ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Νεφέλαι (427-475)

ΧΟ. λέγε νυν ἡμῖν ὅ τι σοι δρῶμεν θαρρῶν, ὡς οὐκ ἀτυχήσεις
ἡμᾶς τιμῶν καὶ θαυμάζων καὶ ζητῶν δεξιὸς εἶναι.
ΣΤ. ὦ δέσποιναι, δέομαι τοίνυν ὑμῶν τουτὶ πάνυ μικρόν,
430 τῶν Ἑλλήνων εἶναί με λέγειν ἑκατὸν σταδίοισιν ἄριστον.
ΧΟ. ἀλλ᾽ ἔσται σοι τοῦτο παρ᾽ ἡμῶν· ὥστε τὸ λοιπόν γ᾽ ἀπὸ τουδὶ
ἐν τῷ δήμῳ γνώμας οὐδεὶς νικήσει πλείονας ἢ σύ.
ΣΤ. μή μοί γε λέγειν γνώμας μεγάλας· οὐ γὰρ τούτων ἐπιθυμῶ,
ἀλλ᾽ ὅσ᾽ ἐμαυτῷ στρεψοδικῆσαι καὶ τοὺς χρήστας διολισθεῖν.
435 ΧΟ. τεύξει τοίνυν ὧν ἱμείρεις· οὐ γὰρ μεγάλων ἐπιθυμεῖς.
ἀλλὰ σεαυτὸν θαρρῶν παράδος τοῖς ἡμετέροις προπόλοισιν.
ΣΤ. δράσω ταῦθ᾽ ὑμῖν πιστεύσας· ἡ γὰρ ἀνάγκη με πιέζει
διὰ τοὺς ἵππους τοὺς κοππατίας καὶ τὸν γάμον ὅς μ᾽ ἐπέτριψεν.
νῦν οὖν [χρήσθων] ἀτεχνῶς ὅ τι βούλονται
440 τουτὶ τοὐμὸν σῶμ᾽ αὐτοῖσιν
παρέχω, τύπτειν, πεινῆν, διψῆν,
αὐχμεῖν, ῥιγῶν, ἀσκὸν δείρειν,
εἴπερ τὰ χρέα διαφευξοῦμαι,
τοῖς τ᾽ ἀνθρώποις εἶναι δόξω
445 θρασύς, εὔγλωττος, τολμηρός, ἴτης,
βδελυρός, ψευδῶν συγκολλητής,
εὑρησιεπής, περίτριμμα δικῶν,
κύρβις, κρόταλον, κίναδος, τρύμη,
μάσθλης, εἴρων, γλοιός, ἀλαζών,
450 κέντρων, μιαρός, στρόφις, ἀργαλέος,
ματιολοιχός.
ταῦτ᾽ εἴ με καλοῦσ᾽ ἁπαντῶντες,
δρώντων ἀτεχνῶς ὅ τι χρῄζουσιν,
κεἰ βούλονται,
455 νὴ τὴν Δήμητρ᾽ ἔκ μου χορδὴν
τοῖς φροντισταῖς παραθέντων.

ΧΟ. λῆμα μὲν πάρεστι τῷδέ γ᾽
οὐκ ἄτολμον, ἀλλ᾽ ἕτοιμον. ἴσθι δ᾽ ὡς
ταῦτα μαθὼν παρ᾽ ἐμοῦ κλέος οὐρανόμηκες
460 ἐν βροτοῖσιν ἕξεις.
ΣΤ. τί πείσομαι;
ΧΟ. τὸν πάντα χρόνον μετ᾽ ἐμοῦ
ζηλωτότατον βίον ἀνθρώπων διάξεις.
465 ΣΤ. ἆρά γε τοῦτ᾽ ἄρ᾽ ἐγώ ποτ᾽ ὄψομαι;
ΧΟ. ὥστε γέ σου πολλοὺς ἐπὶ ταῖσι θύραις ἀεὶ καθῆσθαι,
470 βουλομένους ἀνακοινοῦσθαί τε καὶ εἰς λόγον ἐλθεῖν
πράγματα κἀντιγραφὰς πολλῶν ταλάντων
475 ἄξια σῇ φρενὶ συμβουλευσομένους μετά σου.

***
ΚΟΡ. Λέγε τώρα με θάρρος λοιπόν τί ζητάς
από μας· να ᾽σαι σίγουρος ότι,
αν μας σέβεσαι κι αν μας τιμάς, αν ποθείς
ικανότητα, ευθύς θα την έχεις.
ΣΤΡ. Μια μικρούλα, κυράδες μου, χάρη από σας
θα ζητήσω· απ᾽ τους Έλληνες όλους
430 να ᾽μαι ο πρώτος εγώ σ᾽ ευγλωττία· κι εκατό
στάδια πριν απ᾽ τους άλλους να τρέχω.
ΚΟΡ. Σου το δίνουμε τούτο το χάρισμα εμείς·
κι από τώρα, στη σύναξη μέσα
του λαού, δε θα εγκρίνονται γνώμες ποτέ
κανενός τόσες, όσες δικές σου.
ΣΤΡ. Μα μεγάλες δεν πρόκειται γνώμες εγώ
να τους λέω· τέτοιους πόθους δεν έχω·
ένα θέλω, στρεψόδικος να ᾽μαι, απ᾽ αυτούς
που χρωστώ να μπορώ να ξεφεύγω.
ΚΟΡ. Ναι λοιπόν, θα τα λάβεις αυτά που ποθείς·
δεν είναι άλλωστε τόσο σπουδαίο.
Τον εαυτό σου εμπιστέψου σε τούτους εδώ
τους δικούς μας ανθρώπους με θάρρος.
ΣΤΡ. Όπως λέτε θα κάμω· έχω πίστη σ᾽ εσάς·
σε μεγάλη με ρίξανε ανάγκη,
που με σφίγγει, η παντρειά που με ρήμαξε οϊμέ,
και τ᾽ αλόγατ᾽ αυτά τ᾽ αστεράτα.
Ό,τι θέλουνε τώρα ας με κάμουνε· νά,
440 το κορμί μου τ᾽ αφήνω σ᾽ αυτούς·
ας πεινάσω, ας διψάσω, ας χορτάσω ξυλιές,
ας βρομήσω, ας παγώσω, ας με γδάρουν, ασκί
το πετσί μου ας το κάμουν, αρκεί
απ᾽ τα χρέη μου να ξεφύγω κι ο κόσμος για μένα να πει
πως αδείλιαστος κι εύγλωττος είμαι, είμ᾽ ασίκης, νταής,
αρχιψεύτης, σερέτης, με γλώσσα ροδάνι, χαλές,
όπου λόγια, όπου δίκες και νόμοι, ξεφτέρι, αλεπού,
μαλαγάνα, κρυφός, γλιστερός, δολερός,
450 αργασμένο τομάρι, μαγάρα, στρυφνός, πονηρός,
αρχικάλπης.
Οι διαβάτες αν τέτοια στο δρόμο θα λένε για με,
ό,τι θέλουνε τότε ας με κάμουν οι εδώ,
μά τη Δήμητρα, κι αν
τους αρέσει, ας μου βγάλουν και τ᾽ άντερ᾽ αυτά, να τα φαν
οι σοφοί ερευνητές κοκορέτσι.

ΧΟΡ. Έχει θέληση και τόλμη
κι έχει προθυμία μεγάλη.
Στο Στρεψιάδη.
460 Αν διδαχτείς από μας, θα ᾽χεις φήμη θεόρατη
σ᾽ όλο τον κόσμο.
ΣΤΡ. Πώς θα περνώ;
ΧΟΡ. Πάντα κοντά μας θα ζεις· τη δική σου ζωή
όλοι πολύ θα ζηλεύουν.
ΣΤΡ. Αχ, θ᾽ αξιωθώ τέτοιο πράμα να δω;
ΧΟΡ. Ναι, θα το δεις·
έξω απ᾽ την πόρτα σου κόσμος θα κάθεται πλήθος· θα θέλουνε
να κουβεντιάσουν μαζί σου, από σε συμβουλή να ζητήσουν
για σοβαρές, για χρημάτων πολλών υποθέσεις
470 και να μιλήσουν μαζί σου για πράγματ᾽ αντάξια του νου σου

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΑΓΡΑΥΛΟΣ ή ΑΓΛΑΥΡΟΣ

ΑΓΡΑΥΛΟΣ ή ΑΓΛΑΥΡΟΣ

(πέτρινο άγαλμα)

 

«Η ΑΓΛΑΥΡΑ ΕΓΩ ΠΟΥ ΠΕΤΡΩΣΑ ΑΠ' ΤΗ ΖΟΥΛΙΑ»

(Δάντης, Θεία Κωμωδία, 14η ωδή (Καθαρτήριο)

 

Οι δύο γυναίκες που είναι γνωστές με το όνομα αυτό είναι μητέρα και κόρη. Η ιστορία της κόρης καταλήγει στον Οβίδιο σε μια μεταμόρφωση σε πέτρινο άγαλμα εξαιτίας της ζήλειας της νέας για την ερωτευμένη από τον θεό Ερμή αδελφή της Έρση.

 

Η μητέρα Άγραυλος ήταν κόρη του πρώτου βασιλιά της Αθήνας, του Ακταίου (Γι' αυτό η Αττική ονομαζόταν Ακτική ή Ακτή), σύζυγος του Κέκροπα από τον οποίο απέκτησε ένα γιο, τον Ερυσίχθονα, και τρεις κόρες, την Άγραυλο, την Έρση, την Πάνδροσο. Τα ονόματα και των τριών αυτών νέων σχετίζονται με τους αγρούς -Άγραυλος είναι αυτή που μένει στους αγρούς, ενώ Πάν-δροσος και Έρση (=δροσιά) σχετίζονται με το υγρό στοιχείο, προϋπόθεση για τη ζωή. Συμμετέχουν σε χορούς αφιερωμένους στην Αθηνά με πρωτοχορευτή τον Ερμή και τον Πάνα να συνοδεύει με το σουραύλι του.

 

Στις τρεις αυτές Κεκροπίδες η θεά Αθηνά εμπιστεύθηκε το πανέρι μέσα στο οποίο είχε κλείσει τον καρπό του πόθου του Ήφαιστου γι' αυτήν, τον μικρό Εριχθόνιο, τον οποίο μεγάλωνε μέχρι τότε κρυφά η ίδια. Κυρίως η Πάνδροσος ήταν υπεύθυνη για τη φύλαξη του παιδιού. Από περιέργεια, ή επειδή υποψιάζονταν, κυρίως η Άγραυλος, πως το πανέρι περιείχε χρυσάφι, οι τρεις αδελφές το άνοιξαν και είδαν το παιδί περιτριγυρισμένο από ένα φίδι. Ο φόβος που ένιωσαν προκάλεσε στις κοπέλες τρέλα, άρχισαν να τρέχουν, μέχρι που έπεσαν από τα βράχια της Ακρόπολης και σκοτώθηκαν. Στο μεταξύ, ένα κοράκι πρόλαβε τα νέα στην Αθηνά. Στον Οβίδιο η Άγραυλος, περισσότερο ένοχη από όλες, δεν παραφρόνησε, όμως ζήλεψε* τόσο πολύ την αδελφή της Έρση για τον έρωτα που ένιωθε γι' αυτήν ο Ερμής, τόσο πόθησε να βγάλει χρυσάφι από το αίτημα του θεού να διαμεσολαβήσει στην αδελφή της, που ο θεός στο τέλος τη μεταμόρφωσε σε πέτρινο άγαλμα**, αφού πρώτα η Αθηνά προκάλεσε μέσα στην ψυχή της ζήλια για την τύχη της αδελφής της. Με αυτό τον τρόπο η θεά τιμώρησε την κόρη που τόλμησε να κοιτάξει το παιδί του Ήφαιστου, το αγέννητο από μάνα (Οβ., Μετ. 2. 757).

-----------------------------

*Η Αθηνά επισκέφτεται τη Ζήλια και η Ζήλια την Άγραυλο

 

Πήρε τη στράτα κι έφτασε ως εκεί η Αθηνά, παρθένα κι αντρειωμένη·

δε μπήκε (στους ολύμπιους η είσοδος είναι απαγορευμένη),

σήκωσε το κοντάρι μοναχά και κρούοντας τη θύρα με τη μύτη

ανοίξαν τα θυρόφυλλα μεμιάς - η Ζήλια ήταν μόνη της στο σπίτι.

Έτρωγε σάρκες όχεντρας, φαΐ κατάλληλο για φθόνους και γινάτια,

και με το που την είδε η Αθηνά απέστρεψε τα γαλανά της μάτια.

Εκείνη ανασηκώθηκε, νωθρά, το φίδι χάμω μισοφαγωμένο,

και σύρθηκε ως την πόρτα μισερή, το βήμα της βραδύ, βαριεστημένο.

Πάνοπλη και ωραία η Αθηνά ορθώνονταν κατάντικρύ της, φάτσα -

την είδε και στενάζοντας βαριά έκανε από ζήλια μια γκριμάτσα.

Η όψη της χλομή, σαν το πανί, και το κορμί της το 'τρωγε σαράκι,

τα στήθια της ανάβλυζαν χολή και έσταζε η γλώσσα της φαρμάκι·

το βλέμμα της αλλήθωρο, λοξό, τα δόντια μες στο στόμα της σαπίλα,

ποτέ της δε γελάει παρεχτός όταν οι άλλοι πάθουν κάποια νίλα.

Ύπνος γλυκός δε ξέρει τι θα πει, και μοχθηρή ποτέ δε κλείνει μάτι,

δε θέλει κανενός την προκοπή, και από φθόνο πάντοτε γεμάτη

λειώνει όταν ο άλλος πάει μπροστά, κάνει κακό και σκάει απ' το κακό της,

τυράννια για τους άλλους και μαζί τον ίδιο τυραννάει τον εαυτό της.

[η Ζήλια] πήρε μετά στο χέρι το ραβδί που έζωναν τους κόμπους του

αγκάθια

και κίνησε, φιγούρα σκοτεινή, πνιγμένη σε κατάμαυρη αντάρα.

Στο διάβα της ολούθε χαλασμός· τσαλαπατεί τα λουλούδια στους κάμπους,

μαραίνει τα χορτάρια, τις κορφές των δέντρων τσουρουφλίζει σαν το λίβα,

η ανάσα της μολεύει τους θνητούς, ολάκερους λαούς και πολιτείες,

στης Άγλαυρος την κάμαρα γλιστρώντας

το χέρι της, βαμμένο με χολή, απίθωσε στης κοπελιάς τον κόρφο,

της γιόμισε με αγκάθια την καρδιά, τα σωθικά να της σουβλίζει ο φθόνος,

το χνότο της, σα μαύρο τοξικό, το πέρασε στην Άγλαυρο φυσώντας

και φύτεψε τη λοίμωξη βαθιά στο αίμα, στα πνευμόνια, στο μεδούλι.

(Οβ., Μετ. 2 765-782, 789-793, 797-801)

 

**Η μεταμόρφωση της Αγραύλου

 

Από ζήλια για τον έρωτα του Ερμή για την αδελφή της Έρση, η Άγραυλος θέλησε να σταθεί εμπόδιο στην πραγμάτωση του έρωτα αυτού. Γι' αυτό, αποφασισμένη να μην το κουνήσει από τη θέση της, στάθηκε στο κατώφλι του σπιτιού εμποδίζοντας την είσοδο στον Ερμή:

 

και με το θεϊκό του το ραβδί άνοιξε [ο Ερμής] τα θυρόφυλλα. Εκείνη

έκανε τότε ν' ανασηκωθεί, ωστόσο, όπως κάθονταν, τα μέλη

που ήταν λυγισμένα δεν ακούν· ήταν νωθρά, βαριά σαν το μολύβι.

Έκανε πάλι όρθια να σταθεί τανύζοντας απάνω το κορμί της

μα ένωσε τα γόνατα σκληρά, μια ψύχρα την επέρασε ως τα νύχια

κι οι φλέβες από αίμα αδειανές της έκοψαν ολότελα το χρώμα,

του θανάτου παγωνιά τη μάργωνε κι αυτήν αγάλι-αγάλι

εσφράγιζε τους πόρους της ζωής κι έκλεινε της ανάσας το κανάλι.

Δε βγήκε απ' το στόμα της μιλιά, κι αν το 'θελε, ο κόπος της χαμένος -

ήταν κλειστός ο δρόμος της φωνής, και ο λαιμός ήταν μαρμαρωμένος.

Σκληρή και η θωριά της, προτομή και άγαλμα δίχως ζωής ικμάδα -

το μάρμαρο ωστόσο μελανό, της φθονερής ψυχής της μελανάδα.

(Οβ., Μετ. 2. 819-824, 827-832)

Όταν έρχεται η σιωπή, δεν έχει μείνει τίποτα να σώσεις

Η σιωπή μάτια μου, κάνει τον μεγαλύτερο θόρυβο!

Και δεν είναι σαν όλους τους άλλους θορύβους.
Αυτός είναι ο πιο εκκωφαντικός που θα ακούσεις ποτέ στη ζωή σου.
Τρυπάει χωρίς λύπηση, στο βάθος της καρδιάς!
Έχει το τέλειο σημάδι. Δεν αστοχεί ποτέ!

Και ο πόνος της, σε αφήνει χωρίς ανάσα.
Γιατί μέσα σε αυτή τη σιωπή, κρύβονται όλα εκείνα τα λόγια που πονούν την καρδιά κάποιου, που την έχουν κάνει χίλια κομμάτια.
Είναι όλα εκείνα τα λόγια που δολοφόνησαν τον ήχο της φωνής. Διότι πλέον δεν έχει αξία. Διότι πλέον, έτσι όπως ήρθαν τα πράγματα τα λόγια είναι περιττά.
Η σιωπή μπορεί να σε τρελάνει!

Έχει τέτοια δύναμη που καθορίζει το φινάλε.
Κι’ όμως δεν μπορεί κανείς να της προσάψει πως δεν είναι κυρία.
Ίσα ίσα. Δεν εξευτελίζεται, δεν παρεκτρέπεται, απλά δηλώνει πως τα όρια ξεπεράστηκαν και ίσως είναι καιρός να κλείσει αυτό το κεφάλαιο.

Βλέπεις όταν πέσει η σιωπή στο προσκήνιο, τότε για το μόνο που μπορείς να είσαι σίγουρος είναι πως κάτι δεν πάει καλά.
Γιατί η σιωπή κρύβει πόνο, απόγνωση, ίσως και θυμό-κάποιες φορές- λύπη, απογοήτευση, στασιμότητα, λυγμό και δάκρυα!
Δηλώνει με τον πιο σκληρό τρόπο πως η ουσία χάθηκε!

Η ψυχολογία του σύγχρονου ατόμου

Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω.

Κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά και τις επιλογές του σύγχρονου ανθρώπου καταφεύγουν στην καταγραφή όλων εκείνων των στοιχείων που συνθέτουν την ταυτότητα της σημερινής κοινωνίας. Θεωρούν πως οι αντιδράσεις και οι επιλογές του ατόμου καθορίζονται από το κοινωνικό περιβάλλον (κοινωνιογέννηση).

Για αυτούς ο άνθρωπος δεν συνιστά μία αυθύπαρκτη οντότητα, αλλά είναι προϊόν των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων, όπως αυτές καθορίζονται από τις βαθύτερες δομές και υπόγειες διαδρομές του κυρίαρχου οικονομικού και κοινωνικού συστήματος. Για τους ειδικούς συνιστά ερμηνευτικό ολίσθημα η αναγωγή όλων των εκδηλώσεων του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου σε κληρονομικούς ή γονιδιακούς παράγοντες.

Χωρίς να υποβαθμίζουμε το στοιχείο της κληρονομικότητας, θα αποτελούσε μοιραία παράβλεψη, αν δεν χαρτογραφούσαμε στις βασικές του λεπτομέρειες τον ιστό της σύγχρονης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που τα κυρίαρχα γνωρίσματά της διαμορφώνουν τα επί μέρους υποσυστήματα και τα οποία με τη σειρά τους ενισχύουν και υποβαστάζουν τα πρώτα. Ο ορισμός της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Ωστόσο η δυσκολία καταγραφής της βαθύτερης δομής της κοινωνίας μας έγκειται στη δυσχέρεια ανίχνευσης και αξιολόγησης εκείνων των στοιχείων που από τη φύση τους πυροδοτούν άλλα επί μέρους φαινόμενα, ικανά, όμως,να επηρεάσουν και να συνδιαμορφώσουν το βασικό ιστό των σύγχρονων κοινωνιών. Μία τέτοια καταγραφή αποπειράται ο Έριχ Φρόμ στο εμβληματικό του έργο «Η υγιής κοινωνία». Μία καταγραφή που φωτίζει όλες τις βασικές παραμέτρους της κοινωνίας και τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνουν την ψυχολογία του σύγχρονου ατόμου:

«Το οικονομικό μας σύστημα, ενώ πλούτισε υλικά τον άνθρωπο, τον φτώχυνε στο επίπεδο της ανθρωπιάς του. Παρ' όλη την προπαγάνδα και τα σλόγκαν γύρω από την πίστη του Δυτικού κόσμου στο Θεό, τον ιδεαλισμό του, τα πνευματικά του ενδιαφέροντα, το σύστημά μας δημιούργησε μια υλιστική κουλτούρα κι έναν υλιστικό άνθρωπο. Στο διάστημα που εργάζεται, το άτομο διοικείται σαν μέρος μιας παραγωγικής ομάδας. Στον ελεύθερο χρόνο του κατευθύνεται και χειραγωγείται έτσι που να είναι ο τέλειος καταναλωτής που προτιμάει αυτό που του λένε να προτιμάει, με την ψευδαίσθηση πως ακολουθεί τα δικά του γούστα.

Όλη τη μέρα τον σφυροκοπούν από παντού τα σλόγκαν, οι υποβολές, οι φωνές μιας πλαστής πραγματικότητας που τον στερούν από το τελευταίο ίχνος ρεαλισμού που μπορεί να του έχει μείνει. Από τα παιδικά χρόνια κιόλας οι γνήσιες πεποιθήσεις αποθαρρύνονται. Η κριτική σκέψη είναι ελάχιστη, το ίδιο και το πραγματικό συναίσθημα κι επομένως μόνο η ομοιομορφία μπορεί να σώσει το άτομο από το αφόρητο αίσθημα της μοναξιάς και της ερημιάς.

Το άτομο δεν βιώνει τον εαυτό του σαν ενεργητικό φορέα των προσωπικών του δυνάμεων και του εσωτερικού του πλούτου, αλλά σαν ένα φτωχό "αντικείμενο", εξαρτούμενο από δυνάμεις έξω απ' αυτόν, πάνω στις οποίες έχει προβάλει τη ζωντανή του ουσία. Ο άνθρωπος έχει αποξενωθεί από τον εαυτό του και προσκυνάει τα προϊόντα των χεριών του. Σκύβει και προσκυνάει τα αντικείμενα που παράγει, το κράτος και τους ηγέτες που κατασκεύασε ο ίδιος. Η ίδια του η πράξη γίνεται μια ξένη δύναμη που στέκεται πάνω κι απέναντι του αντί να διευθύνεται απ' αυτόν.

Περισσότερο από ποτέ στην ιστορία η αναγωγή των ιδίων των κατασκευασμάτων μας σε αντικειμενική δύναμη πάνω μας, ξεφεύγοντας από τον έλεγχό μας, διαψεύδοντας τις προσδοκίες μας και ξεγελώντας τους υπολογισμούς μας, αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες που καθορίζουν την εξέλιξη μας. Τα προϊόντα του, οι μηχανές του και το κράτος έχουν γίνει είδωλα του σύγχρονου ανθρώπου και τα είδωλα αυτά αντιπροσωπεύουν τις δικές του ζωτικές δυνάμεις σε αλλοτριωμένη μορφή.

Το αποτέλεσμα είναι ο μέσος άνθρωπος να νιώθει ανασφάλεια, μοναξιά και κατάθλιψη και να υποφέρει από έλλειψη χαράς μέσα στην αφθονία. Η ζωή του φαίνεται άσκοπη μαντεύει κάπου αχνά πως το νόημα της ζωής δεν μπορεί να είναι μόνο και μόνο στην "κατανάλωση". Αυτή τη ζωή δίχως χαρά και δίχως νόημα δε θα μπορούσε να την αντέξει αν δεν υπήρχε το γεγονός ότι το σύστημα του προσφέρει αμέτρητες διεξόδους φυγής, απ' την τηλεόραση ως τα ηρεμιστικά, που του επιτρέπουν να ξεχνάει ότι χάνει όλο και περισσότερο αυτό που είναι πολύτιμο στη ζωή.

Παρ' όλα τα αντίθετα συνθήματα, πλησιάζουμε ολοταχώς προς μια κοινωνία διευθυνόμενη από γραφειοκράτες που κυβερνούν ένα μαζάνθρωπο, καλοθρεμμένο και καλοφροντισμένο, που έχει χάσει την ανθρωπιά του».

Αν η παραπάνω καταγραφή αποτυπώνει με ενάργεια την εικόνα της σύγχρονης κοινωνίας και τον αντιπροσωπευτικό τύπο ανθρώπου αυτής (μαζάνθρωπος), τότε μπορούμε ευκολότερα να κατανοήσουμε την παρακάτω θέση:

Κάθε κοινωνία τιμά τους ζωντανούς κομφορμιστές της και τους νεκρούς ταραχοποιούς της.

Οι τέχνες στην θεραπευτική αντιμετώπιση της άνοιας

Η άνοια είναι ένα σύνολο παθήσεων που επηρεάζουν τον εγκέφαλο προοδευτικά και μη-αναστρέψιμα. Κύρια συμπτώματα (και απαραίτητα για την διάγνωση) είναι οι δυσκολίες στην μνήμη, την λεκτική κατανόηση και έκφραση, την κίνηση, και τις επιτελικές λειτουργίες (όπως σχεδιασμός και εκτέλεση δράσεων), όμως σε αυτά προστίθενται και επιρροές στο συναίσθημα και την συμπεριφορά.

Με αυτά κατά νου, η χρήση των θεραπειών τέχνης στην άνοια μοιάζει άτοπη, ιδιαίτερα καθώς πολλές από τις θεραπευτικές προσεγγίσεις μέσω τεχνών είναι αναλυτικού τύπου και στοχεύουν σε ενδοσκόπηση και αυτοβελτίωση. Η θεραπευτική χρήση των τεχνών όμως, όντας ευέλικτη, μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα και να μετατραπεί σε αποτελεσματική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της άνοιας. Οι τέχνες δεν θα χρησιμοποιηθούν υπό την τυπική μορφή ‘θεραπείας’, παρά ως ερέθισμα για να στοχεύσουν στα διαφορετικές πτυχές που η πάθηση επηρεάζει.

Αρχικά, κάθε τέχνη μπορεί να παρακινήσει τις βασικές αισθήσεις και να χαρίσει σωματοαισθητηριακά ερεθίσματα.

Αυτό κατ’ επέκταση μπορεί να έχει και γνωστικό αντίκτυπο, μέσα από την παράλληλη ‘ενεργοποίηση’ γνωστικών λειτουργιών (όπως η διατήρηση προσοχής). Έτσι τόσο η ενεργή όσο και η παθητική αλληλεπίδραση με τις τέχνες μπορεί να έχει θεραπευτική επιρροή σε άτομα με άνοια, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από τις ανάλογες κατευθύνσεις και ‘ζητούμενα’- τόσο ενεργά όσο και παθητικά. Για παράδειγμα, ακούγοντας μουσική ζητάμε από το άτομο να παρατηρήσει εάν ο ρυθμός είναι γρήγορος ή αργός ή να χτυπήσει παλαμάκια ρυθμικά.

Οι τέχνες μπορούν να εστιάσουν στον γνωστικό τομέα όχι μόνο έμμεσα (με την αισθητηριακή κινητοποίηση) μα και άμεσα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξάσκηση της λεκτικής κατανόησης και έκφρασης (για παράδειγμα διαβάζοντας λογοτεχνικό κείμενο, αναλύοντας το νόημά του, και επιλέγοντας λέξεις από αυτό για την δημιουργία νέων προτάσεων), της κίνησης και οργάνωσης κινήσεων (για παράδειγμα ζωγραφίζοντας), των επιτελικών λειτουργιών (για παράδειγμα μέσα από δομή των ‘καθηκόντων’ για την δημιουργία εικαστικής χειροτεχνίας). Επιπλέον μπορούν να εξασκήσουν τόσο την βραχυπρόθεσμη μνήμη (για παράδειγμα δείχνοντας έναν ρυθμό με μουσικό όργανο-όπως ξυλάκια- και ζητώντας έπειτα την επανάληψή του), όσο και όλες τις υποκατηγορίες της μακροπρόθεσμης μνήμης (για παράδειγμα ακούγοντας μουσική της ‘εποχής’ του ατόμου, που συχνά θα είναι ηλικιωμένο).

Παράλληλα, οι τέχνες έχουν έναν ‘θεραπευτικό χαρακτήρα’, έτσι μπορούν να επηρεάσουν και συναισθηματικά. Η αλληλεπίδραση με τις τέχνες μπορεί τόσο να γεννήσει συναισθήματα, όσο και να δώσει χώρο για την έκφραση αυτών. Τα άτομα με άνοια βιώνουν ιδιαίτερα συναισθήματα, τόσο στα αρχικά στάδια (για παράδειγμα αναγνωρίζοντας τα γνωστικά ελλείμματά τους) όσο και στην πορεία (όπου η κατανόηση του ‘κόσμου’ γίνεται όλο και πιο δύσκολη). Είναι πιθανό να μην μπορούν να εκφράσουν λεκτικά και δομημένα τα αισθήματα αυτά, όμως τα βιώνουν πάραυτα, και η διάδραση με τις τέχνες μπορεί να τους χαρίσει την συναισθηματική διέξοδο που χρειάζονται. Με μια πρώτη ματιά μπορεί να θεωρούμε ότι καθώς το άτομο έχει άνοια, θα ‘ξεχάσει’ το αρνητικό συναίσθημα που βιώνει κάποια δεδομένη στιγμή, όμως παρατηρώντας πιο προσεκτικά θα δούμε ότι η αιτία του αισθήματος είναι αυτή που θα ‘ξεχαστεί’, με ένα ‘συναισθηματικό αποτύπωμα’ να διαγράφετε στην διάθεση του ατόμου στην πορεία.

Συνδέοντας τα προαναφερθέντα, η χρήση των τεχνών ως θεραπευτικό μέσο στην άνοια έχει την δυνατότητα να επιβραδύνει την πρόοδο της νόσου, προσφέροντας αισθητηριακά ερεθίσματα, εξασκώντας γνωστικές λειτουργίες και χαρίζοντας συναισθηματική διέξοδο. Όλα αυτά μπορούν συνδυαστικά να οδηγήσουν και σε άλλα οφέλη για το άτομο (όπως ενδιαφέρον στην καθημερινότητα, βελτίωση αυτοεικόνας – ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια- διατήρηση κινήτρου), και να προωθήσουν την ποιότητα ζωής.

Έτσι, η χρήση των τεχνών στην ψυχοκοινωνική αντιμετώπιση της άνοιας έχει τραβήξει το επιστημονικό ενδιαφέρον – τόσο κλινικά και θεραπευτικά όσο και ερευνητικά. Πειραματικές προσεγγίσεις, μετά-αναλύσεις, και μελέτες περιπτώσεων έχουν αναδείξει την αποτελεσματικότητα των τεχνών, με τις έρευνες να συνεχίζονται.

Καταληκτικά, οι τέχνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο με άτομα αρχικών σταδίων (και να ανταποκρίνονται στις γνωστικές και συναισθηματικές ανάγκες τους) όσο και με άτομα προχωρημένων σταδίων (όπου οι θεραπευτικές δυνατότητες είναι μειωμένες). Μπορούν να εφαρμοστούν τόσο από θεραπευτές σε θεραπευτικά πλαίσια, όσο και από φροντιστές ως καθημερινή δραστηριότητα και μέσο αλληλεπίδρασης. Ας σκεφτούμε ‘έξω από το κουτί’ και ας εξερευνήσουμε τις δυνατότητες των τεχνών στην θεραπευτική αντιμετώπιση της άνοιας!

Louise L. Hay: Πώς αποτυπώνονται τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας στο σώμα

Το ανθρώπινο σώμα είναι ένας εκπληκτικός μηχανισμός και όπως όλοι οι μηχανισμοί, χρειάζεται φροντίδα και συντήρηση για να λειτουργεί όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που το σώμα μας μπορεί να καταρρεύσει και να αρρωστήσει: γενετικοί λόγοι, το περιβάλλον, η διατροφή και ούτω καθεξής.

Αλλά όπως ανακάλυψε η Λουίζα και κατάγραψε στο Μεταμορφώστε την ζωή σας, κάθε ασθένεια επηρεάζεται από συναισθηματικούς παράγοντες. Δεκαετίες μετά τις δικές της παρατηρήσεις, η επιστημονική κοινότητα κατέληξε σε παρόμοια συμπεράσματα.

Οι έρευνες έδειξαν ότι ο φόβος, ο θυμός, η θλίψη, η αγάπη, η χαρά, έχουν συγκεκριμένη επίδραση στο σώμα μας. Γνωρίζουμε ότι ο θυμός κάνει τους μύες να σφίγγονται και τα αιμοφόρα αγγεία να συστέλλονται, οδηγώντας σε υπέρταση και αντίσταση στη φυσιολογική ροή του αίματος. Σύμφωνα με την καρδιολογία, η χαρά και η αγάπη έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα.

Στο βιβλίο της Λουίζας, η καρδιακή προσβολή και άλλες καρδιακές παθήσεις στραγγίζουν όλη τη χαρά από την καρδιά, τη σκληραίνουν. Και οι δηλώσεις για να αναστραφούν αυτά τα προβλήματα; «Φέρνω πίσω τη χαρά στο κέντρο της καρδιάς μας» και «Απελευθερώνω με χαρά το παρελθόν. Είμαι γεμάτος γαλήνη».

Συγκεκριμένα νοητικά πρότυπα επιδρούν στον οργανισμό μας με προβλέψιμους τρόπους, κάνοντάς τον να εκκρίνει συγκεκριμένες χημικές ουσίες αντιδρώντας σε κάποιο συναίσθημα. Όταν ο φόβος είναι η κυρίαρχη διάθεσή σου για μεγάλο χρονικό διάστημα, η διαρκής έκκριση στρεσογόνων ορμονών, ιδιαίτερα της κορτιζόλης, ενεργοποιεί ένα φαινόμενο σαν εκείνο του ντόμινο, που οδηγεί σε καρδιακές παθήσεις αύξηση του βάρους και κατάθλιψη.

Το ίδιο συμβαίνει και με άλλα συναισθήματα και σκέψεις: ακολουθούν ένα τυπικό πρότυπο καθώς προβάλλονται στο σώμα με τη μορφή της ασθένειας. Στη δουλειά μου, ανακάλυψα ότι ενώ τα συναισθήματα ταξιδεύουν παντού μέσα στον οργανισμό μας, επηρεάζουν τα διάφορα όργανα με διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με το τι συμβαίνει στη ζωή μας εκείνη τη στιγμή. Και εδώ επεμβαίνει η διαίσθηση.

Πολύ συχνά, αν δεν γνωρίζουμε συνειδητά τη συγκεκριμένη συναισθηματική κατάσταση είτε τη δική μας είτε ενός αγαπημένου μας προσώπου, οι πληροφορίες μας έρχονται μέσω της διαίσθησης. Έχουμε πέντε «γήινες αισθήσεις» που ερεθίζουν τα αισθητήρια μας: την όραση, την ακοή, την αφή, την όσφρηση και τη γεύση. Και έχουμε επίσης πέντε παράλληλες «διαισθητικές αισθήσεις» – τη διόραση, τη διακοή, τη διαφή, τη διόσφρηση και τη διάγευση – μέσω των οποίων παίρνουμε πρόσθετες πληροφορίες.

Για παράδειγμα, ίσως σου έχει συμβεί να δεις ξαφνικά με τα μάτια σου του νου μια διαισθητική εικόνα, σαν μια διορατική «αστραπή», που δείχνει ότι κάποιος φίλος σου κινδυνεύει. Ή ίσως να έχεις νιώσει ξαφνικά ένα αίσθημα φόβου ακούγοντας μέσα στο κεφάλι σου το τηλέφωνο να χτυπάει• πέντε λεπτά αργότερα, όταν πράγματι χτύπησε το τηλέφωνο, άκουσες μια δυσάρεστη είδηση.

Ίσως να έχεις νιώσει εκείνη την περίφημη “πικρή γεύση στο στόμα” ή να ένιωσες ότι “κάτι ύποπτο σου μυρίζει”, ακριβώς πριν έρθει κάποιος να σου κάνει μια όχι και τόσο συμφέρουσα επαγγελματική πρόταση. Ή ίσως να είχες κάποια στιγμή μια άσχημη αίσθηση στο σώμα σου, έναν “κόμπο στο στομάχι” ή ένα “βάρος στην καρδιά”, που σε προειδοποιούσε για κάποιο πρόβλημα που αντιμετώπιζες στη σχέση σου με το σύντροφό σου.

Πέρα από τη γνωστή σε όλους διαίσθησή που μας καθοδηγεί σε καταστάσεις για τις οποίες δεν έχουμε πολλές πληροφορίες –όπως εκείνη που με βοήθησε στην ιατρική μου καριέρα -, το σώμα μας έχει τη δική του διαισθητική ευφυΐα. Μας ειδοποιεί όταν κάτι είναι εκτός ισορροπίας στην ζωή μας, ακόμη και αν αυτή η γνώση δεν είναι ξεκάθαρη στο συνειδητό μας νου.

Για να θεραπευτούμε αληθινά, χρειάζεται να δώσουμε προσοχή στα μηνύματα που μας μεταφέρει το σώμα μας μέσω της διαίσθησης και όχι μόνο. Ταυτόχρονα, χρειαζόμαστε τη λογική, μαζί με τα επιστημονικά στοιχεία και δεδομένα, για να κατανοήσουμε απόλυτα τις ανισορροπίες του τρόπου ζωής μας που επηρεάζουν την υγεία μας.

Όπως ακριβώς πρέπει να είναι φουσκωμένες και οι δύο ρόδες του ποδηλάτου μας για να μπορέσουμε να το χρησιμοποιήσουμε, με τον ίδιο τρόπο χρειάζεται να εξισορροπήσουμε τα συναισθήματα και τη διαίσθηση με τη λογική και τα επιστημονικά στοιχεία. Και τα δύο άκρα, η αυστηρή λογική χωρίς το συναίσθημα και τη διαίσθηση, όπως και το παρορμητικό συναίσθημα χωρίς τη λογική, δημιουργούν σοβαρά πρόβλημα. Για την πραγματική υγεία και ευεξία, χρειαζόμαστε και τα δύο αυτά εργαλεία.

Απειροφοβία: Ο παραλυτικός φόβος για το άπειρο

Η απειροφοβία, η ο φόβος του απείρου, είναι μια εξαιρετικά περίεργη φοβία που πολύ λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν. Ωστόσο, πριν εξηγήσουμε τι είναι ακριβώς, χρειάζεται να υπενθυμίσουμε τι είναι μια φοβία.

Η φοβία είναι ένας έντονος και παράλογος φόβος συγκεκριμένων καταστάσεων, αντικειμένων, ανθρώπων ή δραστηριοτήτων. Το DSM-5 το κατηγοριοποιεί ως μια αγχώδη διαταραχή. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της φοβίας είναι η επιθυμία να αποφεύγουμε ή να ξεφεύγουμε από αυτό που μας φοβίζει για να μειώσουμε το άγχος και την αμηχανία που μας προκαλεί.

Υπό αυτή την έννοια, είναι σημαντικό να διαφοροποιήσουμε τη φοβία από το φόβο. Για να κατανοήσουμε τη διαφορά, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την ένταση του φόβου και τις συνέπειές του. Με αυτό κατά νου, πρέπει να παρατηρήσουμε αν ένας φόβος αρχίζει να αλληλεπιδρά σημαντικά με τη ζωή μας. Επιπλέον, πρόκειται για φοβία αν εντείνεται και προκαλεί ακαθόριστες και ακραίες συμπεριφορές.

Αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία για την εμφάνιση μιας φοβίας, υπάρχουν ορισμένοι γενετικοί, κοινωνικοί παράγοντες που θα μπορούσαν αν συνδέονται. Οι τραυματικές παιδικές εμπειρίες έχουν επίσης μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί δει ένα ντοκιμαντέρ για το πώς οι μαύρες τρύπες ρουφούν τα αστέρια στο σύμπαν, μπορεί να του δημιουργηθεί μια βαθιά φοβία ότι θα το ρουφήξει κι αυτό μια μαύρη τρύπα.
Τι είναι η απειροφοβία;

Απειροφοβία είναι ο υπερβολικός και παράλογος φόβος κατανόησης και αποδοχής της έννοιας του απείρου και της αιωνιότητας. Αυτός ο φόβος προκαλεί έντονη σωματική δυσφορία και μπορεί να εκδηλωθεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της μέρας ή της νύχτας. Μια παρεμβαίνουσα σκέψη για το άπειρο μπορεί να προκαλέσει σοβαρή κρίση πανικού.

Γι’ αυτό και η ιδέα να έρθει κανείς σε επαφή με το άπειρο προκαλεί μια έντονη αίσθηση ιλίγγου. Οι άνθρωποι που εμφανίζουν αυτή τη φοβία αποφεύγουν καταστάσεις ή παράγοντες που ενεργοποιούν την αίσθηση του απείρου. Για παράδειγμα, ο ουρανός, ο ωκεανός ή οι ατέλειωτες αριθμητικές ακολουθίες. Επιπροσθέτως, αποφεύγουν επίσης τις δραστηριότητες ενδοσκόπησης και δεν φαντάζονται ποτέ την αιωνιότητα.

Όσοι εμφανίζουν απειροφοβία συχνά προσπαθούν να προβλέψουν όλη τη ζωή τους και να γνωρίζουν την κάθε επόμενη κίνηση. Κι αυτό το κάνουν αποφεύγοντας τις εμμονικές σκέψεις για το άπειρο ή το σύμπαν.

Αιτίες

Όπως όλες οι φοβίες, η απειροφοβία δεν έχει μια μοναδική αιτία. Κάποιοι ειδικοί έχουν συσχετίσει ορισμένους γενετικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και φυσικούς παράγοντες με το φαινόμενο αυτό. Για παράδειγμα, ο Sigmund Freud, ο πατέρας της ψυχανάλυσης, ενδιαφερόταν για τις φοβίες. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι οι φοβίες είχαν δύο στάδια:

– Πρώτη φάση: Συμβαίνει ένα γεγονός που παράγει έντονο άγχος. Παράλληλα, το άτομο που αναπτύσσει τη φοβία, θεωρεί ότι ένα αντικείμενο από τον εξωτερικό κόσμο (όπως αράχνες, γάτες, άλογα ή το άπειρο ανάμεσα σε άλλα) είναι επικίνδυνο και αποτελεί απειλή.
– Δεύτερη φάση: Το άτομο αρχίζει να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να αμύνεται με κάθε δυνατό τρόπο ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο.

Από βιολογικής απόψεως, μια άλλη πιθανή εξήγηση για τη φοβία συνδυάζει παράγοντες όπως η κληρονομικότητα και η χημεία του εγκεφάλου. Αν αυτοί οι παράγοντες αλληλεπιδράσουν με τις εμπειρίες, το άτομο μπορεί να αναπτύξει μια συγκεκριμένη φοβία, όπως η απειροφοβία.

Πώς να αναγνωρίσουμε μια φοβική αντίδραση

Μία φοβική αντίδραση ξεκινά όταν ένα άτομο εκτίθεται στο αντικείμενο ή την κατάσταση που έχει συσχετίσει με τον κίνδυνο. Για την ακρίβεια, αυτή η αντίδραση μπορεί να οδηγήσει σε κρίση πανικού. Κάποια συμπτώματα μπορεί να είναι:

– Ξηρότητα στο στόμα, δυσκολία στην αναπνοή, ναυτία, ταχυκαρδίες
– Τρεμάμενη φωνή, περίεργες εκφράσεις στο πρόσωπο, δυσκαμψία
– Αρνητική ερμηνεία της κατάστασης, αμφιβολίες για την ικανότητά του να διαχειριστεί την κατάσταση, φόβος θανάτου.
Χαρακτηριστικά της απειροφοβίας

Τα κύρια χαρακτηριστικά της απειροφοβίας είναι:

– Ένας παράλογος και δυσανάλογος φόβος κατανόησης της έννοιας του απείρου και της αιωνιότητας
– Άγχος όταν συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως και ποτέ τις έννοιες της αιωνιότητας και του απείρου
– Μια μεγάλη ανάγκη να έχουμε τα πάντα υπό έλεγχο και σε απόλυτη τάξη.
– Τα άτομα που την εμφανίζουν μπορούν να την αναγνωρίσουν, αλλά όχι να την ελέγξουν.
– Υπάρχει μια ισχυρή επιθυμία να προβλέψουμε τα πάντα στη ζωή μας
– Συχνοί εφιάλτες ότι πέφτουμε στο κενό
– Αρνητικές σκέψεις για το άπειρο εμφανίζονται κατά τη διάρκεια ενδοσκόπησης, χαλάρωσης ή φαντασίας.

Οι φοβίες συνήθως αντιμετωπίζονται με ψυχοθεραπεία. Μόνο στις πιο ακραίες περιπτώσεις, όπου οι ασθενείς δεν μπορούν να λειτουργήσουν επαρκώς, θα λάβουν κάποια φαρμακευτική αγωγή.

Η απειροφοβία μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία. Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό να επισκεφθεί κανείς έναν ειδικό, αν αλληλεπιδρά αρνητικά με την καθημερινότητά του. Οι εμμονικές συμπεριφορές καταναλώνουν πολλή ενέργεια.

Η ωραιότερη εκδοχή σου κατοικεί κάπου μέσα σου

Μια φορά κι ένα καιρό υπήρξε η Χώρα της ελευθερίας. Μάλιστα, ο θρύλος αναφέρει ότι ήταν τόσο φιλόξενη που μπορούσε να κλείσει στην αγκαλιά της όλους τους ανθρώπους της γης. Εκεί δεν είχε στα αλήθεια σημασία αν φορούσες το καπελάκι σου στραβά ή την μπλούζα σου ανάποδα. Μπορούσες να τραγουδήσεις στη μέση του δρόμου εφόσον το επιθυμούσες, να τρέξεις όπως το μικρό παιδί που τίποτε δε νιώθει να το παρατηρεί κι έτσι ανέμελο αφήνεται στην ορμή του ανέμου.

Σε εκείνη τη χώρα οι κάτοικοι δήλωναν απλώς άνθρωποι. Ουδεμία αξία λάμβαναν το χρώμα, η καταγωγή, η οικονομική ευρωστία κι οι τίτλοι τιμής. Οι νόμοι κλείνονταν στο σύνταγμα της αγάπης και το κλειδί φυλασσόταν μέσα στις καρδιές, που χτυπούσαν κόντρα στους ήχους των πρέπει.

Κι όσο ο πλανήτης βαφόταν πολύχρωμος, τόσο τα όνειρα βόλταραν δίχως χειροπέδες στα σοκάκια του γνωστού σύμπαντος. Ο καθένας ακολουθούσε το επάγγελμα που η ψυχή του επέλεγε. Έτσι το εκτελούσε περισσότερο ως ένα ιερό λειτούργημα παρά σαν μια άνωθεν επιβεβλημένη εντολή.

Τα παιδιά γεννιούνταν από έρωτα κι όχι από προγραμματισμένα ανταμώματα συμβατικών εραστών που μετρούν ωάρια και σπερματοζωάρια στην κούρσα της αναπαραγωγής. Οι σκέψεις εκφράζονταν ελεύθερα, σαν τα κύματα που σχηματίζονται στον απέραντο ωκεανό. Καμία φωνή δεν υψωνόταν για να τις κριτικάρει, να τις γεμίσεις ενοχές και συμπλέγματα κατωτερότητας.

Και τα μωρά μεγάλωναν σε ένα κόσμο που δεν φοβούνταν τις μελανιές. Έπεφταν και ξανασηκώνονταν. Έκαναν λάθη και διδάσκονταν από αυτά. Αγαπούσαν τις υπόλοιπες υπάρξεις ως διαφορετικές εκφάνσεις του θαυμαστού όλου.

Κάθε μέρα ξημέρωνε μαγική και κάθε ζευγάρι ματιών δήλωνε ευγνωμοσύνη για τις ανατολές και τις δύσεις του θνητού πεπρωμένου. Τ’ αμάξια δεν κορνάριζαν επίμονα, οι επιβάτες δεν σπρώχνονταν σε λεωφορεία, μετρό και τρένα. Ήξεραν πως νωρίτερα ή αργότερα θα έφταναν στον προορισμό τους. Γνώριζαν πως οποιαδήποτε μικρή ή μεγάλη στάση αποτελούσε κομμάτι της σοφής εξερεύνησής τους. Δήλωναν ταξιδιώτες λοιπόν. Κάποτε, ασφαλώς, οι βαλίτσες τους θα άδειαζαν κι οι ίδιοι θα σκορπίζονταν στο άπειρο. Αν, όμως, ο χρόνος τους υπήρξε πεπερασμένος τι άλλο τους απέμενε, άραγε, να κάνουν από να τον γιορτάσουν συντροφιά.

Ένα βράδυ ο ουρανός σκοτείνιασε και το νερό της θάλασσας βάφτηκε μαύρο. Μια γυναίκα βουτηγμένη στο χρυσό τραβούσε βιαστική το κουπί στη βάρκα. Την έλεγαν Απληστία. Δίπλα της καθόταν ένας άντρας με καμπούρα και μελαγχολικά, σκούρα μάτια. Συστηνόταν ως Φόβος. Την παρέα συμπλήρωνε μια επιβλητική φιγούρα με αυστηρό καρέ και χαρτοφύλακα στα χέρια. Τη φώναζαν Επίκριση.

Οι τρεις τους πάτησαν γρήγορα τα πέλματά τους στην ολόχρυση άμμο. Ύστερα γλίστρησαν αθόρυβα στα σπίτια των ανθρώπων και τους ψιθύρισαν επίμονα στον ύπνο τρεις μονάχα λέξεις: Απληστία. Φόβος. Επίκριση.

Την επόμενη μέρα όλα έμοιαζαν ίδια κι όλα ήταν τόσο διαφορετικά. Οι κάτοικοι κοιτούσαν ο ένας τον άλλον καχύποπτα κι έτρεχαν να φτάσουν πρώτοι στη δουλειά. Επιθυμούσαν να φορέσουν το πιο γυαλιστερό κοστούμι. Λαχταρούσαν να οδηγήσουν το πλέον εντυπωσιακό αμάξι και ν’ αποκτήσουν το πολυτελέστερο σπίτι.

Τα παιδιά σταμάτησαν να κάνουν μελανιές. Έκτοτε κλείστηκαν σ’ ένα γυάλινο κλουβί. Δεν χτυπούσαν και συνεπώς δεν μάθαιναν να περπατούν με το κεφάλι ψηλά και τα μάτια της καρδιάς ανοιχτά. Οι δεύτερες σκέψεις δεν επέτρεπαν στις πρώτες να εκφραστούν αφού έτρεμαν τις επιπτώσεις της ελευθερίας. Τα τραγούδια στους δρόμους σταμάτησαν. Ξημέρωναν, άλλωστε, αλλόκοτες εποχές και κανείς στ’ αλήθεια δεν επιθυμούσε να περαστεί για ελαφρόμυαλος. Οι χοροί αιχμαλώτισαν τα βήματα και λογόκριναν τις νότες. Οι φιγούρες εκτελούνταν στο εξής μονάχα για τις επευφημίες που ενδεχομένως και να τις συνόδευαν.

Οι άνθρωποι επέλεγαν το επάγγελμά τους με κριτήριο το κέρδος και το ταίρι τους με γνώμονα την ασφάλειά τους. Κι έτσι όλοι ξυπνούσαν ανόρεκτοι τα πρωινά. Μετρούσαν νευρικά τις ρυτίδες τους και κυνηγούσαν απελπισμένα τους στόχους τους. Και για κάθε στόχο που έφταναν, ένας νέος, ακόμη πιο δυσπρόσιτος, εμφανιζόταν στον ορίζοντα. Κι εκείνοι έτρεχαν συνεχώς από πίσω, λαχανιασμένοι και δυστυχείς. Ο καιρός κυλούσε, η ζωή ξεγλιστρούσε.

Η Χώρα της ελευθερίας δεν κατάφερε τελικά ποτέ να ξεχάσει όσους ψιθύρους στοίχειωσαν μια νύχτα τα όνειρά της. Μα μέχρι σήμερα, κάπου κάπου, γεννιούνται αυτοί που λικνίζονται στον αυθεντικό ρυθμό τους, που δε φυλακίζουν τα βήματα, δεν τρέμουν τις μελανιές και δε φοβούνται τα ταξίδια.

«Μα καλά ποιος στα αλήθεια τους παίρνει ακόμη στα σοβαρά;», αναρωτήθηκε ένα απόγευμα η Απληστία και τσούγκρισε το ποτήρι της με τον Φόβο και την Επίκριση. «Τους νοιάζει πράγματι να τους πάρει κάποιος στα σοβαρά; Από ξεχωριστά υλικά δομημένοι, απλώς χαμογελούν. Προχωρούν και τολμούν. Ζουν μια φορά και υπάρχουν για χίλιες», ακούστηκε μια φωνή.

Ποια ήταν η φωνή δεν κατάφεραν να μάθουν. Ταράχτηκαν, ωστόσο, πολύ. Υποψιάστηκαν, βλέπετε, πως από κάπου μακριά τους απάντησε ο υγιής μας εαυτός, ο οποίος ουδέποτε λησμόνησε ολοκληρωτικά τη Χώρα της ελευθερίας.

Ορισμένα βράδια, μάλιστα, την επισκεπτόμαστε ακόμη. Βολτάρουμε στα ανθισμένα σοκάκια της. Φουσκώνουμε πολύχρωμα μπαλόνια. Έπειτα τα παρατηρούμε να υψώνονται περήφανα στον ουρανό. Κάθε μπαλόνι και μια ιερή ελπίδα, μια προσευχή και μια υπόσχεση για τον καλύτερο κόσμο που φωλιάζει αιωνίως μέσα μας και γκρεμίζει όσες φυλακές βαφτίσαμε σπίτι μας.

Το ρόβερ Curiosity στον Άρη ανίχνευσε μεθάνιο που υπονοεί την πιθανότητα ζωής

Στον Άρη φαίνεται κρύβεται μεγάλη ποσότητα του μεθανίου, που πρέπει να αποτελεί σημάδι των μικροβίων που ζουν στον πλανήτη σήμερα.  Σε μια μέτρηση που λήφθηκε την περασμένη Τετάρτη, το ρόβερ Curiosity  της NASA ανακάλυψε εκπληκτικά υψηλές ποσότητες μεθανίου στην ατμόσφαιρα του Άρη, ένα αέριο που στη Γη παράγεται συνήθως από τους ζωντανούς οργανισμούς. Οι επιστήμονες της αποστολής συζήτησαν με ενθουσιασμό τις ειδήσεις αυτές.

Οι επιστήμονες της αποστολής πήραν το σήμα αυτό πριν λίγες μέρες και αναζητούν την αιτία που υπάρχει στον κόκκινο πλανήτη

Το μεθάνιο αποτελεί εύρημα – θησαυρό για τους βιολόγους που μελετούν το ενδεχόμενο εξωγήινης ζωής, καθώς στον πλανήτη μας μεγάλες ποσότητες του στοιχείου παράγονται από φυσικές βιολογικές δραστηριότητες – όπως το γαστρεντερικό σύστημα αγελάδων και οι βάλτοι.

 

Υπάρχουν όμως κι άλλες πηγές μεθανίου, όπως ηφαίστεια, η εξόρυξη άνθρακα και άλλες γεωλογικές διαδικασίες. Σημειώνεται πως δεν υπάρχουν ενεργά ηφαίστεια τον Κόκκινο Πλανήτη.

Η NASA πάντως έσπευσε να μετριάσει την αισιοδοξία για δραματικές εξελίξεις. Ο υποδιευθυντής της υπηρεσίας, Τόμας Ζούρμπουχεν, σημείωσε στο Twitter πως μολονότι τα νεότερα ευρήματα προκαλούν ενθουσιασμό ως πιθανή ένδειξη ύπαρξης ζωής απαιτούνται ακόμα πολλές μετρήσεις προτού καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα.
 

«Δεν ξέρουμε ακόμα από πού προέρχεται το μεθάνιο στον Άρη», προσέθεσε. Μεγάλες συγκεντρώσει του στοιχείου είχαν εντοπιστεί στον Άρη σε τέσσερις περιπτώσεις το 2013-14, όμως στην συνέχεια το φαινόμενο εξασθένησε.

 

Μία από τις κυρίαρχες εικασίες όσον αφορά τον Άρη είναι πως μικροοργανισμοί αναπτύχθηκαν στο παρελθόν στην επιφάνεια αλλά πλέον έχουν μεταναστεύσει στο υπέδαφος, δημιουργώντας κρυμμένες «δεξαμενές» βιολογίας.

 

Η παρουσία μεγάλης ποσότητας μεθανίου ενισχύει αυτές τις υποψίες, καθότι κανονικά η ηλιακή ακτινοβολία και χημικές διεργασίες διαλύουν τα μόρια μεθανίου σε διάστημα λίγων αιώνων. Συνεπώς, το μεθάνιο που εντοπίστηκε στον Άρη έχει παραχθεί σχετικά πρόσφατα.

 

Ο εκπρόσωπος της NASA πρόσθεσε: «Για να διατηρηθεί η επιστημονική ακεραιότητα, η ομάδα των επιστημόνων του έργου θα συνεχίσει να αναλύει τα δεδομένα πριν επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα».

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία: ΗΣΙΟΔΟΣ - Ἔργα καὶ Ἡμέραι (174-201)

Μηκέτ᾽ ἔπειτ᾽ ὤφελλον ἐγὼ πέμπτοισι μετεῖναι
175 ἀνδράσιν, ἀλλ᾽ ἢ πρόσθε θανεῖν ἢ ἔπειτα γενέσθαι.
νῦν γὰρ δὴ γένος ἐστὶ σιδήρεον· οὐδέ ποτ᾽ ἦμαρ
παύσονται καμάτου καὶ ὀιζύος οὐδέ τι νύκτωρ
τειρόμενοι· χαλεπὰς δὲ θεοὶ δώσουσι μερίμνας.
ἀλλ᾽ ἔμπης καὶ τοῖσι μεμείξεται ἐσθλὰ κακοῖσιν.
180 Ζεὺς δ᾽ ὀλέσει καὶ τοῦτο γένος μερόπων ἀνθρώπων,
εὖτ᾽ ἂν γεινόμενοι πολιοκρόταφοι τελέθωσιν.
οὐδὲ πατὴρ παίδεσσιν ὁμοίιος οὐδέ τι παῖδες,
οὐδὲ ξεῖνος ξεινοδόκῳ καὶ ἑταῖρος ἑταίρῳ,
οὐδὲ κασίγνητος φίλος ἔσσεται, ὡς τὸ πάρος περ.
185 αἶψα δὲ γηράσκοντας ἀτιμήσουσι τοκῆας·
μέμψονται δ᾽ ἄρα τοὺς χαλεποῖς βάζοντες ἔπεσσιν,
σχέτλιοι, οὐδὲ θεῶν ὄπιν εἰδότες· οὐδέ μεν οἵ γε
γηράντεσσι τοκεῦσιν ἀπὸ θρεπτήρια δοῖεν·
χειροδίκαι· ἕτερος δ᾽ ἑτέρου πόλιν ἐξαλαπάξει·
190 οὐδέ τις εὐόρκου χάρις ἔσσεται οὐδὲ δικαίου
οὐτ᾽ ἀγαθοῦ, μᾶλλον δὲ κακῶν ῥεκτῆρα καὶ ὕβριν
ἀνέρα τιμήσουσι· δίκη δ᾽ ἐν χερσί καὶ αἰδὼς
ἐσσεῖται, βλάψει δ᾽ ὁ κακὸς τὸν ἀρείονα φῶτα
μύθοισι σκολιοῖς ἐνέπων, ἐπὶ δ᾽ ὅρκον ὀμεῖται.
195 ζῆλος δ᾽ ἀνθρώποισιν ὀιζυροῖσιν ἅπασιν
δυσκέλαδος κακόχαρτος ὁμαρτήσει, στυγερώπης.
καὶ τότε δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης
λευκοῖσιν φάρεσσι καλυψαμένω χρόα καλὸν
ἀθανάτων μετὰ φῦλον ἴτον προλιπόντ᾽ ἀνθρώπους
200 Αἰδὼς καὶ Νέμεσις· τὰ δὲ λείψεται ἄλγεα λυγρὰ
θνητοῖς ἀνθρώποισι, κακοῦ δ᾽ οὐκ ἔσσεται ἀλκή.

***
Μακάρι εγώ ανάμεσα στου πέμπτου γένους τούς ανθρώπους
να μην ήμουν, μα είτε πιο μπροστά να πέθαινα ή ύστερα να γεννιόμουν.
Αφού τώρα πια το σιδερένιο υπάρχει γένος. Κι ούτε θα πάψουνε ποτέ
τη μέρα να κοπιάζουν και να δυστυχούν, να βασανίζονται τη νύχτα,
μα μέριμνες σκληρές σ᾽ αυτούς οι θεοί θα δίνουν.
Όμως και σ᾽ αυτούς ανάμεικτα θα υπάρξουνε καλά με τα κακά.
180 Κι ο Δίας θ᾽ αφανίσει και τούτο των θνητών το γένος,
την εποχή που σαν γεννιούνται οι άνθρωποι θα γίνονται ασπρομάλληδες.
Με τα παιδιά του όμοιος δε θα είναι ο πατέρας, μήτε με τον πατέρα τα παιδιά,
κι ούτε ο φιλοξενούμενος αγαπητός σ᾽ αυτόν που τον φιλοξενεί,
στο σύντροφο ο σύντροφος, μήτε θα είναι ο αδερφός αγαπητός, σαν πρώτα.
Μόλις γεράσουν οι γονείς τους θα τους ατιμάζουν,
θα τους κατηγορούν μιλώντας τους με λόγια φοβερά,
οι άθλιοι, την τιμωρία των θεών περιφρονώντας. Κι ούτε
στους γέροντες γονείς τους το χρέος που τους ανάθρεψαν θ᾽ ανταποδίνουν.
190 Στη βία των χεριών το δίκιο τους. Κι ο ένας την πόλη του άλλου θ᾽ αφανίσει.
Διότι δε θα τιμάται ο πιστός στον όρκο του, ο αγαθός,
ο δίκαιος, μα του κακού το δράστη θα τιμήσουν πιο πολύ και τον ακόλαστο.
Στη βία των χεριών το δίκαιο κι η ντροπή θα είναι,
ο άντρας ο κακός θα βλάπτει τον καλύτερο,
θα τον κατηγορεί με λόγια διεστραμμένα, δίνοντας κι από πάνω όρκο.
Ο φθόνος χαιρέκακος, κακόγλωσσος, στην όψη μισητός,
θα συνοδεύει όλους τους ταλαίπωρους ανθρώπους.
Και τότε προς τον Όλυμπο απ᾽ τη γη με τους πλατιούς τούς δρόμους,
αφού σε άσπρα πέπλα το ωραίο σώμα τους καλύψουνε,
θα παν να σμίξουνε με των αθανάτων το γένος, τους ανθρώπους πίσω αφήνοντας,
200 η Αιδώς και η Νέμεση. Και μόνο οι πόνοι οι θλιβεροί θα απομείνουν
στους θνητούς ανθρώπους. Κι απ᾽ το κακό προφύλαξη δε θα υπάρχει.