ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡρακλεῖδαι (236-287)

ΔΗ. τρισσαί μ᾽ ἀναγκάζουσι συννοίας ὁδοί,
Ἰόλαε, τοὺς σοὺς μὴ παρώσασθαι λόγους·
τὸ μὲν μέγιστον Ζεὺς ἐφ᾽ οὗ σὺ βώμιος
θακεῖς νεοσσῶν τήνδ᾽ ἔχων πανήγυριν,
240 τὸ συγγενές τε καὶ τὸ προυφείλειν καλῶς
πράσσειν παρ᾽ ἡμῶν τούσδε πατρώιαν χάριν,
τό τ᾽ αἰσχρόν, οὗπερ δεῖ μάλιστα φροντίσαι·
εἰ γὰρ παρήσω τόνδε συλᾶσθαι βίαι
ξένου πρὸς ἀνδρὸς βωμόν, οὐκ ἐλευθέραν
245 οἰκεῖν δοκήσω γαῖαν, Ἀργείων δ᾽ ὄκνωι
ἱκέτας προδοῦναι· καὶ τάδ᾽ ἀγχόνης πέλας.
ἀλλ᾽ ὤφελες μὲν εὐτυχέστερος μολεῖν,
ὅμως δὲ καὶ νῦν μὴ τρέσηις ὅπως σέ τις
σὺν παισὶ βωμοῦ τοῦδ᾽ ἀποσπάσει βίαι.
250 σὺ δ᾽ Ἄργος ἐλθὼν ταῦτά τ᾽ Εὐρυσθεῖ φράσον
πρὸς τοῖσδέ τ᾽, εἴ τι τοισίδ᾽ ἐγκαλεῖ ξένοις,
δίκης κυρήσειν· τούσδε δ᾽ οὐκ ἄξεις ποτέ.
ΚΟ. οὐκ ἢν δίκαιον ἦι τι καὶ νικῶ λόγωι;
ΔΗ. καὶ πῶς δίκαιον τὸν ἱκέτην ἄγειν βίαι;
255 ΚΟ. οὔκουν ἐμοὶ τόδ᾽ αἰσχρὸν ἀλλ᾽ οὐ σοὶ βλάβος;
ΔΗ. ἐμοί γ᾽, ἐάν σοι τούσδ᾽ ἐφέλκεσθαι μεθῶ.
ΚΟ. σὺ δ᾽ ἐξόριζε κἆιτ᾽ ἐκεῖθεν ἄξομεν.
ΔΗ. σκαιὸς πέφυκας τοῦ θεοῦ πλείω φρονῶν.
ΚΟ. δεῦρ᾽, ὡς ἔοικε, τοῖς κακοῖσι φευκτέον.
260 ΔΗ. ἅπασι κοινὸν ῥῦμα δαιμόνων ἕδρα.
ΚΟ. ταῦτ᾽ οὐ δοκήσει τοῖς Μυκηναίοις ἴσως.
ΔΗ. οὔκουν ἐγὼ τῶν ἐνθάδ᾽ εἰμὶ κύριος;
ΚΟ. βλάπτων ‹γ᾽› ἐκείνους μηδέν, ἢν σὺ σωφρονῆις.
ΔΗ. βλάπτεσθ᾽, ἐμοῦ γε μὴ μιαίνοντος θεούς.
265 ΚΟ. οὐ βούλομαί σε πόλεμον Ἀργείοις ἔχειν.
ΔΗ. κἀγὼ τοιοῦτος· τῶνδε δ᾽ οὐ μεθήσομαι.
ΚΟ. ἄξω γε μέντοι τοὺς ἐμοὺς ἐγὼ λαβών.
ΔΗ. οὐκ ἆρ᾽ ἐς Ἄργος ῥαιδίως ἄπει πάλιν.
ΚΟ. πειρώμενος δὴ τοῦτό γ᾽ αὐτίκ᾽ εἴσομαι.
270 ΔΗ. κλαίων ἄρ᾽ ἅψηι τῶνδε κοὐκ ἐς ἀμβολάς.
ΚΟ. μὴ πρὸς θεῶν κήρυκα τολμήσηις θενεῖν.
ΔΗ. εἰ μή γ᾽ ὁ κῆρυξ σωφρονεῖν μαθήσεται.
ΧΟ. ἄπελθε· καὶ σὺ τοῦδε μὴ θίγηις, ἄναξ.
ΚΟ. στείχω· μιᾶς γὰρ χειρὸς ἀσθενὴς μάχη.
275 ἥξω δὲ πολλὴν Ἄρεος Ἀργείου λαβὼν
πάγχαλκον αἰχμὴν δεῦρο. μυρίοι δέ με
μένουσιν ἀσπιστῆρες Εὐρυσθεύς τ᾽ ἄναξ
αὐτὸς στρατηγῶν· Ἀλκάθου δ᾽ ἐπ᾽ ἐσχάτοις
καραδοκῶν τἀνθένδε τέρμασιν μένει.
280 λαμπρὸς δ᾽ ἀκούσας σὴν ὕβριν φανήσεται
σοὶ καὶ πολίταις γῆι τε τῆιδε καὶ φυτοῖς·
μάτην γὰρ ἥβην ὧδέ γ᾽ ἂν κεκτήιμεθα
πολλὴν ἐν Ἄργει, μή σε τιμωρούμενοι.
ΔΗ. φθείρου· τὸ σὸν γὰρ Ἄργος οὐ δέδοικ᾽ ἐγώ.
285 ἐνθένδε δ᾽ οὐκ ἔμελλες αἰσχύνας ἐμὲ
ἄξειν βίαι τούσδ᾽· οὐ γὰρ Ἀργείων πόλιν
ὑπήκοον τήνδ᾽ ἀλλ᾽ ἐλευθέραν ἔχω.

***
ΔΗΜ. Της συφοράς σου τρεις αιτίες μ᾽ αναγκάζουν
τα λόγια σου ναν τα δεχτώ, ω Ιόλαε· πρώτη
ο Ζευς, που στον βωμό του μένεις καθισμένος
με των παιδόπουλων τη συντροφιάν ετούτη·
240 μετά η συγγένεια και το χρέος οπού τους έχω,
τη χάρη του πατέρα των να τους πληρώσω·
κι η ντροπή τρίτη, που πολύ τη λογαριάζω·
γιατί, αν αφήσω τον βωμόν από έναν ξένο
να συληθεί, θα δείξω πως δεν βασιλεύω
σε χώρα λεύτερη κι ότι από φόβο μόνο
στους Αργίτες πρόδωκα τους ικέτες μου· όλα
τούτα κρεμάλα αξίζουν· άμποτες να ερχόσουν
πιο ευτυχισμένος· μα και τώρα μην τρομάξεις,
ότι με βία απ᾽ τον βωμό θέλει σάς πάρουν!
250 Και συ στ᾽ Άργος πηγαίνοντας, του Ευρυσθέα πε τα
κι ότι θα βρει το δίκιο του, αν οι ξένοι ετούτοι
του φταίξανε· μα όμως ποτές δεν θαν τους πάρεις!
ΚΟΠ. Ούτε κι αν έχω δίκιο και σου τ᾽ αποδείχνω;
ΔΗΜ. Πώς δίκιο είναι με βία να πάρεις τον ικέτη;
ΚΟΠ. Κι αν είν᾽ ντροπή δική μου, μα εσένα τί σε βλάβει;
ΔΗΜ. Και πολύ μάλιστα, αν αφήσω ναν τους πάρεις!
ΚΟΠ. Λοιπόν εξόρισέ τους και τότε τους παίρνω.
ΔΗΜ. Είσαι θρασύς, αν τους θεούς πας ν᾽ απατήσεις!
ΚΟΠ. Οι πονηροί πρέπει να διώχνονται απ᾽ εδώθες.
260 ΔΗΜ. Για όλους είναι καταφυγή των θεών ο τόπος.
ΚΟΠ. Αυτά ίσως δεν θα τα δεχτούν οι Μυκηναίοι!
ΔΗΜ. Μα δεν ορίζω εγώ τη χώρα μου μονάχος;
ΚΟΠ. Μα μην τους βλάβεις εκεινούς, αν έχεις γνώση.
ΔΗΜ. Ας βλάβονται, τους θεούς μόνο ας μην προσβάλλω.
ΚΟΠ. Δεν θέλω να ᾽χεις πόλεμο με τους Αργίτες.
ΔΗΜ. Το ίδιο κι εγώ· μα αυτούς δεν θαν τους παρατήσω.
ΚΟΠ. Μα είναι δικοί μου και γι᾽ αυτό θεναν τους πάρω.
ΔΗΜ. Μα πίσω στο Άργος εύκολα δεν θα γυρίσεις!
ΚΟΠ. Ε, δοκιμάζοντας θεναν το μάθω αμέσως.
270 ΔΗΜ. Χωρίς αργοπορία θα κλάψεις, αν τους ᾽γγίσεις.
ΚΟΠ. Μην τολμήσεις κήρυκα —ω θεοί!— να χτυπήσεις!
ΔΗΜ. Βέβαια, αν δεν μάθει ο κήρυκας να φρονιμεύει!
ΧΟΡ. Φεύγα· και συ μην τον πειράξεις, βασιλιά μου!
ΚΟΠ. Πάω! μάχη μόνος μου να κάμω αδύνατο είναι!
Μα θα ξανάρθω πίσω, παίρνοντας μεγάλη
δύναμη ολόχαλκη Αργιτών. Εκεί χιλιάδες
πολεμιστάδες με προσμένουν κι ο Ευρυσθέας
ο βασιλιάς τούς οδηγεί· και περιμένει
στα σύνορα του Αλικάθου τί θεναν του φέρω.
280 Και θα φανεί, την προσβολή σου ακούοντας, άγριος
σε σένα, στους πολίτες σου, στη γη, στα δέντρα.
Μάταια θενά ᾽χαμεν αλλιώς τόσηνε νιότη,
άφθονη στο Άργος, αν δεν θα σ᾽ εκδικηθούμε!
ΔΗΜ. Γκρεμίσου! γιατί το Άργος σου εγώ δεν το τρέμω.
Αλλ᾽ απ᾽ εδώ δεν έπρεπε, ντροπιάζοντάς με,
ναν τους επάρεις· γιατί εγώ λεύτερην πόλη
κατέχω κι όχι υπάκουη των Αργιτώνε.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η ανατολίζουσα περίοδος και η αρχή της μνημειακής τέχνης στην Ελλάδα

2.3.3. Άλλα κεραμικά εργαστήρια του 7ου αιώνα π.Χ.

Στη διάρκεια της ανατολίζουσας περιόδου και άλλα κεραμικά εργαστήρια στην Ελλάδα ανέπτυξαν αξιόλογη παραγωγή. Ανάμεσα σε αυτά ιδιαίτερη θέση έχουν τα εργαστήρια των πόλεων της δυτικής Μικράς Ασίας και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, όσο και αν δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσουμε την παραγωγή του καθενός. Συνήθως τα αγγεία αυτά διακοσμούνται με ζώνες άγριων ζώων (όπως οι αίγαγροι) και μυθικών όντων (όπως οι σφίγγες). Σπάνιες είναι οι μυθολογικές παραστάσεις, όπως η μονομαχία του Έκτορα και του Μενελάου σε ένα πινάκιο του τέλους του 7ου αιώνα.

 

Η δωρική διάλεκτος και το αργίτικο αλφάβητο των επιγραφών δηλώνουν πιθανότατα ότι το εργαστήριο βρισκόταν σε κάποιο από τα δωρικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου (την Κάλυμνο, την Κω ή τη Ρόδο). Σημαντικά είναι επίσης τα εργαστήρια των Κυκλάδων, ιδιαίτερα της Πάρου, που παράγει μεγάλα αγγεία, όπως είναι οι πίθοι με δύο λαβές που τους ονομάζουμε πιθαμφορείς. Στην κοιλιά ενός τέτοιου παριανού πιθαμφορέα εικονίζεται ένα θέμα σχετικό με τη θρησκευτική παράδοση των Κυκλάδων, η επιστροφή του Απόλλωνα στη Δήλο από τη χώρα των Υπερβορείων μαζί με τις Υπερβόρειες παρθένους, που οι νησιώτες τη γιόρταζαν στην αρχή της άνοιξης. Τον θεό τον υποδέχεται η αδελφή του η Άρτεμη, που κρατάει από τα κέρατα το ιερό της ζώο, το ελάφι. Αξιόλογα αγγεία παράγονται επίσης στο Άργος, στη Λακωνία, στη Βοιωτία, στην Εύβοια, αλλά και στη Μεγάλη Ελλάδα.

Tι είναι αυτό που μας σπρώχνει ν’ αλλάξουμε;

Είναι γνωστό ότι αλλάζουμε όταν μας συμβαίνουν κομβικά πράγματα στη ζωή μας, ίσως και κάπως άβολα ή δυσάρεστα ως προς το αντίκτυπό τους κι όχι όταν βαίνουν όλα καλώς. Επιπλέον, μια άσχημη εμπειρία της ζωής μας μένει χαραγμένη στη μνήμη για καιρό σε αντίθεση με τις όμορφες ή ουδέτερες στιγμές που πιο εύκολα ξεθωριάζουν. Δεν είναι ότι είμαστε αχάριστοι και δεν εκτιμάμε ή κρατάμε τα όμορφα της ζωής. Το θέμα είναι πολύ πιο περίπλοκο. 

Φαντάσου να περπατάς για να πας στη δουλεία σου. Μια μέρα βλέπεις ένα ανθισμένο δέντρο, το κοιτάς και το θαυμάζεις, όμως μέχρι την επόμενη μέρα το ξεχνάς κι έτσι κάθε φορά που περνάς από εκεί ούτε που το προσέχεις. Μια μέρα όμως πέφτεις και χτυπάς κάτω από εκείνο το δέντρο. Από τότε, όποτε περνάς από εκεί θυμάσαι ότι σ’ εκείνο το σημείο έπεσες και προσέχεις να μην ξανά χτυπήσεις, ενώ δε θυμάσαι την ομορφιά του δέντρου. Γιατί; Γιατί ο άνθρωπος έμαθε από την αρχαιότητα να έχει δυνατό το αίσθημα της επιβίωσης. Έτσι, όποτε βρεθεί μπροστά σε κάποιο κίνδυνο ή κάτι στενάχωρο κινητοποιείται προσπαθώντας έστω κι υποσυνείδητα να προστατευτεί.

Τα αρνητικά συναισθήματα μας αλλάζουν. Οι τύψεις, οι ενοχές, ο φόβος, η στεναχώρια και η ντροπή, μπορούν να μας κάνουν να κλονιστούμε. Βλέποντας το πιο πάνω παράδειγμα, κάθε φορά που περνάμε κάτω από το δέντρο, δεν το πλησιάζουμε από φόβο μη χτυπήσουμε πάλι. Επίσης, τα αρνητικά συναισθήματα είναι ικανά να είναι απολύτως χρήσιμα για την εξέλιξή μας, αφού μπορούν να αυξήσουν το αίσθημα αυτογνωσίας που έχουμε, προσπαθώντας να αλλάξουμε συμπεριφορές μας και θέσφατα που μας έφεραν σε δύσκολες καταστάσεις. Για παράδειγμα, γινόμαστε πιο μελετηροί εάν φοβόμαστε μη κοπούμε πάλι σε μάθημα, είμαστε πιο ειλικρινείς στις σχέσεις μας για να μην πληγώνουμε ούτε να μας πληγώνουν, είμαστε πιο δημιουργικοί και τυπικοί στη δουλειά μας για να μην έχουμε προβλήματα με τον εργοδότη μας κλπ. Κάποιες φορές, μάλιστα, δεν έχουμε επιλογή. Δε μας συμφέρει να μην αλλάξουμε λοιπόν.

Ο άνθρωπος δεν είναι αμετάβλητος, όμως κρατάει βάσεις από το παρελθόν του και ζει ακόμα με το υποσυνείδητο ένστικτο που κληρονόμησε από τους προγόνους του. Το ερώτημα που γεννάται εδώ είναι το γιατί κάποιοι άνθρωποι αλλάζουν ριζικά και κάποιοι αλλάζουν παροδικά με μια ρευστότητα και μετά επιστρέφουν πάλι στις παλιές τους συμπεριφορές; Δεν είναι ότι ξεχνάνε τον κίνδυνο και τις επιπτώσεις των παλιών τους συμπεριφορών στη ζωή τους. Ούτε ότι έβαλαν για λίγο μια μάσκα. Κάποιοι άνθρωποι χρειάζονται ένα ισχυρό σοκ για να αλλάξουν για πάντα γιατί οι αρχές ή συνήθειές τους είναι βαθιά χαραγμένες στο πίσω μέρος του μυαλού τους. Θέλει κόπο για να αλλάξεις συμπεριφορά που κρατάς μιας ζωή κι όσο και να το θέλουμε, πολλές φορές κάνουμε βήματα πίσω κι είναι φυσιολογικό αυτό. Επιπλέον, η αλλαγή της συμπεριφοράς μας, μάς φέρνει αντιμέτωπους με μια νέα πραγματικότητα που είναι δύσκολο να την αποδεχτούμε, όσο θετική κι αν είναι.

Ας δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας να αλλάξουμε κι ας μην προσπαθούμε να το καταφέρουμε σε μια μέρα. Ας μη φοβόμαστε να ξεπεράσουμε τα όριά μας και να φτιάξουμε την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας ζώντας τη ζωή μας στο full. Κάθε φορά λοιπόν που θα σου τύχει κάτι άσχημο, να ρωτάς τον εαυτό σου πώς αυτό θα σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Κι έτσι, σχεδόν αβίαστα, θα το δεις να συμβαίνει.

Ονείρωξη· το φαινόμενο των υγρών ονείρων

Ονείρωξη. Μια λέξη χιλιάδες σκέψεις. Υγρές σκέψεις. Αυτό είναι η ονείρωξη. Είναι το φαινόμενο που βιώνει κανείς στο κρεβάτι του, είναι εκείνα τα όνειρα –ή και όχι- που σου προκαλούν ερωτική αναστάτωση κατά τη διάρκεια του ύπνου σου. Είναι όταν ακούσια, εκείνη τη στιγμή που κοιμάσαι, φτάνεις στην κορύφωση.

Η ονείρωξη είναι κάτι που συμβαίνει κυρίως κατά την εφηβική ηλικία, όχι μόνο στα αγόρια –όπως πιστεύεται από αρκετό κόσμο- αλλά κι από κορίτσια. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ένα ποσοστό της τάξεως του 37% των γυναικών βιώνουν τουλάχιστον μια φορά ονείρωξη, απλά το πιο σύνηθες είναι να το παθαίνουν τα νεαρά αγόρια.

Σύμφωνα με τον ειδικό Alfred Kinsey όλοι οι άνθρωποι που φτάνουν στο στάδιο REM του ύπνου τους, έχουν τέσσερις με πέντε τέτοιες στιγμές καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας και φτάνει να λέγεται ονείρωξη όταν κυριολεκτικά τελειώσουμε ενώ κοιμόμαστε. Έχει παρατηρηθεί πως τα άτομα που κοιμούνται σχεδόν όλο το βράδυ μπρούμυτα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βιώσουν αυτό το φαινόμενο μιας και πιέζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα η περιοχή αυτή.

Δεν προκαλείται αποκλειστικά και μόνο για ερωτικά όνειρα που μπορεί να βλέπει κάποιος. Μπορεί να προκληθεί με την τριβή που έχουμε με τα σεντόνια, από σκέψεις που αποτυπώθηκαν στο μυαλό μας ή από μια ανάγκη του οργανισμού για άμεση «ανακούφιση». Ο λόγος που συμβαίνει αυτό σε νεαρότερες ηλικίες είναι επειδή η ερωτική ζωή ενός έφηβου παιδιού δεν είναι ιδιαίτερα ενεργή. Ο οργανισμός όμως χρειάζεται μια εκτόνωση κι αυτό επιτυγχάνεται δια μέσου της διαδικασίας της ονείρωξης.

Δεν είναι κάτι που πρέπει να προκαλεί ντροπή σε όποιον το βιώνει, όσο συχνά κι αν συμβαίνει, αντιθέτως είναι ένδειξη υγιούς ερωτικής λειτουργίας. Παρ’ όλ’ αυτά, ένα μεγάλο ποσοστό των νέων που βιώνουν ονείρωξη, με το που το αντιληφθούν το πρωί που θα ξυπνήσουν, αισθάνονται ενοχή, ντροπή κι αμηχανία, αφού είναι κάτι που θα αφήσει «αποτυπώματα» στα σεντόνια και στα ρούχα τους. Απορούν, εάν δε γνωρίζουν, φοβούνται αυτό το πρωτόγνωρο περιστατικό που βίωσαν -κατά κάποιο τρόπο εν αγνοία τους- και προσπαθούν να βρουν λύσεις ή και δικαιολογίες για να καλύψουν τα σημάδια που προδίδουν αυτό που προηγήθηκε χθες το βράδυ.

Πολλά παιδιά δεν τολμούν να το πουν ούτε σε γονείς ούτε σε φίλους, μιας κι έρευνες έδειξαν πως άτομα που βίωσαν για πρώτη φορά ονείρωξη δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν ούτε γνώριζαν περί τίνος πρόκειται. Αντιθέτως νόμιζαν πως τους συνέβη κάτι κακό και πως υπάρχει κάποιο λειτουργικό πρόβλημα με το σώμα τους. Σαφώς και κάτι τέτοιο δεν ισχύει, ούτε συναντάται μόνο σε μικρές ηλικίες. Μπορεί να συμβεί και σ’ ενήλικες, άνδρες και γυναίκες, συνήθως μέχρι και την ηλικία των 45. Σ’ αυτές τις ηλικίες, όταν η αιτία δεν ήταν κάποιο «υγρό όνειρο» όπως λένε και οι Αμερικάνοι φίλοι μας, συνήθως δικαιολογείται με το ότι η ερωτική ζωή του συγκεκριμένου ατόμου, δεν είναι σε ύφεση εδώ και καιρό.

Παρ’ όλ’ αυτά, δε σημαίνει ότι θα συμβεί με τον παραδοσιακό, συμβατικό τρόπο. Μπορείς πολύ άνετα να φτάσεις στο πικ σου εκείνο το βράδυ, αλλά να μην αφήσεις τα ίχνη σου στα σεντόνια. Σκεφτείτε το και στην πράξη, όταν βρίσκεσαι σ’ αυτή την απόλυτη στιγμή με το ταίρι σου, δεν ολοκληρώνεις πάντα, φτάνεις όμως σε μια κορύφωση. Σώμα είναι αυτό, έχει το μυστήριό του.

Είτε έχεις βιώσει την ονείρωξη είτε όχι, παραμένει το ίδιο φυσιολογικό. Δεν υπάρχει λόγος να αναγκάσεις τον εαυτό σου να το βιώσει, ούτε και να επιχειρήσεις να το καταστείλεις μια για πάντα. Αν βέβαια είναι κάτι πολύ συχνό και σε κάνει να νιώθεις άβολα, τότε μπορείς να επισκεφτείς έναν ψυχολόγο ή ειδικό ερωτικής υγείας που ασχολείται με τα όνειρα ή ακόμη μπορείς να βρεις άλλες τεχνικές που καλύτερα να μη στις πω εγώ, γιατί δεν είμαι και γιατρός.

Αυτό που ξέρω να σου πω όμως, είναι πως δεν υπάρχει σωστό και λάθος, φυσικό ή παρά φύσιν. Αυτό συμβαίνει και μπορεί να συμβεί στον καθένα μας. Ούτε ντροπή είναι, ούτε χυδαίο. Είναι μια απόλυτα φυσιολογική ανάγκη του οργανισμού για να ανανεωθεί. Επομένως, μην ντραπείς, αν το βιώσεις, το βίωσες! Στο μόνο πράγμα που διαφέρει η ονείρωξη από όλα τ’ άλλα, είναι πως δεν έχεις τον έλεγχο στα χέρια σου και σίγουρα υπάρχει και μια πιθανότητα να μην το θυμάσαι καν. Εκτός κι αν εκτός από αρχή και μέση, έχει και τέλος. Όπως και να ‘χει θα το μάθεις το πρωί!

Οι λόγοι που αξίζει να δώσεις μια ευκαιρία στον έρωτα

Έρωτας, μια λέξη τόσο μικρή μα με μια τεράστια αξία πίσω της. Δύσκολα την εννοείς κι εύκολα την αναφέρεις. Μα όταν από την καρδιά πάει στα χείλη κι από τα χείλη χτυπήσει τον στόχο της, τότε όλα ανατρέπονται και ξεκινάς μια διαδρομή καινούρια κι απρόβλεπτη, κάθε φορά και μ’ άλλες στροφές.
   
1. Για την αδρεναλίνη του καινούριου

Αυτός είναι κι ο καλύτερος λόγος που αξίζει να ερωτευτεί κανείς. Αυτή η αίσθηση πως κάτι καινούργιο ξεκινάει στη ζωή σου, μια νέα εμπειρία που αντί να την παρακολουθήσεις στην οθόνη, είσαι ο ίδιος ο πρωταγωνιστής της. Αυτός που βιώνει όλες τις καταστάσεις, όλα τα συναισθήματα στο απόλυτο ζενίθ κι ανυπομονεί να τα ξαναζήσει την επόμενη φορά, στην επόμενη συνάντηση. Να μη γνωρίζει το τέλος, γιατί πολύ απλά θα είναι αυτός που θα το καθορίσει. Είναι αυτό το άγνωστο που πλανιέται στην ατμόσφαιρα κι εκπέμπει εκατοντάδες παλμούς το δευτερόλεπτο σε κάθε ξαφνική και τυχαία συνάντηση. Μια αίσθηση ρίγους κι εσωτερικής ταχυπαλμίας.

2. Γιατί σε ομορφαίνει (όντως)

Αυτές οι αλλαγές μπορεί να αφορούν είτε στον εσωτερικό μας κόσμο, όπως για παράδειγμα στην ψυχολογία και στη διάθεσή μας, αλλά μπορεί ακόμα να είναι και κάποιες αλλαγές στην εξωτερική μας εμφάνιση. Ένα κομμάτι του εαυτού μας παραμένει ίδιο, το υπόλοιπο όμως από τη στιγμή που θα ερωτευθούμε, θα αρχίσει να νιώθει μια εσωτερική ένταση, μια ισχυρή δύναμη να το ωθεί για να βελτιωθεί και να εξελιχθεί, όχι για να αποδείξει κάτι σε κάποιον, αλλά γιατί αποκτά τόση αυτοπεποίθηση και ζωντάνια. Αυτό τον οδηγεί αυτόματα και σε αλλαγή στην εξωτερική του εμφάνιση. Γλυκαίνουν τα χαρακτηριστικά, μαλακώνουν οι εκφράσεις, γίνεται θελκτικός κι επιθυμητός γιατί αναβλύζουν οι ορμόνες της έλξης.

3. Γιατί σε κάνει δοτικό 

Ένας τρίτος λόγος που αξίζει να ερωτευτεί κανείς έχει να κάνει με την ανάγκη να μοιραστείς πράγματα με τον άλλον. Η κοινωνικοποίηση κι ο έρωτας είναι δυο καταστάσεις που ενώ με μια πρώτη ματιά δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με μια βαθύτερη προσέγγιση, παρατηρούμε ότι έχοντας επιλέξει να συναναστρεφόμαστε με άτομα κι όχι να κλεινόμαστε στον εαυτό μας, είναι απολύτως λογικό να χρειαστεί να περάσουμε δημιουργικά κάποιες ώρες και να συζητήσουμε τους προβληματισμούς μας με τον άλλον. Όταν ερωτεύεσαι γίνεσαι πιο κοινωνικός, πιο ανοιχτός με τους ανθρώπους κι έχεις την ανάγκη να περάσεις με τον άλλον χρόνο μαζί. Ένας περίπατος, μια σύντομη εξόρμηση, μια ταινία ή ένα δείπνο είναι ιδανικοί τρόποι για να αφιερώσεις λίγο από τον χρόνο σου.

4. Γιατί μαθαίνεις πράγματα για σένα που δε φανταζόσουν

Ο τέταρτος και τελευταίος λόγος είναι η ευκαιρία που σου δύναται να ανακαλύψεις κάποια καλά κρυμμένα ταλέντα σου που ενώ υπήρχε η υποψία ότι υπάρχουν, ο έρωτας τα φέρνει στην επιφάνεια. Και μάγειρες γίναμε και ζωγράφοι και ποιητές και χορευτές και πρώτοι στις εκπλήξεις και δώσαμε τον καλύτερό μας εαυτό, ανακαλύπτοντας νέες δυνατότητες μόνο και μόνο για να δούμε ένα χαμόγελο να γεννιέται στο πρόσωπο που μας πήρε την καρδιά.

Όλα αυτά όμως ίσχυαν πριν ο έρωτας μας χτυπήσει την πόρτα και βασικά, όχι μόνο την πόρτα, αλλά και το καμπανάκι, για να μας δείξει ότι τελικά αρκεί μια μικρή κινητήριος δύναμη για να διαπιστώσουμε ότι ο κόσμος κρύβει εκπλήξεις και μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα, αρκεί να το θελήσουμε εμείς οι ίδιοι πραγματικά.

Το να είσαι ερωτευμένος λοιπόν δε σημαίνει ότι παθαίνεις μετάλλαξη, δεν αλλοιώνεται ο χαρακτήρας σου. Αντιθέτως, αναγεννιούνται τα πιο όμορφα συναισθήματα, καλύπτονται οι πιο βαθιές σου ανάγκες και σε βοηθάει ν’ ανακαλύψεις καθημερινά εκατοντάδες λόγους για τους οποίους αξίζει ν’ αφήσεις τον εαυτό σου να νιώσει αυτό το τσιμπηματάκι στην καρδιά, τις πεταλούδες στο στομάχι και να παλέψεις να κρατήσεις ζωντανό μέχρι το τέλος, κάτι που ενώ πολλοί θα ήθελαν να νιώσουν είναι ελάχιστοι εκείνοι που έχουν την ευκαιρία να το αποκτήσουν.

Κοινωνική επιρροή, το φαινόμενο της ψυχολογιοποίησης

Κάθε φορά που ένα άτομο (ή μια ομάδα) αποφασίζει να αλλάξει τη γνώμη των άλλων και να τους κάνει να δεχθούν τη δική του, κινητοποιεί ψυχολογικές ''δυνάμεις'' που είτε στρέφουν την απόπειρα αυτή με επιτυχία είτε την οδηγούν στην αποτυχία.

Αυτήν ακριβώς τη σταθερά την αποκαλούμε συνιστώσα ''ψυ'' στα πλαίσια των φαινομένων της πειθούς. Είτε πρόκειται να εξηγήσουν το παράλογο, είτε να εκλογικεύσουν το ψυχολογικό, είτε ακόμα να κατανοήσουν την κοινωνιοψυχολογική δυναμική τους, οι διάφοροι θεωρητικοί της επιρροής αποδίδουν το κλειδί του αινίγματος σε ψυχολογικές δυνάμεις:

Πώς γίνεται και ένα άτομο (ή μια ομάδα) -έστω και προσωρινά- να εγκαταλείπει τις πεποιθήσεις του και, ερχόμενο σε επαφή -έστω και προσωρινή ή συμβολική- με μια πηγή πειθούς, να τροποποιεί τη συμπεριφορά και τη στάση του;

Η απάντηση είναι ουσιαστικά ίδια, παρά το γεγονός ότι παρατηρούνται ορισμένες διαφοροποιήσεις. Ο χαρισματικός ψυχισμός της πηγής, η ψυχολογική εξάρτηση του στόχου και μερικές φορές η σύζευξη αυτών των δύο κάνουν δυνατή την ενεργοποίηση αυτού του φαινομένου.

Γενετικό μοντέλο επιρροής

Παρ' όλα αυτά, οι νεότερες έρευνες που εγγράφονται στα πλαίσια του γενετικού μοντέλου επιρροής (Moscovici, 1979. Παπαστάμου, 1989) φωτίζουν διαφορετικά αυτή την αλήθεια. Δείχνουν κατ' αρχάς ότι μια σχέση εξάρτησης -κυρίως, αλλά όχι μόνον ψυχολογική- ανάμεσα στον στόχο και στην πηγή ενός μηνύματος επιρροής δεν είναι σε θέση να εξηγήσει το σύνολο των διαδικασιών κοινωνικής επιρροής. Οι έρευνες αυτές δείχνουν κυρίως ότι η αδιαμφισβήτητη σπουδαιότητα των ψυχολογικών χαρακτηριστικών μιας πηγής επιρροής είναι τελείως σχετική. Στην πραγματικότητα, το αν τα χαρακτηριστικά αυτά είναι σημαντικά δεν ισχύει παρά στον βαθμό που ο πληθυσμός (ο οποίος αποτελεί τον στόχο των διαδιακασιών επιρροής) τα αποδίδει στην πλειονοτική ή τη μειονοτική πηγή!

Η μειονότητα είναι σταθερή στη συμπεριφορά της, ευέλικτη ή άκαμπτη, μόνο και μόνο επειδή ο κόσμος (τα πειραματικά υποκείμενα στην προκειμένη περίπτωση) θέλουν να πιστέψουν ότι είναι έτσι και την προσλαμβάνουν με αυτό τον τρόπο. Η πλειοψηφία είναι ικανή, ειλικρινής ή αντικειμενική επειδή ήξερε ή μπόρεσε) να πείσει τα υποκείμενα ότι είναι έτσι.

Τέλος, οι ίδιες αυτές έρευνες υπογραμμίζουν ότι αν πρέπει να πάρουμε υπόψη μας τον στόχο ενός μηνύματος επιρροής, αυτό δεν οφείλεται στον περισσότερο ή λιγότερο ιδιόμορφο ψυχισμό του. Εάν ο στόχος παρεμβαίνει στην κοινωνική επιρροή, αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί παίρνει ενεργά μέρος σε αυτή τη διαδικασία, καθώς συναισθάνεται, σε διαφορετικό κάθε φορά βαθμό (ανάλογα κυρίως με τις συμπεριφορές που η πηγή δείχνει κατά την αλληλεπίδραση), μια κοινωνιογνωστική σύγκρουση την οποία καλείται να επιλύσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επιδεικνύοντας μεγαλύτερη ή μικρότερη ευαισθησία στα ψυχολογικά, αλλά όχι μόνον-χαρακτηριστικά που υποτίθεται ότι διαθέτει η πηγή κ.ο.κ.

Αλλαγή προοπτικής και κοινωνική επιρροή

Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μια αλλαγή της προοπτικής (της οποίας οι θεωρητικές προεκτάσεις και οι πρακτικές συνέπειες δεν έχουν ακόμα διερευνηθεί πλήρως) που, όσο αδιόρατη κι αν είναι, δεν παύει να διαταράσσει τον τρόπο με τον οποίο έχουμε συνηθίσει να σκεπτόμαστε τα φαινόμενα της πειθούς: από την πραγματική κατοχή (ή αξιοθετημένη ως πραγματική), από την πηγή επιρροής, των ψυχολογικών χαρακτηριστικών που είναι ικανά να πυροδοτήσουν τους υποτιθέμενους μηχανισμούς αλλαγής της κοινής γνώμης περνάμε στο πώς προσλαμβάνουν τα χαρακτηριστικά αυτά οι κυρίως ενδιαφερόμενοι: οι στόχοι της επιρροής.

Βλέπουμε ξαφνικά να μεταβάλλεται τελείως το θεωρητικό οικοδόμημα. Ακόμα και η προβληματική που χαρακτηρίζει τις διάφορες εργασίες στον τομέα της πειθούς τροποποιείται ριζικά. Το θέμα δεν είναι πλέον να δούμε ποιες ψυχολογικές ιδιότητες απαιτούνται για να μπορέσει ένα άτομο ή μια ομάδα να ασκήσει-επιτυχημένα-την επιρροή του. Ούτε να διευκρινίσουμε τις ψυχολογικές προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες ορισμένοι υποτάσσονται σε κάθε εξουσία, άλλοι εξεγείρονται σε κάθε πρόθεση υποταγής τους και άλλοι πάλι διακηρύσσουν την ανεξαρτησία τους.

Το θέμα δεν είναι πλέον να μάθουμε γιατί το ένα κι όχι το άλλο ψυχολογικό χαρακτηριστικό οδηγεί στη συμμόρφωση ή διευκολύνει τη διάδοση μιας καινοτομίας. Το ερώτημα που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι πιο θεμελιώδες, άλλα και πιο περίπλοκο και πιο επείγον. Το ζητούμενο είναι να ορίσουμε αυτό που καθορίζει τις κοινωνικές μας αντιλήψεις στον τομέα της πειθούς, το γιατί, το πότε και το πώς ευαισθητοποιούμαστε στην πρόσληψη των ψυχολογικών χαρακτηριστικών μιας πηγής πειθούς, σε ποιο βαθμό τέλος η πρόσληψη αυτή παρεμβαίνει στην παραγωγή των φαινομένων της πειθούς.

Ψυχολογιοποίηση

Με άλλα λόγια, το ερώτημα που παραμένει ακόμα αναπάντητο είναι αυτό της ψυχολογιοποίησης! Κατά την άποψή μας, το μυστήριο- και η δύναμη-της πειθούς έγκειται λιγότερο στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, τα οποία μπορεί να διαθέτουν οι κάθε λογής εταίροι της αλληλεπίδρασης που υποτείνει κάθε διαδικασία κοινωνικής επιρροής, και περισσότερο στους κοινωνιοψυχολογικούς μηχανισμούς που προσδιορίζουν το πώς προσλαμβάνονται και υπερτερούν τα χαρακτηριστικά αυτά. Εάν υπάρχει μια ψυχική δύναμη που κινητοποιείται σε αυτές τις περιπτώσεις, αυτή συνοψίζεται ολόκληρη στην ψυχολογική ερμηνεία στην οποία οδηγεί κάθε απόπειρα επιρροής.

Θεωρούμε το μήνυμα πειθούς μιας πηγής-και τη σύστοιχη συμπεριφορά της- λιγότερο σημαντικά από τον τρόπο πρόσληψης που συνεπιφέρει.  Η -πειραματική- προσέγγιση των επιπτώσεων της ψυχολογιοποίησης στην εξέλιξη και την έκβαση των διαδικασιών κοινωνικής επιρροής, η διερεύνηση αυτή των συνθηκών ενεργοποίησης του ντετερμινιστικού-και κατ ' επέκταση Ψυχολογικού-τρόπου με τον οποίο προσλαμβάνονται τα κοινωνικά παράγωγα πειθούς, αυτή η αναζήτηση απαντήσεων πάνω στην κοινωνιοψυγολογική δυναμική της ψυχολογιοποίησης, εγγράφονται άμεσα στο πλαίσιο των εργασιών που πρώτος χάραξε ο Μοscovici και οι οποίες υπήρξαν η αφετηρία της επεξεργασίας επιρροής του γενετικού μοντέλου της επιρροής.

Η αμεσότερη και πιο σημαντική συνέπεια της υιοθέτησης αυτού του θεωρητικού μοντέλου είναι η αντίληψη ότι κάθε κοινωνική οντότητα συνιστά ταυτόχρονα, εν μέρει τουλάχιστον, και πηγή και στόχο κοινωνικής επιρροής.

Χάρη σ' αυτή τη δυναμική οπτική των φαινομένων επιρροής μπορέσαμε άλλωστε να υποθέσουμε την ύπαρξη διαισθανθούμε τη σπουδαιότητα της ψυχολογιοποίησης. Kι αυτή μας έκανε να θελήσουμε να μελετήσουμε τους σχετικούς μηχανισμούς.

Πλεονέκτημα γενετικού μοντέλου επιρροής

Ένα από τα πλεονεκτήματα του γενετικού μοντέλου επιρροής είναι ότι καταδεικνύει με μεγάλη σαφήνεια ότι αυτός που δέχεται ένα μήνυμα (δεν έχει σημασία προς το παρόν αν είναι μειονοτικό ή πλειονοτικό) δεν συμπεριφέρεται ως απλός και παθητικός δέκτης πληροφοριών. Αντίθετα, προχωρά στην ερμηνεία των πληροφοριών, από την οποία και θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό η δύναμη με την οποία θα αποδεχθεί ή θα αρνηθεί τις θέσεις που υποβάλλονται στην εκτίμησή του.

Επιρροή μειονότητας και μετάδοση καινοτόμας νόρμας

Γνωρίζουμε ότι η μειονοτική επιρροή είναι εφικτή στον βαθμό που η μειονότητα παρουσιάζεται σταθερή στις συμπεριφορές της. Τα πειράματα που πραγματοποίησαν ο Μοscovici και οι συνεργάτες του είναι ιδιαίτερα πλούσια σε σχετικά συμπεράσματα (Faucheux & Moscovici, 1967 Moscovici, Lage & Naffrechoux, 1969, 1973 Moscovici & Personnaz 1980): για να μπορέσει μια μειονότητα να διαδώσει με κάποια επιτυχία τις καινοτόμες νόρμες της, πρεπει να υποστηρίζει με σθένος τις απόψεις της, να δίνει πάντα τις ίδιες απαντήσεις και φυσικά να δείχνει ομοφωνία. Είναι επίσης γνωστό ότι η αξία της μειονοτικής σταθερότητας της συμπεριφοράς (και γενικά του είδους συμπεριφοράς) ως στρατηγική επιρροής συνίσταται βέβαια στο περιεχόμενό της (ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, στην οργάνωση των πληροφοριών που περιλαμβάνει), αλλά εξαρτάται εξίσου από τον τρόπο με τον οποίο την προσλαμβάνουν τα υποκείμενα. Η σταθερότητα της συμπεριφοράς μπορεί λοιπόν να οδηγήσει σε διαφορικές προσλήψεις και κατά συνέπεια σε διαφορικά αποτελέσματα.

Πειράματα ψυχολογίας για τη σταθερότητα συμπεριφοράς της μειονότητας

Έτσι, η Nemeth μπόρεσε να αποδείξει ότι ένα ίδιο είδος συμπεριφοράς (η σταθερότητα) μπορεί να προσληφθεί από τον στόχο επιρροής με τελείως διαφορετικό τρόπο, κι αυτό ανάλογα με την περίσταση μέσα στην οποία εγγράφεται η κοινωνική αλληλεπίδραση. Σε κάποιο από τα πειράματά της (Nemeth & Wachtier. 1974), τα υποκείμενα συμμετείχαν μαζί με έναν πειραματικό συνεργό σε μια προσομοίωση ομάδας ενόρκων. Ο πειραματικός συνεργός υποστήριζε μια μη δημοφιλή άποψη, χρησιμοποιώντας σε όλες τις πειραματικές συνθήκες τα ίδια πάντοτε επιχειρήματα. Σε μια συνθήκη όμως διάλεγε μόνος του μια θέση στην κορυφή του τραπεζιού, ενώ σε μια άλλη συνθήκη καταλάμβανε την ίδια θέση, αλλά αυτή τη φορά μετά από παρέμβαση του πειραματιστή. Τα αποτελέσματα είναι σαφή: στην πρώτη περίπτωση ο πειραματικός συνεργός ασκούσε πολύ μεγαλύτερη επιρροή, και αυτό γιατί η σταθερότητα της συμπεριφοράς του ερμηνεύτηκε από τα υποκείμενα ως δείγμα αυτονομίας και ανεξαρτησίας...

Ο Ricateau (1970-71) προβάλλει τις συνέπειες που μπορεί να έχει ένας ιδιαίτερος τύπος πρόσληψης της πηγής επιρροής στον τρόπο με τον οποίο τα πειραματικά υποκείμενα προσλαμβάνουν το είδος της συμπεριφοράς και στον βαθμό στον οποίο αποδέχονται τις γνώμες που διαδίδονται. Έτσι, όταν τα υποκείμενα καθοδηγούνται από τον πειραματιστή να φανούν μονολιθικά στον τρόπο πρόσληψης της πηγής επιρροής (πρέπει να κρίνουν την πηγή χρησιμοποιώντας δύο μόνο κλίμακες κρίσης), θεωρούν τη μειονότητα λιγότερο σταθερή στη συμπεριφορά της και περισσότερο άκαμπτη ενώ αυτό συμβαίνει στον ίδιο βαθμό όταν καλούνται να χρησιμοποιήσουν έναν πολυδιάστατο τύπο πρόσληψης (με οκτώ διπολικές κλίμακες κρίσης).

Είναι περιττό να υπογραμμίσουμε πως το γεγονός ότι στην πραγματικότητα η μειονοτική πηγή είναι εξίσου σταθερή στη συμπεριφορά της και στις δύο περιπτώσεις, η επιρροή που ασκείται από την ενεργό μειονότητα μειώνεται σημαντικά σε αυτή τη δεύτερη πειραματική συνθήκη.

Πειθώ και υποταγή

Όλα αρχίζουν με την υπόθεση (ή να μιλήσουμε καλύτερα για αξίωμα;) ότι η κοινωνική επιρροή κινητοποιεί ψυχολογικές δυνάμεις που είναι συχνά ανεξέλεγκτες, πάντοτε καθοριστικές, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα ορισμένοι να υποτάσσονται και άλλοι να πείθουν ή να επιβάλλονται . Συνεπώς οι συγγραφείς (είτε είναι πρακτικοί είτε θεωρητικοί είτε πειραματιστές) συγκεντρώνουν τις προσπάθειές τους στην ανακάλυψη και στον έλεγχο αυτών των ψυχολογικών δυνάμεων. Στη συνέχεια παρατηρείται ένα ολίσθημα: από τις ψυχολογικές δυνάμεις περνάμε στην αναζήτηση των ψυχολογικών χαρακτηριστικών, η οποία εξασφαλίζει στους μεν την τέχνη της πειθούς και επιβάλλει στους δε το καθήκον της υποταγής.

Κοινωνική επιρροή

Εάν η πορεία αυτή σταματούσε εδώ, δεν θα είχαμε τίποτε ή θα είχαμε πολύ λίγα πράγματα να πούμε. Δεν σταματά όμως. Άμεση συνέπεια, που όμως συχνά περνά απαρατήρητη, είναι το γεγονός ότι η κοινωνική ψυχολογία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η κοινωνική επιρροή είναι αποκλειστικά ζήτημα εξουσίας, ότι η πειθώ είναι ίδιον της πλειοψηφίας, ότι η μοιραία κατάληξή τους είναι η συμμόρφωση και ότι οι κύριοι στόχοι τους είναι παρεκκλίνοντα άτομα ή ομάδες, μειονότητες, μειοψηφίες και περιθωριακοί.

Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Εφόσον το να επηρεάζεται κανείς έχει γίνει συνώνυμο αδυναμίας και ψυχολογικής ευπάθειας, είναι εντελώς φυσικό οι αδύναμοι, αυτοί που έχουν λίγα (ιδίως ψυχολογικά) να συμμορφώνονται. Αντίθετα, είναι αναπόφευκτο και δίκαιο και καλό οι ισχυροί, οι δυνατοί αυτού του κόσμου να διοικούν (συχνά άλλωστε με μαλακό τρόπο) και να προκαλούν τάση υπακοής! Αδυσώπητη λογική- που αφήνει έξω από την ορθολογικότητά της ένα ολόκληρο τμήμα της πραγματικότητας την οποία όμως υποτίθεται πως διερευνά μέχρι τις πιο απόκρυφες γωνίες.

Κοινωνική επιρροή και πειθώ

Γιατί αν η εξάρτηση (φυσική ή τεχνικά δημιουργημένη) συνιστά τον κύριο μηχανισμό που βρίσκεται πίσω από κάθε διαδικασία επιρροής και πειθούς, είναι εντελώς αδιανόητο, λανθασμένο και εξωπραγματικό να σκεφτούμε ότι οι μειονότητες είναι ικανές να ασκήσουν οποιαδήποτε επιρροή... Εάν, παρ' ελπίδα, συμβεί κάτι τέτοιο, η εξήγηση έχει ήδη βρεθεί: αυτό σημαίνει ότι η μειονότητα που άσκησε κάποια επιρροή χαρακτηρίζεται από ψυχολογικές ιδιότητες που συνήθως συνδέονται με παραδοσιακές πηγές πειθούς: ηγέτες διάφορες ελίτ κ.ο.κ.

Τέλος, αν οι μειονότητες επιχειρούν κάτι τέτοιο, δεν υπάρχει παρά ένας λόγος γι' αυτό: το κάνουν σπρωγμένες από τον ιδιαίτερο ψυχισμό τους, την υποκειμενικότητά τους, το στρατευμένο (και μεροληπτικό) πνεύμα τους, την έλλειψη αυστηρότητας και ρεαλισμού...

Κατά κάποιον τρόπο λοιπόν βλέπουμε ότι η συνιστώσα "ψυ", έτσι όπως την παρεμβάλλουν οι κοινωνικοί ψυχολόγοι στα φαινόμενα της πειθούς, προκαλεί ήδη σε θεωρητικό επίπεδο την κλασική επενέργεια που έχει η ψυχολογιοποίηση σε πρακτικό, πολιτικο και κονωνικό επίπεδο: με την πρόφαση να εξηγηθεί η ψυχολογία της πειθούς, φθάνει κανείς να αγνοήσει την ύπαρξη των μειονοτήτων, να αποδραματοποιήσει την εμβέλειά τους και να αφοπλίσει τις επιπτώσεις τους, με πρόσχημα τον εξορθολογισμό (μέσω του ψυχολογικού) της επιρροής, φθάνει κανείς να αρνείται την ''πραγματικότητα'' της κοινωνικής αλλαγής και να αντιστέκεται στην παραγωγή της!

Η μόνη διαστροφή που υπάρχει είναι η άρνηση της ηδονής

Το πάθος για έρωτα κουβαλάει μέσα του το πρότυπο μίας τέλειας επικοινωνίας: τον οργασμό, την ακμή της συμφωνίας των ερωτικών συντρόφων. Και αυτό στο σκοτάδι της καθημερινής επιβίωσης, είναι το περιοδικό φεγγοβόλημα του ποιοτικού.

Η βιωμένη ένταση, η ιδιαιτερότητα, η δραστικότητα των αισθήσεων, η κινητικότητα των συγκινήσεων, η όρεξη για αλλαγή, και ποικιλία, όλα για να ξαναφέρουν το πάθος στις ερημιές του Παλαιού Κόσμου, συνεπάγονται το πάθος για Έρωτα.

Από μία επιβίωση χωρίς πάθος, μπορεί να γεννηθεί το πάθος για μία πολλαπλή ζωή.

Οι ερωτικές χειρονομίες συνοψίζουν και συμπυκνώνουν την επιθυμία και την πραγματικότητα μίας τέτοιας ζωής.

Το σύμπαν που χτίζουν με όνειρα και αγκαλιάσματα οι αληθινοί εραστές είναι διάφανο... οι εραστές θέλουν να νιώθουν παντού σαν στο σπίτι τους.

Η σπίθα του ερωτικού πάθους χάνεται κάτω από τις στάχτες της ψευτοεπικοινωνίας.

Η ερωτική απογοήτευση δεν προέρχεται από το ότι οι εραστές δεν μπορούν να αποκτήσουν ο ένας τον άλλον, αλλά από την αίσθηση ότι ο ένας είναι αντικείμενο για τον άλλον...

Επειδή ο έρωτας είναι ενωτικός, είναι και ελευθερία του πολλαπλού.

Δεν υπάρχει καλύτερη προπαγάνδα για την ελευθερία από την γαλήνια ελευθερία της απόλαυσης.

Η ηθική της επιβίωσης καταδίκασε την ποικιλία των ηδονών, όπως καταδικάζει και την ενωτική πολλαπλότητα, σε όφελος του επαναληπτικού.

Αν η ευχαρίστηση - άγχος ικανοποιείται με το επαναληπτικό, η πραγματική ηδονή συμβιβάζεται μονάχα με την ποικιλία μέσα στην ενότητα.

Στο ερωτικό η μόνη διαστροφή που υπάρχει είναι η άρνηση της ηδονής...

Η «Eπιθετική Aγάπη»

Πρόσφατα συνειδητοποίησα σε έντονο βαθμό, ένα είδος αγάπης, την οποία και αυθόρμητα ονόμασα «επιθετική αγάπη». Τι στοιχεία την καθορίζουν;

Ο άλλος θέλει το καλό σου, την ευτυχία σου, την ευημερία σου, την ευδαιμονία σου, και σου υποδεικνύει τον δικό του τρόπο για να σου συμβεί.

Ως εδώ καλά.

Σου επισημαίνει ότι έχει ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο, και πέτυχε, τον ακολούθησαν και πολλοί άλλοι, επίσης ευτύχησαν, και αν δεν το κάνεις κι εσύ, θα είσαι δυστυχισμένος και θα έχεις πάρει (ούτε λίγο, ούτε πολύ) την πιο ηλίθια απόφαση της ζωής σου (ψυχολογικός εκβιασμός).

Πρόκειται λοιπόν για εκείνη την «αγάπη» που δεν σου αφήνει περιθώρια να αναπνεύσεις, νιώθεις έναν καταιγισμό βελών που θέλουν πάση θυσία αυτό το έρμο το καλό σου, και αν πεις Όχι, είσαι άξιος της μοίρας σου.

Και η υπόθεση εξελίσσεται σε ενεργειακή μάχη.

Νιώθεις μια τανάλια «αγάπης» να σου σφίγγει το λαιμό.

Σαφώς και επρόκειτο για έναν αντικατοπτρισμό δικής μου αδυναμίας να λέω «Όχι» σε ότι δεν με εκφράζει.

Και μπορεί να σηκώθηκα από το ρινγκ με μπαταρισμένο κεφάλι, αλλά τα κατάφερα!

Το δικό μου το καλό, δεν το διαπραγματεύομαι, ούτε το παζαρεύω, το καθορίζω όπως νομίζω. Κι ας πέσω κάτω.

Τουλάχιστον θα αναλάβω πλήρως την ευθύνη των επιλογών μου.

Μια τέτοια «αγάπη» λοιπόν, δεν τη θέλω.

Την αφήνω στην άκρη και προχωρώ.

Γιατί η αγάπη δεν σε πιέζει, δεν σε κρίνει, δεν σου κουνά το δάχτυλο, δεν σου θέτει εκβιαστικά διλήμματα, δεν επιβάλλεται, δεν προσπαθεί να σου δημιουργήσει τεχνηέντως ενοχές.

Σου δίνει την Ελευθερία να είσαι αυτό που είσαι.

Έτσι απλά!

Τούλπα: Οι οντότητες που ξεπηδούν από την φαντασία

Η εποχή στην οποία ζούμε εμπλουτίζεται συνεχώς με συνθήκες επαυξημένης πραγματικότητας, μέσα από την οποία εισχωρούν στην δική μας πραγματικότητα πλάσματα τα οποία, μέσω των ηλεκτρονικών μας συσκευών, αποκτούν υπόσταση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρόσφατη φρενίτιδα που έχει προκαλέσει το Pokemon Go σε ολόκληρο τον Πολιτισμένο κόσμο, όπου οι παίκτες κυνηγούν σε κάθε σπιθαμή του πλανήτη τα φανταστικά αυτά πλασματάκια. Μπορούν όμως να έρθουν στην ζωή φανταστικά πλάσματα μονάχα με την χρήση της φαντασίας και μερικές τεχνικές Διαλογισμού; Αν εντρυφήσουμε λίγο στην δημιουργία των Πλασμάτων Τούλπα, τότε σίγουρα μπορούμε να πούμε πως είναι πιθανό.

Όμως τι είναι τα Τούλπα; Πρόκειται για ένα αυτόνομο πλάσμα που δημιουργείται αποκλειστικά από το μυαλό κάποιου ατόμου. Σε μία σύγχρονη ενσάρκωσή τους, τα άτομα που δημιουργούν τα Τούλπα αναφέρονται ως Τουλπομάντες (Tulpomancers) και αποτελούν τη νέα τάση της Υπο-κουλτούρας που αναδύεται μέσα από το διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια.

Αρκετά είναι τα ερωτήματα που αφορούν αυτά τα «πλάσματα της φαντασίας»: Είναι ορατά στους άλλους ή μονάχα σε εκείνους που τα δημιούργησαν; Πρόκειται για πλάσματα ανεξάρτητα από τους δημιουργούς τους; Έστω και αν μιλήσουμε για την δημιουργία τέτοιων πλασμάτων μεταφορικά, η ύπαρξη των Τούλπα εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει μία εσωτερική δυνατότητα του Εγκεφάλου που με την χρήση της «δίνει ζωή» σε αυτά τα μεταφυσικά πλάσματα.

Η Δημιουργία των Τούλπα στην Παράδοση

Η Δημιουργία των Τούλπα προέρχεται παραδοσιακά στον Θιβετιανό Βουδισμό, μέσα από πρακτικές που αναπτύχθηκαν πάνω από μία χιλιετία στο παρελθόν. Σε Βουδιστικές Σχολές αλλά και άλλα Φιλοσοφικά Συστήματα της Ανατολής οι πρακτικές διαλογισμού έπαιζαν ένα τεράστιο ρόλο στην Πνευματική Ζωή της Μοναστηριακής (και όχι μόνο) κοινότητας. Βέβαια τέτοιου είδους πρακτικές αφορούσαν μαθητές που ήταν έμπειροι και γνώστες, και άρα μπορούσαν να διαβούν τέτοια πνευματικά μονοπάτια. Ο Στόχος αυτών των Διαλογιστικών πρακτικών ήταν να μεταλλάξουν τα ενεργειακά πεδία που αντιμετωπίζονταν ως αρνητικά και βλαβερά, κατευθύνοντάς τα σε μία θετική διαδρομή.

Η Δημιουργία των Τούλπα στην Θιβετιανή Παράδοση σχετίζεται με μία σειρά ταντρικών πρακτικών που ονομάζονται Deity Yoga. Σε αυτές τις τεχνικές ο ερευνητής οραματίζεται μία θεότητα από το Θιβετιανό Πάνθεον και ενσαρκώνεται την θεότητα αυτή μέσα από τον Διαλογισμό. Πέρα από μία Συμβολική πρακτική, αυτή η τεχνική διαλογισμού επέτρεπε στους μαθητές να βιώσουν και να αισθανθούν την ενσαρκωμένη παρουσία των Θεοτήτων αυτών, μέσα από την συνύπαρξή τους στο Αστρικό πεδίο του Διαλογισμού. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να αναγνωρίσουμε την τεχνική δημιουργίας Τούλπα: Ένας ερευνητής που θα οραματιστεί ένα δημιουργημένο στο υποσυνείδητό του, πλάσμα, με τον ίδιο τρόπο που θα έκανε με μία Θιβετιανή Θεότητα. Σε αντίθεση με την παραπάνω πρακτική όμως ο ερευνητής δεν θα πρέπει να «ενωθεί» με το Τούλπα, αλλά να το βοηθήσει να ενσαρκωθεί ως αυτόνομη οντότητα. Στην Παράδοση του Θιβέτ τα Τούλπα θεωρούνται πραγματικά μεταφυσικά όντα και η δημιουργία ενός τέτοιου πλάσματος θεωρείται η απόδειξη της ψευδαίσθησης που αποτελεί την πραγματικότητά μας.

Μία από τις πιο ολοκληρωμένες καταγραφές δημιουργίας Τούλπα στην Θιβετιανή Κουλτούρα προέρχεται από το βιβλίο της Ανθρωπολόγου Alexandra David-Neel, “Magic and Mystery in Tibet”, στο οποίο αφιερώνει ένα ολόκληρο κομμάτι του βιβλίου πάνω στην διαδικασία δημιουργίας των οντοτήτων Τούλπα αλλά και τον ρόλο που έπαιξαν στην Θιβετιανή κοινωνία. Περιγράφει την σπάνια ύπαρξή τους αλλά παρέχει επίσης και ένα μεγάλο αριθμό από αφηγήσεις που αφορούν τα Τούλπα. Όπως εξηγεί η ίδια, στην Θιβετιανή Κοσμοθεωρία η Νοητή Ενέργεια και η Φυσική Ενέργεια θεωρούνται κομμάτι του ίδιου συστήματος, και άρα τέτοιες πρακτικές μπορούν να επιφέρουν φυσικές διαμορφώσεις στον κόσμο, όπως την δημιουργία και την πραγματική εμφάνιση των Τούλπα, ή άλλων φαινομένων που θεωρούνται υπερφυσικά σε ένα Δυτικό Πολιτισμό. Έτσι η δημιουργία των πλασμάτων αυτών μπορεί να επέλθει μέσα από την συσσώρευση της ενέργειας αυτής ή και ως αυθόρμητο γεγονός.

Η Διαδικτυακή Υπο-κουλτούρα που δημιουργεί Τούλπα

Για την Νέα Υποκουλτούρα που δημιουργεί Τούλπα με την χρήση της φαντασίας και του διαλογισμού οι οντότητες αυτές είναι πραγματικές. Οι Δημιουργοί τους που είναι γνωστοί ως Tulpamancers συναντιούνται online στο tulpa.info και στο subdomain του reddit, r/tulpas.

Αυτή η διαδικασία δημιουργίας των Τούλπα παρέμενε μονάχα στην κατοχή των Αποκρυφιστών ως το 2019, όταν το θέμα συζητήθηκε στο διάφορα Forums του Διαδικτύου. Μερικά ανώνυμα μέλη ξεκίνησαν να πειραματίζονται με διάφορες τεχνικές δημιουργίας Τούλπα και έτσι τα πράγματα διογκώθηκαν με την δημιουργία ολόκληρων ομάδων που δημιουργούν αυτά τα πλάσματα, αντιμετωπίζοντάς τα ως πραγματικές οντότητες με συναισθήματα και αδυναμίες.

Τα Τούλπα είναι όμως πλάσματα που ισορροπούν ανάμεσα στην φυσική πραγματικότητα του κατόχου τους και του υποσυνείδητου Νου. Οι δημιουργοί τους υποστηρίζουν πως τα πλάσματα αυτά μπορούν να ανακαλέσουν κάθε είδους μνήμη, να επουλώσουν τα ψυχικά τραύματα, να «μπλοκάρουν» χρόνιες παθήσεις, ακόμα και να τους εμψυχώσουν σε επίπονες διαδικασίες, παρέχοντάς τους την απαραίτητη συντροφικότητα.

Εκείνοι που αναζητούν την δημιουργία ενός τέτοιου πλάσματος μπορούν να βρούν αρκετούς οδηγούς που εξηγούν αναλυτικά την διαδικασία «γέννησης». Πρωτίστως το άτομο θα πρέπει όμως να δημιουργήσει το φανταστικό εκείνο περιβάλλον που αποκαλείται “Χώρα των Θαυμάτων” (Wonderland), μέσα στο οποίο θα αλληλοεπιδράσει με το προσωπικό του Τούλπα.

Έπειτα από την πρώτη συνάντησή τους στο περιβάλλον αυτό, ο δημιουργός αισθάνεται πίεση σε σημεία του κεφαλιού του. Αυτός λέγεται πως είναι και ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνεί το πλάσμα με τον δημιουργό του. Καθώς η διαδικασία συνεχίζεται, η φωνή του Τούλπα γίνεται ολοένα και πιο καθαρή. Τελικά, το άτομο μπορεί να επιβάλλει την ύπαρξη του Τούλπα στην πραγματικότητα δημιουργώντας μία ρεαλιστική Ψευδαίσθηση, με τους οδηγούς να αναφέρουν πως αυτή η διαδικασία ολοκληρώνεται έπειτα από 200-500 ώρες διαλογισμού…

Σύντομα τα Τούλπα αποκτούν περιέργεια και ζητούν να βιώσουν την Πραγματικότητα ως «Μετα-Άτομα, μία διαδικασία που ονομάζεται «μεταστροφή» και επιτρέπει στο Τούλπα να κατέχει το σώμα του δημιουργού του. Βέβαια η παραπάνω περιγραφή παραπέμπει αρκετά σε περιπτώσεις σχιζοφρένειας ή διαταραχής προσωπικότητας.

Το μόνο σίγουρο είναι πως με την Νέα χιλιετία τα στενά όρια της πραγματικότητας έχουν διευρυνθεί σε τέτοιο βαθμό, έτσι ώστε σε μερικά χρόνια να μην μπορούμε να διακρίνουμε τι είναι αντικειμενικά πραγματικό και τι όχι. Πλάσματα επαυξημένης πραγματικότητας ξεπηδούν μέσα από οθόνες, και άλλα πιο ζωντανά πλάσματα με την δική τους οντότητα ξεπηδούν μέσα από την φαντασία του Πανίσχυρου μυαλού του ανθρώπου.. Το μόνο σίγουρο είναι πως η λογική πρέπει να παραμένει ετοιμοπόλεμη για να μπορέσει να διακρίνει τα όρια της πραγματικότητας από την ψευδαίσθηση μίας διαφορετικής, επίπλαστης πραγματικότητας.

Κάποιοι άνθρωποι περνάνε από τη ζωή μας μόνο και μόνο για να μας διδάξουν να μη γίνουμε σαν και αυτούς

Καιρό πριν, πίστευα πως ακόμα και αν μερικοί άνθρωποι έκαναν απαίσια πράγματα, ο καθένας έχει από την φύση του το καλό και απλώς χρειάζεται κάποιον για να τον βοηθήσει να το βγάλει στο φως. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει και αυτό που έμαθα είναι ότι μερικοί άνθρωποι δεν εξυπηρετούν κανένα άλλο σκοπό στην ζωή μας πέρα από το να μας δείξουν πως δεν πρέπει να είμαστε.

Θα σας συμπεριφερθούν τόσο άσχημα που ποτέ δεν θα το ξεχάσετε. Και ειλικρινά, αφού φύγουν από την ζωή σας, δεν θα είστε ποτέ ξανά το ίδιο άτομο.

Το Σύμπαν έχει έναν περίεργο τρόπο να μας διδάσκει τα μαθήματα που πρέπει να μάθουμε, και πιθανώς δεν θα συνειδητοποιήσετε καν αυτά τα μαθήματα μέχρι να σας στιγματίσουν. Αλλά δεν θα ήταν μαθήματα αν συνέβαινε αλλιώς.

Έτσι, πριν τους συναντήσετε, ίσως να έχετε γνωρίσει μόνο φαινομενικά καλούς ανθρώπους. Η ζωή σας ήταν ήσυχη τον περισσότερο καιρό και δεν είχατε ποτέ κάποια πραγματικά επώδυνη πληγή.

Και ο πόνος που προκάλεσαν σας έκανε να καταρρεύσετε, να είστε κομμάτια. Αλλά το θέμα είναι πως κάπως τα καταφέρατε και ξανά-συγκροτήσατε τον εαυτό σας. Μόλις αναρρώσετε, θα είστε κάτι πολύ διαφορετικό.

Θα είστε πιο καλοί από ποτέ. Και θα μπορείτε να αναγνωρίσετε ένα τοξικό άτομο από χιλιόμετρα μακριά. Αλλά το πιο σημαντικό είναι πως θα αποκτήσετε μια βαθύτερη ενσυναίσθηση για τους άλλους ανθρώπους. Και επειδή ξέρετε πως είναι, θα κάνετε ό, τι χρειαστεί για να μην πληγώσετε τους άλλους.

Πριν από αυτή την εμπειρία, ίσως δρούσατε αυθόρμητα χωρίς να συνειδητοποιείτε πως οι πράξεις σας θα μπορούσαν να βλάψουν τους άλλους. Τώρα γνωρίζετε πώς να είστε πιο προσεκτικοί.

Η αγάπη σας για τους άλλους ανθρώπους θα είναι άνευ όρων επειδή ξέρετε πως είναι να είστε σε απόγνωση και να συμπονάτε εκείνους που έχουν πληγωθεί. Για να θεραπευτείτε, θα βοηθήσετε τους άλλους να θεραπευτούν και οι ίδιοι.

Ομοίως, όπως δεν ξέρουμε πόσο όμορφος είναι ο ήλιος μέχρι να δούμε την συννεφιά, έτσι θα καταλάβουμε την αληθινή ομορφιά των αγνών, ειλικρινών και ευγενικών ανθρώπων αυτού του κόσμου.

Έτσι λυτρώθηκε ο Προμηθέας

Η αρχική περιοχή της Αρτέμιδος, το χοροστάστι της απάνω στις σπαθωτές  βουνοπλαγιές και το αγαπημένο της βουνό, όπως ο Ταΰγετος, ήταν ο Ερύμανθος στη νοτιοδυτική γωνία της Αρκαδίας, όπου συνορεύει με την Αχαΐα και την Ήλιδα. Εκεί στάλθηκε ο Ηρακλής με την τέταρτη εντολή: να πιάση τον κάπρο. Όταν η θεά οργισμένη έστρεφε το πρόσωπό της σε μια χώρα, όπως στην Ιστορία του Μελεάγρου, έστελνε έναν μανιασμένο κάπρο, που κατάστρεφε τους αγρούς των χωρικών. Γι’ αυτό δεν αναφέρεται τίποτα εδώ, μόνο ότι οι κάτοικοι της Ψωφίδος παραπονιούνταν για τον Ερυμάνθιο κάπρο. Αλλά δεν ήταν αυτός πάλι ο λόγος που ο Ηρακλής έπρεπε να τον πιάση ζωντανό και να τον φέρη στις Μυκήνες. Στους γεωργούς θ’ αρκούσε, αν σκότωνε το ζώο.

Ο ήρωας περιπλανήθηκε κι αυτή τη φορά σ’ όλη την Αρκαδία κι έφτασε πρώτα στα δάση της Φολόης, του οροπεδίου ανάμεσα στην κοιλάδα του Αλφειού και στον Ερύμανθο. Σ’ αυτή την περιοχή κατοικούσαν οι Κένταυροι, που είχαν την ίδια φύση και τις ίδιες συνήθειες όπως οι ζωώδεις αντίπαλοι των Λαπιθών στη Θεσσαλία.  Υπήρχαν επίσης και Λαπίθαι στα γύρω, με τους οποίους δεν είχε καμιά δουλειά ο Ηρακλής. Φιλοξενήθηκε εγκάρδια από τον Κένταυρο Φόλο, που κατοικούσε δω σε μια σπηλιά. Ο οικοδεσπότης του πρόσφερε ψητό κρέας, ενώ ο ίδιος έτρωγε ωμό.  Σύμφωνα με μια διήγηση, ήταν μαζί τους και ο σοφός Κένταυρος Χείρων, ο πιο δίκαιος ανάμεσα στους Κενταύρους. Ο Χείρων είχε αποτραβηχτή από τους Θεσσαλούς Λαπίθας στην Πελοπόννησο και, αντί να κατοική στο Πήλιο, κατοικούσε στο Ακρωτήριο Μαλέα. Ζήτησε άραγε ο Ηρακλής κρασί, ή ήταν κι αυτό μέσα στη φιλοξενία του Φόλου; Άνοιξε το κοινό κρασί των Κενταύρων, που ο Φόλος το φύλαγε σ’ ένα μεγάλο πιθάρι.

Αυτό το κρασί θα πρέπη να ήταν δώρο του Διονύσου προορισμένο απ’τον ίδιο το θεό για τον ήρωα. Ήταν ένα επικίνδυνο δώρο, που τη φύση του δεν την ήξεραν προφανώς οι Κένταυροι. Παλιοί αγγειογράφοι παριστάνανε μ’ ευχαρίστηση τη σκηνή, πως ο Ηρακλής άντλησε πρώτος από το μεγάλο βαρέλι.

Το άρωμα του κρασιού δελέασε τώρα και τους άλλους Κενταύρους, και το κενταυρικό συμπόσιο μεταβλήθηκε σε λίγο σε κενταυρική μάχη, που πάλι παρουσίαζαν ευχαρίστως οι καλλιτέχνες και οι αφηγητές. ‘Ισχυρίστηκαν ότι η μάχη απλώθηκε από το βουνό Φολόη μέχρι τη σπηλιά του Χείρωνος στο ακρωτήριο Μαλέα. Μέχρις εκεί θα κυνήγησε ο Ηρακλής με τα δηλητηριασμένα βέλη του τους Κενταύρους. Ένα βέλος, προορισμένο για τον Έλατο, αστόχησε και χτύπησε τον θεϊκό Χείρωνα. Μάταια προσπάθησε ο ήρωας να τον γιατρέψει με χειρονικά γιατρικά: το δηλητήριο της Ύδρας ήταν πολύ δραστικό.

Τραυματισμένος στο γόνατο ο Χείρων, δεν μπορούσε ούτε να γίνη καλά, αλλά ούτε και να πεθάνη. Έτσι αποτραβήχτηκε με την αγιάτρευτη πληγή του στη σπηλιά του και βασανιζόταν εκεί, μέχρι που μπόρεσε, αντί για τον βασανιζόμενο Προμηθέα, να προσφέρη στο Δία τον εαυτό του. Έτσι πέθανε ο Χείρων και λυτρώθηκε ο Προμηθεύς. Από ένα βέλος του Ηρακλέους πέθανε επίσης ο καλός Φόλος μ’ αυτό τον τρόπο: τράβηξε το δηλητηριασμένο βέλος από κάποιο πτώμα Κενταύρου κι απορούσε πως ένα τόσο μικρό πράγμα μπόρεσε να θανατώση ένα τόσο μεγάλο πλάσμα. Τότε το βέλος έπεσε στο πόδι του και σκότωσε και τον ίδιο. Ο Ηρακλής όμως έθαψε το φίλο του και πήρε το δρόμο για τον Ερύμανθο.

Εκεί καταδίωξε τον κάπρο από την κρυψώνα του. Τον παράσυρε στα χιόνια της κορυφής, τον έπιασε με μια θηλιά κι έριξε το ζώο στους ώμους του. Μετά τράβηξε για τις Μυκήνες, παίρνοντας και το ζώο μαζί του. Τότε ακολούθησε η από παλιά γνωστή σκηνή, που οι αγγειογράφοι απεικόνιζαν πάλι μ’ ευχαρίστηση. Ο ήρωας, με τ’ αγριογούρουνο στην πλάτη, πάτησε με το ένα του πόδι στην άκρη του υποχθόνιου πιθαριού, όπου είχε γλιστρήσει ο Ευρυσθεύς. Βλέπει κανείς μόνο τα κεφάλι και τα χέρια του φοβητσιάρη. Τόσο τρόμαξε, όταν είδε τον κάπρο, λες κι έβλεπε το θάνατο.

Ο ευτυχισμένος άνθρωπος είναι ένας ισορροπημένος άνθρωπος

Η ακόλουθη έκφραση: «Ο δρομέας είναι ευτυχής που τρέχει, ο άλτης είναι ευτυχής που κάνει άλματα, αλλά ο θεατής έχει μόνο την τέρψη». Στοπ! Τι θέλει να πει αυτή η λεπτολογία; Δεν είναι ένα η τέρψη και η ευτυχία; Τι διάκριση πρέπει να κάνουμε ανάμεσα στις δυο; Δεν είναι το ίδιο; Όχι βέβαια! Στο σημείο αυτό, οι φιλόσοφοι ανέπτυξαν πολύ σαφείς ιδέες.

Η τέρψη είναι πρώτα και προπαντός η σωματική, η σαρκική, υλική, αισθηματική και αισθητηριακή τέρψη. Παραδείγματος χάρη, αισθανόμαστε πολύ ζωηρή τέρψη όταν χαϊδεύουμε τη ράχη ενός ζώου, ή, ακόμη καλύτερα, όταν κάποιος άλλος μας χαϊδεύει και μας περιποιείται όπως ένα μικρό παιδί.

Και στο γαστρονομικό επίπεδο μπορεί κανείς να νιώσει πολύ ζωηρή τέρψη: ένα «φιλέτο Ροσίνι» ερεθίζει την αίσθηση της γεύσης μας, και νιώθουμε μια ορισμένη τέρψη- αυτό όμως δε μας δίνει ούτε ίχνος ευτυχίας. Η τέρψη είναι μονόπλευρη αποσπασματική: μπορεί να προκληθεί όταν ρεμβάζουμε μισοκοιμισμένοι στην ακροθαλασσιά κάτω απ’ τον ήλιο, ακόμη κι αν ταυτόχρονα μας ταλαιπωρεί το τσίμπημα μιας σφήκας στο αριστερό μας πόδι. Δεν είναι δυνατόν να είναι κανείς ταυτόχρονα ευτυχισμένος και δυστυχισμένος. Η ευτυχία είναι ένα αδιαίρετο όλο, είναι μια «αισθαντική ολότητα». Μπορούμε επίσης να πούμε ότι είναι η πλήρωση του Είναι, δηλαδή ένα αίσθημα που γεννιέται από το ίδιο μας το πνεύμα και μας βυθίζει σε μια διάθεση που είναι κατ’ ανάγκην ευφορική και όχι δυσάρεστη.

Αν ευτυχία είναι το να νιώθεις καλά μέσα στον εαυτό σου, αυτό δεν πρέπει να συγχέεται με την ευημερία. Στη φιλοσοφία, με τη λέξη ευημερία προσδιορίζουμε την υλική άνεση, τα τεχνικά επιτεύγματα. Άνεση είναι για παράδειγμα η κατοχή ηλεκτρικών συσκευών που διευκολύνουν τη ζωή. Ο κάτοικος του νησιού Μπόρα-Μπόρα της Ταϊτής δε χρειάζεται ηλεκτρικές συσκευές (αν υπάρχει ηλεκτρισμός στο χωριό του) για να ‘ναι ευτυχισμένος;

Όταν προμηθεύεται αυτά τα εξωτερικά σημάδια της σύγχρονης άνεσης, το κάνει από ματαιοδοξία, για να αναμετρηθεί με τον γείτονά του, και για να μη δημιουργήσει την εντύπωση ότι βρίσκεται σε ένδεια. Κι όμως, πόσοι σύγχρονοί μας δεν τον μακαρίζουν για τις κλιματολογικές συνθήκες στις οποίες ζει όπως και για τη «φυσική ζωή» του.

Η ευτυχία δεν πρέπει να συγχέεται με τη χαρά, γιατί κυριεύει τους ανθρώπους πολύ πιο έντονα. Το να ‘σαι ευτυχής σημαίνει να σκας από ικανοποίηση, και προπαντός να έχεις «καθαρή συνείδηση», απαλλαγμένη από κάθε αίσθημα ενοχής. Ο ευτυχισμένος άνθρωπος είναι ένας ισορροπημένος άνθρωπος. Η αταραξία του είναι πλήρης. ‘Έχει την ικανοποίηση του εκπληρωμένου καθήκοντος. Είναι ικανοποιημένος από τον εαυτό του, υπό τις πράξεις και τις αποφάσεις του, ικανοποιημένος από τις σχέσεις του με τους άλλους, από τις ευεργεσίες του. ‘Έχει ενεργήσει καλά, έχει δουλέψει καλά, κι έχει φερθεί καλά: είναι ευτυχισμένος.

Γι’ αυτό οι ανόητοι έχουν μεγάλη σιγουριά και αυτοπεποίθηση, έχουν κάνει όμως μεγάλη ζημιά στον κόσμο

Στην πραγματικότητα, δεν χρειαζόμαστε τόση σιγουριά και τόση αυτοπεποίθηση όση νομίζουμε ότι χρειαζόμαστε. Η σιγουριά και η αυτοπεποίθηση μπορούν είτε να είναι σπουδαία ποιότητα είτε να είναι εμπόδιο για κάποιον. Για παράδειγμα, οι ανόητοι άνθρωποι έχουν πάντοτε περισσότερη σιγουριά και αυτοπεποίθηση από ότι οι άνθρωποι που είναι ευφυείς. Η βλακεία είναι πάντοτε σίγουρη κι έχει αυτοπεποίθηση. Οι ανόητοι είναι πιο πεισματάρηδες και επειδή είναι τυφλοί, επειδή δεν μπορούν να δουν, ορμάνε οπουδήποτε.

Ο άνθρωπος που είναι ευφυής είναι αναπόφευκτο να έχει κάποιο δισταγμό. Η ευφυΐα είναι διστακτική. Αυτό δείχνει απλώς ότι υπάρχουν εκατομμύρια ευκαιρίες, εκατομμύρια εναλλακτικές και πρέπει κανείς να επιλέξει. Κάθε επιλογή οδηγεί σε ένα διαφορετικό δρόμο, οπότε είναι αναπόφευκτο να υπάρχει έλλειψη σιγουριάς και αυτοπεποίθησης. Όσο περισσότερο ευφυής είσαι, τόσο περισσότερο θα το νιώθεις αυτό. Η αυτοπεποίθηση λοιπόν δεν είναι πάντοτε καλή. Το ενενήντα εννέα τοις εκατό της αυτοπεποίθησης είναι βλακεία. Μόνο το ένα τοις εκατό είναι καλό – και εκείνο το ένα τοις εκατό δεν είναι ποτέ απόλυτο.

Πάντοτε στέκεσαι σε σταυροδρόμια και δεν ξέρεις ποιος δρόμος είναι πραγματικά ο σωστός. Πώς μπορείς να έχεις αυτοπεποίθηση; Γιατί περιμένεις να έχεις αυτοπεποίθηση;

Όλοι οι δρόμοι μοιάζουν σχεδόν ίδιοι, ένας όμως πρέπει να επιλεγεί. Είναι σαν να ποντάρεις στη ρουλέτα. Έτσι όμως είναι η ζωή. Και είναι καλό που είναι έτσι. Αν το
κάθε τι ήταν ξεκάθαρο, προσχεδιασμένο και σου δινόταν οδηγίες – στρίψε δεξιά, στρίψε αριστερά, κάνε αυτό κι εκείνο – τότε θα υπήρχε σιγουριά, αλλά τι νόημα θα είχε; Τίποτα δεν θα ήταν συναρπαστικό. Τότε δεν θα υπήρχε κανένα φως στη ζωή. Θα ήταν μια νεκρή ρουτίνα.

Η ζωή είναι πάντοτε συναρπαστική, επειδή κάθε βήμα σε φέρνει σε ένα άλλο σταυροδρόμι, όπου υπάρχουν και πάλι τόσο πολλοί δρόμοι και πάλι πρέπει να επιλέξεις. Αρχίζεις να τρέμεις. Θα επιλέξεις το σωστό ή όχι; Πώς μπορείς να είσαι σίγουρος και να έχεις αυτοπεποίθηση; Το μόνο που μπορείς να κάνεις, είναι να σκεφτείς όλες τις εναλλακτικές και όποια αισθάνεσαι πως είναι λίγο καλύτερη από τις άλλες…

Μην ψάχνεις το απόλυτα σωστό και το απόλυτα λάθος. Στη ζωή δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο, υπάρχουν μόνο ποσοστά. Το ένα είναι λίγο καλύτερο από το άλλο – αυτό είναι όλο. Η ζωή δεν χωρίζεται σε δύο πόλους, στο καλό και στο κακό. Υπάρχουν χίλιες δυο καταστάσεις ανάμεσα στο καλό και το κακό. Κοίτα λοιπόν γύρω σου αντικειμενικά, σιωπηλά, χωρίς ανησυχία, δες κάθε πιθανότητα και κινήσου προς αυτό που νιώθεις πως είναι λίγο καλύτερο από τα άλλα. Από τη στιγμή που αποφασίζεις να κινηθείς, ξέχνα τις άλλες εναλλακτικές, επειδή τώρα δεν έχουν καμία σημασία. Ύστερα κινήσου με σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Αυτή είναι η πραγματικά ευφυής αυτοπεποίθηση.

Δεν καταστρέφει τελείως το δισταγμό. Χρησιμοποιεί το δισταγμό. Δεν καταστρέφει τις εναλλακτικές. Οι εναλλακτικές βρίσκονται εκεί. Σκέφτεται συνειδητά και συλλογίζεται όλες τις εναλλακτικές, όσο πιο σιωπηλά είναι ανθρωπίνως εφικτό. Η ευφυΐα δεν απαιτεί ποτέ κάτι απάνθρωπο.

Υπάρχουν πολλά μονοπάτια. Πολλοί άνθρωποι κινούνται προς τα δεξιά και θεωρούν ότι αυτό είναι το καλύτερο. Εσύ εξακολουθείς να νιώθεις ότι το καλύτερο είναι να κινηθείς προς τα αριστερά, οπότε είναι φυσικό να υπάρχει δισταγμός, επειδή ξέρεις ότι πολλοί ευφυείς άνθρωποι κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Πώς μπορείς να έχεις σιγουριά και αυτοπεποίθηση; Δεν είσαι μόνος σου εδώ. Πολλοί ευφυείς άνθρωποι πηγαίνουν προς τα εκεί κι εσύ εξακολουθείς να νιώθεις ότι κάτι άλλο είναι το σωστό για σένα.

Στάσου πάνω στο σταυροδρόμι, σκέψου, διαλογίσου, από τη στιγμή όμως που αποφασίσεις, τότε ξέχνα όλες τις εναλλακτικές και προχώρα. Από τη στιγμή που αποφασίζεις να προχωρήσεις, χρειάζεται όλη σου η ενέργεια. Μη διχάζεσαι και μην αφήνεις το μισό νου σου να σκέφτεται τις άλλες εναλλακτικές. Μ’ αυτόν τον τρόπο πρέπει να χρησιμοποιεί κανείς το δισταγμό.

Και δεν υπάρχει καμία σιγουριά ότι αυτό που κάνεις, είναι οπωσδήποτε το σωστό. Δεν λέω αυτό. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να είσαι σίγουρος. Μπορεί να κάνεις λάθος, δεν υπάρχει όμως κανένας τρόπος να το μάθεις, αν δεν περπατήσεις όλο το δρόμο ως το τέλος, ως το τέρμα.

Η δική μου κατανόηση είναι ότι πρέπει κανείς να σκέφτεται σωστά. Η ίδια η σκέψη σε κάνει να ωριμάζεις. Προχωράς σε ένα δρόμο. Το αν είναι ο σωστός ή ο λάθος, δεν έχει καμία σημασία. Το ίδιο το γεγονός ότι προχωράς, σε ωριμάζει. Για μένα, ζήτημα δεν είναι προς το που πηγαίνεις. Για μένα, το πιο σημαντικό είναι ότι δεν είσαι κολλημένος, ότι προχωράς.

Ακόμη κι αν αυτός ο δρόμος φτάσει σε αδιέξοδο και δεν οδηγεί πουθενά και πρέπει να γυρίσεις πίσω, δεν υπάρχει κανένας λόγος να ανησυχείς. Είναι καλό που τον περπάτησες. Περπατώντας τον, έχεις γίνει πολύ πιο έμπειρος. Γνώρισες τον λάθος δρόμο. Τώρα είσαι περισσότερο εξοικειωμένος με το λάθος από ό,τι ήσουν προηγουμένως. Τώρα ξέρεις τι είναι το ψεύτικο κι αυτό θα σε βοηθήσει να βρεις την αλήθεια.

Το να γνωρίσεις το ψεύτικο είναι σπουδαία εμπειρία, επειδή αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να έρθει κανείς σιγά-σιγά να γνωρίσει τι είναι η αλήθεια. Για να γνωρίσεις την αλήθεια, χρειάζεται να έχεις γνωρίσει προηγουμένως το ψέμα. Και χρειάζεται να περπατήσει κανείς σε πολλούς λάθος δρόμους, μέχρι να έρθει στον σωστό. Για μένα λοιπόν, ακόμη κι αν πηγαίνεις προς την κόλαση, είναι ευλογία, επειδή δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να γνωρίσεις την κόλαση. Κι αν δεν γνωρίσεις την κόλαση, δεν θα είσαι ποτέ σε θέση να γνωρίσεις τι είναι ο παράδεισος. Μπες μέσα στο σκοτάδι, επειδή αυτός είναι ο τρόπος να γνωρίσεις το φως. Το μόνο πράγμα που έχει σημασία είναι το να μην κολλήσεις κήπου. Μη στέκεσαι απλώς πάνω στο σταυροδρόμι διστάζοντας, χωρίς να πηγαίνεις πουθενά. Μην κάνεις συνήθειά σου το δισταγμό, χρησιμοποίησέ τον.

Σκέψου όλες τις εναλλακτικές. Εγώ δεν σου λέω ούτε να μη σκέφτεσαι ούτε να μη διστάζεις. Μην προχωράς σαν ανόητος, σαν τυφλός, με κλειστά μάτια — οπότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, αφού δεν γνωρίζεις ότι υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι. Γι’ αυτό οι ανόητοι έχουν μεγάλη σιγουριά και αυτοπεποίθηση, έχουν κάνει όμως μεγάλη ζημιά στον κόσμο. Ο κόσμος θα ήταν καλύτερος αν υπήρχαν λιγότεροι άνθρωποι με σιγουριά και αυτοπεποίθηση.

ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Στα “ορφικά” λεγόμενα fragmenta, ο Ορφεύς αποκαλείται κατ’επανάληψιν “θεολόγος” ή “ο θεολόγος ο παρά τοίς Έλλησιν”. Και ένας λόγος που αποκαλείται έτσι ο Ορφεύς είναι ότι, ανάμεσα στα τόσα άλλα, έδωσε στους Θεούς του εθνικού Πανθέου των προγόνων μας τα συμβατικά τους ονόματα. Δεν ξέρω αν εκπλήσσω τον αναγνώστη μιλώντας για συμβατικά ονόματα, αλλά μάλλον το κάνω, αν τουλάχιστον αναλογισθώ ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως το πραγματικό όνομα του κάθε Θεού μας είναι εκείνο που αναγραφόταν κι εκφωνείτο στις καθημερινές φωνές και τα γραπτά των (πραγματικών) Ελλήνων της αρχαιότητος και ακόμη και στις ημέρες μας αναγράφεται κι εκφωνείται μαζικά, τόσο από Έλληνες και Νεοέλληνες όσο και από χατζηέλληνες και ανθέλληνες, στην τελευταία περίπτωση με, κατά πλειοψηφία, χυδαίο και βέβηλο τρόπο.

Όλοι οι Θεοί των εθνικών, οι αληθινοί Θεοί, δηλαδή οι φυσικοί Θεοί των αληθινών, δηλαδή φυσικών (1), θρησκειών, έχουν από ένα όνομα ο καθένας που είναι απρόφερτο, άρρητο, όνομα δυνάμεως δηλαδή που δεν εκφωνείται παρά από κατάλληλον άνθρωπο σε κατάλληλες μόνον στιγμές. Από τον κανόνα δεν ξέφυγε ούτε ο εξ εφευρέσεως, ήτοι πλαστός, “Θεός” (2) των Ιουδαίων “μονοθεϊστών” που αργότερα και δια των γνωστών μεθόδων “κυρίευσε” αυτόν τον άτυχο πλανήτη.

Τα άρρητα, πραγματικά ονόματα των Θεών εδόθησαν στους ανθρώπους την πρώτη εποχή που τους έγινε το μεγάλο δώρο του Λόγου, το θεϊκό εκείνο δώρο που τους έσπρωξε δυνατά προς τα επάνω στη σκάλα της εξελίξεως των όντων. Ήταν, δυστυχώς, μία εποχή πολύ μακρινή για εμάς που τώρα, όπως πολύ ωραία το έχει γράψει ο μεγάλος πολυθεϊστής στοχαστής του περασμένου αιώνος Λουϊ Μενάρ, είμαστε “ψυχικά γερασμένοι” και “ανίκανοι να οικειοποιηθούμε το μυστικό του ιδίου μας του πεπρωμένου” (3).

Τα στοιχεία μάς σπρώχνουν να εικάσουμε ότι μάλλον τα αρχαία έθνη πρέπει να μην περιόριζαν την χρήση των αρρήτων ονομάτων των Θεών στα άδυτα μόνον των Ιερών. Το έντονο ταμπού που υπήρχε στην ευρύτερη πελασγική ομοεθνία, και το οποίο διετήρησαν έως πολύ ύστερους (4) χρόνους οι Ετρούτσκοι, περί μη ονομαστικής επικλήσεως των Θεών, συνηγορεί στο ότι προφανώς η δυναμική των τελευταίων προεκάλεσε και κάποτε δυσάρεστες εκπλήξεις στους αρχαίους εκείνους ανθρώπους που είναι πολύ πιθανόν ότι δεν αυτοπεριορίσθησαν στην αυστηρή χρήση που καθιερώθηκε αργότερα μόνο στο άδυτο των Ιερών. Στον Μινωϊκό κόσμο, οι περισσότεροι Θεοί ονοματίζονταν περιφραστικά, στους Μυκηναίους έχει ήδη καθιερωθεί η συμβατική μονολεκτική επίκληση που όλοι γνωρίζουμε στην παραδοσιακή Ελληνική Θρησκεία. Παραταύτα η περιφραστική επίκληση παραμένει σε ισχύ μέχρι την ύστερη αρχαιότητα (Μεγάλοι Θεοί στη Σαμοθράκη, Απαραίτητοι Θεαί κ.λ.π. - Το ίδιο στους Ρωμαίους: Αππιάδες Θεές, Μάγκνα Μάτερ, Μόννα Ντέα, κ.ο.κ.).

Τα συμβατικά ονόματα των Ελλήνων Θεών περιγράφουν απλώς μονολεκτικά διάφορες ιδιότητες των επικαλουμένων (και το ίδιο ισχύει για όλα τα πάνθεα του πολυθεϊσμού). Ας δώσουμε ένα παράδειγμα με κάποιους από τους πιό γνωστούς των Ελλήνων Θεών, για να κατανοήσει τι ακριβώς εννοούμε ο αναγνώστης:

Θεά Αθηνά, Αθήνη, Αθάνα (το πρώτο μετεξέλιξη των άλλων δύο της πελασγικής γλώσσης, δηλαδή η Θεά της κεραμευτι­κής, και αργότερα η “εργάνη” Θεά), Θεός Άρης από το αίρειν και αναιρείν, ή, σε άλλη ετυμολογική εκδοχή από τη λέξη αρά (βλάβη, πλήγμα), Θεά Άρτεμις από το αρτεμές (δηλ. το σώον με την έννοια του μή απτού), Θεός Ερμής από το είρω (αναγγέλλω), ερέας και (κατά πλεονασμό του μ) Ερμέας, Ερμής με συναίρεση, η κατ’ άλλους από το έρυμα, δηλ. τον λόγο, Θεά Ήρα από την λέξη ερατή, ή αήρ (με αναγραμματισμό) ή έρα (δηλαδή γή).

Τα μυστικά ονόματα των Θεών είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους χαμένα. “Πέρασαν” στον κόσμο των προγόνων μαζί με τις ψυχές των τελευταίων θεματοφυλάκων της εθνικής μας ιερατείας που θανατώθησαν με την πυρά ή το φάσγανο των βυζαντινών διωγμητών και ιεροεξεταστών (5). Μόνο τέσσαρα από αυτά έφθασαν μέχρι τις ημέρες μας (6) για χρήση από την σύγχρονη εθνική λατρευτική πράξη, και αυτό με τρόπους όχι “κληρονομικής” μεταβιβάσεως (διότι ποτέ δεν υπήρξε τέτοια και όποιος το ισχυρίζεται επενδύει σε μπλόφες) αλλά έτερους, δηλαδή θαυμαστούς που δεν μου επιτρέπεται να πώ, αλλά έχουν να κάνουν με την κατάσταση που περιγράφει στη σημείωση 3 του παρόντος κείμενου ο Μενάρ: με τις φυσικές δηλαδή (και ουχί θαυματοτραλαλά) ανθρώπινες δυνατότητες που χαρίζει η “διαφάνεια του καθάριου βλέμματος” (και μυαλού).

Κάποιοι ερευνητές, κουρδισμένοι δυστυχώς να κοιτάζουν μέσα από τα σύγχρονα ιουδαϊκά (χριστιανικά ή μωαμεθανικά το ίδιο κάνει) μάτια, έσπευσαν εδώ και κάποιες δεκαετίες ν’ αναζητήσουν τα άρρητα ονόματα των Θεών μέσα από τους αιγυπτιώτικους λεγόμενους “μαγικούς παπύρους” (δείγματα των οποίων δημοσιεύονται στο δίτομο Die Griechischen Zauberpapyri, Stuttgard, Preisendanz Karl ed., Verlag BG Teubner) στις παλίνδρομες ή, κυρίως, “ακατανόητες” λέξεις που παρεμβάλλονται στη ροή των υπολοίπων ελληνικών και οι οποίες χαρακτηρίσθηκαν “μαγικές” ("voce magicae"). Ατυχώς για τις προσδοκίες τους ωστόσο, αυτές (οι δεύτερες, αφού οι πρώτες είναι απλώς... παλίνδρομες) αποκαλούνται από τους ίδιους τους συντάκτες (7) των προσευχών ή ύμνων απλά “βαρβαρικά ονόματα” (Φαρναθάρ, Χθά, κ.λ.π.). Έχουν δε προφανώς ενταχθεί στο ελληνικό σύνολο για να προσδοθεί αιγυπτιακή και σημιτική προέκταση της επικλητικής διαθέσεως κατά την γνωστή (και αρκούντως καταστροφική για τις εθνικές λατρείες) ενοθεϊστική μόδα της ύστερης εν Αιγύπτω, Συρία και Μ. Ασία αρχαιότητος. Μίας καταστροφικής μόδας που πάντρευε αλόγιστα την διαύγεια της Ετρουρίας (όπως το δήλωναν πολύ σωστά, με τα δικά τους λόγια βέβαια, αρκετοί από τους τελευταίους “ειδωλολάτρες” Αυτοκράτορες της Ρώμης) με την σκοτεινή δεισιδαιμονία της Ανατολής.
----------------------
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

(1) Για ορισμό και κατανόηση των χαρακτηριστικών των φυσικών λεγομένων θρησκειών ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο Ingvar (Ralph Ηarrison): “Οι Αρχαιόθρησκοι Απέναντι Στους Αποκρυφιστές”, Ανοιχτή Πόλη, Αθήναι 1996.

(2) Η λέξη Θεός μπαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση μέσα σε εισαγωγικά γιατί η συγκεκριμένη φανταστική και ανύπαρκτη οντότητα δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να αποκληθεί με αυτόν τον ελληνικό όρο. Η αναβάθμιση του ιουδαϊκού τετραγραμμάτου σε “Θεό” είναι ένα μεταφραστικό ατόπημα, η κακούργημα αν θέλει κανείς να είναι πιό σαφής, των περιβοήτων “Εβδομήκοντα” μεταφραστών. Αυτό το ατόπημα, ή κακούργημα αν το τολμάτε, έχει ακυρώσει σε σημαντικό βαθμό τις πιθανότητες των συγχρόνων ανθρώπων, που έχει ο εγκέφαλός τους προγραμματισθεί δυστυχώς αποκλειστικώς ιουδαϊκά, να κατανοήσουν την πραγματική έννοια και διάσταση της λέξεως "Θεός".

(3) Στο βιβλίο του “Ονειροπολήσεις Ενός Μυστικιστού Ειδωλολάτρου” που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ανοιχτή Πόλη, δια στόματος του τελευταίου ιεροφάντη των Φιλών, ο Μενάρ λέει τα εξής όμορφα και μεστά πράγματα: “Εδώ διασώζεται ο αρχέγονος τρόπος της εκδηλώσεως του θεϊκού στοιχείου. Εδώ, η ανθρώπινη διάνοια, μέσα από την λυτρωτική ορμή της απαρχής της, σχεδίασε με ποικίλα σύμβολα την πρωταρχική, άμεση γνώση της περί της ουσίας των όντων.. Το πέπλο της Θεάς ήταν διάφανο για το καθάριο βλέμμα μίας ανθρωπότητος που είχε μόλις γεννηθεί. Η οικουμενική μητέρα δεν είχε μυστικά από το τέκνο που λίκνιζε στην αγκαλιά της. Το πέπλο όμως έγινε αδιαπέραστο για τις γηρασμένες πιά φυλές, και μάτι ανθρώπου δεν μπορεί τώρα να διεισδύσει στο μυστικό του. Οι αντανακλάσεις του ουράνιου φωτός σβήνουν μέσα στης νυκτός τα σκότη και απέραντη σιωπή τυλίγει ολόκληρη την φύση, ενώ οι χρησμοί της είναι πιά για εμάς ακατανόητοι. Ανατέμνουμε και εξετάζουμε, το ένα μετά το άλλο, όλα τα άνθη του χιτώνος της, όμως η ζωή υπερβαίνει την ανάλυση, η αρχή και το τέλος των πραγμάτων διαφεύγουν από το βλέμμα της επιστήμης και δεν μπορούμε να οικειοποιηθούμε το μυστικό του ίδιου μας του πεπρωμένου παρά μόνον ερωτώντας την γλώσσα που μιλούσαν οι πρόγονοί μας και που εμείς δεν κατέχουμε πλέον..”

(4) Στους προ-κλασικούς δικούς μας.

(5) Τυχόν αναγνώστες που, δίχως να ευθύνονται αφού η “Ελληνική” εκπαίδευση δεν τους μίλησε ποτέ για αυτούς, αγνοούν τους απηνείς διωγμούς των Ελλήνων Εθνικών από τους χριστιανούς Ρωμαίους (“Βυζαντινούς”), τους παραπέμπω στο: ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ και άλλα άρθρα στο ΕΡΕΒΟΚΤΟΝΟ

(6 -πρόσθετη) Μετά από σχετική παρουσίαση του γράφοντος για την αδιάσπαστη συνέχεια της Εθνικής μας Θρησκείας, μπορεί πλέον να δηλώσει πως αυτή η "επαναπόκτηση" είχε ΗΔΗ επιτευχθεί την εποχή του Γεωργίου Γεμιστού - Πλήθωνος.

(7) “..οίδά σου και τα βαρβαρικά ονόματα.. ταύτά σοί εστιν τα βαρβαρικά ονόματα” (προς τον Θεό Ερμή)

ΕΙΝΑΙ Ο ΓΕΙΤΟΝΑΣ ΣΑΣ ΖΟΜΠΙ;

Ο Χ. αντιμετωπίζει ένα περίπλοκο πρόβλημα. Πρόσφατα μετακόμισε και οι νέοι γείτονές του, μια παράξενη παρέα από επίδοξους κυνηγούς φαντασμάτων, είναι πεπεισμένοι ότι είναι ζόμπι. Δεν μοιάζει εξωτερικά με ζόμπι και ασφαλώς δεν συμπεριφέρεται ως τέτοιος, αλλά παρ’ όλα αυτά αυτοί πιστεύουν ότι είναι. Αυτό είναι μάλλον ενοχλητικό, καθώς κυκλοφορούν φήμες ότι οι γείτονες του Χ. έχουν εκφράσει την απαξίωσή τους για οτιδήποτε είναι παραφυσικό τριγυρνώντας τα βράδια και χώνοντας μεγάλα κομμάτια ξύλου σε οτιδήποτε υποψιάζονται ως υπερφυσικό.  
 
Ο Χ. κανονίζει να συναντήσει τους γείτονές του κυνηγούς φαντασμάτων για να τους εξηγήσει ότι δεν είναι ζόμπι, αλλά μόνον ένας συνταξιούχους μεσίτης. Η συνάντηση αποδείχτηκε εξίσου τρομακτική όσο η σκέψη ότι οι νεκροί-ζωντανοί κερδίζουν τα προς το ζην αγοράζοντας και πουλώντας σπίτια.  
 
Οι κυνηγοί φαντασμάτων εξήγησαν ότι τα ζόμπι είναι ως προς την όψη πανομοιότυπα με τα ανθρώπινα όντα. Αν εξετάσουμε τον εγκέφαλό τους θα ανακαλύψουμε όλες τις δομές και λειτουργίες που κάνουν τους ανθρώπους λογικούς και ικανούς να παίρνουν αποφάσεις. Η συμπεριφορά των ζόμπι είναι επίσης πανομοιότυπη με αυτή των ανθρώπων, όπως εμείς ζούμε οικογενειακή ζωή, πηγαίνουμε στην δουλειά, αθλούμαστε, βλέπουμε τηλεόραση, έτσι και τα ζόμπι. Αν μαχαιρώσεις ένα ζόμπι Θα φωνάξει από τον πόνο. Αν η γυναίκα ενός ζόμπι πεθάνει, θα θρηνήσει. Όσο μπορούμε να πούμε, τα ζόμπι είναι πανομοιότυπα με τούς ανθρώπους.  
 
Ωστόσο, υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά ανάμεσα στα ζόμπι και τους ανθρώπους. Τα ζόμπι είναι νεκρά μέσα τους. Έχουν μηδενική συνείδηση, δεν έχουν σκέψεις, συναισθήματα ή συναίσθηση. Φαίνεται σαν να έχουν εμπειρίες, συναισθήματα, να αισθάνονται ευχαρίστηση, πόνο, και λοιπά, και συμπεριφέρονται σαν να έχουν, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν. Οι κυνηγοί κεφαλών στην συνέχεια είπαν ότι έχουν ενημερωθεί από την αυθεντία σε θέματα περί ζόμπι τον Σ., τον βιβλιοθηκάριο του σχολείου, ότι ο Χ. είναι πράγματι ζόμπι. Όμως, πριν τον ξεκοιλιάσουν, θα του δώσουν την ευκαιρία να τους πείσει για το αντίθετο.  
 
Τι πρέπει να πει ο Χ. στους γείτονές του για να τους πείσει ότι έχει συνείδηση; 

BERTRAND RUSSELL: Πόσο πλησιάζει την ευτυχία ο πλούσιος της εποχής μας;

Κοιτάξτε τη ζωή ενός συνηθισμένου επιχειρηματία. Ας υποθέσουμε πως έχει ένα ωραίο σπίτι, μια ωραία γυναίκα και χαριτωμένα παιδιά. Ξυπνάει νωρίς το πρωί, ενώ οι άλλοι κοιμούνται ακόμη, και τρέχει για το γραφείο του. Εκεί, είναι  υποχρεωμένος να επιδείξει τα χαρίσματα ενός μεγάλου αρχηγού. Παίρνει ύφος αποφασιστικό, μιλάει δίχως να καταδέχεται ν’ ακούσει την απάντηση, με τρόπο υπολογισμένο για να εντυπωσιάζει τον καθένα, εκτός από το παιδί του γραφείου του. Υπαγορεύει γράμματα, συνομιλεί με σπουδαία πρόσωπα από το τηλέφωνο, σπουδάζει την αγορά, και το μεσημέρι κάνει τραπέζι σε κάποιο συνάδελφο με τον οποίον ελπίζει να κλείσει καλές δουλείες. Η ρουτίνα αυτή συνεχίζεται όλο το απόγευμα. Γυρίζει στο σπίτι του, κουρασμένος, μόλις προλαβαίνοντας να βάλει το βραδινό του κουστούμι και να τρέξει για το δείπνο. Στο δείπνο τώρα, μαζί με άλλους το ίδιο κουρασμένους, προσποιείται ότι χαίρεται τη συντροφιά των κυριών, που δεν είχαν ακόμη την ευκαιρία να νοιώσουν κουρασμένες. Είναι αδύνατο να προβλέψεις πόσες ώρες θα χρειασθεί ο δυστυχισμένος άνθρωπος για να γλιτώσει από αυτή την «ψυχαγωγία». Στο τέλος πέφτει στο κρεβάτι και για μερικές ώρες, η έντασή του χαλαρώνεται.

Η επαγγελματική ζωή αυτού του ανθρώπου έχει την ψυχολογία του αγώνα δρόμου των εκατό μέτρων. Αλλά μια και ο αγώνας στον οποίον έχει μπλέξει έχει για τέρμα του τον τάφο, η συγκέντρωση δυνάμεων που ταιριάζει στο δρόμο των εκατό μέτρων, γίνεται εδώ κάπως εξαντλητική. Τι ξέρει για τα παιδιά του; Ολόκληρη την εβδομάδα είναι στο γραφείο του. Την Κυριακή του την περνά στο γήπεδο του γκολφ. Τι ξέρει για τη γυναίκα του; Όταν την αφήνει το πρωί, είναι κοιμισμένη. Το βράδυ, είναι και οι δυο τους δεσμευμένοι σε κοινωνικές υποχρεώσεις που δεν τους επιτρέπουν τις ιδιαίτερες συνομιλίες. Ίσως να μην έχει κανέναν αληθινό φίλο, μόλο που δείχνει σε πολλούς από τη συντροφιά του, μια προσποιητή οικειότητα που πολύ θα’θελε να ήταν πραγματική. Δεν ξέρει ούτε την άνοιξη, ούτε το φθινόπωρο παρά μονάχα στο βαθμό που επηρεάζουν την αγορά. Μπορεί να έχει δει ξένες χώρες, αλλά με τα μάτια ενός ανθρώπου που έπληττε θανάσιμα. Τα βιβλία του φαίνονται πράγματα περιττά και η μουσική του είναι απρόσιτη. Από χρόνο σε χρόνο γίνεται πιο φυγόκοσμος, η προσοχή του συγκεντρώνεται ολοένα και σε πιο περιορισμένα ενδιαφέροντα, και η ζωή του, έξω από την επιχείρησή του, γίνεται ολοένα και πιο στεγνή.

Μόλο που το χρήμα δε φθάνει για να κάνει ανθρώπους σπουδαίους, είναι δύσκολο να είσαι σπουδαίος δίχως χρήμα. Άλλωστε, η εξυπνάδα μετριέται με βάση το χρήμα που κερδίζει κανείς. Ένας που κερδίζει πολλά είναι έξυπνος. Εκείνος που φυτοζωεί δεν είναι έξυπνος. Κανείς δε θέλει να τον παίρνουν για κουτό. Γι’ αυτό, όταν η αγορά παθαίνει αναστατώσεις, οι άνθρωποι νοιώθουν το συναίσθημα εκείνο που δοκιμάζει ο μαθητής που πάει για εξετάσεις.

Κατά τη γνώμη μου, πρέπει ν’ αναγνωρίσουμε πως ένα στοιχείο αυθεντικού, έστω και αδικαιολόγητου φόβου, για τις συνέπειες μιας οικονομικής καταστροφής, υπεισέρχεται συχνά μέσα στις ανησυχίες ενός επιχειρηματία. Ο Κλευχάνγκερ, του Άρνολντ Μπέντετ, όσο πλούσιος κι αν ήταν κατατρεχόταν από τον φόβο πως θα πεθάνει σε φτωχοκομείο. Είμαι βέβαιος, πως εκείνοι που υπέφεραν πολύ από τη φτώχεια στα παιδικά τους χρόνια, βασανίζονται από το φόβο μήπως τα παιδιά τους έχουν την ίδια τύχη και τους φαίνεται σχεδόν αδύνατο να συγκεντρώσουν όσα εκατομμύρια χρειάζονται για ν’ αποσοβηθεί αυτή η συμφορά. Οι φόβοι αυτοί είναι ίσως αναπόφευκτοι στην πρώτη γενεά, αλλά είναι λιγότερο πιθανό να βασανίσουν εκείνους που ποτέ τους δε γνώρισαν μεγάλη φτώχεια.

Όλο το κακό προέρχεται από το γεγονός πως θεωρούμε την επιτυχία στον ανταγωνισμό σαν την κυριότερη πηγή της ευτυχίας. Δεν αρνούμαι πως το συναίσθημα της επιτυχίας κάνει τη ζωή πιο ευχάριστη. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον ζωγράφο που ήταν ολότελα άγνωστος και άσημος σε όλη του τη νεανική ηλικία. Ασφαλώς θα νιώσει ευτυχισμένος όταν δει ν’ αναγνωρίζεται το ταλέντο του. Δεν αρνούμαι ακόμα ούτε ότι το χρήμα είναι, ως ένα ορισμένο σημείο, ικανό ν’ αυξήσει την ευτυχία. Νομίζω όμως ότι πέρα από ορισμένο όριο δεν μπορεί να προσθέσει τίποτα. Εκείνο που υποστηρίζω είναι ότι η επιτυχία στη ζωή δεν είναι παρά μόνο ένα από τα συστατικά της ευτυχίας. Κι ότι πληρώνεται πάρα πολύ ακριβά, όταν θυσιάζονται όλα τα άλλα συστατικά για χάρη της.

Στο 18° αιώνα ένα από τα χαρακτηριστικά του «τζέντλεμαν» ήταν να μπορεί ν’ απολαμβάνει τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και τη μουσική. Στις ημέρες μας μπορεί να διαφωνούμε με αυτό το γούστο, αλλά αναγνωρίζουμε πως ήταν αυθεντικό. Ο πλούσιος της εποχής μας έχει δημιουργήσει έναν ολότελα διαφορετικό τύπο. Δε διαβάζει ποτέ. Αν θέλει να καταρτίσει μια πινακοθήκη για ν’ αυξήσει τη δόξα του, εμπιστεύεται σε εμπειρογνώμονες την εκλογή των πινάκων. Η απόλαυση που αποκομίζει δεν προέρχεται από τη θέα των έργων τέχνης, αλλά από το γεγονός ότι δεν άφησε άλλους Κροίσους να τα κατέχουν αυτοί.

Το αποτέλεσμα είναι πως δεν ξέρει τι να τις κάνει τις ελεύθερες ώρες του. Όσο γίνεται πλουσιότερος τόσο πιο εύκολο του είναι να κερδίσει και άλλα χρήματα, από όσα θα μπορούσε να ξοδέψει όλη την ημέρα. Έτσι, ο ατυχής βρίσκεται πραγματικά άνεργος. Αυτό θα συμβαίνει αναπόφευκτα όσο η επιτυχία, αυτή καθαυτή, θα θεωρείται σαν σκοπός της ζωής. Όταν ένας άνθρωπος δεν έχει μάθει πώς να χειρισθεί την επιτυχία του, όταν την κερδίσει, αυτή θα τον κάνει έρμαιο μιας ανυπόφορης ανίας.

BERTRAND RUSSELL, Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

ISS: Δημιουργήθηκε σε πείραμα η εξωτική «5η κατάσταση της ύλης»

Iστορία γράφει ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός με ένα πείραμα επιστημόνων της NASA. Δημιούργησαν την εξωτική κβαντική “5η κατάσταση της ύλης”, ένα υπέρψυχρο αέριο συμπύκνωμα Bose – Einstein.

Πρόκειται για επιστημονικό και τεχνολογικό επίτευγμα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, καθώς είναι η πρώτη φορά που επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο στο διάστημα σε περιβάλλον μικροβαρύτητας. Αυτό που έγινε επιτρέπει τη μελέτη της ύλης σε συνθήκες πιο ευνοϊκές από εκείνες της Γης.

Το πείραμα έγινε σε ένα από τα πιο κρύα μέρη στο σύμπαν, σε μία συσκευή μεγέθους βαλίτσας (Cold Atom Laboratory – CAL), που είχε εκτοξευθεί στον ΔΣΣ το 2018. Το συγκεκριμένο μίνι εργαστήριο ψύχει άτομα ρουβιδίου σε έναν θάλαμο κενού, χρησιμοποιώντας φως λέιζερ για να επιβραδύνει την κίνησή τους. Στη συνέχεια, μαγνητικά πεδία συγκρατούν και “παγιδεύουν” το πυκνό νέφος των ατόμων, που έχει θερμοκρασία κοντά στο απόλυτο μηδέν (μείον 273 βαθμοί Κελσίου), με τελικό αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός συμπυκνώματος Bose – Einstein.

Τα εν λόγω συμπυκνώματα είχαν προταθεί θεωρητικά ως 5η κατάσταση της ύλης (μετά τα στερεά, τα υγρά, τα αέρια και το πλάσμα) στις αρχές της δεκαετίας του 1920 από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν και τον Ινδό Σατιέντρα Ναθ Μπόουζ, από όπου πήραν και το όνομά τους. Στην πράξη παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά πριν 25 χρόνια.

Διεθνής Διαστημικός Σταθμός: Το “εξωτικό” πείραμα

Το πολύ κρύο νέφος παύει να συμπεριφέρεται όπως τα επιμέρους άτομα και σωματίδια, αλλά μάλλον ως μία ενιαία οντότητα με κβαντικές ιδιότητες, όπου κάθε σωματίδιο λειτουργεί, επίσης, και ως κύμα. Το όλο συμπύκνωμα μπορεί, πλέον, να θεωρηθεί ως ένα ενιαίο κύμα ύλης.

Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτά τα συμπυκνώματα μπορούν να παράσχουν ζωτικές ενδείξεις για μυστήρια της Φυσικής, όπως η σκοτεινή ενέργεια. Η εν λόγω “εξωτική” κατάσταση της ύλης έχει δημιουργηθεί από πολλούς επιστήμονες σε διάφορα πειράματα από το 1995 και μετά στη Γη, όπου, όμως, λόγω της βαρύτητας, το συμπύκνωμα μπορεί να δημιουργηθεί μόνο για κλάσματα του δευτερολέπτου.

Αντίθετα, όπως έδειξε το πείραμα στον ΔΣΣ, στο διάστημα – με την πολύ μικρότερη βαρύτητα – η 5η κατάσταση της ύλης παραμένει σταθερή για μερικά δευτερόλεπτα, οπότε μπορεί να μελετηθεί καλύτερα. Το ευρισκόμενο σε εξέλιξη πείραμα CAL πραγματοποιείται εξ αποστάσεως με επικεφαλής τον Ρόμπερτ Τόμσον του Εργαστηρίου Αεριώθησης (JPL) του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech) και της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), και τα πρώτα αποτελέσματά του παρουσιάστηκαν σε δημοσίευση στο “Nature”.

Στο μέλλον, οι ερευνητές ελπίζουν να χρησιμοποιήσουν το πείραμα για να παρακολουθήσουν τα άτομα να συγκρούονται σε κβαντικό επίπεδο, καθώς, επίσης, να ανιχνεύσουν κατά πόσο πιθανές “ρυτιδώσεις” του χωροχρόνου που προκαλούν τα βαρυτικά κύματα, επιδρούν στην κίνηση των ατόμων.

Ακόμη, θα ελεγχθεί κατά πόσο η μικροβαρύτητα παραβιάζει την αρχή ισοδυναμίας του Αϊνστάιν, σύμφωνα με την οποία όλες οι μάζες σε ένα βαρυτικό πεδίο επιταχύνονται με τον ίδιο τρόπο.

Επίκουρος: Η ευδαιμονία πέραν της πολιτικής

Επίκουρος: 341–270 π.Χ.

Είναι η ευδαιμονία εφικτή;

§1

Είναι κοινός τόπος πως η φιλοσοφία του Επίκουρου είναι ταυτισμένη στη συνείδηση των περισσοτέρων ανθρώπων με το ηδονιστικό ιδεώδες και με το ευ ζην. Για παρόμοια ιδεώδη έχουν μιλήσει, μέσα στην ιστορία του πνευματικού πολιτισμού, και πολλοί άλλοι –είτε διανοητές είτε ιδεολογικο-πολιτικοί ακτιβιστές πάσης φύσεως. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν αντιλήψεις, που ταυτίζουν τον ευδαίμονα βίο με πλούτη, φήμη, άσκηση εξουσίας, υψηλά αξιώματα και παρόμοια. Όλα αυτά ο Επίκουρος τα ονομάζει προκαταλήψεις, που αποπροσανατολίζουν τους ανθρώπους: τους αιχμαλωτίζουν μέσα στην άγνοια, στο άγχος, στην αγωνία, στο φόβο κ.λπ. και υποκαθιστούν εν πολλοίς την απουσία χαρούμενων σκέψεων για τη ζωή:

· «Δεν ελευθερώνουν την ψυχή από την ανησυχία και δεν φέρνουν την αληθινή χαρά τα αμέτρητα πλούτη ή η δόξα κι ο θαυμασμός του πλήθους ή οτιδήποτε άλλο οφείλεται σε αίτια απεριόριστα»[1].

· «Ο ρηχός άνθρωπος στην ευημερία αποχαυνώνεται και στη συμφορά καταρρακώνεται»[2].

§2

Το επικούρειο ευδαιμονικό θεώρημα ορθώνεται ως ένα στοχαστικό, αλλά άκρως ρεαλιστικό ανάχωμα ενάντια στα ποικιλώνυμα κηρύγματα ηθικολόγων, πολιτικών και άλλων προπαγανδιστών ή φαύλων ηδονιστών που οικοδομούν την εξουσιαστική τους σχέση στην εκμετάλλευση των ως άνω ιδεοληψιών:

· «Τη γλυκιά ζωή δεν μας την προσφέρουν τα φαγοπότια και οι διασκεδάσεις …, αλλά ο νηφάλιος στοχασμός, αυτός που ερευνά τα αίτια κάθε προτίμησής μας ή κάθε αποφυγής μας και αποδιώχνει τις δοξασίες, που με τόση σύγχυση γεμίζουν τη ζωή μας»[3].

Ο νηφάλιος στοχασμός διαλύει κάθε είδους άγνοια και σύγχυση τόσο γύρω από τα αίτια των φυσικών φαινομένων όσο και γύρω από την ανθρώπινη πραγματικότητα. Έτσι προετοιμάζει την ανθρώπινη φύση να αφιερωθεί στην επιδίωξη του ευ ζην, μακριά από φόβους και ανησυχίες, που γεννούν οι λαθεμένες αντιλήψεις και οι εσφαλμένες ιδέες. Πώς ορίζεται η ανεκτίμητη συμβολή του Επίκουρου στη φιλοσοφία του ευ ζην; Ορίζεται μέσα από την επιλογή και την εφαρμογή στη ζωή ενός ύψιστου, από πλευράς περιεχομένου, τελικού σκοπού, για την επίτευξη του οποίου ακολουθείται συγκεκριμένη στρατηγική.

§3

Η πεμπτουσία αυτής της στρατηγικής έγκειται στο να μάθουμε να ζούμε ελεύθερα: να ξέρουμε ποια πράγματα χρειάζεται να αποφεύγουμε και ποια να επιλέγουμε:

· «Ας απελευθερώσουμε τον εαυτό μας από τη φυλακή των καθημερινών υποθέσεων και της πολιτικής»[4].

· «Όποιος κατάλαβε ποια είναι τα όρια που θέτει η ζωή, γνωρίζει πόσο εύκολο είναι να αποκτηθεί ό,τι διώχνει τον πόνο της στέρησης και κάνει τη ζωή τέλεια στο σύνολό της. Κι έτσι δεν έχει ανάγκη από πράγματα που αποκτώνται με ανταγωνισμούς»[5].

· «Ζώντας κανείς ελεύθερα, δεν μπορεί να αποκτήσει μεγάλη περιουσία, γιατί κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο, χωρίς δουλικότητα προς τις μάζες ή την εξουσία. Μπορεί ωστόσο να έχει όλα τα καλά σε διαρκή αφθονία»[6].

Στο μέτρο που η πολιτική ζωή, κατά τον Επίκουρο, έχει πάψει να αποτελεί εγγύηση για την ευδαιμονία μας, πρέπει να επιδιώκουμε την υλοποίηση της ως άνω στρατηγικής μέσα στην περιοχή της ηθικής. Προς τούτο, η επικούρεια φιλοσοφία μας διανοίγει σε μια ιδιαίτερη οδό εφαρμοσμένης ηθικής. Ηθική όμως όχι όπως την εννοεί ο κοινός νους, ως πουριτανισμό ή ως καταδίκη του λελογισμένου αισθησιασμού. Οι συνειρμοί συνήθως του πλήθους, που συνοδεύουν την έννοια της ηθικής, παραπέμπουν σε πολιτικές φαυλότητες, σε σκάνδαλα μηχανισμών, σε διεφθαρμένες κοινωνικές πρακτικές ή ομάδες, σε σεξουαλικές διαστροφές κ.α. Χωρίς όλα τούτα να είναι εντελώς ξένα προς ένα γενικό πνεύμα της ηθικής, ωστόσο δεν αποτελούν τμήμα της επικούρειας διδασκαλίας. Για τον απλό λόγο, ότι ο Επίκουρος προσδιορίζει την ίδια τη φιλοσοφία ως ηθική θεωρία βίου, αναγνωρίσιμη με βάση το ενδιαφέρον της για τη θεραπεία των δεινών της ανθρώπινης ψυχής και όχι με βάση τις ανυπόληπτες συμπεριφορές ανερμάτιστων όντων:

· «Μάταιος είναι ο φιλοσοφικός λόγος που δεν θεραπεύει κανένα ανθρώπινο πάθος· ακριβώς όπως η ιατρική δεν ωφελεί παρά μόνο όταν θεραπεύει τις αρρώστιες του σώματος, έτσι και η φιλοσοφία δεν προσφέρει τίποτα, αν δεν απαλλάσσει την ψυχή από τα πάθη της»[7].

§4

Η φιλοσοφία και ο φιλόσοφος είναι χωρίς αντίκρισμα, εάν δεν εξασφαλίζουν την ψυχική υγεία, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ευδαιμονία των ατόμων. Αυτή η ευδαιμονία ή η μακαριότητα είναι ο τελικός σκοπός. Ένας τέτοιος σκοπός δεν επιτυγχάνεται από τη μια μέρα στην άλλη ούτε ίσως καθ’ όλη τη ζωή ολοκληρωμένα. Αποτελεί ωστόσο το μοναδικό μονοπάτι λύτρωσης του ανθρώπου, γιατί τον εισάγει σε έναν συνεχή, βασανιστικό ίσως αγώνα, για να ζήσει ευχάριστες καταστάσεις, πέρα από τον πόνο και την οδύνη, με ορίζοντα πάντα την τελική επίτευξη μιας αταραξίας· μιας γαλήνιας δηλαδή κατάστασης, που θα προσεγγίζει, κατά το δυνατόν, τη θεία μακαριότητα. Πώς τη δικαιολογεί την αταραξία ο Επίκουρος; Εκκινεί από τη φύση του ανθρώπου, δυνάμει της οποίας ο τελευταίος, ως ζωντανό ον, τείνει πάντοτε να επιζητεί το ευχάριστο και να αποφεύγει το δυσάρεστο, το θλιβερό, που προκαλεί πόνο. Συνεπώς, η αταραξία είναι, από μια άποψη, προδιαγεγραμμένη από τη φύση του ανθρώπου· γι’ αυτό και ο τελευταίος δεν έχει παρά να ακολουθεί τη φύση του, δηλαδή να καλλιεργεί την αίσθηση της αταραξίας και να θέτει έτσι υπό τον έλεγχό του κάθε σύμπτωμα δυσφορίας: όσο κατορθώνει δια των αισθήσεων και δια της φρόνησης να αισθάνεται ικανοποιημένος από την αποφυγή της δυσφορίας και του πόνου, τόσο γίνεται πιο αυτάρκης. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο,

· «Η αυτάρκεια είναι ο μεγαλύτερος πλούτος»[8].

Αυτάρκης σημαίνει ότι έχει φτάσει σε μια κατάσταση ύπαρξης, όπου είναι απαλλαγμένος από το βαρύ φορτίο της σωματικής και πνευματικής ηδονής με την τρέχουσα αρνητική σημασία. Με αυτό τον τρόπο, ο Επίκουρος καλεί τον άνθρωπο να συνδέσει τον βίο του με την εκπλήρωση του πιο άνω τελικού σκοπού ως του ανώτατου αγαθού. Τον καλεί ουσιαστικά να χαράξει ο ίδιος το πεπρωμένο του και να μην περιμένει μοιρολατρικά την ευδαιμονική του ολοκλήρωση από κάποιες άλλες δυνάμεις. Γιατί: 

«Την ευδαιμονία και τη μακαριότητα δεν τις φέρνουν τα μεγάλα πλούτη ούτε η πληθωρική δραστηριότητα ούτε οι εξουσίες ούτε η ισχύς, αλλά η αλυπία [=η απουσία λύπης και πόνου], η πραότης των συναισθημάτων και η ψυχική διάθεση που αναγνωρίζει τα όρια που έχει θέσει η φύση»[9].
-------------------------------
[1] Επίκουρος: κείμενα-πηγές, σ. 199.
[2] Ό.π.
[3] Ό.π., σ. 183.
[4] Ό.π., σ. 175.
[5] Ό.π., σ. 195.
[6] Ό.π., σ. 197.
[7] Ό.π., σ. 33.
[8] Ό.π., σ. 195.
[9] Ό.π., σ. 197.

ΠΛΑΤΩΝ: Ἵππίας μείζων (286e-287d)

ΙΠΠΙΑΣ. Οὐδεὶς μέντοι· φαῦλον γὰρ ἂν εἴη τὸ ἐμὸν πρᾶγμα [287a] καὶ ἰδιωτικόν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Εὖ γε νὴ τὴν Ἥραν λέγεις, ὦ Ἱππία, εἰ χειρωσόμεθα τὸν ἄνδρα. ἀτὰρ μή τι κωλύω μιμούμενος ἐγὼ ἐκεῖνον, ἐὰν σοῦ ἀποκρινομένου ἀντιλαμβάνωμαι τῶν λόγων, ἵνα ὅτι μάλιστά με ἐκμελετήσῃς; σχεδὸν γάρ τι ἔμπειρός εἰμι τῶν ἀντιλήψεων. εἰ οὖν μή τί σοι διαφέρει, βούλομαι ἀντιλαμβάνεσθαι, ἵν᾽ ἐρρωμενέστερον μάθω.
ΙΠΠΙΑΣ. Ἀλλ᾽ ἀντιλαμβάνου. καὶ γάρ, ὃ νυνδὴ εἶπον, οὐ [287b] μέγα ἐστὶ τὸ ἐρώτημα, ἀλλὰ καὶ πολὺ τούτου χαλεπώτερα ἂν ἀποκρίνασθαι ἐγώ σε διδάξαιμι, ὥστε μηδένα ἀνθρώπων δύνασθαί σε ἐξελέγχειν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Φεῦ ὡς εὖ λέγεις· ἀλλ᾽ ἄγ᾽, ἐπειδὴ καὶ σὺ κελεύεις, φέρε ὅτι μάλιστα ἐκεῖνος γενόμενος πειρῶμαί σε ἐρωτᾶν. εἰ γὰρ δὴ αὐτῷ τὸν λόγον τοῦτον ἐπιδείξαις ὃν φῄς, τὸν περὶ τῶν καλῶν ἐπιτηδευμάτων, ἀκούσας, ἐπειδὴ παύσαιο λέγων, ἔροιτ᾽ ἂν οὐ περὶ ἄλλου πρότερον ἢ περὶ τοῦ καλοῦ —ἔθος [287c] γάρ τι τοῦτ᾽ ἔχει— καὶ εἴποι ἄν· «Ὦ ξένε Ἠλεῖε, ἆρ᾽ οὐ δικαιοσύνῃ δίκαιοί εἰσιν οἱ δίκαιοι;» ἀπόκριναι δή, ὦ Ἱππία, ὡς ἐκείνου ἐρωτῶντος.
ΙΠΠΙΑΣ. Ἀποκρινοῦμαι ὅτι δικαιοσύνῃ.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. «Οὐκοῦν ἔστι τι τοῦτο, ἡ δικαιοσύνη;»
ΙΠΠΙΑΣ. Πάνυ γε.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. «Οὐκοῦν καὶ σοφίᾳ οἱ σοφοί εἰσι σοφοὶ καὶ τῷ ἀγαθῷ πάντα τἀγαθὰ ἀγαθά;»
ΙΠΠΙΑΣ. Πῶς δ᾽ οὔ;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. «Οὖσί γέ τισι τούτοις· οὐ γὰρ δήπου μὴ οὖσί γε.»
ΙΠΠΙΑΣ. Οὖσι μέντοι.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. «Ἆρ᾽ οὖν οὐ καὶ τὰ καλὰ πάντα τῷ καλῷ [287d] ἐστι καλά;»
ΙΠΠΙΑΣ. Ναί, τῷ καλῷ.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. «Ὄντι γέ τινι τούτῳ;»
ΙΠΠΙΑΣ. Ὄντι· ἀλλὰ τί γὰρ μέλλει;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. «Εἰπὲ δή, ὦ ξένε,» φήσει, «τί ἐστι τοῦτο τὸ καλόν;»
ΙΠΠΙΑΣ. Ἄλλο τι οὖν, ὦ Σώκρατες, ὁ τοῦτο ἐρωτῶν δεῖται πυθέσθαι τί ἐστι καλόν;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὔ μοι δοκεῖ, ἀλλ᾽ ὅτι ἐστὶ τὸ καλόν, ὦ Ἱππία.
ΙΠΠΙΑΣ. Καὶ τί διαφέρει τοῦτ᾽ ἐκείνου;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐδέν σοι δοκεῖ;
ΙΠΠΙΑΣ. Οὐδὲν γὰρ διαφέρει.

***
ΙΠ. Εξάπαντος κανένας· αλλιώς η δουλειά μου θα ήταν τιποτένια, [287a] να την κάνει όποιος όποιος.
ΣΩ. Ωραία, μά την Ήρα, τα λες, Ιππία, φτάνει να μπορέσουμε τον άνθρωπο αυτόν να τον βάλουμε κάτω. Έχεις καμιάν αντίρρηση να πάρω εγώ τη θέση εκείνου, και όταν εσύ αποκρίνεσαι να σου αντιμιλώ, ώστε να με μορφώσεις όσο γίνεται καλύτερα; Κάτι ξέρω από αντιλογίες. Αν λοιπόν δεν σε νοιάζει, λέω να σου αντιμιλώ, για ν᾽ αποχτήσω πιο στέρεη γνώση.
ΙΠ. Και δεν αντιμιλείς! Όπως σου είπα τώρα δα, δεν [287b] είναι και πολύ μεγάλο αυτό που με ρωτάς. Εγώ θα μπορέσω να σε διδάξω να αποκρίνεσαι και σε πολύ πιο δύσκολα από αυτό πράγματα — τόσο που κανένας άνθρωπος να μην μπορεί να σε βάζει μπροστά.
ΣΩ. Αχ, τί καλά που μιλείς! Τότε, αφού και συ μου το λες, έλα να γίνω, όσο μπορώ, εκείνος και να δοκιμάζω να σε ρωτώ. Αν του απάγγελνες το λόγο αυτόν που λες για τις όμορφες απασχολήσεις, εκείνος ακούγοντάς τον, μόλις θα σταματούσες να μιλείς, πρώτα απ᾽ όλα θα ρωτούσε όχι για τίποτε άλλο παρά για το όμορφο —αυτό [287c] το συνήθειο έχει— και θα έλεγε: Ηλείε ξένε, οι δίκαιοι δεν είναι με τη δικαιοσύνη που γίνονται δίκαιοι; Δώσε απόκριση, Ιππία, σαν να σε ρωτάει εκείνος.
ΙΠ. Θα αποκριθώ, ότι με τη δικαιοσύνη.
ΣΩ. Είναι κατιτί λοιπόν αυτό, η δικαιοσύνη. Ή όχι;
ΙΠ. Και βέβαια.
ΣΩ. Λοιπόν με τη σοφία είναι και οι σοφοί σοφοί και με το αγαθό όλα τα αγαθά αγαθά. Έτσι;
ΙΠ. Πώς όχι;
ΣΩ. Και αυτά είναι βέβαια κάτι που υπάρχει· γιατί εξάπαντος δεν είναι κάτι που δεν υπάρχει.
ΙΠ. Είναι βέβαια κάτι που υπάρχει.
ΣΩ. Λοιπόν και όλα τα όμορφα με το όμορφο [287d] είναι όμορφα. Έτσι;
ΙΠ. Ναι, με το όμορφο.
ΣΩ. Με το όμορφο, που είναι κάτι που υπάρχει. Ή όχι;
ΙΠ. Που υπάρχει. Πώς αλλιώς;
ΣΩ. Πες μου λοιπόν, ξένε, θα πει, τούτο το όμορφο τί είναι;
ΙΠ. Εκείνος που το ρωτάει αυτό, Σωκράτη, δεν γυρεύει να μάθει άλλο τίποτα παρά τί είναι όμορφο. Έτσι δεν είναι;
ΣΩ. Δεν το πιστεύω. Εκείνο που ρωτάει, Ιππία, είναι τί είναι το όμορφο.
ΙΠ. Και σε τί ξεχωρίζει το ένα από το άλλο;
ΣΩ. Σε τίποτα, φαντάζεσαι;
ΙΠ. Μα δεν ξεχωρίζουν σε τίποτα!