων
κρηπῖδος ἐντός, ὡς πάρος χρηστηρίων
εὔξαιτο Φοίβῳ· τυγχάνει δ᾽ ἐν ἐμπύροις·
τῷ δὲ ξιφήρης ἆρ᾽ ὑφειστήκει λόχος
1115 δάφνῃ σκιασθείς· ὧν Κλυταιμήστρας τόκος
εἷς ἦν, ἁπάντων τῶνδε μηχανορράφος.
χὠ μὲν κατ᾽ ὄμμα στὰς προσεύχεται θεῷ,
οἱ δ᾽ ὀξυθήκτοις φασγάνοις ὡπλισμένοι
κεντοῦσ᾽ ἀτευχῆ παῖδ᾽ Ἀχιλλέως λάθρᾳ.
1120 χωρεῖ δὲ πρύμναν· οὐ γὰρ ἐς καιρὸν τυπεὶς
ἐτύγχαν᾽· ἐξέλκει δὲ καὶ παραστάδος
κρεμαστὰ τεύχη πασσάλων καθαρπάσας
ἔστη ᾽πὶ βωμοῦ γοργὸς ὁπλίτης ἰδεῖν,
βοᾷ δὲ Δελφῶν παῖδας ἱστορῶν τάδε·
1125 Τίνος μ᾽ ἕκατι κτείνετ᾽ εὐσεβεῖς ὁδοὺς
ἥκοντα; ποίας ὄλλυμαι πρὸς αἰτίας;
τῶν δ᾽ οὐδὲν οὐδεὶς μυρίων ὄντων πέλας
ἐφθέγξατ᾽, ἀλλ᾽ ἔβαλλον ἐκ χειρῶν πέτροις.
πυκνῇ δὲ νιφάδι πάντοθεν σποδούμενος
1130 προύτεινε τεύχη κἀφυλάσσετ᾽ ἐμβολὰς
ἐκεῖσε κἀκεῖσ᾽ ἀσπίδ᾽ ἐκτείνων χερί.
ἀλλ᾽ οὐδὲν ἦνεν· ἀλλὰ πόλλ᾽ ὁμοῦ βέλη,
οἰστοί, μεσάγκυλ᾽, ἔκλυτοί τ᾽ ἀμφώβολοι,
σφαγῆς τ᾽ ἐχώρουν βουπόροι ποδῶν πάρος.
1135 δεινὰς δ᾽ ἂν εἶδες πυρρίχας φρουρουμένου
βέλεμνα παιδός. ὡς δέ νιν περισταδὸν
κύκλῳ κατεῖχον οὐ διδόντες ἀμπνοάς,
βωμοῦ κενώσας δεξίμηλον ἐσχάραν,
τὸ Τρωϊκὸν πήδημα πηδήσας ποδοῖν
1140 χωρεῖ πρὸς αὐτούς· οἱ δ᾽ ὅπως πελειάδες
ἱέρακ᾽ ἰδοῦσαι πρὸς φυγὴν ἐνώτισαν.
πολλοὶ δ᾽ ἔπιπτον μιγάδες ἔκ τε τραυμάτων
αὐτοί θ᾽ ὑφ᾽ αὑτῶν στενοπόρους κατ᾽ ἐξόδους.
κραυγὴ δ᾽ ἐν εὐφήμοισι δύσφημος δόμοις
1145 πέτραισιν ἀντέκλαγξ᾽· ἐν εὐδίᾳ δέ πως
ἔστη φαεννοῖς δεσπότης στίλβων ὅπλοις,
πρὶν δή τις ἀδύτων ἐκ μέσων ἐφθέγξατο
δεινόν τε καὶ φρικῶδες, ὦρσε δὲ στρατὸν
στρέψας πρὸς ἀλκήν. ἔνθ᾽ Ἀχιλλέως πίτνει
1150 παῖς ὀξυθήκτῳ πλευρὰ φασγάνῳ τυπεὶς
Δελφοῦ πρὸς ἀνδρός, ὅσπερ αὐτὸν ὤλεσεν
πολλῶν μετ᾽ ἄλλων· ὡς δὲ πρὸς γαῖαν πίτνει,
τίς οὐ σίδηρον προσφέρει, τίς οὐ πέτρον,
βάλλων ἀράσσων; πᾶν δ᾽ ἀνήλωται δέμας
1155 τὸ καλλίμορφον τραυμάτων ὕπ᾽ ἀγρίων.
νεκρὸν δὲ δή νιν κείμενον βωμοῦ πέλας
ἐξέβαλον ἐκτὸς θυοδόκων ἀνακτόρων.
ἡμεῖς δ᾽ ἀναρπάσαντες ὡς τάχος χεροῖν
κομίζομέν νίν σοι κατοιμῶξαι γόοις
1160 κλαῦσαί τε, πρέσβυ, γῆς τε κοσμῆσαι τάφῳ.
τοιαῦθ᾽ ὁ τοῖς ἄλλοισι θεσπίζων ἄναξ,
ὁ τῶν δικαίων πᾶσιν ἀνθρώποις κριτής,
δίκας διδόντα παῖδ᾽ ἔδρασ᾽ Ἀχιλλέως.
ἐμνημόνευσε δ᾽, ὥσπερ ἄνθρωπος κακός,
1165 παλαιὰ νείκη· πῶς ἂν οὖν εἴη σοφός;

***
ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ
Όταν εφτάσαμε
στο ξακουσμένο το ιερό του Απόλλωνα,
τρεις φωτεινές διαδρομές του ήλιου αφιερώσαμε
σ᾽ αυτά που βλέπαμε· και χόρταιναν τα μάτια μας.
Αυτό, καθώς καταλαβαίνω τώρα, φάνηκε ύποπτο.
Οι άνθρωποι που κατοικούν αυτό τον τόπο
μαζεύονταν σε κύκλους και σχολιάζανε.
1090 Και του Αγαμέμνονα ο γιος γυρνώντας μες στη χώρα,
μουρμούριζε στο αυτί του καθενός λόγια εχθρικά:
«Βλέπετε αυτόν που τριγυρίζει ανάμεσα
στους θησαυρούς του θεού με το χρυσάφι
και των θνητών τ᾽ αφιερώματα;
Έρχεται εδώ για δεύτερη φορά,
με τον ίδιο σκοπό καθώς και πρώτα,
δηλαδή να κουρσέψει τον ναό του Φοίβου».
Ο κακός λόγος σκορπίστηκε σ᾽ όλη τη χώρα.
Οι άρχοντες μαζεύονταν στα βουλευτήρια
κι εκείνοι που έχουν τη φροντίδα για τα πράγματα
του θεού βάλανε φρουρές στα περιστύλια.
1100 Εμείς, που ίσαμε τότε δεν είχαμε ακούσει
τίποτε απ᾽ όλα ετούτα, προχωρούσαμε
με πρόβατα θρεμμένα μες στις πρασινάδες
του Παρνασσού και κοντά στον βωμό σταθήκαμε,
μαζί με φίλους του άρχοντά μας απ᾽ τον τόπο
και με τους Πυθικούς τούς μάντεις. Κάποιος είπε:
«Λοιπόν, νεαρέ, τί θέλεις να δεηθούμε
για σένα στον θεό; Ποιός είναι ο λόγος που ήρθες;»
Κι ο Νεοπτόλεμος απάντησε:
«Για την παλιά την αμαρτία μου θέλω
να εξιλεωθώ στον Φοίβο: κάποτε του ζήτησα
να δώσει λόγο για τον φόνο του πατέρα μου».
Και τότε γίνηκαν απ᾽ όλους πιστευτά
τα παραμύθια του Ορέστη,
1110 πως ο αφέντης μου επήγε για κακό σκοπό
και πως έλεγε ψέματα. Περνάει την κρηπίδα
και μπαίνει στον ναό για να προσευχηθεί
στο άδυτο· μα βρίσκεται μπροστά σε θυσία.
Κρυμμένοι μέσα στις σκιές της δάφνης
κάποιοι Δελφιώτες του ᾽χανε στήσει καρτέρι
με τα σπαθιά στα χέρια· ο γιος της Κλυταιμνήστρας
ήταν αυτός που μηχανεύτηκε όλα τούτα.
Αντίκρυ στο άγαλμα ξαρμάτωτος στεκόταν
του Αχιλλέα ο γιος και προσευχότανε,
κι εκείνοι, αρματωμένοι, δολερά,
με τα σπαθιά τα κοφτερά, τονε λαβώνουν.
1120 Τραβιέται προς τα πίσω, αφού δεν ήτανε
βαριά χτυπημένος κι αρπάζοντας
από τα ξύλινα καρφιά του πρόναου
τα όπλα που ήταν κρεμασμένα εκεί,
στάθηκε πάνω στον βωμό ξαγριεμένος
και βροντοφώναξε στα παιδιά των Δελφών:
«Γιατί γυρεύετε να με σκοτώσετε, αφού ήρθα εδώ
για ευλαβικό ταξίδι; Τί σας έφταιξα
και πρέπει να πεθάνω;» Όμως κανένας,
κι ας ήτανε πολλοί κοντά του, δεν εμίλησε,
μονάχα τον χτυπούσανε με πέτρες.
Από πυκνή χιονιά παντούθε χτυπημένος,
1130 πρότεινε τα όπλα του και φυλαγότανε
φέρνοντας την ασπίδα του δεξιά ζερβά.
Μα τίποτα δεν εκατάφερνε. Πλήθος τα βλήματα,
σαΐτες και κοντάρια, σούβλες και μαχαίρια,
από κείνα που σφάζουνε τους ταύρους,
επέφτανε μπροστά στα πόδια του.
Ήτανε τρομερό να βλέπεις τί πηδήματα,
πόσα στριφογυρίσματα έκανε το παλικάρι μας
τις σαϊτιές καθώς αγωνιζόταν ν᾽ αποφύγει.
Μα όπως εκείνοι γύρω του έσφιγγαν τον κύκλο
χωρίς να τον αφήνουνε να πάρει ανάσα,
αφήνει τον βωμό που ακουμπούν τα σφαχτάρια
και μ᾽ ένα πήδημα καθώς του Αχιλλέα
1140 στην Τροία, επάνω τους ορμάει. Κι αυτοί,
όπως τα περιστέρια όταν θα δουν γεράκι,
το ρίχνουν στη φευγάλα. Πλήθος πέφτανε
οι λαβωμένοι κι άλλοι σπρώχνονταν,
ο ένας πάνω στον άλλον, να ξεφύγουνε
απ᾽ τα στενά περάσματα. Κραυγή
μέσα στον ιερό τον τόπο ακούστηκε
και κακοσήμαδη αντιχτύπησε στους βράχους.
Μες στην αστραφτερή του αρματωσιά,
σαν την καλή τη μέρα,
έλαμπε ο κύριός μου, ωσότου κάποιος
μίλησε μέσ᾽ από το άδυτο
με φοβερή, φριχτή φωνή,
δίνοντας θάρρος στους εχθρούς του. Πέφτει τότε
του Αχιλλέα ο γιος, καθώς ένας Δελφιώτης
1150 τονε χτυπάει στο πλευρό με κοφτερό σπαθί.
Αυτός τον σκότωσε, μα τον βοηθήσανε κι άλλοι πολλοί.
Όταν τον είδανε να πέφτει καταγής,
άλλος τονε χτυπάει με σίδερο, άλλος με κοτρόνι,
από κοντά ή από μακριά.
Και τ᾽ όμορφο κορμί αφανίστηκε
από τ᾽ άγρια χτυπήματα. Και νεκρό πια,
καθώς ήταν πεσμένος δίπλα στον βωμό,
τον σύρανε και τον πετάξαν έξω
απ᾽ το ιερό, που είχε γεμίσει με θυμιάματα.
Ευθύς, εμείς, τον πήραμε στα χέρια μας
και σου τον φέρνουμε,
για να τον κλάψεις, γέροντα, να τον μοιρολογήσεις,
1160 να τον τιμήσεις με ταφή.
Νά τί έκανε ο θεός που για τους άλλους ορίζει
τί πρέπει να πράξουνε, και που κρίνει τα δίκαια
των ανθρώπων, νά τί έκανε στον γιο του Αχιλλέα
που πήγε να γυρέψει εξιλέωση. Θυμήθηκε,
σαν άνθρωπος κακός, παλιές φιλονικίες.
Ύστερα, πώς να τονε πεις σοφό;
(Έρχονται οι δούλοι που φέρνουν το λείψανο του Νεοπτόλεμου.)

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΣΚΟΡΠΙΟΣ

ΣΚΟΡΠΙΟΣ

(αστερισμός)

 

Η ιστορία και ο καταστερισμός του Σκορπιού συνδέονται με την προσπάθεια του Γίγαντα και κυνηγού Ωρίωνα να βιάσει όχι την παρθένα ακόλουθο της Άρτεμης Ώπιδα αλλά την ίδια τη θεά. Εκείνη, για να τιμωρήσει τον επίδοξο βιαστή, έστειλε σκορπιό που τον τσίμπησε στη φτέρνα.

 

Ο Ερατοσθένης υποστηρίζει ότι το δάγκωμα του σκορπιού προκλήθηκε από την ίδια τη Γαία, γιατί ο Ωρίωνας απείλησε να εξαφανίσει κάθε θήραμα από προσώπου γης.

 

Οι θεοί καταστέρισαν τον Ωρίωνα τιμώντας την ανδρεία του ως μεγάλου κυνηγού ή επειδή τον ευσπλαχνίσθηκαν για τον θάνατό του από το δάγκωμα του σκορπιού, που κι αυτόν τον τοποθέτησαν σαν αστερισμό στον ουρανό για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στην Άρτεμη. Αυτονόητα ο αστερισμός του Ωρίωνα αποφεύγει εκείνον του Σκορπιού. Μαζί με αυτούς καταστερώθηκε και το σκυλί του Ωρίωνα, η Μαίρα. (Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,7*)

------------------------------

*Αστερισμός του Σκορπιού

 

Οὗτος διὰ τὸ μέγεθος εἰς δύο δωδεκατημόρια διαιρεῖται· καὶ τὸ μὲν ἐπέχουσιν αἱ χηλαί, θάτερον δὲ τὸ σῶμα καὶ τὸ κέντρον. τοῦτον, φασίν, ἐποίησεν Ἂρτεμις ἀναδοθῆναι <ἐκ> τῆς κολώνης τῆς Χίου νήσου, καὶ τὸν Ὠρίωνα πλῆξαι, καὶ οὕτως ἀποθανεῖν, ἐπειδὴ ἐν κυνηγεσίῳ ἀκόσμως αὐτὴν ἐβιάσατο· ὃν Ζεὺς ἐν τοῖς λαμπροῖς ἔθηκε τῶν ἄστρων, ἵν' εἰδῶσιν οἱ ἐπιγινόμενοι ἄνθρωποι τὴν ἰσχύν τε αὐτοῦ καὶ τὴν δύναμιν.

Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,7

Θα μπορούσαμε να είμαστε πολυγαμικοί;

Η σύγχρονη κοινωνία τείνει να αμφισβητεί όλες τις παραδοσιακά αποδεκτές αρχές, που η πλειοψηφία των μελών της αποδέχεται ως φυσιολογικές επιλογές, χωρίς μάλιστα κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Ακόμα και οι βαθύτερα ριζωμένες αντιλήψεις τείνουν πλέον να αποτελούν αντικείμενο βαθύτερου στοχασμού και επαναξιολόγησης. Ο θεσμός της μονογαμίας είναι μία από αυτές. Το κατά πόσο είναι θεμιτό ο καθένας μας να έχει περισσότερο από έναν συντρόφους, αποτελεί σοβαρό ζήτημα συζήτησης της σημερινής εποχής. Οι πολυγαμικές σχέσεις που γίνονται όλο και συχνότερες -είτε με φανερό χαρακτήρα είτε όχι- αποτελούν όμως μια ακόμα μόδα ή είναι η αρχή για μια ευρύτερη μεταστροφή του τρόπου που βλέπουμε το σύγχρονο άνθρωπο;    

Πριν μπορέσουμε να δώσουμε μια σαφή απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στην ιστορική εξέλιξη της μονογαμίας, η οποία θα μας επιτρέψει να εξάγουμε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα. Αρχικά, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι αυξανόμενος αριθμός επιστημονικών ερευνών καταδεικνύουν ότι η μονογαμία εμφανίζεται ως κυρίαρχο κοινωνικό πλαίσιο, μόνο κατά τελευταία περίπου 1000 χρόνια. Εξετάζοντας παράλληλα και τα υπόλοιπα έμβια όντα του πλανήτη μας παρατηρούμε ότι ελάχιστα είδη διατηρούν μονογαμική σχέση, ενώ ακόμα και εκείνα τα οποία αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα, τείνουν να είναι άπιστα κατά περιόδους. Κατά την προϊστορική εποχή, σπάνια η μονογαμία ήταν συνυφασμένη με τα συναισθήματα μεταξύ των συντρόφων, αντιθέτως αναπτυσσόταν κυρίως ως αποτέλεσμα των αναγκών επιβίωσης και εξασφάλισης κυριαρχίας. Με το πέρασμα των αιώνων, ακολουθώντας τις κοινωνικές εξελίξεις και την ανάδειξη της σημασίας της ιδιοκτησίας γης, σχηματίζονται για πρώτη φορά έννοιες, όπως τα κληρονομικά διακαιώματα και περιουσιακά στοιχεία.

Η μεταβίβαση της γης από πατέρα σε γιο μέσω της επικράτησης του πατριαρχικού συστήματος, επέβαλλε νέα δεδομένα στις σχέσεις των ανθρώπων. Οι γυναίκες απέκτησαν τη σημαντικότατη ευθύνη της γέννησης απογόνων που θα κληρονομούσαν την πατρική εξουσία. Η κοινωνική αυτή σύμβαση δημιούργησε γρήγορα μια πραγματικότητα που η απιστία ήταν ένα μια ασυγχώρητη για τη γυναίκα, πράξη, η οποία είχε να διαδραματίσει ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο. Σε αντίθεση με τις γυναίκες, τα δεδομένα δεν ήταν όμοια για τους άνδρες, στους οποίους η κοινωνία σε αρκετές περιόδους της ιστορίας τους επέτρεπε την απιστία και τις εξωσυζυγικές σχέσεις. Μάλιστα σε ορισμένες περιόδους με χαρακτηριστικότερη αυτή της ρωμαϊκής εποχής, ήταν δείγμα κύρους η πολυγαμία για τους άνδρες και ένα ευρύτατα αποδεκτό γεγονός, ακόμα και από τις συζύγους τους. Σπάνια, όχι όμως ανύπαρκτα ιστορικά, είναι τα παραδείγματα κοινωνικών δομών, που η πολυγαμία γίνεται αποδεκτή και για το γυναικείο φύλο, ως αποτέλεσμα του τρόπου ακριβώς που έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν οι συγκεκριμένες κοινωνίες, αλλά και των αναγκών που εμφανίζονται στα πλαίσια λειτουργίας και επιβίωσης τους.

Συχνότατα παρακολουθώντας την περίοδο του Μεσαίωνα, παρακολουθούμε γάμους μεταξύ των ηρώων ως αποτέλεσμα πραγματικών, αγνών συναισθημάτων μεταξύ τους. Ίσως να υπήρξαν και μερικές τέτοιες περιπτώσεις, όμως τα πραγματικά κίνητρα των γάμων για εκείνη την περίοδο είναι αρκετά διαφορετικά από ότι θα πιστεύαμε. Η πλειοψηφία τους, γίνονταν με αποκλειστικό στόχο την επίτευξη οικονομικών επιδιώξεων, βασιζόμενων σε νομικές και συμβολαιογραφικές συμβάσεις. Το γεγονός αυτό, τείνει να μας δημιουργεί όλο και μικρότερη έκπληξη σήμερα, καθότι σε μεγάλο βαθμό παρατηρούνται τα ίδια δεδομένα και στη σύγχρονη κοινωνία. Είναι εξαιρετικά συχνό το φαινόμενο άτομα να παντρεύονται ή να επισημοποιούν σχέσεις μετά από πιέσεις διαφόρων ειδών που δέχονται από τους κοινωνικούς αλλά και τους κρατικούς θεσμούς.

Η πίεση των συγγενών, το κοινωνικό άγχος και η γραφειοκρατία, οδηγούν σε πολλές περιπτώσεις σε μια διαδικασία συμβιβασμού, τον οποίο υπό άλλες συνθήκες ίσως δεν επέλεγαν. Ταυτόχρονα, όμως παρατηρούνται και μερικά νέα κοινωνικά στοιχεία. Για παράδειγμα, η συναινετικά μη μονογαμική σχέση αποτελεί μια πραγματικότητα που πλέον κερδίζει αρκετό έδαφος στις σύγχρονες σχέσεις, ιδιαίτερα στο εξωτερικό, όπου μάλιστα εμφανίζεται και με ιδιαίτερα οργανωμένο χαρακτήρα. Αυτή είναι η προφανής πλευρά της πολυγαμίας. Ακόμα πιο συνηθισμένη είναι η παράνομη εκδοχή της, αυτή που έχουμε στο μυαλό συνυφασμένη, με την έννοια της απιστίας και της εξωσυζυγικής σχέσης, στην οποία συμμετέχουν, χωρίς ουσιαστική διαφοροποίηση, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες. Μια πολυγαμική σχέση, η οποία καταδικάζεται σήμερα ηθικά και κοινωνικά, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αφύσικη, όπως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί τέτοια, μια αγνή και αυθόρμητη μονογαμική σχέση.

Πιθανότατα η μονογαμία, ως ευρύτερα αποδεκτή κοινωνική σύμβαση θα συνεχίσει να έχει κυρίαρχο ρόλο, έναντι των πολυγαμικών συμβάσεων, οι οποίες σε κάθε περίπτωση θα εξακολουθήσουν να αποκτούν ευρύτερα επίπεδα αποδοχής, είτε δημόσιας είτε ιδιωτικής. Η ισορροπία αυτή ενδέχεται να διαταραχθεί μόνο εφόσον η τεχνολογία συμβάλει στην ολική αποδέσμευση της τεκνοποιίας από τη σεξουαλική πράξη και την κύηση. Μέχρι τότε τα δεδομένα, θα παραμείνουν λίγο πολύ ως έχουν, με το καθένα από μας να είναι σε θέση, να επιλέξει αυτό που πραγματικά θεωρεί ότι του ταιριάζει και ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες του, αποδεχόμενος παράλληλα τις συνέπειες της επιλογής του.

Μη φοβάσαι να είσαι καλά

Κι ας μη στο έχουν μάθει. Κι ας ήταν από νωρίς βροχή η ανατροφοδότηση από ανθρώπους που και αυτούς κάποιος τους φόβισε να το διεκδικήσουν κι έμειναν να στέκουν πιστοί, σκυφτοί στο δεν αξίζω να είμαι καλά.

Υπήρξαν φορές που παραδέχτηκες μέσα σου πως ενώ εσύ επέμενες ότι «δεν είσαι καλά», τα δεδομένα στην πραγματική τους διάσταση να αποδείκνυαν πως πρόκειται πράγματι για μια όμορφη ημέρα ή άνθρωποι που να σε πλησίασαν, δίνοντας σου το χέρι για να νιώσεις καλά κι όμως εσύ τους το άφησες γιατί «πως γίνεται να είμαι καλά»;

Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεωρία και κατ’ επέκταση ο Γνωσιακός Τρόπος Αντίληψης είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τέτοιου τύπου αυτόματες σκέψεις, οι οποίες στις πλείστες περιπτώσεις είναι αρνητικές. Κατά τους Beck και Ellis, δεν είναι η κατάσταση αυτή κάθε αυτή στην οποία βρίσκεται ένα άτομο που από μόνη της καθορίζει το τι αισθάνεται, αλλά μάλλον ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύει ή νοηματοδοτεί αυτή την κατάσταση.

Και κάπως έτσι, οι άνθρωποι οδηγούμαστε στην επιλογή σχέσεων εργασιακών, φιλικών, προσωπικών που θα μας πληγώσουν. Σχεδόν θέλουμε να μας απογοητεύσουν και να τις απογοητεύσουμε, γιατί δεν είναι εύκολο να ξεφύγουμε από την τάση μας να επιβεβαιώνεται η γνωσία, το μοτίβο που ο εγκέφαλος έμαθε να παπαγαλίζει: «δεν είμαι καλά, δεν αξίζω να είμαι καλά και πάντα εδώ θα καταλήγω».

Κι όμως, υπάρχει και η αντίπερα όχθη

Υπάρχει και ο αντίλαλος. Οι γονείς μας, όσοι άνθρωποι βρέθηκαν από νωρίς στη ζωή μας, αλλά και τόσοι άλλοι που συνεχίζουν να βουλιάζουν μαζί μ' εμάς σε έναν απόλυτο πεσιμισμό, σε γνωσιακά λάθη, όπως τη διπολική σκέψη, την υπεργενίκευση, το νοητικό φίλτρο κά, πιθανόν ακόμη να στέκονται στην από δω μεριά. Όμως, εμείς μπορούμε να διασχίσουμε με επίγνωση την όχθη και να πάμε να κάτσουμε αλλού.

 

Δεν είναι ούτε ροζ φιλοσοφία, ούτε αποφυγή πραγματικότητας. Τα πράγματα είναι πιο απλά από όσο νομίζουμε. Και τα βιώματα δεν είναι ποτέ μόνο αρνητικά. Είναι θέμα φυσιολογίας του εγκεφάλου, είναι ζήτημα νευροδιαβιβαστών που στο κάτω-κάτω δικοί μας είναι. Ας το καταλάβουμε κάποτε.

Γιατί να μην αρχίσουν να επαναπρογραμματίζονται προς μία κατεύθυνση «αξίζω να είμαι και καλά»; Όπως άλλωστε έχει αποδείξει η μακρά έρευνα, όλα θέμα εξάσκησης εγκεφάλου είναι. To συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό σύστημα έχει φανεί μέσω ερευνών πως επηρεάζουν άμεσα τη συμπεριφορά, τη σκέψη, το σώμα και τις αισθήσεις μας.

Ας μην καταλήγουμε σε απόλυτες σκέψεις του τύπου «άσπρο-μαύρο», «όλα ή τίποτα». Ας έχουμε κατά νου ότι υπάρχουν πάρα πολλά άλλα μεταξύ αυτών. Ένα γεγονός με έντονα αρνητικά στοιχεία δεν ωφελεί να αντιμετωπίζεται σαν κάτι απόλυτα αναμενόμενο, ούτε ωφελεί η επικέντρωση σε μια μόνο πλευρά (συνήθως αρνητική) μιας κατάστασης και στο χαρακτηρισμό αυτής με μόνη βάση την αρνητική πτυχή. Αντιθέτως, αξίζει πάντοτε να συνεξετάζονται και οι λοιπές παράμετροι.

Θέλει συνεχή παρατήρηση του από μικρής ηλικίας προγραμματισμού που βρίσκεται βαθιά μέσα μας, αλλά και των ενήλικων στροφών που εμείς μπορούμε να πάρουμε.

Η ζωή είναι ροή. Μέσα εκεί κυλούν πάντα αντίθετες δυνάμεις, χρώματα παντός είδους.

Η αναδόμηση των πεποιθήσεων και των σχημάτων που έχουν ριζωθεί στο μυαλό είναι το κλειδί που θα ανοίγει άλλη μία πόρτα προς τα εμπρός του μυστηρίου. Ας το δούμε καθαρά πως είναι και δική μας ευκαιρία και ευθύνη να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλο που άλλοι μας ρύθμισαν. Γιατί αξίζουμε να είμαστε και καλά. Και γιατί ό,τι προχώρησε αυτό τον κόσμο είναι ακριβώς γι’ αυτό το λόγο: επειδή νιώσαμε πως δεν είμαστε καλά και προσπαθήσαμε να γίνουμε.

Η ανηθικότης είναι αποκλειστικόν προϊόν των βλακών

Τα άνθη της βλακείας δεν είναι μόνο οι εμφανείς ανοησίες, γκάφες, λάθη και αρλούμπες, αυτά είναι η ορατή και αναμενόμενη πλευρά· τα σοβαρά, όπως συμβαίνει πάντα, είναι τα κρυφά, τα ύπουλα και δηλητηριώδη.

Η ατιμία του βλάκα είναι δεδομένη- πίσω από τη μνησικακία, την κακοήθεια, τον φθόνο, τη συκοφαντία, τη ρουφιανιά, την εμπάθεια, τη χυδαιότητα, τη χολή, την κολακεία, τη δουλικότητα, την έπαρση, τη μικροπρέπεια κρύβεται πάντα ένα μεγάλο κουσούρι· αν δεν είναι κάτι εμφανές σωματικό ή ψυχικό, τότε πρόκειται ασφαλώς για την ηλιθιότητα που μετέρχεται τα μόνα μέσα που διαθέτει.

Αν γυρίσουμε το μέσα έξω του παλιάνθρωπου, κατά πάσα πιθανότητα θα βρούμε κρυμμένο έναν άξεστο ηλίθιο: «η ανηθικότης είναι αποκλειστικόν προϊόν των βλακών».

Γι’ αυτό, όταν λένε «να φοβάσαι τον βλάκα άνθρωπο» δεν εννοούν μόνο τις ανοησίες του, που δεν είναι πάντα για φόβο, αλλά επειδή είναι τόσο μοχθηρός και ιδιοτελής που μπορεί «να σου κάψει το σπίτι για να τηγανίσει δυο αβγά».

Μόνο ακίνητος γλιτώνεις απ’ τα φίδια.

Είναι γνωστό ότι τη φήμη και την επιτυχία ακολουθεί η συκοφαντία- έτοιμοι είναι οι άλλοι, στημένη την έχουν να ρίξουν το δηλητήριο, να πάρουν το κεφάλι που ξεχώρισε, να αφήσουν αισχρά υπονοούμενα- «η ανθρώπινη φύση μισεί καθετί που υπερέχει» (Θουκυδίδης).

Για το φθονερό ζωντόβολο η συκοφαντία είναι ακατανίκητη έξη- προσφέρει μια αυταπάτη μεγάλης ανακούφισης, καθώς του δίνει την ψευδαίσθηση ότι έτσι εξισώνεται με αυτόν που βρίζει: «ο φθόνος είναι συντετριμμένος θαυμασμός» (Κίρκεγκορ).

Κατά κανόνα οι βλάκες και οι ελλειμματικοί λυσσάνε και βγάζουν αφρούς ιδίως γι’ αυτό που τραβάνε προσωπικό ζόρι, που τρώει τα δικά τους σωθικά: ο πολιτικός θάβει τον πολιτικό, ο συγγραφέας κακολογεί τον συγγραφέα, ο πρώην εραστής τον νυν και οι εξ επαγγέλματος παντογνώστες δημοσιογράφοι δεν αφήνουν κανέναν ακουσκουσούρευτο.

Πίσω από κάθε δηλητηριώδη επίθεση και αισχρό υπονοούμενο κραυγάζει το πληγωμένο εγώ του ανεπαρκούς ηλίθιου: «Μπορώ να συγχωρήσω τα πάντα, εκτός από το να είσαι αυτό που είσαι – εκτός από το να μην είμαι αυτό που είσαι εσύ» (Σέλερ)

Αναβάλουμε την ζωή μας περιμένοντας

Οι άνθρωποι δεν είμαστε ποτέ ευχαριστημένοι μ’ αυτό που έχουμε… Κι όλο προσπαθούμε να αποκτήσουμε κάτι περισσότερο… Μέχρι τότε, μέχρι να νοιώσουμε “πλήρεις” περιμένουμε… Τι περιμένουμε; Να έχουμε περισσότερα χρήματα, περισσότερο χρόνο, περισσότερη εμπειρία, περισσότερη ευτυχία… Αναβάλουμε την ζωή μας περιμένοντας…

Όμως η ζωή δεν μπορεί να περιμένει εμάς. Η ζωή προχωράει εμπρός… Ακάθεκτη, ασταμάτητη, συνεπής στο βιολογικό της ρολόι, συνεχίζει… Η ζωή προχωράει εμπρός… Η ζωή δεν κάνει στάσεις, δεν δίνει παρατάσεις, δεν κάθεται… Ο χρόνος της ζωής μας προχωράει – αν θα πάμε μαζί του είναι δική μας υπόθεση… Η δική μας ευκαιρία να ζήσουμε!

Ας μην αναβάλουμε λοιπόν, για αύριο, αυτό που μπορούμε να κάνουμε σήμερα. Ας ζήσουμε σήμερα, την κάθε μέρα, ας αδράξουμε το μεδούλι της, ας βαδίζουμε “στα χνάρια των χαμένων ποιητών”… Ας βρούμε το νόημα, ο καθένας το δικό του νόημα, τα δικά μας νοήματα, με όσα και όσους συνδεόμαστε, τις σχέσεις μας, την εργασία, τους φίλους, ένα νόημα για την πολύτιμη ρουτίνα της καθημερινότητας μας…

Διαφορετικά η ζωή είναι σαν να μπαίνει σε μία παρένθεση… Μία παρένθεση και μέσα της τρεις τελείες(…). Αναμονή…

Η ζωή μας σε τρεις τελείες: Τίποτα δεν ξεκινάει και τίποτα δεν τελειώνει, γι’ αυτό ποτέ δεν είμαστε ευχαριστημένοι, δεν καταφέρνουμε να νοιώσουμε επαρκείς, δεν μπορούμε να ευχαριστηθούμε τα πράγματα, τους ανθρώπους , την φύση… Αναμένουμε την πληρότητα, τη βελτίωση, “κάτι καλύτερο”, “ κάτι περισσότερο”, με κίνδυνο αυτό να μην έρθει ποτέ… Ανηδονία, έλλειψη ευχαρίστησης, προπομπός μίας ζωής μέσα στην κατά-θλίψη…

Η ζωή μας, η ζωή όλων μας, είναι μία και μοναδική. Το παρόν σημείωμα είναι ένα προσκλητήριο για να τη ζήσουμε, χωρίς εκπτώσεις, χωρίς ναι μεν…, χωρίς φόβο αλλά με πάθος… Ένα προσκλητήριο να μην την θυσιάσουμε στο βωμό του lifestyle, στις επιταγές ενός “ανήθικου” καταναλωτισμού, οπού τίποτα δεν είναι αρκετό, πάντα πρέπει να έχουμε  κι άλλο, πιο πολύ, πιο καλό… για να νοιώσουμε καλά, καλύτερα, άριστα.

Μην περιμένετε. Η ζωή είναι άριστη από μόνη της. Αρκεί να την σφυχταγκαλιάσουμε και να ζήσουμε το κάθε λεπτό! Ζήστε το κάθε λεπτό, την κάθε ώρα, την κάθε μέρα: Ζήστε με πάθος για την ίδια την ζωή!

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΒΑΣΑΝΑ

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αντιμετωπίσετε τα βάσανα: Κρατήστε τα για τον εαυτό σας, αποδράστε, δώστε τα σε κάποιον άλλο, τερματίστε τα ο ίδιος ή μετατρέψτε τα σε κάτι χρήσιμο.
Ας κοιτάξουμε το καθένα με τη σειρά, μαζί με περιπτωσιολογικές μελέτες.

ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ.

Μια δημοφιλής (όχι όμως ιδανική) στρατηγική είναι να κρατάτε τα βάσανά σας για τον εαυτό σας – να “υποφέρετε σιωπηρά”. Μπορεί να έχετε διδαχθεί ότι αυτό είναι κατά κάποιο τρόπο ευγενές, αλλά είναι για την ακρίβεια περιττό.
Σας στερεί άσκοπα, την ευχαρίστηση και το αίσθημα πληρότητας. Ή ίσως πιστεύετε ότι τα βάσανά σας είναι μια αναγκαία ετοιμασία για την ευτυχία σας στον επόμενο κόσμο. Ή ίσως τρέφετε λανθασμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό σας, εμφυτευμένες από άλλους, που εμποδίζουν τον πραγματικό εαυτό σας να ευημερήσει.
Οι πεποιθήσεις δεν καθορίζονται από τα γονίδια· αποκτούνται από πολιτισμική μεταβίβαση. Μια πεποίθηση που σας προκαλεί λύπη μπορεί να αντικατασταθεί από μια που σας προκαλεί χαρά, αλλά η αλλαγή εξαρτάται από εσάς. Εναλλακτικές πεποιθήσεις όλων των ειδών είναι διαθέσιμες· ο κόσμος βρίθει από αυτές. Αλλά εξαρτάται από εσάς να βρείτε πεποιθήσεις που είναι ωφέλιμες για εσάς, αντί για βλαβερές. Και ενώ τα βάσανα μπορούν να είναι ένα είδος εκπαίδευσης κατά καιρούς (όπως και οτιδήποτε άλλο στη ζωή), από τη στιγμή που έχετε μάθει το μάθημά τους είστε ελεύθεροι να αποφοιτήσετε – και σας αξίζει αυτό.

Το ηθικό δίδαγμα: Το να κρατάς τα βάσανα για τον εαυτό σου, όσο ευγενές και αν είναι, δεν είναι η απάντηση.
Το να ξεριζώσεις τις αιτίες τους, όσο καιρό κι αν πάρει, είναι η καλύτερη προσέγγιση.

ΑΠΟΔΡΑΣΗ.

Αυτό ακούγεται δελεαστικό και, επίσης, έχει έναν ηρωικό απόηχο. Δεν είναι σύμπτωση που το θέμα της απόδρασης είναι πάντα δημοφιλές στο Χόλιγουντ. Το κοινό λατρεύει τις ταινίες με αποδράσεις, προφανώς γιατί πολλοί άνθρωποι ταυτίζονται με αυτές.

Το είδος των βασάνων για το οποίο μιλάμε, όμως, δεν παράγεται από τον πόνο της φυσικής αιχμαλωσίας σε αυστηρά περιβάλλοντα, αλλά, αντίθετα, από συνηθισμένες καταστάσεις της ζωής, από τις οποίες οι άνθρωποι μη ηθελημένα, ασυνείδητα ή χωρίς να παραστρατίσουν δημιουργούν τις δικές τους φυλακές και έπειτα προσπαθούν να αποδράσουν.
Αυτοί που είναι υπεύθυνοι για τα βάσανά τους δεν μπορούν να τους ξεφύγουν παρά μόνο αντιμετωπίζοντάς τα, κατανοώντας τις πραγματικές αιτίες τους και απομακρύνοντάς τες. Οι προσπάθειες να ξεφύγουν από τα αυτο-προκαλούμενα βάσανα όχι μόνο αποτυγχάνουν, αλλά συχνά χειροτερεύουν τα βάσανα.
Το “πολέμα ή φεύγα” είναι ένα από τα αρχαιότερα βιολογικά ένστικτα στους ανθρώπους, αποτυπωμένο στα πιο πρωτόγονα τμήματα του εγκεφάλου μας και δίχως αμφιβολία αντικατοπτρίζεται στην ψυχή. Τα βάσανα είναι ένα είδος απειλής για την ευημερία ενός ανθρώπου, και έτσι υπάρχει μια φυσική τάση να τα πολεμήσει ή να τους ξεφύγει.
Αλλά όταν τα βάσανα είναι αυτο-προκαλούμενα, δεν μπορούμε να τα πολεμήσουμε παρά μόνο με το να τα αντιμετωπίσουμε, δεν μπορούμε να τους ξεφύγουμε καθόλου. Αν υποφέρετε και κάποιος σας προσφέρει ένα δωρεάν ταξίδι κάπου στον κόσμο ή και στον γαλαξία αν αυτό έχει σημασία, θα το παίρνατε; Μπορεί να το κάνατε για να σας αποσπάσει την προσοχή ή για προσωρινή απόδραση, αλλά γνωρίζετε πάρα πολύ καλά ότι τα βάσανά σας θα σας ακολουθούσαν όπου κι αν πηγαίνατε, τόσο σίγουρα όσο και η σκιά σας.
Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι θα προσπαθήσουν φυσιολογικά να αποδράσουν – μέσα από το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τις σχέσεις, τις θρησκείες – με οποιοδήποτε μέσο νομίζουν ότι τους απομακρύνει από τους εαυτούς τους, παρεμβάλλοντας το χρόνο ή το χώρο ή αλλαγμένες καταστάσεις συνείδησης μεταξύ αυτών και των βασάνων τους.
Όμως η απόδραση είναι μόνο προσωρινή.
Οι άνθρωποι που θέλουν να ζήσουν και όχι να υποφέρουν πρέπει να βρουν ένα τρόπο να αντιμετωπίσουν και να νικήσουν τα βάσανά τους.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΑΣ.

Μια άλλη πολύ κοινή στρατηγική είναι να προσπαθήσετε να μεταφέρετε τα βάσανά σας σε κάποιον άλλο. Βραχυπρόθεσμα, αυτό μοιάζει με το ανθρώπινο ισοδύναμο της σειράς υπαιτιότητας σε μια φάρμα:
Το αφεντικό σάς βάζει τις φωνές· εσείς φωνάζετε στο παιδί σας· το παιδί σας κλοτσάει το σκύλο.
Δυστυχώς, τα βάσανα δεν είναι σαν το ποδόσφαιρο: Δεν μπορείς να τα “κάνεις πάσα” σε κάποιον άλλον και επομένως να μην σου ανήκουν πια. Αν προσπαθήσετε, θα δείτε ότι έχει ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Δηλαδή, δεν μπορείτε να ξεφορτωθείτε τα βάσανα με το να τα μεταφέρετε σε άλλους. Αυτό απλώς αυξάνει την παρουσία τους στον κόσμο. Οι άνθρωποι που ψάχνουν άλλους απλώς για να τους κάνουν συνένοχους στα βάσανά τους στην πραγματικότητα υποφέρουν διπλά: Πρώτον, από αυτό που πρωτίστως τους ενοχλεί και, δεύτερον, από την αυταπάτη ότι κάνοντας τους άλλους συνένοχους θα ελαφρύνουν τα δικά τους προβλήματα.

ΒΑΛΤΕ ΤΕΛΟΣ ΣΤΑ ΒΑΣΑΝΑ ΣΑΣ ΕΝΤΟΣ ΣΑΣ.

Αν υποφέρετε από μια ασθένεια, αυτή η ασθένεια είναι μέσα στο κορμί σας και πρέπει να γιατρευτεί εκεί.
Γιατί θα έπρεπε η δυσαρέσκεια να είναι τόσο διαφορετική;
Αλλά φαίνεται ότι είναι πολύ πιο δύσκολο για τους ανθρώπους να “κατέχουν” τη δυσαρέσκειά τους, γιατί πρέπει να δεχθούν την υπευθυνότητα για ό,τι σκέφτονται, προκειμένου να εξαλείψουν τη δυσαρέσκεια από μέσα τους.
Είναι πολύ ευκολότερο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, να κατηγορείτε τους άλλους: “Αυτός με κάνει δυστυχισμένη” ή “Αυτή δεν με εκτιμά” ή “Η κοινωνία μου φέρεται άδικα”.
Είναι πολύ δυσκολότερο να παραδεχθείτε ότι μερικές από τις πεποιθήσεις ή τις προσδοκίες σας δουλεύουν ενάντια στα καλύτερα συμφέροντά σας και ακόμη δυσκολότερο να αποφασίσετε τι να κάνετε ώστε να το αντιμετωπίσετε.
Μακροπρόθεσμα όμως, ο μόνος τρόπος να σταματήσετε τα βάσανά σας είναι να τα αποκηρύξετε. Αλλά για να το κάνετε αυτό, πρέπει να παραδεχθείτε ότι σας ανήκουν, πρώτα από όλα.

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: Η αυτάρκεια

Θεωρούμε ότι η αυτάρκεια είναι μέγιστο αγαθό, όχι για να χρησιμοποιούμε πάντοτε τα λίγα, αλλά για να μπορούμε, όταν δεν έχουμε πολλά, να αρκούμαστε στα λίγα, πιστεύοντας στ’ αλήθεια ότι την πολυτέλεια την απολαμβάνουν ηδονικότερα εκείνοι που την έχουν μικρότερη ανάγκη και ότι κάθε τι φυσικό το αποκτούμε εύκολα, ενώ το μάταιο δύσκολα.

Γιατί, όταν έχει εξαλειφθεί ο πόνος της έλλειψης, η λιτή τροφή προσφέρει ίση ηδονή με τα πλούσια γεύματα· και το ψωμί και το νερό φέρνουν υπέρτατη ηδονή, όταν προσφερθούν σε κάποιον που τα χρειάζεται.

Το να συνηθίζει, λοιπόν, κανείς στην απλή κι όχι στην πολυτελή διατροφή και βελτιώνει την υγεία και καθιστά τον άνθρωπο ακούραστο στις υποχρεώσεις της καθημερινής ζωής· και όταν πότε πότε προσερχόμαστε σε πολυτελή γεύματα, μας προδιαθέτει καλύτερα γι’ αυτά· και, επίσης, μας προετοιμάζει να αντιμετωπίζουμε χωρίς φόβο τις μεταστροφές της τύχης.

Όταν, λοιπόν, λέμε ότι η ηδονή είναι ο σκοπός της ζωής, δεν εννοούμε τις ηδονές των εκλύτων ούτε τις ηδονές που βρίσκονται στην αισθητηριακή απόλαυση, όπως νομίζουν κάποιοι που, επειδή μας αγνοούν, διαφωνούν μαζί μας ή που παρερμηνεύουν τις απόψεις μας· εννοούμε την απουσία σωματικού πόνου και ψυχικής ταραχής. Γιατί τη ζωή δεν την κάνουν ευχάριστη ούτε οι συνεχείς οινοποσίες και οι διασκεδάσεις ούτε η απόλαυση αγοριών και κοριτσιών ούτε ψαριών και όσων άλλων περιλαμβάνει ένα πολυτελές τραπέζι, αλλά ο νηφάλιος στοχασμός, ο οποίος αναζητεί τις αιτίες κάθε προτίμησης και κάθε αποστροφής και απομακρύνει τις δοξασίες που προκαλούν μεγάλη σύγχυση στην ψυχή.

Εγκέφαλος και πραγματικότητες

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελεί την πλέον περίπλοκη δομή στον πλανήτη βρίσκεται σε συνεχή λειτουργία και δεν σταματά ποτέ κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια νευρώνες και 60 τρισεκατομμύρια συνάψεις, φτάνοντας σε αριθμό τα αστέρια του γαλαξία μας. Ένα κομμάτι εγκεφάλου μεγέθους κόκκου άμμου περιέχει 100.000 νευρώνες και 1 δισεκατομμύριο συνάψεις!

Η κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου είναι καθοριστικής σημασίας για τη μελέτη της επίδρασης του συναισθήματος (και των σφαλμάτων που προκύπτουν από αυτό) στις γενικότερες προσωπικές και κοινωνικές συμπεριφορές.

Πώς λαμβάνει λοιπόν αποφάσεις το «μαύρο κουτί» του εγκεφάλου;

Ποιος είναι ο ρόλος των στερεοτύπων (stereotypes), των συναισθημάτων (emotions), των φημών (rumors), του θορύβου (noise) στις επιχειρηματικές, επενδυτικές και πολιτικές αποφάσεις; Πώς και γιατι δημιουργούνται οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις και οι φούσκες;

Στα ερωτήματα αυτά απαντά ο νέος κλάδος της χρηματοοικονομικής που ονομάζεται Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική (Behavioral Finance) και πιο συγκεκριμένα το γνωστικό πεδίο της Νευροχρηματοοικονομικής (Neurofinance).

Αν θεωρήσουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο σαν ένα μαύρο κουτί (black box) που λαμβάνει πληροφορίες και δεδομένα επεξεργασμένα ή μη (inputs), τότε θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, αλλά πολύ βασικό υπολογιστή με σχετικά περιορισμένες υπολογιστικές ικανότητες και αμφισβητούμενη ικανότητα ουσιαστικής μάθησης μέσα στον χρόνο.

Λόγω των γνωστικών μας περιορισμών, ψυχολόγοι και νευροεπιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο εγκέφαλος επιλέγει συγκεκριμένα τμήματα δεδομένων και πληροφοριών, πολύ συχνά υποσυνείδητα, με αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας αποτελέσματα (outputs).

Η μεροληπτική χρήση των φιλτραρισμένων ή μη δεδομένων, σε συνδυασμό με την επίδραση των συναισθημάτων καν των ευριστικών κανόνων (εμπειρικών κανόνων για τη λήψη γρήγορων αποφάσεων), οδηγεί πολύ συχνά σε λανθασμένες κ μη ορθολογικές αποφάσεις.

Αυτό το πρόβλημα εντείνεται σημαντικά όταν οι αποφάσεις είναι πιο περίπλοκες και υπάρχει αυξημένη αβεβαιότητα, και ιδιαίτερα όταν υπάρχουν ακραίες καταστάσεις στις αγορές (extreme market conditions), όπως αυτή που βιώνει σήμερα η ελληνική κοινωνία.

Φήμες, στερεότυπα, συναισθήματα, αλλά και κάθε είδους συμφέροντα επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων μας. Ο εγκέφαλος πολύ συχνά καλείται να αντιμετωπίσει νέες γνώσεις και πληροφορίες, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τις υπάρχουσες γνώσεις και τις παγιωμένες πεποιθήσεις του, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μία δυσάρεστη κατάσταση, η οποία είναι γνωστή στην ψυχολογία ως «γνωστική ασυμφωνία» (cognitive dissonance).

Η θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας εισήχθη από τον κοινωνικό ψυχολόγο Leon Festinger (1956-57) και μπορεί να αποδοθεί ως μία «δικλείδα ψυχολογικής προστασίας» του ατόμου για να μην αποδεχθεί τα παρελθόντα σφάλματα του. Η συμπεριφορική προσέγγιση μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες αποφάσεις, καθώς τα άτομα τείνουν να προσαρμόζουν, να απορρίπτουν ή ακόμη και να αγνοούν νέες πληροφορίες και γνώσεις με σκοπό να διατηρήσουν την ψυχολογική τους σταθερότητα και ηρεμία, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σημαντικά προσωπικά η κοινωνικά θέματα.

Μα δεν υπάρχουν τίγρεις εδώ

Συνηθίζουμε να λέμε ότι το κλειδί για όλα είναι το “κάνω” ώστε να “έχω” και , στη συνέχεια, για να “είμαι”. “Κάνουμε” για να “έχουμε” πράγματα που μας επιτρέπουν με τη σειρά τους να “είμαστε” αναγνωρίσιμοι, τιμημένοι και ευτυχισμένοι. Θεωρώ πως το σχήμα αυτό είναι νοσηρό και ίσως το ανατρέψουμε. Όταν κάποιος, κατ’ αρχάς επιδιώκει να “είναι”, το “κάνω” συμμορφώνεται με αυτό το “είναι” και έτσι οδηγείται στο “έχει”. Μόνο όταν κάποιος είναι ισορροπημένος, γνήσιος, ακέραιος και συμπονετικός, οι πράξεις του θα είναι τόσο ποιοτικά διαφορετικές, ώστε θα δημιουργηθούν νέες πραγματικότητες. Το επίπεδο συναίσθησής μας είναι εκείνο που καθορίζει το επίπεδο του είναι μας.
Η κοινή συνείδηση βρίσκεται στο επίπεδο του λογικού, γι’ αυτό κάνουμε ό,τι είναι λογικό να γίνει και έχουμε ό,τι είναι λογικό ν’ αποκτήσουμε. Όταν ανεβαίνουμε στο άλλο επίπεδο συνείδησης, κάνουμε ό,τι κάνουμε, όχι επειδή έχουμε κάποιο λόγο, αλλά επειδή αυτό επιλέγουμε και έτσι αποκτούμε κάτι που από τη μια πλευρά είναι ασυνήθιστο και από την άλλη απρόσμενο.

Όταν προσπαθούμε να λειτουργούμε με βάση όχι τα συναισθήματά μας αλλά τις επιλογές μας, μόνο τότε λειτουργούμε πραγματικά ελεύθερα.

Πολλές φορές θεωρούμε άνετη την απλή παραίτηση, γι’ αυτό και τα τείχη του νου μας είναι πιο συμπαγή από τα πέτρινα, αφού έχουν την ικανότητα να μας εμποδίζουν να σκεφτούμε έστω και την δυνατότητα ύπαρξης μιας άλλης πραγματικότητας, διαφορετικής από εκείνη που ξέρουμε.

Όταν στη ζωή μας συμβαίνει κάτι που δεν μας αρέσει, όπως η απουσία αναγνώρισης ή ευγνωμοσύνης ή όταν συναντούμε κάποιον που αρνείται να συνεργαστεί μαζί μας, απορρίπτουμε αμέσως ετούτο το πρόσωπο ή την κατάσταση. Πρόκειται για κάτι λογικό και φυσιολογικό, κι εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα: επιλέγουμε με την καρδιά και δικαιολογούμε με την λογική, κι αυτό που θα αποφασίσουμε τελικά να νιώσουμε θα αποκλειστεί αμέσως από ένα απόλυτα λογικό επιχείρημα.

Ο κόσμος που μας φαίνεται λογικός δεν είναι εκείνος της λογικής, αλλά ο κόσμος των αυτοματισμών. οπότε, είναι λογικό να ταραζόμαστε και να θυμώνουμε όταν υπάρχουν γύρω μας ερεθίσματα που μας προκαλούν δυσφορία. Ο κόσμος της λογικής μας φαίνεται τόσο ακαταμάχητα σωστός, ώστε γαντζωνόμαστε πάνω του σαν να μην υπάρχει καμία άλλη επιλογή. Γι’ αυτό όταν παρατηρούμε τον εαυτό μας, βρίσκουμε αιτίες, αποδείξεις και δικαιολογίες που ενισχύουν την ιδέα ότι εμείς έχουμε δίκιο και οι άλλοι άδικο.

Στον κόσμο των Σούφι υπάρχει ο Νασρεντίν Χότζας, ένας άνθρωπος σοφός και συνάμα εκκεντρικός.

Κάποτε, ο Νασρεντίν σκόρπιζε ψίχουλα γύρω του, όταν ένας γείτονας τον πλησίασε και τον ρώτησε:

“Τι κάνεις εκεί Νασρεντίν;”
“Προσπαθώ να κρατήσω τις τίγρεις μακριά”, αποκρίθηκε ο Νασρεντίν.
“Μα δεν υπάρχουν τίγρεις εδώ”, είπε σαστισμένος ο γείτονας.
“Το οποίο αποδεικνύει πόσο αποτελεσματική είναι η μέθοδος μου, δεν νομίζεις;”, αντιγύρισε ο Νασρεντίν.

Ερευνητές δημιούργησαν βιολογικά ρομπότ

Ερευνητές στις ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι δημιούργησαν μικροσκοπικές ζωντανές μηχανές, ένα είδος βιολογικού ρομπότ που μπορεί να προγραμματιστεί για να κάνει διάφορες εργασίες, από το να μεταφέρει φάρμακα μέσα στο σώμα μέχρι να καθαρίζει τοξικά απόβλητα στο περιβάλλον.

Οι τεχνητοί βιολογικοί οργανισμοί (οι οποίοι ονομάστηκαν xenobots) δημιουργήθηκαν από ζωντανά κύτταρα που ελήφθησαν από έμβρυα βατράχων, σχεδιάστηκαν σε υπερυπολογιστή και στη συνέχεια συναρμολογήθηκαν σε τελείως νέες μορφές ζωής μήκους μερικών χιλιοστών. Μπορούν να κινηθούν μόνα τους προς ένα στόχο και να αυτοθεραπευθούν μετά από ένα κόψιμο.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή ρομποτικής Τζόσουα Μπόνγκαρντ του Τμήματος Επιστήμης των Υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Βερμόντ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS). «Πρόκειται για καινοτόμες έμβιες μηχανές. Δεν είναι ούτε παραδοσιακά ρομπότ, ούτε οποιοδήποτε γνωστό είδος ζώου. Είναι μια νέα κατηγορία δημιουργήματος: ένας ζωντανός προγραμματιζόμενος οργανισμός», δήλωσε ο Μπόνγκαρντ.

«Μπορούμε να φανταστούμε διάφορες χρήσιμες εφαρμογές αυτών των έμβιων ρομπότ, τις οποίες άλλες μηχανές δεν μπορούν να κάνουν, όπως αποστολές σε περιβάλλοντα μολυσμένα με ραδιενέργεια, συλλογή μικροπλαστικών από τους ωκεανούς ή εργασία καθαρισμού του εσωτερικού των αρτηριών από την αθηρωματική πλάκα», δήλωσε ο Μάικλ Λέβιν, διευθυντής του Κέντρου Αναγεννητικής και Αναπτυξιακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Ταφτς όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί μερικοί τεχνητοί οργανισμοί, όμως τώρα για πρώτη φορά, σύμφωνα με τους ερευνητές, «σχεδιάστηκαν τελείως βιολογικές μηχανές από το μηδέν». Ένας ειδικός εξελικτικός αλγόριθμος τεχνητής νοημοσύνης βοήθησε να δημιουργηθούν και να δοκιμαστούν χιλιάδες υποψήφια προσχέδια για νέες μορφές ζωής, ώσπου να βρεθεί η καλύτερη δυνατή. Ένας υπερυπολογιστής -με την καθοδήγηση του αλγόριθμου- συναρμολόγησε ξανά και ξανά μερικές εκατοντάδες προσομοιωμένα κύτταρα, δημιουργώντας διάφορες δοκιμαστικές μορφές και σχήματα σώματος.

Αφού τελικά επιλέχθηκε το σχέδιο δημιουργίας, χρησιμοποιήθηκαν ως πρώτη ύλη βλαστικά κύτταρα από τα έμβρυα των αφρικανικών βατράχων Xenopus laevis (εξ ου και το όνομα xenobot), τα οποία με τη βοήθεια μικροσκοπίου συνενώθηκαν με βάση το προτεινόμενο σχέδιο του υπολογιστή. Δημιουργήθηκαν έτσι μορφές ζωής που δεν υπάρχουν στη φύση και οι οποίες είναι σε θέση να κινούνται μόνες τους.

Όπως μερικά ζώα στη φύση μπορούν να αναγεννήσουν τα κομμένα μέρη τους, έτσι και το xenobot μπορεί μόνο του να αποκαταστήσει την ακεραιότητα του. «Κόψαμε το βιολογικό ρομπότ σχεδόν στη μέση, όμως αυτό ξανακόλλησε τα δύο μέρη του και συνέχισε να προχωρά. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορούν να κάνουν οι τυπικές μηχανές», ανέφερε ο Μπόγκαρντ.

«Από κυτταρική και γενετική άποψη τα xenobots είναι βάτραχοι. Το DNA τους προέρχεται κατά 100% από βατράχους, παρόλα αυτά δεν είναι βάτραχοι. Οπότε αναρωτιέται κανείς, τι άλλο αυτά τα κύτταρα μπορούν να φτιάξουν», δήλωσε ο Λέβιν.

Η πρωτοποριακή έρευνα χρηματοδοτείται μέσω του προγράμματος «Μηχανές Δια Βίου Μάθησης» από την πανταχού παρούσα Υπηρεσία Προηγμένων Αμυντικών Ερευνητικών Προγραμμάτων (DARPA) του Πενταγώνου των ΗΠΑ, η οποία προφανώς διαβλέπει και στρατιωτικές εφαρμογές.

Το κλουβί με τις μαϊμούδες

Συνολική υποδούλωση του πλανήτη από το 2030

 

«Τι γίνεται αν μεταξύ ανθρωπιάς και ψυχαγωγίας επιλέξουμε το δεύτερο;»

 

Καθώς το έγγραφο του ΟΗΕ λέει, «Δεσμευόμαστε να εργαστούμε ακούραστα για την πλήρη εφαρμογή της παρούσας ατζέντας από το 2030.»

 

Αν διαβάσετε το πλήρες κείμενο -και μπορεί να διαβαστεί- πέρα από τις κολακείες και τις δημοσιοσχετίστικες φράσεις, γρήγορα θα συνειδητοποιήσετε ότι αυτή η ατζέντα του ΟΗΕ πρόκειται να επιβληθεί σε όλους τους πολίτες του κόσμου, με τον εξαναγκασμό των κυβερνήσεων. Πουθενά δεν λέει αυτό το έγγραφο πως τα δικαιώματα του ατόμου θα πρέπει να προστατεύονται. Ούτε αναγνωρίζει καν την ύπαρξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρέχονται στους ιδιώτες από την ίδια την ΦΥΣΗ. Ακόμη και η λεγόμενη «Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου» αρνείται εντελώς στους ιδιώτες το δικαίωμα αυτοάμυνας, το δικαίωμα στην ιατρική επιλογή και το δικαίωμα για τον γονικό έλεγχο επί των δικών τους παιδιών. Ο ΟΗΕ δεν σχεδιάζει τίποτα λιγότερο από μια παγκόσμια κυβερνητική τυραννία που υποδουλώνει την ανθρωπότητα των τσιμεντουπόλεων, ενώ αποκαλεί το καθεστώς «βιώσιμη ανάπτυξη» «ισότητα» και «πρόοδο».

 

Ακόμα αναρωτιέσαι, γιατί τύποι σαν τον Bill Gates και άλλοι Επικυρίαρχοι Ερπετοειδής ανάλογου βεληνεκούς, έχουν συμφέροντα στις ίδιες εταιρείες που προωθούν ετερόκλητα προϊόντα και υπηρεσίες, είναι μπλεγμένοι σε ευγονικές και πολυεθνικές διατροφής ταυτόχρονα όπως η Monsanto-Bayer ενώ, επίσης ταυτόχρονα, είναι «φιλάνθρωποι» και «ευεργέτες». Υπάρχουν ανθρώπινα ζώα στο ιντερνέτ που εκθειάζουν τον Bill Gates επειδή, λένε, «τους έδωσε την δυνατότητα για ελεύθερο ιντερνέτ και ελεύθερη δημοκρατική διακίνηση ιδεών». Είναι τόσο ζώα [εδώ ζητώ συγγνώμη από τα ζώα] που δεν αντιλαμβάνονται πως σήμερα εν έτη 2020, έχουν τόση ελευθερία όση είχαν οι σκλάβοι στα αμπάρια που τους μετέφεραν στις αρένες οι Ρωμαίοι, ούτε μια στάλα παραπάνω. Το παίζουν και μεταφυσικοί τρομάρα τους, οι διεστραμμένοι παρεκκλίνοντες, ελευθέριοι, αλκοολικοί και μαστουρωμένοι.

 

Συνοπτικά και πάντα με «αγάπη και φως»

 

Στόχος 1: Τέλος σε όλες τις μορφές της φτώχειας παντού.
Μεταφράζεται ως: Συγκεντρωποιημένες τράπεζες, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, Fed, για τον έλεγχο όλων των οικονομικών, ενιαίο ψηφιακό παγκοσμιο νόμισμα σε μια κοινωνία χωρίς μετρητά.

 

Στόχος 2: Τέλος της πείνας, επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας, βελτίωση της διατροφής και προώθηση της αειφόρου γεωργίας.
Μετ: Γενετικά Μεταλλαγμένοι Οργανισμοί.

 

Στόχος 3: Εξασφάλιση υγιούς ζωής και προώθηση της ευημερίας για όλους και σε όλες τις ηλικίες.
Μετ: Μαζικός εμβολιασμός, Codex Alimentarius

 

Στόχος 4: Εξασφάλιση συνολικής και αμερόληπτης ποιοτικά εκπαίδευσης και προώθηση των ευκαιριών της διά βίου μάθησης.
Μετ: Προπαγάνδα του ΟΗΕ, πλύση εγκεφάλου μέσω της υποχρεωτικής εκπαίδευσης από την κούνια μέχρι τον τάφο.

 

Στόχος 5: Επίτευξη της ισότητας των φύλων, χειραφέτηση των γυναικών.
Μετ: Έλεγχος του πληθυσμού μέσω του καταναγκαστικού «Οικογενειακού Προγραμματισμού».

 

Στόχος 6: Διασφάλιση της αειφόρου διαχείρισης των υδάτων και της αποχέτευσης.
Μετάφραση: Ιδιωτικοποίηση όλων των υδάτινων πόρων, μην ξεχάσετε να προσθέσετε και το φθόριο

 

Στόχος 7: Εξασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους
Μετ: Έξυπνο δίκτυο ενέργειας με ευφυείς μετρητές σε όλα, αυξημένη τιμολόγηση.

 

Στόχος 8: Προώθηση σταθερής, συνολικής και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, πλήρης και παραγωγική απασχόληση, αξιοπρεπή εργασία για όλους.
Μετ: Διατλαντική Εταιρική Σχέση (TPP) ζώνες ελεύθερου εμπορίου που ευνοούν τα συμφέροντα των εταιρειών-κολοσσών.

 

Στόχος 9: Δημιουργία ελαστικών υποδομών, προώθηση βιώσιμης και συνολικής εκβιομηχάνισης και υιοθέτηση καινοτομιών.
Μετ: Δρόμοι με διόδια, προώθηση μαζικών μέσων μεταφοράς, εξάλειψη ελεύθερης μετακίνησης, περιβαλλοντικοί περιορισμοί.

 

Στόχος 10: Μείωση των ανισοτήτων εντός και μεταξύ των χωρών.
Μετάφραση: ‘Όλοι ίσα κι όμοια. Ακόμα περισσότερη περιφερειακή γραφειοκρατική κυβέρνηση, σαν ένα μεταλλαγμένο χταπόδι.

 

Στόχος 11: Κάντε τις πόλεις χωρίς αποκλεισμούς, ασφαλείς, προσαρμοστικούς και βιώσιμους.
Μετ: Κράτος Μεγάλος Αδερφός – μαζική παρακολούθηση.

 

Στόχος 12: Εξασφάλιση βιώσιμων προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής.
Μετ: Αναγκαστική λιτότητα.

 

Στόχος 13: Ανάληψη επείγουσας δράσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της.
Μετ: Συστήματα ανώτατου ορίου και εμπορίας (cap and trade), φόροι του άνθρακα/πιστώσεις.

 

Στόχος 14: Διαφύλαξη και βιώσιμη χρήση των ωκεανών, των θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων για την αειφόρο ανάπτυξη.
Μετ: Περιβαλλοντικοί περιορισμοί, έλεγχος όλων των ωκεανών, συμπεριλαμβανομένων των μεταλλευτικών δικαιωμάτων των πυθμένων των ωκεανών.

 

Στόχος 15: Προστασία, αποκατάσταση και προώθηση της αειφόρου χρήσης των χερσαίων οικοσυστημάτων, βιώσιμη διαχείριση των δασών, καταπολέμηση της απερήμωσης, παύση της υποβάθμισης του εδάφους και αντιμετώπιση του προβλήματος, ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας.
Μετ: Περισσότεροι περιβαλλοντικοί περιορισμοί, περισσότερος έλεγχος των πόρων και μεταλλευτικά δικαιώματα.

 

Στόχος 16: Προώθηση ειρηνικών κοινωνιών, χωρίς αποκλεισμούς, για την βιώσιμη ανάπτυξη, την παροχή πρόσβασης στη δικαιοσύνη για όλους, και την οικοδόμηση αποτελεσματικών, υπεύθυνων και περιεκτικών θεσμών σε όλα τα επίπεδα.
Μετ: «Ειρηνευτικές» αποστολές του ΟΗΕ, του Διεθνούς Δικαστηρίου της (θεότυφλης) Δικαιοσύνης, εξαναγκασμός των ανθρώπων να ζήσουν μαζί με λαθρομετανάστες (ψεύτικες προσφυγικές κρίσεις) και στην συνέχεια διαμεσολάβηση περισσότερων «ειρηνευτικών επιχειρήσεων του ΟΗΕ», όταν ξεσπάει ένταση, για την απόκτηση μεγαλύτερου ελέγχου σε μία περιοχή κι αφαίρεση της 2ης Τροπολογίας του Συντάγματος των ΗΠΑ και της οπλοφορίας των πολιτών.

 

Στόχος 17: Ενίσχυση των μέσων υλοποίησης και αναζωογόνηση της παγκόσμιας εταιρικής σχέσης για την αειφόρο ανάπτυξη.
Μετ: Κατάργηση της εθνικής κυριαρχίας παγκοσμίως, προώθηση της παγκοσμιοποίησης υπό το «κύρος» της διευρυμένης Οργουελιανής γραφειοκρατίας του ΟΗΕ.

 

ΚΑΛΟΦΑΓΩΤΟΙ

Πλάτων: Ἀφιλοσοφία και πολιτική ακολασία

Πλάτων: 427-347 π.Χ.

Ἀφιλοσοφία και πολιτικοί κηφήνες

§1

Ι. Ανάμεσα στους εκατόν ογδόντα περίπου ορισμούς –184 για την ακρίβεια– σχετικά με διάφορες έννοιες της πλατωνικής φιλοσοφίας απαντά και ένας ορισμός για την αφιλοσοφία. Τι είναι όμως οι όροι; Είναι ένα είδος φιλοσοφικού λεξικού με ορισμούς εννοιών της πλατωνικής φιλοσοφίας. Θεωρείται το αρχαιότερο λεξικό, του οποίου η σύνταξη αποδίδεται στον Σπεύσιππο, μαθητή του Πλάτωνος και διάδοχό του στην Ακαδημία. Με τους όρους μπορεί κανείς να έχει μπροστά του θεμελιώδεις αρχές και θέσεις της πλατωνικής φιλοσοφίας, έτσι όπως τις συναντάμε στα μεγάλα θεωρητικά του έργα.

ΙΙ. Πώς ορίζεται η εν λόγω έννοια; Ορίζεται ως εξής:

«Ἀφιλοσοφία ‒ ἕξις καθ’ ἣν ὁ ἔχων μισόλογος ἐστίν = διάθεση ή κατάσταση, στην οποία όποιος βρίσκεται μισεί τον λόγο».

Η αφιλοσοφία, κατ’ αυτό το πνεύμα, παραπέμπει ευθέως στην εχθρική στάση του ανθρώπου απέναντι στο λόγο. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο άνθρωπος, ως άτομο και ως γένος, φέρει μέσα του δυνάμει το θεϊκό στοιχείο, την έννοια δηλαδή και την αίσθηση του ιερού, του πνευματικού, του ιδεατού, του ορθο-λογικού ή εξ-ορθο-λογισμένου και του αυθεντικά αληθινού. Ως εκ της φύσης του έτσι, καθ’ όλη την πορεία του βίου του προορίζεται να καλλιεργεί αυτό το στοιχείο.

ΙΙΙ. Όσο το καλλιεργεί, τόσο γίνεται φιλόμουσος, ευαίσθητος, διαλεκτικός, αυτάρκης, αυτοπροσδιοριζόμενος. Και στο μέτρο που τείνει να πραγματώνει τέτοιες και παρόμοιες αρχές ζωής, στον μεγάκοσμο της κοινωνίας και της πολιτικής συμπεριφέρεται στοχαστικά και μάχεται για το γενικό καλό. Αντίθετα, ο αφιλόσοφος είναι αντικειμενικά μισόλογος· μισεί δηλαδή τον λόγο, τον διαλεκτικό λόγο προφανώς και όχι την καθημερινή φλυαρία, ως σκέψη και γλώσσα, εχθρεύεται την αρμονία, τη συμμετρία, την κοσμιότητα, τον ρυθμό και ως εκ τούτου την ευτυχία και ευδαιμονία της πολιτείας. Παραδίνεται άνευ όρων στη «γαστριμαργία» [=λαιμαργία, αδηφαγία] (Πλάτων Τίμαιος 73] και στον δημόσιο λόγο και έργο του, ως πολιτικό πρόσωπο, εκβαρβαρώνει και εκβαρβαρώνεται.

§2

Ι. Μια ανεπανάληπτη εικόνα μισόλογου, βίαιου, ακόλαστου όντος μας παρουσιάζει ο Πλάτων στον Φαίδρο, εκεί που κάνει λόγο για το φτερωτό άρμα της ψυχής. Από τα δυο άλογα, τα δυο τμήματα της ψυχής, που ηνιοχεί ο ηνίοχος νους, το αριστερό άλογο παριστά τον δύσμορφο, αισχρό, βάρβαρο, μισόλογο, αφιλόσοφο τύπο ανθρώπου, που έχει ως καθοριστική οντο-λογική του έγνοια την κατώτατη μορφή φιληδονίας. Πρόκειται για μια εκβαρβάρωση, που εφάμιλλη δεν βρίσκει ο Πλάτων παρά μόνο στον φαύλο κόσμο της πολιτικής.

ΙΙ. Η εκβαρβάρωση του Πολιτικού και της πολιτικής απασχολεί τον φιλόσοφο σε όλα σχεδόν τα έργα του, αλλά και πιο συγκεκριμένα, άμεσα και παραστατικά στην Πολιτεία. Εδώ ο αφιλόσοφος πολιτικός είναι αδίστακτος, απαίδευτος και ασύδοτος. Χρηματίζεται χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και θέτει το ίδιον όφελος πάνω από το συμφέρον της πολιτικής κοινότητας. Είναι απόλυτα εξαχρειωμένος και στην πολιτική πράξη αποδεικνύεται πραγματικός κηφήνας (Πολιτεία Η, ΧΙΙ, ΧΙΙΙ). Ως εκ τούτου, είναι ανίκανος να κυβερνήσει με δικαιοσύνη την πολιτεία και γίνεται ένας καθεστωτικός πολτός:

Παράφρονας, ωμός, βίαιος, κυνικός, αδίστακτος και άπατρις.

Προκειμένου να διατηρείται στην εξουσία δέχεται να ξεπουλήσει την πατρίδα του, αρκεί ο ίδιος να μη διακινδυνεύσει τη φιλήδονη ζωή του και τα εξουσιαστικά του προνόμια. Όπως πολύ εύγλωττα τονίζει ο Πλάτων, σε μια τέτοια άνομη πολιτεία, ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων πένεται, σε επίπεδο καθεστωτικής πολιτικής αναπτύσσονται και αναπαράγονται τα πιο επικίνδυνα κακοποιά στοιχεία: κλέφτες, λωποδύτες, ιερόσυλοι, απατεώνες και ό,τι παρόμοιο θα μπορούσε να φανταστεί κανείς.

ΙΙΙ. Όλα τότε οδηγούν σε μια πολιτική απάθεια, η οποία επιτρέπει να εναλλάσσονται στην εξουσία, με δημοκρατικό ιδίως μανδύα, ο ένας πολιτικός διαφθορέας μετά τον άλλο. Και όλη αυτή η εναλλαγή παρουσιάζεται ως σωτηρία της πατρίδας, την ίδια στιγμή που στην πράξη εκτρέφει τον αφανισμό της. Συμβαίνουν όλα τούτα ως συμπτώματα της αφιλοσοφίας, του μίσους δηλαδή των πολιτικών απέναντι στον λόγο. Αυτό το μίσος έχει ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά την άκριτη προσήλωση στο Αισθητό και στην ακοσμία του καθημερινού κόσμου, την ανεστραμμένη λογική και συνακόλουθα το μίσος απέναντι σε κάθε πνευματικότητα.

ΙV. Γι’ αυτό βλέπουμε και τα αριστερά άλογα της τρέχουσας πολιτικής, σε πλήρη εναρμόνιση και με άλλα παρόμοια άλογα, ανεξάρτητα από ιδεολογικά επιχρίσματα, να στοχεύουν πρωτίστως στην ολοσχερή διάλυση του συστήματος παιδείας, υποβιβάζοντάς το στο δικό τους αμόρφωτο επίπεδο. Το ερώτημα εν τέλει είναι: γιατί η πολιτική σκέψη του Πλάτωνα αντέχει στον χρόνο; Επειδή ομιλεί πολύ διορατικά για το εκάστοτε τραγικό παρόν των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένης και της ελλαδικής πολιτείας –όπως και κάθε άλλης σύγχρονης πολιτείας/κράτους– της οποίας το πολιτικό προσωπικό είναι ο κατ’ εξοχήν μέντορας της αφιλοσοφίας και της μισολογίας. Γι’ αυτό και η πολιτική σήψη, κυρίαρχη όσο ποτέ, καλπάζει, οδηγώντας προς τον βέβαιο όλεθρο σύμπασα την πολιτεία:

«Aν ακολουθήσουν έναν πιο αγροίκο και αφιλοσόφητο τρόπο ζωής, υποκαθιστώντας τη φιλοσοφία με τη φιλοδοξία, τότε μπορεί να συμβεί, σε στιγμή μέθης ή κάποιας άλλης ολιγωρίας, τα δυο ακόλαστα άλογα να καταλάβουν αιφνιδιαστικά τις ψυχές ανυπεράσπιστες, να τις οδηγήσουν τη μια κοντά στην άλλη, και τότε να επιλέξουν να κάνουν εκείνο που προτιμά ο πολύς κόσμος και το θεωρεί ευτυχία· και αφού το κάνουν μια φορά, να συνεχίζουν να το κάνουν» (Πλάτων Φαίδρος 256b7-c5).

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1355b-1356a)

Ορισμός της ρητορικής: κεφ. 2

[II] Ἔστω δὴ ἡ ῥητορικὴ δύναμις περὶ ἕκαστον τοῦ θεωρῆσαι τὸ ἐνδεχόμενον πιθανόν. τοῦτο γὰρ οὐδεμιᾶς ἑτέρας ἐστὶ τέχνης ἔργον· τῶν γὰρ ἄλλων ἑκάστη περὶ τὸ αὑτῇ ὑποκείμενόν ἐστιν διδασκαλικὴ καὶ πειστική, οἷον ἰατρικὴ περὶ ὑγιεινῶν καὶ νοσερῶν, καὶ γεωμετρία περὶ τὰ συμβεβηκότα πάθη τοῖς μεγέθεσι, καὶ ἀριθμητικὴ περὶ ἀριθμῶν, ὁμοίως δὲ καὶ αἱ λοιπαὶ τῶν τεχνῶν καὶ ἐπιστημῶν· ἡ δὲ ῥητορικὴ περὶ τοῦ δοθέντος ὡς εἰπεῖν δοκεῖ δύνασθαι θεωρεῖν τὸ πιθανόν, διὸ καί φαμεν αὐτὴν οὐ περί τι γένος ἴδιον ἀφωρισμένον ἔχειν τὸ τεχνικόν.

Τῶν δὲ πίστεων αἱ μὲν ἄτεχνοί εἰσιν αἱ δ᾽ ἔντεχνοι. ἄτεχνα δὲ λέγω ὅσα μὴ δι᾽ ἡμῶν πεπόρισται ἀλλὰ προϋπῆρχεν, οἷον μάρτυρες βάσανοι συγγραφαὶ καὶ ὅσα τοιαῦτα, ἔντεχνα δὲ ὅσα διὰ τῆς μεθόδου καὶ δι᾽ ἡμῶν κατασκευασθῆναι δυνατόν, ὥστε δεῖ τούτων τοῖς μὲν χρήσασθαι, τὰ δὲ εὑρεῖν.

[1356a] Τῶν δὲ διὰ τοῦ λόγου ποριζομένων πίστεων τρία εἴδη ἔστιν· αἱ μὲν γάρ εἰσιν ἐν τῷ ἤθει τοῦ λέγοντος, αἱ δὲ ἐν τῷ τὸν ἀκροατὴν διαθεῖναί πως, αἱ δὲ ἐν αὐτῷ τῷ λόγῳ διὰ τοῦ δεικνύναι ἢ φαίνεσθαι δεικνύναι. διὰ μὲν οὖν τοῦ ἤθους, ὅταν οὕτω λεχθῇ ὁ λόγος ὥστε ἀξιόπιστον ποιῆσαι τὸν λέγοντα· τοῖς γὰρ ἐπιεικέσι πιστεύομεν μᾶλλον καὶ θᾶττον, περὶ πάντων μὲν ἁπλῶς, ἐν οἷς δὲ τὸ ἀκριβὲς μὴ ἔστιν ἀλλὰ τὸ ἀμφιδοξεῖν, καὶ παντελῶς. δεῖ δὲ καὶ τοῦτο συμβαίνειν διὰ τοῦ λόγου, ἀλλὰ μὴ διὰ τοῦ προδεδοξάσθαι ποιόν τινα εἶναι τὸν λέγοντα· οὐ γάρ, ὥσπερ ἔνιοι τῶν τεχνολογούντων, ‹οὐ› τίθεμεν ἐν τῇ τέχνῃ καὶ τὴν ἐπιείκειαν τοῦ λέγοντος, ὡς οὐδὲν συμβαλλομένην πρὸς τὸ πιθανόν, ἀλλὰ σχεδὸν ὡς εἰπεῖν κυριωτάτην ἔχει πίστιν τὸ ἦθος. διὰ δὲ τῶν ἀκροατῶν, ὅταν εἰς πάθος ὑπὸ τοῦ λόγου προαχθῶσιν· οὐ γὰρ ὁμοίως ἀποδίδομεν τὰς κρίσεις λυπούμενοι καὶ χαίροντες, ἢ φιλοῦντες καὶ μισοῦντες· πρὸς ὃ καὶ μόνον πειρᾶσθαί φαμεν πραγματεύεσθαι τοὺς νῦν τεχνολογοῦντας. περὶ μὲν οὖν τούτων δηλωθήσεται καθ᾽ ἕκαστον, ὅταν περὶ τῶν παθῶν λέγωμεν, διὰ δὲ τοῦ λόγου πιστεύουσιν, ὅταν ἀληθὲς ἢ φαινόμενον δείξωμεν ἐκ τῶν περὶ ἕκαστα πιθανῶν. ἐπεὶ δ᾽ αἱ πίστεις διὰ τούτων εἰσί, φανερὸν ὅτι ταύτας ἐστὶ λαβεῖν τοῦ συλλογίσασθαι δυναμένου καὶ τοῦ θεωρῆσαι περὶ τὰ ἤθη καὶ περὶ τὰς ἀρετὰς καὶ τρίτον [τοῦ] περὶ τὰ πάθη, τί τε ἕκαστόν ἐστιν τῶν παθῶν καὶ ποῖόν τι, καὶ ἐκ τίνων ἐγγίνεται καὶ πῶς, ὥστε συμβαίνει τὴν ῥητορικὴν οἷον παραφυές τι τῆς διαλεκτικῆς εἶναι καὶ τῆς περὶ τὰ ἤθη πραγματείας, ἣν δίκαιόν ἐστι προσαγορεύειν πολιτικήν. διὸ καὶ ὑποδύεται ὑπὸ τὸ σχῆμα τὸ τῆς πολιτικῆς ἡ ῥητορικὴ καὶ οἱ ἀντιποιούμενοι ταύτης τὰ μὲν δι᾽ ἀπαιδευσίαν, τὰ δὲ δι᾽ ἀλαζονείαν, τὰ δὲ καὶ δι᾽ ἄλλας αἰτίας ἀνθρωπικάς· ἔστι γὰρ μόριόν τι τῆς διαλεκτικῆς καὶ ὁμοίωμα, καθάπερ καὶ ἀρχόμενοι εἴπομεν· περὶ οὐδενὸς γὰρ ὡρισμένου οὐδετέρα αὐτῶν ἐστιν ἐπιστήμη πῶς ἔχει, ἀλλὰ δυνάμεις τινὲς τοῦ πορίσαι λόγους.

***
[2] Ας δεχτούμε λοιπόν ότι η ρητορική είναι η ικανότητα να βρίσκουμε στην κάθε επιμέρους περίπτωση τα στοιχεία που μπορούν να πείσουν. Αυτό δεν είναι έργο καμιάς άλλης τέχνης. Η καθεμιά από τις άλλες τέχνες είναι διαφωτιστική και πειστική στο συγκεκριμένο δικό της αντικείμενο· η ιατρική π.χ. στα θέματα υγείας και αρρώστιας, η γεωμετρία στις ιδιότητες των μεγεθών, η αριθμητική στους αριθμούς — έτσι και όλες οι άλλες τέχνες και επιστήμες. Η ρητορική όμως φαίνεται ότι μπορεί να βρίσκει τα στοιχεία που μπορούν να πείθουν —για να το πούμε έτσι— σε κάθε θέμα που μας απασχολεί. Αυτό είναι και που μας κάνει να λέμε ότι η ρητορική δεν προϋποθέτει ειδικές γνώσεις για επιμέρους συγκεκριμένα θέματα.

Από τις αποδείξεις άλλες είναι άτεχνες και άλλες έντεχνες. «Άτεχνες» ονομάζω αυτές που δεν έχουν την αρχή τους σε μας, αλλά υπήρχαν πριν από μας (π.χ. οι μάρτυρες, οι ομολογίες που αποσπώνται με βασανιστήρια, τα συμβόλαια και όσα άλλα παρόμοια). «Έντεχνες», πάλι, ονομάζω αυτές που, με τη βοήθεια της τεχνικής που διαθέτει η ρητορική, μπορούν να κατασκευασθούν από μας· πρέπει, επομένως, τις πρώτες να τις χρησιμοποιήσουμε, τις άλλες να τις βρούμε.

[1356a] Ο ρητορικός λόγος λειτουργεί πειστικά με τρεις τρόπους: άλλοτε μέσω του χαρακτήρα του ρήτορα, άλλοτε μέσω της συγκεκριμένης διάθεσης που δημιουργεί στην ψυχή του ακροατή και άλλοτε με τα αποδεικτικά ή φαινομενικά αποδεικτικά επιχειρήματα που περιέχει ο ίδιος. Με τον χαρακτήρα του ο ρήτορας πείθει όταν μιλάει με τέτοιον τρόπο ώστε ο λόγος του να τον κάνει αξιόπιστο· γιατί στους έντιμους ανθρώπους χαρίζουμε σε μεγαλύτερο βαθμό και με περισσότερη προθυμία την εμπιστοσύνη μας για όλα, βέβαια, εν γένει, τα θέματα, κατά τρόπο όμως απόλυτο για τα θέματα στα οποία δεν υπάρχει βεβαιότητα και μας αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας. Και αυτό όμως πρέπει να προκύπτει από τον λόγο και όχι να είναι το αποτέλεσμα μιας καλής ιδέας που έχουμε από πριν για τον ρήτορα: εγώ δεν δέχομαι, όπως το δέχονται κάποιοι συγγραφείς εγχειριδίων ρητορικής, ότι η εντιμότητα του ρήτορα δεν αποτελεί στοιχείο της ρητορικής τέχνης, γιατί δήθεν δεν συντελεί καθόλου στο να πεισθεί ο ακροατής· ίσα ίσα θα έλεγα ότι ο χαρακτήρας του ρήτορα είναι σημαντικότατο μέσο πειθούς. Μέσω των ακροατών, πάλι, πείθει ο ρήτορας, όταν ο λόγος του τους κάνει να κυριευθούν από κάποιο πάθος· γιατί δεν παίρνουμε τις ίδιες αποφάσεις λυπημένοι ή χαρούμενοι, κυριευμένοι από αγάπη ή από μίσος, και αυτό, όπως είπαμε, είναι το μοναδικό σημείο στο οποίο επιχειρούν να συγκεντρώσουν την προσοχή τους οι σημερινοί συγγραφείς εγχειριδίων ρητορικής — σ᾽ αυτά όμως θα αναφερθούμε λεπτομερειακά, όταν θα μιλήσουμε για τα πάθη. Τέλος οι ακροατές πείθονται από τον ίδιο τον λόγο, όταν τους δείξουμε καθαρά την αλήθεια ή την αληθοφάνεια χρησιμοποιώντας ό,τι είναι πειστικό στην κάθε επιμέρους περίπτωση.

Αφού λοιπόν οι αποδείξεις πετυχαίνονται με αυτά τα μέσα, είναι φανερό ότι ικανός σ᾽ αυτές είναι αυτός που μπορεί να κάνει συλλογισμούς και να μελετάει τους χαρακτήρες, τις αρετές και, τρίτον, τα πάθη (τη φύση του κάθε πάθους, τις ιδιότητές του, το από τί γεννιέται και με ποιόν τρόπο). Από όλα αυτά συνάγεται ότι η ρητορική είναι κάτι σαν παραφυάδα της διαλεκτικής και της ηθικής επιστήμης, που σωστό είναι να τη λέμε πολιτική επιστήμη. Αυτός είναι και ο λόγος που η ρητορική εμφανίζεται με τα ρούχα και τη μάσκα της πολιτικής· το ίδιο κάνουν, άλλοτε από αμάθεια, άλλοτε από κομπασμό και άλλοτε για κάποιον άλλο ανθρώπινο λόγο, και όλοι εκείνοι που παριστάνουν ότι είναι κάτοχοί της· γιατί η ρητορική, όπως το είπαμε και στην αρχή, είναι ένα μέρος της διαλεκτικής και της μοιάζει· γιατί ούτε η μια ούτε η άλλη είναι επιστήμη που ασχολείται με τη φύση και τα χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου αντικειμένου, αλλά και οι δυο τους είναι ικανότητες παραγωγής συλλογισμών.