Έλληνες Μισθοφόροι στην Αρχαιότητα

Η λέξη μισθοφόρος εξέφραζε αρχικά τον αμειβόμενο για τις υπηρεσίες του. Γρήγορα όμως άρχισε να περιγράφει τον επαγγελματία πολεμιστή, που δεν πολεμούσε για να υπερασπίσει τη φατρία του ή την πόλη του, αλλά διακινδύνευε έναντι αμοιβής.

Η χρήση επαγγελματιών μαχητών από την εποχή του Χαλκού μάλλον υπονοείται καθώς δεν υπάρχουν πλήρεις λεπτομέρειες για την οργάνωση των στρατών της περιόδου και την ακριβή προέλευση των στελεχών τους. Η χρήση όμως Ελληνικής καταγωγής στρατιωτών διαφαίνεται στα αιγυπτιακά κείμενα.

  

Ο περίφημος φαραώ Ραμσής Β’ σχημάτισε επίλεκτες μονάδες και σωματοφυλακή από

τους «Λαούς της Θάλασσας», ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν πολλοί Αχαιοί.

 

Η κατάρρευση του κόσμου των Αχαιών και οι επακόλουθοι «Σκοτεινοί Αιώνες» χαρακτηρίζονται επίσης από έλλειψη επαρκών πληροφοριών αλλά η ύπαρξη των μισθοφόρων μπορεί να υποτεθεί με σχετική βεβαιότητα.

Οι μισθοφόροι εμφανίζονται στην Λυρική ποίηση του 7ου προχριστιανικού αιώνα στην ποίηση του Αλκαίου και του Αρχίλοχου. Την εποχή αυτή αρχίζει να παγιώνεται στους Ελληνικούς στρατούς ο οπλιτικός τρόπος μάχης.

Ο επιτιθέμενος δορυφόρος που δεν υπέμενε απλώς τα βέλη προστατεύοντας του δικούς του εκηβόλους συμπολεμιστές αλλά, εκινείτω με σκοπό να εκμηδενίσει τον εχθρό, έγινε γνωστός στην Ασία από τους Έλληνες αποίκους.

Η φήμη αυτού του ιδιόρρυθμου για την εποχή πεζικού έφτασε μέχρι την Βαβυλώνα και οι βασιλιάδες της το χρησιμοποίησαν με θανάσιμη αποτελεσματικότητα εναντίον των μισητών εχθρών τους Ασσυρίων. Ίσως σε αυτούς τους μαχητές να υπολόγιζε ο Βαβυλώνιος βασιλιάς Nabopolassar όταν επαναστάτησε.

Ο Ασσυριακός στρατός εξουδετέρωνε τους αντιπάλους του με επέλαση βαρέων αρμάτων εναντίων εχθρών που είχαν καταπονηθεί πρώτα από τοξότες. 

Ξιφομάχοι με μεγάλες ασπίδες και ακόντια προστάτευαν τους Ασσύριους τοξότες από τον εχθρό και ελαφροί ιππείς εξουδετέρωναν τα άρματα του εχθρού.

Οι Βαβυλώνιοι κράτησαν φαίνεται τα άρματά τους σε εφεδρεία και χρησιμοποίησαν τους Έλληνες οπλίτες για να εξουδετερώσουν του Ασσύριους πεζούς, καθώς  αυτοί θα ήταν αδύνατο να συγκρατήσουν τη συμπαγή μεταλλική μάζα που τους πίεζε.



Ασσύριοι πολεμιστές του 6ου  αι. π. Χ.

 

Αυτό ίσως ανάγκασε τους Ασσυρίους αρματιστές και ιππείς να επελάσουν για να αποτρέψουν την κατάρρευση. Ούτε αυτοί όμως μπορούσαν να διασπάσουν τους οπλίτες και ίσως ήταν εκτεθειμένοι στις αντεπιθέσεις των Βαβυλωνίων ομολόγων τους.

Αν κρίνουμε όμως από τα ποιήματα του Αλκαίου εκτός από την δράση της φάλαγγας συνέβησαν και μονομαχίες ομηρικού τύπου.

Ο Αλκαίος αναφέρει ότι ο αδελφός του Αντιμενίδας εξουδετέρωσε έναν πρωταθλητή του εχθρού.

Οι μισθοφόροι πρέπει να γύρισαν πίσω με τιμές και λάφυρα πάλι σύμφωνα με τον Αλκαίο.

ἦλθες ἐκ περάτων γᾶς ἐλεφαντίναν
λάβαν τὼ ξίφεος χρυσοδέταν ἔχων·
συμμάχεις δ' ἐτέλεσσας Bαβυλωνίοισ'
ἄεθλον μέγαν, εὐρύσαο δ' ἐκ πόνων
κτένναις ἄνδρα μαχαίταν βασιληίων
παλάσταν ἀπυλείποντα μόναν ἴαν
παχέων ἀπὺ πέμπων.

Mας ήρθες απ' της γης την άκρη, με ένα
σπαθί που 'ναι χρυσόδετη η λαβή του
και φιλντισένια, αφού, της Bαβυλώνας
βοηθώντας το λαό σε πόλεμό τους,
ένα αντραγάθημα έκαμες μεγάλο.
Έναν εχθρό τους, μαχητή γιγάντιο,
που μια παλάμη του 'λειπε να φτάσει
τις πέντε πήχες, σκότωσες στη μάχη
κι έτσι απ' τα βάσανα έσωσες εκείνους.

Aλκαίος

Την εποχή του αποικισμού οι επίδοξοι ιδρυτές αποικιών στρατολογούσαν μαχητές με την υπόσχεση κλήρου γης και πολιτογράφησης στις νέες αποικίες.

Τα ποιήματά τα του Αρχιλόχου όμως μας αποκαλύπτουν μια άλλη πλευρά της ζωής των επαγγελματιών στρατιωτών της εποχής όχι και τόσο ρόδινη.

Ο ίδιος δηλώνει απερίφραστα ότι είναι «θεράπων του Ενυάλιου (Άρη)» και καυχιέται ότι πίνει εκλεκτό θρακικό κρασί χάρις στο δόρυ του. 

Από τον ίδιο ποιητή υποθέτουμε ότι οι έμποροι στρατολογούσαν μισθοφόρους στα πλοία τους σε μια προσπάθεια να τα προστατέψουν από πειρατές.

Με την εμφάνιση των τυραννιών στον ελλαδικό χώρο, οι έλληνες μισθοφόροι βρήκαν νέο πεδίο απασχόλησης στις αυλές των διάφορων τυράννων.

Γενικά, ορισμένοι τύραννοι του 7ου και του 6ου αιώνα π.Χ. προσλάμβαναν μισθωμένους στρατιώτες, κυρίως ως σωματοφύλακες.

Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση των αδελφών Συλοσώντα και Πολυκράτη στη Σάμο που στρατολόγησαν Μεγαρείς αιχμαλώτους για να κατασφάξουν τους γεωμόρους  (σ.σ. Γεωμόροι λεγόταν οι κτηματίες και γενικά οι πλούσιοι.) του νησιού.



Μεγαρεύς οπλίτης με τοξότη του ναυτικού του 405 π. Χ.  -Σημερινή Εικονογράφηση

 

 Ο Πολυκράτης μάλιστα κατάφερε να έχει μόνιμο πολεμικό στόλο χρησιμοποιώντας μισθοφόρους, πιθανώς Κάρες.

Ο Ψευδο-Αριστοτέλης όμως αναφέρει επίσης ότι δανείστηκε και στρατιώτες από τον τύρρανο  Λύγδαμη της Νάξου (Οικονομικά 1346 β 10) για λόγους προστασίας.

Αρχικά, πολλοί τύραννοι προτιμούσαν να χρησιμοποιούν πολίτες στην προσωπική τους φρουρά, όπως ο Πεισίστρατος κατά τη διάρκεια της πρώτης προσπάθειάς του να επιβληθεί στην Αθήνα.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο τύραννος κατέλαβε την εξουσία χρησιμοποιώντας τους πενήντα κορυνοφόρους σωματοφύλακες του.

Σίγουρα πάντως από το β’ μισό του 6ου αιώνα π.Χ., ήταν πλέον κανόνας οι προσωπικές φρουρές των τυράννων να αποτελούνται από μισθοφόρους στρατιώτες.

Αλλά και οι αντίπαλοί τους μίσθωναν μαχητές για να τους ανατρέψουν. Καθώς το Άργος λόγω των μεταρρυθμίσεων του Φείδωνα εθεωρείτω η πρώτη στρατιωτική δύναμη στην Ελλάδα δεν είναι παράξενο που οι πηγές αναφέρουν συχνά Αργείους μισθοφόρους. 

Η χρήση των μισθοφόρων ως όργανο καταπίεσης από τους τυράννους αλλά και περίπτωση εξαγοράς τους από τον αντίπαλο συνέβαλε στην ιδέα ότι η στρατιωτική υπηρεσία ήταν καθήκον των ελευθέρων πολιτών και άρρηκτα συνδεδεμένη με την διατήρηση της ευνομίας και σταθερότητος στις πόλεις κράτη.

Είναι χαρακτηριστικοί οι λόγοι του Ισοκράτη για την αφερεγγυότητα των μισθοφόρων.

H πλούσια Αίγυπτος δεν μπορούσε παρά να αποτελέσει πόλο έλξης των Ελλήνων τυχοδιωκτών του 6ου προχριστιανικού αιώνα. Η χώρα διείρχετω περίοδο πολιτικής αστάθειας και ήταν εκτεθειμένη σε Έλληνες και Κάρες πειρατές.

Ο Wah-ib-re, που σημαίνει "Σταθερή είναι η καρδιά της Re" Η ονομασία Ψαμμήτιχος έρχεται από τους Έλληνες - 26η Δυναστεία -Ο Ψαμμήτιχος Α' ήταν πιθανόν απόγονος του Βόκχορι, και μετά την εισβολή των Ασσυρίων, κατά την περίοδο βασιλείας των Ταχάρκα και Τανουταμών, αναγνωρίστηκε ως μόνος Φαραώ όλης της Αιγύπτου.  στρατολόγησε και Έλληνες μισθοφόρους για να αποκρούσει τις Ασσυριακές επιθέσεις.

 

Ένας έπαρχος κοντά στο Δέλτα του Νείλου στρατολόγησε Έλληνες μισθοφόρους και αφού εξουδετέρωσε τους αντιπάλους του ανεκυρήχθει φαραώ με το όνομα Ψαμμήτιχος.

Οι Αιγύπτιοι βασίζονταν και αυτοί στα άρματα και το ιππικό σαν όπλα κρούσεως και το πεζικό τους ήταν κυρίως τοξότες. Λίγες μονάδες ήταν οπλισμένες με ασπίδες, δρεπανοειδή ξίφη και ακόντια για μάχη σώμα με σώμα.

Η συμπαγής μάζα των μισθοφόρων οπλιτών του Ψαμμήτιχου κυριολεκτικά τους ισοπέδωσε. Με τη βοήθεια των οπλιτών του ο Ψαμμήτιχος κατέλαβε και τα νότια τμήματα της Αιγύπτου και εξάλειψε τη Νουβική δυναστεία και κατέλαβε την παλαιά πρωτεύουσα των Θηβών.

Κατόπιν συνέτριψε τους Λιβύους στην μάχη οάσεως Ντάκχλα όπως παραδίδει μια ανάγλυφη στήλη της περιόδου που βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.

 

 Ελληνικό αγγείο του 550-  540 π. Χ. από την Ναύκρατι με Έλληνα οπλίτη

 

Ο φαραώ ευνόησε την εγκατάσταση των Ελλήνων αρχικά στην Ναύκρατι και κατόπιν σε άλλες περιοχές, ίσως με τον τρόπο που αιώνες αργότερα οι Ρωμαίοι θα ίδρυαν τις αποικίες των βετεράνων τους.

Πρόκειται για μικρές κοινότητες, αρχικά, οι οποίες αργότερα εξελίχτηκαν σε μεγαλύτερες πόλεις.

Οι κάτοικοί τους ήταν Έλληνες μισθοφόροι στρατιώτες, που δεν είχαν όμως σταλεί από κάποια πόλη, για να τις ιδρύσουν αλλά κατοικούσαν εκεί, ως μέλη των αιγυπτιακών στρατευμάτων.

Οι Δάφνες,(σσ. πόλη)  που έχουν ταυτιστεί με το Tel Defenneh, ήταν μία από τις πιο διάσημες κοινότητες μισθοφόρων στην Αίγυπτο. Αλλά και στην περιοχή της Ελεφαντίνης, όπου ήταν πιθανή η παρουσία Ελλήνων, εικάζεται ότι υπήρχαν τέτοιες κοινότητες.

Καθώς περνούσαν οι Έλληνες μισθοφόροι από το Αμπού Σιμπέλ της Άνω Αιγύπτου, ένας Έλληνας χάραξε το όνομά του στο πόδι του αγάλματος του Φαραώ Ραμσή αποθανατίζοντας την παρουσία του ως τις μέρες μας.

Περί το 570 π.Χ. ο Φαραώ ΄Άμασις έφερε τους Έλληνες ως προσωπική του φρουρά στη Μέμφιδα Βαθμιαία οι Έλληνες στρατηγοί άρχισαν να αποκτούν μεγάλη επιρροή στο βασίλειο του Νείλου και να απειλούν την εξουσία των φαραώ.

Ένας από αυτούς ο Φάνης από την Αλικαρνασσό συγκρούστηκε με το διάδοχο του Ψαμμήτιχου και κατέφυγε στην Περσική Αυλή όπου φανέρωσε όλα τα μυστικά της Αιγυπτιακής αμύνης και συνέβαλε τα μέγιστα στην επιτυχία της περσικής εισβολής. 

Ο αιγυπτιακός και o περσικός στρατός  συναντήθηκαν στην συνοριακή πόλη Πηλούσιο. Οι Αιγύπτιοι πιθανώς υπολόγιζαν στην μαχητικότητα των Ελλήνων μισθοφόρων παρά την αυτομόληση του διοικητή τους.

Οι Πέρσες ίσως σκέφτηκαν να εξουδετερώσουν τους Έλληνες αντιπαρατάσσοντας τους δικούς τους Ίωνες υποτελείς εναντίον τους.

Με τις φάλαγγες εμπεπλεγμένες σε μια άγρια σύγκρουση χωρίς φανερό νικητή οι Πέρσες εξουδετέρωσαν τον υπόλοιπο Αιγυπτιακό στρατό.

Δεν είναι γνωστό αν οι Πέρσες ενέταξαν τους Έλληνες στο δικό τους στρατό ή τους υποδούλωσαν.

Αρχικά οι Πέρσες χρησιμοποιούσαν οπλίτες από τους υποτελείς Έλληνες της Μικράς Ασίας και γνώριζαν την τακτική της φάλαγγας.



Πέρσης βασιλέας μάχεται με Έλληνες - Κιμμέριος Βόσπορος -από το σχέδιο ανατύπωσης του Faucher-Gudin

 Ο Ηρόδοτος βάζει τον εξόριστο βασιλιά της Σπάρτης Δημάρατο να λέει στον Ξέρξη να μην υποτιμά τους Έλληνες αφού Έλληνες χρησιμοποιεί για να καταστέλλει τις στάσεις των άλλων υποτελών του. 

Οι Έλληνες μισθοφόροι όμως επανακάμπτουν στην Περσική υπηρεσία με τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Ο πρίγκηπας Κύρος ο Νεώτερος σατράπης της Μικράς Ασίας στρατολόγησε περίπου 15000 χιλιάδες ’Έλληνες στην προσπάθειά του να εκθρονίσει τον αδελφό του.

Αλλά ο και αδελφός του Αρταξέρξης μίσθωσε τις υπηρεσίες ενός Έλληνα στρατιωτικού συμβούλου που ονομαζόταν Φαλίνος για καταφέρει να αναδιοργανώσει το δικό του στρατό και να εξουδετερώσει τους Έλληνες του Κύρου. 

Ο Φαλίνος, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα ήταν στην υπηρεσία του Τισσαφέρνη, ο οποίος τον εκτιμούσε πολύ γιατί ήταν εμπειρογνώμονας στις τακτικές του πεζικού. 

Ο Φαλίνος εκπαίδευσε τις δυνάμεις του βασιλιά για την επερχόμενη σύγκρουση και ίσως ήταν ο εμπνευστής του σχεδίου να χρησιμοποιήσει τους αφερέγγυους Αιγυπτίους για να παρασύρει το Ελληνικό βαρύ πεζικό (το κύριο όπλο του Κύρου) εκτός πεδίου μάχης. 

Σε αντίθεση με τη επικρατούσα αντίληψη, ο Αρταξέρξης, με τη βοήθεια του Τισσαφέρνη, κέρδισε στα Κούναξα, σκόπιμα παρασέρνοντας τους Έλληνες οπλίτες εκτός πεδίου μάχης και εξαναγκάζοντας τον Κύρο σε μια απελπισμένη αυτοκαταστροφική επίθεση στο βασιλιά.

Δυστυχώς το κενό ηγεσίας στους Πέρσες μετά τη μάχη και η ανικανότητα και των δύο πλευρών να υπερνικηθούν οι εθνικές και πολιτιστικές προκαταλήψεις, οδήγησαν στην απώλεια πολλών ζωών στη θαρραλέα υποχώρηση των Ελλήνων γνωστή ως «Κάθοδο των Μυρίων».

 

Μάχες μεταξύ Ελλήνων οπλιτών .Ελληνικό αγγείο από την Ναύκρατι του 550-540 π.Χ.

 

 Ήταν όμως η υποχώρηση των «Μυρίων» όμως που κατέδειξε τις αδυναμίες της Περσικής Αυτοκρατορίας και όχι η μάχη στα Κούναξα.

Τον 4^ο αιώνα π.Χ. η κατάσταση στην Ελλάδα ήταν τραγική. Η οικονομία είχε καταστραφεί από τις συνεχείς συγκρούσεις και ο τόπος είχε γεμίσει από άντρες που το μόνο που ήξεραν πλέον να κάνουν ήταν να πολεμούν.

Το αρχαϊκό ήθος είχε εξαφανιστεί και ο οπορτουνισμός θριάμβευε. Το περσικό χρυσάφι διέφθειρε τα πάντα και ευνοούσε τις Ελληνικές εμφύλιες συγκρούσεις 

Ο βασιλιάς Αρταξέρξης που είχε κινδυνέψει από τους Σπαρτιάτες πλήρωνε αδρά όποιον αποφάσιζε να τους πολεμήσει.  Για να ξεπλύνουν την ήττα τους από τους Λακεδαιμονίους οι Αθηναίοι άρχισαν με τα περσικά λεφτά να στρατολογούν Ακαρνάνες και Θράκες ακοντιστές και Κρήτες τοξότες.

Τότε εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Αθηναίος στρατηγός Ιφικράτης. Βελτιώνοντας την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των ελαφρών τμημάτων τους επέτρεψε να επικρατήσουν ακόμα και εναντίον των οπλιτών της Σπάρτης στο Λέχαιο. 

Ο Ιφικράτης ήταν χαρακτηριστικός τύπος μισθοφόρου στρατηγού της εποχής που αντιμετώπιζε την έλλειψη χρημάτων και εφοδιασμού επιτρέποντας στους στρατιώτες του να αυθαιρετούν και να διαρπάζουν.

Ο στρατός του υπήρξε καθοριστικός παράγων στην επικράτηση του βασιλέως Κότυος στη Θράκη μετά από προδοσίες και  λιποταξίες του Αθηναίου στρατηγού εις βάρος προηγούμενων εργοδοτών του.

Όταν εξεστράτευσε στο Ιόνιο έλυσε το οικονομικό και επισιτιστικό του πρόβλημα κυριεύοντας Συρακουσιακά πλοία που μετέφεραν πολύτιμα αναθήματα στους Δελφούς.

Επίσης απέσπασε χρήματα από τους Κεφαλλήνες αλλά και υποχρέωσε τους άνδρες του σε καταναγκαστική εργασία στους αγρούς των Κερκυραίων.

 

 

Στις Ιταλιωτικές αποικίες οι πολίτες είχαν εγκαταλείψει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις και στηρίζονταν σε μισθοφόρους για την άμυνά τους.

Θεωρούσαν τους Έλληνες της κυρίως Ελλάδας απλοϊκούς χωρικούς που τους πλήρωναν για να διακινδυνεύσουν αλλά και τους υποπτεύονταν ως πιθανούς τυράννους.

Στηριζόμενος όμως κατά μεγάλο μέρος σε μισθοφόρους ο Τιμολέων έσωσε τις Ελληνικές πόλεις της Σικελίας, αλλά αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην προσωπικότητα του ανδρός.

Με το θάνατό του η κατάσταση επιδεινώθηκε ξανά.

Η πρώτη επέμβαση των Ηπειρωτών στη Δύση υπό τον βασιλιά Αλέξανδρο των Μολοσσών ανέκοψε προσωρινά τον κίνδυνο για τους Έλληνες αλλά οι άποικοι δεν φάνηκαν να στενοχωριούνται ιδιαίτερα όταν αυτός σκοτώθηκε και οι εκμισθωμένοι Ηπειρώτες επέστρεψαν πίσω.

 Στην κυρίως Ελλάδα  υπό την ηγεμονία των Μακεδόνων ξεκίνησε η Ελληνική επέκταση προς ανατολάς. Έλληνες μισθοφόροι βρίσκονταν στην υπηρεσία του Αλεξάνδρου αλλά και των Περσών. 

 Μάλιστα  οι Έλληνες πολέμησαν πεισματικά στο Γρανικό και 2.000 που πιάστηκαν αιχμάλωτοι στάλθηκαν σιδηροδέσμιοι στη Μακεδονία ως ανδράποδα γιατί ο Αλέξανδρος τους θεώρησε προδότες του Ελληνισμού. 

Στην πραγματικότητα όμως μόνο όταν πέθανε ο Δαρείος, οι άνδρες αυτοί έπαψαν να μάχονται κατά του Αλεξάνδρου και μετά τον θάνατό του ανέλαβαν υπηρεσία στους στρατούς των  Διαδόχων.

Η Ελληνιστική εποχή χαρακτηρίζεται από έξοχη καλλιτεχνική ανάπτυξη αλλά και έντονη πολιτική αναταραχή. Οι συνεχείς εμφύλιοι είχαν φθείρει τις δυνάμεις του Ελληνισμού.

Το σύνολο του πληθυσμού ήταν χρεωμένοι ακτήμονες πάνω στους οποίους είχαν επιβληθεί τύραννοι με τη βοήθεια μισθοφόρων.

Οι ακτήμονες ή επαναστατούσαν δημιουργώντας σχεδόν μόνιμη κατάσταση αστάθειας ή κυνηγούσαν την τύχη τους στους στρατούς των Ελληνιστικών βασιλείων ως μισθοφόροι.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Σπαρτιάτη στρατηγού Ξάνθιππου.

 Ως αρχηγός Ελλήνων μισθοφόρων βοήθησε το 255 π.Χ. τούς Καρχηδονίους να νικήσουν τούς Ρωμαίους και να αιχμαλωτίσουν το στρατηγό Ρήγουλο.

Φθονηθείς υπό τον Καρχηδονίων στρατηγών έφυγε και ήλθε στην Αίγυπτο, όπου υπηρέτησε τον Πτολεμαίο Γ΄ τον Ευεργέτη.

Στα Ελληνιστικά βασίλεια αλλά και στις  ηγεμονίες που τα διαδέχθησαν οι Έλληνες υπηρέτησαν ως την πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδο. Μια τέτοια περίπτωση είναι ο στρατός του Γαλιλαίου ηγεμόνα Αλέξανδρου Ιανναίου.

Ο Αλέξανδρος Ιανναίος  δεν είχε καλές σχέσεις με τους Ιουδαίους, οι οποίοι ξεσηκώθηκαν μάλιστα εναντίον του σε κάποια γιορτή του Πάσχα.

«Και καθώς στεκόταν στον βωμό και ήταν έτοιμος να θυσιάσει, του έριχναν λεμόνια, μια και στη γιορτή της σκηνοπηγίας κρατούσαν όλοι θύρσους από κλαδιά φοινίκων με λεμόνια στην κορυφή.

Φαίνεται ότι δεν θα κατάφερνε να αντιμετωπίσει τη συνωμοσία αυτή, αν δεν ερχόταν να τον βοηθήσουν οι Έλληνες μισθοφόροι του, από την Πισιδία και την Κιλικία. Αφού έσφαξε έξι χιλιάδες από τους εξεγερμένους επιτέθηκε εναντίον της Αραβίας», γράφει ο Ιώσηπος. (σ.σ.-Εβραίος ελληνόφωνος «ιστορικός» )

Επίλογος

Η ανάγκη για μαχητές που μπορούσαν να υπηρετούν αφήνοντας τους αγρούς για μεγάλα χρονικά διαστήματα δημιούργησε την ανάγκη επαγγελματιών στρατιωτών. Οι πιο πολλοί προέρχονται από τις ορεινές κτηνοτροφικές κοινότητες όπως π.χ. η Αρκαδία.

 Οι Έλληνες αντιμετώπιζαν αυτό το θέμα με ανάμεικτα συναισθήματα.

Η κοινή γνώμη, ναι μεν αναφέρεται ευφημιστικά στους μισθοφόρους, τους αποκαλεί ξένους ή επίκουρους, καταδικάζει όμως το θεσμό της  μισθοφορίας και παίρνει θέση επί του θέματος με επιχειρήματα σε ένα αποκαλυπτικό, χαρακτηριστικό για το ανεξάρτητο ελληνικό πνεύμα διάλογο.

Τα κίνητρα των μισθοφόρων, η ζωή τους, και το «πνεύμα μονάδος» κάποιων σχηματισμών τους, είναι θέμα διαφόρων κειμένων. Χαρακτηριστικά είναι τα αποφθέγματα του Λυσία από τον Ολυμπιακό Πανηγυρικό:

«… Τα σώματα των Ελλήνων ανήκουν σε εκείνον που πληρώνει…» (Λυσ. 33, 5), αλλά και του Ισοκράτους από το λόγο του «Περί Ειρήνης» «… οι οποίοι (μισθοφόροι) λόγω άλλων κακουργημάτων συναθροίζονται και θα στραφούν εναντίον μας οποτεδήποτε άλλοι τους πληρώσουν υψηλότερο μισθό.» (Η, 44-45).

Αν και οι Έλληνες δεν αντιμετώπιζαν αρχικά με ιδιαίτερη εχθρότητα όσους Έλληνες συμμαχούσαν με βαρβάρους  ή τους υπηρετούσαν αυτό άρχισε να αλλάζει μετά τον 5^ο αιώνα π.Χ.. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος Α’ σταύρωσε Έλληνες μισθοφόρους που είχαν προσληφθεί από τους Καρχηδονίους αλλά και ο Αλέξανδρος εξανδραπόδιζε τους Έλληνες που αιχμαλώτιζε σε Περσική υπηρεσία.. Μόνο ο Τιμολέων τους έπειθε να υπηρετήσουν υπ αυτόν.

Δέκα πόλεμοι που ξέσπασαν για ασήμαντες αφορμές

Στην ακάματη ανθρώπινη οδύσσεια του πολέμου, αίτια και αφορμές έχουν ανακαλυφθεί σωρηδόν, καθώς τις περισσότερες αυτές αυτά λειτουργούν ως φτηνές δικαιολογίες για τη συνήθη επεκτατική πολιτική και τον ιμπεριαλισμό.
Κι αν οι καταστροφικές συνέπειες του πολέμου έχουν πια καταγραφεί με εξαντλητική λεπτομέρεια, το μεγάλο ζητούμενο γιατί ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες παραμένει. Και πολλές φορές είναι εξίσου σημαντικό με τη συνέχεια της σύρραξης.
Και από όλους τους λόγους που έχει σκαρφιστεί ποτέ ο άνθρωπος για να δοκιμάσει τις στρατιωτικές του δυνάμεις, οι παρακάτω στέκουν μνημειώδεις για την προχειρότητα της δικαιολόγησης ή την παντελή ανοησία!
Όταν μάλιστα συνδυαστούν με τον συνήθη εγωισμό του ισχυρού, τότε τα πράγματα γίνονται εκρηκτικά φονικά…
Ο Μεγάλος Πόλεμος του Guano
Απώλειες: 13.000+

Ο Πόλεμος του Ειρηνικού έλαβε χώρα μεταξύ Περού, Βολιβίας και Χιλής από το 1879-1883. Το «Guano» είναι στα ισπανικά η κουτσουλιά των πουλιών και αυτό μας εισάγει κατευθείαν στην καρδιά του προβλήματος: χάρη στην υψηλή συγκέντρωση φωσφόρου και αζώτου, η κουτσουλιά ήταν βασικό συστατικό στην παραγωγική διαδικασία λιπασμάτων αλλά και πυρίτιδας, κάνοντάς τη να αξίζει το βάρος της σε χρυσό. Και βέβαια το μεγαλύτερο «απόθεμα» κουτσουλιάς ήταν κατά μήκος της ακτογραμμής της Ερήμου Ατακάμα, κάτι που την έκανε μήλο του έριδος για τις τρεις χώρες: η Βολιβία αύξησε τους φόρους στην εκμετάλλευση της περιοχής, η Χιλή την κατέλαβε στρατιωτικά για να προστατεύσει τα συμφέροντά της, κάνοντας Βολιβία και Περού να της κηρύξουν τον πόλεμο, αν και θα έχαναν χάρη στην ανωτερότητα του χιλιανού ναυτικού…
Ο Πόλεμος των Dahis και Ghabra
Απώλειες: Άγνωστες

Δύο αραβικές φυλές (Αbs και Dhubhiyan) επιδόθηκαν σε μια αιματηρή διαμάχη για 40 ολόκληρα χρόνια, κι αυτό για μια ύποπτη ιπποδρομία! Ο ηγέτης των Abs προκάλεσε τον ομόλογό του των Dhubhiyan σε αγώνα δρόμου με άλογα, καθώς ο περίφημος επιβήτορας των Abs, Dahis, μια ράτσα γνωστή για την ταχύτητά της, θα εξαφάνιζε υποτίθεται από τον χάρτη τον Ghabra του αρχηγού των Dhubhiyan. Όπως και θα γινόταν δηλαδή αν δεν παρενέβαινε η απατεωνιά των Dhubhiyan, που έστησαν ενέδρα στο άτι των Abs, καταλήγοντας στην αιματοβαμμένη σύγκρουση των ιππέων…
Ο Γαλλο-Μεξικανικός Πόλεμος
Απώλειες: 300+

Η Γαλλία κήρυξε τον πόλεμο στο Μεξικό το 1838, αποκλείοντας ναυτικά μια σειρά από λιμάνια και καταλαμβάνοντας το περίφημο οχυρό της Βερακρούζ. Η σύρραξη έληξε την επόμενη χρονιά με την παρέμβαση των Βρετανών, αν και το πλέον ηχηρό στοιχείο του πολέμου δεν ήταν άλλο από τον λόγο για τον οποίο ξεκίνησε: κατά τη διάρκεια των μεξικανικών εμφύλιων αναταραχών του 1828, γάλλος ζαχαροπλάστης ισχυρίστηκε ότι το μαγαζί του βανδαλίστηκε από μεξικανικό όχλο, ζητώντας επί ματαίω αποζημίωση. Αφού πέρασαν 10 χρόνια και δεν πήρε μία από τις μεξικανικές Αρχές, στράφηκε στον βασιλιά του, τον Λουδοβίκο-Φίλιππο της Γαλλίας, ο οποίος βρήκε έτσι την αφορμή που έψαχνε για να εισβάλει στη χώρα της Κεντρικής Αμερικής…
Η γαλλική εισβολή στην Αλγερία
Απώλειες: Άγνωστες

Η Αλγερία ήταν κάτω από γαλλικό ζυγό από το 1830-1960, καθώς πριν ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι σχέσεις Γάλλων και οθωμανού αντιβασιλέα ήταν τεταμένες, καθώς το γαλλικό χρέος είχε αγγίξει επίπεδα ρεκόρ, και όταν ο αντιβασιλέας ζήτησε τον λόγο από τον γάλλο πρόξενο και δεν ικανοποιήθηκε από την απάντησή του, του έριξε λέει μια ξανάστροφη. Το γεγονός το πήρε πολύ στα σοβαρά ο Κάρολος Ι’ της Γαλλίας, ο οποίος διέταξε αμέσως μπλόκα στα αλγερινά λιμάνια, κάτι που κράτησε τρία ολόκληρα χρόνια, μέχρι να βομβαρδίσουν οι Αλγερινοί το πλοίο που μετέφερε τον γάλλο διαπραγματευτή, δίνοντας έτσι την αφορμή στους Γάλλους να κηρύξουν τον πόλεμο. Το ποιος κέρδισε το ξέρουμε όλοι καλά: οι Γάλλοι απέκτησαν την πλήρη κυριότητα της Αλγερίας το 1834…
Ο πόλεμος των 301 ετών για ένα ξυρισμένο μούσι
Απώλειες: Άγνωστες

Ο γενειοφόρος βασιλιάς Λουδοβίκος Ζ’ της Γαλλίας παντρεύτηκε το 1137 την Ελεονόρα, δούκισσα της Ακιτανίας, παίρνοντας προίκα δύο επαρχίες. Αργότερα βέβαια ο μονάρχης έφυγε για τις Σταυροφορίες και όταν επέστρεψε εμφανίστηκε μπροστά στην καλή του με δέρμα μωρού! Η βασίλισσα δεν εκτίμησε τον ξυρισμένο εαυτό του Λουδοβίκου και απαίτησε να καλλιεργήσει και πάλι το πλούσιο μούσι στο πρόσωπό του. Ο βασιλιάς αρνήθηκε φυσικά και το διαζύγιο ήταν πια γεγονός, όταν και θα ξεκινούσαν οι περιπέτειες: η Ελεονόρα πήγε στην Αγγλία και παντρεύτηκε τον Ερρίκο Β’, απαιτώντας μετά την ένωση να της επιστραφεί η προίκα από τον αποτυχημένο γαλλικό γάμο. Ο Λουδοβίκος αρνήθηκε για άλλη μια φορά και ο πόλεμος Αγγλίας-Γαλλίας εγκαινιάστηκε με πάσα επισημότητα. Η φονική περιπέτεια θα κρατούσε περισσότερα από 300 χρόνια (1152-1453), αναδεικνύοντας νικητή τη Γαλλία τελικά, αν και η οικονομική καταστροφή ήταν πραγματικότητα και για τις δύο αυτοκρατορίες…
Ο Πόλεμος Al Basoos
Απώλειες: Άγνωστες

Άλλες δύο αραβικές φυλές δοκίμασαν τον δρόμο της σύρραξης, που διάρκεσε και πάλι κάπου 40 χρόνια (494-534) και πήρε το όνομά της από μια γυναίκα… καμήλα! Οι φυλές των Thaglib και Bakr είχαν καμήλες φυσικά και όταν η θηλυκή καμήλα μιας γυναίκας επ ονόματι Al Basoos μπερμπάντισε και ζευγάρωσε με τον επιβήτορα του Kulyab, αρχηγού των Thaglib, ο μεγάλος ηγέτης δεν αναγνώρισε την περίφημη καμήλα και τη σκότωσε. Ο ανιψιός της γυναίκας με την καμήλα, που τύχαινε να είναι και ηγέτης της φυλής των Bakr, πληροφορήθηκε τα τραγικά νέα και ψάχνοντας εκδίκηση σκότωσε τον Kulyab: ο πόλεμος ήταν γεγονός. Η σύρραξη συνεχίστηκε για 4 δεκαετίες και όταν κάποια στιγμή συνειδητοποίησαν οι αντιμαχόμενοι το παράλογο του πράγματος, έθαψαν τα τσεκούρια του πολέμου…
Οι Πόλεμοι του Μπακαλιάρου
Απώλειες: Καμία

Με το παιγνιώδες αυτό όνομα έμειναν γνωστές οι συγκρούσεις Ισλανδίας και Βρετανίας για τα δικαιώματα αλιείας στις θάλασσες του Βορρά. Όλα ξεκίνησαν το 1958, όταν η Ισλανδία αποφάσισε να αυξήσει τα όρια αλιείας σε μερικά ακόμα χιλιόμετρα, και το 1972 το παράκανε με τα νέα αλιευτικά της σύνορα. Τα πολύτιμα ψαράκια μπήκαν έτσι στο στόχαστρο των δύο χωρών και η συμφωνία που κατέληξαν έμελλε να παραμείνει ενεργή μόλις για 2 χρόνια: τον Νοέμβριο του 1975 θα ξεσπούσε ο τρίτος Πόλεμος του Μπακαλιάρου, με τους Ισλανδούς να επεκτείνουν για μια ακόμη φορά τη θαλάσσια ζώνη αλιευτικής εκμετάλλευσης και τους Βρετανούς να παρατάσσουν τις φρεγάτες για να προστατεύσουν τους ψαράδες τους. Με την παρέμβαση όμως ΗΠΑ και ΝΑΤΟ το θέμα λύθηκε, προς όφελος μάλιστα της Ισλανδίας, όταν η τελευταία απείλησε τη Βορειοατλαντική Συμμαχία να κλείσει τη νατοϊκή βάση στο Keflavik, που ήταν στρατηγικής συμμαχίας για τους Δυτικούς στο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής…
Ο Πόλεμος του Μελιού
Απώλειες: Καμία

Εδώ μιλάμε για εδαφικές διεκδικήσεις του 1830 μεταξύ Αϊόβα και Μισούρι. Μια στενή λωρίδα γης μεταξύ των συνόρων των δύο πολιτειών ήταν αντικείμενο διαμάχης και ένοπλες περίπολοι επιφορτίστηκαν πια να φυλούν τα σύνορα, όταν ο σερίφης του Μισούρι πιάστηκε να συλλέγει φόρους στην Αϊόβα και το πράγμα εκτροχιάστηκε. Ο πόλεμος πήρε μάλιστα το όνομά του από τρία επίμαχα δέντρα που ήταν στη ζώνη της διαμάχης και περιείχαν μέλι, τα οποία και πετσοκόφτηκαν από τις αντιμαχόμενες πλευρές! Το πράγμα ήταν έτοιμο να ξεφύγει, αν και επενέβη τελικά το Ανώτατο Δικαστήριο δίνοντας την περιοχή στην Αϊόβα…
Ο Πόλεμος του Χρυσού Σκαμνιού
Απώλειες: 3.000+

Όταν οι Βρετανοί βρήκαν τελικά τον δρόμο τους στην Αφρική, η ανωτερότητα της πυρίτιδας έναντι του τόξου έκαμψε κάθε αντίσταση, αν και το περήφανο βασίλειο των Ασάντι (σημερινή Γκάνα) δεν έλεγε να καταθέσει έτσι εύκολα τα όπλα. Οι βρετανικές δυνάμεις εξόρισαν όμως τον βασιλιά των Ασάντι, ενώ ο βρετανός κυβερνήτης της περιοχής απαίτησε το 1900 να κάθεται πάνω στο χρυσό σκαμνί που έβλεπε συνεχώς στο κατασχεμένο σπίτι του βασιλιά. Μόνο που το χρυσό σκαμνί ήταν ο θρόνος των Ασάντι και ιερό σύμβολο του λαού, κάτι που τους ανάγκασε να πάρουν τα όπλα! Κι αν οι Άγγλοι κέρδισαν τελικά τον πόλεμο, ήταν οι Ασάντι που θα νικούσαν πραγματικά, καθώς ο πόλεμος έγινε για το χρυσό σκαμνί, το οποίο εξαφάνισαν οι Ασάντι και δεν βρήκε ποτέ ξανά ο άγγλος κατακτητής…
Ο Πόλεμος της Γούνας
Απώλειες: 21 άνθρωποι και ένας κυβερνήτης

Τον είπανε Pemmican War και ήταν μια σοβαρή στρατιωτική σύρραξη μεταξύ δύο βρετανικών εταιριών επεξεργασίας γούνας με έδρα τον Καναδά. Οι Hudson’s Bay Company και North West Company μπήκαν σε εμπόλεμες περιπέτειες όταν ο επεκτατισμός της Hudson’s Bay κατάλαβε εδάφη της αντίπαλης εταιρίας, καθώς ήταν πια σαφές ότι η HBC ήθελε το μονοπώλιο στην περιοχή. Σύντομα ο κυβερνήτης πήρε το μέρος της HBC και έβαλε πλαφόν στους βούβαλους που εξόντωνε η NWC, κάτι που εξόργισε τους εργάτες της φίρμας και πήραν τα όπλα! Έκαψαν, λεηλάτησαν και έσφαξαν, με τον εμπορικό ανταγωνισμό να μετατρέπεται σε αντάρτικο πόλεων, καθώς σύντομα στο παιχνίδι μπήκαν και τα στελέχη της HBC! Πώς κατέληξε η περιπέτεια; Το βρετανικό Στέμμα, αηδιασμένο από την εμφύλια σύρραξη, επέβαλε τη συγχώνευση των δύο κολοσσών…

ΤΟ ΓΛΩΣΣΟΠΑΘΗΜΑ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ

 Πρώτη του φορά ο Αμερικάνος αυτός αντίκρισε Έλληνα, κάτω των πενήντα ετών, που να μη γνωρίζει γρυ από Εγγλέζικα. Και είχε ανάγκη να συζητήσει μαζί του για τα παραδοσιακά ελληνικά μουσικά όργανα. Του είχαν πει ότι τα γνώριζε καλά επειδή τα δίδασκε σε πολύ κόσμο.

Βρισκόταν στην Ελλάδα για να διδαχθεί παραδοσιακούς χορούς της Μακεδονίας! Τώρα πώς του προέκυψε το μεράκι αυτό είναι ν’ απορεί κανείς.
Κι ακόμα περισσότερο διότι μαζί του συμμαθαίνανε κι ένας Γιαπωνέζος, πεντέξι ακόμα Αμερικανοί, δυο Βέλγοι, τρεις Γερμανοί και δυο Γάλλοι. Μεσήλικες οι πιό πολλοί και των δυο φύλλων.
Ήταν κι ένας Ελληνοαμερικάνος ο Δημήτρης. Ο μοναδικός μ’ ελληνική φλέβα. Η δασκάλα τους ήταν Αμερικάνα από το Σιάτλ κι αυτή. Καμμιά σχέση μ’ ελληνική ρίζα. Ήταν κάποτε δασκάλα σε Αμερικάνικο σχολείο. Έτυχε λοιπόν να δει, σε κάποια εκδήλωση των ομογενών μας της Αμερικής, παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς και κάτι έπαθε η κυρία. Από την στιγμή εκείνη παράτησε το δασκαλίκι κι έπεσε με τα μούτρα να μαθαίνει τους χορούς αυτούς.
Αυτά τα είχε εκμυστηρευτεί, χαρτί και καλαμάρι, στον Στράτο, αυτόν που δεν ήξερε εγγλέζικα. Είχε τον χρόνο να του τα διηγηθεί, αφού, μόλις ο Στράτος πληροφορήθηκε περί τίνος πρόκειται, εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ, που για δυο μήνες κάθε χρόνο, για μιά πενταετία, όχι μόνο την φιλοξενούσε στο σπίτι του, αλλά και την γύριζε σ’ όλα τα χωριά του νομού Σερρών, στα οποία από κοινού, πραγματοποιούσαν λαογραφικές έρευνες. Εκείνος στα μουσικά κυρίως θέματα, για τα οποία έτρεχε έτσι κι αλλιώς.
Στο μυαλό του Στράτου δεν χωρούσε με τίποτε να βλέπει την Αμερικάνα να ενδιαφέρεται με τόσο πάθος για την Ελληνική παράδοση, τη στιγμή που οι συμπατριώτες του έδειχναν οι περισσότεροι αδιαφορία.
Τέλος πάντων η «λωλή» αυτή Αμερικάνα από την μεγάλη της τρέλα για τους ελληνικούς χορούς έφτασε σε τέτοιο σημείο τη γνώση και την καλλιτεχνία της πάνω στο θέμα, μέχρι που οι ομογενείς μας της πόλης της, του Σιάτλ, την προσέλαβαν ως αρχιδασκάλα του χορού!! Περίεργα πράματα όπως και να το κάνουμε.

Κάθε χρόνο λοιπόν μέσα στον Ιούλιο, τσιμπούσε η κυρία καμμιά δεκαπενταριά αλλοδαπούς, τους έφερνε στην Ελλάδα και τους δίδασκε χορούς. Τελευταία μάλιστα Μακεδονικούς. Για τον λόγο αυτόν τους έφερνε στη Μακεδονία, για να τους δείξει και στο ζωντανό, όπως τους χορεύουν οι ηλικιωμένοι. Λόξα κι αυτή. Μέχρι εκεί έφτανε το πάθος και η υπευθυνότητά της!
Και της ανέβαινε το αίμα στο κεφάλι, κάθε φορά που έβλεπε τους Έλληνες δασκάλους, συναδέλφους της, να πούμε, να διδάσκουν τους χορούς κακουργώντας τους ανελέητα. Γνώριζε η κακομοίρα καλά ότι τους είχαν διδαχθεί από καθηγητές στις Γυμναστικές Ακαδημίες οι οποίοι δεν είχαν πατήσει ποτέ το ποδάρι τους σε χωριό.
Σ’ ένα τέτοιο σεμινάριο λοιπόν ήταν που ο εν λόγω Αμερικάνος ρώτησε τον Δημήτρη τον Ελληνοαμερικάνο: γιατί ο Στράτος δεν μιλάει καθόλου Εγγλέζικα. Ο Δημήτρης αναγκαστικά ο άνθρωπος έπαιζε τον ρόλο του διερμηνέα κάθε που ήταν ανάγκη.
Ο Στράτος απάντησε ότι του χρειαζόταν άλλα πενήντα χρόνια για να μάθει ικανοποιητικά την Ελληνική γλώσσα. Έδειχνε δε σαραντάρης πάνω – κάτω. Ποιός να ήταν και να μην απορούσε με το δίκιο του. Κι εκεί που ετοιμάζονταν μάλλον να ζητήσει διευκρινίσεις, έπεσε η ερώτηση του Στράτου: για ρώτα τον βρε Δημήτρη γνωρίζει ο κύριος ότι η γλώσσα του είναι μια από τις πολλές παραφθορές της Ελληνικής.
Ο Αμερικάνος, μόλις του μεταφράστηκε το ερώτημα έγινε πυρ και μανία. Άρχισε να διαμαρτύρεται με στόμα και με χέρια. Μάταια ο καημένος ο Δημήτρης προσπαθούσε να τον καλμάρει.
Αυτό δε συνέβαινε μέχρι που ο Στράτος έριξε την δεύτερη ερώτηση: ρώτησέ τον σε παρακαλώ Δημήτρη πώς λένε στη γλώσσα του την μουσική. Music. Γνωρίζει ότι είναι ελληνική; Ναι το γνωρίζει. Ο Αμερικάνος άρχισε να καλμάρει. Πώς λένε τον ρυθμό. Rhythm. Τι λέξη είναι; Ελληνική.
Ο άνθρωπος  άρχισε να υποψιάζεται ότι κάτι κακό θα του συμβεί.  Πώς λέγεται η μελωδία στα Αμερικάνικα; Melody, η αρμονία; Harmony. Πες του Δημήτρη ότι το αρχικό h προέρχεται από την δασεία που φέρει η λέξη αρμονία, δηλαδή ότι ο Αμερικανός διαβάζει ακόμη και τις δασείες των ελληνικών του λέξεων!
Πώς λένε τον χορό, που ήρθε να μάθει στην Ελλάδα; Danse. Γνωρίζει ο φίλος μας ότι είναι ελληνική λέξη; Ε! όχι κι αυτή ελληνική. Αυτή είναι Εγγλέζικη. Έδειχνε ο άνθρωπος σίγουρος ότι μ’ έπιασε αδιάβαστο. Όμως άλλα του φύλαγε η ελληνική γλώσσα.
Από το δόνηση > δονς > δανς >danse. Ορίστε και το ντοκουμέντο: «χοροί παρθένων λυράν τε βοαί καναχαί τ’ αυλών δονέονται». Αλλά για στάσου λιγάκι. Οι Αμερικάνοι δεν λένε τον χορό και chorys και choir; Ναι το λένε, παραδέχτηκε ο Αμερικάνος.
Ήδη όμως έφθασε η ώρα της χαριστικής βολής. Με το συμπάθιο φίλε. Αν αποβάλλεις από το λεξιλόγιό σου τις ελληνικές λέξεις, mysic, rhythm, melody, harmony, και chorus γίνεται να μιλήσεις για χορό και μουσική, που ήρθες να μάθεις εδώ;
Σ’ όλη τη διάρκεια αυτού του διαλόγου κάποια κυρία κρυφογελούσε συνεχώς. Ήταν η δασκάλα του στο χορό, η Αμερικάνα. Αυτή είχε φορέσει τα γυαλιά αυτά πολύ πριν από τον συμπατριώτη της.
Μάλιστα από τότε που τα φόρεσε της βγήκαν και σε καλό της τσέπης της, αφού, πλην των χορών άρχισε από τότε να διδάσκει στα αμερικανάκια και την νεοελληνική γλώσσα, πείθοντάς τα ότι το πράγμα δεν είναι και τόσο δύσκολο, αφού με λίγη προσοχή θα μπορούσαν να διακρίνουν ότι οι κυριότερες λέξεις της αμερικανικής γλώσσας είναι ατόφιες ελληνικές. Αυτό το ποίημα το είχε μάθει πολύ άριστα.
Αμέσως δε μετά το τέλος της συνομιλίας είπε: Άκουσε Γιώργο, ό,τι συμβαίνει με την ορολογία του χορού και τις μουσικής το ίδιο και περισσότερο ισχύει και για τους άλλους τομείς των τεχνών και προπαντός των επιστημών.
Εν τω μεταξύ είχαν αρχίσει τα όργανα κι έτρεξαν όλοι μαζί να χορέψουν τον ζωναράδικο χορό της Θράκης. Στο κεφάλι του χορού βρέθηκε ο Γιαπωνέζος. Παράξενα πράγματα. Πολύ παράξενα!

Ο «παλιός» εγκέφαλος δεν μπορεί να δώσει λύση στο τεράστιο πρόβλημα της ζωής

Η σκέψη δεν μπορεί να δει ένα καινούριο γεγονός .

Μπορεί αυτό να γίνει κατανοητό από τη σκέψη αργότερα , λεκτικά , αλλά η κατανόηση ενός καινούριου γεγονότος δεν είναι πραγματικότητα για τη σκέψη . Η σκέψη δεν μπορεί ποτέ να λύσει ένα ψυχολογικό πρόβλημα .

Η σκέψη δεν είναι ποτέ καινούρια όσο έξυπνη και να’ναι , όσο πονηρή , όσο πολυμαθής , όποια και να’ναι η δομή που έχει δημιουργήσει μέσω της επιστήμης , μέσω ηλεκτρονικών εγκεφάλων , μέσω εξαναγκασμού ή ανάγκης , και άρα δεν μπορεί ποτέ να απαντήσει σε οποιοδήποτε μεγάλο και πραγματικά σημαντικό ερώτημα .

Ο «παλιός» εγκέφαλος δεν μπορεί αν δώσει λύση στο τεράστιο πρόβλημα της ζωής .

 Η σκέψη εξαπατά , γιατί μπορεί να εφεύρει το οτιδήποτε και να βλέπει πράγματα που δεν υπάρχουν , μπορεί να μας ξεγελάσει με τα πιο εκπληκτικά κόλπα και άρα δεν μπορούμε να την εμπιστευόμαστε .

 Αλλά αν καταλάβεις όλη τη δομή του πώς σκέφτεσαι , γιατί σκέφτεσαι , τις λέξεις που χρησιμοποιείς , τον τρόπο συμπεριφοράς σου στην καθημερινή σου ζωή , τον τρόπο με τον οποίο μιλάς στους ανθρώπους , τον τρόπο με τον οποίο φέρεσαι στους ανθρώπους , τον τρόπο που περπατάς , τον τρόπο που τρως – αν κατανοήσεις όλα αυτά τα πράγματα τότε το μυαλό σου δεν θα σε παραπλανήσει , γιατί τότε δεν υπάρχει τίποτα να παραπλανηθεί .

Ο νους τότε δεν είναι κάτι που απαιτεί , που υποδουλώνει . Γίνεται απρόσμενα σιωπηλός , ευπροσάρμοστος , ευαίσθητος , μοναχικός και σ’αυτή την κατάσταση δεν υπάρχει εξαπάτηση ή τίποτα άλλο παρόμοιο

Κρισναμούρτι

Οργάνωσε τον χρόνο σου!

«Δεν προλαβαίνω», «είμαι πνιγμένος στη δουλειά», «δεν έχω χρόνο για μένα», είναι μερικές από τις εκφράσεις που χρησιμοποιούμε συχνά. Κι όμως, σύμφωνα με τον Αμερικανό συγγραφέα H. Jackson Brown: «Ποτέ μη λες ότι δεν έχεις αρκετό χρόνο. Έχεις ακριβώς τον ίδιο αριθμό ωρών ανά ημέρα που διέθεταν ο Paster, ο Μιχαήλ Άγγελος, η Μητέρα Τερέζα, ο Leonardo Da Vinci, ο Thomas Jefferson και ο Einstein».

  Όλοι λοιπόν έχουμε στη διάθεσή μας 24 ώρες την ημέρα για να δουλέψουμε, να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν και να ξεκουραστούμε. Γιατί λοιπόν κάποιοι τα επιτυγχάνουν όλα αυτά, ενώ άλλοι όχι; Αυτό πιθανότατα να οφείλεται στο ότι δεν κάνουν σωστή διαχείριση του διαθέσιμου χρόνου τους.

Μερικά στοιχεία που υποδεικνύουν την κακή διαχείριση του χρόνου είναι:
Η βιασύνη: «βιάζομαι, για να προλάβω να….» ή «τρέχω να προλάβω το…». Γιατί βιάζεσαι; Ποιος σε κυνηγάει;

Η έλλειψη συνέπειας: «δεν θα μπορέσω να έρθω στην συνάντηση που έχουμε ορίσει γιατί πρέπει να τελειώσω…» ή «συγγνώμη που άργησα, αλλά…». Γιατί δεν πρόλαβες νωρίτερα;

Η αναβλητικότητα: «αυτό θα το κάνω αύριο, ή μεθαύριο ή …». Πότε έρχεται τελικά αυτό το αύριο;

Η ταυτόχρονη εκτέλεση πολλών εργασιών (multitasking). Αλήθεια, πως μπορείς να αρχίζεις ταυτόχρονα πολλά πράγματα και να τα τελειώνεις κιόλας σωστά και στο χρόνο τους;

Η τελειομανία. Μήπως αφιερώνεις πολύ χρόνο στην προετοιμασία μιας εργασίας και προσπαθώντας να την κάνεις τέλεια, ανακαλύπτεις τελικά ότι ο χρόνος πέρασε και ότι δεν θα προλάβεις να κάνεις και άλλα πράγματα που πρέπει/θέλεις να γίνουν μέσα στην ημέρα; Είσαι τέλειος; Ποιος είναι τέλειος;

Η αναποφασιστικότητα: «Για να καταφέρω το Α, μπορώ να κάνω το Β, το Γ, το Δ ή το Ε. Τι να κάνω τελικά;» Αυτή είναι η παγίδα των πολλαπλών επιλογών. Αντί να χάνεις χρόνο με το να σκέφτεσαι μόνο τις πιθανές δράσεις σου, γιατί δεν πράττεις μία από αυτές, για να δεις το αποτέλεσμα; Μήπως χάσιμο χρόνου είναι το να το σκέφτεσαι συνέχεια;

Ο εγωισμός. «Αυτό θα το κάνω εγώ» ή «Εγώ τα κάνω καλύτερα», ή «Θα το κάνω εγώ γιατί κανένας άλλος δεν μπορεί να το κάνει». Είσαι σίγουρος για αυτό; Μόνο εσύ μπορείς να καταφέρεις να φέρεις εις πέρας κάτι;

Το «Ναι» σε όλα. Είναι πραγματικά πολύ ωραίο να βοηθάς τους συναδέλφους ή τους φίλους σε πράγματα που σου ζητούν (ή ακόμη και να τους αφιερώνεις το χρόνο σου όταν σου το ζητούν). Τελικά μήπως βρίσκεις τον εαυτό σου στο τέλος της ημέρας κουρασμένο και χωρίς όρεξη να κάνεις κάτι που σε ευχαριστεί; Αν δεν βοηθήσεις πρώτα τον εαυτό σου, πως θα έχεις τη δύναμη και την ενέργεια να βοηθήσεις τους άλλους;

Μήπως ένα ευγενικό «Όχι» μερικές φορές θα σε γλυτώσει από ένα βεβαρυμμένο πρόγραμμα;

Η Ωριμότητα του ανθρώπου είναι να ξαναβρεί τη σοβαρότητα με την οποία έπαιζε όταν ήταν παιδί!

Αυτό ήταν το θέμα που απασχολούσε σε μεγάλο βαθμό τον Νίτσε, ο οποίος δήλωνε ότι "Σε κάθε αυθεντικό άνθρωπο υπάρχει ένα παιδί που θέλει να παίξει".

Για τον Γερμανό φιλόσοφο, το να πιστεύει κανείς ότι τα παραμύθια και τα παιχνίδια είναι πράγματα της παιδικής ηλικίας είναι σημάδι μεγάλης νοητικής μυωπίας, αφού μόνο αυτός που μπορεί να διατηρήσει την περιέργεια και το μαχητικό πνεύμα της παιδικής ηλικίας θα κατορθώσει να έχει πάντα καινούρια επιτεύγματα.

Το παιδί θεωρεί το παιχνίδι του δουλειά και το παραμύθι αλήθεια, και την ίδια αυτή στάση δείχνουν να έχουν οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι. Γι' αυτό, πρέπει πάντα να έχουμε το ένα μας πόδι στην φαντασία.

Ο Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν έλεγε ότι "τα παραμύθια γράφονται για να κοιμούνται τα παιδιά, αλλά και για να ξυπνάνε οι ενήλικες"

Πιστεύω στον εαυτό μου

Η αυτοπεποίθηση έχει να κάνει με την αυτογνωσία και την πίστη στον εαυτό μας και όχι με την αυτοπροβολή μας προκειμένου να γίνουμε αποδεκτοί στους άλλους, όπως εσφαλμένα πιστεύουμε συχνά. Ας δούμε πώς μπορούμε να την αποκτήσουμε.
Όλοι έχουμε κάποια όνειρα και επιθυμίες -συχνά όχι άπιαστα, ούτε ιδιαίτερα τολμηρά-, όπως να αλλάξουμε δουλειά, να προτείνουμε σε αυτόν ή αυτήν που μας αρέσει να βγούμε ραντεβού, να ξεκινήσουμε τη δική μας επιχείρηση... Τι μας σταματάει συνήθως από το να τα πραγματοποιήσουμε;
Όχι η οικονομική στενότητα, όχι κάποια φυσική μας αδυναμία, ούτε καν η λογική. Το εμπόδιο ανάμεσα σε εμάς και στα όσα θέλουμε είναι κατά κανόνα η έλλειψη αυτοπεποίθησης. Η αυτοπεποίθηση που, αντίθετα με τα όσα συχνά θεωρούμε στη σύγχρονη κοινωνία, έχει να κάνει με την πίστη στον εαυτό μας και στις ικανότητές μας και όχι με τη συνεχή προσπάθεια να προωθούμε και να προβάλλουμε τον εαυτό μας και τα επιτεύγματά μας στους άλλους προκειμένου να γίνουμε αποδεκτοί.
Το σημαντικό είναι, λοιπόν, να έχουμε αυτογνωσία, να γνωρίζουμε ποιες είναι οι ικανότητές μας, σε τι είμαστε αρκετά καλοί και σε τι λιγότερο και, παρά τις όποιες αδυναμίες μας, να πιστεύουμε στον εαυτό μας και στο ότι θα καταφέρουμε να επιτύχουμε ένα θετικό αποτέλεσμα στα όσα προσπαθούμε. Για να θεωρήσουμε, λοιπόν, ότι έχουμε αυτοπεποίθηση, χρειάζεται να έχουμε ισχυρό το αίσθημα ότι είμαστε ικανοί να αντεπεξέλθουμε στις καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε καθημερινά.

Πώς χτίζεται η αυτοπεποίθηση
Όπως όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, έτσι και η αυτοπεποίθηση χτίζεται από την παιδική ηλικία, μέσα από την αποδοχή των γονέων και από την προτροπή τους να παίρνει το παιδί πρωτοβουλίες και να αποκτά εμπειρίες. Οι γονείς θα πρέπει να το υποστηρίζουμε συναισθηματικά και να του λέμε συχνά ότι το εμπιστευόμαστε, ότι είναι ικανό και έχει πολλά θετικά στοιχεία. Επίσης, χρειάζεται να εστιάζουμε στα προτερήματα του παιδιού μας, να προσπαθούμε να τα αναπτύσσουμε και να εξισορροπούμε τα μειονεκτήματά του. Ακόμη, είναι σημαντικό να επιβραβεύουμε το παιδί όταν τα καταφέρνει, αλλά κυρίως να συζητάμε μαζί του τη σημασία της προσπάθειας, είτε το αποτέλεσμα είναι τελικά θετικό είτε αρνητικό. Αυτό που πρέπει να μάθουν τα παιδιά είναι ότι αν προσπαθήσουμε, έχουμε μία πιθανότητα να πετύχουμε, ακόμα και αν αυτή είναι μικρή˙ διαφορετικά, αν μείνουμε άπραγοι, δεν έχουμε καμία.
Συχνά, όμως, οι γονείς κάνουμε ένα μεγάλο λάθος: Χάνουμε το μέτρο και προσπαθούμε να υπερενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση των παιδιών, θεωρώντας ότι έτσι θα τα κάνουμε πιο δυνατά και με μεγαλύτερη πίστη στον εαυτό τους. Πολλές φορές τα αφήνουμε να κερδίζουν στα παιχνίδια (ενώ τα παιδιά είναι απαραίτητο να μάθουν ότι υπάρχουν κανόνες, ακόμα και αν τα βοηθήσουμε λίγο), τα εμπιστευόμαστε σε υπερβολικό βαθμό, τα ενθαρρύνουμε περισσότερο από όσο πρέπει, τους κάνουμε συνέχεια κομπλιμέντα και τους λέμε πόσο αξίζουν. Αυτό μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ και να καταλήξουν τα παιδιά μας να αισθάνονται τόσο έντονο το βάρος τού να αποδείξουν την αξία τους και να καταφέρουν αυτό που οι άλλοι θεωρούν ότι αξίζουν, που τελικά να πιέζονται πολύ και η αυτοεκτίμησή τους να είναι χαμηλή. Το απαραίτητο για άλλη μία φορά είναι το μέτρο. Να τονίζουμε δηλαδή τα θετικά, αλλά να μην υπερβάλλουμε, και να διορθώνουμε χωρίς να υποδεικνύουμε, αλλά με έμμεσο τρόπο. Αν, για παράδειγμα, ένα παιδί κάνει λάθος σε μία λέξη και θέλουμε να το διορθώσουμε, δεν πρέπει να του πούμε «Έκανες λάθος», αλλά να χρησιμοποιήσουμε τη λέξη σωστά σε μία πρόταση με την πρώτη ευκαιρία.

Πώς αποκτούμε αυτοπεποίθηση στην ενήλικη ζωή
Αν, όπως συμβαίνει συχνά, δεν έχουμε καταφέρει να χτίσουμε την αυτοπεποίθησή μας κατά την παιδική μας ηλικία, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να το πετύχουμε στην ενήλικη ζωή μας. Ας δούμε πώς:

* Παίρνουμε δύναμη από το παρελθόν
Τα όσα έχουμε καταφέρει μέχρι σήμερα, όλα όσα κάνουμε καλά και αποτελεσματικά, μπορούν να αποτελέσουν την πηγή της αυτοπεποίθησής μας. Αν δεν μπορούμε μόνοι μας να εστιάσουμε στα προτερήματά μας και στα επιτεύγματά μας, μπορούμε να απευθυνθούμε στους γύρω μας ή να ζητήσουμε τη βοήθεια των ανθρώπων που μας ξέρουν και μας αγαπάνε, προκειμένου να μας θυμίσουν όλα όσα ξεχνάμε ή δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε. Άλλωστε, την αυτοπεποίθηση τη χτίζουμε μέσα από τα δικά μας μάτια, αλλά και από τις συμπεριφορές που διακρίνουμε στους άλλους.

* Τολμάμε
Η αυτοπεποίθηση χτίζεται όταν τολμάμε και τα καταφέρνουμε. Γι’ αυτό, θέτουμε στόχους. Στην αρχή δοκιμάζουμε οργανωμένα και σταδιακά να επιτύχουμε απλούς στόχους, έτσι ώστε να αποκτήσουμε αυτοπεποίθηση ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, και συνεχίζουμε με πιο δύσκολους.

* Εστιάζουμε σε αυτά που είμαστε καλοί
Ο καλύτερος τρόπος για να κατακτήσουμε την αυτοπεποίθηση είναι να εστιάσουμε στις ικανότητές μας και να τις «δουλέψουμε». Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι νιώθουμε πιο εύκολα αυτοπεποίθηση όταν κάνουμε κάτι στο οποίο είμαστε καλοί. Ας βρούμε, λοιπόν, αυτά στα οποία τα πάμε καλά και ας συνεχίσουμε να τα κάνουμε χρησιμοποιώντας και βελτιώνοντας τις ικανότητές μας. Ας αφήσουμε αυτά στα οποία δεν είμαστε τόσο καλοί στους άλλους, εκτός και αν είναι απαραίτητο να τα κάνουμε. Για παράδειγμα, γιατί να πιέζουμε τον εαυτό μας να κάνουμε zumba αν δεν μας αρέσει και δεν τα πάμε καλά, όταν περνάμε καλύτερα πηγαίνοντας για κολύμπι στην πισίνα;

* Ποντάρουμε στην αυθεντικότητα
Η πραγματική αυτοπεποίθηση πηγάζει από την αυτογνωσία. Και σε αυτήν συμπεριλαμβάνονται και τα ελαττώματά μας. Πρέπει να δεχτούμε ότι δεν είμαστε καλοί σε όλα, άλλωστε είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους. Αυτό μπορούμε να το δείξουμε και να το αποκαλύψουμε στους άλλους. Να φανερώσουμε ποιοι είμαστε πραγματικά. Αν είμαστε αυθεντικοί, δεν θα έχουμε το άγχος ότι μπορεί να μας ανακαλύψουν και να σταματήσουν να μας εκτιμούν, σαν να ήμασταν απατεώνες.

* Σταματάμε να μειώνουμε συνέχεια τον εαυτό μας
Η αυτοπεποίθηση δεν ενέχει την έννοια της συνεχούς απολογητικότητας. Το να μειώνουμε τις δικές μας ικανότητες ή/και να δίνουμε τα εύσημα συνέχεια στους άλλους είναι μία λανθασμένη πρακτική που πολλές φορές πολλοί ακολουθούμε. Πρέπει να μάθουμε να δεχόμαστε τα κομπλιμέντα, την αναγνώριση και τις καλές κουβέντες από τους άλλους. Θα μας βοηθήσει να ενισχύσουμε την καλή εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Άλλωστε, όταν έχουμε αυτοπεποίθηση, μπορούμε και είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε τον έπαινο χωρίς ενοχές.

* Νιώθουμε τον φόβο και προχωράμε με την απόφασή μας
Δεν είναι δυνατόν να μη νιώθουμε καθόλου φόβο όταν προσπαθούμε να κάνουμε κάτι καινούργιο, δύσκολο ή ριψοκίνδυνο˙ αυτό που πρέπει να προσπαθήσουμε είναι να τον δαμάσουμε και να προχωρήσουμε σε αυτό που θέλουμε.

* Δεχόμαστε την κριτική
Οι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση δέχονται την κριτική των άλλων χωρίς να νευριάζουν, να παρεξηγούνται ή να καταρρέουν. Αν μπορούμε να δεχτούμε την κριτική για τις πράξεις ή τις αποφάσεις μας, είμαστε σε θέση να πάρουμε ρίσκα, γιατί δεν φοβόμαστε πια τόσο το να κάνουμε λάθη και το να ρισκάρουμε είναι ο καλύτερος-ασφαλέστερος δρόμος για την επιτυχία. Έχουμε πολλές φορές ακούσει ότι ό,τι δεν μας σκοτώνει μας κάνει δυνατότερους, ε, λοιπόν, μας γεμίζει και με αυτοπεποίθηση.

* Κάνουμε αυτό που θέλουμε
Το πιο αγχωτικό πράγμα είναι να προσπαθούμε να προσαρμόζουμε τη συμπεριφορά μας σε αυτό που θέλει η κοινωνία, οι γύρω μας, η οικογένειά μας. Μπορούμε να κάνουμε θαύματα με την αυτοπεποίθησή μας αν απλώς πούμε ότι θα κάνουμε αυτό που θέλουμε εμείς χωρίς να μας νοιάζει για το τι λένε οι άλλοι. Ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους. Η πιο απελευθερωτική απόφαση που μπορούμε να πάρουμε στη ζωή μας είναι να κάνουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε και μας αρέσει χωρίς να λάβουμε υπόψη μας τα στερεότυπα ή αυτό
που πιστεύουν ή κάνουν οι άλλοι.

* Εμπιστευόμαστε το ένστικτό μας
Συμβαίνει σε όλους μας συχνά να μπερδευόμαστε και να μην μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, χρειάζεται να δείχνουμε εμπιστοσύνη στο ένστικτό μας. Δεν ξέρουμε τι μας λέει το ένστικτό μας; Ας δοκιμάσουμε το εξής: Ας πούμε ότι θέλουμε να πάρουμε μία απόφαση, για παράδειγμα να παραιτηθούμε ή όχι από τη δουλειά μας. Ας κάτσουμε σε ένα ήσυχο απομονωμένο δωμάτιο και ας σκεφτούμε και τα δύο ενδεχόμενα ξεχωριστά, εκτιμώντας τα θετικά και τα αρνητικά και παρατηρώντας ταυτόχρονα πώς νιώθουμε. Αν αισθανόμαστε σφίξιμο, άγχος, ταχυπαλμία, τότε δεν είναι η σωστή απόφαση. Αν αντίθετα νιώθουμε ηρεμία και ζεστασιά, τότε είναι. Σημασία έχει να εστιάσουμε στο πώς φαίνεται σε εμάς τους ίδιους μία τέτοια προοπτική και όχι στο πώς θα φαινόταν στους άλλους ή τι θα ήθελαν να κάνουμε.

* Και αν μας έμαθαν ότι δεν μπορούμε;
Ίσως έχουμε ακούσει ή διαβάσει την ιστορία του αλυσοδεμένου ελέφαντα του Χόρχε Μπουκάι, ενός πολυγραφότατου γιατρού και ψυχοθεραπευτή από την Αργεντινή, που μιλάει για έναν μεγάλο και δυνατό ελέφαντα που τον έδεναν κάθε βράδυ στο τσίρκο σε ένα μικρό πασσαλάκι και αυτός πίστευε ότι δεν μπορεί να φύγει (ούτε προσπαθούσε να σπάσει τα δεσμά του). Γιατί; Επειδή τον έδεναν εκεί από όταν ήταν μικρός, δεν μπορούσε να φύγει και μεγάλωσε πιστεύοντας ότι έτσι είναι τα πράγματα. Τι θέλει να πει αυτή η ιστορία; Ότι επειδή κάποτε μας είπαν ότι δεν μπορούμε και το πιστέψαμε, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε να σκεφτόμαστε έτσι. Χρειάζεται να βρούμε μία ισορροπία ανάμεσα σε αυτά που μας είπαν οι γονείς μας και οι άλλοι για εμάς και στα όσα εμείς θέλουμε να πιστέψουμε για τον εαυτό μας και την αξία του. Χρειάζεται, δηλαδή, να συμβιβάσουμε τις δύο εικόνες και να απαλύνουμε τη σύγκρουση.

Πώς εγκαθίσταται μια εξάρτηση;

Το άτομο επιλέγει κάποια κατάχρηση, προκειμένου να ανακουφιστεί από τις εσωτερικές συγκρούσεις που βιώνει.

Το ζήτημα της εξάρτησης, σύμφωνα με τον Claude Olievenstein βασίζεται σε τρεις άξονες : α) στη δομή της προσωπικότητας του ατόμου, β) στο αντικείμενο της εξάρτησης, καθώς είναι αδύνατο κάποιος να εξαρτηθεί από οτιδήποτε και γ) το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο στο οποίο γίνεται η συνάντηση του ατόμου με το αντικέιμενο της εξάρτησης. Για τους σκοπούς του συγκεκριμένου άρθρου, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη δομή της προσωπικότητας και τις σχέσεις αντικειμένου που αναπτύσσονταικατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας αλλά και της διαδικασίας της εφηβείας.
Μερικά άτομα επιδεικνύουν «αδυναμία ενηλικίωσης» η οποία μπορεί να είναι απότέλεσμα«καθήλωσης» σε ένα από τα στάδια της ψυχολογικής ανάπτυξης του ατόμου και ιδιαίτερα σε αυτό που είναι γνωστό ως «στοματικό στάδιο». Αυτά τα άτομα έχουν την τάση να είναι εγωκεντρικά και να παρουσιάζουν δυσκολίες στην ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων με άλλα άτομα.
Η αφύσικη προσκόλληση στους γονείς και ιδιαίτερα η εξάρτηση από τη μητέραδημιουργεί εξοντωτικές πιέσεις στο άτομο ιδίως όταν καλείται να αναλάβει ρόλους ενηλίκου. Το άτομο επιλέγει κάποια κατάχρηση, εξάρτηση από ουσία ή τροφή,προκειμένου να ανακουφιστεί από τις εσωτερικές συγκρούσεις που βιώνει και οδηγείται σε φαντασιώσεις άσχετες με την πραγματικότητα που το περιβάλλει.

Ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία, το βρέφος αναπτύσσει δεσμούς προσκόλλησης με τη μητέρα ή το άτομο που είναι κυρίως υπεύθυνο για τη φροντίδα του. Η σύγχρονη θεωρία της προσκόλλησης βασίζεται στο έργο του Βρετανού ψυχαναλυτή John Bowlby και στη θεωρία του για την ανάπτυξη του συμπεριφορικού συστήματος της προσκόλλησης. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, το αναπτυσσόμενο βρέφος χρησιμοποιεί την προσκόλληση με τη μητέρα του ως το ασφαλές σημείο εκκίνησης για εξερεύνηση του κόσμου. Σταδιακά το βρέφος αναπτύσσει κάποια εσωτερικά λειτουργικά μοντέλα και νοητικές αναπαραστάσεις του εαυτού του και των ατόμων που το επιμελούνται.
Ο Bowlby, επηρεασμένος από την ηθολογία σύμφωνα με την οποία υπάρχουν κρίσιμες περίοδοι ανάπτυξης, υποστηρίζει ότι υπάρχουν αντίστοιχες κρίσιμες περίοδοι και στη δημιουργία δεσμών. Το πρώτο κρίσιμο στάδιο ανάπτυξης για τη δημιουργία δεσμού μεταξύ παιδιού και γονέων, είναι τα δυο πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Ο Bowlby σημείωσε πως ο δεσμός ενεργοποιείται όταν το παιδί είναι κουρασμένο, όταν βιώνει αγωνία και φόβο από την απουσία του προσώπου με το οποίο έχει δημιουργήσει δεσμό. Η θεμελιώδης πρόταση της θεωρίας του Bowlby, αναφερει ότι ο τρόπος με τον οποίο τα πρόσωπα κύριας φροντίδας αποκρίνονται στις ανάγκες των βρεφών εσωτερικεύεται και απολήγει σε αναπαραστάσεις σχετικά με τον τρόπο που ο εαυτός σχετίζεται με τον άλλο. Οι αναπαραστάσεις αυτές εξακολουθούν να λειτουργούν ως «ενεργά πρότυπα» για την καθοδήγηση των αλληλεπιδράσεων του εαυτού με τους άλλους στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ο Bowlby, έκανε σαφή διάκριση μεταξύ των εννοιών «εξάρτηση» και «δεσμός» καθώς θεωρούσε την εξάρτηση ένδειξη παλινδρόμησης, ενώ το δεσμό μια φυσική λειτουργία που παραμένει παρούσα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού και συμβάλλει στην αίσθηση της ασφάλειας του παιδιού που με τη σειρά της επιτρέπει την ανεξαρτητοποίησή του. Επομένως αν στα πρώτα χρόνια της ανάπτυξης του παιδιού δεν έχει εγκατασταθεί ένας υγιής ασφαλής δεσμός ανάμεσα στο παιδί και το άτομο που είναι υπεύθυνο για τη φροντίδα του, ενδέχεται το άτομο αυτό να τείνει να υιοθετήσει εξαρτητικές συμπεριφορές για να αποκτήσει μια αίσθηση ασφάλειας.
H Bartholomew, επεκτείνοντας την αρχική θεωρία του «Ύφους σύναψης δεσμού» του Bowlby, πρότεινε την οργάνωσή των στρατηγικών οργάνωσης και διατήρησης των διαπροσωπικών σχέσεων σε τέσσερις κατηγορίες, αυτές τις ασφάλειας, της φοβικότητας, της υπερεμπλοκής και της απορριπτικότητας. Όταν έχουμε ασφαλή δεσμό παρατηρείται χαμηλό άγχος και υψηλή αναζήτηση εγγύτητας, όταν έχουμε υπερεμπλοκή έχουμε υψηλό άγχος και υψηλή επιζήτηση εγγύτητας. Στον απορριπτικό δεσμό παρατηρείται χαμηλό άγχος και χαμηλή επιζήτηση εγγύτητας και στο φοβικό υψηλό άγχος και χαμηλή επιζήτηση εγγύτητας.
Σύμφωνα με τις τέσσερις στρατηγικές σύναψης δεσμού, είναι δυνατόν να διακρίνουμε τη διαπροσωπική συμπεριφορά, τα συναισθήματα που βιώνονται στην αλληλεπίδραση του εαυτού με τον άλλο και ενδεχομένως να αναμένουμε αντίστοιχους τύπους δεσμών. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως τα άτομα που έχουν αναπτύξει φοβικό δεσμό προσκόλλησης, εξαρτώνται περισσότερο από τους άλλους για την αυταξία τους οπότε αποστασιοποιούνται από τις σχέσεις τους με του άλλους για να μην υποστούν την οδύνη κάποιας απόρριψης ή απώλειας. Εκείνοι που ανέπτυξαν απορριπτικό δεσμό σε πρώιμα στάδια της ανάπτυξής τους έχουν αρνητικές προσδοκίες από τις στενές σχέσεις με τους άλλους οπότε αποφεύγουν τη δέσμευση και προάγουν την αυτονομία τους. Οι «υπερεμπλεκόμενοι» επιλέγουν τη σχεσιακή εγγύτητα καθώς μέσω των δεσμών τους με τους άλλους επικυρώνουν την επισφαλή αυταξία τους και καθίστανται ευάλωτοι από την αποδοχή των άλλων. Όσοι έχουν αναπτύξει ασφαλείς δεσμούς στην πρώιμη φάση της ανάπτυξής τους χαρακτηρίζονται από αυτονομημένη και επαρκή αίσθηση αξίας του εαυτού οπότε επιζητούν την εγγύτητα των σχέσεών τους για να τη διατηρήσουν.
Η σημασία των πρώιμων σχέσεων του βρέφους για τη μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού αναδείχθηκε και από τη Melanie Klein, που ως σημαντική εκπρόσωπος του ψυχαναλυτικού ρεύματος των αντικειμενότροπων σχέσεων, υποστήριξε ότι το βρέφος κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του έχει μια συγκεχυμένη αντίληψη του εαυτού του και του κόσμου που το περιβάλλει, οπότε δε μπορεί να αντιληφθεί τη μητέρα ως μια ξεχωριστή οντότητα από το ίδιο. Το σημαντικότερο αντικείμενο για το βρέφος είναι το στήθος, το οποίο αντιμετωπίζεται από το βρέφος με αμφιθυμία καθώς άλλοτε – ως πηγή τροφής και ικανοποίησης- γίνεται αντιληπτό ως «καλό και άλλοτε – εξαιτίας κάποιας αποστέρησης ή ματαίωσης- γίνεται αντιληπτό από το βρέφος ως «κακό». Στη φάση αυτή η μητέρα γίνεται κυρίως αντιληπτή ως στήθος – μερικό αντικείμενο. Αργότερα στη ζωή αν το άτομο αναπτύξει κάποια εξαρτητική συμπεριφορά, η σχέση του με το αντικείμενο μοιάζει με την αμφιθυμική του στάση απέναντι στη μητέρα – στήθος.
Ο Βρετανός παιδίατρος και ψυχαναλυτής ο Donald Winnicott, εστίασε το ερευνητικό του ενδιαφέρον στην πρώιμη σχέση ανάμεσα στη μητέρα ή το άτομο που έχει κυρίως τη φροντίδα του βρέφους και το ίδιο. Ο Winnicott υποστήριξε ότι το βρέφος προκειμένου να αποκτήσει σταδιακά μια αντίληψη ύπαρξης και συνοχής του Εγώ, χρειάζεται να απολαύσει πλήρως την πρόνοια και τη φροντίδα του περιβάλλοντός του (holding). Το βρέφος, υπό φυσιολογικές συνθήκες περνά από την κατάσταση της μη –απαρτίωσης σε μια δομημένη απαρτίωση με στόχο να γίνει ένα πρόσωπο, ένα άτομο καθ’αυτό, μέσω της εν-οίκησης της ψυχής στο σώμα. Η γονεϊκή και ιδιαιτέρως η μητρική φροντίδα, έχουν μεγάλη σημασία στο πρώιμο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. Η μητρική φροντίδα σχετίζεται με τη δυνατότητα της μητέρας να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες του παιδιού της και να ανταποκρίνεται ανάλογα. Όμως προκειμένου το παιδί να μπορέσει να αναπτυχθεί και να περάσει σταδιακά από την πλήρη εξάρτηση στην ανεξαρτησία, θα πρέπει η μητέρα να αφήσει το χώρο στο παιδί της να δομήσει το Εγώ του, μειώνοντας σταδιακά την εξάρτηση του παιδιού από τη φροντίδα της μητέρας. Αν η μητέρα συνεχίζει να καλύπτει ή και να υπερκαλύπτει τις ανάγκες του παιδιού της, εκείνο θα θεωρεί ότι όλες του οι επιθυμίες πρέπει να ικανοποιούνται άμεσα και θα συνεχίσει να εξαρτάται από κάθε αντικείμενο και θα αναπτύξει ίσως σχέσεις εξάρτησης με αυτό.
Αυτή η διάσταση της εξάρτησης σχετίζεται με την τάση για υπερπροστασία που δείχνουν πολλοί γονείς στα παιδιά τους, μη μπορώντας να σταματήσουν έγκαιρα τις γονικές παροχές και να επιτρέψουν στα παιδιά τους να αναλάβουν μόνα τους την ευθύνη για τη διαχείριση των προσωπικών τους ζητημάτων. Επιπλέον τα παιδιά που τυγχάνουνυπερπροστατευτικής συμπεριφοράς από τους γονείς τους έχουν την τάση να επιδιώκουν άμεση ικανοποίηση των αναγκών τους, να παρουσιάζουν έλλειψη αυτοπεποίθησης και αποφυγή της ανάληψης πρωτοβουλιών στην ενήλικη ζωή.
Το άτομο μπορεί να αναπτύξει εξαρτητικές συμπεριφορές ως διέξοδο στην προσωπική του δυσφορία που προκύπτει ενδεχομένως από τη ματαίωση των επιθυμιών του. Η εφηβεία, είναι μια σημαντική εμπειρία αλλαγής που καθορίζεται από βιολογικούς νόμους και απαιτητικούς κοινωνικούς κώδικες που επηρεάζεται από το οικογενειακό και πολιτιστικό περιβάλλον του ατόμου, τα βιώματα της παιδικής του ηλικίας και την ψυχοσεξοαυαλική του εξέλιξη. Οι αλλαγές της ήβης, επηρεάζουν το σώμα και τον εσωτερικό κόσμο του νεαρού ατόμου και μεταβάλλουν τις αναπαραστάσεις, τις ταυτίσεις και τα συναισθήματά του. Η σταδιακή σεξουαλική του ωρίμανση, καλεί τον έφηβο να αποστασιοποιηθεί από την αναφορά του στους γονείς, να πενθήσει τα γονεϊκά αντικείμενα αγάπης ώστε να μπορέσει να επενδύσει σε νέα αντικείμενα.
Οι διάφορες εξαρτητικές συμπεριφορές (χρήση ουσιών, διατροφικές διαταραχές, αλλά και ορισμένες σεξουαλικές συμπεριφορές) υποδεικνύουν την αποτυχία των διεργασιών της εφηβείας και την ελλιπή επεξεργασία της υποβόσκουσας ψυχικής διαμάχης. Ο έφηβος υιοθετώντας εξαρτητικές συμπεριφορές έχει ως στόχο να εκφορτίσει ψυχική ένταση και άγχος και αναδιοργανώνει αμυντικά την προσωπικότητά του γύρω από την εξαρτητική συμπεριφορά, η οποία του προσφέρει ένα υποκατάστατο αντικειμένου που του επιτρέπει να διατηρήσει το αίσθημα της ταυτότητάς του. Επιπλέον, ο έφηβος επιχειρεί να υποκαταστήσει σχέσεις που ήδη υπάρχουν και από τις οποίες είναι συναισθηματικά εξαρτημένος με το αντικείμενο της εξάρτησής του.
Το αντικείμενο της εξάρτησης λειτουργεί ως παρεμβολή ανάμεσα στον έφηβο και τον Άλλο και του δίνει τη δυνατότητα να θεμελιώσει μια σχέση κυριαρχίας πάνω του. Η σύγκρουση με τους γονείς και η «αρνητική συμπεριφορά» του εφήβου απέναντί τους είναι ο τρόπος με τον οποίο ο έφηβος προσπαθεί να κρατήσει απόσταση από τους γονείς, όμως για όσο διαρκεί η σύγκρουση, ο έφηβος εξασφαλίζει την παράταση της εξάρτησης από τους γονείς. Μια επιπλέον διάσταση της εξάρτησης ενός ατόμου από μια ουσία ή μια συμπεριφορά, έχει να κάνει με την αίσθηση της απομόνωσης από το περιβάλλον που είναι πολλές φορές τραυματικό και με την εντύπωση της ελευθερίας που το άτομο φαίνεται να βιώνει υιοθετώντας μια εξαρτητική συμπεριφορά. Στην πραγματικότητα όμως, αν η εξάρτηση αποκτήσει και τη διάσταση του εθισμού το άτομο ανάγει το αντικείμενο της εξάρτησης ως το σπουδαιότερο κομμάτι της καθημερινότητάς του και οργανώνει τη ζωή του γύρω από αυτό, θυσιάζοντας την ελευθερία του στην πραγματικότητα προκειμένου να ικανοποιήσει την επιθυμία του.

Ή στραβοί είναι οι άνθρωποι ή στραβά τους βλέπουμε

Ή στραβοί είναι οι άνθρωποι ή στραβά τους βλέπουμε
Στις μέρες μας έχει εξελιχτεί σε επιδημία. Μιλάω για την απίστευτη ικανότητά μας να διαστρεβλώνουμε καθημερινά τα πάντα. Σκέψεις, καταστάσεις, συμπεριφορές.
Περνά από το μυαλό μας μια σπίθα αισιοδοξίας, λέμε τρελοί είμαστε, αφού τίποτα δεν πάει καλά. Ας το ξεχάσουμε και ας επανέρθουμε στη μιζέρια μας.
Βλέπουμε άνθρωπο χαρούμενο, που προσπαθεί να μας μεταδώσει τη ζωντάνια του, και τον κοιτάζουμε σαν να είναι εξωγήινος κολλώντας του αμέσως την ταμπέλα «χαζοχαρούμενος».
Μη σου πω ότι μας ενοχλεί κιόλας που έχει καλή διάθεση, γιατί μας χαλάει το ομιχλώδες τοπίο της κακομοιριάς μας. Συναντάμε (σπάνια) άνθρωπο καλό και τίμιο και τον κατατάσσουμε στους αγαθούς (με τη σημερινή έννοια, στους βλάκες).
Τους άξιους (σε όλα τα επίπεδα) τους βάζουμε στο περιθώριο να αισθάνονται σαν αποβράσματα της κοινωνίας, ενώ τους ψεύτες, τους κλέφτες, τους ανήθικους τους εξυψώνουμε με κάθε τρόπο, σε κάθε ευκαιρία. Φτάνει να είναι πλούσιοι ή/και να έχουν εξουσία (ή να παριστάνουν πως έχουν).
Τους πραγματικά έξυπνους και ευφυείς θέλουμε να τους εξαφανίσουμε και να τους αντικαταστήσουμε με τους πονηρούς (κοινώς «γάτες»). Και αυτούς τους δεύτερους φτάνουμε τελικά να τους θαυμάζουμε ως ξεχωριστά όντα, που είναι καπάτσα σε όλα και πετυχαίνουν ό,τι βάλουν στόχο στη ζωή. Το σύνθημά τους «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» το πήραμε κι εμείς και το κάναμε λάβαρο στη δική μας ζωή, χωρίς να το πολυσκεφτούμε…
Στραβά βλέπουμε τον κόσμο και στραβά συνεχίζουμε να τον διαμορφώνουμε. Αν δεν αρχίσουμε να βλέπουμε τα πράγματα στην αληθινή τους διάσταση, θα εξακολουθούμε να ζούμε μέσα σε μια δυστυχισμένη ψευδαίσθηση, που σε καμιά γωνιά της δεν κρύβει ισορροπία και ευτυχία. Με την πραγματική έννοια.

Οι Ζωόμορφοι στη Μυθολογία

Οι μυθολογίες όλων των λαών και ειδικά η ελληνική, βρίθουν περιπτώσεων στις οποίες οι άνθρωποι μεταμορφώνονται σε ζώα και τούμπαλιν. Για την ακρίβεια, υπάρχουν πάμπολλες αναφορές ζώων που πριν υπήρχαν άνθρωποι αλλά μεταμορφώθηκαν είτε από τους θεούς, είτε με τη θέλησή τους, για να εξυπηρετήσουν κάποιο σκοπό. Ας δούμε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα από την ελληνική μυθολογία:

Στον ιστό της αράχνης. Η Αράχνη ήταν κόρη του βαφέα Ίδμονα από την Κολοφώνα. Κατοικούσε στην πόλη της Λυδίας Ύπαιπα. Η υφαντική της τέχνη ήταν τόσο ξακουστή ώστε ακόμα και οι Νύμφες πήγαιναν για να θαυμάσουν τα έργα της. Όλοι πίστευαν πως η Αράχνη είχε διδαχθεί την τέχνη της από τη θεά Αθηνά. Εκείνη όμως το αρνιόταν και προκάλεσε μάλιστα τη θεά σε διαγωνισμό για να φανεί ποια υφαίνει καλύτερα.
Η Αθηνά μεταμορφώθηκε σε γριά και συμβούλεψε την κοπέλα ότι ήταν ασέβεια να προσπαθεί κάποιος να αναμετρηθεί με τους θεούς. Όμως η Αράχνη δεν άκουσε τις συμβουλές της και συνέχισε να προκαλεί τη θεά. Τότε η Αθηνά πήρε την κανονική της μορφή κι ο αγώνας άρχισε.
Η Αθηνά στο υφαντό της παράστησε δυο θέματα. Το κεντρικό θέμα ήταν ο αγώνας της με τον Ποσειδώνα για την προστασία της Αθήνας. Το άλλο απεικόνιζε τέσσερις θνητούς (ένας σε κάθε γωνία του υφαντού) να τιμωρούνται γιατί είχαν τολμήσει να αναμετρηθούν με θνητούς.
Η Αράχνη στο δικό της υφαντό είχε παραστήσει τους έρωτες του Δία και άλλων θεών με θνητές καθώς και τις μορφές που είχαν πάρει για πετύχουν το σκοπό τους. Η Αθηνά πήρε το έργο της Αράχνης στα χέρια της και προσπάθησε να του βρει ψεγάδια. Όταν δεν κατάφερε να του βρει κάποιο ελάττωμα θυμωμένη από τις παραστάσεις του υφαντού και τυφλωμένη από την ζήλια το έσκισε και χτύπησε με το αδράχτι της την κοπέλα στο πρόσωπο.
Η Αράχνη από ντροπή για την προσβολή που της έγινε επιχείρησε να κρεμαστεί. Η θεά όμως δεν την άφησε να πεθάνει. Την μεταμόρφωσε στο γνωστό έντομο και την καταράστηκε να είναι πάντα κρεμασμένη καθώς θα εξασκεί την παλιά της τέχνη.

Η κουκουβάγια και ο νυχτοκόρακας. Η Μεροπίς ήταν κόρη του Εύμηλου και ζούσε μαζί με τον πατέρα της και τα αδέλφια της, τη Βύσσα και τον Αγρωνα, στην Κω. Και οι τρεις τους έδειχναν ασέβεια για τους θεούς και κακία για τους ανθρώπους.
Τιμούσαν μόνο τη θεά Γη, επειδή τους έδινε πλούσια σοδειά και δε συμμετείχαν στις γιορτές κανενός θεού, ούτε είχαν σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Όταν τους προσκαλούσαν στις θυσίες της Αθηνάς, ο Αγρων απαντούσε πως δε συμπαθούσε τη γαλανομάτα θεά, γιατί οι δικές του κόρες είχαν μαύρα μάτια και πως αντιπαθούσε και τις κουκουβάγιες επειδή είχαν λαμπερά μάτια όπως η Αθηνά.
Όταν τους καλούσαν σε γιορτή προς τιμή της Άρτεμης, ο Άγρων απαντούσε πως μισούσε τη θεά που τριγύριζε τις νύχτες στα δάση. Και όταν τους έλεγαν να προσφέρουν σπονδές στον Ερμή, απαντούσαν πως δε σκόπευαν να τιμήσουν κάποιο θεό που ήταν κλέφτης.
Οι θεοί μην αντέχοντας άλλο τις προσβολές αποφάσισαν να τους συναντήσουν. Η Αθηνά και η Άρτεμη μεταμορφωμένες σε κοπέλες κι ο Ερμής σε βοσκό εμφανίστηκαν μια νύχτα μπροστά στο σπίτι τους. Εκεί ο Ερμής κάλεσε τον Εύμηλο και τον Άγρωνα να τον ακολουθήσουν στο τραπέζι που ετοίμαζε με τους άλλους βοσκούς προς τιμή του Ερμή και την ίδια στιγμή προσπάθησε να πείσει τη Μεροπίδα και τη Βύσσα να πάνε τα κορίτσια της ηλικίας τους στο ιερό άλσος της Αθηνάς και της Άρτεμης. Η Μεροπίδα όταν άκουσε τα λόγια του βοσκού θύμωσε και βλαστήμησε τη θεά Αθηνά. Η θεά τότε την μεταμόρφωσε σε κουκουβάγια και την αδελφή της, τη Βύσσα, σε γλάρο. Ο Άγρων επιτέθηκε με μια σούβλα εναντίον του Ερμή, αλλά ο θεός τον μεταμόρφωσε σε ερωδιό. Ο Εύμηλος άρχισε να διαμαρτύρεται για την τιμωρία των παιδιών του κι ο Ερμής τον έκανε νυχτοκόρακα, που όταν κράζει όλοι περιμένουν πως κάποιο κακό θα συμβεί.

Ο Λυκάονας. Για το φαινόμενο της Λυκανθρωπίας, υπάρχουν αναφορές τόσο στην παγκόσμια Μυθολογία όσο και στον ιστορικό Μεσαίωνα. Ο αρχαιότερος γνωστός μύθος προέρχεται από την ελληνική μυθολογία και τη λατρεία του Λυκαίου Δία στην Αρκαδία ερμηνεύοντας το παράξενο, για τις ελληνικές θρησκευτικές αντιλήψεις, έθιμο της ανθρωποθυσίας που τελούνταν στο Λυκαίο όρος. Στην εκδοχή του Οβίδιου και του Παυσανία, ο Λυκάων, γιός του Πελασγού και βασιλιάς της Αρκαδίας, φιλοξένησε το Δία στο παλάτι του. Θέλοντας, να διαπιστώσει τη θεότητά του Δία, του πρόσφερε θυσία από σάρκες του θυσιασμένου ζώου μαζί με εκείνες ενός ομήρου. Ο Ζευς κατάλαβε το δόλο, έκαψε το παλάτι και μεταμόρφωσε τον Λυκάονα σε λύκο.
Υπάρχουν πολλές παρόμοιες μυθολογικές αναφορές στον Ηρόδοτο, τον Βιργίλιο, τον Γάιο Πετρόνιο, στον Πλήνιο Πρεσβύτερο, στις οποίες οι ασεβείς που πρόσφεραν ανθρωποθυσίες, αποκτούσαν την αρχική τους μορφή μετά από 10 χρόνια εφόσον δεν είχαν φάει ανθρώπινο κρέας. Στο όνομα του Λυκάονα πιστεύεται πως έχει τις ρίζες της η λέξη λύκος και λυκανθρωπία.
Αναφορές στη λυκανθρωπία, χωρίς τον περιορισμό του λύκου, και τη μεταμόρφωση σε άλλα κυρίως σαρκοβόρα, αλλά και σε ελάφια βρίσκουμε στις μυθολογίες και άλλων περιοχών του κόσμου, όπως στην Ινδία με την τίγρη, την Αφρική με τη λεοπάρδαλη, ύαινα ή το λοντάρι, την Κεντρική & Νότιο Αμερική με τον ιαγουάρο, την Βόρεια Ευρώπη με την αρκούδα, την Ιαπωνία με την αλεπού, τη Ρώμη με το λύκο, την Ελλάδα με το σκύλο.

Ειδικά στη Βόρεια Ευρώπη, υπάρχουν πλούσιες αναφορές σε πολλές εθνικές μυθολογίες, με προεξάρχουσα τη Νορβηγική, για τους berserk, μανιακούς σκανδιναβούς πολεμιστές που φορούσαν προβιές λύκων, ήταν άτρωτοι στον πόνο και επεδίωκαν το βίαιο θάνατο στη μάχη, φέρεται ως η επικρατέστερη για την αναβίωση του μύθου κατά το Μεσαίωνα.

Ορίστε που ανησυχούσαμε.

Ορίστε που ανησυχούσαμε. Τώρα μπαίνουμε στην Εποχή του Υδροχόου, που θα διαρκέσει δύο χιλιάδες εκατόν σαράντα έξι χρόνια ευτυχίας ακριβώς. Η κακή Εποχή των Ιχθύων, στη διάρκεια της οποίας η ανθρωπότητα αλληλοσφάχτηκε και υπέφερε από ηγέτες, δόγματα και αρρώστιες, ευτυχώς τελειώνει. Η Νέα Εποχή (New Age) επιφυλάσσει σε όλους μας μια ανώτερη ζωή, με ειρήνη, αρμονία, δικαιοσύνη και υψηλή πνευματικότητα.
Ποιος τα λέει αυτά; Αν το ακροατήριο ήταν περιορισμένο, δεν θα είχε και τόση σημασία μια δόση παραλογισμού στην κοινωνία δεν βλάπτει, αντιθέτως συμβάλλει στην ισορροπία της. Όμως τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες μιας επιδημικής ανοητολογίας που πλήττει αποκλειστικά τις ευημερούσες χώρες του δυτικού πολιτισμού. Σε σημείο να υποψιάζεται κανείς πως πρόκειται για αναπόφευκτο τίμημα στη μονοκρατορία του οικονομισμού και της θεοποιημένης τεχνολογίας.
Το μελαγχολικό είναι πως αυτή η Νέα Εποχή που ενέσκηψε έχει την αφετηρία της σε μια γοητευτική νεανική εξέγερση.
Η ιστορία άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 από την Αμερική’ από εκεί που πρέπει πλέον να περιμένουμε κάθε καλό ή κακό. Τα παιδιά των χορτασμένων και κάποιοι διανοούμενοι ξέρασαν τον πόλεμο (Βιετνάμ), τον βλακώδη καταναλωτισμό, το εκπαιδευτικό σύστημα και τον αμερικάνικο τρόπο ζωής γενικότερα.
«Οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να έχουν πετύχει το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, αλλά έχουν καταλήξει στη χαμηλότερη ποιότητα ανθρώπινης ζωής».
Η αμερικάνικη νεολαία, επικουρούμενη από καθηγητές πανεπιστημίων (Χάρβαρντ κ.ά.) , εξεγέρθηκε αποφασισμένη να κάνει ένα νέο ξεκίνημα’ με ειρήνη, αδελφοσύνη και αγάπη για όλους. Ο ριζοσπαστισμός τους στόχευε ψηλά’ το ίδιο το σύστημα.
«Για την ίδια μας την επιβίωση η Αμερική σαν πνεύμα πρέπει να εξαφανιστεί».
Αλλά δεν είχαν τον τρόπο. Η πρότασή τους ήταν στην ουσία μια άρνηση’ με κυρίαρχα χαρακτηριστικά τη φυγή, τις ουσίες και τον αποκρυφισμό. Τα παιδιά της Αμερικής προσέδωσαν ιδεολογικές διαστάσεις στον δρόμο (On the Road, Easy Rider), χάθηκαν στη μαριχουάνα, στο LSD και στο πεγιότ: μπέρδεψαν αντικουλτούρα, κοινόβια, καταλήψεις, Γούντστοκ, ανατολικές φιλοσοφίες, αντεργκράουντ τέχνη, ελεύθερα πανεπιστήμια και μοιραία κάποιοι κάψανε τα νιάτα τους και οι πολλοί γύρισαν στο σπίτι.
‘Όταν αδειάζει ένα ασκί, γεμίζει κάποιο άλλο.
Το κενό της σύγχρονης ζωής και η κρίση ταυτότητας στέλνουν σήμερα τον κόσμο στους ψυχογιατρούς και στα κατάλοιπα της Νέας Εποχής, που οργανώθηκαν σε σέχτες και πήραν τη σκυτάλη.
Το ζήτημα τέθηκε διαφορετικά.
Αφού η ορθολογιστική σκέψη και η γνώση απέτυχαν να κάνουν τον άνθρωπο ευτυχισμένο και να απαντήσουν στα μεγάλα υπαρξιακά του ερωτήματα, ήρθε η ώρα της διαίσθησης.
Η συνταγή του New Age είναι παλιά.
Βάλτε λίγο βουδισμό και λίγο ινδουισμό’ βάλτε αστρολογία, μαγιολίκια, μετεμψύχωση και εναλλακτική ιατρική’ προσθέστε μερικές ψευτοεπιστημονικές δόσεις περί ενέργειας και σύμπαντος και έχετε την ιδεολογική σούπα της Νέας Εποχής έτοιμη για σερβίρισμα.
Το μέγα δέλεαρ είναι πως όλα γίνονται από μόνα τους. Ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να δράσει, να συλλογιστεί , να κρίνει και να συγκρίνει, ούτε βέβαια να μελετήσει και να ερευνήσει. Υπάρχει απάντηση για κάθε ερώτημα. Αρπάζεσαι για αρχή απ’ αυτό που σε πνίγει και σταδιακά βυθίζεσαι ολόκληρος στον μυστικισμό (από το ρήμα «μύω», που σημαίνει «κλείνω τα μάτια μου», «δεν βλέπω»’ εξ ου και «μύωψ»).
Ο Μισέλ Λακρουά στο βιβλίο του Το «New Age» τραβάει τα μαλλιά του για όσα συμβαίνουν από το τέλος της δεκαετίας του ’80 στη Γαλλία με τους διάφορους αγύρτες που υποδύονται τους σοφούς, τους πνευματικούς δάσκαλους και τους θεραπευ­τές τα ινστιτούτα, τις σέχτες, τα σεμινάρια και τις χιλιάδες εκδόσεις βιβλίων που προσπαθούν να καταργήσουν τον άνθρωπο-πολίτη και να τον στείλουν στην ενδοσκόπηση και στον σολιψισμό. Ασφαλώς δεν φαντάζεται τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Οι συνταγές ευτυχίας προσφέρονται σε κάθε γωνία. Οι τσαρλατάνοι, οι πνευματιστές και τα μέντιουμ (μοντερνιστί «channeling») έχουν επιστρέψει τελευταίως από την κύρια είσοδο των Μαζικών Μέσων. Ο παραλογισμός προτείνεται σαν πραγματικότητα και η πραγματικότητα σαν παραλογισμός.
Ιδιαιτέρως δημοφιλής είναι η θεωρία της «ενέργειας». Της θετικής ή αρνητικής ενέργειας που εκλύεται μυστηριωδώς από παντού’ ανθρώπους, χώρους, τοπία, αντικείμενα, κρυστάλλους, λιβάνια, ψάρια και μυρωδικά. Φεύγει η χαζή διακοπές, κι αν δεν σταυρώσει γκόμενο, όπως ήλπιζε, ευθύνεται η αρνητική ενέργεια του νησιού, τα αρνητικά βάιμπς του ξενοδοχείου και της παρέας.
Επίσης, η «θετική σκέψη». Δεν χρειάζεται προσπάθεια’ αρκεί να σκέφτεσαι θετικά και όλα γίνονται. Αυτό που γράφει ο γκουρού της διεθνούς μπουρδολογίας Πάολο Κοέλιο, «αν θέλεις κάτι πολύ, όλη η φύση θα συμμαχήσει μαζί σου για να το πετύχεις», ή κάπως έτσι, έχει γίνει η νέα καραμέλα των αφελών που δεν εννοούν να κουνήσουν το δαχτυλάκι τους. Άλλη θεωρία: «Δεν χρησιμοποιούμε παρά μόνο το 10% του εγκεφάλου μας».
Αυτή κι αν είναι παρηγοριά’ κάνει τον μπουμπούνα να αισθάνεται ένας αδικημένος έξυπνος. ‘Ενα θύμα της εκπαίδευσης και των λαθεμένων συναισθημάτων που του ενέπνευσαν οι γύρω του καθώς δεν του δίδαξαν να χρησιμοποιεί τις δυνατότητες του μυαλού του, που είναι απεριόριστες.
Μεγάλη υπόθεση είναι η ενόραση και ο διαλογισμός. «Για ποιον λόγο θα έπρεπε να θυσιάσουμε ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας μελετώντας, ( .. ) ο διαλογισμός μας τοποθετεί στο ίδιο επίπεδο με τον Νεύτωνα και τον Αϊνστάιν, μάλιστα τους υποσκελίζει» ..
Άρπα τη, σπασίκλα, που ξόδεψες τα χρόνια σου στα βιβλία ενώ μπορούσες να φτάσεις στο ίδιο αποτέλεσμα με την εσωτερική ενόραση.
Η κλασική ιατρική θεωρείται ξεπερασμένη. Κόσμος και κοσμάκη ς προσφεύγει στην απελπισία του σε πρωτόγονες μεθόδους αυτοθεραπείας με την αύρα του σώματος, κρυστάλλους ή απλώς τις ψυχικές του δυνάμεις , Κι αν πεθάνουν, δεν πειράζει. Τι υπάρχει στο βάθος όλων των φόβων και των φοβιών : Το «άγχος του θανάτου».
Εδώ χτύπησαν κέντρο. Μη φοβάστε. Ουκ έστι τελευτή. Παρελθόν και παρόν είναι το ίδιο• ο θάνατος έχει ηττηθεί. Ο άνθρωπος προορίζεται να ζήσει πολλές ζωές και διάφορους ρόλους. Ένας διπλωματούχοι; -πόθεν;­ τσαρλατάνος μας πληροφορεί από ένθετο σοβαρής εβδομαδιαίας εφημερίδας:
«ο θάνατος είναι ένα μεταβατικό στάδιο, όπως διαδέχεται την ημέρα η νύχτα. Αυτό πρέπει να το καταλάβει ο κόσμος, για να μην τον φοβάται. Από τη στιγμή που θα αρρωστήσουμε και η ύλη φεύγει, παραμένουν το πνεύμα και η ψυχή, τα οποία μετεμψυχώνονται επ’ αόριστον».
Η ψώρα του φενγκ σούι έχει προσβάλει κυρίως τα νωθρά μυαλά της ευμάρειας καθώς συνδυάζεται με διακοσμητικές επιλογές.
Μερικές βασικές οδηγίες:
‘Έχετε πάντα την πόρτα και το καπάκι της τουαλέτας κλειστά.
Οι σωλήνες που στάζουν συμβολίζουν τον πλούτο που χάνετε.
Οι καμπανούλες, οι κρύσταλλοι, τα γκονγκ και το χτύπημα των χεριών ξορκίζουν το κακό.
Το κάψιμο των λιβανιών και η χρήση αρωματικών ελαίων ανυψώνουν την ενέργεια σε ένα δωμάτιο.
Τα κεριά στις γωνίες και στο κέντρο ενός δωματίου θα βοηθήσουν στην απομάκρυνση της λιμνάζουσας ενέργειας.
Τα διακοσμητικά ή τα ζωντανά Ψάρια συμβολίζουν την ευτυχία. Πρέπει να είναι εννέα και το ένα μαύρο».
Δεν είναι για γέλια.
Για να πιστέψει κάποιος αυτές τις παλαβομάρες , δεν πρέπει να είναι απλώς ιδιαζόντως αφελής, αλλά και βαθιά απελπισμένος άνθρωπος.
Και αυτό είναι επικίνδυνο.