ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (1035-1071)

ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

1035 ΚΛ. εἴσω κομίζου καὶ σύ, Κασσάνδραν λέγω·
ἐπεί σ᾽ ἔθηκε Ζεὺς ἀμηνίτως δόμοις
κοινωνὸν εἶναι χερνίβων, πολλῶν μέτα
δούλων σταθεῖσαν κτησίου βωμοῦ πέλας,
ἔκβαιν᾽ ἀπήνης τῆσδε, μηδ᾽ ὑπερφρόνει.
1040 καὶ παῖδα γάρ τοι φασὶν Ἀλκμήνης ποτε
πραθέντα τλῆναι, †δουλίας μάζης βίᾳ.
εἰ δ᾽ οὖν ἀνάγκη τῆσδ᾽ ἐπιρρέποι τύχης,
ἀρχαιοπλούτων δεσποτῶν πολλὴ χάρις.
οἳ δ᾽ οὔποτ᾽ ἐλπίσαντες ἤμησαν καλῶς,
1045 ὠμοί τε δούλοις πάντα καὶ πέρα σταθμῶν.
ἔχεις παρ᾽ ἡμῶν οἷάπερ νομίζεται.
ΧΟ. σοί τοι λέγουσα παύεται σαφῆ λόγον.
ἐντὸς δ᾽ ἁλοῦσα μορσίμων ἀγρευμάτων
πείθοι᾽ ἄν, εἰ πείθοι᾽· ἀπειθοίης δ᾽ ἴσως.
1050 ΚΛ. ἀλλ᾽ εἴπερ ἐστὶ μὴ χελιδόνος δίκην
ἀγνῶτα φωνὴν βάρβαρον κεκτημένη,
ἔσω φρενῶν λέγουσα πείθω νιν λόγῳ.
ΧΟ. ἕπου. τὰ λῷστα τῶν παρεστώτων λέγει.
πείθου λιποῦσα τόνδ᾽ ἁμαξήρη θρόνον.
1055 ΚΛ. οὔτοι θυραίᾳ τῇδ᾽ ἐμοὶ σχολὴ πάρα
τρίβειν· τὰ μὲν γὰρ ἑστίας μεσομφάλου
ἕστηκεν ἤδη μῆλα πρὸς σφαγὰς πάρος.
[ὡς οὔποτ᾽ ἐλπίσασι τήνδ᾽ ἕξειν χάριν.]
σὺ δ᾽ εἴ τι δράσεις τῶνδε, μὴ σχολὴν τίθει.
1060 εἰ δ᾽ ἀξυνήμων οὖσα μὴ δέχῃ λόγον—
σὺ δ᾽ ἀντὶ φωνῆς φράζε καρβάνῳ χερί.
ΧΟ. ἑρμηνέως ἔοικεν ἡ ξένη τοροῦ
δεῖσθαι. τρόπος δὲ θηρὸς ὡς νεαιρέτου.
ΚΛ. ἦ μαίνεταί γε καὶ κακῶν κλύει φρενῶν,
1065 ἥτις λιποῦσα μὲν πόλιν νεαίρετον
ἥκει, χαλινὸν δ᾽ οὐκ ἐπίσταται φέρειν
πρὶν αἱματηρὸν ἐξαφρίζεσθαι μένος.
οὐ μὴν πλέω ῥίψασ᾽ ἀτιμασθήσομαι.
ΧΟ. ἐγὼ δ᾽, ἐποικτίρω γάρ, οὐ θυμώσομαι.
1070 ἴθ᾽, ὦ τάλαινα, τόνδ᾽ ἐρημώσασ᾽ ὄχον,
εἴκουσ᾽ ἀνάγκῃ τῇδε καίνισον ζυγόν.

***
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Και συ, σε σένα λέω Κασσάντρα, έμπαινε μέσα·
αφού σου ᾽δωκε ο θεός ανόργητα εδώ μέσα
του σπιτιού μας να γίνεις και με τόσες δούλες
μαζί να παραστέκεις δίπλα στους βωμούς μας,
κατέβαιν᾽ απ᾽ τ᾽ αμάξι, δίχως περηφάνια,
1040 αφού κι ο γιος ακόμη, λένε, της Αλκμήνης
υπόμεινε ψωμί σκλαβιάς να δοκιμάσει·
γιατί αν το φέρ᾽ η τύχη τέτοια νά ᾽ρθει ανάγκη,
χαρά στον που αρχαιόπλουτους κυρίους θα λάχει·
μα εκείνοι όπου ανέλπιστα θερίσουν πλούτη,
πάντα σκληροί στους δούλους των και δίχως μέτρο
Από μας θα ᾽χεις τέτοια όσα ζητά το δίκιο.
ΧΟΡΟΣ
Σου ᾽πε λόγια κοφτά και στρογγυλά και παύει·
και μια που στα πλεμμάτια είσαι της τύχης,
ό,τι σου λέει κάμε — αν θες — μα ίσως δε θέλεις.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
1050 Μ᾽ αν ίσως και δεν έχει σαν το χελιδόνι
βαρβαρικιά στη γλώσσα της φωνή και ξένη,
τα φρόνιμά μου ακούοντας θα νιώσει λόγια.
ΧΟΡΟΣ
Εμπρός, σου λέει τα πιο καλά στη θέση που ᾽σαι,
κατέβαιν᾽ απ᾽ τ᾽ αμάξι κι ακλούθησέ την.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Καιρό δεν έχω πια εδώ έξω από τη θύρα
να χάνω· γιατ᾽ εκεί στου παλατιού τη μέση
μπρος στους βωμούς για σφάξιμο τ᾽ αρνιά προσμένουν,
σα να μην έλπιζαν ποτέ μια τέτοια χάρη·
και συ στο νου σου αν το ᾽χεις, κάμε ό,τι θα κάμεις·
1060 κι αν δε ξέρεις τη γλώσσα μας για να με νιώσεις,
αντίς φωνή, το βάρβαρο ας μου γνέψει χέρι.
ΧΟΡΟΣ
Φαίνεται θέλ᾽ η ξένη έν᾽ άξιο δραγομάνο
κι ο τρόπος της νεοσκλάβωτο τη δείχνει αγρίμι.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Μα είναι τρελή κι ακούει κακά στο νου της φρένα,
που αφού πάρθηκε η χώρα της κι εδώ μας ήρθε
δε λέει στο χαλινάρι της να συνηθίσει,
πρι ξεθυμάν᾽ η γλώσσα της σ᾽ αφρό αιματένιο.
Δε θα ταπεινωθώ να χάνω κι άλλα λόγια.
ΧΟΡΟΣ
Μα εγώ τη συμπονώ και δε θα της θυμώσω·
1070 κατέβα πια ταλαίπωρη κι άφησ᾽ τ᾽ αμάξι
και κάνε της σκλαβιάς σου αρχή, σαν είναι ανάγκη.

Μην περιμένεις τον έρωτα όσο κρυφοκοιτάς παλιά κεφάλαια

-«Πώς θα καταλάβω πως κάποιος είναι η ιδανική επιλογή για εμένα;»

-«Όταν νιώσεις πως δεν έχεις άλλη επιλογή».

Τον ακούω πολύ συχνά το συγκεκριμένο προβληματισμό· οι άνθρωποι, μέσα στην πλειάδα των επιλογών τους αναρωτιούνται αν αξίζει να κατασταλάξουν σε έναν σύντροφο, όταν εκεί έξω υπάρχουν εκατομμύρια άλλοι υποψήφιοι, ενδεχομένως καλύτεροι από ό,τι τους προσφέρει η ζωή τη δεδομένη στιγμή. Με αυτή τη λογική οι ίδιοι άνθρωποι επιλέγουν είτε τη μοναξιά είτε να βιώνουν ντεμί καταστάσεις με την ελπίδα πως τα πράγματα θα φτιάξουν από στιγμή σε στιγμή κι η ζωή θα τους δώσει ένα σημάδι πως, ναι, η μερικής απασχόλησης σχέση τους αξίζει, τελικά, σύμβαση αορίστου χρόνου.

Ο πραγματικός έρωτας δε λειτουργεί έτσι όμως· όσες συνειδητές επιλογές κι αν κάνουν οι άνθρωποι, εκείνος παραμένει συναίσθημα βαθιά υποσυνείδητο, πρωτόγονο και καθάριο. Με λίγα λόγια αν έχεις καταφέρει να καλλιεργήσεις τη συναισθηματική σου νοημοσύνη έστω και λίγο, άρα να είσαι αρκετά νοήμων για να ξεχωρίζεις τον ενθουσιασμό απ’ το πραγματικό άγγιγμα του φτερωτού θεού, τότε γνωρίζεις πως όταν ερωτεύεσαι είναι αυτονόητο πως τυφλώνεσαι, πως η λέξη «επιλογή» αυτόματα αντικαθιστάται απ’ τη λέξη «ανάγκη».

Όταν λέω τυφλώνεσαι το εννοώ· βλέπεις αυτά που θέλεις να δεις, δικαιολογείς αδικαιολόγητες συμπεριφορές και φέρνεις την πραγματικότητα στα μέτρα σου όταν δεν έρχεται εκείνη στα δικά σου. Ξαφνικά όλοι οι άνθρωποι μοιάζουν λειψοί μπροστά στον άνθρωπό σου, είσαστε ή δεν είσαστε μαζί, τα μέρη που επισκέπτεσαι είναι άδεια χωρίς τη παρουσία του, η ζωή σου μοιάζει οικτρά αξιολύπητη όταν έχετε να μιλήσετε ώρες στο τηλέφωνο, η μέρα σου φτιάχνει ή χαλάει ανάλογα με τα κέφια του και πάει λέγοντας.

Αγχωτική κατάσταση, μα και λυτρωτική ταυτόχρονα. Μοιάζει σαν να μπαίνεις σε έναν τυφώνα· δεν ήταν επιλογή σου, δεν κατάλαβες καν πώς βρέθηκες εκεί, μα γνωρίζοντας καλά πως είναι μάταιο να προσπαθείς να ξεφύγεις απ’ την ανίκητη φούρια του, τον αφήνεις να σε παρασύρει κι ό,τι βρέξει ας κατεβάσει. Έτσι κι όταν ερωτεύεσαι· ξέρεις πως γίνεσαι καραγκιοζάκος, αλλά ούτε που σε νοιάζει όντας συνειδητοποιημένος πως η λογική αντίσταση είναι πλέον εκτός της σφαίρας των δυνατοτήτων σου, οπότε θέλεις και τα παθαίνεις και το ευχαριστιέσαι κιόλας.

Απ’ τη μία ωραία όλα αυτά, απ’ την άλλη εξαιρετικά σπάνια· αν καταφέρεις να ξεμπερδέψεις απ’ το κουβάρι του μυαλού σου έννοιες όπως «ενθουσιασμός», «πάθος» κι «έρωτας», κατανοείς πως αυτά που συνήθως βαφτίζουν οι άνθρωποι ως μοναδικά, μόνο μοναδικά δεν είναι όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου. Δεν είναι έρωτας οι ξεπέτες, δεν είναι αγάπη η συνήθεια, δεν είναι γαλήνη η βαρεμάρα. Τα ξέρεις όλα αυτά, δεν περίμενες να τα μάθεις από εμένα, αλλά κάπως πρέπει να δικαιολογήσεις όλη αυτή την ανηδονία και την έλλειψη ενθουσιασμού που διακατέχει όλη σου την ύπαρξη, έτσι δεν είναι;

Mπλέκεις, λοιπόν, σε χαζοϊστορίες και χλιαρές σχέσεις, τόσο για να ξεγελάσεις το κενό σου, όσο και για να ‘χαμε να λέγαμε. Γιατί, όμως, είναι τόσο δύσκολο να σε συνταράξει κάτι; Η απάντηση βρίσκεται στο παρελθόν σου.

Οι άνθρωποι, λοιπόν, που δεν ερωτεύονται, οι ίδιοι άνθρωποι που αποφεύγουν το συναίσθημα όπως η τύχη μου τα πενταπλά τζακ-ποτ του Τζόκερ, είναι συνήθως οι ίδιοι που, είτε το παραδέχονται είτε όχι, δεν έχουν σηκώσει ακόμα άγκυρες απ’ το παρελθόν τους. Μπορεί να έζησαν μια εξαιρετικά οδυνηρή ιστορία αγάπης, μπορεί να πληγώθηκαν, να έκαναν καιρό να σταθούν στα πόδια τους, μπορεί ακόμα κι υποσυνείδητα να ελπίζουν σε μια πιθανή επανασύνδεση· τώρα αν η πιθανότητα για την επανασύνδεση αυτή είναι ανάλογη εκείνης που θα έδιναν τα στατιστικά του στοιχήματος για την κατάληξη ενός αγώνα ανάμεσα στον Κιλκισιακό και τη Ρεάλ Μαδρίτης είναι ένα άλλο θέμα και καμία σχέση δεν έχει με όσα συζητάμε.

Αυτό που έχει σημασία είναι πως δε γίνεται να ξεκινήσεις μια ουσιώδη νέα ιστορία αν δεν τα έχεις βρει τόσο με τον εαυτό σου, όσο και με τις προηγούμενές σου σχέσεις, ή έστω όποια σχέση από αυτές έμοιαζε να σε ενδιαφέρει.

Όσο, λοιπόν, κάποιος αφήνει ανοιχτά μέτωπα με το παρελθόν του, όσο έχει ερωτηματικά που δεν απαντήθηκαν, φόβους που δεν αντιμετωπίστηκαν, εξηγήσεις που δε δόθηκαν, τόσο πιο δύσκολο είναι να βρεθεί κάτι να τον συνταράξει. Άλλωστε, είναι γνωστό πως στην ιστορία της λογοτεχνίας, πολλά μυθιστορήματα ξεκίνησαν να γράφονται σε χαρτοπετσέτες, αποδείξεις και διαφημιστικά φυλλάδια, ποτέ κανένα όμως δε γράφτηκε πάνω στις σημειώσεις ενός παλιού.

Κορνήλιος Καστοριάδης: Οι σχέσεις Θεών με τους Ανθρώπους

Ορισμένες σκέψεις τώρα για τις σχέσεις αυτών των θεών με τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Finley, οι Έλληνες θεοί στερούνται ηθικής υπόστασης. Είναι αληθές και κεφαλαιώδες. Τα παραδείγματα βρίθουν. Έτσι, στην Ιλιάδα, μας κάνει εντύπωση πόσο συχνά οι θεοί ψεύδονται και ραδιουργούν. Στο πιο χαρακτηριστικό επεισόδιο, προς το τέλος του έπους, ο θάνατος του Έκτορα θα έπρεπε λογικά να αποδείξει την ηρωική υπεροχή του αντιπάλου του, Αχιλλέα.

   

Αν όμως διαβάσετε τον Όμηρο, θα δείτε ότι δεν είναι καθόλου έτσι: πράγματι, ο θάνατος αυτός οφείλεται μόνο στον ποταπό δόλο της Αθηνάς, η οποία με τη μορφή του τρώα Δείφοβου πείθει τον Έκτορα να μείνει εκτός των τειχών της πόλης, αφήνοντάς τον να υποθέσει ότι οι δύο μαζί θα νικήσουν τον Αχιλλέα. Ύστερα, κατά τη διάρκεια της μονομαχίας, θα ξαναδώσει στον Αχιλλέα το δόρυ που έχει ήδη ρίξει... και πρόκειται για ένα μόνο παράδειγμα μεταξύ πολλών.

Όταν μιλώ για ποταπότητα, εννοείται πως ο όρος είναι εντελώς ακατάλληλος, διότι κατά την αρχαία ελληνική αντίληψη δεν μπορεί να υπάρξει ηθική αξιολόγηση αυτού του τύπου συμπεριφοράς.

 

Σε καμία περίπτωση, η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν έχει ως κανονική και προβλέψιμη συνέπεια την ανταμοιβή ή την τιμωρία των θεών. Ομοίως ο ομηρικός κόσμος –και γενικότερα όλος ο ελληνικός κόσμος- αγνοεί φυσικά την αμαρτία, δεν γνωρίζει ούτε την εξιλέωση με τη χριστιανική έννοια ούτε τον ευλαβή φόβο του χριστιανού απέναντι στον Θεό. Και για να παραπέμψουμε ακόμα μια φορά στον Finley, «ο άνθρωπος ζητούσε από τους θεούς να τον συνδράμουν στις διάφορες δραστηριότητές του.

 

Στρεφόταν προς αυτούς για τις δωρεές που θα μπορούσαν να του παράσχουν ή να του αρνηθούν. Ο άνθρωπος όμως δεν περίμενε τίποτα από τους θεούς ως συμβουλή για την ηθική του διαγωγή. Αυτό ήταν εκτός των αρμοδιοτήτων τους. Οι θεοί του Ολύμπου δεν έπλασαν τον κόσμο, συνεπώς δεν αισθάνονται υπεύθυνοι για αυτόν». Υπάρχει μια υπέροχη φράση του Dodds, την οποία δανείζεται ο Finley, που εικονογραφεί άριστα αυτό τον τύπο σχέσεων μεταξύ θεών και ανθρώπων: “οι ομηρικοί πρίγκιπες δρασκελίζουν υπερήφανα τον κόσμο.

Αν φοβούνται τους θεούς, τους φοβούνται με τον ίδιο τρόπο που φοβούνται τους ανθρώπους ηγεμόνες τους”. Δε θα βρείτε πουθενά στον Όμηρο, ή αργότερα, διατυπώσεις σαν αυτές που επανέρχονται συχνά στον χριστιανισμό, στην εβραϊκή θρησκεία ή στο Ισλάμ: “Θεέ μου, είμαι ανάξιός σου, ανάξιος των ευεργετημάτων σου, είμαι ένα σκουλήκι κ.λ.π.”.

 

Κανένας ομηρικός ήρωας, κανένας Έλληνας δεν θεωρεί εαυτόν ανάξιο σε σχέση με τους θεούς. Είναι μόνο πιο αδύναμος. Οι θεοί μπορεί να είναι πιο δυνατοί, αλλά δεν βρίσκονται κατ’ ουσίαν σε άλλο επίπεδο αξίας. Και φυσικά η οπτική αυτή έχει απελευθερωτικά αποτελέσματα για τη δράση και τη συνείδηση των ανθρώπων.

 

Ο Finley ορθά παρατηρεί ότι η μάζα δεν είχε περισσότερους λόγους από τους ήρωες να φοβάται τους θεούς. Αυτό όμως που δεν λέει, και που κατά τη γνώμη μου βαραίνει πολύ, είναι ότι η ανωτερότητα ορισμένων ανθρώπων σε σχέση με τους υπόλοιπους, καθώς δεν βασίζεται σε κάποια θεία εγγύηση, στηρίζεται αναγκαστικά είτε στην πειθώ είτε στην καθαρή ισχύ.

 

Ωστόσο, μέσα σ’ έναν κόσμο όπου δεν υπάρχει θεός που να λέει την αλήθεια, όπου η αλήθεια είναι το αποτέλεσμα της ανθρώπινης προσπάθειας, η πεποίθηση της νομιμοποίησης της κοινωνικής εξουσίας θα διαλυθεί, πράγμα που βλέπουμε ήδη στην Ιλιάδα, όταν ο Διομήδης λέει στον Αγαμέμνονα, τον βασιλέα των βασιλέων: «Ναι μπορεί να είσαι ο βασιλιάς, να κρατάς το σκήπτρο, αλλά στην πραγματικότητα δεν αξίζεις τίποτα».

 

Η βασιλεία υπόκειται ήδη σε κριτική, πράγμα που θα ενταθεί όλο και περισσότερο στον βαθμό που αναδύεται ο κοινός λόγος (διαδικασία που ξεκινά ήδη στον Όμηρο). Όσο για την ισχύ, από τη στιγμή που κλονίζεται η πεποίθηση για τη νομιμότητα των κατεστημένων εξουσιών, αυτή θα ανήκει φυσικά στον δήμον, στην πλειοψηφία, που θα τη χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά προκειμένου να εγκαθιδρύσει τη δική του εξουσία.

 

Με την έννοια αυτή, μια θρησκεία όπως η ομηρική δεν υπήρξε βέβαια η αιτία, αλλά μία από τις προϋποθέσεις που επέτρεψαν την ταυτόχρονη ανάδυση της ελεύθερης έρευνας και της δημοκρατικής κοινότητας.

Ο ποιοτικός χρόνος αποτελεί το κλειδί της ευτυχίας και της ευημερίας

Η γλώσσα περιλαμβάνει πολλά σημαντικά στοιχεία που μας επηρεάζουν σε όλη τη ζωή μας. Έχει δική της οντότητα, στην ουσία. Ειδικοί έχουν βρει ότι κάποιες συγκεκριμένες λέξεις μπορούν να μας κάνουν να ζούμε καλύτερα και να μας δώσουν μια θετική αύρα. Η λέξη κλειδί για την ευτυχία και την ευημερία είναι η γερμανική λέξη «gemütlichkeit» που συνοψίζεται ως ποιοτικός χρόνος 

 

Χρησιμοποιείται για να εκφράσει την ιδέα ή την κατάσταση του να νιώθεις ζεστασιά, φιλικότητα, εγκαρδιότητα και χαρά. Όπως, επίσης, για την άνεση, την πνευματική ηρεμία, την αίσθηση του να ανήκεις και την ευημερία από την κοινωνική αποδοχή.  Η λέξη μπορεί να είναι ακόμη ένα αίσθημα ικανοποίησης με αυτά που έχεις, σε αντίθεση με το να νιώθεις ανασφάλεια για αυτά που δεν έχεις.

 

Αναφέρεται και στην άνεση μιας ατμόσφαιρας ή κατάστασης πάρα στην άνεση φυσικών πραγμάτων. Όπως λένε οι ψυχολόγοι το κλειδί της ευτυχίας κρύβεται στο να ζεις και να εκτιμάς εμπειρίες παρά αντικείμενα. Μπορείς να συνδυάσεις την τεχνολογία με την πραγματική ζωή, γνωρίζοντας ανθρώπους τους οποίους βλέπεις και μιλάς έξω και όχι πίσω από μια οθόνη.

 

Η έμφαση στον ποιοτικό χρόνο είναι το μυστικό της ευτυχίας μέσα από ένα αίσθημα του να ανήκεις.   Η σύνδεση ανάμεσα στην υπερβολική χρήση των social media και τη μείωση της ευημερίας, μας δίνει περισσότερους λόγους να αφήσουμε κάτω τα κινητά μας και να κοινωνικοποιηθούμε με τους φίλους μας στην πραγματική ζωή κάνοντας λίγο παραδοσιακό gemütlichkeit.

Ανακαλύψτε τις δυνάμεις σας αλλάζοντας τον τρόπο που βλέπετε τη ζωή

Μια βασική αντίληψη, πάνω στην οποία στηρίζονται οι ιδέες που θα αναπτυχθούν παρακάτω, είναι η πεποίθηση του Ηράκλειτου, και των Βουδιστών ότι η αίσθηση της σταθερότητας είναι μια αυταπάτη, και ότι η αλλαγή είναι η μόνη αναπόφευκτη πραγματικότητα. Για τους ανθρώπους όμως, που νιώθουν εγκλωβισμένοι και καθηλωμένοι σε μια προβληματική κατάσταση η οποία παραμένει σταθερή για καιρό, είναι πολύ δύσκολο να συλλάβουν αμέσως την παραπάνω ιδέα. Για αυτούς είναι λες και ο χρόνος παραμένει αμετακίνητος σαν βράχος.

 

Όπως δέχεται η σύγχρονη ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, η αλήθεια είναι ότι η αλλαγή στη ζωή ενός ατόμου, ή σ’ ένα σύστημα ανθρώπων μπορεί να έρθει εάν το άτομο – ή, στην περίπτωση του συστήματος, ένα μέλος του συστήματος– αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει την ζωή, ή εάν αρχίσει να συμπεριφέρεται διαφορετικά, ή εάν συμβούν και τα δυο ταυτόχρονα.

 

Οι περισσότεροι συστημικοί ψυχολόγοι – ψυχοθεραπευτές συμφωνούν πως για να συμβούν οι δύο παραπάνω προϋποθέσεις, πρέπει το άτομο να σταματήσει να επικεντρώνει την προσοχή του στις «αποτυχίες» του παρελθόντος, σ’ όλες αυτές δηλαδή τις εμπειρίες που συνήθως κάνουν τους ανθρώπους αμετακίνητους, και ενισχύουν την αναποφασιστικότητά τους, καθυστερώντας έτσι την πορεία τους στη ζωή.

 

Αντίθετα, όταν το άτομο αρχίσει να εστιάζει την προσοχή του στις «επιτυχίες» του, σ’ αυτά δηλαδή που κατάφερε στο παρελθόν, μαθαίνει να αναγνωρίζει τις κρυμμένες του δυνάμεις κι αξίες, αρχίζει να αξιολογεί και να επικοινωνεί με τον εαυτό του και τους άλλους με μεγαλύτερη αισιοδοξία, και τότε η ο δρόμος που οδηγεί στην αλλαγή προς ένα καλύτερο μέλλον είναι, όχι μόνο ανοιχτός, αλλά και αναπόφευκτος!

 

Ορισμένοι ψυχοθεραπευτές λένε ότι η  αναζήτηση των «φωτεινών εξαιρέσεων» στη ζωή των ανθρώπων  και της «επιτυχίας» είναι το «κλειδί» προς τη διαμόρφωση νέων συμπεριφορών που δίνουν λύσεις, γιατί απλά αυτές οι ίδιες οι συμπεριφορές είναι οι «λύσεις» των προβλημάτων μας!

 

Οι αισιόδοξες κι αποτελεσματικές αυτές ιδέες εξελίχτηκαν στη συνέχεια από το Kensington Consultation Centre του Λονδίνου, στο οποίο αναπτύχθηκε η μέθοδος της «καταφατικής διερεύνησης». Η μέθοδος αυτή προσφέρει ένα λειτουργικό εργαλείο παρέμβασης σε μικρά & μεγάλα συστήματα, δηλαδή σε οικογένειες, χώρους εργασίας, σχολεία, κι οργανισμούς, με στόχο την αξιοποίηση των ζωτικών δυνάμεων ανάπτυξης, και ανάλυσης –μέσα από τη συνεργασία του συμβούλου με τους εμπλεκόμενους στο σύστημα ή οργανισμό- των τρόπων βελτίωσης της επικοινωνίας, της αύξησης της δημιουργικότητας και της παραγωγικότητας, μέσα από την βελτίωση του αυτοσεβασμού των μελών του συστήματος, με τελικό στόχο την απελευθέρωση των κρυμμένων δυνατοτήτων τους.

 

Η μέθοδος αυτή καταφέρνει να αναδείξει τις ατομικές αξίες και ικανότητες των ανθρώπων. Έτσι, δημιουργεί αυτο-εκτίμηση και υπερηφάνεια στον κάθε συμμετέχοντα, άρα και στο σύνολο. Όλοι μαζί εντοπίζουν στη συνέχεια τις αξίες και τις ικανότητες, που είναι κοινές, και μαζί διαμορφώνουν ένα όραμα. Το σχεδιάζουν, και μετά, γεμάτοι ενθουσιασμό, που έχει προκύψει απ’όλες αυτές τις ξεχασμένες ικανότητες, ξεκινούν να υλοποιήσουν το όραμα τους. Η μέθοδος αυτή είναι το φάρμακο για την απαξίωση που είναι τόσο διαδεδομένη στην εποχή μας. Προσφέρει στους ανθρώπους την αξιοπρέπεια που χρειάζονται.

 

Βάση του παραπάνω θεωρητικού ψυχολογικού μοντέλου είναι ότι κάθε πρόβλημα είναι ένα ανεκπλήρωτο όνειρο! Ας σκεφτούμε λοιπόν ένα πρόβλημα… Ποιο είναι το ανεκπλήρωτο όνειρο πίσω απ’αυτό; Μπορούμε αντί να μιλήσουμε για το πρόβλημα να μιλάμε για την λύση; Οι λέξεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Η γλώσσα δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα, δημιουργεί την πραγματικότητα. Οι λέξεις φτιάχνουν τον κόσμο, και τα συναισθήματα μας γι’αυτόν. Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε θετικές αξίες δημιουργούν έναν άλλον, καλύτερο κόσμο!

 

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος σκέφτεται το πρόβλημα. Αν πιέσει τον εαυτό του να μιλήσει για την λύση, αλλάζει και ο τρόπος σκέψης του, γιατί μ’αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε άλλα μέρη του εγκεφάλου μας, δημιουργούμε άλλα συναισθήματα, άλλες ορμονικές δυνατότητες. Οι νευρολόγοι και οι νευροψυχολόγοι αρχίζουν να συζητούν πώς διαμορφώνεται ο εγκέφαλός μας από την γλώσσα που χρησιμοποιούμε και μελετούν τις διαφορές των εγκεφάλων π.χ. των Ιαπώνων και των Ευρωπαίων, εξαιτίας της διαφορετικής χρήσης που κάνουν στη γλώσσα. Η γλώσσα ουσιαστικά δημιουργεί τον εγκέφαλό μας.

 

Σύμφωνα με ψυχολογικές έρευνες, το 70% του πληθυσμού μαθαίνει περισσότερο από ένα παράδειγμα που βασίζεται σε θετικές έννοιες, όπως η ανάδειξη ικανοτήτων και αξιών, παρά από κάποιο αρνητικό, που διογκώνει την ύπαρξη ενός προβλήματος.

 

Η Αξία είναι προωθητική Δύναμη. Όποιος πιστέψει σ’αυτήν θα τη φτάσει. Φαντάζεστε τι θα συνέβαινε αν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έλεγε, όχι «έχω ένα όνειρο», αλλά έχω ένα σκοπό; Πόσο θα είχε αποδυναμωθεί η γλώσσα, αλλά και η δυναμική του!

 

Η γλώσσα των ονείρων χρησιμοποιεί την θετική ενέργεια και τον ενθουσιασμό. Η γλώσσα των στόχων δημιουργεί υποχρεώσεις και βάρη. Γι’αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, τόσο στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, στην οικογένεια, όσο και στις συνεργασίες μας στον εργασιακό μας χώρο να εκφραζόμαστε με βάση τα όνειρα και τις αξίες μας. Και μάλιστα, να μην ονειρευόμαστε απλά, αλλά με λεπτομέρειες. Αυτή, βέβαια, η προσπάθεια χρειάζεται εκπαίδευση στον καινούργιο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, υπομονή κι επιμονή.

 

Όπως έλεγε και η Αναίς Νιν, «Δεν βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι, αλλά όπως είμαστε». Με άλλα λόγια, ο τρόπος με τον οποίο κοιτάμε τα πράγματα γύρω μας είναι η βάση για να δημιουργήσουμε τον κόσμο. Εάν ο τρόπος αυτός είναι θετικός τότε και ο κόσμος θα είναι θετικός.
 

Μπορεί να υπάρχει άραγε αισιοδοξία σε μια τόσο ζοφερή εποχή;… Κι όμως, η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για τις θετικές ιστορίες, κι όχι για τις αρνητικές. Όταν ακούσεις ή διαβάσεις μια καλή ιστορία, σε επηρεάζει σωματικά, πριν ακόμα σε επηρεάσει συναισθηματικά, ή ψυχικά. Μπορείς να ταυτιστείς, να χαρείς, να παραδειγματιστείς. Ισχύει, με άλλα λόγια, αυτό που αποκαλούμε «ηλιοτροπική αρχή»: Όλοι μας είμαστε όπως τα ηλιοτρόπια, προτιμούμε να στρεφόμαστε προς το φως, τον Ήλιο…!

Τα δικά σας «πρέπει» με χάλασαν, τα δικά μου «θέλω» θα με φτιάξουν

Τι κι αν με «χάλασαν» τα πρέπει σας. Τι κι αν με άλλαξε ο τρόπος της ζωής σας. Τι κι αν με «μαγάρισαν» οι επιβολές σας. Εγώ θα χαλάσω το κέλυφος που φτιάξατε επάνω μου και θα σας δείξω τον πραγματικό μου εαυτό.

Οι άνθρωποι δεν θέλουν να δείχνουν αυτό που πραγματικά είναι. Το βλέπεις παντού. Στο δρόμο, στη δουλειά, στον καφέ, στη διασκέδαση. Εκεί ειδικά. Στη διασκέδαση. Βλέπεις φτιαγμένους ανθρώπους που προσπαθούν να κρύψουν τη στεναχώρια τους κάτω από φανταχτερά ρούχα και μπόλικο μακιγιάζ ή ένα λαμπερό αμάξι.

Στους ανθρώπους δεν αρέσει αυτό που πραγματικά είναι. Κι έτσι χτίζουν ένα καινούριο εαυτό, έτσι για να μπορούν να παρουσιάσουν κάτι. Χαλάνε δηλαδή το υπέροχο εγώ τους, για να ταιριάζουν με το σύνολο. Και τελικά καταλήγουν να ακούν μουσικούς, να θαυμάζουν καλλιτέχνες και να χειροκροτούν ανθρώπους που κάνουν εντελώς το αντίθετο. Δείχνουν τον πραγματικό τους εαυτό.

Ο άνθρωπος αρέσκεται να χειραγωγείται κι ας λέει το αντίθετο. Του κάνει τη ζωή ευκολότερη. Λιγότερες αποφάσεις, λιγότερες ευθύνες, λιγότερα λάθη. Όταν κάποιος έχει τον πλήρη έλεγχο του εαυτού του, δεν μπορεί να μετατοπίσει την ευθύνη. Αντίθετα κάποιος άλλος που ακολουθεί διαταγές και συμβουλές μπορεί εύκολα να πει «Δεν φταίω εγώ»! Και πόσο λυτρωτική είναι γι’ αυτούς τους ανθρώπους η έκφραση αυτή ε; Αστείο μοιάζει.

Γιατί στην πραγματικότητα ο άνθρωπος πρέπει να είναι ελεύθερο ον, με δική του βούληση, δική του άποψη. Να ευθύνεται για ό,τι λέει, να λυπάται για τα λάθη που ο ίδιος έχει κάνει και τελικά μέσα από αυτά να γίνεται ένας νέος και καλύτερος άνθρωπος. Όμως, ίσως να μην μας πρέπει ακόμη η τόση ευθύνη. Ίσως και να την φοβόμαστε. Ίσως όμως όχι όλοι.

Τι κι αν με «χάλασαν» τα πρέπει σας.
Τι κι αν με άλλαξε ο τρόπος της ζωής σας.
Τι και αν με «μαγάρισαν» οι επιβολές σας.
Εγώ θα χαλάσω το κέλυφος που φτιάξατε επάνω μου και θα σας δείξω τον πραγματικό μου εαυτό.
Αυτό να κάνεις!

Το κυνήγι της επιτυχίας και η ολοκλήρωση μέσα απ’ το δρόμο που χαράζει η ψυχή

Στη σημερινή εποχή, οι περισσότεροι από εμάς θεωρούν την «επιτυχία» ως το υπέρτατο αγαθό. Η κοινωνία, η οικογένεια, το σχολείο μας έχει περάσει το μήνυμα από μικρή ηλικία ότι αξίζουμε μόνο αν βγάζουμε πολλά χρήματα, αν κατέχουμε πτυχία και ακαδημαϊκούς τίτλους, αν έχουμε επιτύχει επαγγελματικά ως υψηλόβαθμα στελέχη, καθηγητές, γιατροί κλπ., και τελευταία, αν έχουμε αναγνωρισιμότητα (ειδικά τηλεοπτική).

Έχουμε συνδέσει την προσωπική μας αξία με την επιτυχία στον οικονομικό και εργασιακό τομέα και μέλημά μας είναι ν’ αποδείξουμε ότι είμαστε χρήσιμοι και παραγωγικοί. Κι αν δεν έχουμε καταφέρει να επιτύχουμε σε κάποιους απ’ αυτούς τους τομείς, νιώθουμε ανίκανοι και ανεπαρκείς. Νιώθουμε ανάξιοι.

Αν κι εσύ ζεις με την αγωνία της επιτυχίας, καλό είναι ν’ αναρωτηθείς αν οι στόχοι που θέτεις σχετίζονται με τις πραγματικές σου ανάγκες, δηλαδή τις βαθύτερες επιθυμίες της ψυχής σου. Αν κάθε φορά που πετυχαίνεις κάποιον στόχο, η χαρά είναι πρόσκαιρη… Αν δεν νιώθεις βαθιά ικανοποίηση και ξεκινάς για ένα νέο στόχο, που κι αυτός μετά από λίγο δεν γεμίζει το σακί… Αν το σακί είναι σαν να έχει μια τρύπα, κι εσύ ρίχνεις μέσα τις επιτυχίες σου, αλλά εκείνο παραμένει άδειο, τότε σημαίνει ότι δεν ακολουθείς το δικό σου δρόμο.

Και πώς να ανακαλύψεις το δικό σου δρόμο; Πώς να νιώσεις ότι βρίσκεσαι στο μονοπάτι που θα σε οδηγήσει στην ικανοποίηση και την ολοκλήρωση; Αν ήσουν τυχερός και γεννήθηκες σε μια οικογένεια που σου αναγνώρισε την αξία σου, τότε έχεις περισσότερες πιθανότητες να ακολουθήσεις το δικό σου δρόμο από νεαρή ηλικία.

Αν μεγάλωσες με αγάπη, αποδοχή και ενθάρρυνση, έχεις μάθει να πιστεύεις στον εαυτό σου, να σέβεσαι τις επιθυμίες σου και να κυνηγάς τα όνειρά σου. Έχεις μάθει ότι αξίζεις μόνο και μόνο που υπάρχεις. Αυτό σε διευκολύνει ν’ ακολουθείς το δρόμο της καρδιάς χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ του «επιθυμώ» και του «πρέπει».

Ακόμα και σε αντίξοες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες νιώθεις ικανοποίηση με τις επιλογές σου, εξελίσσεσαι μέσα απ’ τις ασχολίες σου και δημιουργείς με γνώμονα την αγάπη. Έχεις διδαχτεί να καλωσορίζεις τις επιτυχίες σου χωρίς να παίρνουν τα μυαλά σου αέρα. Έχεις μάθει να μην ταυτίζεσαι με τις αποτυχίες σου. Μεγαλύτερη αξία έχει για σένα ο αγώνας, η διαδρομή, οι εμπειρίες παρά το τελικό αποτέλεσμα.

Μπορεί όμως να ανακαλύψεις το δρόμο σου καθώς ωριμάζεις μέσα απ’ τις δυσκολίες της ζωής. Καθώς τα χρόνια περνούν, γνωρίζεις περισσότερο τον εαυτό σου, τις βαθύτερες ανάγκες και τις επιθυμίες σου. Γι’ αυτό πολύ άνθρωποι στη μέση ηλικία κάνουν μια μεγάλη στροφή και αλλάζουν ρότα. Ξεκινούν ένα νέο επάγγελμα, σπουδάζουν κάτι τελείως διαφορετικό, τολμούν ακόμα και να πάρουν τη ζωή απ’ την αρχή.

Αν δεν ζεις τη δική σου ζωή, αλλά τη ζωή που σου όρισαν οι άλλοι, με ξένους στόχους και ψεύτικες ανάγκες, η ψυχή πονά, μαραζώνει, νεκρώνεται… Η έλλειψη ικανοποίησης και ο ψυχικός πόνος που συχνά εκδηλώνονται με κατάθλιψη, άγχος ή σωματικά συμπτώματα μπορεί να πυροδοτήσουν μια τέτοια αλλαγή. Το σημαντικό είναι να αναζητήσεις ποια βαθύτερη επιθυμία βρίσκεται πίσω απ’ τα συμπτώματα και όχι να προσπαθήσεις να τα καταστείλεις.

Αν σεβαστείς τις βαθύτερες επιθυμίες σου και κυνηγήσεις τα όνειρά σου, η ψυχή πάλλεται, συγκινείται και γαληνεύει. Ο δρόμος ανοίγει και όλα συντονίζονται προς την εξέλιξή σου. Το εσωτερικό σου σύμπαν συνωμοτεί, γιατί άθελά σου πάντα εσύ βάζεις τα εμπόδια και πάντα εσύ τα υπερνικάς όταν ακολουθείς το δρόμο που σου χαράζει η ψυχή σου. Δεν έχεις παρά να την αφουγκραστείς!

Μονόλογος ενός ερωτευμένου ποιητή

«Θα 'θελα τόσο πολύ να σ’ εντυπωσιάσω. Η μοναδική μας νύχτα ήταν ξαφνική και σύντομη σαν μια μπόρα. Ούτε που πρόλαβα ν’ αρχίσω».

Δώσε μου άλλη μια ευκαιρία. Δώσε μου μερικά λεπτά. Θέλω τόσο πολύ να μη σε αφήσω αυτή τη νύχτα, να μη κοιμηθούμε σε διαφορετικά στρώματα, να μην πούμε εκείνο το «σ’ αγαπάω, καληνύχτα, τα λέμε, να προσέχεις», να μην ξημερώσει ποτέ για εμάς. Θέλω τόσο πολύ να αγοράσω χρόνο για εμάς. Μπορούμε να αγοράσουμε μια νύχτα αν θες. Ίσως και να σταματήσουμε το χρόνο. Τόσο δυνατός νιώθω δίπλα σου κατάλαβες;

Και ύστερα είναι όλα εκείνα που μου θυμίζουν εσένα. Νομίζω ότι κάθε τι μέσα στο δωμάτιό μου σε θυμίζει. Τα σεντόνια σαν να έχουν ποτιστεί με το άρωμά σου. Κι ας είχες λίγες ευκαιρίες να ξαπλώσεις στο κρεβάτι μαζί μου – υπάρχουν καταστάσεις που μας χωρίζουν. Μακάρι να μπορούσα να μας αγοράσω στιγμές. Μακάρι ο χρόνος να ήταν δικός μου, όπως τώρα μου ανήκεις εσύ.

Ξέρεις, δε θα ήταν υπερβολή να πω πως από τη στιγμή που μπήκες στη ζωή μου, με σκότωσες και με έφερες και πάλι στη ζωή, για να ξεκινήσουν όλα μαζί σου, για να υπάρχει μόνο το μαζί, και πριν και τώρα και μετά, για να έχουμε γεννηθεί μαζί. Θυμάσαι την πρώτη φορά που σε γνώρισα;

Πικραμένος εγώ από την υποκρισία των ανθρώπων, από προδοσίες των δικών μου ανθρώπων και εσύ πληγωμένος και ευάλωτος. Τα βλέμματά μας σταύρωσαν ένα υπέροχο, ζεστό βράδυ, θυμάσαι; Αναζητούσαμε τότε τη σαρκική ηδονή. Δεν είχαμε ιδέα τι επρόκειτο να συμβεί.

Ξέρεις αν μπορούσα θα έδινα τα πάντα για να μας αγοράσω μια νύχτα όλη δικιά μας. Να κάτσουμε δίπλα στη θάλασσα, να ξαπλώσω στα πόδια σου, να χαζεύω το όμορφο πρόσωπο σου τα υπέροχα χείλη, τα υπέροχα ματιά, να ακούω το αίμα να κυλάει στις φλέβες σου, να ακούω την καρδιά σου – μελωδία στα αυτιά μου – να χτυπά ρυθμικά. Να πιάσε! Οι καρδιές μας χτυπούν μαζί τ’ ακούς;

Ώρα μια μετά τα μεσάνυχτα. Και εγώ θλιμμένος ποιητής προσπαθώ να μιλήσω για την αγάπη μας, προσπαθώ να χωρέσω κάτι τόσο μεγαλειώδες σε μερικές λέξεις. Γιατί με πόνεσε πολύ που άφησα και αυτή τη νύχτα το τεράστιο, μπροστά στο δικό μου μικρό και ατροφικό, χέρι σου. Με πόνεσε πολύ που έφυγα από τη φωλιά των χεριών σου, την θαλπωρή της αγκαλιάς σου.

Αλλά έτσι είναι η ζωή αγάπη μου. Η ζωή είναι σκληρή. Ιδιαίτερα μετά από τέτοιες αγκαλιές, ψιθυρίσματα που καλύπτονται από τα κύματα της θάλασσας, υποσχέσεις για ένα αιώνιο μαζί, μια ζεστή κούπα καφέ ένα παθιασμένο φιλί, ένα νοσταλγικό βράδυ.

«Έτσι κι αλλιώς τα πράγματα θα κυλήσουν όπως θέλουνε αυτά. Η ζωή ξέρει κι εγώ την εμπιστεύομαι».

Η αγάπη ως μοναδική επιλογή

Τους αγαπάς. Δε μπορείς να κάνεις διαφορετικά. Τους συνανθρώπους σου, φυσικά. Κι ας σε εκνευρίζουν αφάνταστα ορισμένες φορές, ας σε πληγώνουν ή σε κάνουν να μη θέλεις να τους ξαναδείς ποτέ, προκαλώντας σου αποστροφή, ντροπή για το επίπεδο της ανθρωπότητας. Γιατί είσαι ένας από αυτούς. Γιατί κι εσύ έχεις πληγώσει κατά λάθος ή ενσυνείδητα άλλους, γιατί κι εσύ έχεις διαπράξει σφάλματα από άγνοια ή άλλο λόγο.

Τους αγαπάς για τη θλίψη και για τη χαρά τους, επειδή σαν κι εσένα, πέφτουν και σηκώνονται. Ακούς και βλέπεις καθημερινά παραδείγματα απίστευτης κακίας, σκληρότητας και μικροψυχίας. Συμπεριφορές που σου προκαλούν οργή, απέχθεια, μίσος. Μα κατά βάθος, ενώ η συμπάθειά σου στρέφεται στους αδικημένους, δε μπορείς να μισήσεις ακόμα και τους χειρότερους ανθρώπους, παρά μόνο να θρηνήσεις γι’ αυτούς.

Γιατί η πραγματική ανθρώπινη φύση δεν είναι το μίσος, αλλά η αγάπη. Γιατί είναι πνευματικά άρρωστοι, απερίγραπτα δυστυχισμένοι, κατεστραμμένοι ίσως πέρα από κάθε γιατρειά. Διαβρωμένοι από το κακό.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που συναντάς πορεύονται, όπως κι εσύ, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους. Αντιμέτωποι με τα δικά τους διλήμματα, εκδηλώνουν, ανάλογα με τη διάθεση της στιγμής και τις αντιλήψεις τους άλλοτε θετική κι άλλοτε αρνητική συμπεριφορά.

Συχνά δεν καταλαβαίνουν ότι κάθε μέρα δέχονται επιρροές από ιδιωτικά συμφέροντα, που κατασκευάζουν μια ανταγωνιστική, επιφανειακή, ηθικά αδιάφορη κοινωνία, γεμάτη άγχος και ανασφάλεια. Όμως, όταν επικρατεί η θετική τους πλευρά, σου χαρίζουν χαμόγελο και χαρά με εκατοντάδες απροσδόκητους τρόπους.

Κι έπειτα, υπάρχουν εκείνοι που φωτίζουν την ψυχή σου, τη στιγμή που πάει να σκοτεινιάσει, με την καλοσύνη και την ανιδιοτέλειά τους. Κι ακόμα εκείνα τα σπάνια άτομα, κρυμμένα με ταπεινοφροσύνη, που αν έχεις την τύχη να τα συναντήσεις, το μεγαλείο της ψυχής τους σε αφήνει άναυδο.

Σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεσαι, οι άνθρωποι έχουν πάντα την ικανότητα να σε εκπλήσσουν, δυσάρεστα ή ευχάριστα. Γι’ αυτό, δε μπορείς παρά να τους αγαπάς. Είναι η επιλογή σου, που κάποιοι εκλαμβάνουν ως αφέλεια ή αδυναμία. Μα εσύ βάζεις τα όριά σου εκεί που πρέπει κι αν προσπαθήσουν να σε εκμεταλλευτούν, ξέρεις να τους κάνεις να αλλάξουν γνώμη, απότομα. Είναι εύκολο να θυμώσεις, να αφήσεις το δηλητήριο της κακίας ή της πικρίας να διαποτίσει την ύπαρξή σου για πάντα. Να περάσεις τη ζωή σου με κατάκριση, αντί για κατανόηση. Τόσο εύκολο.

Όμως, να πάρει η ευχή, έχεις αποφασίσει τί είδους άτομο θέλεις να είσαι. Γνωρίζεις ότι κανείς δεν είναι αήττητος στις δοκιμασίες της ζωής. Μέσα από τις αποτυχίες, τις δύσκολες και τις όμορφες στιγμές, προσπαθείς, ανακαλύπτοντας συνεχώς εκ νέου το νόημα και τη δύναμη της αγάπης.

Κάποιες φορές θέλεις να απομακρυνθείς λιγάκι από τους συνανθρώπους σου. Πηγαίνεις διακοπές, αναζητώντας την ηρεμία κοντά στη φύση. Και καθώς το βλέμμα σου υψώνεται τη νύχτα στον έναστρο ουρανό, η σκέψη σου στρέφεται αυθόρμητα στα φώτα της πόλης. Καθένα από αυτά είναι ένα σπίτι, μια οικογένεια, ένας άνθρωπος, ένας ολόκληρος κόσμος. Ένα μοναδικό αστέρι μέσα στο γαλαξία.

Έτσι γυρίζεις πάλι κοντά τους, εκεί που ανήκεις. Παρόλο που δε γνωρίζουν τις σκέψεις σου ή το αν νοιάζεσαι, εσύ είσαι ανάμεσά τους. Με το δικό σου τρόπο.

Χρονοδρόμιο

O χρόνος περνάει λένε…
Περνάει; Πώς δηλαδή; Τι είναι ο χρόνος; Τρένο;
Δρόμος είναι. Ένας σταθερός, ακούνητος δρόμος.

Εμείς είμαστε αυτοί που περνάμε. Προχωράμε σε έναν ίσιο ατελείωτο δρόμο και ο καθένας από εμάς έχει μια στάση, ένα τέρμα.

 

Λυπούμαι μονάχα εκείνους, που στο δρόμο, είναι φορτωμένοι με χρυσάφια και διαμάντια. Τα κουβαλάνε και νομίζουν πως το βάρος τους προσφέρει ύψος, ομορφιά. Μα είναι σαν ένας τυφλός να νομίζει πως βλέπει, γιατί έχει γυαλιά.

 

Χρονοδρόμιο με οδούς και αριθμούς που μόνο αυξάνονται.

Είδα ένα παιδί να πετάει ψίχουλα πίσω του για να βρει τον δρόμο να γυρίσει. Επηρεάστηκε από το παραμύθι, μα τα ψίχουλα γινόντουσαν τροφή για πουλιά.

Πέταγε ύστερα πετράδια, μα τα πετράδια τρύπωναν σε ρόδες και σόλες.
Πέταγε ύστερα φασόλια, μα φύτρωναν και τα ξερίζωναν μεμιάς.

Από νωρίς κατάλαβε πως μόνο αν τα πέταγε μπρος του θα είχε αξία, γιατί μόνο μπρος έχει νόημα να ψάχνεις, να κοιτάς.
Ήξερε πως μια πέτρα που σκαλίζει ή πετά μπορεί να είναι αργότερα το σπίτι που θα τον φυλά.

Μονάχα έγειρε στον πατέρα του και ρώτησε:
«Ο χρόνος που περνάει τι γίνεται;»
«Τον πλάθουμε σε μικρά κομμάτια και τα κάνουμε αναμνήσεις».

Το παιδί έβαλε στόχο τα δικά του κομμάτια να τα ενώνει πάντα με των άλλων.
Τότε ακόμη κι εάν έχανε κάποιο δικό του κομμάτι, θα το έβρισκε στις αναμνήσεις των άλλων.
Αναμνήσεις συντροφιάς.

Η ιστορία της λέξης Μόρφωση

Παιδεία είναι η μόρφωση για ν’ αποκτά ο αμόρφωτος νέα μορφή· εύμορφη, όμορφη.

Μορφώνω σημαίνει δίνω μορφή, σχήμα, σε κάτι α-σχημάτιστο, α-διαμόρφωτο, α-διάπλαστο.
Παιδί, για πολλούς παιδαγωγούς, είναι το α-διάπλαστο ον που δια-πλάθεται με την κατάλληλη αγωγή όσο να αποκτήσει ευμορφία· μόρφωση· ομορφιά. Η «πρώτη, ζωντανή ύλη» του παιδιού, «το υπόστρωμά» του θεωρείται «εύπλαστο». Η «ύλη» του, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι «εκμαγείο» που μορφοποιείται διαρκώς, όσο να πάρει την τελική μορφή. Το είδος, το ορισμένο είδος το ανθρώπου. Αυτό γίνεται με τη συνεχιζόμενη μορφοποίηση καθώς αναπτύσσονται όλες οι λανθάνουσες ιδιότητες του παιδιού με:

Τη διδασκαλία της γλώσσας, που αναπτύσσει τις νοητικές ικανότητές του (γραφή – ανάγνωση).
Τη διδασκαλία των αριθμών που καλλιεργεί την ευφυΐα του.
Την κατάλληλη γυμναστική, που διαπλάθει το σώμα του. (Σκοπός της γυμναστικής – λέει ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του – δεν είναι ο βάναυσος αθλητισμός που αποθηριώνει την ψυχή…).
Τη διδασκαλία της μουσικής, που καλλιεργεί την προσωπικότητά του.
Το παιδί φθάνει, κάποτε, σε κατάσταση «εντελεχείας», τέλειας ανάπτυξης.
Ο απόφοιτος «έχει εντελώς», απέκτησε πλέον την ύψιστη εντέλεια, την τελειότητα… Αυτή την τελική μορφή, το είδος, το ορισμένο είδος του ανθρώπου.

Καρπός της παιδείας είναι ο εύμορφος, όμορφος, ωραίος πολίτης.
Καρπός της παραπαιδείας, του «κατευθυνόμενου τεχνοκρατικού επαγγελματισμού» είναι ο δύσμορφος ιδιώτης, ο ιδιοτελής και μικρόψυχος, που νιώθει περιφρόνηση για τους συνανθρώπους του, που έμαθε να πιστεύει ότι το νόημα της ζωής είναι η υπακοή του υπ-ήκοου, ή η απόκτηση πλούτου διά πυρός και σιδήρου, αντί της δημιουργίας: της προσφοράς δηλαδή ωφέλιμου έργου στο σύνολο.

Χωρίς την έννοια της μορφής δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το προϊόν της παιδείας, τη μόρφωση δηλαδή (ή τον καρπό της παρα-παιδείας: την παρα-μόρφωση).
Αλλά ας κάνουμε μια μικρή ανασκόπηση.
Μορφή, στη μυθολογία μας, έχει μονάχα ο Μορφεύς, ο γιος του Ύπνου, από το γένος της Νύχτας· ο θεός των ονείρων.
Μετά, από το σώμα του Μορφέως, φτιάχνονται οι πρωτόπλαστοι, που… όμοιοι με μορφές ονείρων ζούσαν σ όλο το μάκρος της ζωής τους. («Αλλ’ ονειράτων αλίγκιοι Μορφαίσι τον μακρόν βίον». Βλ. Αισχύλου, Προμηθέας Δεσμώτης, στ. 435-471).
– Και πώς ξύπνησαν; Πώς πήραν μορφή ανθρώπου; Αποβάλλοντας τη Μορφή του… Μορφέως:
Ρωτούν οι Ωκεανίδες τον Προμηθέα – εξηύρον αυτοίς- λέει ο Τιτάνας – γραμμάτων τε συνθέσεις, μνήμην απάντων…» (Με τα γράμματα ξύπνησαν, που χαράζουν, άσβηστα, τα πάντα στην ανθρώπινη μνήμη.)
Στον Όμηρο, που έπεται των μύθων, η λέξη μορφή, χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τα γράμματα, για τις λέξεις που φτιάχνουν το λόγο και τη λογική.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Στον Όμηρο η λέξη μορφή, υπάρχει μόνο δύο φορές:
Στο θ170 της Οδύσσειας στη φράση «Θεός μορφήν έπεσι στέφει» και στο λ367, στη φράση «Μορφή επέων».
Στο θ, μάλιστα, ο Οδυσσέας κάνει μια αισθητική παρατήρηση. Ο ένας έχει «μορφή επέων», ευ-μορφία στα λόγια του, που του τη χορηγεί ο Θεός [κατα το «Θεός μορφήν έπεσι στέφει»], ενώ ο συνομιλητής του δεν έχει.
Ο πρώτος είναι ασχημούτσικος. Έχει από φυσικού του, από γεννησιμιού του μια ασχημία (αναλογίες χαρακτηριστικών προσώπου κτλ) που απαλύνει και χάνεται, εξαιτίας της… μορφής επέων.
Ο δεύτερος είναι όμορφος… τρανά τα κάλλη του… αλλά τι να το κάνεις; Η ασχημία των λόγων του τον ασχημεύει· το κάλλος ανθεί στο πρόσωπο του πρώτου με την ευμορφία των λόγων.
Μετά τον Όμηρο, κορυφαίος φιλόσοφος της μορφής είναι ο Δημόκριτος.
Σύμφωνα με αυτόν, η «μορφή επέων» του Ομήρου, δεν είναι χάρισμα Θεού, αλλά προϊόν της διδαχής πάνω στη βαθύτερη εσωτερική δομή του ανθρώπου, που την ονομάζει Ρυσμό (:Ρυθμό, από το Ρέω). Σε κάθε άνθρωπο, στο βάθος της υποστάσεώς του, υπάρχει Ρυσμός – εδώ ο ρυσμός αντιπροσωπεύει, το δυναμικό σχήμα, τον προσχηματισμό, της ροής των ατόμων.
Στην επιφάνεια των ανθρώπων, στο πρόσωπο, στα μάτια, στην όψη, εκεί όπου ανθεί το κάλλος, ή η δυσ-μορφία, υπάρχει μετα-ρυσμός, από την επίδραση της διδαχής, στο ρυσμό (της εσωτερικής δομής).

Έτσι λοιπόν:
«Φύσις και διδαχή απλήσιόν εστί και γαρ η διδαχή μεταρυσμούσα δε φυσιοποιεί» (Απ. Β, 33).
(Η φύση και η διδαχή είναι παραπλήσια. Η διδαχή «μεταρυσμεί»… μεταμορφώνει, μετασχηματίζει τον άνθρωπο, κάνοντάς τον μια δεύτερη φύση.)
Με την παρέμβαση της διδαχής που μεταρυσμεί, ο άνθρωπος δεν διατηρεί την αρχική του μορφή, αλλά αποκτά άλλη, που μπορεί να είναι εύμορφη: όμορφη… του μορφωμένου ή δύσ-μορφη… του παραμορφωμένου.

Οι Κινέζοι εξερευνούν την σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού

Πώς αναδύθηκε το Σύμπαν μέσα από το σκοτάδι μετά τη Μεγάλη Έκρηξη; Πώς ήταν τα πρώτα αστέρια που φώτισαν το μαύρο κενό και έφεραν την κοσμική αυγή; Κινέζοι επιστήμονες θα αναζητήσουν απαντήσεις στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης. Πριν λίγες μέρες η Κίνα εκτόξευσε τον δορυφόρο αναμετάδοσης Queqiao (Magpie Bridge) για να βοηθήσει στην επικοινωνία μαζί με τον σεληνιακό ανιχνευτή Chang’e-4, ο οποίος αναμένεται να προσγειωθεί στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης στο τέλος του τρέχοντος έτους.

Επίσης σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη θα τεθούν και δύο μικροδορυφόροι, οι Longjiang-1 και Longjiang-2, για να διεξαγάγουν αστρονομικές παρατηρήσεις μεγάλου φάσματος οι οποίες θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να διερευνήσουν την αυγή του σύμπαντος.

 

Το σύμπαν εισήλθε στις «σκοτεινές εποχές» του μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Υπό την επίδραση των παγκόσμιων βαρυτικών δυνάμεων, η αρχέγονη διαταραχή στη σκοτεινή ύλη αυξήθηκε σταδιακά και οδήγησε στον σχηματισμό των πρώτων αστεριών και των γαλαξιών που πυροδότησαν την αυγή του σύμπαντος, δήλωσε ο Τσεν Χουελέι, κοσμολόγος στα Εθνικά Αστρονομικά Παρατηρητήρια της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών (CAS).

«Η μελέτη της κοσμικής αυγής αποτελεί πλέον το νέο στοίχημα στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Πότε ξεκίνησε, πώς άναψαν τα πρώτα αστέρια, πόσο μεγάλα ήταν; Μέχρι τώρα μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε. Είναι ανάγκη να διεξαχθεί μία εμπεριστατωμένη έρευνα η οποία θα μας δώσει τις απαντήσεις» λέει ο Τσεν.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι κατά την αυγή του σύμπαντος, το ουδέτερο υδρογόνο θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει μια απορρόφηση για μήκος κύματος των 21 εκατοστών. Επιστήμονες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία, την Ινδία και άλλες χώρες έχουν τοποθετήσει αστρονομικά όργανα σε πολλά μέρη του πλανήτη για να αναζητήσουν το «ροζ σύννεφο» που αχνοφέγγει λίγο πριν από την αυγή.
 

Όμως από τις μέχρι τώρα παρατηρήσεις δεν έχουν εξαχθεί αξιόπιστα αποτελέσματα. Η ιονόσφαιρα, το ιονισμένο τμήμα της ανώτερης ατμόσφαιρας της Γης, καθώς και η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που παράγεται από ανθρώπινες δραστηριότητες στη Γη, πιθανόν να παρεμβαίνουν αρνητικά στις παρατηρήσεις.

 

Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθούν πιο εξειδικευμένεςαστρονομικές έρευνες. Οι αστρονόμοι υποστηρίζουν ότι είναι αναγκαίο ένα εντελώς ήσυχο ηλεκτρομαγνητικό περιβάλλον για την ανίχνευση των αδύναμων σημάτων που εκπέμπονται από απομακρυσμένα ουράνια σώματα στα βάθη του διαστήματος.

 

Η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης είναι αυτή που προστατεύει τον πλανήτη από τις ραδιοπαρεμβολές της Γης. Και από εκεί, οι αστρονόμοι μπορούν να μελετήσουν την προέλευση και την εξέλιξη των αστεριών και των γαλαξιών, κοιτάζοντας προσεκτικά την αυγή ή ακόμη και τις σκοτεινές εποχές του σύμπαντος.

   

Τη δεκαετία του ’70 οι Ηνωμένες Πολιτείες έστειλαν δύο δορυφόρους στο διάστημα, έναν σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, για αστρονομικές έρευνες μεγάλου φάσματος. Όμως λόγω έλλειψης σύγχρονων τεχνολογιών εκείνη την εποχή, τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά. Μία ομάδα αποτελούμενη από Κινέζους και Ολλανδούς επιστήμονες πρότειναν ένα νέο πρόγραμμα ερευνών, σύμφωνα με το οποίο θα σταλεί ένας στόλος δορυφόρων, μεταξύ των οποίων ένας κύριος δορυφόρος και αρκετοί μικροί, γύρω από την τροχιά της Σελήνης.

 

Όταν βρίσκονται στη σκοτεινή πλευρά θα κάνουν έρευνες και όταν βρίσκονται στη φωτεινή πλευρά θα στέλνουν τα δεδομένα πίσω στη Γη. Οι μικροδορυφόροι Longjiang-1 και Longjiang-2 που εκτοξεύθηκαν μαζί με τον σεληνιακό ανιχνευτή Chang’e-4, θα πραγματοποιήσουν μια πρώτη έρευνα βάσει του προγράμματος.

«Η εξερεύνηση της κοσμικής αυγής είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος μας και η εκτόξευση των μικροδορυφόρων Longjiang-1 και Longjiang-2 είναι μόνο ένα προκαταρκτικό πείραμα. Αντιμετωπίζουμε πολλούς περιορισμούς, καθώς οι συσκευές στους μικροδορυφόρους πιθανόν να προκαλέσουν αξιοσημείωτες ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές και το χρονικό διάστημα της έρευνας να μην είναι μεγάλο» λέει ο Τσεν. 

Ο δορυφόρος αναμετάδοσης και το σύστημα προσεδάφισης του σεληνιακού ανιχνευτή Chang’e-4 είναι επίσης εξοπλισμένα με ραδιοσυχνόμετρα χαμηλής συχνότητας τα οποία επίσης θα διεξάγουν παρόμοιες έρευνες, που αναμένεται να βοηθήσουν τους επιστήμονες να «ακούσουν» τις βαθύτερες περιοχές του σύμπαντος.

Ηράκλειτος: για την αυτοδημιουργία του κόσμου

Ηράκλειτος ο Εφέσιος: Διαλεκτική Κόσμου και Λόγου

§1 Κείμενο ‒ Μετάφραση

Β 30

κόσμον τόνδε, τὸν αὐτὸν ἁπάντων, οὔτε τις θεῶν οὔτε ἀνθρώπων ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἦν ἀεὶ καὶ ἔστιν καὶ ἔσται πῦρ ἀείζωον ἁπτόμενον μέτρα καὶ ἀποσβεννύμενον μέτρα.

Αυτόν-εδώ τον κόσμο, τον ίδιο για όλα τα όντα, ούτε κανείς από τους θεούς ούτε κανείς από τους ανθρώπους τον έπλασε, αλλά ήταν ανέκαθεν και είναι και θα είναι αείζωο πυρ, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο.

§2 Ερμηνεία ‒ κατανόηση

κόσμον τόνδε: υποδηλώνει την ολότητα του συμπαντικού και του ανθρώπινου κόσμου, ως δομημένη τάξη ενός ενιαίου, καθολικού κόσμου, πέρα από τον οποίο δεν υπάρχει κανένας άλλος κόσμος. Υπάρχει μόνο το αρμονικά διατεταγμένο όλο του κόσμου και τίποτε άλλο. Κάθε είδους μερικότεροι κόσμοι περιέχονται σ’ αυτόν-εδώ τον κόσμο ως διαλεκτικά τμήματα ή διαβαθμίσεις ‒δηλαδή ως αντιθετικές τάσεις προς την ενιαία οντότητα (απ. 8, 51) ‒ της μιας του ουσίας.

τὸν αὐτὸν ἁπάντων: είναι ο ίδιος όχι απλώς για όλους τους ανθρώπους, αλλά για κάθε ον που έρχεται σε ύπαρξη, δεδομένου ότι μπορεί να υπάρχει μόνο σε κατά Λόγο σχέση εναντίωσης, πολέμου με το άλλο και μαζί με τούτο να αποτελεί ένα και το αυτό όλο. Με βάση τον καθολικό Λόγο, τα πάντα ενώνονται διαλεκτικά στον ένα και τον αυτό κόσμο.

οὔτε τις θεῶν … μέτρα:

Ι. πολλοί επί μέρους κόσμοι επινοούνται, κατασκευάζονται, σχηματίζονται από τους ανθρώπους αλλά και από τους θεούς, έτσι όπως αυτούς τους κόσμους τους συλλαμβάνουν ή τους φαντάζονται π.χ. οι ποιητές. Όμως ο κατά την τάξη του Λόγου δομημένος κόσμος δεν είχε, δεν έχει ούτε θα έχει ποτέ, έξω από τον εαυτό του, κάποιαν αρχή ή ένα τέλος. Είναι ένα περιδινούμενο Όλο, ένα αυτοκινούμενο σύστημα τάξης του κόσμου, του οποίου η τάξη, η ευρυθμία, η εσωτερική αρμονία είναι παντού και πάντα δεδομένη. Την ίδια στιγμή, κάθε άλλο δημιουργικό σύστημα τάξης, σαν αυτά που εκπορεύονται από τους ανθρώπους ή τους θεούς, ανάγει την προϋπόθεσή του σ’ αυτό το σύστημα τάξης του κόσμου. Οι άνθρωποι και οι θεοί συναφώς ανήκουν κι αυτοί, όπως καθετί άλλο ον, σε τούτο τον κόσμο, ανεξάρτητα αν στην παραδοσιακή γλώσσα γίνεται λόγος για τον κόσμο, που συνυφαίνεται με τη συμπαντική τάξη του Δία.

ΙΙ. Ο κατά Ηράκλειτο κόσμος ενοποιεί τα αντίθετα: τον κοσμικό Δία με τον χθόνιο κόσμο. Όσο για τους ανθρώπους, οι κοιμισμένοι φτιάχνουν, με τη φαντασία τους-στα όνειρά τους, τον δικό τους κόσμο, που δεν έχει καμιά πραγματική βάση, ενώ για τους ξυπνητούς «ο κόσμος είναι ένας και κοινός». Αλλά και οι τελευταίοι τούτοι δεν παύουν πολλάκις να συμπεριφέρονται, όπως και οι κοιμισμένοι, με τη διαφορά ότι ονειρεύονται στο ξύπνο τους, ενώ οι τελευταίοι στον ύπνο τους: δηλαδή αντί να βλέπουν τον κόσμο έτσι όπως είναι κατά τη δική του την εσωτερική λογική, χωρίς εξωτερικές προσθήκες, χωρίς να προτάσσουν τις φαντασιώσεις τους, αποσύρονται στους δικούς τους συλλογικούς κόσμους, κατασκευασμένους στα όρια του δικού τους ιδιωτικού κόσμου της κληρονομικής παράδοσης. Σε αντίθεση με όλους αυτούς, ο φιλόσοφος του καθολικού Λόγου βλέπει τον κόσμο, όπως είναι στην αλήθεια του, ανεξάρτητο από ανθρώπινες και θεϊκές παραστάσεις κατασκευής του.  

ΙΙΙ. Ο κόσμος είναι προαιώνιος: είναι αιώνια ζωντανός, όπως το πυρ που ανάβει και σβήνει με μέτρο, και όχι κάτι το νεκρό και αποστεωμένο. Συνάπτεται λοιπόν με το κατά φύσιν γίγνεσθαι και έτσι παραμένει ένας κόσμος στον εαυτό του και για τον εαυτό του. Το πυρ παραπέμπει, κατ’ αυτό το πνεύμα, στον κύκλο των κύκλων των αντιθέτων που συνάπτονται σε Λογική ενότητα ή ολότητα, στον κατά Λόγο εγελιανό κύκλο των κύκλων. Κάθε επί μέρους κύκλος είναι ένα μέρος της κατά Λόγο κίνησης του κόσμου και ως τέτοιο ένα ενδογενές όλο [εντός] του συμπαντικού όλου του κόσμου. Κατά το σημαίνον του Πυρός, αυτή η κίνηση είναι αείζωη με το νόημα ότι δεν πρόκειται για κάποια έξωθεν προερχόμενη κίνηση παρά για αυτή τούτη την ακατάλυτη, ανεξάντλητη ενέργεια της εσωτερικής δομής του κόσμου, με την οποία (ενέργεια) βρίσκεται σε ανταπόκριση, σε συμμετρία ο ικανός Λόγος του φιλοσόφου: «Εάν συμπεριφερθούμε Λογικά [=κατά Λόγο] στην πραγματικότητα», μας λέει ο Χέγκελ, «θα συμπεριφερθεί κι αυτή Λογικά προς εμάς».