Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: 2α ΟΙ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

(i) Προσωπικές αντωνυμίες

§2.35. Η ονομαστική του πρώτου και δευτέρου προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας κανονικά παραλείπεται, όπως και στα νέα ελληνικά, επειδή υπονοείται από τις καταλήξεις των ρημάτων. Δεν παραλείπεται μόνο σε περιπτώσεις έμφασης ή αντιδιαστολής προς άλλο πρόσωπο.

ΛΥΣ 16.15 ἑτέρων ἀναδυομένων ἐγὼ διεπραξάμην ὥστε τῆς πρώτης τεταγμένος μάχεσθαι τοῖς πολεμίοις || ενώ άλλοι προσπαθούσαν να αποφύγουν τον κίνδυνο, εγώ κατάφερα να πολεμώ τους εχθρούς ταγμένος στην πρώτη γραμμή. (αντιδιαστολή)

ΛΥΣ 25.25ἃ μὲν οὗτοι συμβουλεύουσιν, οὐδεπώποτε ὑμῖν ἐλυσιτέλησεν, ἃ δ' ἐγὼ παραινῶ, ἀμφοτέραις ἀεὶ ταῖς πολιτείαις συμφέρει || οι συμβουλές που σας δίνουν αυτοί ποτέ δεν σας ωφέλησαν, ενώ οι παραινέσεις οι δικές μου ήταν πάντοτε συμφέρουσες και στις δύο μορφές πολιτεύματος. (αντιδιαστολή)

ΔΗΜ 18.220εἴποι τις ἄν, σὺ τοσοῦθ' ὑπερῆρας ῥώμῃ καὶ τόλμῃ ὥστε πάντα ποιεῖν αὐτός; || θα μπορούσε κάποιος να ρωτήσει: εσύ τόσο ξεπέρασες τους άλλους σε δύναμη και τόλμη, ώστε όλα να τα κάνεις μόνος σου; (έμφαση)

ΠΛ Πρωτ 319b ἐγὼ γὰρ Ἀθηναίους, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες, φημὶ σοφοὺς εἶναι || εγώ λοιπόν, όπως και οι υπόλοιποι Έλληνες, ισχυρίζομαι ότι οι Αθηναίοι είναι σοφοί. (έμφαση)

Συχνά η έκφραση σὺ δὲ στην αρχή πρότασης δεν δηλώνει ούτε έμφαση στο δεύτερο πρόσωπο, ούτε αντιδιαστολή προς άλλο πρόσωπο. Σ' αυτή την περίπτωση, το σὺ δὲ ενισχύει το ρήμα της πρότασης και συνήθως το αντιθέτει εμφατικά προς κάποιο άλλο ρήμα.

ΑΙΣΧ Αγ 1061-1062 εἰ δ᾽ ἀξυνήμων οὖσα μὴ δέχῃ λόγον, σὺ δ᾽ ἀντὶ φωνῆς φράζε καρβάνῳ χερί || κι αν δεν καταλαβαίνεις τα λόγια μου, επειδή δεν ξέρεις τη γλώσσα μας, γνέψε με το βάρβαρο χέρι σου αντί να μιλήσεις.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.5.21 εἰ μηδὲ τοῦτο, ἔφη, βούλει ἀποκρίνασθαι, σὺ δὲ τοὐντεῦθεν λέγε || αν και σ' αυτό, είπε, δεν θες να μου απαντήσεις, τότε πες μου το εξής.

ΔΗΜ 34.30-31 καὶ εἰ τοῦτο ἔπραξας, οὐδ' ἂν εἷς σοῦ μᾶλλον τῶν πλεόντων ἐθαυμάζετο. σὺ δ' ἀντὶ τοῦ πολλοὺς μάρτυρας τούτων ποιεῖσθαι πάντας ἀνθρώπους λανθάνειν ἐπειρῶ, ὥσπερ ἀδικῶν τι || αν το είχε κάνει αυτό, δεν θα υπήρχε έμπορος με μεγαλύτερη υπόληψη από σένα· εσύ όμως, αντί να καλέσεις πολλούς ως μάρτυρες των ενεργειών σου, προσπαθούσες να κρυφτείς απ' όλους τους ανθρώπους, σαν να είχες κάνει κάποιο έγκλημα.

§2.36. Η προσωπική αντωνυμία του πρώτου και δευτέρου προσώπου διαθέτει διπλούς τύπους για τις πλάγιες πτώσεις του ενικού: ἐμοῦ - μου, ἐμοὶ - μοι, ἐμὲ - με και σοῦ - σου, σοὶ - σοι, σὲ - σε. Οι τονισμένοι τύποι χρησιμοποιούνται σε περίπτωση έμφασης και στους εμπρόθετους προσδιορισμούς, ενώ οι εγκλιτικοί, όταν απλώς δηλώνεται το πρόσωπο.

ΔΗΜ 18.191 σοῦ δ' ἀφώνου κατ' ἐκείνους τοὺς χρόνους ἐν ταῖς ἐκκλησίαις καθημένου, ἐγὼ παριὼν ἔλεγον || κι ενώ εσύ καθόσουν άφωνος εκείνο τον καιρό στις συνελεύσεις του δήμου, εγώ ανέβαινα στο βήμα και μιλούσα.

ΛΥΣ 1.4 καὶ οὔτε ἔχθρα ἐμοὶ καὶ ἐκείνῳ οὐδεμία ἦν πλὴν ταύτης || κι ούτε υπήρχε κάποια άλλη έχθρα ανάμεσα σε μένα και σ' εκείνον, εκτός από την παρούσα.

ΞΕΝ Απομν 1.6.4 δοκεῖς μοι, ὦ Ἀντιφῶν, ὑπειληφέναι με οὕτως ἀνιαρῶς ζῆν, ὥστε πέπεισμαι σὲ μᾶλλον ἀποθανεῖν ἂν ἑλέσθαι ἢ ζῆν ὥσπερ ἐγώ || μου φαίνεται, Αντιφώντα, πως έχεις την εντύπωση ότι η ζωή μου είναι τόσο ανιαρή, ώστε είμαι πεπεισμένος ότι εσύ θα προτιμούσες να πεθάνεις, παρά να ζεις όπως εγώ.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 7.5.48 ἐγὼ γὰρ ἔτι νέου μὲν ὄντος σοῦ πάνυ ἀρξάμενος ἐπεθύμουν φίλος γενέσθαι, ὁρῶν δέ σε οὐδὲν δεόμενον ἐμοῦ κατώκνουν σοι προσιέναι || εγώ, αρχίζοντας από την εποχή που ήσουν ακόμη πολύ νέος, επιθυμούσα να γίνω φίλος σου, επειδή όμως έβλεπα ότι δεν με είχες καθόλου ανάγκη, δίσταζα να σε πλησιάσω.

ΛΥΣ 16.8 οὐδεὶς ὑπ' ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε || κανείς πολίτης δεν βλάφτηκε από μένα.

Το ίδιο ισχύει και για τις πλάγιες ενικές πτώσεις του τρίτου προσώπου (οὗ - οὑ, οἷ - οἱ, ἓ - ἑ), οι οποίες όμως στον αττικό πεζό λόγο είναι εξαιρετικά σπάνιες· κάπως συχνότερα απαντάται μόνο η δοτική οἷ - οἱ, ενώ οι τύποι οὗ και ἓ εμφανίζονται κυρίως σε χωρία του Πλάτωνα με ποιητικό ύφος. Στην ποίηση, για την αιτιατική ενικού του τρίτου προσώπου (σπάνια και για την αιτιατική πληθυντικού) χρησιμοποιούνται συνήθως οι τύποι μιν και νιν, πάντοτε εγκλινόμενοι.

ΠΛ Συμπ 174dκαὶ περιμένοντος οὗ κελεύειν προϊέναι εἰς τὸ πρόσθεν || κι ενώ αυτός τον περίμενε, εκείνος του έλεγε να προχωρήσει.

ΠΛ Συμπ 174e οἷ μὲν γὰρ εὐθὺς παῖδά τινα τῶν ἔνδοθεν ἀπαντήσαντα ἄγειν οὗ κατέκειντο οἱ ἄλλοι || ένας δούλος από μέσα έσπευσε να τον υποδεχθεί και τον οδήγησε εκεί όπου ήταν ξαπλωμένοι οι υπόλοιποι.

ΣΟΦ Αντ 577-578 μὴ τριβὰς ἔτ', ἀλλά νιν κομίζετ' εἴσω, δμῶες || δεν χρειάζεται άλλη καθυστέρηση· πηγαίνετέ την μέσα, δούλοι.

§2.37.Η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου δεν διαθέτει ονομαστική ενικού, ενώ και οι υπόλοιπες πτώσεις της είναι σχετικά σπάνιες, τουλάχιστον στον πεζό λόγο. Οι ανύπαρκτοι ή σπάνιοι τύποι της αντικαθίστανται από τις δεικτικές αντωνυμίες οὗτος, ὅδε (για παρόντα πρόσωπα), και ἐκεῖνος (για απόντα ή απομακρυσμένα πρόσωπα), από τις φράσεις ὁ μὲν … ὁ δέ…, από την επαναληπτική αντωνυμία (μόνο στις πλάγιες πτώσεις).

ΛΥΣ 14.3 ὅσα δ' οὗτος παραλέλοιπεν, ἐγὼ καθ' ἕκαστον ὑμᾶς διδάξω || κι όσα αυτός έχει παραλείψει, θα σας τα παρουσίασω εγώ με λεπτομέρειες.

ΣΟΦ Αντ 699 οὐχ ἥδε χρυσῆς ἀξία τιμῆς λαχεῖν; || δεν είναι άξια αυτή να κερδίσει χρυσό βραβείο;

ΛΥΣ 2.40 πολὺ πλεῖστον ἐκεῖνοι κατὰ τὴν ἀρετὴν ἁπάντων ἀνθρώπων διήνεγκαν || κατά πολύ εκείνοι ξεπέρασαν σε ανδρεία όλους τους ανθρώπους.

ΘΟΥΚ 7.8.3 καὶ οἱ μὲν ᾤχοντο φέροντες, οὓς ἀπέστειλε, τὰ γράμματα καὶ ὅσα ἔδει αὐτοὺς εἰπεῖν· ὁ δὲ τὰ κατὰ τὸ στρατόπεδον διὰ φυλακῆς μᾶλλον ἤδη ἔχων ἢ δι' ἑκουσίων κινδύνων ἐπεμέλετο || κι αυτοί, οι απεσταλμένοι, αναχώρησαν με τις έγγραφες αναφορές και τις προφορικές εντολές για όσα έπρεπε να πουν· εκείνος στο μεταξύ (ο Νικίας) φρόντιζε για το στρατόπεδο, στοχεύοντας στην ασφαλή φρούρησή του μάλλον παρά διακινδυνεύοντας μάχη με δική του πρωτοβουλία.

ΘΟΥΚ 4.104.5 καὶ ὁ μὲν ἀκούσας κατὰ τάχος ἑπτὰ ναυσὶν αἳ ἔτυχον παροῦσαι ἔπλει || κι αυτός (ο Θουκυδίδης), μόλις το έμαθε, έπλευσε το ταχύτερο δυνατόν με επτά πλοία που έτυχε να βρίσκονται εκεί.

ΘΟΥΚ 1.25.4 τριήρεις γὰρ εἴκοσι καὶ ἑκατὸν ὑπῆρχον αὐτοῖς || είχαν εκατόν είκοσι τριήρεις.

ΞΕΝ Ελλ 2.2.12 ὁ δὲ αὐτοὺς εἰς Λακεδαίμονα ἐκέλευεν ἰέναι || κι αυτός τους είπε να πάνε στη Σπάρτη.

Δεν είσαι θυμωμένος γι’ αυτό που νομίζεις πως είσαι θυμωμένος

Πολλές φορές, συμβουλεύοντας κάποιον που έχει πρόβλημα συνεννόησης με ένα δικό του άνθρωπο, του προτείνουμε με θέρμη να μιλήσει ανοιχτά για το πρόβλημά του σ' αυτόν που του το προξενεί. Να του εξομολογηθεί τις σκέψεις του, την αντίρρησή του, την πίκρα του, το θυμό του. Ό,τι τέλος πάντων μπλοκάρει και ταλαιπωρεί τη σχέση τους. Συχνά μας απαντάει πως όχι, αυτό δε γίνεται.

Και είναι φορές που δεν έχει άδικο. Είτε από εγωισμό είτε από βλακεία, ούτε που διανοείται πως μπορεί να μην είναι σωστός. Υπάρχει μάλιστα η πιθανότητα τα πράγματα μεταξύ τους να εξελιχθούν ακόμα χειρότερα. Δεν είναι πάντοτε εφικτή η ρομαντική ελπίδα ότι μια ειλικρινής εξομολόγηση των πληγωμένων αισθημάτων μας, θα μεταμορφώσει αυτόματα τον άλλον σε έναν άγγελο μετανοίας, που θα πέσει στην αγκαλιά μας και θα μεταμορφωθεί.

Το πλέγμα των σχέσεών μας είναι ένα πολύ μπερδεμένο σύστημα. Όσο στενότερη μια σχέση τόσο πιο περίπλοκη, τόσο πιο δυσνόητη, πιο τυραννική.

Όμως, και παρά την δυσκολία, εγώ επιμένω να πιστεύω πως ένας άνθρωπος πληγωμένος πρέπει να ξανοίγεται και να φανερώνει τι αισθάνεται σ' αυτόν που τον πλήγωσε και τον πληγώνει. Μια παλιά πληγή δεν τη γιατρεύει πάντα μόνο με το πέρασμά του ο χρόνος, αντιθέτως, ο χρόνος την κακοφορμίζει. Γι' αυτό και ο άνθρωπος πρέπει να την ξεσκεπάζει καλύτερα, να φανερωθεί και να ρουφήξει φως. Κι ας μην καταλάβει ο άλλος, κι ας μη διορθωθεί.

Όσο κάποιος δε μιλάει, όσο κρατά βουβή την πίκρα και την ενόχλησή του, θερμαίνεται και φουσκώνει εντός του το παράπονο, η ματαίωση και, ως εκ τούτου, ο θυμός. Και ο ανεκδήλωτος θυμός είναι δηλητήριο.

Όταν ο άλλος σε απογοητεύει, σε χρησιμοποιεί, σε αγνοεί, σε κακοποιεί, θυμώνεις μαζί του. Έτσι συμβαίνει, ασφαλώς, και είναι υγιές, ανθρώπινο και φυσικό. Ωστόσο μέσα σ' αυτόν το θυμό κατά του άλλου που μας αδικεί και μας πληγώνει, σχεδόν πάντοτε φωλιάζει ένας άλλος βουβός θυμός και γι' αυτό αγριότερος: ο θυμός κατά του εαυτού μας. Του εαυτού μας που δεν έχει τα κότσια να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, να υποστηρίξει το δίκαιο, την αλήθεια, να υπερασπιστεί τα αισθήματά του, να μιλήσει. Είναι γνωστό και αποδεκτό εκείνο το χριστιανικό που συμβουλεύει να μην κάνεις στον άλλον όσα δε θες να κάνουν σ' εσένα. Αλλά και δεν θα πρέπει να επιτρέπεις να σου κάνουν όσα άδικα εσύ ποτέ δε θα τους έκανες.

Γι' αυτό, όταν συμβουλεύω φίλους, προτείνω να ανοίγουν την καρδιά τους και να εκφράζουν αυτό που τους ενοχλεί σ' αυτόν ακριβώς που τους ενοχλεί απευθείας. «Και να μη σε καταλάβει, θα νιώσεις καλύτερα με τον εαυτό σου που κατόρθωσε και μίλησε. Θα νιώσεις καλύτερα με την αυτοεκτίμησή σου. Δεν είναι λίγο αυτό!»

Δεν έχεις ανάγκη τον καταθλιπτικό συμβιβασμό για να «σώσεις» μια σχέση. Μονάχα η αλήθεια και η αγάπη σώζουν όντως καταστάσεις ζωής. Συμβιβαζόμαστε όταν επιλέγουμε το φόβο κι αυτό, είναι μειωτικό. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο συμβιβασμό και στην παραχώρηση. Το πρώτο ενέχει υπολογισμό και δειλία, ενώ το δεύτερο γενναιότητα και αρχοντιά. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο «απωθώ» και στο «συγχωρώ». Το ένα κλωσάει τον εφιάλτη και την εκδικητικότητα, το άλλο προσφέρει τη φρεσκάδα της νέας ευκαιρίας. Υπάρχει διαφορά, ανάμεσα στο να με καταπατούν και στο να θυσιάζομαι. Το πρώτο είναι σκλαβιά, υποτέλεια, το δεύτερο γενναιότητα αγάπης και κυρίως ελευθερία.

Έχω προσέξει πως όσοι τολμούν ν' ανοίξουν την καρδιά τους – άσχετα από το αποτέλεσμα και την επιτυχία τους – βγαίνουν ύστερα από αυτό οι ίδιοι με άλλοι διάθεση και άλλο βλέμμα. Με πεποίθηση και με καλή περηφάνια. Με αυτοεκτίμηση και ανακούφιση. Χωρίς το άγχος να εμπλέκονται σε φανταστικούς καβγάδες μέσα στο κεφάλι τους. Και η απαλλαγή από ένα άγχος, κατά τον Φρόιντ, είναι από τις μέγιστες ηδονές.

Βγαίνουν πιο καθαροί κι ανάλαφροι όπως βγαίνουμε από ένα λουτρό. Κι αν δεν έπεισαν τον άλλον τελικά, κι αν δεν μπόρεσαν να βγάλουν μαζί του άκρη, μπόρεσαν να φανούν στα ίδια τους τα μάτια ειλικρινείς και θαρραλέοι. Κι αυτό ήδη είναι νίκη και χαρά μεγάλη.

Προσδοκώμενο άγχος

Το προσδοκώμενο άγχος είναι το άγχος που αισθανόμαστε πριν συμβεί κάτι ή πριν σκεφτούμε ότι θα συμβεί κάτι. Είναι φυσιολογικό να έχουμε άγχος πριν από μια μεγάλη παρουσίαση, την πρώτη μέρα στο σχολείο ή σε οποιοδήποτε άλλο γεγονός που έχει σημασία στη ζωή μας.

Μερικές φορές μπορεί να εμφανίσουμε προσδοκώμενο άγχος και να μην είμαστε σίγουροι για το γιατί. Ο εγκέφαλός μας τείνει να πηγαίνει στα χειρότερα σενάρια όταν έχουμε προσδοκώμενο άγχος. Με ποιους τρόπους μπορούμε να βοηθήσουμε στη μείωση αυτού του τύπου άγχους;

Πως να καταπολεμήσουμε το προσδοκώμενο άγχος

Απαντάμε στα χειρότερα σενάρια που φτιάχνουμε

Αν έχετε πολλά «τι θα συμβεί αν» γύρω από ένα γεγονός, αυτό μπορεί να αυξήσει το επίπεδο του άγχους σας. Σκεφτείτε αντί αυτού να απαντήσετε σε αυτά τα «τι θα συμβεί αν». Καταγράψτε τα όλα. Τώρα απαντήστε σε κάθε ερώτηση με το πώς θα χειριστείτε τη συγκεκριμένη κατάσταση αν προκύψει. Μερικές φορές η αντιμετώπιση αυτών των χειρότερων σεναρίων και η εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του άγχους.

Ανησυχείτε ότι δεν θα ξυπνήσετε εγκαίρως για τη δουλειά. Ας δούμε το χειρότερο δυνατό σενάριο: Εμφανίζεστε αργοπορημένοι στην εργασία σας και απολύεστε. Τότε τι γίνεται; Λοιπόν, θα μπορούσατε να βρείτε μια άλλη θέση, ίσως ακόμη και μια θέση που να ταιριάζει καλύτερα με το πρόγραμμα ύπνου σας. Η ουσία όμως είναι ότι θα είστε εντάξει.

Κινούμαστε

Όταν γυμνάζεστε, το επίπεδο του άγχους σας μειώνεται. Όσο πιο έντονη είναι η άσκησή σας, τόσο πιο σημαντική ανακούφιση έχετε από το άγχος. Αυτό το αποτέλεσμα συμβαίνει είτε έχετε αυξημένο άγχος είτε διαγνωσμένη αγχώδη διαταραχή.

Όταν έχετε άγχος, μπορεί να σας τρώει η επιθυμία να κινηθείτε, αλλά δεν είστε σίγουροι πώς να εκτονώσετε αυτή την ενέργεια. Ακόμη και μια βόλτα γύρω από το τετράγωνο μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του άγχους σας. Μέρος του γιατί η άσκηση είναι τόσο αποτελεσματική για τη μείωση του άγχους είναι επειδή ενισχύει τη ντοπαμίνη και τη σεροτονίνη. Η άσκηση μειώνει επίσης τις προφλεγμονώδεις κυτταροκίνες. Οι κυτταροκίνες συμβάλλουν στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Είναι γεγονός ή εικασία;

Το άγχος μπορεί να κάνει τον εγκέφαλό μας να σκεφτεί μερικές πολύ δημιουργικές ιδέες σχετικά με την καταστροφή που μπορεί να μας βρει. Μπορεί να είναι δύσκολο να καταλάβουμε τι είναι πραγματικό και τι είναι κάτι που μπορεί να συμβεί. Όταν ο εγκέφαλός μας μπαίνει σε κατάσταση πλήρους ανησυχίας, αναρωτιόμαστε αν αυτό που σκεφτόμαστε είναι γεγονός ή εικασία.

Είναι αναμφισβήτητα αληθινό ή είναι κάτι που δημιουργεί ο εγκέφαλός μας; Για παράδειγμα, έχουμε δύο εισιτήρια για μια εκδήλωση και ζητάμε από έναν φίλο να έρθει μαζί μας. Ο φίλος μας δεν μπορεί να πάει, οπότε σκεφτόμαστε: «Κι αν δεν μπορώ να βρω κανέναν να έρθει μαζί μου;».

Κατ’ αρχάς, τα γεγονότα είναι ότι έχουμε δύο εισιτήρια για τη συναυλία και ένας φίλος είπε ότι δεν μπορεί να έρθει. Αυτό είναι όλο. Τα υπόλοιπα είναι εικασίες. Μπορούμε να αποστασιοποιηθούμε όταν σταματήσουμε τη διαδικασία της σκέψης μας και αναρωτηθούμε αν πρόκειται για γεγονότα ή για εικασίες.

Βρίσκουμε μια λύση που είναι προς το συμφέρον μας

Αν ο εγκέφαλός σας είναι αρκετά ισχυρός ώστε να καταλήξει σε ένα δυνητικά επιβλαβές αποτέλεσμα, έχει επίσης τη δύναμη να καταλήξει σε ένα σπουδαίο αποτέλεσμα.

Σκεφτείτε τι θα μπορούσε να συμβεί αν τα πράγματα πήγαιναν καλά. Ρωτήστε τον εαυτό σας: «Τι είναι προς το συμφέρον μου;» Έτσι κι αλλιώς δεν ξέρετε τι θα συμβεί, οπότε γιατί να μην επιλέξετε να δημιουργήσετε ένα θετικό γεγονός; Αυτή η τεχνική λειτουργεί και μετά από ένα γεγονός. Το να σκέφτεστε κάτι θετικό που μάθατε από μια εμπειρία μπορεί να σας βοηθήσει να την επεξεργαστείτε και να μειώσετε το άγχος μετά το συμβάν.

Το άγχος μπορεί να αντιμετωπιστεί ευκολότερα όταν μπορείτε να αποστασιοποιηθείτε έστω και λίγο από αυτό.

Σε συγχωρώ, σ΄ ευχαριστώ, σε απελευθερώνω

Τρεις μαγικές λέξεις που κρύβουν μέσα τους απέραντη αγάπη, απέραντη αποδοχή, τεράστιο σεβασμό και απελευθέρωση.

Σου έχει τύχει να είσαι «εγκλωβισμένος» σε ένα παρελθόν που στοιχειώνει τις σκέψεις, τις πράξεις, που δείχνει να μονοπωλεί αρνητικά όλο σου το είναι. Σου έχει τύχει ναι. Γιατί κι εσύ αγάπησες κι εσύ έκανες λάθη, βεβιασμένες κινήσεις, πράξεις που δεν θύμιζαν κάτι από εσένα. Πράξεις που σε απομάκρυναν από αυτά που ονόμασες ιδανικά, όμορφα, σπουδαία.

Πράξεις οι οποίες σε έκαναν να απορήσεις με τον εαυτό σου. Είναι ψυχοφθόρο, είναι καταστροφικό να σε βασανίζει το παρελθόν. Να κατακτά τόσο πολύ από το παρών σου.

Σου παίρνει ενέργεια, σου κλέβει στιγμές, σε κρατά πίσω. Και η κάθε μέρα είναι καινούρια, η κάθε στιγμή σου ανήκει. Μα οι σκέψεις σου είναι τόσο μπλοκαρισμένες, που δεν μπορείς να συνεχίσεις, δεν αφήνεις τις νέες ευκαιρίες να σε πάρουν μπροστά, σε όλα αυτά που σου αξίζει να τα ζήσεις. Ανθρώπους που εξιδανίκευσες δύσκολα τους «αποχωρίζεσαι».

Όσο όμως δύσκολα κόβεται αυτός ο ομφάλιος λώρος με κάποιες καταστάσεις και ανθρώπους, είναι το κλειδί και το μεγάλο βήμα για την ευτυχία σου. Η τελεία στο μυαλό που του επέτρεψες να στήνει περίεργα παιχνίδια. Ένας κύκλος που δεν κλείνει σε κρατά στο παρελθόν. Γυροφέρνει στις σκέψεις σου, σε κουράζει, σε ζαλίσει, σε αποσυντονίζει. Όμως πάντα υπάρχει ελπίδα. Πάντα και σε όλα.

Σκόρπισε αγάπη. Ακόμη και σε αυτούς που τόσο σε πλήγωσαν. Που σε άφησαν να βασανίζεσαι μόνος. Προχώρησαν. Προχώρησες.

Συγχώρεσέ τους για όλα όσα έκαναν, για όλα όσα δεν έκαναν για τους δικούς τους λόγους, γιατί ίσως να τρόμαξαν.

Ευχαρίστησε τους. Για όλα όσα ζήσατε, για την εμπειρία, για την γνωριμία.

Απελευθέρωσε τους. Και νιώσε όλο σου το είναι να γεμίζει και πάλι με χαρά, με χαμόγελα, με αισιοδοξία, με καινούριους ανθρώπους, νέες εμπειρίες. Το αξίζεις. Όλοι το αξίζουμε. Σε συγχωρώ, σ΄ ευχαριστώ, σε απελευθερώνω.

Εμπιστεύσου τη ζωή και δράσε

Ρωτάει το παιδάκι τον γέρο-ψαρά στην παραλία:

Πως ξέρετε ότι θα βρείτε ψάρια;
Δεν το γνωρίζω, του απαντάει, κάθε ταξίδι είναι αμφίβολο, επειδή στο βυθό της θάλασσας κανείς δεν ξέρει τι γίνεται! Εμπιστεύομαι όμως ότι ο πλούτος της θαλάσσιας ζωής έχει και για μένα μερτικό. Γι' αυτό δε μένω στη στεριά και βγαίνω εκεί με το σκαρί μου.

Ρωτάει ο νιος τον κυνηγό:

Πως ξέρετε ότι θα βρείτε θήραμα;
Δεν το γνωρίζω, του απαντάει, κάθε καρτέρι μπορεί και να είναι μάταιο. Εμπιστεύομαι όμως τη ζωή που θρέφει το δάσος και προσμένω από αυτήν τη ζωή για να θρέψει και εμένα. Γι' αυτό δε μένω σπίτι μου και νυχτώνομαι μέσα του.

Ρωτάει ο περίεργος το γεωργό:

Πως ξέρετε ότι θα έχετε σοδειά;

Δεν το γνωρίζω, του απαντάει, κάθε σπορά έχει τα ρίσκα της, επειδή κάτω από το χώμα, είναι άγνωστο τι γίνεται! Εμπιστεύομαι όμως τη δύναμη του σπόρου και τη θέληση της ζωής και προσμένω να δω τα νέα φυτά. Γι' αυτό δε μένω άπραγος και είμαι στο χωράφι.

Κάθε Δάσκαλος σε αυτή τη γη έχει διαλαλήσει:

Εμπιστεύσου τη ζωή, βάδισε με πίστη στο όραμά σου προσμένοντας το αποτέλεσμα και δράσε!

Γιατί μένεις ακίνητος στο σπίτι σου;

Αυτοί που δεν μπορείς να φυλακίσεις την ψυχή τους

«Ποτέ δεν ξέρεις τι κρύβεται μέσα στην ψυχή ενός καλλιτέχνη μέχρι να δείς κάποιο από τα έργα του».

Είναι εκείνοι που συναντάς κι έχουν το βλέμμα λίγο χαμένο σαν κάτι ανεξήγητο να τους στοιχειώνει.

Είναι εκείνοι που μπορούν να μιλάνε με τις ώρες γι’ αυτά που τους παθιάζουν.

Είναι εκείνοι που βλέπουν ομορφιά μέσα στα πιο μεγάλα ερείπια.

Είναι εκείνοι που ψάχνουνε το φώς της χαραμάδας.

Είναι εκείνοι που δεν φοβούνται να κάνουν λάθος.

Είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι η τρέλα ξεπερνάει τη λογική και μόνο μέσα από την τρέλα βλέπεις τα πράγματα ξεκάθαρα.

Είναι εκείνοι που πιστεύουν στη μαγεία και δεν παύουν να την αναζητάνε σε κάθε τους βήμα.

Είναι εκείνοι που δεν μπορούν να κοιμηθούν τις νύχτες γιατί το μυαλό τους κατακλύζεται από ιδέες.

Είναι εκείνοι που γελάνε δυνατά και θυμώνουν σαν μικρά παιδιά μίας και ποτέ τους δεν έπαψαν να είναι.

Είναι εκείνοι που ξαφνικά μελαγχολούν και σκοτεινιάζουν χωρίς να καταλαβαίνει κανείς το γιατί.

Είναι εκείνοι που δεν αναπνέουν χωρίς την τέχνη τους.

Είναι εκείνοι που κρατάνε τις πληγές τους ανοιχτές για να μπορούν να εμπνέονται σε δύσκολες στιγμές.

Είναι εκείνοι που δεν μπορείς να φυλακίσεις την ψυχή τους.

Είναι εκείνοι που πιστεύουν πως μπορούν ν’ αλλάξουνε τον κόσμο.

Είναι εκείνοι που ουρλιάζουν μέσα από τα έργα τους.

Είναι εκείνοι που δεν μπορεί ο καθένας να τους καταλάβει.

Είναι εκείνοι που σε κοιτάζουν βαθιά στα μάτια και νιώθεις πως διαβάζουν την ψυχή σου.

Είναι εκείνοι που βλέπουν ανεμόμυλους εκεί που δεν υπάρχουν.

Είναι εκείνοι που δεν λένε ”θα προσπαθήσω” αλλά ”θα το κάνω”.

Eίναι εκείνοι που δουλεύουν ανεξάντλητα.

Είναι εκείνοι που μπορούν να γεμίσουν το είναι σου με λάμψη, μονάχα με μιά κίνηση.

Είναι εκείνοι που μετράνε τον κόσμο σε στιγμές.

Είναι εκείνοι που βλέπουνε τον κόσμο με άλλα μάτια, τα δικά τους.

Είναι εκείνοι που χάνονται για μιά ιδέα.

Είναι εκείνοι που άν τύχει και σ’ ερωτευτούν, μπορούν να σε κάνουν αθάνατο.

Είναι εκείνοι που δεν σταματούν ποτέ να διαβάζουν παραμύθια.

Είναι εκείνοι που πιστεύουνε στη Χώρα των Θαυμάτων…
…και είναι οι μόνοι που την βρίσκουν…

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: Γιατί κοιτάς τα ξένα βάσανα, αλλά παραβλέπεις τα δικά σου;

ΠΕΡΙ ΠΟΛΥΠΡΑΓΜΟΣΥΝΗΣ

Τέτοιο (νόσημα του νου), επί παραδείγματι, είναι η πολυπραγμοσύνη, που είναι επιθυμία να μαθαίνουμε τα κακά των άλλων, ασθένεια που δεν θεωρείται απαλλαγμένη ούτε από φθόνο ούτε από κακοήθεια:

Γιατί κοιτάς τα ξένα βάσανα, κακοηθέστατε άνθρωπε,
με μάτι κοφτερό, αλλά παραβλέπεις τα δικά σου;

Μετάφερε απ’ έξω την πολυπραγμοσύνη σου και στρέψε την προς τα μέσα· αν σε χαροποιεί ν’ ασχολείσαι με την έρευνα των κακών, έχεις πολλά ν’ ασχοληθείς μέσα στο ίδιο σου το σπίτι: “Όσα τα νερά που κυλούν από τον Αλιζόνα, όσα τα φύλλα γύρω από τη δρυ”, τόσα σφάλματα θα βρεις στη δική σου ζωή και πάθη στην ψυχή σου και αμέλειες των καθηκόντων σου.

Όπως, δηλαδή, ο Ξενοφών λέει πως οι καλοί νοικοκυραίοι έχουν ιδιαίτερο μέρος για τα θυσιαστικά σκεύη και ιδιαίτερο μέρος για τα σκεύη του φαγητού, και ότι τα γεωργικά εργαλεία πρέπει ν’ αποθηκεύονται αλλού και χωριστά από αυτά τα πολεμικά όπλα, έτσι κι εσύ έχεις κατά μέρος κάποια παρακαταθήκη ελαττωμάτων που προέρχονται από φθόνο, άλλη αυτών που προέρχονται από ζήλια, άλλη από δειλία και άλλη από ασημαντολογία.

Πήγαινε κοντά τους, εξέτασέ τα. Φράξε τα παράθυρα και τα παραπόρτια της πολυπραγμοσύνης σου που ανοίγουν κατά τη μεριά του γείτονά σου και άνοιξε άλλα που οδηγούν προς τη δική σου, προς τα διαμερίσματα των ανδρών, προς τα διαμερίσματα των γυναικών, προς τα δωμάτια των υπηρετών σου.
Εδώ αυτή η πολυπραγμοσύνη και η ανάγκη σου να τα μαθαίνεις όλα θα βρουν απασχόληση που δεν θα είναι άχρηστη ούτε κακοήθης αλλά χρήσιμη και σωτήρια, αν πει ο καθένας στον εαυτό του:

Πού έσφαλλα; Τι καλό έκανα; Ποιο καθήκον παραμέλησα;

Εμείς όμως, ενώ αντιμετωπίζουμε τα δικά μας με μεγάλη νωθρότητα, άγνοια και αμέλεια, αναμειγνυόμαστε στις οικογένειες των άλλων· ο παππούς του γείτονά μας ήταν Σύρος και η γιαγιά του Θρακιώτισσα, ο δείνα χρωστάει τρία τάλαντα και δεν πλήρωσε τους τόκους.

Εξετάζουμε ακόμα και τέτοια θέματα, όπως από που επέστρεφε η γυναίκα του τάδε, και τι κουβέντιαζαν μεταξύ τους ο τάδε και ο δείνα στη γωνία.

Ο Σωκράτης όμως τριγύριζε ψάχνοντας να βρει με ποια επιχειρήματα έπειθε ο Πυθαγόρας· ο Αρίστιππος, επίσης, όταν συνάντησε τον Ισχόμαχο στην Ολυμπία, τον ρώτησε με ποιο τρόπο συζήτησης κατόρθωνε ο Σωκράτης να επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό τους νέους.

Όταν, λοιπόν, ο Αρίστιππος κατάφερε να συλλέξει μερικούς σπόρους και δείγματα των λόγων του, συγκινήθηκε τόσο πολύ που κατέρρευσε σωματικά, χλόμιασε και αδυνάτισε· τελικά έπλευσε στην Αθήνα και κατασίγασε τη δίψα που τον έκαιγε πίνοντας από την ίδια την πηγή και ασχολήθηκε με τη μελέτη του ίδιου του άνδρα και των λόγων και της φιλοσοφίας του, της οποίας τελικός σκοπός ήταν ν’ αναγνωρίσει κάποιος τα κακά του εαυτού του και ν’ απαλλαγεί από αυτά.

Ωστόσο υπάρχουν μερικοί που δεν αντέχουν ν’ αντιμετωπίσουν τη δική τους ζωή, θεωρώντας την εξαιρετικά δυσάρεστο θέαμα, ή να ρίξουν στον εαυτό τους, σαν φως τον λογισμό και να τον φέρουν ολόγυρα, αλλά η ψυχή τους, όντας γεμάτη από κάθε λογής κακά, φρίττοντας και τρομάζοντας απ’ όσα βρίσκονται μέσα της, πηδάει έξω και τριγυρνάει στα ξένα, αρχίζει να βόσκει εκεί και να παχαίνει την κακοήθεια της. Όπως, δηλαδή, το κατοικίδιο πουλί, ενώ η δική του τροφή βρίσκεται δίπλα του, χώνεται σε μια γωνιά και σκαλίζει εκεί όπου ίσως φαίνεται ένα μόνο σπυρί κριθάρι μέσα στις κοπριές, κατά παρόμοιο τρόπο οι πολυπράγμονες, προσπερνώντας θέματα και ιστορίες που είναι εκτεθειμένα σε κοινή θέα και ζητήματα των οποίων την έρευνά του δεν εμποδίζει κανείς ούτε ενοχλείται αν γνωστοποιηθούν, διαλέγουν τα κρυμμένα και τα άγνωστα προβλήματα κάθε σπιτιού.

Ήταν, όμως, πολύ έξυπνη η απάντηση που έδωσε ο Αιγύπτιος σε κάποιον που τον ρώτησε τι ήταν αυτό που κουβαλούσε σκεπασμένο: “Για τούτο είναι σκεπασμένο”. Και γιατί, παρακαλώ, έχεις εσύ την περιέργεια να μάθεις γι’ αυτό που είναι κρυμμένο; Αν δεν ήταν κακό, δεν θα ήταν κρυμμένο. Όμως γι’ αυτά ακριβώς τα πράγματα τρυπώνει μέσα ο πολυπράγμων. Δεν θα έμπαινε πρόθυμα σε σοβαρό και αξιοπρεπές σπίτι σαν θεατής, ακόμα και αν τον καλούσαν να μπει· όμως αυτά που κρύβουν με κλειδιά και αμπάρες και εξώπορτες, αυτά ακριβώς είναι που ξεσκεπάζει και μεταφέρει μπροστά στους άλλους.

Για τούτο και ο κωμωδιογράφος Φιλιππίδης έδωσε άριστη απάντηση, όταν κάποτε τον ρώτησε ο βασιλιάς Λυσίμαχος: “Τι δικό μου θέλεις να μοιραστώ μαζί σου;” “Οτιδήποτε, βασιλιά”, είπε ο Φιλιππίδης, “εκτός από τα μυστικά σου”.

Όμως φαίνεται πως η πολυπραγμοσύνη δεν ευχαριστιέται με μπαγιάτικες συμφορές, αλλά τις θέλει ζεστές και φρέσκιες, και απολαμβάνει το θέαμα των καινούργιων τραγωδιών, χωρίς να έχει και μεγάλη προθυμία να σχετιστεί με την κωμική και φαιδρότερη πλευρά της ζωής.

Για τούτο, όταν κάποιος περιγράφει γάμο ή θυσία ή τιμητική προπομπή, ο πολυπράγμων είναι αδιάφορος και απρόσεχτος ακροατής, και δηλώνει ότι τις περισσότερες λεπτομέρειες τις έχει ακούσει ήδη, παρακινώντας τον αφηγητή να συντομεύει ή να τις παραλείπει. Αν όμως κάποιος που κάθεται εκεί κοντά αρχίσει να διηγείται τον βιασμό κόρης ή τη μοιχεία της συζύγου ή τη νόθευση δίκης ή τον τσακωμό αδελφών, ο πολυπράγμων ούτε νυστάζει ούτε παριστάνει τον απασχολημένο, “αλλά ζητάει και άλλες κουβέντες και προσφέρει και τα δύο του αυτιά” και κείνα τα λόγια:

Αλίμονο, πόσο πιο πρόθυμα φτάνει από την ευτυχία
το κακό στ’ αυτιά των ανθρώπων!

Είναι αληθινά όταν χρησιμοποιούνται για τους πολυπράγμονες. Όπως, δηλαδή, οι βεντούζες τραβούν από τη σάρκα ό,τι χειρότερο έχει, έτσι και τα αυτιά των πολυπραγμόνων τραβούν τις πιο ποταπές ιστορίες.

Αυτή είναι “η μοναδική μούσα και σειρήνα” για τους πολυπράγμονες, αυτή είναι το πιο ευχάριστο άκουσμά τους. Η πολυπραγμοσύνη, δηλαδή, είναι στην πραγματικότητα πάθος για την ανακάλυψη κρυφών και αφανέρωτων πραγμάτων· κανείς δεν κρύβει, άλλωστε, κάτι καλό που έχει, τη στιγμή, μάλιστα, που οι άνθρωποι προσποιούνται ότι έχουν κάποια αγαθά ενώ δεν τα έχουν. Αφού λοιπόν αυτό που ορέγεται ο πολυπράγμων είναι η αναζήτηση κακών, κατέχεται από πάθος που ονομάζεται χαιρεκακία, πάθος αδελφό του φθόνου και της κακεντρέχειας.

Φθόνος είναι η στεναχώρια για τα αγαθά του άλλου, ενώ χαιρεκακία είναι η ευχαρίστηση για τα κακά του άλλου· και τα δύο προέρχονται από το άγριο και θηριώδες πάθος, την κακοήθεια.

Ασφαλώς αυτό που κάνει πιο μισητούς τους τυράννους, που πρέπει να τα ξέρουν όλα, είναι η τάξη των ανθρώπων που αποκαλούν “αυτιά” και “κατασκόπους”.

Ο Δαρείος ο νόθος επειδή δεν είχε καθόλου αυτοπεποίθηση και έβλεπε τους πάντες με φόβο και καχυποψία, απέκτησε πρώτος ωτακουστές· κατάσκοποι επίσης σκορπίστηκαν ανάμεσα στον λαό των Συρακουσών από τους Διονυσίους. Για τούτο, όταν· μεταβλήθηκε το πολίτευμα, αυτούς πρώτους συνέλαβαν οι Συρακούσιοι και τους σκότωσαν με αποτυμπανισμό. Πραγματικά, το γένος των συκοφαντών προέρχεται από τη φυλή και τον οίκο των πολυπραγμόνων. Όμως ενώ οι συκοφάντες ψάχνουν να βρουν αν κάποιος έχει σχεδιάσει ή διαπράξει κάποιο παράπτωμα, οι πολυπράγμονες ερευνούν και δημοσιοποιούν ακόμα και τις αθέλητες ατυχίες των γειτόνων τους. Και λέγεται ότι ο άνθρωπος που αποκαλείται “αλιτήριος” απέκτησε κατά πρώτον την προσωνυμία αυτή από την πολυπραγμοσύνη του. Όπως φαίνεται, δηλαδή, κάποτε που είχε πέσει μεγάλος λιμός στην Αθήνα και κείνοι που είχαν στάρι δεν ήθελαν να συνεισφέρουν στο κοινό απόθεμα αλλά το άλεθαν κρυφά στα σπίτια τους τη νύχτα, μερικοί τριγύριζαν προσπαθώντας ν’ ακούσουν τον θόρυβο των μύλων, κι έτσι απέκτησαν το όνομα “αλιτήριοι”.

Με παρόμοιο τρόπο, απ’ ό,τι λένε, απέκτησε και ο “συκοφάντης” το όνομά του. Επειδή η εξαγωγή σύκων ήταν απαγορευμένη, οι άνθρωποι που αποκάλυπταν και έδιναν πληροφορίες εναντίον εκείνων που τα εξήγαγαν ονομάστηκαν “συκοφάντες”.

Δεν είναι, λοιπόν, ανώφελο να σκεφτούν και τούτο οι πολυπράγμονες, ώστε να ντραπούν για την ομοιότητα και τη συγγένεια της δικής τους ενασχόλησης με κείνη των ανθρώπων που κατ’ εξοχήν μισούνται και περιφρονούνται.

Ανθεσφόρια: Η γιορτή του ξεκινήματος της Άνοιξης στην Αρχαία Ελλάδα

Τον ερχομό της Άνοιξης σηματοδοτεί η εαρινή ισημερία. Οι παραδόσεις λένε ότι η γη ήταν κάποτε ξαπλωμένη ότι δεν υπήρχαν οι 4 εποχές, ότι στο ένα ημισφαίριο ήταν πάντα καλοκαίρι και στο άλλο πάντα χειμώνας.

Κάποια στιγμή μεταξύ Μύθου και πραγματικότητας, ο άξονας της γης μετακινήθηκε και από τότε ξεκίνησε η εναλλαγή των εποχών, τότε ξεκίνησε ο χρόνος να είναι κυκλικός, να υπάρχει ο θάνατος και η αναγέννηση της φύσης.

Πάντα οι γιορτές τις άνοιξης σε όλους τους πολιτισμούς ήταν γιορτές χαράς, ανανέωσης με κίνηση, με χορό, με τραγούδια. Υπάρχουν λουλούδια παντού και στολίδια στους ανθρώπους και στα σπίτια, υπάρχει πλούσιο ποτό και φαγητό και ασυγκράτητη χαρά, γιατί ένας νέος κύκλος θα ξεκινήσει.

Στην αρχαία Ελλάδα η εναλλαγή των εποχών του χρόνου σχετιζόταν με τον μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης. Ο Άδης έκλεψε την Περσεφόνη για να την κάνει σύζυγό του. Η Δήμητρα όμως μαράζωνε από την θλίψη της και έψαχνε παντού την κόρη της, μαζί της όμως μαράζωνε και η φύση, πενθούσε μαζί της.

Όταν κατάλαβε ότι η Περσεφόνη είναι στον Άδη την διεκδίκησε, όμως ο Άδης δεν ήταν διατεθειμένος να την αφήσει. Έτσι ο Δίας αποφάσισε η Περσεφόνη μισό χρόνο να μένει με τον Άδη στον κάτω κόσμο (Φθινόπωρο – Χειμώνας) και μισό χρόνο να επιστρέφει στη μητέρα της στον επάνω κόσμο (Άνοιξη – Καλοκαίρι).

Τα Ανθεσφόρια ή Ηροάνθεια ήταν γυναικείες εορτές του ξεκινήματος της Άνοιξης, προς τιμή της Θεάς Ήρας «Ανθείας» και του Θεού Διόνυσου όπου τελούντο στο ομώνυμο Ιερό της Θεάς στο Άργος.

Προς τιμή της Θεάς Δήμητρας και της Περσεφόνης, τα Ανθεσφόρια γιορταζόταν στη περιοχή της Μεγάλης Ελλάδος (Κ.Ιταλία) και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, την πρώτη μέρα της Ανοίξεως, και περιελάμβανε χορούς στεφανωμένων κοριτσιών που ονομάζονταν «ανθεσφόροι».

Η Αργεία γιορτή περιελάμβανε πομπή των «ανθεσφόρων», με τη διαφορά ότι τα κορίτσια εδώ δεν ήταν στεφανωμένα, αλλά κρατούσαν κάνιστρα γεμάτα με άνθη. Αναφέρεται ως μεγαλειώδης και πάντοτε με την συνοδεία μουσικής αυλών που έπαιζαν ειδική λατρευτική μουσική ,το λεγόμενο «Ιεράκιον Μέλος», γραμμένη από τον Αργείο μουσικό Ιέρακα, τον 7ο αιώνα πχ.

Τα Ανθεσφόρια τελούνταν επίσης στην Κνωσσό, προς τιμή της Ανθείας Αφροδίτης, καθώς επίσης και στην Μεγαλόπολη στο ιερό των Μεγάλων Θεών, όπου υπήρχαν αγάλματα ανθεσφόρων κορών που κρατούσαν στο κεφάλι τους καλάθι γεμάτο άνθη.

Κριτόλαος και Δίαιος: Οι Έλληνες στρατηγοί που ηγήθηκαν στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους

Ο Κριτόλαος ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Εκλέχθηκε το 146 π.Χ. και οδήγησε τους Αχαιούς στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους που σήμανε και την οριστική μετατροπή της αρχαίας Ελλάδας στην ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας.

Μετά το θάνατο του στρατηγού Καλλικράτη η ρήξη στις σχέσεις Ρωμαίων και Αχαιών έφτασε στα άκρα με την εκλογή του φιλοπόλεμου στρατηγού Κριτόλαου το 146 π.Χ. Τον οποίο ο Παυσανίας κατηγορεί για ύποπτα οικονομικά συμφέροντα που τον οδήγησαν στην επιλογή της σύγκρουσης.

Ο Κριτόλαος ενθουσίασε τους Αχαιούς μαζί με το Θηβαίο Βοιωτάρχη Πυθέα που του υποσχέθηκε αμέριστη συνδρομή. Οδηγώντας στην ουσία τις τότε ισχυρότερες ελληνικές πόλεις σε μία σχεδόν γενικευμένη αντιρωμαϊκή εξέγερση.

Οι Ρωμαίοι ήρθαν ως υπερασπιστές εκτός από της αυτονομίας των Σπαρτιατών που είχαν ενταχθεί στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και των Φωκέων και Ευβοέων που είχαν διαφορές με τους Θηβαίους. Αποφάσισαν να στείλουν τον ύπατο Λεύκιο Μόμμιο (που αποκλήθηκε αργότερα και Αχαϊκός) εναντίον των Αχαιών και των Θηβαίων.

Ο Ρωμαίος στρατηγός Μέτελλος που στάθμευε ήδη στη Μακεδονία (είχε μόλις καταπνίξει εξέγερση των υποταγμένων Μακεδόνων) με ισχυρές δυνάμεις, θεώρησε σκόπιμο να μην περιμένει τον Μόμμιο και αποφάσισε να πολεμήσει ο ίδιος τους Αχαιούς. Ο Κριτόλαος την περίοδο εκείνη πολιορκούσε την Ηράκλεια στη Φθιώτιδα που είχε αρνηθεί να ενταχθεί στην Συμπολιτεία.

Όταν προσέγγισε ο Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος το στράτευμα του Κριτόλαου, αυτός δεν επέλεξε να οχυρωθεί στις Θερμοπύλες ή κατά μία άλλη εκδοχή αιφνιδιάστηκε και ηττήθηκε ολοκληρωτικά στη Σκάρφεια της Λοκρίδας (στο σημείο περίπου που είναι σήμερα ο δορυφορικός σταθμός του ΟΤΕ).

Συνέπεια των τραγικών στρατηγικών λαθών του Κριτόλαου και της επακόλουθης ασυνεννοησίας και ακαταστασίας του στρατού του, ήταν να διαλυθούν οι άνδρες του και να μην προλάβουν ουσιαστικά να παραταχθούν σε μάχη. Πολλοί σκοτώθηκαν και χίλιοι αιχμαλωτίστηκαν, οι περισσότεροι διέφυγαν.

Ο Κριτόλαος χάθηκε χωρίς να βρεθεί, μάλλον πνίγηκε στους βάλτους όπως τον ειρωνεύεται ο Παυσανίας. Χίλιοι επίλεκτοι Αρκάδες οπλίτες (λογάδες) βρέθηκαν αποκομμένοι στην Ελάτεια της Φωκίδας, αλλά οι Φωκείς δεν τους προσέφεραν καταφύγιο μαθαίνοντας τα νέα της καταστροφής. Αυτό είχε ως συνέπεια να καταφύγει το απόσπασμα αυτό στην Χαιρώνεια και έτσι να βρεθεί αντιμέτωπο με το σύνολο της δύναμης του Μέτελου και να καταστραφεί ολοκληρωτικά.

Ο Παυσανίας ισχυρίζεται ότι ήταν θεία δίκη να πέσουν στο σημείο εκείνο ακριβώς, γιατί οι πρόγονοί τους πριν χρόνια δεν συνέτρεξαν τους Θηβαίους στην προηγούμενη Μάχη της Χαιρώνειας κατά του Φιλίππου.

Τα αποτελέσματα της καταστροφικής Μάχης της Σκάρφειας, ήταν η εκκένωση Θήβας και των Μεγάρων και η τελική σύγκρουση των συσσωματωμένων δυνάμεων του Μέτελλου και του Μόμμιου που κατέφθασε, στη Μάχη της Λευκόπετρας, εναντίον του τελευταίου στρατηγού της Αχαϊκής Συμπολιτείας, Δίαιου του Μεγαλοπολίτη.

Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης

Ο Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Εκλέχθηκε το 146 π.Χ.και οδήγησε τους Αχαιούς στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους που σήμανε και την οριστική μετατροπή της Ελλάδας στην ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας. Λόγω της βίαιης ενσωμάτωσης της Σπάρτης στην Αχαϊκή Συμπολιτεία το 148 π.Χ., ο Δίαιος και ο Καλλικράτης κλήθηκαν στη Ρώμη για εξηγήσεις.

Κατά την διάρκεια του ταξιδιού, απεβίωσε ο Καλλικράτης, με συνέπεια να ανακηρυχθεί νέος στρατηγός ο φιλοπόλεμος Κριτόλαος που ακολουθούσε έντονα αντιρωμαϊκή πολιτική, με αποτέλεσμα η σύγκρουση με τη Ρώμη να γίνει αναπόφευκτη. Μετά τη συντριβή του Κριτόλαου και την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους του στρατού της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη μάχη της Σκάρφειας από τον Μέτελλο, ο Δίαιος ανέλαβε στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας κάτω από τραγικές συνθήκες.

Οι Θηβαίοι εγκατέλειψαν την πόλη τους και οι Αχαιοί τα Μέγαρα, ο Θηβαίος Βοιωτάρχης Πυθέας συνελήφθη και εκτελέστηκε. Πλέον ενώθηκαν δύο ρωμαϊκοί στρατοί με επικεφαλής τον Μόμμιο και βάδιζαν κατά της Πελοποννήσου. Οι Αχαιοί παρά την συντριβή της Σκάρφειας δεν έδειξαν διάθεση συνθηκολόγησης.

Ο Δίαιος που βρισκόταν στην Κόρινθοαπελευθέρωσε και όπλισε τους δούλους (όπως έπραξε και ο Μιλτιάδης πριν τη Μάχη του Μαραθώνα) και κάλεσε όσους Αχαιούς και Αρκάδες ήταν ικανοί να φέρουν όπλα στην Κόρινθο. Συγκεντρώθηκαν 14,000 πεζοί και 600 ιππείς, και συντάχθηκαν έχοντας στα αριστερά τους τα τείχη της Κορίνθου και στα δεξιά τους το ιππικό τους, προς την πλευρά της Λευκόπετρας. Ο Μόμμιος είχε στη διάθεσή του 23,000 λεγεωνάριους και 3,500 ιππείς.

Σε ενίσχυση των Ρωμαίων, άλλοι υποταγμένοι στους Ρωμαίους Έλληνες, όπως ο Άτταλος, έστειλαν Κρήτες τοξότες και άλλους οπλίτες από την Πέργαμο. Οι Αχαιοί κατά την ελληνιστική περίοδο πολεμούσαν με τον μακεδονικό τρόπο, δηλαδή το πεζικό στηριζόταν κυρίως στους σαρισοφόρους. Αρχικά οι Αχαιοί αιφνιδιάζουν τους Ρωμαίους με νυχτερινή επιδρομή κάνοντάς τους αρκετή ζημία (πήραν 500 ασπίδες).

Η γενική σύγκρουση δεν άργησε να έλθει. Το ιππικό των Αχαιών δεν άντεξε την επέλαση του ισχυρότερου ρωμαϊκού και διαλύθηκε, με το σύνολο των Ρωμαίων να επιτίθεται στους Αχαιούς πεζικάριους, οι οποίοι μετά από ηρωική αντίσταση υπέκυψαν.

Οι φυγάδες κατέφυγαν στην Κόρινθο, αλλά επέλεξαν να μην συνεχίσουν τον πόλεμο. Ο Δίαιος κατέφυγε στην πατρίδα του Μεγαλόπολη, σκότωσε τη γυναίκα του και αυτοκτόνησε. Πολλοί Κορίνθιοι κατέφυγαν στα ορεινά, όσοι παρέμειναν άφησαν ανοικτές τις πύλες της πόλης ως ένδειξη υποταγής.

Ο Μόμμιος αφού περίμενε αρκετές μέρες νομίζοντας ότι πρόκειται για ενέδρα, τελικά εισήλθε στην πόλη. Δεν χαρίστηκε σε αυτούς που επέλεξαν να παραμείνουν ή δεν πρόλαβαν να φύγουν. Έσφαξε τους άντρες και υποδούλωσε τα γυναικόπαιδα, αφαιρώντας ότι κινητό έργο τέχνης ή αντικείμενο αξίας βρήκε, έκαψε και ισοπέδωσε την πλούσια πόλη και εμπορικό ανταγωνιστή της Ρώμης. Συνέπεια της πτώσης της Κορίνθου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας ήταν όλη η Ελλάδα να γίνει ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα Αχαΐα.

Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν επίσης τα τείχη των οχυρών πόλεων, διέλυσαν τα βουλευτήρια και τους θεσμούς των αχαϊκών πόλεων, όπως να έχει κάποιος δικαίωμα περιουσίας σε άλλη αχαϊκή πόλη (παλιό θεσμό για την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των πολιτών της συμπολιτείας).

Ο φιλορωμαίος ιστορικός Πολύβιος που έζησε την εποχή των γεγονότων – ήταν ένας από τους εξόριστους Αχαιούς αλλά επέλεξε να παραμείνει στη Ρώμη – κατακρίνει έντονα την δράση και την πολιτική σύγκρουσης με τη Ρώμη που ακολούθησε ο Δίαιος και ιδιαίτερα ο Κριτόλαος.

Το ίδιο πράττουν και οι μεταγενέστεροι Πλούταρχος και Παυσανίας. Παρόμοιες απόψεις περί ευθυνών των Δίαιου και Κριτόλαου φαίνεται να αποδίδει και ο Κωνσταντίνος Καβάφης στο γνωστό ποίημά του Υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας πολεμήσαντε Ανδρείοι σεις που πολεμήσατε και πέσατ’ ευκλεώς· τους πανταχού νικήσαντας μη φοβηθέντες. Άμωμοι σεις, αν έπταισαν ο Δίαιος και ο Κριτόλαος.

Όταν θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν, «Τέτοιους βγάζει το έθνος μας» θα λένε για σας. Έτσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας. – Εγράφη εν Αλεξανδρεία υπό Αχαιού· έβδομον έτος Πτολεμαίου, Λαθύρου.

Ένας ξεχασμένος Παγκόσμιος Πόλεμος; – Νέα θεωρία για τον Τρωικό Πόλεμο

Διεθνής ομάδα ειδικών υποστήριξε ότι αυτό που γνωρίζουμε ως Τρωικό Πόλεμο, ήταν στην πραγματικότητα κάτι ανάλογο με την… απόβαση στην Νορμανδία.

Ο Τρωικός Πόλεμος ήταν η μάχη που έδωσε τέλος σε ένα γενικευμένο πόλεμο στην Ανατολική Μεσόγειο, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο όπως τον χαρακτήρισαν οι ερευνητές που διατύπωσαν τη νέα θεωρία πριν από τρία χρόνια

Είναι γνωστό ότι στις περιοχές της Μικράς Ασίας και της Ανατολίας πριν από περίπου πέντε χιλιάδες έτη έκανε δυναμικά την εμφάνιση του ένας λαός με πολλές αρετές.

Ονομάζονταν Χετταίοι και ο πολιτισμός τους έφτασε στο απόγειο του τη 2η χιλιετία π.Χ., ειδικά στο δεύτερο μισό αυτής της περιόδου, όταν οι Χετταίοι είχαν τον ισχυρότερο στρατό στον κόσμο λόγω της χρήσης του σιδήρου στα όπλα και τα άρματα τους.

Ανακάλυψαν την κατεργασία του σιδήρου, κρατώντας το πολύτιμο μυστικό μόνο για τον εαυτό τους, για’ αυτό ο στρατός τους με τα σιδηρά όπλα ήταν ανίκητος.

Την ίδια εποχή στην Μεσόγειο υπήρχαν άλλοι δύο μεγάλοι πολιτισμοί. Το Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός.

Όμως μέσα σε διάστημα λίγων μόλις δεκαετιών, περίπου σε διάστημα μιας γενιάς, και οι τρεις μεγάλοι πολιτισμοί κατέρρευσαν χωρίς μέχρι σήμερα οι ιστορικοί, οι αρχαιολόγοι και οι επιστήμονες να έχουν καταλήξει στην αιτία. Κάποιοι κάνουν λόγο για απότομες κλιματικές αλλαγές, κάποιοι για ένα ντόμινο μεγάλων σεισμών και κάποιοι για μεγάλες κοινωνικές αναταραχές.

Ο μυστηριώδης πολιτισμός

Σε γραπτά κείμενα των Χετταίων υπήρχαν αναφορές για μια ομάδα ανθρώπων που ονομάζονταν Luwians η οποία αναπτύχθηκε γρήγορα και δημιούργησε ένα πολιτισμό σε περιοχές της Μικράς Ασίας.

Διεθνής ομάδα ειδικών δημιούργησε στη Ζυρίχη μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με το όνομα Luwian Studies η οποία κάνει μελέτες και έρευνες για αυτόν τον πολιτισμό αλλά και γενικότερα για την ιστορία των πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου. Η ομάδα αυτή μελετώντας γραπτές αναφορές των Χετταίων και των Αιγυπτίων ανέπτυξε μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία.

Η ομάδα των ειδικών υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός των Luwians έμοιαζε με τον αρχαιοελληνικό, ήταν χωρισμένος σε πολλά μικρά βασίλεια ή σε πόλεις κράτη αν προτιμάτε. Η ομάδα των ειδικών εκτιμά ότι στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας π.Χ οι ηγέτες των βασιλείων των Luwians συχνά πυκνά συμμαχούσαν και εξαπέλυαν επιθέσεις στους Χετταίους.

Σύμφωνα με την ομάδα των ειδικών πριν από περίπου 3.200 έτη οι Luwians κατάφεραν ολοκληρωτική νίκη απέναντι στους Χετταίους και κατέστρεψαν την αυτοκρατορία τους.

Στη συνέχεια οι Luwians πραγματοποίησαν επιθέσεις στο Νέο Βασίλειο για την απόκτηση επιπλέον ισχύος και πλούτου. Οι αναφορές σε αρχαία Αιγυπτιακά κείμενα για επιθέσεις που δέχτηκε το Νέο Βασίλειο από μια φυλή που αναφερόταν ως οι «Ανθρωποι της Θάλασσας» αφορούν κατά την ομάδα των ειδικών τους Luwians.

Η ομάδα των ειδικών πιστεύει ότι οι επιθέσεις των Luwians αποδυνάμωσαν και αποσταθεροποίησαν το Νέο Βασίλειο.

Σύμφωνα με την ομάδα των ειδικών οι ηγέτες των ελληνικών βασιλειών στην Ελλάδα μαθαίνοντας τα νέα αντιλήφθηκαν ότι ερχόταν η σειρά τους και αποφάσισαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Luwians. Συμμάχησαν και αποφάσισαν να κάνουν εκείνοι την πρώτη κίνηση κάνοντας την εκστρατεία εναντίον της Τροίας η οποία αποτελούσε κομβικής και στρατηγικής σημασίας πόλη για τους Luwians.

Η συνέχεια είναι γνωστή στο ένα της τουλάχιστον σκέλος και άγνωστη στο άλλο. Οι Έλληνες κέρδισαν την μάχη ή τον παγκόσμιο πόλεμο κατά την ομάδα των ειδικών, αλλά τι συνέβη μετά;

Η ομάδα των ειδικών υποστηρίζει ότι ελλείψει άλλης ισχυρής δύναμης στην Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς αντίπαλο δηλαδή, τα ελληνικά βασίλεια εκείνης της εποχής άρχισαν να… καβγαδίζουν και τελικά ξεκίνησε ένας εμφύλιος πόλεμος χωρίς νικητή αφού ο εμφύλιος απλά οδήγησε σε καταστροφή τον Μυκηναϊκό πολιτισμό.

Οι Ανθρώπινες Δεξιότητες

Στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, να γίνουμε πιο άνθρωποι.

Η τεχνητή νοημοσύνη θα μας δώσει φανταστικά εργαλεία. Παράλληλα, θα μας αναγκάσει να διπλασιάσουμε εκείνα τα ταλέντα που μόνο εμείς οι άνθρωποι διαθέτουμε.

Το περασμένο καλοκαίρι, ένα έργο τέχνης που δημιουργήθηκε με τεχνητή νοημοσύνη κέρδισε το πρώτο βραβείο στην κρατική έκθεση του Κολοράντο.

ΔΕΣ: Η Τρομακτική Εξέλιξη της A.I.

Το έργο τέχνης φαίνεται ωραίο με την πρώτη ματιά, αλλά μετά από ένα δευτερόλεπτο μοιάζει άψυχο.«Καθώς επέστρεψα στην εικόνα και κάθισα μαζί της για λίγο, διαπίστωσα ότι οι προσπάθειές μου να συνδιαλλαχτώ μαζί της σε βάθος ανεκόπησαν», έγραψε ο Λ. Μ. Σακάσας σε ένα newsletter για την τεχνολογία και τον πολιτισμό. «Αυτό συνέβη, όταν άρχισα να την επιθεωρώ πιο προσεκτικά και εξεταστικά. Όσο την κοιτούσα τόσο συνειδητοποιούσα ότι ήταν αδύνατο να νιώσω την εικόνα».

Αυτή η παρατήρηση του Λ. Μ. Σακάσας είναι το ζητούμενο για πολλούς που ασχολούνται με την τέχνη ή την πεζογραφία που δημιουργείται από την τεχνητή νοημοσύνη. Συχνά είναι μειλίχια και ασαφής. Λείπει ένας ανθρωπιστικός πυρήνας. Λείπει το πάθος, ο πόνος, οι επιθυμίες και μια ζωή με βαθιά αισθητές προσωπικές εμπειρίες ενός ατόμου. Δεν πηγάζει από τη φαντασία ενός ατόμου, τις εκρήξεις διορατικότητας, το άγχος και τη χαρά που κρύβονται πίσω από κάθε βαθύ έργο της ανθρώπινης δημιουργικότητας.

Αυτό δείχνει ποια θα μπορούσε να είναι η βασική πραγματικότητα της επερχόμενης εποχής της τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη πιθανότατα θα μας δώσει φανταστικά εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να αναθέσουμε σε τρίτους μεγάλο μέρος της τρέχουσας διανοητικής μας εργασίας. Παράλληλα, η τεχνητή νοημοσύνη θα αναγκάσει εμάς τους ανθρώπους να διπλασιάσουμε εκείνα τα ταλέντα και τις δεξιότητες που μόνο εμείς οι άνθρωποι διαθέτουμε. Μέσα σε όλη την αγωνία για το μέλλον σε έναν κόσμο με αλγόριθμους αναδύεται η ευκαιρία να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε και τι έχουμε να προσφέρουμε.

Εάν, ας πούμε, είστε ένας φοιτητής που προετοιμάζεται για την ζωή σε ένα κόσμο τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να αναρωτηθείτε: Ποια μαθήματα θα μου δώσουν τις δεξιότητες που οι μηχανές δεν θα αναπαράγουν, κάνοντάς με πιο ευδιάκριτα άνθρωπο; Εκτιμώ ότι κανείς δεν θα έπρεπε να θέλει να παρακολουθεί ένα μάθημα, το οποίο θα του διδάσκει να σκέφτεται με έναν απρόσωπο, γραμμικό, γενικευμένο τρόπο – δηλ. το είδος της σκέψης στο οποίο η τεχνητή νοημοσύνη θα τον συντρίψει κατά κράτος. Μήπως τελικά θα πρέπει ένας νέος να προσανατολιστεί σε εκείνες τις επιστήμες, που θα του επιτρέψουν να αναπτύξει πιο ανθρώπινες δεξιότητες; Και ποιες είναι αυτές;

Μια ξεχωριστή προσωπική φωνή: Η τεχνητή νοημοσύνη συχνά αναπαράγει το είδος της απρόσωπης γραφειοκρατικής πεζογραφίας που βρίσκεται σε εταιρικές επικοινωνίες ή ακαδημαϊκά περιοδικά. Αν κανείς θέλει να αναπτύξει μια φωνή και έναν λόγο ξεχωριστό σαν του Τζορτζ Όργουελ, της Τζόαν Ντίντιον, του Τομ Γουλφ και του Τζέιμς Μπόλντουιν, τότε θα επιλέξει να μελετήσει αυτές τις ξεχωριστές και επιδραστικές φωνές, με την ελπίδα να αποκτήσει την δική του.

Δεξιότητες παρουσίασης: «Η προηγούμενη γενιά της πληροφορικής ευνοούσε τους εσωστρεφείς, ενώ τα νέα bots της τεχνητής νοημοσύνης είναι πιο πιθανό να ευνοούν τους εξωστρεφείς», γράφει ο οικονομολόγος Τάιλερ Κόουεν του Πανεπιστημίου Τζορτζ Μέισον. «Θα χρειαστεί να επιδεικνύετε συνεχώς ότι είστε κάτι περισσότερο από το “ένας από αυτούς”. Η ικανότητα να δημιουργείτε και να εκφέρετε μια καλή ομιλία, να συνδέεστε με ένα κοινό και να οργανώνετε διασκεδαστικές και παραγωγικές συγκεντρώσεις φαίνεται σαν μια σειρά δεξιοτήτων που η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα καταφέρει να αναπαράξει».

Ένα παιδικό ταλέντο για δημιουργικότητα: «Όταν αλληλεπιδράτε για λίγο με ένα σύστημα όπως το GPT-3, παρατηρείτε ότι τείνει να εκτρέπεται από το κοινότοπο στο εντελώς παράλογο», παρατηρεί η Άλισον Γκόπνικ, διάσημη για τις μελέτες της σχετικά με το μυαλό των παιδιών. «Με κάποιο τρόπο τα παιδιά βρίσκουν πάντα τη δημιουργική χρυσή τομή ανάμεσα στο προφανές και το τρελό». Τα παιδιά, υποστηρίζει, δεν μιμούνται ή απορροφούν παθητικά δεδομένα – εξερευνούν και δημιουργούν καινοτόμες θεωρίες και ευφάνταστες ιστορίες για να εξηγήσουν τον κόσμο. Πρέπει οι νέοι να εστιάσουν σε εκείνα τα μαθήματα που απελευθερώνουν τη δημιουργικότητα σας, που δίνουν την ευκαιρία να ασκήσεις και να ακονίσεις τις δυνάμεις της φαντασίας.

Ασυνήθιστες κοσμοθεωρίες: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι απλώς μια μηχανή πρόβλεψης κειμένου. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι καλή στο να προβλέπει ποια λέξη θα ακολουθήσει. Επομένως εμείς πρέπει να γίνουμε απρόβλεπτοι, να ξεφύγουμε από το συμβατικό. «Εφοδιάστε το μυαλό σας με κοσμοθεωρίες από μακρινές εποχές, ασυνήθιστους ανθρώπους και άγνωστα μέρη: Επικούρεια, Στωικισμό, Θωμισμό, Ταοϊσμό, κ.λπ. Τα άτομα με αντίθετες νοοτροπίες και ιδιοσυγκρασιακές κοσμοθεωρίες θα είναι πολύτιμα σε μια εποχή που η συμβατική σκέψη δουλεύει στο φουλ», γράφουν οι New York Times.

Ενσυναίσθηση: Η μηχανική σκέψη είναι εξαιρετική για την κατανόηση των προτύπων συμπεριφοράς μεταξύ των πληθυσμών. Δεν είναι όμως καλή στο να κατανοεί το ένα και μοναδικό άτομο ακριβώς μπροστά της. «Εάν θέλετε να μπορείτε να το κάνετε αυτό, τα καλά μαθήματα ανθρωπιστικών επιστημών είναι πραγματικά χρήσιμα. Μελετώντας τη λογοτεχνία, το δράμα, τη βιογραφία και την ιστορία, εμβαθύνεις στο μυαλό των άλλων. Εάν μπορείτε να κατανοήσετε την οπτική γωνία ενός άλλου ατόμου, έχετε μια επιπλέον πολύτιμη ικανότητα σε σχέση με την όποια μηχανή που έχει προγραμματιστεί για να συλλέγει τεράστιες μάζες δεδομένων για κανένα συγκεκριμένα».

Επίγνωση της κατάστασης: Ένα άτομο με αυτή την ικανότητα έχει μια αίσθηση για τα μοναδικά περιγράμματα της κατάστασης στην οποία βρίσκεται. Έχει μια διαισθητική επίγνωση του πότε πρέπει να ακολουθεί τους κανόνες και πότε να τους παραβιάζει, μια αίσθηση για την ροή των γεγονότων, μια ιδιαίτερη ευαισθησία, όχι απαραίτητα συνειδητή, για το πόσο γρήγορα να κινηθεί και ποιες αποφάσεις να λάβει που θα του αποτρέψουν από τη συντριβή στα βράχια. Αυτή η ευαισθησία πηγάζει από την εμπειρία, την ιστορική γνώση, την ταπεινοφροσύνη απέναντι στην αβεβαιότητα και την ύπαρξη μιας στοχαστικής και ενδιαφέρουσας ζωής. Είναι ένα είδος γνώσης που διατηρείται στο σώμα καθώς και στον εγκέφαλο.

Οι καλύτεροι δάσκαλοι διδάσκουν τους εαυτούς τους.

«Όταν αναπολώ τους καλύτερους δικούς μου δασκάλους, γενικά δεν θυμάμαι τι υπήρχε στο πρόγραμμα σπουδών, αλλά μάλλον ποιοι ήταν. Είτε το αντικείμενο του μαθήματος ήταν στις επιστήμες, είτε στις ανθρωπιστικές επιστήμες, θυμάμαι πως αυτοί οι δάσκαλοι διαμόρφωσαν το πάθος για γνώση, έναν αστείο και δυναμικό τρόπο σύνδεσης με τους μαθητές. Διαμόρφωσαν επίσης ένα σύνολο ηθικών αρετών – πώς να είσαι αυστηρός με τα στοιχεία, πώς να παραδέχεσαι το λάθος, πώς να καθοδηγείς τους μαθητές καθώς κάνουν τις δικές τους ανακαλύψεις. Θυμάμαι πώς τους θαύμαζα και ήθελα να γίνω σαν αυτούς. Αυτό είναι ένα είδος γνώσης που δεν θα πάρουμε ποτέ από ένα bot. Και αυτή είναι η ελπίδα για την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης – ότι μας αναγκάζει να διακρίνουμε σαφέστερα την γνώση που είναι χρήσιμη πληροφορία από την ανθρωπιστική γνώση που αφήνει τους ανθρώπους σοφότερους και μεταμορφωμένους».

Το Λύκειο του Αριστοτέλους

Τα πρώτα γυμνάσια της αρχαίας Αθήνας ιδρύθηκαν κατά την αρχαϊκή εποχή (6ος αι. π.Χ.) εκτός των τειχών, στα προάστια του Λυκείου, της Ακαδημίας και του Κυνοσάργους κοντά σε ιερά, σε άλση και σε ποτάμια, απαραίτητα για την επαρκή ύδρευσή τους. Αρχικά πρέπει να ήταν χώροι με στοιχειώδεις αθλητικές εγκαταστάσεις, όπου οι νέοι αθλούνταν γυμνοί, ενώ από τους κλασικούς χρόνους (5ος και 4ος αι.π.Χ.) απέκτησαν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική μορφή. Συνυφασμένα με το θεσμό της γυμναστικής ως συστήματος εκπαίδευσης και με την έννοια του «καλού καγαθού» έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη φυσική και πνευματική αγωγή των νέων. 

Ήταν δημόσια κτήρια και βασικό κτήριό τους ήταν η παλαίστρα χώρος προπόνησης των αθλητών στην πάλη, στην πυγμαχία και το παγκράτιο (συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας) με παραπλεύρως αυτής λουτρικές εγκαταστάσεις. Προΐστατο ο Γυμνασίαρχος, σημαίνουσα προσωπικότητα με επιρροή. Τον 4ο αι. π.Χ. ιδρύθηκαν στα γυμνάσια οι πρώτες φιλοσοφικές σχολές, που ήταν στην ουσία τα πρώτα πανεπιστήμια (στο Λύκειο σύχναζε και ο Σωκράτης και εκεί διαβάστηκε το έργο του Πρωταγόρα: «Περί θεών»).Το Λύκειο του Αριστοτέλους βρισκόταν ανάμεσα στους (τότε) ποταμούς Ιλισσό και Ηριδανό (Λεωφ. Κωνσταντίνου και Βασ. Σοφίας, αντίστοιχα) πίσω από τη σημερινή Λέσχη Αξιωματικών στην Πλατεία Ρηγίλλης.

Στην Ακαδημία (κοντά στο σημερινό Κολωνό) ίδρυσε σχολή Πλάτων, στο Λύκειο ο Αριστοτέλης και στο Κυνόσαργες (σημερινή περιοχή Νέου κόσμου στις όχθες του Ιλισσού) ο Αντισθένης.

Το Λύκειο του Αριστοτέλους βρισκόταν ανάμεσα στους (τότε) ποταμούς Ιλισσό και Ηριδανό (Λεωφ. Κωνσταντίνου και Βασ. Σοφίας, αντίστοιχα) πίσω από τη σημερινή Λέσχη Αξιωματικών στην Πλατεία Ρηγίλλης.Το Λύκειο του Αριστοτέλους

Πήρε το όνομά του από το εκεί προϋπάρχον του Γυμνασίου Ιερό του Λυκείου Απόλλωνος (δεν είναι τυχαίο ότι το Λύκειο είναι στις υπώρειες του Λυκαβηττού!).

Τον Αριστοτέλη διαδέχθηκε ο μαθητής του Θεόφραστος (322 – 287 π.Χ.) και σε αυτό τον ειδυλλιακό κήπο με την τόσο μεγάλη πνευματική ακτινοβολία είχε ζητήσει να ταφεί ο Διογένης ο Λαέρτιος… Το Γυμνάσιο κατέστρεψε και τα δένδρα του χρησιμοποίησε ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας με σκοπό να κατασκευάσει πολιορκητικές μηχανές για την άλωση του Πειραιά.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΛΥΣΙΑΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΗΜΕΥΣΕΩΣ <ΤΩΝ> ΤΟΥ ΝΙΚΙΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΛΥΣ 18.1–27

Στοχεύοντας στο θυμικό των δικαστών

Μετά τον κύριο λόγο και τις δευτερολογίες ή τις τριτολογίες της υπεράσπισης, εκφωνούνταν ο ἐπίλογος, λόγος στον οποίο ανακεφαλαιώνονταν όσα είχαν λεχθεί και επιδιωκόταν η εύνοια των δικαστών. Στον ἐπίλογον που ακολουθεί, ο μεγαλύτερος γιος του Ευκράτη, ανιψιός του διάσημου στρατηγού και πολιτικού Νικία, επιχειρεί να προσβάλει την αξίωση του κατηγόρου του, του Πολίοχου, για δήμευση της περιουσίας των αδελφών του Νικία, του Ευκράτη και του Διόγνητου. Σημειώνεται ότι ο θείος του ομιλητή, ο Διόγνητος, που είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει την Αθήνα, όταν κατηγορήθηκε για την υπόθεση των Ερμών, είχε στο μεταξύ πεθάνει, αφήνοντας πίσω του έναν γιο, τον Διόμνηστο.

[1] Ἐνθυμήθητε τοίνυν, ὦ ἄνδρες δικασταί, οἷοί τινες
ὄντες πολῖται καὶ αὐτοὶ καὶ ὧν προσήκοντες ἀδικούμε-
νοι ἀξιοῦμεν ἐλεεῖσθαι ὑφ’ ὑμῶν καὶ τῶν δικαίων τυγ-
χάνειν· οὐ γὰρ μόνον περὶ τῆς οὐσίας ἀγωνιζόμεθα, ἀλλὰ
καὶ περὶ τῆς πολιτείας, εἰ χρὴ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως
ἡμῖν μετεῖναι. πρῶτον μὲν οὖν περὶ Νικίου τοῦ ἡμετέρου
θείου ἀναμνήσθητε. [2] ἐκεῖνος γὰρ ὅσα μὲν τῇ ἑαυτοῦ γνώμῃ
χρώμενος ὑπὲρ τοῦ πλήθους τοῦ ὑμετέρου ἔπραξε, πανταχοῦ
φανήσεται πολλῶν μὲν καὶ ἀγαθῶν αἴτιος τῇ πόλει γεγενη-
μένος, πλεῖστα δὲ καὶ μέγιστα κακὰ τοὺς πολεμίους εἰρ-
γασμένος· ὅσα δὲ οὐ βουλόμενος ἀλλ’ ἄκων ἠναγκάσθη
ποιῆσαι, τῶν μὲν κακῶν οὐκ ἐλάχιστον αὐτὸς μετέσχε
μέρος, τὴν δ’ αἰτίαν τῆς συμφορᾶς οἱ πείσαντες ὑμᾶς δι-
καίως ἂν ἔχοιεν, [3] ἐπεὶ τήν γε πρὸς ὑμᾶς εὔνοιαν καὶ τὴν
ἀρετὴν <τὴν> αὑτοῦ ἐν ταῖς εὐτυχίαις ταῖς ὑμετέραις καὶ
ταῖς δυστυχίαις ταῖς τῶν ἐχθρῶν ἐπεδείξατο· στρατηγῶν
γὰρ πολλὰς μὲν πόλεις εἷλε, πολλὰ δὲ καὶ καλὰ κατὰ τῶν
πολεμίων ἔστησε τρόπαια, ὧν καθ’ ἓν ἕκαστον πολὺ ἂν
ἔργον εἴη λέγειν. [4] Εὐκράτης τοίνυν, ἀδελφὸς μὲν ὢν ἐκείνου,
πατὴρ δ’ ἐμός, ἤδη τῆς τελευταίας ναυμαχίας γεγενημένης
φανερὰν ἐπεδείξατο τὴν εὔνοιαν ἣν εἶχε περὶ τὸ πλῆθος
τὸ ὑμέτερον· ἡττημένων γὰρ ἐν <τῇ> ναυμαχίᾳ στρατηγὸς
ὑφ’ ὑμῶν ᾑρημένος καὶ παρακαλούμενος μετέχειν τῆς ὀλι-
γαρχίας ὑπὸ τῶν ἐπιβουλευόντων τῷ πλήθει, [5] οὐκ ἠθέλη-
σεν αὐτοῖς πείθεσθαι, ἐν τοιούτῳ καιρῷ ληφθεὶς ἐν ᾧ οἱ
πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων καὶ μεταβάλλονται πρὸς τὰ
παρόντα καὶ ταῖς τύχαις εἴκουσι, δυστυχοῦντος τοῦ δήμου,
οὐκ ἀπελαυνόμενος τῆς πολιτείας οὐδ’ ἰδίας ἔχθρας ὑπαρ-
χούσης πρὸς ἄρξειν μέλλοντας, ἀλλ’ ἐξὸν αὐτῷ καὶ τῶν
τριάκοντα γενέσθαι καὶ μηδενὸς ἔλαττον δύνασθαι,
μᾶλλον εἵλετο πράττων ὑπὲρ τῆς ὑμετέρας σωτηρίας ἀπο-
λέσθαι ἢ ἐπιδεῖν <τὰ> τείχη καθαιρούμενα καὶ τὰς ναῦς
τοῖς πολεμίοις παραδιδομένας καὶ τὸ ὑμέτερον πλῆθος κα-
ταδεδουλωμένον. [6] καὶ οὐ πολλῷ χρόνῳ ὕστερον Νικήρατος,
ἀνεψιὸς ὢν ἐμὸς καὶ ὑὸς Νικίου, εὔνους ὢν τῷ ὑμετέρῳ
πλήθει, συλληφθεὶς ὑπὸ τῶν τριάκοντα ἀπέθανεν, οὔτε
γένει οὔτε οὐσίᾳ οὔθ’ ἡλικίᾳ δοκῶν ἀνάξιος εἶναι τῆς
πολιτείας μετασχεῖν· ἀλλὰ τοιαῦτα ἐνομίζετο τὰ ὑπάρχοντα
αὐτῷ πρὸς τὸ ὑμέτερον πλῆθος εἶναι καὶ διὰ τοὺς προγό-
νους καὶ αὐτόν, ὥστε οὐκ ἄν ποθ’ ἑτέρας ἐπιθυμῆσαι πο-
λιτείας. [7] συνῄδεσαν γὰρ ἅπασιν αὐτοῖς ὑπὸ τῆς πόλεως τι-
μωμένοις, καὶ πολλαχοῦ μὲν ὑπὲρ ὑμῶν κεκινδυνευκόσι,
μεγάλας δ’ εἰσφορὰς εἰσενηνοχόσι καὶ λελῃτουργηκόσι
κάλλιστα, καὶ τῶν ἄλλων οὐδενὸς πώποτ’ ἀποστᾶσιν ὧν
ἡ πόλις αὐτοῖς προσέταξεν, ἀλλὰ προθύμως λῃτουργοῦσι.
[8] καίτοι τίνες ἂν ἡμῶν εἴησαν δυστυχέστεροι, εἰ ἐν μὲν τῇ
ὀλιγαρχίᾳ ἀποθνῄσκοιμεν εὖνοι ὄντες τῷ πλήθει, ἐν δὲ τῇ
δημοκρατίᾳ ὡς κακόνοι ὄντες τῷ πλήθει ἀποστεροίμεθα
τῶν ὄντων; [9] καὶ μὲν δή, ὦ ἄνδρες δικασταί, καὶ Διόγνη-
τος διαβληθεὶς μὲν ὑπὸ τῶν συκοφαντῶν φεύγων ᾤχετο,
μετ’ ὀλίγων δὲ τῶν ἐκπεπτωκότων οὔτ’ ἐπὶ τὴν πόλιν
ἐστρατεύσατο οὔτ’ εἰς Δεκέλειαν ἀφίκετο· οὐδ’ ἔστιν ὅτου
κακοῦ αἴτιος οὔτε φεύγων οὔτε κατελθὼν τῷ ὑμετέρῳ πλή-
θει γεγένηται, ἀλλ’ εἰς τοῦτ’ ἀρετῆς ἦλθεν ὥστε μᾶλλον
ὠργίζετο τοῖς εἰς ὑμᾶς ἡμαρτηκόσιν ἢ τοῖς αὐτῷ τῆς
καθόδου αἰτίοις γεγενημένοις <χάριν ᾔδει>. [10] καὶ ἀρχὴν
μὲν οὐδεμίαν ἦρξεν ἐν τῇ ὀλιγαρχίᾳ· ἐπειδὴ δὲ τάχιστα
ἦλθον εἰς τὴν Ἀκαδήμειαν Λακεδαιμόνιοι καὶ Παυσανίας,
λαβὼν τὸν Νικηράτου καὶ ἡμᾶς παῖδας ὄντας, ἐκεῖνον μὲν
κατέθηκεν ἐπὶ τοῖς γόνασι τοῖς Παυσανίου, ἡμᾶς δὲ πα-
ραστησάμενος ἔλεγε πρὸς ἐκεῖνον καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς
παρόντας ὅσα εἴημεν πεπονθότες καὶ οἵαις τύχαις κεχρη-
μένοι, καὶ ἠξίου Παυσανίαν βοηθῆσαι καὶ διὰ τὴν φιλίαν
καὶ διὰ τὴν ξενίαν τὴν ὑπάρχουσαν, καὶ τιμωρὸν γενέσθαι
τῶν εἰς ἡμᾶς ἡμαρτηκότων. [11] ὅθεν Παυσανίας ἤρξατο εὔνους
εἶναι τῷ δήμῳ, παράδειγμα ποιούμενος πρὸς τοὺς ἄλλους
Λακεδαιμονίους τὰς ἡμετέρας συμφορὰς τῆς τῶν τριάκοντα
πονηρίας· δῆλον γὰρ ἅπασι τοῖς ἐλθοῦσι Πελοποννησίων
ἐγεγένητο, ὅτι οὐ τοὺς πονηροτάτους τῶν πολιτῶν ἀπέκ-
τεινον, ἀλλ’ οἷς μάλιστα προσῆκον καὶ διὰ γένος καὶ διὰ
πλοῦτον καὶ διὰ τὴν ἄλλην ἀρετὴν τιμᾶσθαι. [12] οὕτω δ’ ἠλεού-
μεθα καὶ πᾶσι δεινὰ ἐδοκοῦμεν πεπονθέναι, ὥστε Παυσα-
νίας τὰ μὲν παρὰ τῶν τριάκοντα ξένια οὐκ ἠθέλησε λαβεῖν,
τὰ δὲ παρ’ ἡμῶν ἐδέξατο. καίτοι δεινόν, ὦ ἄνδρες δικα-
σταί, ὑπὸ μὲν τῶν πολεμίων παῖδας ἡμᾶς ὄντας ἐλεεῖσθαι,
οἳ τῇ ὀλιγαρχίᾳ βοηθήσοντες ἦλθον, ὑπὸ δ’ ὑμῶν, ὦ ἄν-
δρες δικασταί, τοιούτους γεγενημένους τῶν ὄντων ἀπο-
στερεῖσθαι, ὧν οἱ πατέρες ὑπὲρ τῆς δημοκρατίας ἀπέθανον.

[13] Εὖ δ’ οἶδ’, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι περὶ πλείστου ἂν
ποιήσαιτο Πολίοχος τοῦτον τὸν ἀγῶνα κατορθῶσαι, ἡγού-
μενος αὑτῷ καλὴν εἶναι τὴν ἐπίδειξιν καὶ πρὸς τοὺς πο-
λίτας καὶ τοὺς ξένους, ὅτι Ἀθήνησι τοσοῦτον δύναται,
ὥσθ’ ὑμᾶς τοὺς αὐτούς, περὶ ὧν ὅρκους ὀμωμόκατε, ὑμῖν
αὐτοῖς τὰ ἐναντία ποιεῖν ψηφίζεσθαι. [14] πάντες γὰρ εἴσονται
ὅτι τότε μὲν χιλίαις δραχμαῖς ἐζημιώσατε τὸν βουλόμε-
νον τὴν ἡμετέραν γῆν δημοσίαν ποιῆσαι, νυνὶ δὲ κελεύων
δημεῦσαι νενίκηκε, καὶ περὶ τούτων δὴ ἀμφοτέρων Ἀθη-
ναῖοι, παρὰ νόμον φεύγοντος τοῦ αὐτοῦ ἀνδρός, τἀναντία
σφίσιν αὐτοῖς ἐψηφίσαντο. [15] οὐκ οὖν αἰσχρόν, εἰ ἃ μὲν Λακε-
δαιμονίοις συνέθεσθε βεβαιώσετε, ἃ δὲ αὑτοῖς ἐψηφίσασθε
οὕτω ῥᾳδίως διαλύσετε, καὶ τὰς μὲν πρὸς ἐκείνους συν-
θήκας κυρίας ποιήσετε, τὰς δὲ πρὸς αὑτοὺς ἀκύρους;
καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις Ἕλλησιν ὀργίζεσθε, εἴ τις Λακεδαιμο-
νίους ὑμῶν περὶ πλείονος ποιεῖται, ὑμεῖς δ’ αὐτοὶ φανή-
σεσθε πιστότερον πρὸς ἐκείνους ἢ πρὸς ὑμᾶς αὐτοὺς
διακείμενοι; [16] ἄξιον δὲ μάλιστ’ ἀγανακτῆσαι ὅτι οὕτως
ἤδη οἱ τὰ τῆς πόλεως πράττοντες διάκεινται, ὥστ’ οὐχ
ὅ τι ἂν τῇ πόλει βέλτιστον ᾖ, τοῦτο οἱ ῥήτορες λέγουσιν,
ἀλλ’ ἀφ’ ὧν ἂν αὐτοὶ κερδαίνειν μέλλωσι, ταῦτα ὑμεῖς
ψηφίζεσθε. [17] καὶ εἰ μὲν τῷ ὑμετέρῳ πλήθει συνέφερε τοὺς
μὲν ἔχειν τὰ αὑτῶν, τῶν δὲ ἀδίκως δεδημεῦσθαι τὴν οὐσίαν,
εἰκότως ἂν ἠμελεῖτε τῶν ὑφ’ ἡμῶν λεγομένων· νυνὶ δὲ
πάντες ἂν ὁμολογήσαιτε ὁμόνοιαν <μὲν> μέγιστον ἀγαθὸν
εἶναι πόλει, στάσιν δὲ πάντων κακῶν αἰτίαν, διαφέρεσθαι
δὲ πρὸς ἀλλήλους ἐκ τῶν τοιούτων μάλιστ’, ἐὰν οἱ μὲν τῶν
ἀλλοτρίων ἐπιθυμῶσιν, οἱ δ’ ἐκ τῶν ὄντων ἐκπίπτωσι.
[18] καὶ ταῦθ’ ὑμεῖς ἔγνωτε νεωστὶ κατελθόντες, ὀρθῶς βου-
λευόμενοι· ἔτι γὰρ ἐμέμνησθε τῶν γεγενημένων συμφορῶν,
καὶ τοῖς θεοῖς εἰς ὁμόνοιαν ηὔχεσθε καταστῆναι τὴν πόλιν
μᾶλλον ἢ ἐπὶ τιμωρίαν τῶν παρεληλυθότων τραπομένων
τὴν μὲν πόλιν στασιάσαι, τοὺς δὲ λέγοντας ταχέως πλου-
τῆσαι. [19] καίτοι πλείων συγγνώμη μνησικακεῖν νεωστὶ κα-
τεληλυθόσιν, ἔτι τῆς ὀργῆς οὔσης προσφάτου, ἢ τοσούτῳ
χρόνῳ ὕστερον ἐπὶ τιμωρίαν τῶν παρεληλυθότων τραπέ-
σθαι, ὑπὸ τοιούτων πεισθέντας οἳ ἐν ἄστει μείναντες ταύ-
την ὑμῖν οἴονται διδόναι πίστιν τῆς αὑτῶν εὐνοίας, ἑτέρους
κακοὺς ποιοῦντες, ἀλλ’ οὐ σφᾶς αὐτοὺς χρηστοὺς παρέχον-
τες, καὶ νυνὶ τῶν τῆς πόλεως εὐτυχιῶν ἀπολαύοντες, ἀλλ’
οὐ πρότερον τῶν ὑμετέρων κινδύνων μετέχοντες.

[20] Καὶ εἰ μὲν ἑωρᾶτε, ὦ ἄνδρες δικασταί, σῳζόμενα τῇ
πόλει τὰ ὑπὸ τούτων δημευόμενα, συγγνώμην ἂν εἴχο-
μεν· νῦν δ’ ἐπίστασθε ὅτι τὰ μὲν αὐτῶν ὑπὸ τούτων ἀφα-
νίζεται, τὰ δὲ πολλοῦ ἄξια ὄντα ὀλίγου πιπράσκεται. ἐὰν
δ’ ἐμοὶ πείθησθε, οὐκ ἐλάττω ἀπ’ αὐτῶν ὑμεῖς ὠφεληθή-
σεσθε ἢ ἡμεῖς οἱ κεκτημένοι, [21] ἐπεὶ καὶ νυνὶ Διόμνηστος
καὶ ἐγὼ καὶ ὁ ἀδελφὸς ἐκ μιᾶς οἰκίας τρεῖς ὄντες τριηραρ-
χοῦμεν, καὶ ὅταν ἡ πόλις δέηται χρημάτων, ἀπὸ τούτων
ὑμῖν εἰσφέρομεν. ὡς οὖν ἡμῶν ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρωμένων,
καὶ τῶν προγόνων τῶν ἡμετέρων τοιούτων γεγενημένων,
φείδεσθε ἡμῶν. [22] οὐδὲν γὰρ ἂν ἡμᾶς κωλύοι, ὦ ἄνδρες δικα-
σταί, ἀθλιωτάτους εἶναι, ἐπὶ μὲν τῶν τριάκοντα ὀρφανοὺς
καταλειφθέντας, ἐν δὲ τῇ δημοκρατίᾳ τῶν ὄντων ἐστερη-
μένους, οἷς ἡ τύχη παρέδωκεν ὥστ’ ἔτι ἡμᾶς παῖδας ὄντας
ἐπὶ τὴν Παυσανίου σκηνὴν ἐλθόντας βοηθῆσαι τῷ πλήθει.
καὶ τοιούτων ἡμῖν ὑπαρχόντων εἰς τίνας ἂν ἐβουλήθημεν
δικαστὰς καταφυγεῖν; [23] οὐκ εἰς τοὺς οὕτω πολιτευομένους,
ὑπὲρ ἧς πολιτείας καὶ ὁ πατὴρ καὶ οἱ προσήκοντες ἡμῖν
ἀπέθανον; νῦν τοίνυν ταύτην ἀνθ’ ἁπάντων ἀπαιτοῦμεν
ὑμᾶς τὴν χάριν, μὴ περιιδεῖν ἡμᾶς ἀπόρως διατεθέντας
μηδ’ ἐνδεεῖς τῶν ἐπιτηδείων γενομένους, μηδὲ τὴν τῶν
προγόνων εὐδαιμονίαν καταλῦσαι, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον
παράδειγμα ποιῆσαι τοῖς βουλομένοις τὴν πόλιν εὖ ποιεῖν,
οἵων ὑμῶν ἐν τοῖς κινδύνοις τεύξονται.

[24] Οὐκ ἔχω, ὦ ἄνδρες δικασταί, οὕστινας δεησομένους
ὑπὲρ ἡμῶν ἀναβιβάσομαι· τῶν γὰρ προσηκόντων οἱ μὲν
ἄνδρας ἀγαθοὺς αὑτοὺς παρασχόντες καὶ μεγάλην τὴν
πόλιν ποιοῦντες ἐν τῷ πολέμῳ τεθνᾶσιν, οἱ δ’ ὑπὲρ τῆς
δημοκρατίας καὶ τῆς ὑμετέρας ἐλευθερίας ὑπὸ τῶν τριά-
κοντα κώνειον πιόντες, [25] ὥστε τῆς ἐρημίας τῆς ἡμετέρας
αἴτιαι γεγόνασιν αἵ τε τῶν προσηκόντων ἀρεταὶ καὶ αἱ
τῆς πόλεως συμφοραί. ὧν ἄξιον ὑμᾶς ἐνθυμηθέντας προ-
θύμως ἡμῖν βοηθῆσαι, ἡγησαμένους τούτους ἂν ἐν δημο-
κρατίᾳ δικαίως εὖ πάσχειν ὑφ’ ὑμῶν, οἵπερ ἐν ὀλιγαρχίᾳ
τῶν συμφορῶν μετέσχον τὸ μέρος. [26] ἀξιῶ δὲ καὶ τούτους
τοὺς συνδίκους εὔνους ἡμῖν εἶναι, ἐκείνου τοῦ χρόνου
μνησθέντας, ὅτ’ ἐκ τῆς πατρίδος ἐκπεπτωκότες καὶ τὰς
οὐσίας ἀπολωλεκότες ἄνδρας ἀρίστους ἐνομίζετ’ εἶναι τοὺς
ὑπὲρ ὑμῶν ἀποθνῄσκοντας, καὶ τοῖς θεοῖς ηὔχεσθε δυνη-
θῆναι χάριν τοῖς ἐξ ἐκείνων ἀποδοῦναι. [27] ἡμεῖς τοίνυν, ὑεῖς
ὄντες καὶ συγγενεῖς τῶν ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας προκεκινδυ-
νευκότων, ἀπαιτοῦμεν ὑμᾶς νυνὶ ταύτην τὴν χάριν, καὶ
ἀξιοῦμεν μὴ ἀδίκως ἡμᾶς ἀπολέσαι, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον
βοηθεῖν τοῖς τῶν αὐτῶν μετασχοῦσι συμφορῶν. ἐγὼ μὲν
οὖν καὶ δέομαι καὶ ἀντιβολῶ καὶ ἱκετεύω, καὶ τούτων
παρ’ ὑμῶν τυγχάνειν ἀξιῶ· οὐ γὰρ περὶ μικρῶν κινδυνεύ-
ομεν, ἀλλὰ περὶ τῶν ὄντων ἁπάντων.

***
Ενθυμηθήτε λοιπόν, κύριοι δικασταί, ποίοι είμεθα ως πολίται ημείς και ποίοι είναι οι συγγενείς ημών που αδικούμενοι σας παρακαλούμεν να μας ευσπλαγχνισθήτε και να μας αποδώσετε το δίκαιον· διότι δεν αγωνιζόμεθα μόνον περί της περιουσίας μας, αλλά και περί των πολιτικών μας δικαιωμάτων, εάν δηλαδή πρέπει να απολαύωμεν ημείς των πολιτικών μας δικαιωμάτων υπό δημοκρατικόν καθεστώς. Πρώτον μεν λοιπόν ενθυμηθήτε τον θείον μας Νικίαν. Εκείνος δηλαδή οσάκις μεν με την θέλησίν του έπραξε κάτι υπέρ του λαού σας, πάντοτε θα φανή ότι εις μεν την πόλιν έγινεν αίτιος πολλών και καλών, εις δε τους εχθρούς πολλών και μεγάλων κακών· όσα δε ουχί με την θέλησίν του, αλλ' άκων ηναγκάσθη να πράξη, των μεν κακών κατά μέγιστον μέρος αυτός μετέσχε, την δε αιτίαν της συμφοράς δικαίως θα είχον οι πείσαντες υμάς. Διότι την αφοσίωσίν του προς σας και τας αρετάς του ως πολίτης επέδειξε κατά τας ιδικάς σας ευτυχίας και κατά τας δυστυχίας των εχθρών· διότι ως στρατηγός πολλάς μεν πόλεις εκυρίευσε, πολλά δε και λαμπρά τρόπαια έστησε κατά των εχθρών, των οποίων η εξιστόρησις θα ήτο μακρά. Ο Ευκράτης δε, ο οποίος ήτο αδελφός μεν εκείνου, πατήρ δε ιδικός μου, μετά την τελευταίαν ναυμαχίαν έκαμε φανεράν την εύνοιάν του προς το δημοκρατικόν σας πολίτευμα· διότι, ότε είχετε νικηθή κατά την ναυμαχίαν και εξελέγη από σας στρατηγός και παρεκινείτο υπό των εχθρών της δημοκρατίας να μετάσχη της ολιγαρχίας δεν ηθέλησε να πεισθή εις αυτούς· ευρίσκετο εν τούτοις εις τοιαύτην περίστασιν κατά την οποίαν το πλείστον των ανθρώπων και μεταβάλλονται προσαρμοζόμενοι εις τας παρούσας περιστάσεις και υποχωρούν εις την τύχην· η δημοκρατία εταλαντεύετο, δεν απεκλείετο ούτος της διακυβερνήσεως της πόλεως, ούτε υπήρχεν ατομική αυτού έχθρα προς τους μέλλοντας να διοικήσουν την πόλιν· εν τούτοις, καίτοι ήτο εις την εξουσίαν του και να μετάσχη της αρχής των τριάκοντα και να αποκτήση μεγάλην δύναμιν, επροτίμησεν μάλλον φροντίζων διά την σωτηρίαν σας να χαθή παρά να ζήση και να ιδή τα τείχη κρημνιζόμενα και τα πλοία παραδιδόμενα εις τους εχθρούς και τον λαόν σας υποδουλωμένον. Ολίγον χρόνον μετά ταύτα ο Νικήρατος, ο εξάδελφός μου και υιός του Νικίου, αφωσιωμένος εις το δημοκρατικόν πολίτευμα, συνελήφθη υπό των τριάκοντα και εφονεύθη, καίτοι ούτε ένεκα της καταγωγής του, ούτε ένεκα της περιουσίας του, ούτε ένεκα της ηλικίας του εφαίνετο ότι ήτο ανάξιος να μετάσχη της διοικήσεως της πόλεως· αλλά τοιαύτη ενομίζετο η αφοσίωσίς του προς το δημοκρατικόν πολίτευμα και εξ αιτίας των προγόνων του και αυτού του ιδίου, ώστε ποτέ δεν θα εγίνετο οπαδός άλλου πολιτικού καθεστώτος. Εγνώριζον καλώς οι τριάκοντα ότι αυτός και οι συγγενείς του είχον λάβει πολλάς τιμάς εκ μέρους της πόλεως και εις πολλά μεν μέρη είχον κινδυνεύσει διά σας, μεγάλας δε εισφοράς είχον εισφέρει και εκτελέσει λαμπράς λειτουργίας και ποτέ δεν είχον αποφύγει κανένα από τα άλλα βάρη, που τους είχεν αναθέσει η πόλις, αλλά προθύμως είχον εκτελέσει τας υποχρεώσεις των. Και όμως ποίοι θα ήσαν δυστυχέστεροι από ημάς, εάν επί μεν της ολιγαρχίας κατεδικαζόμεθα εις θάνατον ως αφωσιωμένοι εις την δημοκρατίαν, υπό δε το δημοκρατικόν καθεστώς ηθέλομεν στερηθή της περιουσίας μας υπό το πρόσχημα της έχθρας προς τον λαόν;

Και ο Διόγνητος, κύριοι δικασταί, διαβληθείς υπό των συκοφαντών το 'σκασε και έφυγε· απετέλει δε μέλος του μικρού αριθμού των εξορίστων, οι οποίοι δεν εξεστράτευσαν κατά της πατρίδος των, ούτε κατέφυγον εις την Δεκέλειαν· κανενός δε κακού αίτιος, ούτε εξόριστος ούτε επανελθών, δεν έγινεν εις τον λαόν σας, αλλ' εις τοιούτον είδος πατριωτισμού έφθασεν ώστε μάλλον ωργίζετο εναντίον εκείνων που διέπραξαν αμαρτήματα προς σας από όσην ευγνωμοσύνην εχρεώστει εις εκείνους που έγιναν αιτία να επανέλθη εις την πατρίδα. Και αξίωμα μεν δεν έλαβε κανέν εις το ολιγαρχικόν καθεστώς· μόλις δε εγκατεστάθησαν εις την Ακαδημείαν οι Λακεδαιμόνιοι και ο Παυσανίας λαβών μεθ' εαυτού τον υιόν του Νικηράτου και ημάς που είμεθα ακόμη παιδιά, εκείνον μεν έρριψεν εις τα γόνατα του Παυσανίου, ημάς δε αφού ετοποθέτησε πλησίον του, έλεγε προς εκείνον και τους άλλους παρόντας όλα όσα είχομεν πάθει και πόσαι συμφοραί μας είχον καταλάβει και παρεκάλει τον Παυσανίαν να μας βοηθήση και χάριν της φιλίας και της ξενίας που μας ήνωνε και να τιμωρήση εκείνους που μας είχον αδικήσει. Ένεκα τούτου ο Παυσανίας ήρχισε να διάκειται ευνοϊκώς προς τον λαόν, χρησιμοποιών ως παράδειγμα προς τους άλλους Λακεδαιμονίους τας εκ της τυραννίας των τριάκοντα συμφοράς μας· διότι έγινε φανερόν εις όλους τους Λακεδαιμονίους που ήλθον εκεί, ότι (οι τριάκοντα) δεν εφόνευον τους περισσότερον εγκληματίας εκ των πολιτών, αλλ' εκείνους που έπρεπε κατ' εξοχήν να τιμώνται και διά την καταγωγήν των και διά τον πλούτον των και διά την άλλην αξίαν των.

Αι δυστυχίαι μας επροκάλεσαν τόσην ευσπλαγχνίαν και τοιαύτην οργήν, ώστε ο Παυσανίας ηρνήθη να δεχθή τα δώρα της ξενίας των τριάκοντα και εδέχθη τα ιδικά μας. Και όμως είναι εκπληκτικόν, κύριοι δικασταί, ημάς μεν που ήμεθα ακόμη παιδιά να μας ευσπλαγνισθούν οι εχθροί που ήλθον να υποστηρίξουν την ολιγαρχίαν, από σας δε, κύριοι δικασταί, ημείς, των οποίων οι πατέρες απέθανον υπέρ της δημοκρατίας, να στερηθώμεν της περιουσίας μας.

Καλώς δε γνωρίζω, κύριοι δικασταί, ότι ο Πολίοχος θα απέδιδε μεγάλην σημασίαν εις το να νικήση εις τον δικαστικόν τούτον αγώνα, διότι νομίζει ότι θα ήτο καλή διά τον εαυτόν του επίδειξις και προς τους πολίτας και τους ξένους, ότι έχει τόσην μεγάλην δύναμιν εις τας Αθήνας, ώστε να σας κάμη να αποφασίσετε διά της ψήφου σας τα εναντία προς τους εαυτούς σας και τους όρκους σας. Διότι όλοι θα μάθουν, ότι τότε μεν κατεδικάσατε αυτόν εις πρόστιμον χιλίων δραχμών, επειδή προέτεινε να δημευθούν τα κτήματά μας, και ότι σήμερον επέτυχε την δήμευσιν την οποίαν ζητεί, και εις τας δύο δε ταύτας περιπτώσεις, εις τας οποίας ο ίδιος άνθρωπος κατηγορήθη διά παράνομον υποβολήν προτάσεως, οι Αθηναίοι εξέδωκαν αντιφατικάς αποφάσεις. Δεν είναι προσβλητικόν εάν τας μεν συμφωνίας που εκάμετε με τους Λακεδαιμονίους επικυρώσετε, όσα δε εψηφίσατε διά τους εαυτούς σας τόσον ευκόλως παραβήτε, και τας μεν συμφωνίας που εκάμετε με τους εχθρούς θεωρήσετε εγκύρους, τας δε αναμεταξύ σας ακύρους, και εναντίον των άλλων μεν Ελλήνων οργίζεσθε, αν κανείς από σας περιποιείται πολύ τους Λακεδαιμονίους, σεις δε οι ίδιοι θα φανήτε ότι φροντίζετε πολύ περισσότερον διά τας υποχρεώσεις, προς εκείνους παρά διά τας υποχρεώσεις αναμεταξύ σας; Προ πάντων δε πρέπει να αγανακτήση κανείς, διότι οι διευθύνοντες τας υποθέσεις της πόλεως έχουν τοιαύτας διαθέσεις ώστε οι ρήτορες δεν προτείνουν ό,τι είναι συμφέρον εις την πόλιν, αλλά σεις αποφασίζετε εκείνα από τα οποία αυτοί πρόκειται να έχουν ωφέλειαν.

Και αν μεν συνέφερεν εις την δημοκρατίαν οι μεν να έχουν την περιουσίαν των, άλλων δε αδίκως να δημευθή η περιουσία, ευλόγως δεν θα εδίδετε σημασίαν εις τους λόγους μας· αλλά όλοι τώρα ηθέλετε ομολογήσει, ότι το μεγαλύτερον αγαθόν διά μίαν πόλιν είναι η ομόνοια, και η διχόνοια είναι η αιτία όλων των κακών, και ότι αύτη προέρχεται εκ τούτου ότι οι μεν επιθυμούν εκείνα που δεν τους ανήκουν και οι άλλοι στερούνται της περιουσίας των. Και την γνώμην ταύτην σεις εσχηματίσατε προ ολίγου επανελθόντες εις την πατρίδα, ορθώς σκεπτόμενοι· διότι είχετε προσφάτους εις την μνήμην σας τας συμφοράς που επάθετε και ηύχεσθε εις τους θεούς να αποκαταστήσουν την ομόνοιαν μεταξύ των πολιτών παρά αφού τραπήτε εις την τιμωρίαν των δρασάντων κατά το παρελθόν να φέρετε την πόλιν εις αναστάτωσιν και οι ρήτορες ταχέως να πλουτήσουν. Και όμως θα ήσθε άξιοι μεγαλυτέρας συγγνώμης να μνησικακήτε τότε προ ολίγου επανελθόντες εις την πατρίδα παρά έπειτα από τόσον χρόνον να ασχοληθήτε με την τιμωρίαν των δρασάντων κατά το παρελθόν, πεισθέντες υπό των τοιούτων, οι οποίοι παραμείναντες εις την πόλιν ταύτην νομίζουν ότι ταύτην θα παράσχουν απόδειξιν της ευνοίας των προς σας, εάν δηλαδή κακοποιούν τους άλλους αντί να δεικνύουν τους εαυτούς των καλούς πολίτας και οι οποίοι τώρα επωφελούνται της ευτυχίας της πόλεως χωρίς προηγουμένως να μετάσχουν των κινδύνων σας.

Και εάν μεν εβλέπετε, κύριοι δικασταί, σωζόμενα προς το συμφέρον της πόλεως τα υπό τούτων δημευόμενα, δεν θα ωργιζώμεθα· τώρα δε γνωρίζετε καλώς ότι άλλα μεν εκ των δημευομένων εξαφανίζονται υπό τούτων, άλλα δε μεγάλης αξίας πωλούνται εις μικράν τιμήν. Εάν δε πεισθήτε εις εμέ, δεν θα ωφεληθήτε από αυτά ολιγώτερον από ότι ωφελούμεθα ημείς που τα έχομεν. Διότι και τώρα ο Διόμνηστος και εγώ και ο αδελφός μου αποτελούντες μίαν οικογένειαν γινόμεθα τριήραρχοι και όταν η πόλις έχη ανάγκην χρημάτων, συνεισφέρομεν εις την πόλιν από την κοινήν περιουσίαν μας. Επειδή λοιπόν ημείς έχομεν τας διαθέσεις ταύτας και οι πρόγονοί μας εδείχθησαν τοιούτοι, παρακαλούμεν να μας λυπηθήτε. Διότι, αν δημεύσετε την περιουσίαν μας, τίποτε δεν εμποδίζει, ώστε να είμεθα δυστυχέστατοι, αφού επί μεν των τριάκοντα τυράννων εμείναμεν ορφανοί, επί δε της δημοκρατίας θα έχωμεν στερηθή της περιουσίας μας ημείς, εις τους οποίους η τύχη επεφύλαξεν, ενώ είμεθα ακόμη παιδιά, να μεταβώμεν εις την σκηνήν του Παυσανίου διά να βοηθήσωμεν τον λαόν. Και ενώ ημείς εδείχθημεν τοιούτοι, προς ποίους δικαστάς θα ηθέλομεν να καταφύγωμεν (αν μας εδίδετο το δικαίωμα της εκλογής); Ουχί εις εκείνους που ζουν ως πολίται εις την πολιτείαν, υπέρ της οποίας ο πατήρ και οι συγγενείς μας απέθανον; Τώρα λοιπόν αυτήν την χάριν ζητούμεν από σας αντί πάσης ευγνωμοσύνης, να μη μας αφήσετε να βυθισθώμεν εις την δυστυχίαν και να στερηθώμεν των αναγκαίων διά την ζωήν μας, ούτε να καταλύσετε την ευδαιμονίαν των προγόνων, αλλά πολύ μάλλον να δώσετε παράδειγμα εις τους θέλοντας να ωφελούν την πόλιν ποίους θα σας εύρουν κατά τους δικαστικούς αγώνας.

Δεν έχω, κύριοι δικασταί, ποίους να παρουσιάσω εδώ εις το βήμα διά να σας παρακαλέσουν υπέρ ημών· διότι εκ μεν των συγγενών άλλοι μεν αναδειχθέντες γενναίοι άνδρες και μεγάλην ποιήσαντες την πόλιν απέθανον εις τον πόλεμον, άλλοι δε προς υπεράσπισην της δημοκρατίας και της ελευθερίας σας έπιον το κώνειον κατά διαταγήν των τριάκοντα. Ώστε, αν τώρα είμεθα χωρίς υποστήριξιν, αιτία τούτου είναι αι αρεταί των συγγενών και αι συμφοραί της πόλεως. Ταύτα σεις έχοντες υπ' όψιν είναι δίκαιον προθύμως να μας βοηθήσετε, νομίζοντες ότι ούτοι δικαίως εν τη δημοκρατία ευεργετούνται από σας όσοι εν τη ολιγαρχία εβάσταξαν το αναλογούν εις αυτούς μέρος των συμφορών. Παρακαλώ δε και σας εδώ τους συνδίκους να δείξετε την εύνοιάν σας προς ημάς, αφού ενθυμηθήτε τον χρόνον εκείνον, ότε εκδιωχθέντες εκ της πατρίδος εχάσατε την περιουσίαν σας και ενομίζετε οτι ήσαν άριστοι άνδρες εκείνοι που απέθνησκον διά σας και ηύχεσθε εις τους θεούς να δυνηθήτε να δείξετε την ευγνωμοσύνην σας εις τους απογόνους εκείνων. Ημείς λοιπόν που είμεθα υιοί και συγγενείς εκείνων που έχουν κινδυνεύσει υπέρ της πατρίδος, ζητούμεν από σας τώρα αυτήν την χάριν και σας παρακαλούμεν να μη μας καταστρέψετε αδίκως, αλλά πολύ μάλλον να βοηθήσετε εκείνους, οι οποίοι μετέσχον των συμφορών σας. Εγώ λοιπόν ζητώ και σας παρακαλώ και ικετεύω να εύρω το δίκαιον εκ μέρους σας· διότι εις την δίκην ταύτην δεν κινδυνεύομεν διά μικρά, αλλά δι' όλην μας την περιουσίαν.