ΑΙΣΩΠΟΣ - Μῦθοι (31.1-35.1)

31. ΑΝΗΡ ΜΕΣΑΙΠΟΛΙΟΣ ΚΑΙ ΕΤΑΙΡΑΙ [31.1] ἀνὴρ μεσαιπόλιος δύο ἐρωμένας εἶχεν, ὧν ἡ μὲν νέα, ἡ δὲ πρεσβῦτις. καὶ ἡ μὲν προβεβηκυῖα αἰδουμένη νεωτέρῳ αὐτῆς πλησιάζειν, διετέλει, εἴποτε πρὸς αὐτὴν παρεγένετο, τὰς μελαίνας αὐτοῦ τρίχας περιαιρουμένη. ἡ δὲ νεωτέρα ὑποστελλομένη γέροντα ἐραστὴν ἔχειν τὰς πολιὰς αὐτοῦ ἀπέσπα. οὕτω τε συνέβη ὑπὸ ἀμφοτέρων ἐν μέρει τιλλόμενον φαλακρὸν γενέσθαι.
οὕτω πανταχοῦ τὸ ἀνώμαλον ἐπιβλαβές ἐστιν.

32. ΑΝΔΡΟΦΟΝΟΣ
[32.1] ἄνθρωπόν τις ἀποκτείνας ὑπὸ τῶν ἐκείνου συγγενῶν ἐδιώκετο. γενόμενος δὲ κατὰ τὸν Νεῖλον ποταμὸν λύκου αὐτῷ ἀπαντήσαντος φοβηθεὶς ἀνέβη ἐπί τι δένδρον τῷ ποταμῷ παρακείμενον κἀκεῖ ἐκρύπτετο. θεασάμενος δὲ ἐνταῦθα ἔχιν κατ᾽ αὐτοῦ αἰωρούμενον ἑαυτὸν εἰς τὸν ποταμὸν καθῆκεν. ἐν δὲ τούτῳ ὑποδεξάμενος αὐτὸν κροκόδειλος κατεθοινήσατο.
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι τοῖς ἐναγέσι τῶν ἀνθρώπων οὔτε γῆς οὔτε ἀέρος οὔτε ὕδατος στοιχεῖον ἀσφαλές ἐστιν.

33. ΠΕΝΤΑΘΛΟΣ ΚΟΜΠΑΣΤΗΣ
[33.1] ἀνὴρ πένταθλος ἐπ᾽ ἀνανδρίᾳ ἑκάστοτε ὑπὸ τῶν πολιτῶν ὀνειδιζόμενος ἀποδημήσας ποτὲ καὶ μετὰ χρόνον ἐπανελθὼν ἀλαζονευόμενος ἔλεγεν, ὡς πολλὰ μὲν καὶ ἐν ἄλλαις πόλεσιν ἀνδραγαθήσας ἐν τῇ Ῥόδῳ τοιοῦτον ἥλατο πήδημα ὡς μηδένα τῶν Ὀλυμπιονικῶν ἐφικέσθαι. καὶ τούτου μάρτυρας ἔφη παρέξεσθαι τοὺς παρατετυχηκότας, ἂν ἄρα ποτὲ ἐπιδημήσωσι. τῶν δὲ παρόντων τις ὑποτυχὼν ἔφη πρὸς αὐτόν· «ἀλλ᾽, ὦ οὗτος, εἰ τοῦτο ἀληθές ἐστιν, οὐδὲν δεῖ σοι μαρτύρων· αὐτοῦ γὰρ Ῥόδος καὶ πήδημα».
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι ὧν πρόχειρος ἡ δι᾽ ἔργων πεῖρα, περὶ τούτων πᾶς λόγος περιττός ἐστιν.

34. ΑΔΥΝΑΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΛΟΜΕΝΟΣ
[34.1] ἀνὴρ πένης νοσῶν καὶ κακῶς διακείμενος ἐπειδὴ ὑπὸ τῶν ἰατρῶν ἀπηλπίσθη, τοῖς θεοῖς ηὔχετο ἑκατόμβην ποιήσειν ἐπαγγελλόμενος καὶ ἀναθήματα καθιερώσειν, ἐὰν ἐξαναστῇ. τῆς δὲ γυναικὸς [ἐτύγχανε γὰρ αὐτῷ παρεστῶσα] πυνθανομένης· «καὶ πόθεν αὐτὰ ἀποδώσεις»; ἔφη· «νομίζεις γάρ με ἐξαναστήσεσθαι, ἵνα καὶ ταῦτά με οἱ θεοὶ ἀπαιτήσωσιν;»
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι ταῦτα ῥᾴδιον οἱ ἄνθρωποι κατεπαγγέλλονται, ἃ τελέσειν ἔργῳ οὐ προσδοκῶσιν.

35. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΣΑΤΥΡΟΣ
[35.1] ἄνθρωπόν ποτε λέγεται πρὸς σάτυρον φιλίαν σπείσασθαι. καὶ δὴ χειμῶνος καταλαβόντος καὶ ψύχους γενομένου ὁ ἄνθρωπος προσφέρων τὰς χεῖρας τῷ στόματι ἐπέπνει. τοῦ δὲ σατύρου τὴν αἰτίαν ἐρομένου δι᾽ ἣν τοῦτο πράττει, ἔλεγεν, ὅτι θερμαίνει τὰς χεῖρας διὰ τὸ κρύος. ὕστερον δὲ παρατεθείσης αὐτοῖς τραπέζης καὶ προσφαγήματος θερμοῦ σφόδρα ὄντος ὁ ἄνθρωπος ἀναιρούμενος κατὰ μικρὸν τῷ στόματι προσέφερε καὶ ἐφύσα. πυνθανομένου δὲ πάλιν τοῦ σατύρου, τί τοῦτο ποιεῖ, ἔφασκε καταψύχειν τὸ ἔδεσμα, ἐπεὶ λίαν θερμόν ἐστι. κἀκεῖνος ἔφη πρὸς αὐτόν· «ἀλλ᾽ ἀποτάσσομαί σου τῇ φιλίᾳ, ὦ οὗτος, ὅτι ἐκ τοῦ αὐτοῦ στόματος τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν ἐξιεῖς».
ἀτὰρ οὖν καὶ ἡμᾶς περιφεύγειν δεῖ τὴν φιλίαν, ὧν ἀμφίβολός ἐστιν ἡ διάθεσις.

***
31. Ο γκριζομάλλης και οι μαιτρέσες του.
[31.1] Ήταν ένας μεσήλικας, με γκρίζα πια τα μαλλιά του, που είχε δύο ερωμένες: μία νεαρή και μία μεγαλύτερη σε ηλικία. Λοιπόν, η πιο ηλικιωμένη, από την πλευρά της, ντρεπόταν να φαίνεται πως έχει σχέση με νεότερο άντρα. Γι᾽ αυτό, όποτε εκείνος πήγαινε κοντά της, αυτή συνέχεια του ξερίζωνε τις μαύρες τρίχες του. Η πιο νεαρή, αντίθετα, το έφερε βαρέως να έχει έναν γέρο για εραστή της, και συνεπώς του αποσπούσε τις άσπρες τρίχες. Και το αποτέλεσμα: Ο ανθρωπάκος, έτσι καθώς τον μαδούσαν και οι δύο αλληλοδιαδοχικά, κατάντησε να απομείνει φαλακρός.
Έτσι είναι: Σε όλες τις περιστάσεις η ασυμφωνία βλάπτει.

32. Ο φονιάς.
[32.1] Ήταν μια φορά κάποιος που σκότωσε άνθρωπο και τον κυνηγούσαν οι συγγενείς του θύματος. Με τα πολλά, ο καταδιωγμένος κατάφερε να φτάσει στις όχθες του ποταμού Νείλου, εκεί πέρα όμως βρήκε μπροστά του έναν λύκο. Φοβήθηκε, λοιπόν, και αμέσως σκαρφάλωσε σε κάποιο δέντρο, που φύτρωνε πλάι στον ποταμό, για να κρυφτεί μες στη φυλλωσιά. Τότε όμως είδε μια οχιά να κρέμεται ανάμεσα στα κλαδιά, κατευθείαν από πάνω του. Έδωσε λοιπόν έναν πήδο και ρίχτηκε στο ποτάμι. Ε, εκεί μέσα τον περίμενε ο κροκόδειλος και τον έκανε μια χαψιά.
Το δίδαγμα του μύθου: Για τους καταραμένους ανθρώπους κανένα στοιχείο της φύσης δεν έχει ασφάλεια, ούτε η γη, ούτε ο αέρας, ούτε τα νερά.

33. Ο καυχησιάρης των πέντε αθλημάτων.
[33.1] Ήταν μια φορά ένας πενταθλητής που οι συμπολίτες του συνέχεια τον χλεύαζαν για τη μαλθακότητά του. Έφυγε λοιπόν ταξίδι, και όταν επέστρεψε ξανά στον τόπο του, μετά από πολύ καιρό, βάλθηκε να αραδιάζει καυχησιές, λέγοντας για πολλά και διάφορα ανδραγαθήματα που επιτέλεσε στη μία ή στην άλλη πόλη. Μεταξύ άλλων διηγούνταν και για τη Ρόδο, όπου έκανε, λέει, τέτοιο ρεκόρ στο πήδημα που κανένας Ολυμπιονίκης δεν μπορούσε να το ισοφαρίσει. Και από πάνω διαβεβαίωνε ότι θα καλέσει μάρτυρες για το κατόρθωμά του όσους ήσαν παρόντες στην περίσταση, αν τύχει να περάσουν ποτέ από τούτα τα μέρη. Ένας από τους παριστάμενους τότε του έκοψε τα πολλά λόγια και του είπε: «Παλληκαρά μου, μην καθυστερούμε. Αν λες αλήθεια, δεν σου χρειάζονται μάρτυρες. Νά εδώ χάμω η Ρόδος — να δούμε τώρα το πήδημα».
Το δίδαγμα του μύθου: Άμα είναι εύκολο να δοκιμάσεις κάτι στην πράξη, τα λόγια είναι περιττά.

34. Ο άνθρωπος που υποσχόταν τα ακατόρθωτα.
[34.1] Ήταν κάποτε ένας φτωχός άνθρωπος, άρρωστος και σε άσχημη κατάσταση. Όταν πια απελπίστηκε εντελώς από τους γιατρούς, τί άλλο να κάνει, βάλθηκε να προσεύχεται στους θεούς. Τους έταζε, που λέτε, να τους θυσιάσει εκατόμβες και να τους αφιερώσει μνημεία, άμα μπορέσει και σηκωθεί από την αρρώστια. Η γυναίκα του βέβαια, που έτυχε να στέκεται εκεί δίπλα, απόρησε: «Καλά βρε, πού θα βρεις πόρους για να τα προσφέρεις όλα αυτά;». Και εκείνος αποκρίθηκε: «Γιατί, μωρή, μπας και έχεις την εντύπωση ότι θα γίνω καλά, ώστε να μου τα γυρεύουν μετά οι θεοί;».
Το δίδαγμα του μύθου: Οι άνθρωποι δίνουν εύκολα μεγάλες υποσχέσεις άμα δεν περιμένουν πως θα τις εκπληρώσουν ποτέ στην πράξη.

35. Ο άνθρωπος και ο σάτυρος.
[35.1] Καθώς λέει η ιστορία, μια φορά κάποιος άνθρωπος σύναψε επίσημα φιλία με έναν σάτυρο. Λοιπόν, όταν ήρθε βαρυχειμωνιά και έκανε κρύο, ο άνθρωπος έφερνε τα χέρια του κοντά στο στόμα και φύσαγε μέσα. Ο σάτυρος τότε τον ρώτησε για ποιόν λόγο το έκανε αυτό, και ο άνθρωπος εξήγησε ότι έτσι ζεσταίνει τα χέρια του από την παγωνιά. Αργότερα, καθίσανε οι δυο τους στο τραπέζι, και τους σερβίρανε φαγητό που έκαιγε υπερβολικά. Ο άνθρωπός μας, λοιπόν, σήκωνε κάθε τόσο μια μπουκιά, την έφερνε κοντά στο στόμα του και τη φυσούσε. Πάλι τον ρώτησε ο σάτυρος γιατί το κάνει αυτό, και ο άνθρωπος απάντησε ότι φυσάει το φαΐ για να κρυώσει, επειδή είναι πολύ καυτό. Πάνω εκεί ο σάτυρος του πέταξε καταπρόσωπο: «Τί λες, άνθρωπέ μου; Δεν την θέλω τη φιλία σου! Ακούς εκεί, από το ίδιο στόμα να βγάζεις και ζέστη και κρύο!».
Έτσι και εμείς πρέπει να αποφεύγουμε την φιλία των ανθρώπων που έχουν διπρόσωπο χαρακτήρα.

Υπάρχει κάτι σημαντικότερο από την ευτυχία και είναι η ίδια η ζωή.

Η ασάφεια ορισμένων εννοιών εμπεριέχει τον κίνδυνο να αποπροσανατολίζει από μόνη της και η ευτυχία, είναι μια από αυτές. Η μεγαλύτερη παρανόησή της έγκειται σε εκείνο, που πολύ επιτυχημένα μπορεί να αποδώσει και η ετυμολογική ανάλυση της λέξης, από το "ευ”, που αποδίδει το ύψιστο των δυνατοτήτων στην λέξη “τύχη” και αναφέρεται βέβαια στην ευνοϊκή ή καλή τύχη.

Πιο συγκεκριμένα, αναφερόμενοι στην ευτυχία εννοούμε το αίσθημα ικανοποίησης ή χαράς που προκύπτει από την επίτευξη μιας ανάγκης ή επιθυμίας, η οποία σαφώς εξαρτάται από ένα πλήθος ατομικών και εξωτερικών παραγόντων, εκτεθειμένων πάντα στην αυθαιρεσία του τυχαίου.

Είναι αδύνατο όμως να καλύπτουμε κάθε φορά τις ανάγκες μας, όπως είναι αδύνατο και να πετυχαίνουμε συνέχεια τους στόχους μας. Άρα είναι αδύνατο να βιώνουμε μόνιμα την ευτυχία με την έννοια της ψυχικής διάθεσης, που από την φύση της είναι ρυθμισμένη να εναλλάσσεται από ευτυχία σε δυστυχία και αντίστροφα, ακολουθώντας τα γεγονότα της ζωής. Σταδιακά λοιπόν καταλήγουμε στο διάσημο σλόγκαν της εποχής «η ευτυχία είναι στιγμές».  Ως προς το συμπέρασμα δε χωρεί αμφιβολία αλλά απαιτείται κριτική σκέψη και αντίσταση απέναντι στο προβεβλημένο και σκόπιμα προωθούμενο από τον σύγχρονο πολιτισμό, ανέφικτο της ευτυχίας, που σε συνδυασμό με την αντίληψη των διαφορετικών πηγών από τις οποίες μπορεί να την αντλήσει κανείς, κατευθύνει τον μεταμοντέρνο άνθρωπο στην κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών, «ζητιανεύοντας» σε καθένα από αυτά λίγα δευτερόλεπτα χαράς, που εξανεμίζονται τόσο γρήγορα, όπως όταν κλείνουμε στη χούφτα μας τα φτερά μιας πεταλούδας.

Ο άνθρωπος είναι κάτι παραπάνω από κυνηγός της ευτυχίας διότι υπάρχει κάτι σημαντικότερο από την ευτυχία και είναι η ίδια η ζωή.

Ευδαιμονία (ευ + δαίμων)

Όχι όμως οποιαδήποτε ζωή, η ζωή που αξίζει να τη ζεις, δηλαδή η άξια και ολοκληρωμένη ζωή, όπως αποδίδεται με μια εξοβελισμένη στην εποχή μας έννοια, που αποτέλεσε όμως αντικείμενο ενασχόλησης πολλών αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, καθένας από τους οποίους την όρισε με διαφορετικό τρόπο και δεν είναι άλλη από την ευδαιμονία.

Αποτελείται και αυτή όπως η ευτυχία, από το τροπικό επίρρημα “ευ”, το οποίο συνοδεύει τη λέξη "δαίμων” που σήμαινε είτε τον θεό, είτε κάτι μεταξύ θεού και θνητού, είτε τον δαήμων, δηλαδή αυτόν που διδάσκει όσα ξέρει.

Άρα ευδαίμων μπορεί να σημαίνει αυτόν που μπορεί να γνωρίσει τον καλό δαίμονα μέσα του και να έχει την εύνοιά του ή τον άνθρωπο που το τιμόνι της ζωής του οδηγεί ο καλός δαίμονας και όπως διαπιστώνεται, ουδεμία σχέση είχε με το σημερινό αρνητικό περιεχόμενο.

Ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια κάνει σαφές, ότι η ευδαιμονία είναι να πετυχαίνει κανείς την πλήρη αξιοποίηση όλων του των δυνατοτήτων. Ξεκινά από την γνώση του εσωτερικού εαυτού και συνεχίζει με τον εναρμονισμό των ανθρώπινων δυνατοτήτων και αδυναμιών με τις συνθήκες της ζωής. Είναι παραπλανητικό να πιστεύουμε ότι προβαίνοντας σε μία ή δύο πράξεις ή ακολουθώντας συγκεκριμένες συμπεριφορές, θα οδηγηθούμε κατά τρόπο αιτίου αποτελέσματος σε αυτό που λέμε ευδαιμονία. Πρόκειται περισσότερο για την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής, σύμφωνα με τον οποίο κάθε δραστηριότητα θα επιλέγεται, επειδή έχει πλήρως συνειδητοποιηθεί από το άτομο, το νόημα που υπάρχει στο να την επιτελεί.

Η ευδαιμονία κατά τον Αριστοτέλη, είναι το "τέλος", ο σκοπός δηλαδή, που βρίσκεται πίσω από το καθετί.

Επομένως κάθε δραστηριότητα αποσκοπεί στην ευδαιμονία και γίνεται για χάρη αυτής, καθιστώντας σαφές, ότι οποιαδήποτε ταύτιση της ευδαιμονίας με τα μέσα για την επίτευξη αυτής, είναι άτοπη. Επιθυμούμε για παράδειγμα να έχουμε καλή υγεία και την προφυλάσσουμε, επειδή θεωρούμε ότι είναι ευκολότερο να ζήσουμε μια ολοκληρωμένη ζωή αν είμαστε υγιείς. Επιθυμούμε χρήματα, όχι για αυτό που τα ίδια είναι αλλά για αυτά που μπορούν να μας προσφέρουν και μέσα από την κάλυψη των βασικών μας αναγκών, θεωρούμε ότι μπορούμε να οδηγηθούμε ευκολότερα σε μια ολοκληρωμένη ζωή.

Οφείλουμε να ασκηθούμε ώστε να γίνουμε παρατηρητές του εαυτού μας και να διατηρούμε την εσωτερική μας αταραξία, όπως έλεγε ο Επίκουρος, μέσα στους εκκωφαντικούς θορύβους της καθημερινότητας. Ο θησαυρός της ευδαιμονίας είναι θαμμένος στο σπίτι του καθενός μας, ανεξαρτήτως αν αυτό είναι πλούσιο ή φτωχικό. Η δουλειά μας δεν είναι να τον δημιουργήσουμε εκ νέου αλλά αφαιρώντας οτιδήποτε περιττό τον σκεπάζει, να τον αποκαλύψουμε. Η αποβολή των περιττών αφορά τα ανούσια ψυχαναγκαστικά κελεύσματα της σύγχρονης εποχής για την ευτυχισμένη οικονομικά ζωή, που οδηγούν στην ακαταλόγιστη κατανάλωση στιγμιαίων, κατώτερων, ορισμένες φορές, ηδονών.

Είναι βέβαιο ότι η  συναισθηματική μας πυξίδα δε μένει ποτέ στάσιμη αφού και η ίδια η ζωή είναι δυναμική. Πέρα από τις στιγμές χαράς αναπόφευκτα φέρει προβλήματα υγείας, προβλήματα οικονομικά, πλήγματα στην αυτοεκτίμηση, ψυχικούς και σωματικούς πόνους. Και λοιπόν; Αυτό σημαίνει να είμαστε ζωντανοί. Και ξέρω ότι ορισμένοι θα διαφωνήσουν με τα παραπάνω και είμαι σίγουρη ότι και εγώ η ίδια ίσως αντιδράσω, αντιμετωπίζοντας μια δυσκολία κάποια στιγμή στο μέλλον. Όντας λοιπόν ανοικτοί σε όλα τα ενδεχόμενα, ας αγκαλιάζουμε κάθε είδους πρόβλημα, χωρίς την ύπαρξη του οποίου δε θα ανακαλύπταμε ποτέ τις κρυμμένες μας δυνάμεις. H μεσότητα του Αριστοτέλη είναι το μέτρο πάνω στο οποίο μπορούμε να στηριζόμαστε, αξιολογώντας την κάθε μας ενέργεια και ασκούμενοι καθημερινά σε πράξεις αρετής, να μάθουμε να ευημερούμε τόσο μέσα από την ευτυχία όσο και μέσα από τη δυστυχία.

Τότε λοιπόν, στην ερώτηση του δημοσιογράφου θα μπορούμε να απαντήσουμε σχεδόν αβίαστα, διορθώνοντάς τον ευγενικά: «Ακόμα και αν η τύχη ορισμένες φορές παρασύρεται μακριά από τις καταιγίδες της ζωής, συνεχίζω να αντικρίζω τον ήλιο γιατί είμαι ευδαίμων!»

Κάθε άτομο που συναντάς είναι ένας καθρέφτης για να δεις την αντανάκλαση της ψυχής σου

Όταν συναντάτε κάποιον που σας προκαλεί συναισθηματικά με την συμπεριφορά και τα λόγια του- κάποιος που οι πράξεις του σας προκαλούν αισθήματα θυμού, λύπης, αποθάρρυνσης ή απόρριψης- σας δίνεται η ευκαιρία να κοιτάξετε στον καθρέφτη της ψυχής σας.

Λέγεται πως όλοι έχουμε έναν σωσία κάπου στον κόσμο- κάποιον που μας μοιάζει, έχει παρόμοια χόμπι και θα τον μπέρδευαν για δίδυμο μας. Κάποιοι άνθρωποι είχαν το προνόμιο να συναντήσουν τον σωσία τους αλλά οι περισσότεροι από εμάς δεν το έχουμε και επομένως πρέπει να συμβιβαστούμε με την χρήση καθρεφτών για να δούμε την αντανάκλαση μας. Υπάρχουν περισσότεροι τρόποι από γυάλινους καθρέφτες και σωσίες για να δούμε την αντανάκλαση μας και να μάθουμε ποιοι και τι είμαστε.

Όλη η ζωή- κάθε άνθρωπος που συναντάτε και κάθε κατάσταση στην οποία μπλέκεστε- είναι ένας καθρέφτης για να δείτε την αντανάκλαση της ψυχής σας.

Η αντανάκλαση της συναισθηματικής σας ζωής, αυτό που ή ψυχή λαχτάρα, τα βαθύτερα πιστεύω σας και τα πρότυπα ύπαρξης, οι συνειδητές και ασυνείδητες σκέψεις- όλα αυτά αντανακλώνται μέσω των ανθρώπων που έρχονται στην ζωή σας και μέσω των έμπειρων που έχετε.

Και όπως έχουμε ξαναπεί: μερικές φορές είναι οι πιο δύσκολες σχέσεις και εμπειρίες που μας κάνουν να ωριμάσουμε.

Όταν συναντάτε κάποιον που σας δυσκολεύει συναισθηματικά με την συμπεριφορά και τα λόγια του- κάποιον που οι πράξεις του σας προκαλούν αισθήματα θυμού, λύπης, αποθάρρυνσης ή απόρριψης- σας δίνεται η ευκαιρία να κοιτάξετε στον καθρέφτη της ψυχής σας. Ένα μέρος της είναι παρόν στο άτομο που αντιμετωπίζετε. Σε κάποιες περιπτώσεις, το άτομο που έχετε ελκύσει είναι εδώ για να σας δείξει τα συναισθήματα του εαυτού και της ζωής σας που πρέπει να κατανοήσετε ή να απελευθερώσετε για να ζήσετε καλύτερα. Μπορείτε να δείτε μόνο αυτό που είναι ήδη μέσα σας, παρόν σε κάποιο επίπεδο, συνειδητό ή όχι.

Ξέρετε κάτι; Αυτό είναι πραγματικά κάτι δύσκολο να το αποδεχτούμε. Ειδικά για κάποιον τόσο επικριτικό όσο εγώ. Μου αρέσει να κατηγορώ ας πούμε το ότι η σελήνη βρίσκεται στον παρθένο όσο τίποτα άλλο.

Για παράδειγμα, αν ένας φίλος σας ενοχλεί επειδή έχει ασήμαντες συνήθειες, που είναι ο κριτής μέσα σας που ευτελίζει την δική σας ζωή; Και από την άλλη πλευρά: είστε ανοιχτοί στην πιθανότητα ότι ο τυχαίος περαστικός που σας χαιρετά στον δρόμο και κάνει το πρωινό σας πιο ευχάριστο είναι επίσης ένα κομμάτι σας που μπορεί να φέρει το ίδιο δώρο χαράς σε κάποιον άλλον;

Αν ζούμε με την πνευματική πεποίθηση ότι είμαστε ένα και πως είμαστε όλοι συνδεδεμένοι τότε δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο καθένας μας αντανακλά κάτι στον άλλον. Το Σύμπαν λειτουργεί ως ένας μεγάλος καθρέφτης της εσωτερικής μας πραγματικότητας βγάζοντας την στον εξωτερικό κόσμο.

Η ψυχή και οι πνευματικοί οδηγοί/άγγελοι συνεχώς σας παρέχουν ευκαιρίες για να δείτε τον εαυτό σας μέσα από καταστάσεις που αντιμετωπίζετε ή από το δράμα της ζωής σας. Όταν ζούμε χωρίς επίγνωση, βλέπουμε αυτές τις καταστάσεις ως γεγονότα που μας συμβαίνουν- συμπτωματικές στιγμές που συμβαίνουν τυχαία στην ζωή μας. Τότε πέφτουμε στην παγίδα του να κατηγορούμε τους άλλους- θυμώνουμε με τον κόσμο ή προσπαθούμε να αιτιολογήσουμε κάτι που πήγε στραβά ή γιατί κάτι μας συνέβη.

Έλκεστε από τέτοιους ανθρώπους και τέτοιες καταστάσεις για το δικό σας ανώτερο καλό, για την κατανόηση και την εξέλιξη της ψυχής σας.

Με άλλα λόγια: υπάρχει ένα μάθημα σε όλα.

Όταν το συνειδητοποιήσετε αυτό, γίνεται ένα από τα πράγματα που δεν μπορείτε να αγνοήσετε. Μόλις το κατανοήσετε, κάθε φορά που θα αντιμετωπίζετε μια δύσκολη κατάσταση θα αναρωτιέστε: τι μου παρουσιάζεται μέσω των σχέσεων και των αλληλεπιδράσεων μου με τους άλλους; Τι μαθαίνω για τον εαυτό μου;

Τι κάνετε τώρα: προς το παρόν κατηγορείτε τα πάντα και όλους τους άλλους γι' αυτά που βιώνετε; Έχετε την στάση του θύματος; Ή επιλέγετε να κοιτάξετε μέσα σε κάθε σχέση και εμπειρία που σας παρουσιάζεται;

Μόλις αρχίσετε να αποδέχεστε την εσωτερική σας ευθύνη για τα εξωτερικά γεγονότα της ζωής σας, θα είστε ευγνώμονες για την αφθονία της ζωής που οι πνευματικοί καθρέφτες (οι άνθρωποι της ζωής σας) σας προσφέρουν. Ακόμα και για τα πιο σκληρά μαθήματα.

Η απόρριψη σε θεραπεύει! Μην τη φοβάσαι

Η απόρριψη είναι μία λέξη η οποία φοβίζει λίγο πολύ όλους μας, όσο και αν αρνούμαστε να το παραδεχτούμε.

Ένας από τους λόγους που την τρέμουμε όλοι τόσο πολύ είναι η πεποίθησή μας ότι αυτό υποδηλώνει ότι δεν ήμασταν αρκετά καλοί και ότι αν ήμασταν διαφορετικοί και πιο άξιοι ο άλλος άνθρωπος δε θα μας απέρριπτε. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη λοιπόν, ο άνθρωπος που απορρίπτεται είναι πάντα ο λίγος και ο λάθος, ενώ αυτός που απορρίπτει είναι ανώτερος και σωστός.

Ισχύει όμως αυτό; Ο άνθρωπος που μας απορρίπτει είναι πάντα σωστός; Δεν υπάρχει δηλαδή περίπτωση να έχει κάνει λάθος εκτίμηση ή να με απορρίπτει εξαιτίας της δικής του κακίας, προκατάληψης, άγνοιας;

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο κόσμος μας έχει αρκετή παράνοια και πολλές φορές οι περισσότεροι καθοδηγούμαστε από λανθασμένες εκτιμήσεις ή από δικά μας πρόσκαιρα και κατώτερα συναισθήματα. Άρα, με βάση αυτή την αλήθεια, τότε πώς μπορείς να είσαι σίγουρος ότι ο άνθρωπος που σε απορρίπτει είναι πάντα σωστός και δίκαιος;

Η απόρριψη μας πληγώνει όταν τρέφουμε αισθήματα για τον άνθρωπο που μας αρνείται. Αν ο άνθρωπος που μας απέρριπτε μας ήταν αδιάφορος, δε θα μας ενδιέφερε καθόλου.

Ωστόσο, και πάλι δεν πρέπει να τη φοβόμαστε, διότι περιγράφει περισσότερο τα γούστα και το χαρακτήρα του άλλου, παρά τη δική μας αξία. Είναι σαν κάποιος να σου λέει ότι ακούει όλα τα είδη Μουσικής, εκτός από την κλασική. Θα συμπεράνεις περισσότερα για την αξία του συγκεκριμένου είδους μουσικής ή για τα γούστα και τις προτιμήσεις του;

Πρέπει να σταματήσεις να φοβάσαι την απόρριψη. Είναι δύσκολο και εμένα με έχει φοβίσει ( και με έχει πληγώσει κιόλας και μάλιστα πολύ όταν προήλθε από έναν άνθρωπο που αγαπούσα πολύ).

Αλλά αν το σκεφτείς πιο βαθιά και το φιλοσοφήσεις, τότε θα αντιληφθείς ότι εσύ έμαθες περισσότερα πράγματα για το χαρακτήρα του ανθρώπου που σε απέρριψε , παρά για σένα. Και θα αντιληφθείς τότε ότι μεγαλύτερος χαμένος ήταν ο άνθρωπος που σε είχε κοντά του και προτίμησε να σε αφήσει να φύγεις.

Μάθε να μην τη φοβάσαι, αλλά ακόμα και αυτή να την αγαπάς. Πολλές φορές μας ανοίγει πόρτες στη ζωή που δε θα μπορούσαμε να το φανταστούμε καν..

Μοιάζουν να έχουν βγει όλοι από το ίδιο καλούπι

Να ανακαλύψω το νόημα της ζωής; Ποιον κοροϊδεύω; Ποιος νομίζω ότι είμαι; γίνεται ένα αρκετά μυστήριο ερώτημα. Θα μπορούσε το νόημα της ζωής μου να διαφέρει ανάλογα με τον εαυτό που τυχαίνει να έχω την εκάστοτε στιγμή;

Αυτό ακριβώς το ερώτημα συνοψίζει το πρόβλημά μου.

Με συναρπάζουν τα ερωτήματα και οι απαντήσεις που διατυπώνουν οι φιλόσοφοι. Με μαγεύουν. Όμως, συγχρόνως αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό οποιονδήποτε φιλόσοφο θεωρεί ότι γνωρίζει οποιαδήποτε απόλυτη αλήθεια.

Γι’ αυτό με συγκινεί η ρήση του Μπέρτραντ Ράσελ που κατέγραψα στο σημειωματάριό μου. Αντλώ πάντοτε μεγάλη ευχαρίστηση από την ερασιτεχνική μου ενασχόληση με φιλοσοφικά ερωτήματα, αυτά που, όπως πρώτος παραδεχόταν ο Ράσσελ, δεν επιδέχονται κατηγορηματικές απαντήσεις. (Μάλιστα, ο Ράσσελ λέει ότι ακριβώς αυτό τα καθιστά φιλοσοφικά ερωτήματα και όχι επιστημονικά προβλήματα).

Υποθέτω πως αυτό το χαρακτηριστικό με καθιστά εγκεφαλικό ηδονιστή, αν και κάποιοι θα με αποκαλούσαν διανοητικό μαζοχιστή.

Ασφαλώς δεν πιστεύω καθόλου ότι η δική μου μορφή ηδονισμού είναι καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη – τουλάχιστον όσον αφορά τους ηδονισμούς που δε βλάπτουν άλλους ανθρώπους.

Κάτι που μου έκανε εντύπωση καθώς μελετούσα εκ νέου τη συλλογή μου από αφορισμούς και φιλοσοφικά αποσπάσματα είναι το πόσο συχνά προκύπτει από αυτά ότι η πλήρης βίωση του παρόντος αποτελεί την ύψιστη ανθρώπινη αξία καθώς και η ποικιλία των τρόπων με τους οποίους οι διάφοροι φιλόσοφοι συνάγουν αυτό το συμπέρασμα. Ο Επίκουρος το καθιστά κεντρικό άξονα της φιλοσοφίας του, συμβουλεύοντάς μας να πάψουμε να θέλουμε διαρκώς κάτι διαφορετικό από αυτό που έχουμε ακριβώς τώρα. Ο Μάρκος Αυρήλιος δίνει ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στη συγκεκριμένη ιδέα, νουθετώντας μας να πράττουμε σαν κάθε πράξη μας να ήταν η τελευταία της ζωής μας.

Χιλιετίες αργότερα ο Χένρυ Ντέιβιντ Θορό την εκφράζει με απλότητα και πάθος, μέσα από την προτροπή του “να ορμάς σε κάθε κύμα”. Και η ίδια ιδέα εκτοξεύεται στη σφαίρα του υπερβατικού όταν ο Βιττγκενσταιν δηλώνει: “Η αιώνια ζωή ανήκει σε όσους ζουν στο παρόν”, προκαλώντας μας ίλιγγο.

Τίποτα δε συγκρίνεται με την πλήρη βίωση του εδώ και τώρα μέσω μιας δραστηριότητας που προκαλεί μεγάλη ευχαρίστηση. Πετυχαίνουμε έτσι μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: Αφενός την ευχαρίστηση της δραστηριότητας αυτής καθαυτής, αφετέρου την άκρα ευχαρίστηση της τέλειας προσήλωσης στο εδώ και τώρα, δηλαδή πολλαπλάσια ευχαρίστηση.

Ο ηδονισμός, οποιασδήποτε απόχρωσης, είναι μια επιλογή που διαθέτουμε. Όμως, συνήθως αυτή η επιλογή συνεπάγεται την αμφισβήτηση των κανόνων και των εθίμων του πολιτισμού, της κουλτούρας, της θρησκείας και της οικογένειάς μας.

Δεν χρειάζεται να επιλέξουμε τον άγριο και ακόλαστο ηδονισμό ενός Αρίστιππου για να έρθουμε αντιμέτωποι με “κληροδοτημένες αλήθειες” που στέκονται ανάμεσα σε εμάς και στη μεγάλη ευχαρίστησή μας. Αν, ολοκληρώνοντας τη δαπανηρή πανεπιστημιακή μας εκπαίδευση, απλώς αποφασίσουμε ότι θα βιώναμε τη μέγιστη ευχαρίστηση αν πιάναμε δουλειά σε βιολογικό αγρόκτημα, η πρακτική εφαρμογή της απόφασής μας θα συνιστά τρομερή πρόκληση. Ο Νίτσε θεωρεί πως η υπερπήδηση κάθε εμποδίου στο πλαίσιο της αντιμετώπισης μιας τέτοιας πρόκλησης είναι αναγκαία συνθήκη προκειμένου να γίνουμε στο έπακρο ανθρώπινοι.

Είμαι περισσότερο πεπεισμένος από ποτέ ότι κάθε άτομο έχει τη να επιλέξει συνειδητά τον δικό του λόγο για να ζει και το αν θα γίνει πιστός αγγλικανός, μαχητής της ελευθερίας ή πάρτι άνιμαλ – ή ακόμη και τα τρία μαζί. Πιστεύω επίσης ότι το να επιλέγουμε σκόπιμα αυτό το νόημα κι έπειτα να του δίνουμε σάρκα και οστά κάνει τη ζωή μας πιο πλούσια – πιο “αυθεντική”, όπως θα έλεγε ο Σαρτρ – απ’ ό,τι αν απλώς αφήναμε τη ζωή μας να συμβεί. Υποθέτω πως αυτό με κάνει γνήσιο υπαρξιστή.

Πάντως, θεωρώ πως δεν είναι και μικρή αστοχία εκ μέρους μου να δώσω έστω και αυτή τη μικρή συμβουλή γύρω από το πως να ζει κανείς.

Αν έπρεπε να κατονομάσω ένα κοινό χαρακτηριστικό σε όλους τους, θα έλεγα την καλοσύνη τους. Η ζωή του καθενός από αυτούς συνιστά έναν θρίαμβο της καλοσύνης. Τρέφουν τα πιο θερμά και ευγενή συναισθήματα συμπάθειας για όλους τους ανθρώπους. Όσο για τη στάση των άλλων απέναντί τους, θα ήταν αδύνατο να μην τους συμπαθήσει ακόμη και ένας στριμμένος άνθρωπος.

“Πιστεύω στους ανθρώπους. Πιστεύω στην ανεκτικότητα και στην κατανόηση ανάμεσα στους ανθρώπους. Πιστεύω στη μοναδικότητα και στην αξιοπρέπεια του ατόμου”.

Οι πάντες στο Αυτό το πιστεύω πιστεύουν στη μοναδικότητα και στην αξιοπρέπεια του ατόμου. Ωστόσο, έχω προσέξει ότι οι εν λόγω πιστοί δε διακρίνονται για την μοναδικότητά τους, μάλιστα μοιάζουν να έχουν βγει όλοι από το ίδιο καλούπι.
 

Όσα σε έναν γίνονται, σ’ όλους μπορούν να γίνουν

Αν κάποιος επιτρέψει σ’ αυτή τη σκέψη να εισχωρήσει στην καρδιά του και, όταν βλέπει τις δυστυχίες των άλλων, που κάθε μέρα υπάρχουν εν αφθονία, αναλογίζεται ότι άνετα θα μπορούσαν να έλθουν και στον ίδιο, θα εξοπλιστεί εναντίον τους πολύ πριν αυτές τον επισκεφθούν. Είναι πολύ αργά να εφοδιάζεται κανείς για να υπομείνει τους κινδύνους όταν αυτοί είναι ήδη παρόντες. Μπορεί βέβαια να πεις: «Δεν νόμιζα ότι αυτό θα συμβεί» και «Πίστευες ποτέ ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο;» Όμως γιατί όχι; Ποια είναι τα πλούτη εκείνα που δεν τα ακολουθούν κατά πόδας η φτώχεια, η πείνα και η αθλιότητα; Ποιοι αξιωματούχοι στον ποδόγυρο της εσθήτας τους, ποιοι οιωνοσκόποι στη ράβδο τους ή ποιοι πατρίκιοι στους ιμάντες των παπουτσιών τους δεν μεταφέρουν ακαθαρσίες και άθλια σκουπίδια – χιλιάδες στίγματα και σκέτη ντροπή; Ποιο βασίλειο υπάρχει για το οποίο να μην καιροφυλακτεί η καταστροφή και η ερήμωση, ο τύραννος και ο δήμιος;

Και όλα αυτά δεν χωρίζονται μεταξύ τους με τεράστια διαλείμματα χρόνου, αλλά, ανάμεσα στο θρόνο και στη γονυκλισία του βασιλιά μπροστά στα γόνατα κάποιου άλλου, κάποτε μεσολαβεί μία μόνο ώρα. Πρέπει επομένως να έχεις υπόψη σου ότι κάθε μοίρα στη ζωή είναι μεταβλητή και ό, τι συμβαίνει σε κάποιον μπορεί κάλλιστα να συμβεί και σ’ εμένα. Είσαι πλούσιος` είσαι όμως πλουσιότερος από τον Πομπήιο;

Και όμως, αυτός ο άνθρωπος δεν είχε ούτε ψωμί και νερό όταν ο Γάιος, ένας γέρος συγγενής και καινούριος οικοδεσπότης του, του άνοιξε το σπίτι του Καίσαρα, για να έχει έτσι την ευκαιρία να του κλείσει το δικό του! Όσο κι αν ήταν ιδιοκτήτης πολυάριθμων ποταμών, που πήγαζαν από τα δικά του κτήματα και είχαν την εκβολή τους στις δικές του περιοχές, ήταν υποχρεωμένος να ζητιανεύει για μερικές σταγόνες νερό. Πέθανε από πείνα και δίψα στο ανάκτορο του συγγενούς του και, ενώ λιμοκτονούσε, ο κληρονόμος του φρόντιζε να ταφεί δημοσία δαπάνη! Έχεις αποκτήσει ύψιστα αξιώματα` απέκτησες όμως κάποιο τόσο μεγάλο, τόσο απρόσμενο και με τέτοια ευρύτητα όσο εκείνο του Σηιανού;

Και όμως, τη μέρα εκείνη που η Σύγκλητος τον συνόδευε, ο λαός τον καταξέσχιζε` από τον άνθρωπο που είχε συγκεντρώσει επάνω του ό, τι θεοί και άνθρωποι θα μπορούσαν να δώσουν τίποτα δεν έμεινε για να το σύρει στο ποτάμι ο δήμιος! Έστω ότι είσαι βασιλιάς: δεν θα σε παραπέμψω στον Κροίσο, που έζησε για να δει τη θανατική του πυρά να ανάβει και να σβήνει, που εξαναγκάστηκε να ζήσει για να δει το θάνατο του βασιλείου του, και όχι μόνο του εαυτού του, ούτε και στον Ιουγούρθα, που ο ρωμαϊκός λαός τον είδε, μέσα στον ίδιο χρόνο, αιχμάλωτο μπροστά του, ενώ πριν τον έτρεμε. Εμείς οι ίδιοι υπήρξαμε μάρτυρες της εικόνας ενός Πτολεμαίου, βασιλιά της Αφρικής, και ενός Μιθριδάτη, βασιλιά της Αρμενίας, που περιήλθαν υπό τον έλεγχο της φρουράς του Γαΐου` ο ένας στάλθηκε εξορία, ό άλλος ικέτευε να σταλεί πίσω και να του έχουν τώρα περισσότερη εμπιστοσύνη!

Αν λάβεις υπόψη σου αυτή τη φοβερή μεταβλητότητα της τύχης, που τη μια σε ανεβάζει και την άλλη σε κατεβάζει, δεν έχεις παρά να υποχωρήσεις στη δύναμη της κακοτυχίας – την οποία ο καθένας θα μπορούσε να συντρίψει, αν είχε πρώτα τη δυνατότητα να την αντιμετωπίσει καταπρόσωπο -, εκτός μόνο αν αποδεχθείς το γεγονός πως οτιδήποτε συμβαίνει είναι πιθανόν να συμβεί και σ’ εσένα.

ΣΕΝΕΚΑΣ, Περί της πνευματικής γαλήνης

Καταπίεση είναι το να ζεις τη ζωή που δεν λογάριαζες να ζήσεις

Καταπίεση είναι το να ζεις τη ζωή που δεν λογάριαζες να ζήσεις. Καταπίεση είναι το να κάνεις πράγματα που ποτέ δεν ήθελες να κάνεις. Καταπίεση είναι το να υποκρίνεσαι πως είσαι αυτός που δεν είσαι. Η καταπίεση είναι ένας τρόπος για να καταστρέψεις τον εαυτό σου. Η καταπίεση είναι αυτοκτονία – πολύ αργή ασφαλώς, αλλά είναι ένα πολύ σίγουρο, αργό δηλητήριο.

Η έκφραση είναι ζωή. Η καταπίεση είναι αυτοκτονία.

Γιατί; Γιατί ο άνθρωπος καταπιέζεται τόσο πολύ, που γίνεται άρρωστος; Επειδή η κοινωνία σε διδάσκει να ελέγχεις, όχι να μεταμορφώνεις. Και η μεταμόρφωση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Όχι μόνο δεν έχει καμία σχέση με τον έλεγχο, αλλά είναι το ακριβώς αντίθετο.

Μέσα από την καταπίεση, ο νους διχάζεται. Το κομμάτι που αποδέχεσαι γίνεται το συνειδητό και το κομμάτι που αρνείσαι γίνεται το ασυνείδητο. Αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι φυσικός. Αυτός ο διαχωρισμός συμβαίνει εξαιτίας της καταπίεσης, Και μέσα στο ασυνείδητο πετάς όλα τα σκουπίδια που απορρίπτει η κοινωνία. Να θυμάσαι όμως, πως οτιδήποτε πετάς εκεί μέσα, γίνεται ολοένα και περισσότερο ένα κομμάτι από σένα. Πηγαίνει στα χέρια σου, μπαίνει μέσα στα κόκαλά σου, στο αίμα σου, στον χτύπο της καρδιάς σου.

Τώρα οι ψυχολόγοι λένε ότι σχεδόν οι ογδόντα στις εκατό αρρώστιες προκαλούνται από τα καταπιεσμένα συναισθήματα. Τα τόσα πολλά εμφράγματα σημαίνουν ότι έχει καταπιεστεί πάρα πολύ θυμός στην καρδιά, τόσο πολύ μίσος, που η καρδιά έχει δηλητηριαστεί.

Οι ανησυχίες στην επικούρεια φιλοσοφία

Ο Επίκουρος απέδιδε στις ανησυχίες πρωτεύοντα ρόλο υποστηρίζοντας ότι μόλις εκλείψουν ή ατονήσουν, οι άνθρωποι επιστρέφουν στη φυσιολογική τους κατάσταση της ευτυχίας.

Ο ισχυρισμός του για τον κυρίαρχο ρόλο των ανησυχιών στην επιδίωξη της ευτυχίας επιβεβαιώνεται από την εμπειρική διαπίστωση ότι τον περισσότερο χρόνο μας τον αφιερώνουμε στην αντιμετώπιση ανησυχιών, παρά στην ικανοποίηση επιθυμιών. Αυτό συμβαίνει, γιατί και οι επιθυμίες μας μετατρέπονται σε ανησυχίες, από τη στιγμή που αποφασίσουμε να τις πραγματοποιήσουμε.

Το πλήθος, η ένταση και η αποτελεσματική διαχείριση των ανησυχιών παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιδίωξη της ευτυχίας μας. Ένας προφανής τρόπος για να τις μειώσουμε είναι να απορρίψουμε τις περιττές και υπερβολικές μας απαιτήσεις. Η μέθοδος αυτή μειώνει άμεσα το στρες γιατί η εφαρμογή της εξαρτάται αποκλειστικά από μας. Ας κάνουμε προς στιγμή μια σύντομη ενδοσκόπηση. Ας αναρωτηθούμε ποιες επιθυμίες στριφογυρίζουν αυτή τη στιγμή στο μυαλό μας. Ποιες είναι οι επιδιώξεις και οι στόχοι μας; Το πιθανότερο είναι πως το μυαλό μας κατακλύζεται από υπερβολικές ή ακόμη και παράλογες απαιτήσεις, που θα μπορούσαμε να αποβάλλουμε χωρίς καμιά συνέπεια στη ζωή μας. Μεγάλα σπίτια, ακριβά αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά, επώνυμα ρούχα και παπούτσια, ταξίδια και ψυχαγωγία, ανεβάζουν ψηλά τον πήχη των απαιτήσεων από τον Εαυτό μας.

Είναι και ο κοινωνικός περίγυρος που μας πιέζει να μην υστερούμε έναντι των «άλλων» και κατά προτίμηση να υπερέχουμε. Όλες αυτές τις επιθυμίες το μυαλό μας τις μεταφράζει ως ένα ασήκωτο φορτίο στις πλάτες του Εαυτού μας. Αντιλαμβάνεται ότι για να τις ικανοποιήσει χρειάζεται να ξεπεράσει τις δυνάμεις του και ίσως να μην μπορέσει ποτέ να ικανοποιήσει μερικές από αυτές. Η διαπίστωση αυτή προκαλεί εσωτερικές συγκρούσεις, που γεννούν αισθήματα ανεπάρκειας, ενοχές, ανησυχίες και άγχος. Το υπόστρωμα για την κλινική κατάθλιψη το έχουμε ήδη στρώσει μόνοι μας. Αν δεν έχουμε αποθέματα «δύναμης» να αντισταθούμε στους πειρασμούς και επιμείνουμε στην ικανοποίηση των άμετρων επιθυμιών μας, οι ανησυχίες θα μονιμοποιηθούν και θα θέσουν σε κίνηση τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμούς μας. Όπως ήδη έχουμε περιγράψει στη «βιολογία της ευτυχίας», οι βιολογικές μας αντιδράσεις στις ανησυχίες οδηγούν νομοτελειακά σε ψυχικές διαταραχές.

Έτσι λοιπόν, οι υπερβολικές καθημερινές επιθυμίες προκαλούν άμετρες ανησυχίες. Σε αυτές έρχονται να προστεθούν και οι έμφυτες υπαρξιακές ανησυχίες μας. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι και αυτές μεγεθυμένες στη σκέψη μας και με τη σειρά τους προκαλούν νέες υπερβολικές ανησυχίες.

Ο συνδυασμός καθημερινών και υπαρξιακών ανησυχιών συνθέτει ένα εκρηκτικό μίγμα άγχους, που ταράζει το μυαλό μας και το κρατά σε διαρκή εγρήγορση προκειμένου να αμύνεται στους κινδύνους που εμπεριέχουν. Αν δεν διαθέτουμε αποτελεσματικούς μηχανισμούς για να τους διαχειριστούμε, όχι μόνο δεν θα μπορέσουμε ποτέ να ηρεμήσουμε και να επιδιώξουμε την ευτυχία μας, αντίθετα κινδυνεύουμε να παρουσιάσουμε ψυχοσωματικά συμπτώματα. Η επικούρεια φιλοσοφία δίνει αποτελεσματικές διεξόδους διαφυγής από τη μάστιγα των υπέρμετρων επιθυμιών και ανησυχιών, όπως θα αναλύσουμε στα επόμενα κεφάλαια.

Την εποχή που έζησε ο Επίκουρος τα υπαρξιακά ζητήματα προκαλούσαν έντονο φόβο στους ανθρώπους. Συχνά χρησιμοποιούνταν ως μέσο εκφοβισμού για να υποτάξουν τους ανθρώπους στο θρησκευτικό και πολιτικό σύστημα εξουσίας.

Ο Επίκουρος μελέτησε σε βάθος τις «τελικές ανησυχίες» της σύγχρονης υπαρξιακής ψυχολογίας. Ο θάνατος, η ελευθερία βούλησης και το Νόημα Ζωής, αποτελούν τα θεμέλια της φιλοσοφίας του. Οι πρωτοποριακές θέσεις που διατύπωσε επιβεβαιώθηκαν από την εμπειρία της ζωής ανά τους αιώνες, αλλά και από τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα. Γι αυτό παραμένουν επίκαιρες.

Η ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΗ ΔΥΝΑΜΗ ΣΟΥ

Εδώ είναι μια ιδέα που δεν θα θέλετε να ξεχάσετε: το πάθος πάντα εξουδετερώνει τις δικαιολογίες. Λάβετε υπόψη ότι όταν χρησιμοποιώ τη λέξη πάθος, δεν αναφέρομαι στις ρομαντικές έννοιες που αυτή η έννοια προκαλεί. Αντ' αυτού, το εξισώνω με ένα έντονο ενθουσιασμό που αισθάνεστε βαθιά μέσα σας και αυτό δεν είναι εύκολο να εξηγηθεί ή να οριστεί. Αυτό το είδος πάθους σας ωθεί σε μια κατεύθυνση που φαίνεται να προκαλείται από μια δύναμη πέρα από τον έλεγχό σας. Είναι ο εσωτερικός ενθουσιασμός ότι βρίσκεστε στο σωστό μονοπάτι, κάνοντας αυτό που νοιώθετε ότι είναι καλό για σας και αυτό που γνωρίζετε ότι είναι αυτό που σκοπεύατε να κάνετε.

Πιστεύω ότι η απλή παρουσία του πάθους μέσα σας είναι το μόνο που χρειάζεται για να εκπληρώσετε τα όνειρά σας. Θυμηθείτε δεν χρειάζεσαι ποτέ δικαιολογίες. Το δημιουργικό Πνεύμα είναι σε θέση να εκδηλώσει οτιδήποτε σκέφτεται και εσείς και εγώ είμαστε τα αποτελέσματα της σκέψης του σε υλική μορφή. Έτσι, όταν έχουμε μια συναισθηματική αντίδραση που νιώθουμε σαν συντριπτικό πάθος για αυτό που σκέπτομαι, το βιώνουμε μέσα μας και τίποτα δεν μπορεί να μας κρατήσει πίσω. Το πάθος είναι ένα συναίσθημα που σου λέει: Αυτό είναι το σωστό πράγμα που πρέπει να κάνεις. Τίποτα δεν μπορεί να σταθεί στο δρόμο μου. Δεν έχει σημασία τι λέει κάποιος άλλος. Αυτό το συναίσθημα είναι τόσο καλό που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Θα ακολουθήσω αυτό που με κάνει ευτυχισμένο και θα ενεργήσω σύμφωνα με αυτή τη λαμπρή αίσθηση χαράς.

Όταν είσαι ενθουσιώδης, τίποτα δεν φαίνεται δύσκολο. Όταν έχεις πάθος, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος: τα οικογενειακά δράματα δεν έχουν νόημα, τα χρήματα δεν είναι θέμα, γνωρίζετε ότι έχετε τη δύναμη και το μυαλό, και οι κανόνες που καθορίζονται από άλλους δεν έχουν καμία σχέση με εσάς. Αυτό συμβαίνει επειδή απαντάτε στο κάλεσμα σας και εσείς που απαντάτε είναι ο ανώτερος εαυτός σας, μέσα σας.

Η παρουσία του πάθους μέσα σας είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορείτε να λάβετε. Και όταν είναι ευθυγραμμισμένο με το Πνεύμα, το αντιμετωπίζετε ως θαύμα, κάνοντας ό, τι μπορείτε για να το κρατήσετε. Νιώθω έτσι για τη δημιουργία των βιβλίων μου. Έχω μάθει με τα χρόνια ότι όταν πηγαίνω σε εκείνο το σημείο του πάθους μέσα μου, δεν υπάρχει δύναμη στο σύμπαν που να μπορεί να παρέμβει στην ολοκλήρωση ενός έργου μου. Η ζωή μου καταναλώνεται από το πάθος που αισθάνομαι για αυτό που κάνω - όμως ξέρω ότι όσο το αισθάνομαι αυτό, το βιώνω μέσα μου.

Ο ενθουσιασμός μου φαίνεται να αναγκάζει τον κόσμο μου να μου προσφέρει ατελείωτα συνεταιριστικές, συν-δημιουργικές εμπειρίες. Έχω την θέληση και είμαι πρόθυμος, και όχι μόνο για το γράψιμό μου - αισθάνομαι έτσι και σχετικά με το να κρατήσω τη φόρμα μου, να απολαμβάνω την οικογένειά μου, να κάνω μια διάλεξη ή οτιδήποτε άλλο. Εάν έχετε πάθος, δεν υπάρχει ανάγκη για δικαιολογίες, επειδή ο ενθουσιασμός σας θα ακυρώνει κάθε αρνητικό συλλογισμό που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει. Ο ενθουσιασμός κάνει τις δικαιολογίες να μην έχουν νόημα. Όταν αναζητάτε την παρουσία του δημιουργικού πνεύματός σας και είστε γεμάτοι πάθος για σχεδόν ό, τι αναλαμβάνετε, θα εξαλείψετε με επιτυχία τα εμπόδια από τη ζωή σας και θα απολαύσετε την ενεργό παρουσία του Πνεύματος.

Μπορεί να σε ταρακουνήσει μόνο κάτι στο οποίο δίνεις αξία

Σε ένα αφυπνισμένο ον, δεν είναι ότι σταματάνε να εμφανίζονται τα συναισθήματα και τα διάφορα φαινόμενα του νου.

Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι χάνεται το ενδιαφέρον γι' αυτά τα φαινόμενα.

Και όταν χάνεται το ενδιαφέρον, αυτά τα φαινόμενα δεν καταγράφονται στην ύπαρξή σου, δεν αφήνουν ίχνη.

Μπορεί να σε ταρακουνήσει μόνο κάτι στο οποίο εσύ δίνεις νόημα και αξία.

Αν κάτι δεν έχει αξία για σένα, δεν καταγράφεται στη συνείδησή σου.

Οποιοδήποτε φαινόμενο, για να αποκτήσει αξία, χρειάζεται να του δώσεις εσύ την προσοχή σου και να δημιουργήσεις σχέση μαζί του.

Μη δημιουργείς σχέση με τίποτα.

Να παραμένεις στον Εαυτό.

Να θυμόμαστε να ερχόμαστε στη θέση του παρατηρητή

Το άτομο είναι και αυτό μια μορφή της συνειδητότητας, αλλά είναι μια πολύ περιορισμένη μορφή και τείνει προς την αλαζονεία και τον εγωισμό. Δεν είναι μια όμορφη κατάσταση.

Η ζωή μάς σπρώχνει να υπερβούμε αυτή την περιορισμένη μορφή και το πετυχαίνει αυτό μέσα από τον πόνο, μέχρι να εγκαταλείψουμε τη δυσαρμονική λειτουργία.

  Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι μόνο να ερχόμαστε στη θέση του παρατηρητή και να αναγνωρίζουμε τα διάφορα εγωικά φαινόμενα ως στοιχεία του προγραμματισμού μας. Όταν ο προγραμματισμός αναμιγνύεται με τον αληθινό μας εαυτό, δημιουργείται το υβρίδιο του ψευδούς εαυτού.

Όταν αρχίζουμε να το βλέπουμε αυτό, ξεκινάει η ευθυγράμμισή μας με τον αληθινό μας εαυτό. Μόνο αυτό χρειάζεται να συμβεί. Όλα τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν μόνα τους, αυθόρμητα.

Και είναι πολύ ωραία που λειτουργούν έτσι τα πράγματα, γιατί αν έπρεπε να ξεμάθουμε τα πάντα και μετά να τα ξαναμάθουμε όλα πάλι από την αρχή, θα ήταν μεγάλη ταλαιπωρία.

Όσο είμαστε ευγνώμονες και λέμε "ευχαριστώ" στη ζωή για τις εμπειρίες που μας δίνει, τις αισθήσεις, τον νου και τη δύναμη που έχουμε για να υπερβούμε τις ψευδαισθήσεις μας, σημαίνει ότι όλα πάνε καλά.

Αρχαίοι Σαμάνοι

Αυστραλία, νοτιοανατολική Ασία, Θιβέτ και Ιαπωνία. Οι σαμάνοι, άνδρες και γυναίκες, είναι θεραπευτές, μάντεις και οραματιστές. Επικοινωνούν με τον κόσμο των θεοτήτων και των πνευμάτων. Το κορμί τους μπορεί να μένει πίσω καθώς κινούνται σε αλλαγμένες καταστάσεις συνείδησης και μπορούν να πετούν σε μη γήινα πεδία. 

Είναι ποιητές, ποιήτριες και τραγουδιστές. Γνωρίζουν τους τρόπους των φυτών, των ζώων, και των στοιχείων. Πάνω από όλα είναι κύριοι της έκστασης. Ο Mircea Eliade, ιστορικός των θρησκειών, από τους πιο έγκυρους μελετητές, ορίζει την παράδοση αυτή ως σύστημα «αρχαϊκών τεχνικών έκστασης».

Ο σαμάνος ειδικεύεται στην ύπνωση, κατά την διάρκεια της οποίας πιστεύεται ότι φεύγει από το σώμα του και ανεβαίνει στον ουρανό ή κατεβαίνει στον κάτω κόσμο, και φέρνει πίσω πληροφορίες ή θεραπεία. Κατά τις σαμανιστικές αντιλήψεις, η μεγάλη πλειονότητα των ασθενειών οφείλεται σε δύο πνευματικά αίτια: α) τη φυγή της ψυχής ή, β) την εισαγωγή στο σώμα μαγικών αντικειμένων.

Στην πρώτη περίπτωση, ο σαμάνος καλείται να ανέβει στον ουρανό ή να κατέβει στον Άδη για να επαναφέρει την ψυχή του ασθενούς την οποία, τις περισσότερες φορές, έχει κλέψει ένας νεκρός. Πρόκειται για το σαμανιστικό-εκστατικό ταξίδι προς τον ουρανό. Οι σαμάνοι πετάνε όπως τα πουλιά.

Στη δεύτερη περίπτωση ασθένειας, δηλαδή εκείνων που οφείλονται σε εισαγωγή μαγικών αντικειμένων στο σώμα του ασθενούς, ο σαμάνος απομυζά από την επιδερμίδα του αρρώστου το μαγικό αντικείμενο που έβαλαν τα «κακά πνεύματα» μέσα του. Και στις δύο περιπτώσεις είναι απαραίτητη για τη διάγνωση και τη θεραπεία, η εκστατική εμπειρία του σαμάνου.

Ο σαμανισμός, από μια άποψη, επιζητά την οικοδόμηση ενός «περάσματος» προς τον Άλλο Κόσμο, και συνεπώς την κατάργηση των επιπέδων (γήινο-θεϊκό) που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη κατάσταση μετά την «Πτώση». Το πέρασμα αυτό ως «Κλίμαξ» υπάρχει στα ορφικά, μιθραϊκά, χριστιανικά κλπ μυστήρια. Πολύ σημαντική είναι η διαδικασία της μύησης του σαμάνου. Η δοκιμασία αυτή προϋποθέτει ιδιαίτερο θάρρος αφού οι συναντήσεις με τις αόρατες οντότητες είναι συχνά επώδυνες και τρομακτικές.

Οι περισσότεροι δυτικοί άνθρωποι βλέπουν το ταξίδι αυτό με μεταφορικό τρόπο, και θεωρούν ότι τα πλάσματα που τους παρουσιάζονται δεν αποτελούν αυθύπαρκτα όντα αλλά μορφές που προέρχονται από το υποσυνείδητο. Στο ταξίδι οι σαμάνοι αποκτούν πολύτιμες πληροφορίες και τη δύναμη να θεραπεύουν. Κατά τη διάρκειά του μπορούν να επικοινωνήσουν τηλεπαθητικά με ανθρώπους που βρίσκονται μακριά, όπως επίσης να προβλέψουν το μέλλον.

Οι τεχνικές που χρησιμοποιούν για να πετύχουν την αλλαγμένη κατάσταση συνείδησης, ποικίλλουν από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Ένας τρόπος είναι το συνεχές κτύπημα του τύμπανου, άλλες μέθοδοι είναι ο διαλογισμός, η νηστεία, ο χορός αλλά και η λήψη ψυχοτροπικών φυτών. Όσον αφορά το κτύπημα του τύμπανου, κατά τους φυσικούς, δημιουργούνται ηχητικά κύματα που βοηθούν την ανύψωση.

Ο σαμανισμός θεωρείται ως η αρχαιότερη θρησκεία στον πλανήτη. Σε κάποιες φυλές της Αμερικής άφηναν το αγόρι (12-13 ετών), που έμελλε να γίνει σαμάνος, μόνο του στη φύση για λίγε ημέρες μέχρι να λάβει κάποιο σημαντικό όνειρο ή οπτασία. Τότε ένα πνεύμα θα μπορούσε να επισκεφθεί το αγόρι και να του δώσει θεραπευτική δύναμη. Στους Εσκιμώους επίσης άφηναν τον υποψήφιο σαμάνο μέσα στο παγόσπιτο χωρίς τροφή, έως ότου έπεφτε σε κατάσταση ημιθανή και τότε του ερχόταν κάποιο όραμα.

Οι υποψήφιοι σαμάνοι ένοιωθαν πολλές φορές ένα φως στο σώμα τους, στο κέντρο του κεφαλιού τους. Λένε λοιπόν οι μελετητές: Γιατί να μην υπήρχαν και στον ελλαδικό χώρο; Οι παλαιότερες δοξασίες και πρακτικές ηλικίας πολλών χιλιάδων ετών ριζώνουν στις πανάρχαιες σαμανικές παραδόσεις. Μυούσαν τους ανθρώπους στην ιερότητα του περιβάλλοντος και διήγειραν στο κάθε άτομο χωριστά, την αίσθηση της προσωπικής ευθύνης για τα δρώμενα της φύσης.

Η συγκεκριμένη αυτή χθόνια θρησκευτική παράδοση κυριαρχούσε σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο μέχρι την κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού γύρω στα 1200 π.Χ. Κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η πλήρης μυστική ταύτιση της φύσης με τη Μεγάλη Μητέρα.

Εξάλλου, υποστηρίζεται ότι σε ορισμένα μέρη του κόσμου οι σαμάν ήταν, αρχικά, γένους θηλυκού. Πολλοί ερευνητές και ερευνήτριες δέχονται ότι κατά την προϊστορική εποχή η κύρια μορφή της θρησκείας ήταν η Μεγάλη Θεά, η Μητέρα Φύση.

Στην πατριαρχική αρχαία Ελλάδα μπορούμε να ανιχνεύσουμε στοιχεία που παραπέμπουν στο σαμανισμό.

Η Μαντική είναι κοινό στοιχείο και στις δύο παραδόσεις. Η εκστατική προφητεία πχ της Πυθίας που ερχόταν σε επαφή με το θείον, μπορεί εύκολα να παραλληλιστεί με την επικοινωνία την γηγενών με τα πνεύματα και τις θεότητες.

Η ιερή μανία που καταλάμβανε τις Μαινάδες έχει επίσης κοινά σημεία με τη σαμανική έκσταση.

Παρόμοια ιερή μανία καταλάμβανε, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, τους ποιητές και τις ποιήτριες που συνέθεταν τα έργα τους υπό την επήρεια της Μούσας, όπως οι γηγενείς διδάσκονταν τα μαγικά τους τραγούδια από τα πνεύματα.

Η σαμανιστικκή χρήση των ονείρων συναντάται στα αρχαία Ασκληπιεία στη μέθοδο της εγκοίμησης, με την οποία τα άρρωστα άτομα αντλούσαν πληροφορίες για τη θεραπεία τους. Την ιδιαίτερη σημασία που έχουν τα φυτά στις γηγενείς παραδόσεις συναντάμε και στην ελληνική αρχαιότητα. Π.χ. η Πυθία μασούσε φύλλα δάφνης. Στην Κρήτη βλέπουμε την θεά να απεικονίζεται με παπαρούνες από τις οποίες παράγεται το όπιο.

Πρώτη περίπτωση αρχαίου Έλληνα σαμάνου είναι ο Άβαρις (μυητικό όνομα του Γκαίτε) ο Υπερβόρειος. Ο Άβαρις ήταν ιερέας του Απόλλωνα και ταξίδευε πάνω σε ένα χρυσό βέλος, «οϊστόν». Μπορούσε να επιβιώσει χωρίς τροφή, «ουδέν σιτεόμενος» κατά τον Ηρόδοτο. Έζησε τον 6ο π.Χ. αιώνα. Εξαφάνισε λοιμούς, προέβλεψε σεισμούς και δίδαξε την λατρεία του βόρειου θεού Απόλλωνα του οποίου ήταν ιερέας. Για τον Άβαρι τον Υπερβόρειο κάνει λόγο και ο Πυθαγόρας δίνοντας πληροφορίες για λαούς που κατείχαν την τέχνη του πετάγματος.

Λέγει: « Ο Υπερβόρειος Άβαρις είναι ένας ιπτάμενος θαυματοποιός που με το χρυσό μηρό του ενσαρκώνει τον Υπερβόρειο Απόλλωνα». Ένας άλλος σαμάνος, ο Αριστέας ο Προκοννήσιος διηγήθηκε σε ένα ποίημα, τα«Αριμάσπεια», τις εκστατικές του εμπειρίες. Η λέξη «Αριμάσπεια» μας παραπέμπει στους Αριμασπούς, φυλή στη βόρεια Ευρώπη. Έδρασε σαν ιεραπόστολος του Απόλλωνα αλλά κυρίως έμεινε γνωστός για την εκστατική του ικανότητα να στέλνει την ψυχή του σε άλλους τόπους. «Την ψυχή όταν εβούλετο εξειέναι».

Άλλος μεγάλος σαμάνος, ο Επιμενίδης από την Κνωσό, είναι γνωστός για την ικανότητά του να εξαγνίζει τα δεινά που έστελναν οι δαίμονες. Όταν ήταν ακόμη παιδί, έπεσε σε έκσταση σε ένα σπήλαιο από όπου συνήλθε μετά από 57 χρόνια. (Την πληροφορία έχουμε από τον Διογένη Λαέρτιο). Οι Αθηναίοι τον κάλεσαν, ως γνωστό, να πραγματοποιήσει τον καθαρμό της πόλης από το Κυλώνειο Άγος. Έγραψε πολλά έργα με κυριότερο όλων την «Θεογονία».

Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλα ονόματα αρχαίων Ελλήνων σαμάνων. Εκείνο όμως που πρέπει να τονισθεί είναι ότι μια τεράστια πολιτιστική απόκλιση χωρίζει τον πρωτόγονο σαμάνο από τους Έλληνες σαμάνους, των οποίων κύριο χαρακτηριστικό είναι η κάθοδος στον Άδη για γνώση και κατανόηση του πεπρωμένους τους και όχι για να μιλήσουν με τα πνεύματα και να θεραπεύσουν ασθενείς. Η κάθοδος είχε και κάποιο άλλο νόημα.

Αποσκοπούσε στη συντριβή του κατώτερου εαυτού.

Παράδειγμα τέτοιων καθόδων έχουμε από τους Έλληνες ημίθεους (Οδυσσέα, Ηρακλή). Το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, μέσα σε 1000 χρόνια (από την προϊστορία έως την ελληνιστική εποχή) είχε μετασχηματίσει τη σαμανική έκσταση σε «θεωρία» (=δράμα) των Νοητών και της Ειμαρμένης. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις, η Έκσταση είναι εκείνη με την οποία ο άνθρωπος, πρωτόγονος σαμάνος ή πλατωνικός φιλόσοφος, συνειδητοποιεί απόλυτα τη θέση του στον κόσμο και το Πεπρωμένο του. Κατά μία άποψη, η επιστήμη δεν έχει ακόμη κατορθώσει να φθάσει στο ύψος της αρχαίας γνώσης.

Οι μελετητές των αρχαίων παραδόσεων παρατηρούν ότι: πολλοί λευκοί και λευκές έχουν έντονη την πεποίθηση πως η γνωριμία με τις παλαιές παραδόσεις και η διάδοσή τους σε περισσότερο κόσμο μπορεί να ωφελήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα. Επισημάνθηκε ακόμη ότι η στενή σχέση που έχουν οι σαμανιστικές θρησκείες με τη Γη, μπορεί να βοηθήσει του δυτικούς ανθρώπους να ξαναβρούν τη σύνδεσή τους με τη Φύση, με την ιερότητά της, και να σταματήσουν έτσι την ξέφρενη πορεία της οικολογικής καταστροφής.

Θα ήθελα να τελειώσω με τα λόγια ενός Ινδού εκστατικού που λέει:

«Στη μέθη της έκστασης
ανεβήκαμε στο άρμα των ανέμων.
Σεις θνητοί δεν μπορείτε να διακρίνετε παρά μόνο το σώμα μας.
Ο εκστατικός είναι το άλογο του ανέμου, ο φίλος της θύελλας,
κι έχει κεντρισθεί από τους θεούς.»

Η φυλακή που ζεις είναι η ταυτότητα που άλλοι σου όρισαν

Ο αληθινά σοφός δεν δραπετεύει από την κοινωνία, απλώς προσπαθεί να παραιτηθεί από το κατάλοιπο της ταυτότητας που άλλοι του όρισαν.

Εδώ και χιλιάδες χρόνια, άντρες και γυναίκες ζούμε κατά κάποιον τρόπο φυλακισμένοι μέσα στις ταυτότητες μας, στις κουλτούρες μας, στους περιορισμούς, στους φόβους και στις ενοχές μας.

Οι φυλακές που κλείνουν τις άκαμπτες προσωπικότητες μας δεν αποκαλούνται «φυλακές». Τις έχουμε βαφτίσει με πιο ωραία και απατηλά ονόματα: τις λένε ναούς, θρησκεία, πολιτικά κόμματα, ιδεολογία, κουλτούρα, πολιτισμός, φήμη, εξουσία και τιμές πάντως, μην τρομάζεις άδικα. Ποτέ δεν μπήκες φυλακή. Γεννήθηκες μέσα, και σε διέταξαν να μείνεις εκεί-όπως κι εμένα-, προτού αποκτήσεις συνείδηση (και ίσως κανείς απ’ τους δυο μας να μην την απόκτησε ακόμα).

Σε περιόρισαν (με περιόρισαν) για να σπουδάσεις, να δουλέψεις, να ερωτευτείς και να παντρευτείς μέσα στη φυλακή.

Σε προπόνησαν και σε υπνώτισαν (όπως κι εμένα) για να μην μπορείς να δεις τα κάγκελα.

Σ’ έσπρωξαν (και με έσπρωξαν) να πιστέψεις ότι μόνο εκεί θα είσαι προστατευμένος.

Σου είπαν (και τους πιστέψαμε) ότι, τελικά, αυτό θα ήταν το καλύτερο που μπορούσες να ελπίζεις.

Τη μέρα που θα καταλάβεις που βρίσκεσαι και θα προσπαθήσεις να το φωνάξεις δυνατά, οι άλλοι, οι συγκρατούμενοι σου στη φυλακή, θα σου πουν ότι είναι ψέματα κι ότι η αληθινή φυλακή είναι έξω από αυτούς τους τοίχους. Θα θρηνούν και θα καταριούνται όλους εκείνους που προσπάθησαν να σου δείξουν την αλήθεια. Και θα σου πουν ότι ελευθερία δεν υπάρχει, κι ότι έξω είναι η κόλαση.

Θα σου δείχνουν ότι μέσα μπορείς να έχεις αληθινά ό,τι επιθυμείς (εκτός απ’ την ελευθερία σου, φυσικά). Θα προσπαθήσουν να σε δελεάσουν με βραβεία κι επευφημίες για να μείνεις, θα σου προσφέρουν χρήματα, σεξ, πολυτέλειες και «σπέσιαλ» συνθήκες, γιατί (θα σου λένε πως) είσαι και εσύ «σπέσιαλ».

Και για να σ’ εμποδίσουν να φύγεις, θα σε απειλούν με τιμωρίες και βασανιστήρια που θα υποστείς αν δεν δεχτείς την προσφορά τους. Κι αν παρ’ όλα αυτά φύγεις, θέλω να ξέρεις ότι…θα βγουν να σε ψάξουν. Γιατί, έξω από τη φυλακή αποτελείς απειλή. Θα τρέξουν να σε φέρουν πίσω, εσένα ή το πτώμα σου, για ν’ αποδείξουν έτσι σε όλους ότι η ζωή είναι αδύνατη εκεί έξω.

Μην απελπίζεσαι όμως, και μην τρομάζεις…

Απ’ τη στιγμή που θα είσαι ελεύθερος, κανένας πια δεν θα μπορεί να σε φυλακίσει αν δεν το θέλεις κι εσύ».

Παραιτήσου από το κατάλοιπο της ταυτότητας που άλλοι σου όρισαν, πάρε τα ηνία και ζήσε στο παρόν έντονα, με αφοσίωση και αληθινά.

Χόρχε Μπουκάι: “Από την άγνοια στη σοφία”

Μάρκος Αυρήλιος: «Τὰ εἰς ἑαυτὸν»

Το έργο του Μάρκου Αυρηλίου Τὰ εἰς ἑαυτὸν γράφτηκε μετά το 172 μ.Χ. και ενώ ο συγγραφέας κατείχε ήδη το αυτοκρατορικό αξίωμα (161-180 μ.Χ.). Είναι γραμμένο στην Ελληνική -τη γλώσσα των μορφωμένων Ρωμαίων- και παραδίδεται διαιρεμένο σε δώδεκα βιβλία (η διαίρεση δεν ανταποκρίνεται σε εσωτερικά κριτήρια και επομένως δεν πρέπει να οφείλεται στον ίδιο τον συγγραφέα). Εκτός από το πρώτο βιβλίο, το οποίο, αν και γράφτηκε τελευταίο, προτάχθηκε εκ των υστέρων ως εισαγωγή και αναφέρεται στις οφειλές του Αυρηλίου σε συγγενείς και δασκάλους, τα υπόλοιπα έχουν τη μορφή σκόρπιων στοχασμών σε αφοριστικό ύφος, παραινέσεων εἰς ἑαυτόν χωρίς καμιά συστηματική κατάταξη.

 

Ως προς το περιεχόμενο το έργο εντάσσεται στην παράδοση της στωικής φιλοσοφίας με ιδιαίτερα έκδηλη την επίδραση του Επικτήτου (55-120 μ.Χ). Ο Μάρκος Αυρήλιος στο αγωνιώδες ερώτημα της εποχής, πώς μπορεί κανείς να κατακτήσει την ευδαιμονία, απαντά ως γνήσιος στωικός: η απαλλαγή από τα πάθη και τα έντονα συναισθήματα (ηδονή, πόνος), η απάθεια έναντι του εξωτερικού κόσμου, η αδιαφορία για τα υλικά αγαθά συντείνουν στην κατάκτηση της εσωτερικής γαλήνης. Ένα αίσθημα που ενισχύεται από την πεποίθηση ότι η ζωή του ανθρώπου διέπεται εν τέλει από την ίδια αρμονία που διέπει τον κόσμο ως ολότητα, και η οποία οφείλεται στην ύπαρξη του Λόγου. Από το έργο του δεν απουσιάζουν οι έννοιες της παροδικότητας του χρόνου, του εφήμερου της ζωής, της πλήρους αβεβαιότητας, μόνο που δεν σχετίζονται με μια απαισιόδοξη θεώρηση του κόσμου. Αντίθετα, αποτελούν την παραδοχή από την οποία εκκινεί κανείς για να αναζητήσει μέσω της φιλοσοφίας την ευδαιμονία.

 

Τὰ εἰς ἑαυτὸν

 

Της ανθρώπινης ζωής η διάρκεια όσο μια στιγμή, η ουσία της ρευστή, η αίσθησή της θολή, το σώμα -από τη σύστασή του- έτοιμο να σαπίσει, και η ψυχή ένας στρόβιλος, η τύχη άδηλη, η δόξα αβέβαιη. Με δυο λόγια, όλα στο σώμα σαν ένα ποτάμι, όλα της ψυχής σαν όνειρο και σαν άχνη, η ζωή ένας πόλεμος κι ένας ξενιτεμός, η υστεροφημία λησμονιά. Ποιο είναι αυτό που μπορεί να μας δείξει τον δρόμο; Ένα και μόνο: η φιλοσοφία! Κι αυτό σημαίνει να φυλάμε τον θεό μέσα μας καθαρό κι αλώβητο, νικητή πάνω στις ηδονές και τους πόνους, να μην κάνουμε τίποτε στα τυφλά, τίποτε ψεύτικα και προσποιητά, να μην εξαρτιόμαστε από το τι θα πράξει ή τι δεν θα πράξει ο άλλος. Κι ακόμη, να αποδεχόμαστε όσα συμβαίνουν κι όσα μας λαχαίνουν σαν κάτι που έρχεται κάπου από κει απ᾽ όπου έχουμε έλθει και εμείς· και πάνω απ᾽ όλα, να περιμένουμε τον θάνατο με γαλήνια διάθεση, θεωρώντας πως δεν είναι τίποτε άλλο παρά η διάλυση των συστατικών στοιχείων από τα οποία είναι συγκροτημένο κάθε ζωντανό πλάσμα.

 

Πέταξε τα όλα, κράτησε μόνο τούτα τα λίγα· και να θυμάσαι ακόμη ότι καθένας ζει μόνο το παρόν -τούτο το ακαριαίο· τα άλλα ή τα έχει ζήσει πια ή είναι στη σφαίρα του άδηλου. Μικρή λοιπόν η ζωή του καθενός, μικρή και η γωνίτσα της γης όπου την ζει· μικρή ακόμη και η διαρκέστερη υστεροφημία: στηρίζεται κι αυτή σε ανθρωπάκια που διαδέχονται το ένα το άλλο και που αύριο κιόλας θα πεθάνουν και δεν γνωρίζουν ούτε τον εαυτό τους, πολύ περισσότερο εκείνον που έχει πεθάνει από καιρό.

 

Κενοσπουδία για πομπές, δράματα πάνω στη σκηνή, κοπάδια και συναγελάσματα, λογχίσματα σε κορμιά, κοκκαλάκια σε σκυλάκια, μπουκιές σε δεξαμενές ψαριών, ταλαιπωρίες φορτωμένων μυρμηγκιών, ποντικάκια που τρέχουν φοβισμένα, νευρόσπαστα που χειρονομούν. Πρέπει λοιπόν να στέκεσαι [απέναντι σε] αυτά με ευμένεια και χωρίς αλαζονεία, να προσέχεις όμως πως ο καθένας αξίζει τόσο, όσο τα πράγματα που τον απασχολούν.