ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ - Σαμία (641-686)

ΠΑ. νὴ τὸν Δία τὸν μέγιστον, ἀνόητόν τε καὶ

εὐκαταφρόνητον ἔργον εἴμ᾽ εἰργασμένος·
οὐθὲν ἀδικῶν ἔδεισα καὶ τὸν δεσπότην
ἔφυγον. τί δ᾽ ἦν τούτου πεποηκὼς ἄξιον;
645 καθ᾽ ἓν γὰρ οὑτωσὶ σαφῶς σκεψώμεθα·
ὁ τρόφιμος ἐξήμαρτεν εἰς ἐλευθέραν
κόρην· ἀδικεῖ δήπουθεν οὐδὲν Παρμένων.
ἐκύησεν αὕτη· Παρμένων οὐκ αἴτιος.
τὸ παιδάριον εἰσῆλθεν εἰς τὴν οἰκίαν
650 τὴν ἡμετέραν· ἤνεγκ᾽ ἐκεῖνος, οὐκ ἐγώ.
τῶν ἔνδον ὡμολόγησε τοῦτό τις τεκεῖν·
τί Παρμένων ἐνταῦθα πεποίηκεν κακόν;
οὐθέν. τί οὖν οὕτως ἔφυγες, ἀβέλτερε
καὶ δειλότατε; γελοῖον. ἠπείλησ᾽ ἐμὲ
655 στίξειν· μεμάθηκας; διαφέρ[ει δ᾽ ἀ]λλ᾽ οὐδὲ γρῦ
ἀδίκως παθεῖν τοῦτ᾽ ἢ δικαίως, ἔστι δὲ
πάντα τρόπον οὐκ ἀστεῖον. (ΜΟ.) οὗτος. (ΠΑ.) χαῖρε σύ.
(ΜΟ.) ἀφεὶς ἃ φλυαρεῖς ταῦτα θᾶττον εἴσιθι
εἴσω. (ΠΑ.) τί ποήσων; (ΜΟ.) χλαμύδα καὶ σπάθην τινὰ
660 ἔνεγκέ μοι. (ΠΑ.) σπάθην ἐγώ σοι; (ΜΟ.) καὶ ταχύ.
(ΠΑ.) ἐπὶ τί; (ΜΟ.) βάδιζε καὶ σιωπῇ τοῦθ᾽ ὅ σοι
εἴρηκα ποίει. (ΠΑ.) τί δὲ τὸ πρᾶγμ᾽; (ΜΟ.) εἰ λήψομαι
ἱμάντα— (ΠΑ.) μηδαμῶς· βαδίζω γάρ. (ΜΟ.) τί οὖν
μέλλεις; — πρόσεισι νῦν ὁ πατήρ·δεήσεται·
665 δεήσεθ᾽ οὗτος καταμένειν δηλαδή·
ἄλλως μέχρι τινός· δεῖ γάρ. εἶθ᾽, ὅταν δοκῇ,
πεισθήσομ᾽ αὐτῷ. πιθανὸν εἶναι δεῖ μόνον
ὃ μὰ τὸν Διόνυσον οὐ δύναμαι ποεῖν ἐγώ.
τοῦτ᾽ ἐστίν. ἐψόφηκε προϊὼν τὴν θύραν.
670 ΠΑ. ὑστερίζειν μοι δοκεῖς σὺ παντελῶς τῶν ἐνθάδε
πραγμάτων, εἰδώς τ᾽ ἀκριβῶς οὐθὲν οὔτ᾽ ἀκηκοὼς
διὰ κενῆς σαυτὸν ταράττεις εἰς ἀθυμίαν τ᾽ ἄγεις.
ΜΟ. οὐ φέρεις; (ΠΑ.) ποοῦσι γάρ σοι τοὺς γάμους· κεράννυται,
θυμίαμ᾽ ἀνῆπτ᾽, ἀνῆρται σπλάγχνα θ᾽ Ἡφαίστου φλογί.
675 (ΜΟ.) οὗτος, οὐ φέρεις; (ΠΑ.) σὲ γάρ, ‹σὲ› περιμένουσ᾽ οὗτοι πάλαι.
μετιέναι τὴν παῖδα μέλλεις, εὐτυχεῖς, οὐδὲν κακὸν
ἐστί σοι. θάρρει· τί βούλει; (ΜΟ.) νουθετήσεις μ᾽, εἰπέ μοι,
ἱερόσυλε; (ΠΑ.) παῖ, τί ποιεῖς, Μοσχίων; (ΜΟ.) οὐκ εἰσδραμὼν
θᾶττον ἐξοίσεις ἅ φημι; (ΠΑ.) διακέκομμαι τὸ στόμα.
680 (ΜΟ.) ἔτι λαλεῖς οὗτος; (ΠΑ.) βαδίζω. νὴ Δί᾽ ἐξεύρηκά γε
τόδε κακόν. (ΜΟ.) μέλλεις; (ΠΑ.) ἄγουσι τοὺς γάμους ὄντως. (ΜΟ.) πάλιν;
ἕτερον ἐξάγγελλέ μοι τι. νῦν πρόσεισιν· ἂν δέ μου
μὴ δέητ᾽, ἄνδρες, καταμένειν, ἀλλ᾽ ἀποργισθεὶς ἐᾷ
ἀπιέναι —τουτὶ γὰρ ἄρτι παρέλιπον— τί δεῖ ποεῖν;
685 ἀλλ᾽ ἴσως οὐκ ἂν ποήσαι τοῦτ᾽. ἐὰν δέ; πάντα γὰρ
γίνεται· γελοῖος ἔσομαι, νὴ Δί᾽, ἀνακάμπτων πάλιν.

***

ΠΑΡ. Μα τον Δία τον μεγαλοδύναμο, αυτό που έκανα
είναι και ανόητο και άξιο περιφρόνησης.
Ενώ ήμουν αθώος φοβήθηκα κι έφυγα
απ᾽ τον κύριό μου. Τί είχα κάνει που να δικαιολογεί
τη συμπεριφορά μου; Ας τα εξετάσουμε λοιπόν
645 με προσοχή ένα ένα. Ο γιος του κυρίου μου
αμάρτησε με ελεύθερη κοπέλα. Ο Παρμένων
χωρίς αμφιβολία είναι αθώος. Αυτή έμεινε έγκυος.
Δεν φταίει ο Παρμένων. Το παιδάκι μπήκε στο σπίτι μας.
650 Εκείνος το έφερε, όχι εγώ. Κάποια από τις μέσα
είπε ότι το γέννησε. Εδώ τί κακό έχει κάνει
ο Παρμένων; Τίποτε. Γιατί λοιπόν έφυγες έτσι,
βλάκα και φοβιτσιάρη; Αστειεύεσαι; Με απείλησε
πως θα με στιγματίσει. Κατάλαβες; Και δεν διαφέρει
655 ούτε γρυ αν δίκαια ή άδικα το πάθεις.
Με κάθε τρόπο πάντως δεν είναι ευχάριστο. ΜΟΣ. Ε, συ.
ΠΑΡ. Σε χαιρετώ. ΜΟΣ. Άφησε αυτές τις φλυαρίες και τρέχα μέσα.
ΠΑΡ. Να κάνω τί; ΜΟΣ. Φέρε μου ένα σπαθί και μια χλαμύδα.
660 ΠΑΡ. Εγώ σπαθί σε σένα; ΜΟΣ. Και γρήγορα. ΠΑΡ. Τί τα θέλεις;
ΜΟΣ. Άφησε τα λόγια και πήγαινε να κάνεις ό,τι σου είπα.
ΠΑΡ. Μα τί έγινε; ΜΟΣ. Να πάρω ένα μαστίγιο; ΠΑΡ. Όχι, μη. Πηγαίνω.
ΜΟΣ. Βιάσου λοιπόν. Τώρα θα βγει ο πατέρας μου.
Θα με παρακαλέσει. Θα με παρακαλέσει δηλαδή
665 να μη φύγω. Ως ένα σημείο θα είμαι ανένδοτος·
γιατί πρέπει. Έπειτα, όταν κρίνω, θα υποχωρήσω.
Πρέπει μόνο να είναι πιστευτό αυτό που, μα τον Δία,
δεν μπορώ εγώ να κάνω. Αυτό είναι, βγαίνει έξω.
ΠΑΡ. Έχεις μείνει, μου φαίνεται, εντελώς πίσω
670 στην ενημέρωσή σου για την εδώ κατάσταση.
Και χωρίς να ξέρεις ή να έχεις ακούσει τίποτε,
αναστατώνεσαι και στενοχωριέσαι.
ΜΟΣ. Δεν τα φέρνεις; ΠΑΡ. Μα γίνονται μέσα οι γάμοι σου· ετοιμάζουν
το κρασί, θυμιατίζουν, τα σπλάχνα είναι πάνω στη φλόγα
675 του Ηφαίστου. ΜΟΣ. Βρε, δεν τα φέρνεις; ΠΑΡ. Μα σένα περιμένουν μέσα
απ᾽ ώρα, να πας να πάρεις τη νύφη, είσαι τυχερός,
δεν υπάρχει τίποτε κακό. Μη φοβάσαι. Τί θέλεις;
ΜΟΣ. Δε μου λες, χαμένε, συμβουλές θα μου δώσεις; ΠΑΡ. Μα τί κάνεις,
Μοσχίων; ΜΟΣ. Δε θα πας μέσα γρήγορα να φέρεις αυτά που λέω;
680 ΠΑΡ. Δεν έχω τί να πω. ΜΟΣ. Βρε ακόμη μιλάς; ΠΑΡ. Πηγαίνω. Μά τον Δία,
άλλο κακό με βρήκε. ΜΟΣ. Εδώ ᾽σαι ακόμη; ΠΑΡ. Πραγματικά μέσα
κάνουν τους γάμους σου. ΜΟΣ. Πάλι τα ίδια; Φέρε μου άλλο νέο.
Τώρα θα έρθει ο πατέρας. Αν, όμως, θεατές,
δε με παρακαλέσει να μείνω, αλλά θυμώσει πολύ
και μ᾽ αφήσει να φύγω —αυτό πριν από λίγο
685 το παρέλειψα— τί θα κάνω; Ίσως δε θα το κάνει αυτό.
Αν όμως; Όλα, βέβαια, είναι πιθανά. Μά τον Δία,
θα γίνω γελοίος, όταν γυρίσω πίσω.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Προς τα νέα ελληνικά

12.4 Γλώσσα και ιστορία: οι τύχες της ελληνικής και της λατινικής· γλώσσα και διάλεκτος

Ποιες ήταν οι γλωσσικές συνέπειες αυτών των διαφορετικών ιστορικών εξελίξεων;

Η διάλυση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που εκτεινόταν σε όλη τη δυτική Μεσόγειο αλλά και στην κεντρική και δυτική Ευρώπη, σημαίνει ότι η λατινική γλώσσα παύει πλέον να είναι το όργανο μιας κεντρικής αυτοκρατορικής διοίκησης. Θα εξακολουθήσει να είναι η εκκλησιαστική γλώσσα και για πολλούς αιώνες, όπως είδαμε, η γλώσσα της επιστήμης στη Δυτική Ευρώπη. 

Καθώς τη θέση της ενιαίας Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας παίρνουν πολλά μικρά και μεγάλα βασίλεια στη νότια, δυτική και κεντρική Ευρώπη, η λατινική γλώσσα, που δεν είναι πια η γλώσσα της κεντρικής αυτοκρατορικής εξουσίας, «αφήνεται στην τύχη της»: η «μείξη» της με γλώσσες των νέων αυτών κρατών, που παίρνουν τη θέση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, θα δημιουργήσει μια σειρά νέων γλωσσών που «κατάγονται» από τη λατινική: ιταλικά, ισπανικά, γαλλικά, πορτογαλικά, ρουμανικά. Αυτές οι γλώσσες λέγονται νεολατινικές ή λατινογενείς. Μια τέτοια λατινογενής γλώσσα είναι και τα βλάχικα, που μιλιούνται στην Ελλάδα.

Αλλά γιατί μιλάμε για γλώσσες (νεολατινικές/λατινογενείς) και όχι για διαλέκτους της λατινικής; Επειδή η δημιουργία νέων βασιλείων και κρατών στη θέση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας δημιούργησε μια νέα γλωσσική συνείδηση: οι ομιλητές δεν θεωρούσαν ότι η λατινογενής γλώσσα που μιλούσαν ήταν η λατινική της αυτοκρατορίας ή, καλύτερα, μια διάλεκτος αυτής της λατινικής. Θεωρούσαν ότι ήταν η γλώσσα του βασιλείου τους: ιταλική, ισπανική, γαλλική, πορτογαλική.

ΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Αλίμονο σ’ αυτούς που σκότωσαν μέσα μας την αγάπη. Σ’ όλους αυτούς που αγαπούν μόνο με το μυαλό, την ψυχρή λογική και το χειρότερο, προσπαθούν να κάνουν και τους υπόλοιπους να τους μοιάσουν. Πες μου, τι αξίζει σε όλους αυτούς τους φονιάδες που ρήμαξαν, ξεπούλησαν, σταύρωσαν, πρόδωσαν, σακάτεψαν, ασέλγησαν, δολοφόνησαν την αγάπη;

Είναι όλοι αυτοί οι γραφιάδες που υμνούν την αγάπη με κούφιες λέξεις, μιαν αγάπη δίχως έργα. Είμαστε και μεις οι ανόητοι που’ μαστε έτοιμοι να γυρίσουμε τον κόσμο ανάποδα για χάρη της. Είναι όλοι αυτοί που έλεγαν πως θα’ ναι δίπλα μας και θα έκλειναν τις πληγές μας, μα πριν λαλήσει τρεις ο πετεινός άνοιξαν κι άλλες και γκρεμοτσάκισαν στον Καιάδα την αγάπη μας.

Είμαστε και 'μεις οι ηλίθιοι που αγαπήσαμε χωρίς δεύτερη σκέψη απροϋπόθετα, κάνοντας τους χειμώνες να γίνουν καλοκαίρι. Είναι όλοι αυτοί που είπαν πως θα προσπαθήσουν για την αγάπη, μα δεν μπήκαν καν στον κόπο. Δεν της έδωσαν ούτε μια ευκαιρία, ούτε ήταν διατεθειμένοι να κουνήσουν το μικρό το δαχτυλάκι τους.

Είμαστε και 'μεις που ποτέ δε θα μάθουν τι ήμασταν διατεθειμένοι να κάνουμε για την αγάπη μας. Είναι όλοι αυτοί που ήξεραν μόνο να μιλούν για προβλήματα, δυσκολίες, αδιέξοδα και εμπόδια, είμαστε κι εμείς που μιλούσαμε για λύσεις και προσπάθειες, για τα αδύνατα που θα κάναμε δυνατά. Είναι όλοι αυτοί που ξεστόμισαν το “μαζί” και όταν ήρθε ο καιρός να τ’ αποδείξουν είπαν ξεδιάντροπα πως άλλα εννοούσαν, πιστά αντίγραφα του Ιούδα που με ένα φιλί πρόδωσαν την Αγάπη.

Είμαστε και μεις που τα “σ αγαπώ” μας τα σφραγίσαμε με το αίμα της καρδιάς μας γράμμα προς γράμμα ως το τέλος. ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ, όλοι εσείς, φονιάδες της αγάπης που τη σκοτώσατε πριν καν ξεφασκιωθεί, πριν κάνει τα πρώτα βήματά της. Πείτε μου ποιο δικαστήριο θα σας δικάσει και ποια τιμωρία σας αξίζει για το αποτρόπαιο έγκλημά σας να σκοτώνετε εν ψυχρώ την αγάπη στις ανθρώπινες ψυχές;

ΙΣΟΒΙΑ, χωρίς δεύτερη σκέψη!

Kαμιά φορά πέφτουμε για να σιγουρευτούμε ότι θα μάς πιάσουν

Κάνουμε τα πρώτα μας βήματα, εν μέσω πανηγυρισμών που συνοδεύονται από χαμόγελα. Το μωρό περπάτησε! Νέο, να το μάθει όλος ο κόσμος! Οι δικοί μας το λένε παντού και με κάθε ευκαιρία και φυσικά, με την αντίστοιχη περηφάνια. Εμείς, γοητευμένοι από τη νεοαποκτηθείσα αυτονομία, ξεκινάμε το ταξίδι μας! Εξερευνούμε, πέφτουμε, σηκωνόμαστε και προχωράμε. Σε μια διαδικασία που συνεχίζεται, και εξελίσσεται, γίνεται τρέξιμο, χάνει ενίοτε το ενδιαφέρον της αλλά σε γενικές γραμμές, προχώρα, σχεδόν απρόσκοπτα. Ως την εφηβεία.

Κάπου εκεί, αρχίζουμε να δοκιμάζουμε την ισορροπία. Και το κάνουμε με όποιον τρόπο σκεφτούμε. Προσπαθούμε να ισορροπήσουμε στο ένα πόδι, πάνω από το έδαφος, με τα χέρια, σε ταράτσες, κρατώντας πολλά πράγματα στα χέρια, τόσα που να μη χωράνε καν, προσπαθούμε με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο. Και φτάνουμε στο πιο δύσκολο, την ισορροπία σε τεντωμένο σχοινί. Οι θεατές έχουν μειωθεί πια, περιορίζονται στο στενό κύκλο, που εμείς αρχίζουμε να ορίζουμε. Και δε μας επικροτούν πάντα. Μα μένουν εκεί. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό.

Όλη η ενήλικη ζωή μας μπορεί να μη φτάσει για να κατακτήσουμε αυτή την ισορροπία. Όμως εμείς εκεί, συνεχίζουμε να προσπαθούμε πεισματικά. Άλλοτε με επιτυχία, άλλοτε όχι. Οι συνθήκες αλλάζουν, μα ένα πράγμα μένει αναλλοίωτο. Το υποστηρικτικό μας δίκτυο. Οι άνθρωποί μας, εκείνοι που αποτελούν το δίχτυ ασφαλείας μας. Λίγοι και καλοί. Για την ακρίβεια, οι καλύτεροι και εκλεκτοί μας. Σε κάθε μας βήμα, λοιπόν, ειδικά σε εκείνα για γερή ισορροπία, ειδικά εκείνα που γίνονται σε τεντωμένο σκοινί. Βρίσκονται εκεί, με την αγωνία τους καλά κρυμμένη και ένα χαμόγελο ενθάρρυνσης που είναι το μόνο που βλέπουμε, τουλάχιστον μέχρι τη λήξη του εγχειρήματος. Την ανάσα ανακούφισης όταν επιτύχει. Ακόμα πιο σημαντικά, για να μαζέψουν τα σπασμένα μας κομμάτια, όταν κάτι αποτύχει. Και μέχρι την επόμενη φορά, που θα είναι πάλι εκεί.

Το γνωρίζουμε, το εκτιμάμε, κατά βάθος τους ευγνωμονούμε για την παρουσία τους. Το εκτιμάμε και το αναγνωρίζουμε; Για μισό λεπτό. Αν ήταν έτσι, η ζωή (πιο) θα ήταν πιο τριανταφυλλένια. Εμείς, οι άνθρωποί μας, όλοι με αγάπη και αλληλοκατανόηση. Μα όχι! Και δεν είναι έλλειψη ρομαντισμού, αλλά ρεαλισμός αυτή η άρνηση. Η σχέση μας με τους ανθρώπους στο δίχτυ μας, είναι σχέση τριμερής και όλα μπορούν να πάνε (και) στραβά. Κι εμείς (το πρώτο μέρος της σχέσης δηλαδή) μπορεί να μην αναγνωρίζουμε την ουσία της ύπαρξης αυτών των ανθρώπων στη ζωή μας κι εκείνοι (το δεύτερο μέρος) μπορεί να μη μείνουν δίπλα μας υπό όλες τις συνθήκες ή για πάντα και το δίχτυ (το τρίτο μέρος) μπορεί να μη μας κρατήσει.

Ίσως κι ακριβώς αυτός να είναι ο λόγος που υπάρχουν φορές, που κάτι μάς οδηγεί να τσεκάρουμε το δίχτυ μας. Προκαλούμε, λες, την πτώση, μόνο και μόνο για να επιβεβαιώσουμε ότι λειτουργεί. Ότι οι άνθρωποί μας βρίσκονται εκεί. Οι βαθύτερες αιτίες που μάς οδηγούν σε τέτοια συμπεριφορά συχνά ανεξερεύνητες και για τον ίδιο μας τον εαυτό. Είναι μερικές φορές εκείνη η αγωνία για το αν θα μάς μαζέψουν και θα μάς φροντίσουν, που μάς γνέφει να την ξανασυναντήσουμε. Σα μικρός εθισμός στο καλόπιασμα και την παρηγοριά που ξέρουμε ότι θα απολαύσουμε. Και η ερώτηση που κάνουμε ψιθυριστά στον εαυτό μας: «τώρα αυτό είναι φυσιολογικό;»

Κι όμως είναι. Κάποιες φορές αυτό που έχουμε πιο πολύ ανάγκη είναι να επιβεβαιώσουμε ότι οι άνθρωποί μας παραμένουν εκεί. Ακόμα κι αν το κάνουμε προκλητά. Στην ουσία είναι σαν να προσπαθούμε με αυτό τον τρόπο να ανανεώσουμε και να επιβεβαιώσουμε στον εαυτό μας την παρουσία τους. Σα να λέμε πως όλα καλά, το δίχτυ λειτουργεί και συνεχίζουμε. Μοιάζει, θα έλεγε κανείς, με μαγικό φίλτρο αυτό το δίχτυ κι εμείς αλλάζουμε, γινόμαστε πιο αποτελεσματικοί, θαρραλέοι, τολμηροί χρησιμοποιώντας το.

Ανασφάλεια ή γλυκιά λαχτάρα γι’ αυτό που ακολουθεί την πτώση; Μελαγχολία ή μια άκρατη αίσθηση παντοδυναμίας, ότι αφού έχουμε το δίχτυ μας, όλα θα τα μπορέσουμε; Όποιο κι αν είναι το κίνητρο η βάση παραμένει ίδια. Αυτό το «Όλα καλά! Το δίχτυ λειτουργεί!» που είναι αρκετό. Και πέφτουμε! Πάλι. Κι αν σκοντάψουμε, θα μας πιάσουν!

Ο Επίκουρος και το “μαγκανοπήγαδο της ευτυχίας”

Η κοινωνία μας είναι γεμάτη παραδείγματα ανθρώπων που ζουν μ’ ένα τρόπο που ξεπερνά τις δυνατότητες και τα μέσα που διαθέτουν, θυσιάζουν την εσωτερική τους γαλήνη για χάρη της εικόνας που θέλουν να δώσουν προς τα έξω, προσπαθούν να αμβλύνουν την αίσθηση της επικείμενης απειλής με το να γίνονται αλκοολικοί, εργασιομανείς, μανιακοί της τηλεόρασης, ή υποκύπτουν σε κάποια άλλη μορφή εθισμού -έστω κι αν λένε πως «ξέρουν αυτοί τι κάνουν».

Τι μπορεί να ευθύνεται γι’ αυτή την ανακολουθία; Μήπως στην πραγματικότητα η ανθρώπινη φύση είναι ριζικά ελαττωματική;

Πρόσφατα, ο ψυχολόγος Donald Campbell ονόμασε το ατέρμονο κυνηγητό της ικανοποίησης «μαγκανοπήγαδο της ευτυχίας». Ο Steven Pinker επεξεργάστηκε το θέμα προσδίδοντάς του μια εξελικτική προοπτική:

Εκ πρώτης όψεως, η ευτυχία θα μπορούσε να φανεί σαν ένα δίκαιο επιδόρπιο της βιολογικής προσαρμοστικής καταλληλότητάς μας (ακριβέστερα, των καταστάσεων που οδηγούν στην προσαρμογή, μέσα στο περιβάλλον όπου εξελιχθήκαμε). Είμαστε ευτυχέστεροι όταν είμαστε υγιείς, χορτάτοι, καλοθρεμμένοι, άνετοι, ασφαλείς, γνώστες, ευυπόληπτοι, ζευγαρωμένοι, και αγαπητοί. Συγκρινόμενοι με τα αντίθετά τους, αυτοί οι επιδιωκόμενοι στόχοι συμβάλλουν στην αναπαραγωγή.

Η λειτουργία της ευτυχίας, καθώς φαίνεται, είναι να κινητοποιεί το νου, κάνοντας τον να αναζητεί τα κλειδιά της δαρβινικής προσαρμοστικής καταλληλότητας. Όταν είμαστε δυστυχείς, εργαζόμαστε για εκείνα που θα μας κάνουν ευτυχισμένους’ όταν είμαστε ευτυχείς, διατηρούμε το status quo.

Το πρόβλημα είναι: για τι βαθμό καταλληλότητας αξίζει ν’ αγωνιστούμε; Οι άνθρωποι της εποχής των παγετώνων θα έχαναν τον καιρό τους αν δυσφορούσαν επειδή τους έλειπαν οι θερμάστρες για κατασκήνωση, η πενικιλίνη και τα κυνηγετικά όπλα, ή αν πάσχιζαν ν’ αποκτήσουν αυτά, αντί για κατάλληλες σπηλιές και λόγχες. Ακόμη κι οι σύγχρονες τροφοσυλλεκτικές φυλές προσβλέπουν σε πολύ διαφορετικά πρότυπα, ανάλογα με τις εποχές και τους τόπους. Κι επειδή το τέλειο είναι ο εχθρός του καλού, η επιδίωξη της ευτυχίας θα πρέπει να σταθμίζεται σύμφωνα με αυτό που μπορεί να επιτευχθεί με εύλογη προσπάθεια στο συγκεκριμένο περιβάλλον.

Πώς γνωρίζουμε τι μπορεί να επιτευχθεί με εύλογη προσπάθεια; Μια καλή πηγή πληροφόρησης είναι τα επιτεύγματα των άλλων ανθρώπων. «Αν το ’χουν αυτοί, τότε μπορείς κι εσύ». Σ’ όλες τις εποχές, οι παρατηρητές της ανθρώπινης συνθήκης έχουν καταδείξει το μέγεθος της τραγωδίας: οι άνθρωποι είναι ευτυχείς όταν νιώθουν πως είναι σε καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι οι γείτονές τους, και δυστυχείς όταν νιώθουν πως βρίσκονται σε χειρότερη θέση.

Η αρχή του οικονομικού σχετικισμού είναι πολύ εύκολα αναγνωρίσιμη και πανταχού παρούσα. Σήμερα λέμε πως «δεν πρέπει να υστερούμε συγκριτικά με το βιοτικό επίπεδο του γείτονα».

Μα και ο Λουκρήτιος, επίσης, είχε πολλά να πει για το φαινόμενο αυτό και το πώς εμφανίστηκε στη ζωή των προϊστορικών ανθρώπων:

…αντλούσαν τις ηδονές τους ξοδεύοντας ελάχιστα, προπάντων όταν τους χαμογελούσε ο καιρός κι η εποχή κεντούσε την πράσινη χλόη με λουλούδια.

Το ’ριχναν τότε σε παιγνίδια και σε κουβέντες και σε γέλια φιλικά, γιατί τότε ήταν που η μούσα της υπαίθρου βρισκόταν σε μεγάλες δόξες’ όλο χαρά, στεφάνωναν τα κεφάλια και τους ώμους με άνθη και με φύλλα, και παρακινιόνταν έτσι σε λογής-λογής διασκεδάσεις και σ’ αδέξιους χορούς δίχως ρυθμό, καθώς βροντοχτυπούσαν τη γης με βαριά πόδια’ κι αυτό τους έδινε αφορμή για χαμόγελα και γέλια ασυγκράτητα — γιατί καινούργια ήσαν όλα τότε και θαυμαστά… Κι όταν ξαγρυπνούσαν, αυτή ήταν η παρηγοριά τους για το ξενύχτι, το να τραγουδούν μελωδίες με μεγάλη ποικιλία και παιχνίδισμα της φωνής, και να φυσούν στις άκρες των καλαμιών…

Ως και σήμερα ακόμα, σαν πέφτει η νύχτα, οι ξενύχτηδες κρατάνε τις παραδόσεις’ έχουνε μάθει καλύτερα να κρατούν όλους τους ρυθμούς, μα τούτο δεν τους δίνει πιο μεγάλη ευχαρίστηση από τη χαρά που ένιωθαν οι άξεστες εκείνες γενιές των δασών, τα τέκνα της γης.

Γιατί αυτό που κατέχουμε τώρα, αν προηγουμένως δεν έχουμε γνωρίσει κάτι άλλο πιο αγαπητό, το βλέπουμε σαν το καλύτερο δυνατό —ως τη στιγμή που θα βρεθεί κάτι καλύτερο, που αμέσως κάνει το παλιό να χάνει την αξία του, κι ό,τι νιώθαμε γι’ αυτό αλλάζει. Έτσι άρχισε η σιχαμάρα για τα βελανίδια, κι έτσι εγκαταλείφθηκαν τα στρώματα από χόρτα και φυλλωσιές’ κι έτσι έπεσε στην καταφρόνια το ντύσιμο με προβιές -αν και σκέφτομαι πως, όταν ανακαλύφθηκε η προβιά, θα προκάλεσε τέτοιο φθόνο εκείνος που την πρωτοφόρεσε, που σίγουρα θα βρήκε το θάνατο σε ενέδρα’ κι όμως, άγρια ξεσκισμένο και καταματωμένο απ’ τους φονιάδες, το ρούχο που κλέψαν μπορεί να ’χε γίνει πια άχρηστο γι’ αυτούς …

Τότε οι προβιές, τώρα το χρυσάφι κι οι πορφύρες τυραννούν με έγνοιες τη ζωή των ανθρώπων. Όμως και σ’ αυτό ακόμα, εμείς οι σημερινοί σφάλουμε περισσότερο: γιατί χωρίς τις προβιές, τα παιδιά της γης βασανίζονταν απ’ το κρύο’ ενώ εμάς διόλου δεν μας ενοχλεί το κρύο, αν μας λείπει ρούχο από πορφύρα δουλεμένο με χρυσάφι και πλούσια κεντήματα, αφού μπορεί να μας προστατέψει κι ένας ταπεινός μανδύας.

Έτσι λοιπόν το ανθρώπινο γένος μοχθεί πάντα μάταια και άσκοπα, και ξοδεύει τα χρόνια του σε μάταιες έγνοιες. Γιατί οι άνθρωποι δεν κατάλαβαν πως η ιδιοκτησία έχει το όριό της κι οτι η απόλαυσή της φτάνει μέχρις ενός σημείου. Κι η άγνοια αυτή μας παρέσυρε στ’ ανοιχτά και ξεσήκωσε απ’ το βυθό τα μεγάλα κύματα του πολέμου.

Έχουμε, λοιπόν, την τάση να ικανοποιούμαστε μ’ αυτό που διαθέτουμε – μέχρι τη στιγμή που θα παρουσιαστεί κάτι φαινομενικά καλύτερο. Γιατί, όπως ακριβώς τα νευρικά κύτταρα εύκολα προσαρμόζονται σ’ ένα σταθερό επίπεδο θερμότητας, οσμής, πίεσης, κλπ., σε σημείο που να μην αντιλαμβανόμαστε πια πως δεχόμαστε ερεθίσματα, έτσι και ο νους γενικά προσαρμόζεται σ’ ένα τρόπο ζωής, τόσο που η καθημερινή μας εμπειρία να φαίνεται «φυσιολογική».

Όταν συμβαίνει να παρουσιαστεί η βελτιωμένη ή πιο γοητευτική έκδοση κάποιου πράγματος, τότε διεγείρεται το ενδιαφέρον κι η επιθυμία μας για τούτο το απρόσμενο καινούριο φρούτο που μας συναρπάζει. Κι όταν δεν επαρκούν τα μέσα που διαθέτουμε ώστε να το αποκτήσουμε, τότε γεννιέται ο φθόνος.

Είναι η αισιοδοξία πάντα η λύση;

Η αισιοδοξία συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο ευπρόσδεκτα ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι αισιόδοξοι τείνουν να τα πηγαίνουν καλύτερα στη ζωή από τους απαισιόδοξους φίλους τους – τουλάχιστον όσον αφορά στη σωματική και ψυχική υγεία, την ανθεκτικότητα, τις σχέσεις, την καριέρα, τη διαχείριση του πόνου, ακόμα και τη μακροζωία. Τα επιστημονικά και πολιτισμικά δόγματα μας επαναλαμβάνουν και μας βεβαιώνουν ότι η καλή διάθεση και η αναμονή της καλύτερης έκβασης μας οδηγούν στον καλύτερο δρόμο.

Όμως, είναι όλα πράγματι τόσο ξεκάθαρα; Είναι η αισιοδοξία τόσο προσαρμοστική και δεν υπάρχει απολύτως τίποτα καλό στο να είναι κανείς απαισιόδοξος; Η έρευνα της ψυχολόγου Julie Norem υποστηρίζει το αντίθετο.

Για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, η Dr. Norem μελετά το φαινόμενο της αμυντικής απαισιοδοξίας – η γνωστική στρατηγική κατά την οποία θέτουμε χαμηλές προσδοκίες και εξετάζουμε τα χειρότερα δυνατά σενάρια για μελλοντικά γεγονότα. Αποδεικνύεται ότι η συνήθεια του να μην περιμένουμε πολλά από μια κατάσταση μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του άγχους και στην απόκτηση μιας αίσθησης ελέγχου.

Συγκεκριμένα, στην τελευταία της έρευνα η Dr. Norem βρήκε ότι η χρήση αμυντικής απαισιοδοξίας συσχετιζόταν με τη λήψη περισσότερων μέτρων ασφαλείας και με λιγότερο ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. «Αναμφίβολα, οι αμυντικοί πεσιμιστές είναι πιο αγχώδεις από τους αισιόδοξους», εξηγεί η Dr. Norem «αλλά κάνουν επίσης μεγαλύτερη προσπάθεια να διαχειριστούν τον κίνδυνο».

Μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις με την οποία ήρθε αντιμέτωπη η Dr. Norem είναι ο δισταγμός του κόσμου απέναντι στην πιθανότητα να υπάρχει κάτι θετικό στην απαισιοδοξία. Κι όμως, η ειρωνεία είναι πως όταν οι άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι είναι αμυντικοί πεσιμιστές, πολλοί αναφέρουν ότι νιώθουν ανακούφιση και επιβεβαίωση. Γι’ αυτό και η Dr.Norem έχει συλλέξει κάποιους βασικούς μύθους για την αισιοδοξία και την απαισιοδοξία που καταρρίπτονται, αλλά και ορισμένες αλήθειες.

Αισιοδοξία vs απαισιοδοξία: 6 μύθοι και αλήθειες

1. Είμαστε είτε αισιόδοξοι είτε απαισιόδοξοι

Λάθος. Η οπτική ενός ατόμου ποικίλλει από κατάσταση σε κατάσταση. Για παράδειγμα, μπορεί να είστε αισιόδοξοι στην κοινωνική σας ζωή και απαισιόδοξοι στην εργασία σας. Επιπλέον, μπορούμε να αντιληφθούμε το δίπολο ως μια τάση να αναμένουμε καλά ή άσχημα πράγματα ή πόσο επιρρεπείς είμαστε στο να βιώνουμε θετικό-αρνητικό συναίσθημα.

Πρόκειται απλώς για τάσεις – δεν είναι ντετερμινιστικές σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Αν κι αυτές οι τάσεις μπορούν να επηρεαστούν από την κληρονομικότητα, απλώς μας δείχνουν μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Έχουμε ακόμα την ελευθερία να κινούμαστε όπως επιθυμούμε.

2. Αισιόδοξοι γεννιόμαστε, δεν γινόμαστε

Αυτός ο μύθος είναι πολύ γενικευμένος για να είναι αληθινός. Αν και δεν έχουμε πολλά στοιχεία που να δείχνουν με απόλυτη βεβαιότητα ότι μπορούμε να ξεφορτωθούμε τις τάσεις μας να βιώνουμε αρνητικό συναίσθημα, οι μελέτες πάνω στη γνωστική θεραπεία αναφέρουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν να επανεξετάζουν πώς βλέπουν τις καταστάσεις. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι δυνατό.

3. Η αισιοδοξία είναι πάντα καλύτερη από την απαισιοδοξία

Λάθος. Έρευνα από Πανεπιστήμιο της Ιαπωνίας βρήκε ότι οι αμυντικοί απαισιόδοξοι τα καταφέρνουν καλύτερα από τους αισιόδοξους ως προς το συναίσθημα και την πραγματική απόδοση. Άλλες μελέτες από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι κατά μέσο όρο οι αμυντικοί πεσιμιστές τα καταφέρνουν εξίσου καλά με τους αισιόδοξους. Οι πρώτοι έχουν πιο έντονο το αρνητικό συναίσθημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν λιγότερο θετικό συναίσθημα ή λιγότερη θετική θέαση του κόσμου.

Στον δυτικό κόσμο, η θετική προδιάθεση και το θετικό συναίσθημα σημαίνουν αυτόματα και περισσότερα κίνητρα και συνεπώς επιτυχία. Σε άλλες κουλτούρες, όπως στης Ιαπωνία, η ιδανική συναισθηματική ζωή είναι η πιο ισορροπημένη. Ένα επαρκώς προσαρμοσμένο άτομο αναγνωρίζει ότι υπάρχουν τόσο αρνητικά όσο και θετικά στα περισσότερα πράγματα στη ζωή.

4. Οι απαισιόδοξοι είναι πιθανότερο να εμφανίσουν κατάθλιψη συγκριτικά με τους αισιόδοξους

Πράγματι, υπό όρους γενικών χαρακτηριστικών, οι απαισιόδοξοι βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης κατάθλιψης. Εντούτοις, η συνολική εικόνα είναι πιο περίπλοκη. Η επιστήμη, συγκεκριμένα, υποδεικνύει ότι οι αμυντικοί πεσιμιστές έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κατάθλιψη συγκριτικά με τους άλλους απαισιόδοξους και όχι σημαντικά περισσότερες πιθανότητες από τους αισιόδοξους. Αυτό που αυξάνει τις πιθανότητες είναι ο συνδυασμός του πεσιμισμού με την απελπισία/ αβοηθησία, όταν δηλαδή τα άτομα αυτά νιώθουν ότι δεν έχουν κανένα έλεγχο πάνω στις συνθήκες της ζωής τους.

Εδώ είναι σημαντική η διάκριση ανάμεσα στον αμυντικό και τον φαταλιστικό πεσιμισμό. Ο πρώτος προσανατολίζεται προς τη βελτίωση συνθηκών και την ολοκλήρωση εργασιών. Η φαταλιστική απαισιοδοξία, από την άλλη πλευρά, αν και έχει επίσης την τάση να προκαλεί αρνητικά συναισθήματα, προκαλεί την αίσθηση ότι κανείς είναι καταδικασμένος να μην έχει ελπίδα αλλαγής σε αυτό τον κόσμο. Αυτό το τελευταίο είναι συνήθως το μονοπάτι προς την κατάθλιψη.

5. Οι αισιόδοξοι μπορούν επίσης να είναι ευτυχισμένοι

Αυτό είναι αλήθεια. Η αξία με την οποία οι άνθρωποι επενδύουν την ευτυχία ως αποτέλεσμα ποικίλλει. Οι αμυντικοί απαισιόδοξοι έχουν φυσικά πολλές στιγμές ευτυχίας και απολαμβάνουν πολλά πράγματι στη ζωή τους. Όμως, δεν εστιάζουν εκεί. Αντιθέτως, θέλουν να μη μετανιώνουν για τίποτα και να εργάζονται προς την επίτευξη των στόχων τους. Θέλουν επίσης να νιώθουν ότι έχουν βάλει τα δυνατά τους σε κάθε κατάσταση και να διαχειρίζονται το άγχος τους ώστε να μην αλληλεπιδρά αυτό με τους στόχους τους.

Επιπλέον, οι αμυντικοί απαισιόδοξοι έχουν την ικανότητα να αντέχουν τα αρνητικά συναισθήματα. Πολλοί άνθρωποι, αφού αναγνωρίσουν ότι είναι αγχωμένοι, ο κύριος στόχος τους είναι να ξεφορτωθούν το άγχος τους και να νιώσουν χαρούμενοι. Η δύναμη του αμυντικού απαισιόδοξοι βρίσκεται στην ικανότητα να πει: «Αναγνωρίζω ότι νιώθω άγχος, ξέρω τι να κάνω με αυτό το άγχος και δεν θα του επιτρέψω να με κυριεύσει». Είναι διαφορετικό από το να το αρνούμαστε ή να προσπαθούμε να το καταπιέσουμε/ αποφύγουμε.

6. Δεν υπάρχουν μειονεκτήματα στην αισιοδοξία

Λάθος. Με μια πρώτη ματιά, η αισιοδοξία σχεδόν πάντα φαίνεται καλή, επειδή σχετίζεται ισχυρά με το χαρούμενο. Το μειονέκτημα της αισιοδοξίας διαφαίνεται στο πώς σχεδιάζουμε και αναμένουμε μελλοντικά γεγονότα. Οι πεσιμιστές δεν εκπλήσσονται ποτέ όταν τα πράγματα πάνε στραβά, ενώ οι αισιόδοξοι συχνά απογοητεύονται πολύ από τα εμπόδια.

Ένα απροσδόκητο αρνητικό αποτέλεσμα συνήθως βιώνεται ως πιο αρνητικό για έναν αισιόδοξο. Αν συνεχώς αναμένετε ότι θα συμβούν υπέροχα πράγματα και συνεχώς απογοητεύεστε, αυτό δεν είναι και πολύ προσαρμοστικό. Ένα άλλο μειονέκτημα της αισιοδοξίας είναι ότι αν συνεχώς σκεφτόμαστε μόνο θετικά, νιώθουμε δικαίως και μια έντονη αυτοπεποίθηση. Όμως αυτό μπορεί να μας οδηγήσει στο να αγνοούμε πιθανούς κινδύνους και προβλήματα που χρειάζεται να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη.

Μαθαίνουμε περισσότερα από τα λάθη ή από τις επιτυχίες μας;

Στην ανάπτυξη των ηγετικών δεξιοτήτων, συχνά ακούω δηλώσεις όπως: «Ο κόσμος εκτιμά την ειλικρινή ανατροφοδότηση, ώστε να γνωρίζει το πού βρίσκεται. Η ανατροφοδότηση είναι απαραίτητη για την πρόοδο. Οι άνθρωποι μαθαίνουν από τις αποτυχίες τους». Αυτές οι διαπιστώσεις όμως είναι μόνο κατά ένα μέρος σωστές. Η ανατροφοδότηση κάποιες φορές δεν λειτουργεί. Είναι επικίνδυνο να πιστεύουμε ότι οι συμβουλές και η ανατροφοδότηση αποτελούν τους μόνους καλύτερους τρόπους για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να εξελίσσονται.

Η ανατροφοδότηση μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη όταν κάποιος επιθυμεί να επιτύχει έναν στόχο, αλλά η συμπεριφορά του παρακωλύει την πρόοδό του. Ωστόσο, αν οι άνθρωποι αυτοί δεν ζητήσουν την καθοδήγησή σας ή δεν επιθυμούν να τους δείξετε τον τρόπο, οι «χρήσιμες» πληροφορίες που τους δίνετε προς διόρθωση των λαθών τους συχνά γεννούν άμυνες ή μειώνουν την αυτοπεποίθησή τους. Πιθανώς να σας αντιπαθήσουν ή θα διστάσουν να πάρουν ρίσκο στο μέλλον, μειώνοντας την ικανότητά τους να φτάσουν στον στόχο τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να βελτιώνονται. Είναι πρόθυμοι να συζητούν τις προκλήσεις και τους διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης μελλοντικών καταστάσεων. Αλλά αυτό που δεν θέλουν είναι κατευθυντήριες μίας μόνο κατεύθυνσης, που να εστιάζουν επίσης μόνο στο τι πήγε στραβά.

Η επίδραση της αρνητικής ανατροφοδότησης

Η ανατροφοδότηση δεν λειτουργεί, αν το άτομο δεν μπορεί να επεξεργαστεί και απορροφήσει αυτό που του λέτε. Πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι άνθρωποι, δεν εκπαιδεύονται από την παιδική τους ηλικία να δέχονται με άνεση την κριτική. Όταν τους δίνεται αρνητική ανατροφοδότηση, μετακινούνται προς μια ψυχική και συχνά σωματική αμυντική στάση. Αυτό κλείνει, αντί να ανοίγει, τους ορίζοντες του νου τους. Μπορεί να δέχονται αυτό που προσφέρετε, αλλά ο εγκέφαλός τους δεν απορροφά πλήρως, ούτε και χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Ακόμα και η πιο καλοπροαίρετη των κριτικών πυροδοτεί μια συναισθηματική αντίδραση, εισάγει την ένταση στη σχέση και βαλτώνει την επικοινωνία, παρά τη θέση ή τα χρόνια εμπειρίας του αποδέκτη της εκάστοτε ανατροφοδότησης. Οι άνθρωποι θέλουν να μάθουν και να εξελιχθούν, αλλά έχουν επίσης μια βασική ανθρώπινη ανάγκη για αποδοχή. Η ανεπιθύμητη, μονόδρομη κριτική λοιπόν πληγώνει. Η κριτική που έχει ζητηθεί μπορεί επίσης να είναι επώδυνη, αν δεν βοηθήσετε το ίδιο το άτομο να κατανοήσει την οπτική του, τις επιλογές και να αναγνωρίσει τις καλές τους προθέσεις.

Θετική ενίσχυση και μάθηση

Ο καθηγητής Adam Kepecs (ερευνητής στο εργαστήριο Cold Spring Harbor των ΗΠΑ) υποστηρίζει ότι οι αισθητήριες πληροφορίες επιδρούν στο πώς μαθαίνουμε. Όταν ανακαλούμε νίκες που καταφέραμε από δικές μας στρατηγικές, η θετική συμπεριφορά ενισχύεται. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης οικοδομεί την αυτοπεποίθηση και αυξάνει τις πιθανότητες ένα άτομο να πάρει γρήγορες, ξεκάθαρες αποφάσεις, όταν έρθει αντιμέτωπο ξανά με παρόμοιες καταστάσεις.

Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι μαθαίνουν πιο αποτελεσματικά από τις επιτυχίες τους, παρά από τις αποτυχίες τους. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης σε συνδυασμό με τη θετική ενίσχυση αυξάνουν την ικανότητα της μάθησης και την πρακτική εφαρμογή της. Όσο πιο συχνά πετυχαίνετε, τόσο μεγαλύτερη η επιθυμία σας να ρισκάρετε.

Ο εγκέφαλος χρειάζεται αποδείξεις αυτής της επιτυχίας για να ενισχύσει την μετέπειτα προσπάθεια. Ο πρωταρχικός στόχος του είναι η επιβίωσή σας, η προστασία από το κακό, που συμπεριλαμβάνει και την αίσθηση ντροπής. Αν δέχεστε μόνο αρνητικές κριτικές, θα γίνετε διστακτικοί στο μέλλον. Μπορεί ακόμα και να τα παρατήσετε.

Αν κάποιος έχει έναν στόχο που θέλει να επιτύχει, αλλά οι πράξεις του τον οδήγησαν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα, η συζήτηση μαζί του για την επίδραση των αποφάσεων του μπορεί να αποδειχθούν βοηθητικές. Η εστίαση χρειάζεται να μείνει στο στόχο και χρειάζεται να συνδυαστεί με άλλες συζητήσεις που να εστιάζουν στις καλές ποιότητες του ατόμου. Και μην επαναλαμβάνετε τη λέξη «αποτυχία» κατά τη συζήτησή σας. Ο εγκέφαλος μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα τα λάθη παρά τις αποτυχίες.

Συζητήσεις ανάπτυξης αντί για κριτική

Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει με το ζόρι να πιέσετε κάποιον να συζητήσει. Εντούτοις, αν υπάρχει θέληση και πρόθεση, εδώ σας παρουσιάζουμε 7 στάδια που καλό είναι να λάβετε υπόψη σας.

1. Συζητήστε τακτικά. Γιατί έτσι θα έχετε μεγαλύτερες πιθανότητες να αναγνωρίσετε τις νίκες και την καλή προσπάθεια, όταν αυτές υπάρχουν.

2. Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον. Πριν μπείτε στο δωμάτιο, υπενθυμίστε στον εαυτό σας τις επιθυμίες και τις ελπίδες τους για το μέλλον. Αν είστε εκνευρισμένος/η , προσπαθήσετε να νιώσετε αισιόδοξοι και πρόθυμοι για συζήτηση. Να θυμάστε επίσης ότι κάνουν ό,τι μπορούν με ό,τι γνωρίζουν. Χρειάζονται να ακουστούν με σεβασμό.

3. Ξεκινήστε τη συζήτηση. Ξεκινήστε, ρωτώντας τους σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Ακούστε και συνοψίστε. Μοιραστείτε κι εσείς αυτό που έχετε βιώσει ως επίδραση της συμπεριφοράς τους και πώς αυτό επηρεάζει την επίτευξη των στόχων τους. Ρωτήστε πώς μπορείτε να στηρίξετε τη μάθηση και ανάπτυξή τους. Ζητήστε τους να κάνουν διάφορες προτάσεις για τη βελτίωσή τους, πριν κάνετε και εσείς.

4. Μην εστιάζετε στο τι πήγε λάθος. Ανακαλύψτε τους επιθυμητούς τους στόχους και εστιάστε στο τι χρειάζεται για να τους φτάσουν. Προσέξτε να μην λέτε στους άλλους ότι εσείς θα το κάνατε διαφορετικά, αν εκείνοι τα πάνε ήδη μια χαρά.

5. Προσφέρετε ξεκάθαρες προσδοκίες για τα αποτελέσματα. Όσο δουλεύουν για αποτελέσματα, να είστε ξεκάθαροι για το τι εσείς και οι άλλοι αναμένετε ότι θα γίνει. Να είστε πρόθυμοι να συζητάτε καθ’ όλη τη διάρκεια. Ύστερα θυμηθείτε να αναγνωρίσετε τις προσπάθειές τους, όπως και τα αποτελέσματα.

6. Να είστε άνετοι με τις αρνητικές αντιδράσεις. Αν εσείς είστε παρόντες, προσγειωμένοι και πρόθυμοι, εκείνοι θα μπορέσουν να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους. Δώστε τους την ευκαιρία να μάθουν και να εξελιχθούν, πριν τους σταματήσετε ή τους «σώσετε».

7. Να είστε υπομονετικοί. Ο αναστοχασμός, η αυτοανάλυση και η εγκαθίδρυση νέων τρόπων σκέψης χρειάζονται χρόνο.

Μην ανησυχείτε για ό,τι δεν μπορείτε να ελέγξετε

Υπάρχει μια σκληρή αλήθεια στη ζωή που κάποιοι άνθρωποι αρνούνται να αποδεχτούν: δεν μπορούμε να έχουμε τον πλήρη έλεγχο όλων των πραγμάτων που συμβαίνουν στη ζωή μας.

Όσοι αντιστέκονται σε αυτή την αλήθεια γίνονται «control freaks». Προσπαθούν να διαχειριστούν τα πάντα, ακόμα και την παραμικρή λεπτομέρεια, αρνούνται να αφήσουν στη μέση μια δραστηριότητα και πιέζουν τους άλλους ανθρώπους να αλλάξουν. Νομίζουν ότι μπορούν να αποκτήσουν τον έλεγχο των άλλων και των καταστάσεων, όπως επίσης και να εμποδίσουν τα άσχημα από το να συμβούν.

Άλλα άτομα γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να τα εμποδίσουν, αλλά παρόλα αυτά ανησυχούν συνεχώς γι’ αυτά. Αγχώνονται για τα πάντα, από τις φυσικές καταστροφές, μέχρι τις ασθένειες. Οι ανησυχίες αυτές τους κρατούν συνεχώς απασχολημένους και τελικά σπαταλούν το χρόνο και την ενέργειά τους σε αυτές. Αν έχετε αντιληφθεί ότι ξοδεύετε το χρόνο σας, ανησυχώντας για πράγματα που δεν μπορείτε να ελέγξετε, τότε αυτά τα έξι βήματα μπορούν να σας βοηθήσουν:

1. Καθορίστε τι μπορείτε να ελέγξετε

Όταν πέφτετε σε αυτή την παγίδα, κάντε ένα διάλειμμα για να εξετάσετε τι είναι τελικά αυτό που μπορείτε να ελέγξετε. Δεν μπορείτε να εμποδίσετε για παράδειγμα έναν κατακλυσμό, αλλά μπορείτε να προετοιμαστείτε γι’ αυτόν. Δεν μπορείτε επίσης να ελέγξετε τη συμπεριφορά του άλλου, αλλά μπορείτε να ρυθμίσετε την αντίδρασή σας σε αυτή. Αναγνωρίστε ότι, ορισμένες φορές, αυτό που έχετε τη δυνατότητα να ελέγξετε είναι η προσπάθεια και η στάση σας. Ως εκ τούτου, θα εστιάζετε σε αυτά τα στοιχεία και έτσι θα γίνεστε πιο αποτελεσματικοί.

2. Εστιάστε στην επιρροή σας

Μπορείτε να επηρεάσετε ανθρώπους και συνθήκες, αλλά δεν μπορείτε να εξαναγκάσετε κάτι να κινηθεί με τον δικό σας τρόπο. Οπότε, αν και μπορείτε να προσφέρετε στο παιδί σας τα εργαλεία που χρειάζεται για να έχει καλούς βαθμούς στο σχολείο, δεν μπορείτε να το κάνετε να αριστεύει συνεχώς. Κι αν και μπορείτε να οργανώσετε ένα καλό πάρτι, σίγουρα δε μπορείτε να εξαναγκάσετε τους καλεσμένους σας να περάσουν υπέροχα.

Για να έχετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιρροή, εστιάστε στην αλλαγή της συμπεριφοράς σας. Να είστε ένα καλό πρότυπο και να θέτετε υγιή όρια για τον εαυτό σας. Όταν ανησυχείτε για τις επιλογές κάποιου άλλου, μοιραστείτε την άποψή σας μαζί του. Όμως, μην επιχειρείτε να διορθώσετε κάποιον που δε θέλει να κάνει αυτό το βήμα.

3. Αναγνωρίστε τους φόβους σας

Αναρωτηθείτε τι είναι αυτό που φοβάστε ότι θα συμβεί: Προβλέπετε ένα καταστροφικό αποτέλεσμα; Αμφιβάλλετε για την ικανότητά σας να αντιμετωπίσει την απογοήτευση; Συνήθως, το χειρότερο σενάριο δεν είναι τόσο τραγικό, όσο εσείς φαντάζεστε. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είστε δυνατότεροι απ’ όσο νομίζετε.

Εντούτοις, οι άνθρωποι απασχολούν το νου τους με σκέψεις όπως: «Δεν μπορώ να επιτρέψω στην επιχείρησή μου να αποτύχει», που τελικά δεν παίρνουν τον χρόνο να ρωτήσουν τον εαυτό τους «Τι θα έκανα αν η επιχείρησή μου αποτύγχανε;». Αν αντιληφθείτε ότι μπορείτε να χειριστείτε το χειρότερο πιθανό σενάριο, θα καταφέρετε να διοχετεύσετε την ενέργειά σας σε πιο παραγωγικές κινήσεις.

4. Διαχωρίστε την υπερανάλυση από την επίλυση του προβλήματος

Η αναπαραγωγή των συζητήσεων στο κεφάλι σας ή η φαντασίωση μιας καταστροφικής συνέπειας ξανά και ξανά δε βοηθά ούτε στο ελάχιστο. Η επίλυση του προβλήματος, από την άλλη, βοηθά. Αναρωτηθείτε λοιπόν αν το σκεπτικό σας αποδεικνύεται αποτελεσματικό. Αν τελικά καταφέρνετε δραστικά να λύνετε τα προβλήματα, δηλαδή αν επιχειρείτε δημιουργικά να βρίσκετε τρόπους αύξησης των πιθανοτήτων επιτυχίας, συνεχίστε με αυτό τον τρόπο. Αν, ωστόσο, χάνετε το χρόνο σας υπεραναλύοντας, αλλάξτε διαδρομή. Αναγνωρίστε ότι οι σκέψεις σας δεν βοηθάνε, σηκωθείτε και κάντε κάτι άλλο για λίγα λεπτά, ώστε να εστιάσετε τον εγκέφαλό σας σε κάτι πιο παραγωγικό.

5. Δημιουργήστε ένα σχέδιο διαχείρισης του στρες

Άσκηση, υγιεινή διατροφή και αρκετός ύπνος είναι λίγα μόνο από τα βασικότερα πράγματα που χρειάζεται να φροντίσετε να κάνετε. Χρειάζεται επίσης να βρείτε χρόνο να διαχειρίζεστε το στρες σας, ώστε να λειτουργείτε πιο αποτελεσματικά. Ανακουφιστείτε από αυτό μέσω του διαλογισμού, ενός χόμπι στο οποίο θα αφιερώνεστε πλήρως ή περάστε χρόνο με τους φίλους σας. Μειώστε ή διακόψτε ανθυγιεινούς τρόπους αντιμετώπισης του άγχους, όπως γκρίνια, αλκοόλ ή άλλες ουσίες.

6. Αναπτύξετε υγιείς τρόπους αυτo-επιβεβαίωσης

Έχω δύο φράσεις που χρησιμοποιώ, ώστε να υπενθυμίζω στον εαυτό μου, είτε να δράσει, είτε να ηρεμήσει. Το πρώτο είναι «Κάν’το να συμβεί». Κάθε φορά που πιάνω τον εαυτό μου να λέει: «Ελπίζω να τα καταφέρω σήμερα», σταματώ και επαναλαμβάνω «Κάντο να συμβεί». Μου υπενθυμίζει ότι έχω τον έλεγχο τουλάχιστον των δικών μου πράξεων.

Ύστερα, όταν πέφτω στην παγίδα να σκεφτώ κάτι για το οποίο δεν έχω έλεγχο όπως «Εύχομαι να μην βρέξει το Σάββατο», σταματώ και λέω στον εαυτό μου ότι «μπορώ να το χειριστώ». Αυτές οι μικρές, σύντομες φράσεις που έχω πάντα έτοιμες προς χρήση, με κρατούν από το να χάνω τον χρόνο σε πράγματα που ξέρω ότι τελικά δεν μπορώ να ελέγξω.

Όταν ο άλλος θυμώνει με τα δικά σου όρια, είναι δικό του πρόβλημα, κι όχι δικό σου

Όταν θέτεις κάποιο νέο όριο με κάποιον άλλον άνθρωπο, η πιο συνήθης μορφή αντίστασης που θα συναντήσει κάποιος είναι ο θυμός. Οι άνθρωποι που θυμώνουν με τους άλλους επειδή έθεσαν όρια, έχουν κάποιο θέμα με τον χαρακτήρα που έχουν διαμορφώσει. Παρουσιάζουν εγωκεντρικότητα καθώς θεωρούν ότι ο κόσμος υπάρχει μόνο για αυτούς και για την δική τους άνεση. Βλέπουν λοιπόν τους άλλους ως προεκτάσεις τους.

Όταν ακούνε την λέξη «όχι», έχουν την ίδια αντίδραση με ένα 2χρονο που του στερούν κάτι : «Κακή μαμά!». Νοιώθουν ότι αυτός που τους στερεί τις επιθυμίες τους είναι κακός και θυμώνουν. Δεν θυμώνουν δικαίως σε κάποια αληθινή προσβολή. Δεν έχει συμβεί απολύτως τίποτα. Απλά κάποιος δεν θα κάνει κάτι «για εκείνους». Η επιθυμία τους ματαιώνεται και θυμώνουν επειδή δεν έχουν μάθει να καθυστερεί η ευχαρίστησή τους ή να σέβονται την ελευθερία των άλλων.

Ο θυμωμένος λοιπόν έχει κάποιο θέμα με τον χαρακτήρα του. Αν ενισχύσεις αυτό το πρόβλημα του χαρακτήρα του, αυτό θα επιστρέψει αύριο και τις επόμενες ημέρες σε άλλες καταστάσεις. Δεν ευθύνεται η κατάσταση για τον θυμό του αλλά η πεποίθησή του ότι έχει το προνόμιο να του ικανοποιούν οι άλλοι τις επιθυμίες του. Θέλει να ελέγχει τους άλλους και σαν αποτέλεσμα δεν έχει κανέναν έλεγχο στον εαυτό του. Άρα, όταν χάσει την επιθυμία του να ελέγχει τους άλλους, «το χάνει». Θυμώνει.

Πώς μπορείτε να αντιδράσετε σε μια τέτοια συναναστροφή;

– Συνειδητοποιήστε ότι το άτομο που έχει θυμώσει μαζί σας επειδή θέσατε όρια είναι αυτό που έχει το πρόβλημα. Αν δεν το καταλάβετε αυτό, μπορεί να θεωρείτε ότι εσείς έχετε το πρόβλημα. Η διατήρηση των ορίων είναι καλό για τους άλλους ανθρώπους. Θα τους βοηθήσει να μάθουν όσα δεν τους έμαθε η πατρική τους οικογένεια : να σέβονται τους άλλους.

– Δείτε τον θυμό ρεαλιστικά. Ο θυμός είναι μόνο ένα συναίσθημα του άλλου ανθρώπου. Δεν μπορεί να ξεπηδήσει στο δωμάτιο και να σε πληγώσει. Δεν μπορεί να μπει μέσα σου αν δεν το επιτρέψεις. Είναι άκρως απαραίτητο να μείνεις ξέχωρος από τον θυμό του άλλου. Άφησε τον θυμό να υπάρχει στον άλλον. Εκείνος πρέπει να τον νοιώσει για να γίνει καλά. Αν είτε τον σώσεις από αυτό ή το πάρεις πάνω σου, ο θυμωμένος δεν θα γίνει καλά και εσύ θα είσαι υποταγμένος.

– Μην αφήνεις τον θυμό να αποτελεί για σένα ένδειξη ότι πρέπει να κάνεις κάτι. Οι άνθρωποι που δεν έχουν όρια αντιδρούν αυτόματα στον θυμό των άλλων. Σώζουν, αναζητούν αποδοχή ή θυμώνουν. Υπάρχει τεράστια δύναμη στην αδράνεια. Μην αφήσεις έναν άνθρωπο που είναι εκτός ελέγχου να σηματοδοτήσει την αλλαγή στην δική σου πορεία. Απλά επίτρεψε του να είναι θυμωμένος και αποφάσισε για τον εαυτό σου τι έχεις ανάγκη να κάνεις.

– Βεβαιώσου ότι έχεις διαθέσιμο περιβάλλον υποστήριξης. Αν πρόκειται να θέσεις κάποια όρια με ένα άτομο που παλιότερα σε έχει ελέγξει με τον θυμό, μίλησε με άτομα στο υποστηρικτικό σου περιβάλλον πρώτα και φτιάξε πλάνο. Να ξέρεις τι θα πεις. Περίμενε τι θα πει ο θυμωμένος και οργάνωσε την αντίδρασή σου. Μπορεί να θέλεις να παίξεις τον ρόλο που θα έχεις στην κατάσταση με το υποστηρικτικό σου περιβάλλον.

-Μην επιτρέψεις στον θυμωμένο να σε θυμώσει. Κράτα μια στάση αγάπης ενώ λες την αλήθεια με τρόπο και καλή προαίρεση. Όταν εγκλωβιζόμαστε στην λογική οφθαλμός αντί οφθαλμού ή την εκδικητικότητα, παραμένουμε υποταγμένοι. Αν έχουμε όρια, θα είμαστε αρκετά διαφοροποιημένοι για να αγαπήσουμε.

-Προετοιμάσου να χρησιμοποιήσεις σωματική απόσταση και άλλα όρια που ενισχύουν τις συνέπειες. Μιας κυρίας η ζωή άλλαξε όταν συνειδητοποίησε ότι μπορούσε να πει, «Δεν θα επιτρέψω στον εαυτό μου να μου φωνάξει κανένας. Θα πάω στο άλλο δωμάτιο μέχρι να αποφασίσεις ότι μπορείς να μιλήσεις χωρίς να μου επιτίθεσαι. Όταν μπορείς να το κάνεις αυτό, θα σου μιλήσω».

Αυτά όμως δεν είναι ανάγκη να γίνονται με θυμό. Μπορούμε να δείξουμε ενσυναίσθηση με αγάπη και να μείνουμε στη συζήτηση χωρίς να ενδίδουμε ή να μας ελέγχουν. Απλά να θυμάστε ότι όταν δείχνετε ενσυναίσθηση, το να αλλάξετε το «όχι» σας δεν θα βοηθήσει. Προτείνετε άλλες εναλλακτικές.

Αν κρατήσετε τα όριά σας, όσοι θυμώνουν μαζί σας θα πρέπει να μάθουν την έννοια του αυτοέλεγχου για πρώτη φορά, εγκαταλείποντας την ανάγκη να ασκήσουν έλεγχο στους άλλους, κάτι που είναι καταστροφικό όπως και να χει. Όταν πλέον δεν θα χρειάζεται να σας ελέγχουν, θα βρουν άλλον τρόπο να σχετίζονται. Αλλά, όσο μπορούν να σας ελέγχουν με τον θυμό τους, δεν θα αλλάξουν.

Ορισμένες φορές, η σκληρή αλήθεια είναι ότι δεν θα σας μιλάνε πια ή θα φύγουν από την σχέση αν δεν μπορούν πια να σας ελέγχουν. Αυτό είναι πραγματικά ένα ρίσκο και όταν οι άνθρωποι επιλέγουν τον δικό τους δρόμο, τους αφήνετε να φύγουν.

Κάνε θρησκεία σου το να είσαι ευτυχισμένος

Το μόνο καθήκον που έχεις σαν άνθρωπος, είναι να είσαι ευτυχισμένος. Κάνε θρησκεία σου το να είσαι ευτυχισμένος. Αν δεν είσαι ευτυχισμένος, τότε σε οτιδήποτε κάνεις κάτι δεν πηγαίνει καλά και χρειάζεται κάποια δραστική αλλαγή.

'Ασε την ευτυχία να αποφασίσει. Και η ευτυχία είναι το μόνο κριτήριο που έχει ο άνθρωπος. Επομένως, να κοιτάς πάντοτε τι συμβαίνει, όταν κάνεις κάτι: αν σε ηρεμεί και σε ξεκουράζει όταν είσαι σπίτι, αν σε χαλαρώνει, τότε είναι εντάξει. Αυτό είναι το κριτήριο. Τίποτε άλλο δεν είναι το κριτήριο. Αυτό που είναι σωστό για σένα, μπορεί να μην είναι σωστό για κάποιον άλλον. Να το θυμάσαι κι αυτό. Γιατί αυτό που μπορεί να είναι εύκολο για σένα, μπορεί να μην είναι εύκολο για κάποιον άλλον, κάτι άλλο μπορεί να είναι εύκολο για εκείνον. Επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει ένας γενικός νόμος γι’ αυτό. Κάθε άτομο πρέπει να το επεξεργαστεί και να αποφασίσει για τον εαυτό του. Εσένα τι σου είναι εύκολο;

Αν όλη η ανθρωπότητα μάθει να χαλαρώνει αντί να παλεύει, αν μάθει να αφήνεται αντί να κάνει επίπονη προσπάθεια, θα υπάρξει μεγάλη αλλαγή στην ποιότητα της συνείδησης. Χαλαροί άνθρωποι, που απλώς κινούνται αθόρυβα με τη ροή του ποταμού, χωρίς δικούς τους στόχους, χωρίς “εγώ”…

Δεν υπάρχει τίποτε μεγάλο, τίποτε σπουδαίο. Η ζωή συνίσταται σε πολύ μικρά πράγματα. Αν λοιπόν στρέφεις το ενδιαφέρον σου στα δήθεν μεγάλα πράγματα θα χάνεις τη ζωή. Τα πουλιά τραγουδούν κάθε μέρα και δεν το έχεις σκεφθεί ποτέ, αλλά κάποια μέρα πρέπει να ανταποδώσεις το κάλεσμα. Απλώς μικρά πράγματα, πολύ μικρά πράγματα…Να σέβεσαι τη ζωή σου. Χάρη σ’ αυτόν τον σεβασμό θα αρχίσεις να σέβεσαι τη ζωή του άλλου.

Η ζωή πραγματικά είναι ένας χορός, αν είσαι αυθεντικός. Και είναι ο προορισμός σου να είσαι αυθεντικός. Κανένας άνθρωπος δεν είναι όμοιος με κάποιον άλλον, οπότε ο δικός μου τρόπος ζωής δεν μπορεί να γίνει ο δικός σου τρόπος ζωής. Η καρδιά μιλά με μια πολύ γαλήνια, χαμηλή φωνή. Δεν φωνάζει….

Ξέχνα ό, τι σου έχουν πει, “αυτό είναι σωστό και αυτό είναι λάθος”. Η ζωή δεν είναι τόσο προκαθορισμένη. Κάτι που είναι σωστό σήμερα, μπορεί να είναι λάθος αύριο, κάτι που είναι λάθος αυτή τη στιγμή μπορεί να είναι σωστό την επόμενη. Δεν μπορείς να αρχειοθετήσεις τη ζωή, δεν μπορείς να της βάζεις ετικέτες του τύπου “αυτό είναι σωστό και αυτό είναι λάθος”. Η ζωή δεν είναι φαρμακείο, όπου κάθε μπουκαλάκι έχει την ετικέτα του και ξέρεις τι είναι τι. Η ζωή είναι ένα μυστήριο. Τη μια στιγμή κάτι ταιριάζει και, επομένως, είναι σωστό. Κάποια άλλη στιγμή, έχει κατέβει τόσο νερό στον ποταμό που πλέον δεν ταιριάζει και είναι λάθος.

Ποιός είναι ο ορισμός για το σωστό; Αυτό που είναι εναρμονισμένο με την ύπαρξη είναι σωστό και εκείνο που είναι σε δυσαρμονία με την ύπαρξη είναι λάθος. Θα πρέπει να είσαι σε εγρήγορση κάθε στιγμή, γιατί θα πρέπει να αποφασίζεται κάθε στιγμή εκ νέου. Δεν μπορείς να βασίζεσαι σε έτοιμες απαντήσεις για το τι είναι σωστό και τι λάθος.

Η ζωή κινείται τόσο γρήγορα. Έχει μια δυναμική, δεν είναι στατική. Δεν είναι νερό που λιμνάζει, είναι ένας ποταμός, συνεχώς κυλά. Δεν είναι ποτέ ίδια σε δύο διαδοχικές στιγμές. Συνεπώς, ένα πράγμα μπορεί να είναι σωστό αυτήν τη στιγμή και μπορεί να μην είναι σωστό την επόμενη.

Τότε τι μπορούμε να κάνουμε; Το μόνο που μπορούμε είναι να κάνουμε τους ανθρώπους τόσο συνειδητοποιημένους, που αυτοί οι ίδιοι να μπορούν να αποφασίζουν πως θα ανταποκριθούν στη ζωή που αλλάζει.

Η ζωή είναι δυναμική. Δεν μπορείς να προετοιμάζεσαι γι’ αυτήν, δεν μπορείς να είσαι έτοιμος για αυτήν. Αυτή είναι η ομορφιά της, αυτό είναι το θαύμα της, πως πάντα σε αιφνιδιάζει, πάντα σε εκπλήσσει. Αν έχεις μάτια, θα δεις ότι κάθε στιγμή είναι μια έκπληξη και καμία έτοιμη απάντηση δεν έχει ποτέ εφαρμογή.

Πάρε όλα τα ρίσκα που πρέπει για να είσαι μια μοναδική προσωπικότητα και δέξου τις προκλήσεις, ώστε να μπορέσουν να σε ακονίσουν, να μπορέσουν να σου δώσουν μεγαλοπρέπεια και ευφυΐα.

Η αλήθεια δεν είναι μια πεποίθηση, είναι η απόλυτη ευφυΐα. Είναι μια αναζωπύρωση των κρυμμένων πηγών της ζωής σου, είναι μια διαφωτιστική βίωση της συνειδητότητάς σου. Αλλά θα πρέπει να δώσεις τον σωστό χώρο για να συμβεί. Και ο σωστός χώρος είναι το να δεχτείς τον εαυτό σου όπως είναι. Μην αρνείσαι τίποτε, μην διχάζεσαι, μην νιώθεις ένοχος.

Αίτιο και αποτέλεσμα συνδέονται, δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους απόσταση. Αν το καταλάβεις, μπορεί να συμβεί αυτήν ακριβώς τη στιγμή. Γιατί αυτήν ακριβώς τη στιγμή μπορείς να δεις ότι δεν υπάρχει δυστυχία, οδύνη.

Είσαι σιωπηλός, μπροστά στην πόρτα του τίποτα. Ένα βήμα πιο μέσα και θα έχεις βρει τον μεγαλύτερο θησαυρό που σε περίμενε εδώ και χιλιάδες ζωές.

Να κλείσεις τους κύκλους από το παρελθόν-από παλιές σχέσεις

Και δεν είναι πάντα έρωτες αυτές οι σχέσεις

Όλοι μας, σε κάποια φάση της ζωής μας κουβαλάμε τελειωμένες σχέσεις, σχέσεις βαρίδια. Συνήθως είναι ένας μεγάλος έρωτας αλλά μπορεί να είναι και φίλος ή ακόμη και μέλος της οικογένειας και τους έχουμε μαζί μας καθημερινά να επηρεάζουν τις σκέψεις μας, τις αποφάσεις, τα όνειρά μας, με λίγα λόγια τα πάντα! Το πρόβλημα βέβαια δεν είναι η σχέση, ούτε καν ο πρώην αγαπημένος/η, φίλος/η αλλά το πώς εμείς αφηνόμαστε να μας ορίζει από το παρελθόν.

Οφείλουμε στον εαυτό μας να αποδεσμευτούμε. ¨Ξέχνα το”, “ξεπέρασέ το πια” λένε συνήθως οι φίλοι μας… αλλά δεν είναι τόσο απλό κι ούτε συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Είναι σίγουρα όμως εφικτό.

Το πρώτο βήμα είναι να θέλεις να αποδεσμευτείς. Είναι πολλοί οι λόγοι που μας κρατούν δέσμιους σε μια τέτοια κατάσταση. Ίσως φοβόμαστε να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις, ίσως επιθυμούμε να επανερχόμαστε σε κάποια συναισθήματα που μας γεννά για να γεμίζουμε την καθημερινότητά μας, ίσως αποφεύγουμε με αυτόν τον τρόπο να ξαναμπούμε στο παιχνίδι και συνεπώς να ξαναπληγωθούμε. Πρέπει να αναγνωρίσουμε λοιπόν, την χρησιμότητα που έχει για εμάς αυτή η προσκόλληση στο παρελθόν. Θεωρούμε ότι κάτι μας προσφέρει, κάπως μας εξυπηρετεί και έτσι το δικαιολογούμε στον εαυτό μας. Για να αποδεσμευτούμε πρέπει πρώτα πρώτα να αποφασίσουμε ότι αυτό είναι το καλύτερο για εμάς.

Ξεκίνα να καταγράφεις τις σκέψεις σου. Γράφε με ειλικρίνεια και αποδοχή, χωρίς να λογοκρίνεσαι, χωρίς να φιλτράρεις ή να κάνεις δεύτερες σκέψεις. Γράφε ό,τι σου έρχεται στο μυαλό σχετικά με αυτό που σε κρατάει πίσω και θα αρχίσεις να παρατηρείς μοτίβα στις σκέψεις σου, στις συμπεριφορές σου σε αυτά που πυροδοτούν αντιδράσεις από την μεριά σου. Όταν τα αναγνωρίσεις θα μπορέσεις και να τα αλλάξεις.

Οι ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας είναι πάντα από την δική μας οπτική γωνία και έτσι πρέπει να είναι. Όταν όμως αυτές οι ιστορίες δεν μας βοηθάνε στην καθημερινότητά μας ίσως είναι η ώρα να τις αμφισβητήσουμε. Για να απαλλαγούμε από τις σχέσεις-βαρίδια της ζωής μας θα πρέπει να πάρουμε μια απόσταση και να ξαναγράψουμε αυτή την ιστορία από μια άλλη οπτική. Μια άλλη οπτική μπορεί να δώσει διαφορετικό χρώμα και πιο ανάλαφρο συναίσθημα και να μειώσει την επίδραση που έχει πάνω μας.

Κάθε σχέση, ακόμη και αυτές που τέλειωσαν άσχημα επιτελούν ένα σκοπό. Είναι ένα μάθημα για το μέλλον. Ας προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε αυτό το μάθημα και να δώσουμε έτσι μια θετική διάσταση στη παλιά ιστορία. Αντί να επικεντρωνόμαστε στο αρνητικό ας κοιτάξουμε το θετικό: μάθαμε να είμαστε πιο δυνατοί, υπομονετικοί, μάθαμε καινούριες συμπεριφορές ή να εκτιμούμε μικρές χαρές κλπ.

Καθώς αποδεσμευόμαστε από την παλιά μας σχέση είναι ή ώρα να οραματιστούμε πως θα είναι η ευτυχίας μας χωρίς αυτήν. Μόλις ξεκαθαρίσει το όραμα της μελλοντικής ζωής μας χωρίς την προσκόλληση στα βαρίδια μας είναι πιο εύκολο να πάρουμε αποφάσεις και να κάνουμε κινήσεις που θα μας πάνε μπροστά.

Τέλος ας αφήσουμε τις μεγάλες προσδοκίες για τις ταινίες. Πολλές φορές οι προσδοκίες μας κρατούν δέσμιους στο παρελθόν. Προσδοκίες για μια μη ρεαλιστική ευτυχία και τελειότητα, για καταστάσεις κομμένες και ραμμένες στα μέτρα μας. Εκεί θα μας βοηθήσει για άλλη μια φορά το να γράφουμε τις σκέψεις μας καθώς έτσι θα μπορέσουμε να τις εντοπίσουμε και θα τις διαχειριστούμε.

Η αποδέσμευση είναι επίπονη και χρονοβόρα είναι όμως κρίμα να ρισκάρουμε να χάσουμε νέες συναρπαστικές ευκαιρίες στη ζωή μας, καινούριες διαδρομές και ταξίδια γιατί δεν χωράμε μαζί με όλα τα μπαγκάζια που κουβαλάμε. Ας τα ξεφορτωθούμε!

ARTHUR SCHOPENHAUER: Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν άλλο είδος σχέσεων

Ο ευγενούς φύσεως άνθρωπος, στην νεότητά του, πιστεύει πως οι ουσιώδεις και αποφασιστικές σχέσεις και διασυνδέσεις είναι oι ιδεατές, οι βασιζόμενες δηλ. σε ομοιότητα φρονήματος, τρόπου σκέψης, γούστου, πνευματικών δυνάμεων κ.ο.κ.· Αργότερα, εντούτοις, συνειδητοποιεί ότι εκείνες που κατέχουν τα πρωτεία είναι οι πραγματικές, εκείνες δηλ. που έχουν ως βάση τους κάποιο υλικό συμφέρον. Σε τούτες εδράζονται όλες σχεδόν οι διασυνδέσεις, η δε πλειονότητα των ανθρώπων δεν γνωρίζει άλλο είδος σχέσεων.

Κατά συνέπεια, ο καθένας αντιμετωπίζεται βάσει του αξιώματος ή του επαγγέλματος του, της εθνότητας ή των οικογενειακών του καταβολών και όλως βάσει της θέσης και του ρόλου που του έχουν αποδοθεί από τις συμβάσεις: βάσει τούτων καθορίζεται η ταξινόμηση, η διαλογή και η μεταχείρισή του, όπως και στην περίπτωση ενός βιομηχανικού προϊόντος. Αντίθετα, το τι είναι καθ’ εαυτόν, δηλ. ως άνθρωπος, δυνάμει των προσωπικών του ιδιοτήτων, λαμβάνεται υπόψη μόνο περιστασιακά και όπως τύχει, συνεπώς μόνο κατ’ εξαίρεση, ώστε αγνοείται και παραμερίζεται από τον καθένα όποτε τον βολεύει, δηλ. ως επί το πλείστον.

Τώρα, όσο περιεκτικότερο και αξιολογότερο είναι τούτο το καθ’ εαυτόν τόσο λιγότερο θ’αρέσει στον άνθρωπο τούτο η εν λόγω κοινωνική ρύθμιση, ούτως ώστε θα προσπαθεί να διεκφύγει από την επικράτειά της. Η ρύθμιση αυτή, πάντως, οφείλεται στο γεγονός ότι, σ’ αυτόν τον κόσμο της ανάγκης και της ένδειας, τα μέσα για την αντιμετώπισή τους συνιστούν παντού το πρωταρχικό και, συνεπώς, το κυρίαρχο μέλημα.

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Εκείνος που δεν απασχολείται με τη γέννηση και την ζωή του απασχολείται με τον θάνατό του

Οι Βουδιστές διδάσκουν τη ματαιότητα των προσκολλήσεων κάθε είδους και τις θεωρούν τη ρίζα κάθε δυστυχίας. Λένε ότι όσο παραμένουμε προσκολλημένοι θα ζούμε σε απελπισία. Μιλάνε για τρία είδη κατάστασης προσκόλλησης-προσκολλημένος, αδέσμευτος και μη δεσμευμένος. Λένε μια όμορφη ιστορία που αποκαλύπτει το νόημά τους. Μας ζητούν να φανταστούμε τον εαυτό μας σε μια πολύ απομονωμένη κατάσταση, όπου το μοναδικό διαθέσιμο καθαρό νερό πρέπει να μεταφερθεί από μακρινή απόσταση (μια συνηθισμένη κατάσταση σε πολλές ασιατικές πόλεις και μοναστήρια). Το νερό, λοιπόν, αντιμετωπίζεται σαν το πολυτιμότερο αγαθό. Τοποθετείται σε μεγάλο δοχείο, χρησιμοποιείται με φειδώ και διατηρείται κάτω από τα δέντρα στη σκιά, καλυμμένο προσεκτικά.

Έχοντας δουλέψει όλη μέρα σκληρά κάτω από τον καυτό ήλιο ανυπομονούμε να φτάσουμε στο δοχείο του νερού. Σηκώνουμε προσεκτικά το καπάκι, παίρνουμε την κούπα και τη βυθίζουμε μέσα στο πολύτιμο υγρό. Καθώς είμαστε έτοιμοι να πιούμε, παρατηρούμε ότι ένα μυρμήγκι μπήκε με κάποιο τρόπο στο δοχείο και βρίσκεται πάνω στην κούπα μας. Είμαστε έξαλλοι! Πώς τολμά ένα μυρμήγκι να βρίσκεται στο καταφύγιό μας, κάτω από τα δέντρα μας, μέσα στο δοχείο του νερού μας, πάνω στην κούπα μας! Αμέσως το συνθλίβουμε με το δάχτυλο.

Προσκολλημένοι.

Ή μπορεί να σταματήσουμε για μια στιγμή και να σκεφτούμε ότι είναι μια ζεστή μέρα ακόμα και για τα μυρμήγκια. Το μυρμήγκι έχει κάνει αυτό που είναι ενστικτωδώς σωστό γι’ αυτό – κατέφυγε στο μόνο δροσερό, υγρό και άνετο μέρος που θα μπορούσε να βρει. Βλέπουμε ότι το μυρμήγκι δεν βλάπτει στην πραγματικότητα το νερό μας, την κούπα ή το δοχείο μας. Μετά από βαθιά, ηθική εξέταση, πίνουμε χωρίς να το ακουμπήσουμε, ξαναβάζουμε την κούπα μέσα στο δροσερό δοχείο και το σκεπάζουμε προσεκτικά.

Αδέσμευτοι.

Ή, όταν δούμε το μυρμήγκι στην κούπα μας δεν σκεφτόμαστε, ούτε τι ανήκει στο μυρμήγκι, ούτε τι ανήκει σε μας, ούτε τι είναι ηθικό, ούτε τι είναι ανήθικο. Αντιδρούμε υπερβαίνοντας την ηθική. Το ταΐζουμε με φυσικότητα λίγη ζάχαρη!

Μη δεσμευμένοι.

Ο θάνατος μας διδάσκει πως μακροπρόθεσμα δεν μας ανήκει τίποτα. Ακόμα και αν θέλουμε να δημιουργήσουμε μόνιμες προσκολλήσεις ή κτήσεις, στην πραγματικότητα δεν μπορούμε. Τα πράγματα θα σπάσουν παρά την επιθυμία μας. Οι άνθρωποι θα φύγουν, όταν έρθει ο καιρός τους, ανεξάρτητα από το πόσο δυνατά διαμαρτυρόμαστε. Τα μυρμήγκια θα εισβάλουν στα δοχεία με το νερό μας ανεξάρτητα από τα εμπόδια που βάζουμε. Η γνώση του θανάτου μπορεί να δώσει σε κάποιον μια βαθιά αίσθηση ελευθερίας – και από την προσκόλληση στον εαυτό του, όπως επίσης σε άλλους και σε πράγματα. Όσο λιγότερο είμαστε προσκολλημένοι κάπου, τόσο λιγότερο ανησυχούμε.

Πόσο δύσκολο σου είναι τελικά να αντέξεις την ιδέα ότι γερνάς;

Για να συμπληρωθεί η κρίση της ηλικίας, όσο περνάει ο καιρός, οι φίλοι έχουν καμιά φορά την κακή συνήθεια να πεθαίνουν (καθόλου σωστό σ’ αυτή την ηλικία), κι αυτό μας φέρνει αντιμέτωπους με την πραγματικότητα του θανάτου, που δεν είναι αναγκαστικά πολύ κοντινή, είναι πάντως πιθανή, ή τουλάχιστον κάτι που θα έπρεπε να το σκεφτόμαστε πιο συχνά.

Τα ώριμα χρόνια μας, χωρίς αμφιβολία, μας βυθίζουν – όχι από μόνα τους, αλλά για όλους αυτούς τους λόγους – στον κόσμο ενός ιδιαίτερου πένθους, στην επεξεργασία μιας απώλειας ανεπαίσθητης αλλά παρούσας, που μας προκαλεί πόνο και ταραχή.

Αν βρίσκεσαι σ’ αυτή τη φάση και συνειδητοποιείς πόσο δύσκολο σου είναι τελικά να αντέξεις την ιδέα ότι γερνάς (συγνώμη… ήθελα να πω, «ωριμάζεις») έχω να σου προτείνω έξι τρόπους αρνητικούς, για να κάνεις αυτή την εμπειρία θετική:

1 . Mην προσπαθείς να είσαι κάτι που δεν είσαι (κυρίως κάτι που δεν είσαι πια).
2 . Μη βάζεις φραγμούς στη ζωή σου. Άσ’ την να κυλάει ελεύθερα.
3 . Μη διατηρείς προκαταλήψεις που τώρα πια δεν είναι ανάγκη να τις υποστηρίζεις.
4 . Μην κρίνεις τις ανάγκες σου ως σύμπτωμα αδυναμίας.
5 . Μην πνίγεις τα συναισθήματα θλίψης που μπορεί να σου δημιουργηθούν.
6 . Μη διστάζεις να έχεις επαφή με κόσμο, να κάνεις παρέα με φίλους, να εκφράζεις αυτό που αισθάνεσαι και να ζητάς βοήθεια.

Τι σημαίνει «γερνάω»;

«Το δράμα των γηρατειών δεν είναι ότι είσαι γέρος,
αλλά ότι ήσουν κάποτε νέος, και το θυμάσαι…»
ΟΣΚΑΡ ΟΥΑΙΛΝΤ

Να τι συμβαίνει με τα προσωπεία

Να τι συμβαίνει με τα προσωπεία. Την ενέργεια που ξοδεύουμε για να κρύψουμε την αλήθεια δεν μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε για να ζήσουμε τη ζωή μας – πόσο μάλλον για να τη ζήσουμε ευτυχείς. Αυτή η φθορά προκαλεί τη χρόνια ενόχληση του ανικανοποίητου και οδηγεί πάντα σε μια συμπεριφορά τοξική και αυτοκαταστροφική, που πολλές φορές παίρνει μορφή ασθένειας (σωματικής ή ψυχικής), η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με μια βίαιη έκρηξη, ακατανόητη για όλους.

Μετά απ’ όλα αυτά, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι ο πνευματικός δρόμος – μια πορεία που σχεδιάστηκε για να μας οδηγήσει στον πυρήνα της ύπαρξή μας – μπορεί να λειτουργήσει ως φάρμακο ή ακόμη και ως μέσο προστασίας από τέτοιες διαδικασίες. Είναι πολύ δύσκολο – σχεδόν αδύνατον – να παραμείνουμε υγιείς όταν ζούμε “ανειλικρινώς”, κι αν αυτό ισχύει για το πνευματικό επίπεδο, ισχύει ακόμη περισσότερο για το ψυχικό. Η ψυχή μας ανοίγει, μας αποδέχεται και βρίσκει γιατρειά όταν κάνει πέρα τις τεχνικές πόζες και τους ψεύτικους ρόλους.

Έξι κύρια γεγονότα για το καθιερωμένο μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής

Το καθιερωμένο ή πρότυπο μοντέλο της φυσικής των σωματιδίων και πώς το χρησιμοποιούν οι φυσικοί για να προβλέψουν το (υποατομικό) μέλλον. Στην αρχαιότητα οι Έλληνες που ενδιαφέρονταν να προβλέψουν το μέλλον ταξίδευαν την έβδομη ημέρα του μήνα στο Ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς για να ζητήσουν μελλοντικές προβλέψεις από το μαντείο. Σήμερα, δεν χρειάζεται να αποκρυπτογραφήσουμε τα αινίγματα μιας ιερέας. Οι επιστήμονες δημιουργούν μαθηματικά μοντέλα που προβλέπουν τα πάντα, από την οικονομία έως τον καιρό.

Ένας ιδιαίτερα ισχυρός μαθηματικός προφήτης είναι το καθιερωμένο μοντέλο της φυσικής των σωματιδίων. Παράγει ισχυρές προβλέψεις για τον υποατομικό κόσμο. Το πρότυπο μοντέλο είναι μια συλλογή ιδεών που μας λένε για τη φύση και τον τρόπο με τον οποίο αλληλοεπιδρούν όλα τα σωματίδια του σύμπαντος.

Επίσης, το πρότυπο μοντέλο περιγράφει τη συμπεριφορά των μικρότερων δομικών στοιχείων που γνωρίζουμε: έξι τύποι κουάρκ, έξι τύποι λεπτονίων, τρεις θεμελιώδεις δυνάμεις (και τα τέσσερα σχετικά σωματίδια φορείς των αλληλεπιδράσεων), καθώς και το μποζόνιο Higgs.

Όπως και οι ηθοποιοί της αρχαιότητας, το πρότυπο μοντέλο μιλάει με αινίγματα που μόνο εκπαιδευμένοι επαγγελματίες μπορούν να ερμηνεύσουν. Αλλά σε αντίθεση με την Πυθία του Απόλλωνα, το πρότυπο μοντέλο είναι μια συγχώνευση βασισμένη στο έργο χιλιάδων ανεξάρτητων επιστημόνων και οι προβλέψεις του έχουν ξεπεράσει δεκαετίες πειραματικών δοκιμών.

Ακολουθούν έξι κύρια γεγονότα για ένα από τα πιο ισχυρά επιστημονικά μοντέλα στον κόσμο.

1: Το όνομα “Standard Model” ήταν ένα όνομα που δεν αντικαταστάθηκε ποτέ.

Μέχρι τη δεκαετία του 1960, οι φυσικοί είχαν δημιουργήσει μια συλλογή από αυτά που θεωρούσαν θεμελιώδη σωματίδια – διακριτά κομμάτια ύλης που δεν μπορούσαν να χωριστούν περαιτέρω σε συστατικά μέρη. Υπήρχαν τόσα διαφορετικά σωματίδια, και αναφέρθηκαν ως «ζωολογικός κήπος σωματιδίων».

Αλλά το 1964, οι φυσικοί Murray Gell-Mann και George Zweig θεωρούσαν ότι πολλά μέλη του ζωολογικού κήπου ήταν στην πραγματικότητα σύνθετα σωματίδια αποτελούμενα από ακόμη μικρότερα κομμάτια, τα οποία τώρα ονομάζουμε κουάρκ. Ο κατάλογος των πραγματικών θεμελιωδών σωματιδίων ήταν σημαντικά μικρότερος και οι επιστήμονες άρχισαν να βλέπουν νέα πρότυπα. Αυτή ήταν η αρχή της ανάπτυξης του Καθιερωμένου ή Τυπικού Μοντέλου της φυσικής των σωματιδίων.

Οι πρώτες αναφορές σε ένα «τυπικό μοντέλο» εμφανίζονται σε δημοσιεύσεις κατά τη δεκαετία του 1970. Σε αυτό το στάδιο, οι φυσικοί εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν το «πρότυπο» ως επίθετο, όχι όμως ως μέρος ενός σωστού ουσιαστικού.

Με την πάροδο του χρόνου, στη δεκαετία του ’80 και του ’90, σιγά-σιγά το ‘S’ (standard) και το ‘M’ (model) κεφαλαιοποιήθηκαν. “

2: Το πρότυπο μοντέλο κάνει κάποιες υποθέσεις

Το πρότυπο μοντέλο κάνει μερικές βασικές υποθέσεις για το σύμπαν. Και θα λειτουργούσε πολύ διαφορετικά αν κάποιο από αυτά είχε αποδειχθεί αναληθές. Ακολουθούν μερικές από αυτές τις υποθέσεις:

-Οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι σε ολόκληρο το σύμπαν. (Ένα ηλεκτρόνιο στο φεγγάρι έχει την ίδια μάζα με ένα ηλεκτρόνιο στη Γη.)

-Η πιθανότητα διατηρείται. (Έτσι όλοι αυτοί οι προπονητές που λένε «Δώστε το 110%» της δύναμης σας υποδηλώνουν ότι οι παίκτες παραβιάζουν ένα εγγενές αξίωμα της φυσικής.)

-Οι σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος είναι απαραβίαστες. (Δεν μπορείς να γεννηθείς πριν από τον παππού σου.)

-Οι διαδικασίες που συμβαίνουν ταυτόχρονα και που δεν τέμνονται χωρικά, είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους. (Κάποιος που μαγειρεύει μια ομελέτα στη Βραζιλία δεν θα επηρεάσει την απόδοση του Large Hadron Collider.)

-Υπάρχει ένας πεπερασμένος αριθμός σωματιδίων και πεδίων. (Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένας σημαντικός στόχος της σωματιδιακής φυσικής μπορεί να συνοψιστεί από το σύνθημα της σειράς Pokémon: Πρέπει να τα πιάσω όλα!)

-Η ειδική σχετικότητα και η κβαντομηχανική είναι κανόνας. (Το καθιερωμένο μοντέλο και όλες οι παραδοχές του προέρχονται από αυτές τις ρίζες!)

-Ένα σωματίδιο αποφεύγει τις ακριβείς μονάδες μέτρησης. Σε ένα σωματίδιο του αρέσουν οι πειραματικές μονάδες μετρήσεων.

3: Το πρότυπο μοντέλο κατασκευάζεται από πειραματικές μετρήσεις

Οι εξισώσεις του Τυπικού Μοντέλου δείχνουν ότι το σύμπαν μας θα μπορούσε να είναι μετασταθές: Με μια άτυχη κβαντική εμφάνιση, θα μπορούσε να καταρρεύσει.

Αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι απίθανο το σύμπαν να βρίσκεται στην πραγματικότητα σε υπαρξιακό κίνδυνο. Αποδίδουν αυτήν την ανησυχία στα δεδομένα με τα οποία συνεργάζεται το Πρότυπο Μοντέλο – τις ανακριβείς μετρήσεις μας των μαζών των δύο βαρύτερων γνωστών θεμελιωδών σωματιδίων, του κορυφαίου (top) κουάρκ και του μποζονίου Higgs.

Αυτές οι μάζες σωματιδίων έχουν μεγάλη σημασία επειδή το πρότυπο μοντέλο προέρχεται από πειραματικές μετρήσεις.

Ακριβώς όπως δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Πυθαγόρειο θεώρημα για να υπολογίσετε το μήκος της υποτείνουσας ενός ορθογώνιου τριγώνου χωρίς να γνωρίζετε το μήκος των άλλων δύο πλευρών του τριγώνου, δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Πρότυπο μοντέλο για να κάνετε προβλέψεις χωρίς άλλες εισόδους. Από μόνο του, το πρότυπο μοντέλο δεν μπορεί να προβλέψει τη μάζα των διαφόρων θεμελιωδών σωματιδίων, ούτε μπορεί να προβλέψει πόσο έντονα θα αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους.

Επειδή οι προβλέψεις του Τυπικού Μοντέλου εξαρτώνται από δεδομένα από τα πειράματα, οι προβλέψεις δεν είναι στατικές, αλλά εξελίσσονται συνεχώς καθώς βελτιώνονται οι ανιχνευτές και οι αναλυτικές μέθοδοι.

Και καθώς οι προβλέψεις γίνονται πιο ακριβείς, υπάρχουν υποδείξεις ότι ορισμένες από αυτές ενδέχεται να μην είναι πλέον συνεπείς μεταξύ τους.

4: Το πρότυπο μοντέλο απαιτεί τουλάχιστον 18 ανεξάρτητες εισόδους

Το πρότυπο Μοντέλο είναι λίγο πιο περίπλοκο από το Πυθαγόρειο θεώρημα. Ενώ ο Πυθαγόρας χρειάστηκε μόνο δύο εισόδους για να προσδιορίσει το μήκος της τρίτης πλευράς ενός ορθογωνίου τριγώνου, το Πρότυπο Μοντέλο χρειάζεται τιμές για τουλάχιστον 18 ανεξάρτητες μεταβλητές για να προβλέψει τις συμπεριφορές των υποατομικών σωματιδίων. Αυτές οι είσοδοι περιλαμβάνουν παράγοντες όπως οι μάζες των σωματιδίων, η ισχύς του πεδίου Higgs και πώς οι διάφορες δυνάμεις δεν συνδυάζονται μεταξύ τους.

Είναι σαν 18 ανεξάρτητα κουμπιά που το καθένα έχει μια σταθερή τιμή. Είναι ελεύθερες παράμετροι που δεν συνδέονται μεταξύ τους.

Το πρότυπο μοντέλο διοχετεύει αυτές τις ανεξάρτητες τιμές σε εξισώσεις που μπορούν να προβλέψουν πώς σχηματίζονται τα σωματίδια, πώς διασπώνται και πως συνδέονται για να δημιουργήσουν όλη την ύλη στο ορατό σύμπαν.

5: Το πρότυπο μοντέλο έχει εξελιχθεί

Το τυπικό μοντέλο χρειάζεται εισόδους, όπως η μάζα των σωματιδίων για να κάνει προβλέψεις. Αλλά ορισμένα σωματίδια, όπως τα φωτόνια και τα γλουόνια, δεν έχουν μάζα.

Μια πρώιμη έκδοση του Standard Model υπέθεσε ότι ένας άλλος τύπος σωματιδίου, το νετρίνο, είχε επίσης μάζα. Αλλά όταν οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι δεν ήταν αλήθεια, οι θεωρητικοί έπρεπε να ταιριάξουν αυτήν την ανακάλυψη στις εξισώσεις του Standard Model. (Και εξακολουθούν να εργάζονται πάνω σε αυτό!)

Έτσι, το πρότυπο μοντέλο αναπτύχθηκε μέσα από δεκαετίες δοκιμών και σφαλμάτων γιατί η αρχική περιγραφή του Standard Model δεν ήταν καθόλου πλήρης ή σωστή. Αλλά, η κατανόησή μας έχει αλλάξει σημαντικά με τα χρόνια.

Οι φυσικοί είναι αισιόδοξοι ότι οι μελλοντικές ανακαλύψεις θα δώσουν περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τα μεγάλα ερωτήματα στη φυσική που το πρότυπο μοντέλο δεν αντιμετωπίζει.

6. Το πρότυπο μοντέλο δεν μπορεί να εξηγήσει όλη τη φυσική

Το πρότυπο μοντέλο είναι ένας αξιόπιστος οδηγός όσον αφορά τα 17 θεμελιώδη σωματίδια και τις τρεις θεμελιώδεις δυνάμεις. Αλλά οι παρατηρήσεις από την αστρονομία και την κοσμολογία μάς γνωρίζουν ότι υπάρχουν περισσότερα στον υποατομικό κόσμο.

Ενώ, ένα μεγάλο ανοιχτό ερώτημα είναι η βαρύτητα. Και δεν έχουμε κανέναν τρόπο να υπολογίσουμε τη βαρύτητα σε υποατομικές κλίμακες.

Η βαρύτητα, η σκοτεινή ύλη και πολλά άλλα φαινόμενα παραλείπονται από το πρότυπο μοντέλο και τα μέχρι τώρα πειραματικά αποτελέσματα έχουν χρησιμεύσει μόνο για να αμφισβητούν δυστυχώς τις πολλά υποσχόμενες ιδέες για τους τρόπους που μπορούμε να τις συμπεριλάβουμε στο Μοντέλο.

Αλλά οι φυσικοί δεν ανησυχούν. Όπως δείχνει η ιστορία του Τυπικού Μοντέλου οι ενδιαφέρουσες ερωτήσεις οδηγούν σε ενδιαφέρουσες απαντήσεις και οι ενδιαφέρουσες απαντήσεις οδηγούν σε ακόμη πιο ενδιαφέρουσες ερωτήσεις.

Είναι μια από τις μεγαλύτερες θεωρίες όλων των εποχών – και σχεδόν μια θεωρία για τα πάντα, λένε. Είμαστε ενθουσιασμένοι που βλέπουμε πώς τα νέα πειραματικά αποτελέσματα μπορεί να ταρακουνήσουν και να επιτρέψουν στο πρότυπο μοντέλο να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται.

Γιατί, η μητέρα όλων των επιστημών

Είναι αναγκαίο όλα όσα συμβαίνουν να συμβαίνουν μέσα από μια αιτία· γιατί πως θα μπορούσαν να συμβαίνουν χωρίς αυτή;
Πλάτων, Φίληβος [26e]

Όλα όσα συμβαίνουν πρέπει αναγκαστικά να συμβαίνουν λόγω μιας αιτίας· γιατί τίποτα δεν είναι δυνατόν να αποκτήσει υπόσταση χωρίς αιτία.
Πλάτων, Τιμαίος [28a]

Επειδή λοιπόν η προϋπόθεση που θέσαμε πάντα a priori είναι το ότι όλα έχουν μια αιτία, έχουμε το δικαίωμα να ρωτάμε παντού «γιατί». Έτσι το «γιατί» μπορεί να το ονομάσει κανείς μητέρα όλων των επιστημών.

ΛΟΓΓΟΣ: Τὰ κατὰ Δάφνιν καὶ Χλόην (2.39.1-2.39.6)

[2.39.1] Καὶ τούτοις ἅπασι θερμότεροι γενόμενοι καὶ θρασύτεροι, πρὸς ἀλλήλους ἤριζον ἔριν ἐρωτικήν, καὶ κατ᾽ ὀλίγον εἰς ὅρκων πίστιν προῆλθον. Ὁ μὲν δὴ Δάφνις τὸν Πᾶνα ὤμοσεν ἐλθὼν ἐπὶ τὴν πίτυν μὴ ζήσεσθαι μόνος ἄνευ Χλόης μηδὲ μιᾶς χρόνον ἡμέρας· [2.39.2] ἡ δὲ Χλόη Δάφνιδι τὰς Νύμφας, εἰσελθοῦσα εἰς τὸ ἄντρον, τὸν αὐτὸν στέρξειν καὶ θάνατον καὶ βίον. Τοσοῦτον δὲ ἄρα τῇ Χλόῃ τὸ ἀφελὲς προσῆν ὡς κόρῃ, ὥστε ἐξιοῦσα τοῦ ἄντρου καὶ δεύτερον ἠξίου λαβεῖν ὅρκον παρ᾽ αὐτοῦ «ὦ Δάφνι» λέγουσα «θεὸς ὁ Πὰν ἐρωτικός ἐστι καὶ ἄπιστος· [2.39.3] ἠράσθη μὲν Πίτυος, ἠράσθη δὲ Σύριγγος· παύεται δὲ οὐδέποτε Δρυάσιν ἐνοχλῶν καὶ Ἐπιμηλίσι Νύμφαις πράγματα παρέχων. Οὗτος μὲν οὖν ἀμεληθεὶς ἐν τοῖς ὅρκοις ἀμελήσει σε κολάσαι, κἂν ἐπὶ πλείονας ἔλθῃς γυναῖκας τῶν ἐν τῇ σύριγγι καλάμων· [2.39.4] σὺ δέ μοι τὸ αἰπόλιον τοῦτο ὄμοσον καὶ τὴν αἶγα ἐκείνην, ἥ σε ἀνέθρεψε, μὴ καταλιπεῖν Χλόην, ἔστ᾽ ἂν πιστή σοι μένῃ· ἄδικον δὲ εἰς σὲ καὶ τὰς Νύμφας γενομένην καὶ φεῦγε καὶ μίσει καὶ ἀπόκτεινον ὥσπερ λύκον.» [2.39.5] Ἥδετο ὁ Δάφνις ἀπιστούμενος καὶ στὰς εἰς μέσον τὸ αἰπόλιον καὶ τῇ μὲν τῶν χειρῶν αἰγὸς τῇ δὲ τράγου λαβόμενος ὤμνυε Χλόην φιλῆσαι φιλοῦσαν· κἂν ἕτερον δὲ προκρίνῃ Δάφνιδος, ἀντ᾽ ἐκείνης αὑτὸν ἀποκτεῖναι. [2.39.6] Ἡ δὲ ἔχαιρε καὶ ἐπίστευεν ὡς κόρη [καὶ] νέμουσα καὶ νομίζουσα τὰς αἶγας καὶ τὰ πρόβατα ποιμένων καὶ αἰπόλων ἰδίους θεούς.

***

[2.39.1] Όλα τούτα τους άναψαν και τους έκαναν πιο τολμηρούς, τόσο που μάλωσαν ποιός αγαπούσε τον άλλον πιο πολύ. Λίγο-λίγο έφτασαν και στους όρκους: ο Δάφνης πήγε στην κουκουναριά κι ορκίστηκε στον Πάνα ότι μήτε μια μέρα δε θα ζήσει μονάχος δίχως τη Χλόη· [2.39.2] η Χλόη πάλι μπήκε στη σπηλιά κι ορκίστηκε στις Νύμφες ν᾽ ακολουθήσει τον Δάφνη στη ζωή και στο θάνατο. Και τόση αφέλεια είχε η Χλόη, σαν κορίτσι που ήταν, ώστε βγαίνοντας από τη σπηλιά είχε την απαίτηση να της δώσει και δεύτερον όρκο. «Δάφνη», είπε, «ο Παν είναι θεός ερωτιάρης κι άπιστος. [2.39.3] Ερωτεύθηκε την Κουκουναριά, αλλά και τη Φλογέρα, και δεν παύει ούτε στιγμή να κυνηγάει τις Δρυάδες και να ενοχλεί τις Επιμηλίδες Νύμφες. Έτσι, αν πατήσεις τους όρκους που του ᾽κανες δε θα σκοτιστεί να σε τιμωρήσει, κι αν ακόμα πας με πιο πολλές γυναίκες απ᾽ όσα καλάμια έχει η φλογέρα. [2.39.4] Να μου ορκιστείς λοιπόν σε τούτο το κοπάδι τις γίδες και στη γίδα που σ᾽ έθρεψε ότι δε θα εγκαταλείψεις τη Χλόη όσο σου είναι πιστή. Αν πάλι σε προδώσει εσένα και τις Νύμφες, φεύγα μακριά της — μίσησέ την, σκότωσέ τη σα λύκο». [2.39.5] Ο Δάφνης, κολακευμένος από τη δυσπιστία της, στάθηκε στη μέση του κοπαδιού, έπιασε με το ᾽να χέρι μια γίδα και με τ᾽ άλλο έναν τράγο κι ορκίστηκε ότι θ᾽ αγαπάει τη Χλόη όσο θα τον αγαπάει κι εκείνη· κι αν όμως εκείνη προτιμήσει άλλον από τον Δάφνη, αυτός δε θα τη σκοτώσει παρά θ᾽ αυτοκτονήσει. [2.39.6] Κι η Χλόη χάρηκε, πιστεύοντας σα νέα βοσκοπούλα ότι οι γίδες και τα πρόβατα είναι ιδιαίτεροι θεοί των βοσκών.