Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΕΛΕΓΕΙΑ, ΚΑΛΛΙΝΟΣ

Στα όπλα, στα όπλα

Ο Καλλίνος είναι -μαζί με τον Αρχίλοχo- ο πρώτος ποιητής του οποίου το σωζόμενο έργο δεν είναι γραμμένο σε δακτυλικούς εξαμέτρους. Τα ποιήματά του ανήκουν στο είδος της ελεγείας, της ποίησης δηλαδή που είναι γραμμένη σε δίστιχα (1 εξάμετρος + 1 πεντάμετρος σε δακτυλικό μέτρο) και -σε αντίθεση προς το επίγραμμα, που χρησιμοποιούσε επίσης το δίστιχο- απαγγελλόταν με τη συνοδεία αυλού. Η ποιητική δραστηριότητα του Καλλίνου συμπίπτει με μια περίοδο κατά την οποία η πατρίδα του, η Έφεσος, βρισκόταν σε πόλεμο με τη Μαγνησία και απειλούνταν από το βαρβαρικό φύλο των Κιμμερίων (περ. 652 π.Χ.). Στην ελεγεία που παρατίθεται εδώ -τη μόνη από την οποία μας σώζεται εκτενές απόσπασμα- ο Καλλίνος προτρέπει τους νέους της πατρίδας του να αφήσουν την ξέγνοιαστη ζωή και να πολεμήσουν μέχρι την τελευταία τους πνοή για την πατρίδα. Όπως μπορεί να υποθέσει κανείς από τον πρώτο στίχο («Ώς πότε, νέοι, θα κάθεστε άπρακτοι;»), απαγγέλθηκε ίσως σε κάποιο συμπόσιο. Ως προς τη δομή της η ελεγεία ακολουθεί το πρότυπο ανάλογων αγωνιστικών προτροπών που συναντούμε στην Ιλιάδα, οι οποίες συνδυάζουν δύο βασικά στοιχεία: την "πρόσκληση", με την οποία επιδιώκεται η συναισθηματική διέγερση (πβ. στ. 2-3: «Πότε θα δείξετε καρδιά αντρειωμένη; Ντροπή [...]»), και την "επιχειρηματολογία", με την οποία επιδιώκεται η λογική πειθώ.

Απόσπασμα 1

μέχρις τέο κατάκεισθε; κότ᾽ ἄλκιμον ἕξετε θυμόν,
ὦ νέοι; οὐδ᾽ αἰδεῖσθ᾽ ἀμφιπερικτίονας
ὧδε λίην μεθιέντες; ἐν εἰρήνῃ δὲ δοκεῖτε
ἧσθαι, ἀτὰρ πόλεμος γαῖαν ἅπασαν ἔχει

…

5 καί τις ἀποθνήσκων ὕστατ᾽ ἀκοντισάτω.
τιμῆέν τε γάρ ἐστι καὶ ἀγλαὸν ἀνδρὶ μάχεσθαι
γῆς πέρι καὶ παίδων κουριδίης τ᾽ ἀλόχου
δυσμενέσιν· θάνατος δὲ τότ᾽ ἔσσεται, ὁππότε κεν δὴ
Μοῖραι ἐπικλώσωσ᾽. ἀλλά τις ἰθὺς ἴτω
10 ἔγχος ἀνασχόμενος καὶ ὑπ᾽ ἀσπίδος ἄλκιμον ἦτορ
ἔλσας, τὸ πρῶτον μειγνυμένου πολέμου.
οὐ γάρ κως θάνατόν γε φυγεῖν εἱμαρμένον ἐστὶν
ἄνδρ᾽, οὐδ᾽ εἰ προγόνων ᾖ γένος ἀθανάτων.
πολλάκι δηϊοτῆτα φυγὼν καὶ δοῦπον ἀκόντων
15 ἔρχεται, ἐν δ᾽ οἴκῳ μοῖρα κίχεν θανάτου,
ἀλλ᾽ ὁ μὲν οὐκ ἔμπης δήμῳ φίλος οὐδὲ ποθεινός·
τὸν δ᾽ ὀλίγος στενάχει καὶ μέγας ἤν τι πάθῃ·
λαῷ γὰρ σύμπαντι πόθος κρατερόφρονος ἀνδρὸς
θνήσκοντος, ζώων δ᾽ ἄξιος ἡμιθέων·
20 ὥσπερ γάρ μιν πύργον ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶσιν·
ἔρδει γὰρ πολλῶν ἄξια μοῦνος ἐών.

***
Ως πότε, νέοι, θα κάθεστε άπρακτοι;
Πότε θα δείξετε καρδιά αντρειωμένη;
Ντροπή, που σας βλέπουν και οι γειτονικοί λαοί.
Τόσο λίγο γνοιάζεστε για την πατρίδα;
Νομίζετε, αλλά δεν είναι ειρήνη πια,
άδραξε ο πόλεμος ολόκληρη τη γη μας.

...

Χτύπα τον εχθρό, ώς την τελευταία σου πνοή,5
Δόξα και τιμή να μάχεται ο άντρας τον εχθρό,
να πολεμά για την πατρίδα, τα παιδιά και τη γυναίκα του.
Θά ᾽ρθει ο θάνατος όταν οι μοίρες κόψουνε το νήμα·
αλλά τραβάτε εμπρός, τα δόρατα προτεταμένα10
με θάρρος στην καρδιά,
από τις ασπίδες καλυμμένοι
ευθύς ως ξεσπάσει η καταιγίδα του πολέμου.
Είναι γραφτό: ο άνθρωπος του Χάρου δεν ξεφεύγει
ακόμη και αν είναι η γενιά του θεϊκή.
Πόσες φορές ξεφεύγοντας από της μάχης την αντάρα,
απ᾽ όπου ακούγεται φρικτή των όπλων η κλαγγή,
στο σπίτι σου σε πετυχαίνει η μοίρα του θανάτου.15
Δεν αγαπά ο λαός της πόλης, δεν αναζητά
το μαχητή που γύρισε από τη μάχη ζωντανός.
Αν όμως σκοτωθεί, πλούσιοι και φτωχοί τον κλαίνε.
Όλος ο κόσμος αναζητά τον ψυχωμένο άντρα όταν πεθάνει.
Αν πάλι ζήσει, ημίθεος λογιέται.
Σαν πύργος στα μάτια τους φαντάζει,20
γιατί και μόνος του ισοζυγίζει με πολλούς. 

ΕΙΡΗΝΗ

Αν και δεν είναι εύκολο, μπορούμε να έχουμε ειρήνη με τον εαυτό μας, με τα γεγονότα και με τους ανθρώπους γύρω μας;

    

Όλοι μας έχουμε κάνει λάθη, έχουμε αποτύχει μερικές ή αρκετές φορές, ορισμένα θέματα της ζωής μας δεν τα χειριστήκαμε καλά. Μπορεί να χάσαμε τη δουλειά μας, να διαλύθηκε ο γάμος μας, να κλείσαμε την επιχείρησή μας, να έχουμε δυσκολίες με τα παιδιά μας. Μπορεί να μας έβλαψαν και να βλάψαμε ανθρώπους, να πληγώσαμε ή να μας πλήγωσαν.

Η εύκολη επιλογή είναι να τα βάζουμε με τον εαυτό μας και τους άλλους, κατηγορώντας τους πάντες και τον εαυτό μας. Με τον τρόπο αυτό, όμως, χάνουμε την ευτυχία μας, γεμίζοντας ντροπή και ενοχές. Όσο καταπιέζουμε τα δυσάρεστα συναισθήματα, κρύβοντάς τα προκειμένου να μην τα νιώθουμε και να μην έχουμε επαφή με αυτά, τόσο χρειαζόμαστε ενέργεια για να τα κρατάμε καταπιεσμένα. Και τόσο περισσότερο μας κατατρώνε, αφαιρώντας την ικανότητά μας να διατηρούμε την ευτυχία μας.

Για να απελευθερώσουμε όλη τη δεσμευμένη μας ενέργεια, είναι σημαντικό να παραδεχτούμε τίμια και ειλικρινά όλα τα συναισθήματα που μας βασανίζουν, σπάζοντας την προσκόλλησή μας σε ότι έγινε κάποτε.

Έτσι κάνουμε ειρήνη με τον εαυτό μας. Ειρήνη μέσα του μπορεί να νιώσει οποιοσδήποτε τα έχει καλά με τον εαυτό του και με τους άλλους. Όποιος δεν πολεμάει τον εαυτό του.

Ο πόνος κι η απογοήτευση μπορεί να ξανάρθουν. Όταν όμως αποδεχόμαστε τη θλίψη την ώρα που συμβαίνει, κάνει γρήγορα τον κύκλο της, για να ξανάρθουν η χαρά και η βαθύτερη ευτυχία.

Το ερώτημα είναι αν θέλουμε και αν έχουμε τη διάθεση να απελευθερωθούμε από αυτά τα συναισθήματα. Κι αν ναι, πότε;

Ειρήνη με τον εαυτό μας κάνουμε και όταν δεν πιέζουμε διαρκώς τον εαυτό μας. Το να είμαστε συνεχώς βιαστικοί και να τρέχουμε όλη μέρα είναι αποτέλεσμα της πεποίθησής μας ότι υπάρχει έλλειψη. Το συναίσθημα της έλλειψης έχει να κάνει με το ζήτημα του χρόνου, της αφθονίας, της αγάπης. Νιώθουμε ότι κάτι από αυτά λείπει σταθερά από τη ζωή μας. Έχει να κάνει επίσης με τον εαυτό μας, καθώς συνεχώς πιστεύουμε ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί σε κάτι. Επομένως, δεν έχουμε ποτέ ειρήνη μέσα μας, αφού πάντα κάτι μας λείπει.

Αξίζει τον κόπο να χάνουμε την εσωτερική μας γαλήνη και ηρεμία εν μέσω δύσκολων καταστάσεων; Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να ξεφορτωθούν τα προβλήματά τους, πιστεύοντας ότι μετά θα είναι ευτυχισμένοι. Αν κάνουμε το λάθος να συνδέουμε την ψυχική μας γαλήνη με τις εξωτερικές συνθήκες, πάντα κάτι θα συμβαίνει που θα μας ενοχλεί και δε θα νιώθουμε ειρήνη.

Αλλάζοντας όμως άποψη για την ζωή, μπορούμε να κρατάμε τη γαλήνη μας και εν μέσω καταιγίδας. Γιατί η ειρήνη μέσα μας δε σημαίνει την απουσία προβλημάτων ή εχθρών από τη ζωή μας. Μπορεί να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες παντού γύρω μας και εμείς να κρατάμε αληθινή ειρήνη μέσα στην ψυχή μας.

Δεν αξίζει τον κόπο να χάνουμε την ειρήνη της ψυχής μας. Υπάρχουν άνθρωποι που, αν τους αφήσουμε, μπορεί να μας ερεθίζουν και να μας θυμώνουν καθημερινά. Αν όμως ηρεμήσουμε και δούμε με τη λογική ότι τα πράγματα είναι προσωρινά και ότι μπορούμε να αντιδράσουμε διαφορετικά, δε θα αφήνουμε τους άλλους να μας κλέβουν τη χαρά. Γι’ αυτό θα πρέπει να λέμε: «Θα περάσει κι αυτό, δε θα κρατήσει για πάντα».