ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (1021-1051)

ΑΙ. δρᾶμα ποήσας Ἄρεως μεστόν. ΔΙ. ποῖον; ΑΙ. τοὺς Ἕπτ᾽ ἐπὶ Θήβας·
ὃ θεασάμενος πᾶς ἄν τις ἀνὴρ ἠράσθη δάιος εἶναι.
ΔΙ. τουτὶ μέν σοι κακὸν εἴργασται· Θηβαίους γὰρ πεπόηκας
ἀνδρειοτέρους εἰς τὸν πόλεμον· καὶ τούτου γ᾽ οὕνεκα τύπτου.
1025 ΑΙ. ἀλλ᾽ ὑμῖν αὔτ᾽ ἐξῆν ἀσκεῖν, ἀλλ᾽ οὐκ ἐπὶ τοῦτ᾽ ἐτράπεσθε.
εἶτα διδάξας Πέρσας μετὰ τοῦτ᾽ ἐπιθυμεῖν ἐξεδίδαξα
νικᾶν ἀεὶ τοὺς ἀντιπάλους, κοσμήσας ἔργον ἄριστον.
ΔΙ. ἐχάρην γοῦν, ἡνίκ᾽ ἐκώκυσας περὶ Δαρείου τεθνεῶτος,
ὁ χορὸς δ᾽ εὐθὺς τὼ χεῖρ᾽ ὡδὶ συγκρούσας εἶπεν· «ἰαυοῖ.»
1030 ΑΙ. ταῦτα γὰρ ἄνδρας χρὴ ποιητὰς ἀσκεῖν. σκέψαι γὰρ ἀπ᾽ ἀρχῆς
ὡς ὠφέλιμοι τῶν ποιητῶν οἱ γενναῖοι γεγένηνται.
Ὀρφεὺς μὲν γὰρ τελετάς θ᾽ ἡμῖν κατέδειξε φόνων τ᾽ ἀπέχεσθαι,
Μουσαῖος δ᾽ ἐξακέσεις τε νόσων καὶ χρησμούς, Ἡσίοδος δὲ
γῆς ἐργασίας, καρπῶν ὥρας, ἀρότους· ὁ δὲ θεῖος Ὅμηρος
1035 ἀπὸ τοῦ τιμὴν καὶ κλέος ἔσχεν πλὴν τοῦδ᾽ ὅτι χρήστ᾽ ἐδίδαξεν,
τάξεις, ἀρετάς, ὁπλίσεις ἀνδρῶν; ΔΙ. καὶ μὴν οὐ Παντακλέα γε
ἐδίδαξεν ὅμως τὸν σκαιότατον. πρώην γοῦν, ἡνίκ᾽ ἔπεμπεν,
τὸ κράνος πρῶτον περιδησάμενος τὸν λόφον ἤμελλ᾽ ἐπιδήσειν.
ΑΙ. ἀλλ᾽ ἄλλους τοι πολλοὺς ἀγαθούς, ὧν ἦν καὶ Λάμαχος ἥρως·
1040 ὅθεν ἡμὴ φρὴν ἀπομαξαμένη πολλὰς ἀρετὰς ἐπόησεν,
Πατρόκλων, Τεύκρων θυμολεόντων, ἵν᾽ ἐπαίροιμ᾽ ἄνδρα πολίτην
ἀντεκτείνειν αὑτὸν τούτοις, ὁπόταν σάλπιγγος ἀκούσῃ.
ἀλλ᾽ οὐ μὰ Δί᾽ οὐ Φαίδρας ἐποίουν πόρνας οὐδὲ Σθενεβοίας,
οὐδ᾽ οἶδ᾽ οὐδεὶς ἥντιν᾽ ἐρῶσαν πώποτ᾽ ἐποίησα γυναῖκα.
1045 ΕΥ. μὰ Δί᾽, οὐδὲ γὰρ ἦν τῆς Ἀφροδίτης οὐδέν σοι. ΑΙ. μηδέ γ᾽ ἐπείη·
ἀλλ᾽ ἐπὶ σοί τοι καὶ τοῖς σοῖσιν πολλὴ πολλοῦ ᾽πικαθῆτο,
ὥστε γε καὐτόν σε κατ᾽ οὖν ἔβαλεν. ΔΙ. νὴ τὸν Δία τοῦτό γέ τοι δή.
ἃ γὰρ εἰς τὰς ἀλλοτρίας ἐπόεις, αὐτὸς τούτοισιν ἐπλήγης.
ΕΥ. καὶ τί βλάπτουσ᾽, ὦ σχέτλι᾽ ἀνδρῶν, τὴν πόλιν ἁμαὶ Σθενέβοιαι;
1050 ΑΙ. ὅτι γενναίας καὶ γενναίων ἀνδρῶν ἀλόχους ἀνέπεισας
κώνεια πίνειν αἰσχυνθείσας διὰ τοὺς σοὺς Βελλεροφόντας.

***
ΑΙΣ. Μ᾽ ένα δράμα μου με Άρη γεμάτο. ΔΙΟ. Ποιό αυτό;
ΑΙΣ. Των Εφτά η Εκστρατεία στη Θήβα·
όποιος το ᾽δε στο θέατρο, λαχτάρησε ευθύς
να χιμήξει, να τρέξει στη μάχη.
ΔΙΟ. Αυτό που έκαμες ήτανε πράξη κακή·
απ᾽ το δράμα σου εκείνο οι Θηβαίοι
πιο πολλή για τον πόλεμο κάμαν καρδιά·
για ποινή λέω πως ξύλο σου πρέπει.
ΑΙΣ. Οι Αθηναίοι θα μπορούσαν κι εκείνοι, θαρρώ,
ν᾽ αντρειευτούν· δεν το θέλησαν όμως.
Με τους Πέρσες που ανέβασα, που έργο λαμπρό
με το δράμα μου εξύμνησα εκείνο,
τη λαχτάρα ξυπνώ στων θεατών την ψυχή
να νικούν τους αντίπαλους πάντα.
ΔΙΟ. Πόσο χάρηκα, αλήθεια, σαν άκουσα εκεί
το νεκρό να θρηνούνε Δαρείο·
άρχισε έπειτα αμέσως τα χέρια ο Χορός
να χτυπά και «ιαυοί» να φωνάζει.
1030 ΑΙΣ. Έργα τέτοια να κάνουν χρωστούν οι ποιητές.
Σκέψου πόσο απ᾽ τα πρώτα τα χρόνια
οι ποιητές με γενναία και μεγάλη ψυχή
τους ανθρώπους ωφέλησαν. Άκου.
Μυστηρίων τελετές κι από φόνο αποχή·
νά του Ορφέα τα διδάγματα ποιά ήταν.
Τη γιατρειά απ᾽ τις αρρώστιες, μαζί και χρησμούς
ο Μουσαίος μας εδίδαξε. Τα έργα
ο Ησίοδος της γης, τους καιρούς των καρπών
και τα οργώματα. Ο Όμηρος τέλος,
ο θείος Όμηρος, πού να χρωστά την τιμή
και τη δόξα του; Δίδαξε για όπλα,
για παράταξη αντρών κι αντρειοσύνη· όλ᾽ αυτά,
χρήσιμα έργα. ΔΙΟ. Ο χαμένος ωστόσο
Παντακλής δε διδάχτηκε διόλου· προχτές
—σε παρέλαση θα ᾽παιρνε μέρος—
αφού φόρεσε πρώτα το κράνος σφιχτά,
φούντα πήγε να δέσει από πάνω.
ΑΙΣ. Μα διδάχτηκαν άλλοι πολλοί και καλοί·
ένας, ο ήρωας ο Λάμαχος· τέτοια
1040 απ᾽ τον Όμηρο πρότυπα πήρα κι εγώ
κι έπλασα έτσι πολλούς αντρειωμένους,
λιονταρόκαρδους Τεύκρους και Πάτροκλους· νά,
γιατί το ᾽κανα: κάθε πολίτης
να ποθεί να υψωθεί και να φτάσει ως αυτούς,
μόλις ήχο από σάλπιγγα ακούσει.
Νά των έργων μου οι ήρωες, και, μά το θεό,
ποτέ πόρνες, Σθενέβοιες, ή Φαίδρες·
και καμιά ερωτεμένη γυναίκα, ούτε μια,
σε δικό μου δε βρίσκεται δράμα.
ΕΥΡ. Η Αφροδίτη μ᾽ εσένα δεν είχε καμιά
βέβαια σχέση. ΑΙΣ. Ποτέ να μην έχει·
αλλά πάνω σ᾽ εσένα καθόταν βαριά
και στους άλλους δικούς σου το ίδιο,
κι απ᾽ το βάρος σωριάστηκες τέλος κι εσύ.
ΔΙΟ. Και σωστό ήταν αυτό, μά το Δία.
Όσα φόρτωνες πάνω στις ξένες, αυτά
σε χτυπήσανε τέλος κι εσένα.
ΕΥΡ. Και ποιά βλάβη, κακόμοιρε εσύ, προξενούν
οι δικές μου Σθενέβοιες στην πόλη;
1050 ΑΙΣ. Ιστορίες για να δείχνεις στη σκηνή
σαν του Βελλεροφόντη, να πούμε,
ντροπιαστήκανε τίμιες γυναίκες αντρών
το ίδιο τίμιων, κι έτσι ήπιαν το κώνειο.
ΕΥΡ. Αλλά ο μύθος της Φαίδρας, που σύνθεσα εγώ
μες στο δράμα, δεν ήταν και πρώτα;

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΑΓΙΣΣΕΣ ΚΑΙ ΜΑΓΟΙ, ΑΙΗΤΗΣ

Ο Αιήτης εντάσσεται στον κύκλο των μαγισσών ως αδελφός της Κίρκης, πατέρας της Μήδειας και θείος της Εκάτης. Από τον πατέρα του Ήλιο συνδέεται με την Κόρινθο, που αρχικά του είχε δοθεί για να βασιλέψει εκεί· από την αδελφή του Πασιφάη, σύζυγο του Μίνωα, συνδέεται με την Κρήτη.

 

Ο ίδιος βασίλεψε στην Αία που βρισκόταν στην Κολχίδα, κοιλάδα στους πρόποδες του Καυκάσου, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Πρωτεύουσα ήταν η πόλη Φάσις στις όχθες του ομώνυμου ποταμού. Παιδιά του ήταν η Χαλκιόπη, την οποία πάντρεψε με τον Φρίξο, η Μήδεια, που ερωτεύτηκε τον Ιάσονα, ο Άψυρτος, τον οποίο η Μήδεια δολοφόνησε και τεμάχισε, προκειμένου να καθυστερήσει τον πατέρα της που κυνηγούσε το παράνομο ζευγάρι, τη Μήδεια και τον Ιάσονα.

 

Μετά την ταφή των κομματιών του τεμαχισμένου Άψυρτου στην πόλη Τόμους (<τέμνω), ο Αιήτης εκθρονίστηκε από τον αδελφό του Πέρση. Όμως αποκαταστάθηκε στον θρόνο από την κόρη του Μήδεια που είχε επιστρέψει κρυφά ύστερα και από τον δεύτερο γάμο της με τον βασιλιά της Αθήνας Αιγέα.

 

Στην Αία λατρευόταν η Άρτεμη, προς τιμή της οποίας υπήρχε ναός, όπου μάλιστα η ιέρεια θυσίαζε όποιον ξένο πλησίαζε, ενώ στις όχθες του ποταμού Φάση τελούνταν τα μυστήρια της Εκάτης

Μέσα από την κλειδαρότρυπα

Λυπάμαι που σαν θέμα η κατάθλιψη είναι ακόμα από τα πιο πολυδιαβασμένα άρθρα στο blog μου. Που οι άνθρωποι ακόμα πιστεύουν πως οι αιτίες βρίσκονται κάπου εκεί έξω, μακριά και ανεξάρτητα από τους ίδιους.

Λυπάμαι που η γνώση παρουσιάζεται είτε σαν μελέτη θεωρίας είτε σαν φαστ-φουντ φαγητό είτε σαν δώρο που θα έπρεπε κάποιος να τους χαρίσει δικαιωματικά. 

Λυπάμαι που ο διάλογος θεωρείται "συμφωνία/διαφωνία" ή "πειθώ", δημιουργώντας ομάδες, έχθρες, σιωπές και επαναστάσεις. Κι έτσι σταματούν οι άνθρωποι να συνδέονται ενώ μιλούν ακατάπαυστα.

Λυπάμαι που οι δεσμεύσεις εξακολουθούν να είναι υποχρεώσεις, οι επιλογές μοιάζουν με υπακοές και θυματοποιήσεις.

Λυπάμαι που η συνείδηση ακόμα ερμηνεύεται ως ηθική, στην οποία οι άνθρωποι υπακούν φοβικά και τυφλά.

Λυπάμαι που από τα προφίλ απουσιάζουν οι πραγματικοί άνθρωποι, που παραμένουν κρυμμένοι πίσω από κλισέ συμπεριφορές.

Λυπάμαι που οι άνθρωποι φοβούνται τον πόνο, τον θάνατο και αποφεύγουν τη ζωή.

Λυπάμαι που τα παιδιά δεν αφήνονται να μεγαλώσουν, να απελευθερωθούν και να αποκαλύψουν τον Εαυτό τους, τη μοναδικότητά τους.

Λυπάμαι που αφαιρέθηκαν από τα σχολεία τα σπουδαιότερα μαθήματα ενώ αυτά (τα σχολεία) μετατράπηκαν σε ινστιτούτα εξέτασης, ανταγωνισμού και φυλάκισης από τη ζωή. 

Λυπάμαι για τόσες ψεύτικες επαναστάσεις που διατηρούν το ίδιο σύστημα που οι άνθρωποι κατηγορούν.

Λυπάμαι που στα μυαλά τον ανθρώπων η ελευθερία ερμηνεύεται ως ασυδοσία και αποφεύγεται πάση θυσία.

Λυπάμαι που οι σχέσεις γίνονται ασφυκτικές, που απουσιάζουν οι άνθρωποι από τη φύση τους.

Λυπάμαι που οι άνθρωποι νομίζουν πως η άγνοια τους απαλλάσσει, πως το ψέμα είναι ευκολότερο από την αλήθεια που προσπαθούν να κρύψουν με κάθε τρόπο.

Λυπάμαι που η ελπίδα είναι το καλύτερο φάρμακο που διαθέτει ακόμα ο πολιτισμός. Η τιμωρία το ισχυρότερο όπλο και η θετικότητα το μόνο αντίδοτο στην παράνοια.

Λυπάμαι που τα χαμόγελα είναι παγωμένα και σβήνουν εύκολα, που δεν αγγίζουν την καρδιά, που οι λέξεις είναι ρηχές και χωρίς αληθινό νόημα. 

Λυπάμαι που η μεγαλύτερη γιορτή είναι το πένθος και η αρρώστια, που η χαρά διεκδικείται μέσα από ενέσεις επιφανειακής, στιγμιαίας απόλαυσης.

Υπάρχουν άλλα τόσα για τα οποία λυπάμαι και δε θέλω να αγνοώ. Όπως υπάρχουν όσα με χαροποιούν με ταπεινώνουν, με εκστασιάζουν, μού προκαλούν δέος και με παθιάζουν με άσβεστη ορμή να υπάρχω συνειδητά και είναι ποιοτικά ασύγκριτα! Όμως δεν φανερώνονται αν επιμένουμε να κοιτάμε μέσα από την κλειδαρότρυπα του νου μας θέλοντας να ατενίζουμε το σύμπαν όλο.

Πικρές αλήθειες

Μερικές φορές τα άρθρα γίνονται «προσωπικά» ή πάντα...

Αφού το παρόν blog χρησιμεύει μόνο για να εντοπίζει την αλήθεια μας, να ψάχνει την ουσία, να βοηθάει τον Ανθρωπισμό μας να εκδηλώνεται, όπως και όπου μπορεί.

Είναι μια προσωπική «δουλειά», που δεν έχει αφέντες, δεν αντιπροσωπεύει τίποτα και κανέναν πέρα από την Αλήθεια και την ατομική έκφραση του συνειδητού Ανθρώπου.

Συχνά, κόντρα στο κατεστημένο και τις περισσότερες φορές απρόβλεπτο και ενοχλητικό, συνεχίζει την πορεία του, όπως ορίζει η Καρδιά κάθε φορά, χωρίς στρατηγικές και κρυμμένες προθέσεις. Απλά, αληθινά και συχνά τολμηρά!

Τελευταία φαίνεται να δυσαρεστείται αρκετός κόσμος και αυτό μπορεί να είναι μόνο θετικό, όταν συνοδεύεται από συνεχή επαγρύπνηση, που δεν αφήνει τον εγωισμό να φουντώνει και νέα (ψεύτικα) λάβαρα να υψώνονται, πάνω από τον Άνθρωπο.

Το «δια ζώσης» παραμένει μια «επικίνδυνη» παγίδα - μεταξύ άλλων -  που συνεχίζουμε να υπηρετούμε χωρίς να κατανοούμε τις διεργασίες που συνεχίζονται στα παρασκήνια του νου μας. Μπερδεύουμε ακόμα την κοινωνική persona μας με τον Άνθρωπο που δεν κλείνεται σε καμία persona, δεν περιορίζεται και δεν ορίζεται από οτιδήποτε που μπορούν οι αισθήσεις να συλλάβουν.

«Αν φανερώσεις το όνομά σου, τότε είσαι κάποιος». Το ανώνυμο τρομάζει. Τι αλήθεια λέει το όνομα για τον Άνθρωπο που το δηλώνει, αφού δεν είναι μοναδικό, αυθεντικό ή επιλεγμένο συνειδητά; Ποιος αλήθεια μπορεί να ορίσει τη συνειδητότητα που περιβάλλει τον Άνθρωπο και συνεχώς μετατοπίζεται, διευρύνεται, δημιουργεί;

«Όταν μπορώ να σε δω, τότε είσαι υπαρκτός». Τότε μπορώ να δώσω τροφή στις πεποιθήσεις μου, να σε κρίνουν σύμφωνα με τα δικά μου δεδομένα και τότε εύκολα να σε κατατάξω, εκεί που μπορώ να σε ελέγξω… χωρίς να αναγνωρίζω πως έτσι υποδουλώνω τον εαυτό μου, που δεν εμπιστεύομαι, δεν γνωρίζω και δεν αφήνω ελεύθερο να εντοπίσει την ανώτερη, εσωτερική καθοδήγηση, που δεν χρειάζεται εξωτερικές, ψεύτικες αποδείξεις ή υποδείξεις.

«Αν μπορώ να σε ακούσω, τότε μπορούμε να συζητήσουμε». Γιατί φοβάμαι τον γραπτό λόγο και δεν μπορώ να βλέπω την αλήθεια μου γραμμένη να με κοιτάει κατάματα στα μάτια. Τα λόγια μπορώ να τα ξεχάσω, να τα παραποιήσω, όπως και τον γραπτό λόγο, μα είναι πιο δύσκολο χωρίς γόμα, tipp-ex και delete.

«Δεν χρειάζεται να συμμετέχω ισότιμα, φτάνει να διαβάζω, να ακούω, να υπάρχω αθέατος». Έτσι μπορώ ελεύθερα να βρίσκομαι στην ασφάλεια των σκέψεών μου, των συμπερασμάτων που μού πλασάρει ο νους μου, στις απόψεις που μου προσφέρουν την φτιαχτή ελευθερία μου, την ασφάλεια της διατήρησης της άθικτης προσωπικότητάς μου. Η φανέρωση του εαυτού μου με τρομάζει, καθώς κάθε δήλωση, απορία και αμφισβήτηση μου φανερώνει Εμένα, αυτό που ΕΙΜΑΙ πραγματικά, πέρα από κάθε ωραιοποιημένη ιδέα θέλω να διατηρώ.

«Υιοθετώντας σκέψεις σοφών, αξίζω», αφού ανταποκρίνομαι στη σύγχρονη ιδέα του «μορφωμένου», του γνώστη και του διαβασμένου, που έχω ανάγκη να διατηρώ (πέρα από ό,τι δηλώνω). Ακόμα και η εύρεση δικών μου λέξεων και φράσεων, στην ουσία επαναλαμβάνουν το παρελθόν, που δεν τολμώ να επανεξετάσω, στο δια ταύτα της καθημερινής μου ζωής: στις σχέσεις μου, στον εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό μου, στις κοινωνικές μου παρουσιάσεις, στη δράση μου.

Η αντίθετη πλευρά υπάρχει πάντα. Μα όταν φοβικά επιλέγουμε να βλέπουμε μόνο τη μια, την οποιαδήποτε μια, παγιδευόμαστε μόνοι μας σε φτιαχτές εικονικές πραγματικότητες που εμποδίζουν εμάς, και δημιουργούν το συλλογικό κατεστημένο, που τόσο συχνά κατηγορούμε.

Η σιωπή δεν είναι λύτρωση

Οι πράξεις μετρούν. Οι πράξεις είναι τα πειστήρια των λόγων σου, δείχνουν τις πραγματικές σου επιθυμίες και επιβεβαιώνουν ή διαψεύδουν όσα υποστηρίζεις με λέξεις.

Οι λέξεις. Μάθαμε να λέμε πως οι λέξεις έχουν μικρή σημασία, αφού είναι αέρας και μπορούν εύκολα να ξεχαστούν και να τις γκρεμίσουν οι αντίπαλες πράξεις. Μα αλήθεια ξεχνάμε ή απλώς κάνουμε πως δεν καταλαβαίνουμε ότι οι λέξεις είναι το οξυγόνο του μυαλού, που με την απουσία τους αισθανόμαστε ανασφαλείς, ενώ η ομολογία τους μας τονώνει και μας εγείρει ένα σωρό συναισθήματα. Κανείς δεν απαρνήθηκε την ανάγκη του για τις λέξεις, παρά μόνο για τα κούφια λόγια. Κανείς δεν έχει τη δύναμη να αντισταθεί στη μαγεία εκείνων των τρελών συνδυασμών των λέξεων που δημιουργεί ο ερωτευμένος, προκειμένου να εκφράσει αυτό που συντελείται μέσα του. Και το ίδιο κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος στον χείμαρρο των λέξεων που βγαίνει από την ψυχή ενός πληγωμένου ανθρώπου.

Οι λέξεις μας είναι η καραμέλα της ψυχής. Είναι ο τρόπος μας για να επικοινωνήσουμε με τους ανθρώπους γύρω μας, να τους εκφράσουμε τα παιχνίδια του μυαλού μας και να εξωτερικεύσουμε αυτά που νιώθουμε, τα οποία, τη στιγμή που λεκτικοποιούνται, μας δίνουν τη δυνατότητα να συνδεθούμε περισσότερο με αυτόν που έχουμε απέναντί μας. Είναι το μέσο το οποίο αποτραβάμε αυτούς που αγαπάμε από την μοναξιά και με αυτό τους διαβεβαιώνουμε για τα αληθινά μας αισθήματα. Οι άνθρωποι σήμερα δεν μιλάμε. Τρέχουμε όλη μέρα να προλάβουμε κάτι, το οποίο τελικά όλο μας ξεγλιστρά και κουρασμένοι απ’ όλο αυτό το συνεχές τρέξιμο , καταλήγουμε να στερούμαστε τον μεταξύ μας διάλογο.

Μέσα σε αυτήν, λοιπόν, την καθημερινότητα που μας ρουφάει, είναι αναγκαίο να υπάρχουν οι λέξεις, γιατί η σιωπή είναι αυτή που μας βάζει σε επιπρόσθετες σκέψεις. Είναι μάταιο οι λέξεις να αντιμετωπίζονται σαν εχθροί των πράξεων, τη στιγμή που θα μπορούσαμε να τις δούμε σαν ενισχυτική δύναμή τους. Είμαστε άνθρωποι ευαίσθητοι, ονειροπόλοι, λιγάκι εύθραυστοι, που η καρδιά μας ζητάει τον γλυκό τον λόγο. Δεν κοστίζει τίποτα, παρά μόνο προϋποθέτει την εντιμότητά σου και την πίστη σου σε αυτό που βγαίνει από το στόμα σου. Αν βασίζεις τον λόγο σου σε αυτά, τότε δεν υπάρχει τίποτα πιο όμορφο από το να μιλάς για αυτά που νιώθεις στους άμεσα ενδιαφερόμενους.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο γλυκό από το “Σ’ αγαπώ” που συνοδεύεται με όλους τους λόγους από κάτω. Είναι άκρως κολακευτικό για μια γυναίκα να ακούει από τον σύντροφό της για όλα εκείνα που την κάνουν ξεχωριστή και τα οποία, πιστέψτε με, δεν τα θεωρεί καθόλου δεδομένα. Νιώθεις σαν να ψηλώνεις λίγο περισσότερο, όταν ακούς τα θετικά σχόλια των συναδέλφων σου ή των ανθρώπων που απλώς θαυμάζουν τη δουλειά σου και τα οποία σου δίνουν κίνητρό, για να συνεχίσεις να προσπαθείς για το καλύτερο. Θα είσαι πάντα ευγνώμων για τα ειλικρινή λόγια δυσαρέσκειας που εκφράστηκαν άμεσα σε εσένα και δεν έγιναν ψίθυροι πίσω από την πλάτη σου. Τα θέλουμε τα λόγια, είτε για να μαλακώσουμε, είτε για να πεισμώσουμε και να ταρακουνηθούμε, ώστε να βγούμε από τον πνευματικό λήθαργο, είτε για να αγαπήσουμε με περισσότερη ένταση.

Γι’ αυτό, αν είναι στο χέρι σου, που τις περισσότερες φορές είναι, μίλα. Μίλα για να μη μένεις σε σενάρια. Μίλα για να δεις πως είναι να μοιράζεσαι και να περπατάς σε κόσμους αλλιώτικους. Μίλα, γιατί η σιωπή είναι άγνοια, ενώ οι λέξεις θα σε οδηγήσουν στη γνώση. Γεμίσαμε στεγνούς ανθρώπους, χωρίς ψυχή, χωρίς συναισθήματα, βουβούς και άκαμπτους. Μαλακώστε λίγο και πείτε μας για όσα θάβετε μέσα σας. Το χρειαζόμαστε όσο κι εσείς.

Πιστεύω σε εσένα

Πιστεύω σε εσένα, ΜΠΟΡΕΙΣ!
Αν το βάλεις πείσμα μπορείς να τα καταφέρεις.

Εννοείται πως θα υπάρξουν εμπόδια στο δρόμο σου αλλά θα τα καταφέρεις.
Μέσα μας υπάρχει μια αστείρευτη δύναμη που ίσως κάποιοι από εμάς να μην έχουμε ανακαλύψει ακόμα. Ίσως με κάποια γεγονότα που μας συνέβησαν να τη θάψαμε τόσο βαθιά που τώρα να φοβόμαστε να κολυμπήσουμε ξανά εκεί μήπως και πνιγούμε.

Αυτή όμως είναι η αποτυχία. Ο φόβος και η αμφιβολία πως δεν θα τα καταφέρουμε.

Αποτυχία είναι και η ανυπομονησία.
-Θα φτάσω γρήγορα;

Άκου με.
Ο δρόμος είναι ένα μοναδικό ταξίδι.
Είναι αυτό που θα κρατήσεις.

Η διαδρομή.
Από αυτή θα μάθεις πολλά.
Θα δεις πως είσαι ικανός να κάνεις πράγματα που νόμιζες πως δεν μπορείς.
Θα βρεις τη δύναμη, το θάρρος, την αγάπη.
-Την αγάπη;
Αγάπη για τον εαυτό σου.
Θα φτάσεις στο χείλος του γκρεμού αλλά θα πετύχεις.

-Μα, άμα πέσω;
-Αν όμως πετάξεις;

Όταν σταματά ο χρόνος, αρχίζει η ζωή

Άνθρωποι κουρασμένοι. Κατάκοποι στο μετερίζι της ζωής. Χωρίς ελπίδα. Χωρίς ζεστασιά.

Και άλλοι παρέα με τις φαινομενικά εξωτερικά τακτοποιημένες ζωές τους.

Και κάποιοι άλλοι, εκείνοι οι ονομαζόμενοι «ονειροπόλοι» ή «αλλιώτικοι», εκείνοι που ξέρουν να χαμογελούν από την καρδιά τους και να ευγνωμονούν για όλα, εύκολα και δύσκολα.

Ένα κοινό έχουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι… τη σχέση τους με το χρόνο.

Χρόνος… αδυσώπητος, ανελέητος για όλους… περνά και χάνεται και μαζί του φεύγει και η ζωή μας.

Οι κουρασμένοι άνθρωποι υπομένουν καρτερικά κάποιες φορές και άλλες όχι, αυτά που ο χρόνος τους έφερε… προσπαθούν να συνυπάρξουν μαζί του ψάχνοντας την ειρήνη μέσα τους.

Και οι άλλοι, αυτοί με τις καλογυαλισμένες ζωές, σπεύδουν να φυλακίσουν το χρόνο φωτογραφίζοντας στιγμές χαράς και ευτυχίας στα πρόσωπά τους για να έχουν και του χρόνου να θυμούνται πόσο ωραία ήταν και να συγκρίνουν την πρόοδό τους ή τα επιτεύγματά τους.

Και εκείνοι οι άλλοι, εκείνοι οι λίγοι, έχουν αποφασίσει πως ο χρόνος δεν έχει καμία εξουσία πάνω τους γιατί είναι άχρονος και όσο κι αν εκείνος φαίνεται να περνάει, δεν περνάει όμως από πάνω τους γιατί δεν τους αγγίζει μέσα τους.

Είναι μεγάλη συμφιλίωση να κοιτάς το χρόνο και να τον αντιμετωπίζεις ως φίλο.

Κάποτε σε μία τάξη, την ώρα του μαθήματος, το ρολόι σταμάτησε και κανένας μας δεν κατάλαβε ότι κάναμε μάθημα μία ώρα περισσότερο χωρίς να βγούμε διάλειμμα.

Κάποια στιγμή κάποιος κοίταξε το ρολόι δύο φορές σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και είπε πως μάλλον το ρολόι έχει σταματήσει.

Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα πως όταν ο χρόνος σταματάει, αρχίζει η ζωή.

Κανένας μας δεν ένιωσε κουρασμένος κι ας είχαμε κάνει μία ώρα παραπάνω μάθημα. Μας είχε συνεπάρει η ροή του μαθήματος, η ανταλλαγή των απόψεων, η σκέψη μας και τα συναισθήματά μας σε προσωπικό επίπεδο.

Και όλοι μας κρατήσαμε μέσα μας την ωφελιμότητα να ξεχνάς τα ρολόγια, το χρόνο, τα προγράμματα.

Δεν χρειάστηκε να βγούμε διάλειμμα… το διάλειμμα ήταν αυτό ακριβώς… διάλειμμα από την τυποποιημένη σχέση μας με το χρόνο.

Το μήνυμα και η αίσθηση ήταν ξεκάθαρη… «Όταν σταματά ο χρόνος, αρχίζει η ζωή!»

Η ζωή εκείνη που δεν σου προσδίδει κούραση, που δεν σου ζητά να αποθανατίσεις στιγμές για να τις περιφέρεις αργότερα σαν τα καλογυαλισμένα καινούργια σου παπούτσια.

Ο χρόνος τέτοιες στιγμές είναι ζεστός, φιλικός, σε αγκαλιάζει με την αιωνιότητά του, δίνει ζωή στη ζωή σου, γίνεται ένα μαζί σου, είναι εσωτερικό σου βίωμα και είναι μαζί σου στο τώρα, στο πριν, στο μετά.

'Ολη μας η ζωή είναι μία αδιάκοπη προσπάθεια να χωρέσουμε μέσα στο χρόνο τη ζωή μας.

Χρειάστηκε ένα ρολόι μόνο να σταματήσει για να καταλάβεις πως την πραγματική ζωή δε τη ζούμε κυνηγώντας το χρόνο, αλλά τη ζούμε μόνο όταν σταματάμε να τα μετράμε όλα μέσα από αυτόν.

Εξάλλου είναι ξεκάθαρο πως ότι είναι να γίνει, θα γίνει στο χρόνο του, όταν είναι ή ώρα του και εκεί δεν χωράει καμία κούραση, καμία προβολή και σίγουρα εκεί τη θέση της έχει μόνο η ελπίδα και η πίστη πως η ζωή ξέρει καλύτερα από εμάς, γι’ αυτό και ο χρόνος οφείλει να είναι στο παρασκήνιο.

Όταν σταματά ο χρόνος… αρχίζει η ζωή!

Νιώσε το και η ίδια η ζωή θα έρθει να σε συναντήσει!

Πώς μπορώ να είμαι ευτυχισμένος;

Ο Σέξτος Εμπειρικός ήταν γιατρός και έζησε τον 2ο-3ο αιώνα μ.Χ. Τα ιατρικά του έργα έχουν χαθεί, σώζονται όμως σε τρία βιβλία οι Πυρρώνειαι Υποτυπώσεις,όπου περιέχονται μια γενική έκθεση του Σκεπτικισμού και αντιλήψεων άλλων φιλοσοφιών. Οι ανασκευές αυτές υπάρχουν και στα έργα αυτού Προς δογματικούς, Προς ηθικούς, Προς μαθηματικούς. Ιδρυτής του σκεπτικισμού είναι ο Πύρρων ο Ηλείος, σύγχρονος του Αριστοτέλη. Αυτός δίδασκε πως η αληθινή φύση των πραγμάτων δε φανερώνεται σε μας και αμφισβητούσε τη δυνατότητα ορθής γνώσης, συνεπώς και ορθής πράξης. Υποστήριζε ότι για όλα τα θέματα υπάρχουν λόγοι αντίθετοι και ισοδύναμοι («ισοσθένεια»).

Διότι αυτός που έχει τη γνώμη ότι κάτι είναι εκ φύσεως καλό ή κακό βρίσκεται σε διαρκή ταραχή: όταν του λείπουν αυτά που θεωρεί πως είναι καλά, πιστεύει ότι τον καταδιώκουν τα εκ φύσεως κακά, και κυνηγάει, όπως νομίζει, αυτά που είναι αγαθά – όταν πάλι αποκτήσει αυτά που θεωρεί αγαθά, πέφτει σε ακόμη μεγαλύτερη ταραχή, από την παράλογη και πέρα από κάθε μέτρο έπαρσή του και από φόβο μήπως αλλάξουν τα πράγματα κάνει τα πάντα για να μη χάσει αυτά που θεωρεί αγαθά.

Απεναντίας, αυτός που δεν ορίζει με βεβαιότητα ποια είναι εκ φύσεως καλά ή κακά ούτε αποφεύγει ούτε επιδιώκει κάτι με ζήλο, μένει γι’ αυτό ατάραχος. Έτσι λοιπόν και οι Σκεπτικοί είχαν την ελπίδα ότι θα αποκτήσουν την αταραξία, κρίνοντας οριστικά την αναντιστοιχία μεταξύ των αντικείμενων της αίσθησης και των αντικειμένων της σκέψης, καθώς όμως δεν κατάφεραν να το επιτύχουν κατέληξαν στην εποχή με τη σειρά της η αταραξία ακολούθησε ως σύμπτωμα την εποχή*, όπως η σκιά ακολουθεί το σώμα. -Σέξτος ο Εμπειρικός, Πυρρώνεια Υποτυπώσεις, Ι,27 και Ι,29
------------
Εποχή: η «εποχή» ορίζεται από τους Σκεπτικούς ως διακοπή ή αναστολή της κρίσης. Χαρακτηρίζεται από τη μη συναίνεση ή συγκατάθεση σε δογματικές θέσεις που σχετίζονται με το πρόβλημα της δυνατότητας της γνώσης.

Όταν αντιμετωπίζεις ένα ηλίθιο άτομο, βρίσκεσαι ολοκληρωτικά στο έλεός του

Στην ουσία, οι ηλίθιοι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι και επιβλαβείς επειδή οι λογικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να συλλάβουν και να κατανοήσουν την παράλογη συμπεριφορά. Ένα ευφυές άτομο πιθανά να κατανοήσει τη λογική ενός κακοποιού. Οι πράξεις των κακοποιών ακολουθούν ένα σχέδιο με κάποια συλλογιστική – επίβουλη συλλογιστική μεν, αλλά παρ’ όλα αυτά συλλογιστική. Ο κακοποιός επιθυμεί ενεργητικό στο λογαριασμό του. Εφόσον δεν είναι αρκετά έξυπνος ώστε να σχεδιάσει πρακτικές που θα του αποφέρουν όφελος και παράλληλα θα ωφελήσουν κι εσάς, θα παραγάγει το ενεργητικό του προκαλώντας παθητικό στο δικό σας λογαριασμό. Η συμπεριφορά του είναι κατακριτέα, αλλά διέπεται από μία λογική, και ένας λογικός άνθρωπος μπορεί να την προβλέψει. Μπορείς να μαντέψεις πώς θα ενεργήσει ένας κακοποιός, τους κακόβουλους χειρισμούς του και τις υστερόβουλες φιλοδοξίες του και συχνά είναι εφικτό να θωρακίσεις τις άμυνές σου…

Με ένα ηλίθιο άτομο, αυτό είναι παντελώς αδύνατο, όπως εξηγείται από τον Τρίτο Βασικό Νόμο. Ένα ηλίθιο πλάσμα σε κατατρέχει χωρίς λόγο, χωρίς να προσβλέπει σε κάποιο πλεονέκτημα, χωρίς σχέδιο ή μεθόδευση και στις πλέον ακατάλληλες στιγμές και μέρη. Όταν αντιμετωπίζεις ένα ηλίθιο άτομο, βρίσκεσαι ολοκληρωτικά στο έλεός του.

Επειδή οι ενέργειες του ηλίθιου ατόμου δε διέπονται από τους νόμους της λογικής, συνεπάγεται ότι:

α) η επίθεση, κατά κανόνα, σε βρίσκει απροετοίμαστο,

β) ακόμη και όταν κάποιος αντιληφθεί ότι δέχεται επίθεση, αδυνατεί να οργανώσει λογικά αντίμετρα, γιατί η ίδια η επίθεση στερείται λογικής δομής.

Το γεγονός πως οι δραστηριότητες και οι ενέργειες του ηλίθιου πλάσματος είναι απόλυτα αλλοπρόσαλλες και παράλογες δεν καθιστά μόνο την άμυνα προβληματική αλλά και την όποια αντεπίθεση εξαιρετικά δύσκολη – σαν να προσπαθείς να στοχεύσεις ένα αντικείμενο που μπορεί να κινηθεί με τις πιο απίθανες και απροσδόκητες κινήσεις.

Όταν επικρατεί μέσα σου αβεβαιότητα για τις δικές σου αξίες, πώς μπορείς να διδάξεις κάτι σίγουρο στο παιδί σου;

Το άγγιγμα ενός ανθρώπινου χεριού, ο ήχος μιας ανθρώπινης φωνής και οι σπιτικές μυρωδιές είναι οι εμπειρίες με τις οποίες ένα μωρό αρχίζει να μαθαίνει τι είναι αυτός ο νέος κόσμος γύρω του. Ο τρόπος με τον οποίο ο γονιός αγγίζει το παιδί κι ο ήχος της φωνής του αποτελούν τη βάση γι’ αυτό που θα μάθει το παιδί. Το μωρό πρέπει να ξεδιαλύνει όλα τ’ αγγίγματα, τα πρόσωπα, τις φωνές και τις μυρωδιές των μεγάλων γύρω του και να βγάζει νόημα απ’ όλα αυτά. Μεγάλη σύγχυση κυριαρχεί στον κόσμο του νεογέννητου.

Στον πρώτο χρόνο της ζωής, ένα παιδί πρέπει να μάθει περισσότερα βασικά και διαφορετικά πράγματα απ’ ό,τι σ’ όλη την υπόλοιπη ζωή του. Ποτέ άλλοτε το παιδί δεν πρόκειται να βρεθεί αντιμέτωπο με τόση μάθηση και γνώση, σε τόσα επίπεδα και σε τόσο λίγο διάστημα.

Η επίδραση απ' όλη αυτή τη μάθηση είναι πολύ πιο βαθιά απ’ όσο φαντάζονται οι περισσότεροι γονείς. Αν οι γονείς το καταλάβαιναν, θα μπορούσαν να εκτιμήσουν καλύτερα, τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα σ’ ό,τι κάνουν και στην τρομακτική δουλειά που έχει να κάνει το παιδί τους.

Δώσαμε όλη μας την προσοχή σε μεθόδους πειθαρχίας και πολλή λίγη στην κατανόηση, στην αγάπη, στο χιούμορ και στην ανάπτυξη της πανέμορφης εκδήλωσης της ζωής που υπάρχει μέσα σε κάθε παιδί.

Υπάρχουν ακόμα τρία θέματα που δυσκολεύουν την εκτέλεση του οικογενειακού προσχέδιου. Βρίσκονται στο παγόβουνο, κάτω από την επιφάνεια του νερού, κάτω από την αντιληπτή λειτουργία της οικογένειας. Το πρώτο είναι η άγνοια. Απλά δεν ξέρεις κάτι.

Κι ακόμη, ίσως να μην ξέρεις ότι δεν ξέρεις, έτσι ώστε να μη συνειδητοποιήσεις την ανάγκη να μάθεις. Τα παιδιά μπορούν να βοηθήσουν πολύ σ’ αυτό, αν ο γονιός τούς επιτρέπει τα σχόλια. Να επαγρυπνάς συνέχεια για να αντλείς πληροφορίες από τις νύξεις που κάνουν τα παιδιά.

Το δεύτερο είναι πως ο τρόπος επικοινωνίας σου μπορεί να μην είναι αποτελεσματικός. Οπότε στέλνεις μηνύματα που δεν ξέρεις ότι τα στέλνεις ή νομίζεις ότι στέλνεις μηνύματα, ενώ δεν στέλνεις τίποτε. Έτσι τα αγαθά που έχεις να προσφέρεις στα παιδιά σου δε φτάνουν στον αποδέκτη. Για να το αντιληφθείς αυτό, πρόσεχε τις τυχόν απρόσμενες αντιδράσεις των άλλων.

Πολλοί γονείς ακούνε με κατάπληξη τι νόημα βγάζουν τα παιδιά τους από φαινομενικά αθώες παρατηρήσεις τους. Για παράδειγμα, ξέρω ένα ζευγάρι λευκών που ήθελε να διδάξει στο παιδί του φυλετική ανοχή. Μια μέρα, μαζί με κάποια άλλα παιδιά κάλεσαν στο σπίτι τους κι ένα μικρό μαύρο. Αργότερα ο πατέρας ρώτησε το παιδί του: «Πώς σου φάνηκαν τα πολύ κατσαρά του μαλλιά;» Αλλά το είπε μ’ ένα ύφος που υπογράμμιζε τη διαφορά, σχηματίζοντας έτσι τον πρώτο διαχωριστικό κύκλο ανάμεσα στα δυο παιδιά. Όσοι γονείς ανησυχούν μήπως συμβαίνει κάτι παρόμοιο, ας ελέγχουν πότε πότε τι κατάλαβαν απ’ τα λόγια τους τα παιδιά τους.

Θυμάμαι μιαν άλλη ιστορία. Μια νεαρή μητέρα εξήγησε με αρκετές λεπτομέρειες τα αληθινά περιστατικά της ζωής στον εξάχρονο γιο της, τον Άλεξ. Αρκετές μέρες μετά παρατήρησε πως ο Άλεξ την κοίταζε περίεργα. Τον ρώτησε γιατί, κι εκείνος απάντησε. “Μαμά, δεν κουράζεσαι φοβερά, όταν στέκεσαι με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω;” Ολότελα σαστισμένη η μάνα του ζήτησε να της εξηγήσει τι εννοούσε. “Ε, να” είπε ο μικρός, “ξέρεις… όταν ο μπαμπάς βάζει το σπόρο του μέσα”. Η μητέρα του παρέλειψε να εξωραΐσει τη διαδικασία της συνουσίας κι έτσι ο Άλεξ έφτιαξε τη δική του εικόνα.

Το τρίτο κομμάτι στο παγόβουνο αναφέρεται στις αξίες σου. Δεν είναι καθόλου απλό, όταν επικρατεί μέσα σου αβεβαιότητα για τις δικές σου αξίες, να διδάξεις σχετικά κάτι σίγουρο στο παιδί σου. Τι θα πρέπει να το διδάξεις, αφού κι εσύ δεν ξέρεις τίποτα; Και αν νιώθεις ότι δεν μπορείς να είσαι ειλικρινής για το πρόβλημά σου, τότε η κατάσταση μπορεί πολύ εύκολα να καταλήξει σε διατυπώσεις όπως «κάνε ό,τι σου λέω, όχι ό,τι κάνω» ή «δεν έχει καθόλου σημασία» ή «γιατί με ρωτάς;» ή «κρίνε μόνος σου κι απόφασε». Οποιαδήποτε απ’ αυτές τις απαντήσεις θα μπορούσε ν’ αφήσει στο παιδί μια αίσθηση αδικίας ή ψευτιάς.

Ένα άλλο αθέλητο μήνυμα που έδωσε ένας γονιός φαίνεται στην παρακάτω ιστορία. Είχα επισκεφθεί μια νεαρή γυναίκα που είχε ένα τετράχρονο κοριτσάκι. Χτύπησε το τηλέφωνο. Η νεαρή φίλη μου είπε: «Όχι, δεν μπορώ να έρθω σήμερα. Δεν αισθάνομαι καλά».

Η τετράχρονη κόρη της τη ρώτησε, με φανερό ενδιαφέρον στο προσωπάκι της: «Μαμά, είσαι άρρωστη;»

Η φίλη μου απάντησε: «Όχι, είμαι πολύ καλά».

Το κοριτσάκι προσπάθησε να τα βγάλει πέρα με τη φανερή αντίφαση: «Αλλά, μαμά, είπες στην κυρία στο τηλέφωνο ότι δεν αισθάνεσαι καλά».

Η απάντηση της μητέρας της ήταν: «Μη στεναχωριέσαι γι’ αυτό».

Μετά απ’ αυτήν την απάντηση το κοριτσάκι πήγε έξω να παίξει με τα χώματα. Την ώρα του φαγητού, η μάνα της τη φώναξε να έρθει μέσα. Το κοριτσάκι απάντησε: «Δεν μπορώ να έρθω, είμαι άρρωστη».

Η αντίδραση της μάνας ήταν να πάει έξω, προφανώς θυμωμένη, «θα σε μάθω εγώ να μη με υπακούς».

Μπήκα στη μέση, πριν η μητέρα προλάβει να τιμωρήσει το παιδί της και την πήρα απόμερα για να κουβεντιάσουμε. Της θύμησα ένα ένα με τη σειρά τα περιστατικά όπως έγιναν, δείχνοντάς της ότι το παιδί απλώς την είχε μιμηθεί. Είδε κι αυτή την αλληλουχία, που δεν είχε καθόλου αντιληφθεί.

Ανατρίχιασε στη σκέψη και μόνο πως παραλίγο να αδικήσει το παιδί της τιμωρώντας το χωρίς λόγο.

Υπέδειξα στη μητέρα πως ο πιο χρήσιμος τρόπος για να τα βγάλει πέρα με την αρχική ερώτηση θα ήταν να είχε πει: «Δεν είμαι άρρωστη. Είπα αυτό το πράγμα σ’ αυτήν τη γυναίκα γιατί δεν ήθελα να είμαι μαζί της και δεν ήθελα να την πληγώσω. Μου είναι πολύ δύσκολο να λέω “όχι” στους ανθρώπους. Έτσι είπα ψέματα. Χρειάζομαι να μάθω καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίζω αυτές τις καταστάσεις. Ίσως μπορούμε να μάθουμε μαζί».

Η μάνα δεν ήταν κανένα τέρας και το παιδί κανένα ανυπάκουο παλιόπαιδο. Κι όμως σ’ αυτό το σενάριο το παιδί θα μπορούσε να τιμωρηθεί, γιατί έμαθε και χρησιμοποίησε το μοντέλο της μάνας. Το παιδί θ’ αποκτούσε την αναγκαία εμπειρία για να αρχίσει να μην εμπιστεύεται τη μάνα του και καμιά απ’ τις δυο δε θα ήξερε γιατί.

Όπως είπα και πριν, οι βασικές πληροφορίες, που μπαίνουν μέσα στο οικογενειακό προσχέδιο, προέρχονται από τις εμπειρίες που είχαμε στη δική μας οικογένεια, μα και στις άλλες, με τις οποίες είμαστε σε στενή επαφή. Όλα τα άτομα που φωνάζουμε με κάποιο γονικό όνομα ή που είμαστε υποχρεωμένοι να τους φερόμαστε σαν να ήταν γονείς μας, μας προμηθεύουν την πείρα την οποία χρησιμοποιούμε έτσι ή αλλιώς, όταν γινόμαστε εμείς γονείς. Ένα μέρος απ’ αυτήν μπορεί να μας βοηθήσει, άλλα ίσως ν’ υποδειχθούν ανώφελα. Όλα όμως άσκησαν την επίδρασή τους.

Όσοι από μας είμαστε αρκετά ελεύθεροι, ώστε να ερχόμαστε σ’ επαφή με την Εσωτερική Σοφία μας, κατέχουμε μιαν άλλη θαυμάσια πηγή. Χρειάζεται κουράγιο για να εμπιστευτείς αυτή τη Σοφία. Σημαίνει ότι έχουμε απελευθερωθεί από κριτική, μομφή και συμβιβασμό. Είμαστε πρόθυμοι όχι μόνο να φερθούμε με ευθύτητα αλλά και να διακινδυνεύσουμε.

Βιρτζίνια Σατίρ, Πλάθοντας ανθρώπους

Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί;

Όταν καταφέρνουμε να έχουμε τη δουλειά των ονείρων μας, έπειτα από κάποιο καιρό θέλουμε να την αλλάξουμε με μιαν καλύτερη. Αν μας τύχει το λαχείο κι αγοράσουμε ένα καλό αυτοκίνητο, έπειτα από λίγο καιρό μπορεί να θελήσουμε κι ένα ιστιοπλοϊκό. Όταν επιτέλους καταφέρουμε να κατακτήσουμε τον άντρα ή τη γυναίκα που ποθούσαμε, ξαφνικά νιώθουμε περιέργεια για άλλο πρόσωπο.

Οι άνθρωποι μπορούμε να είμαστε ακόρεστοι.

Για τους στωικούς, αυτός ο τύπος επιθυμιών και φιλοδοξιών δεν αξίζουν να τις επιδιώκει κανείς. Ο στόχος του ενάρετου ανθρώπου είναι να επιτύχει ηρεμία (αταραξία): μια κατάσταση απουσίας αρνητικών συναισθημάτων όπως το άγχος, ο φόβος, η λύπη, η ματαιοδοξία, ο θυμός, και παρουσίας θετικών συναισθημάτων όπως, για παράδειγμα, η χαρά, η αγάπη, η γαλήνη και η ευγνωμοσύνη.

Για να διατηρήσουν ενάρετο το μυαλό, οι στωικοί επιδίδονταν σε κάτι σαν “αρνητική προβολή”: φαντάζονταν “το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί”, έτσι ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι σε περίπτωση που ορισμένα προνόμια και ηδονές εξαφανιστούν από τη ζωή μας.

Για να “επιδοθούμε στην αρνητική προβολή”, χρειάζεται να παρατηρήσουμε αρνητικά γεγονότα, αλλά χωρίς να μας ανησυχήσουν.

Ο Σενέκας, ένας από τους πλουσιότερους άνδρες της αρχαίας Ρώμης, είχε μια ζωή με όλων των ειδών τις πολυτέλειες, αλλά στην πράξη ήταν ένας στωικός. Συμβούλευε να σκέφτεται κανείς και να επιδίδεται στην αρνητική προβολή στο κρεβάτι κάθε βράδυ, πριν κοιμηθεί. Κι όχι μόνο προέβαλλε αρνητικές καταστάσεις, αλλά και τις εφάρμοζε, ζώντας για παράδειγμα μια βδομάδα χωρίς υπηρέτες και χωρίς να πίνει και να τρώει σαν πλούσιος. Έτσι κατάφερνε να απαντήσει στην ερώτηση: Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί;

Δεν χρησιμεύει σε τίποτα να ανησυχούμε για πράγματα που είναι απολύτως έξω από τον έλεγχό μας. Πρέπει να έχουμε ξεκαθαρίσει τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να ελέγξουμε, ώστε με τον τρόπο αυτό να μάθουμε να μην παρασυρόμαστε από τα αρνητικά συναισθήματα.

“Ο άνθρωπος επηρεάζεται όχι από τα συμβάντα, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο τα υπολογίζει” έλεγε ο Επίκτητος.

Ένα άλλο κλειδί για την καλλιέργεια της ανθεκτικότητας είναι να ξέρεις σε τι χρόνο να ζήσεις. Τόσο ο βουδισμός όσο κι ο στωικισμός μάς υπενθυμίζουν ότι το μόνο που υπάρχει και είναι υπό τον έλεγχό μας είναι το παρόν.

Δεν πρέπει να ανησυχούμε για το παρελθόν ή το μέλλον, αλλά να εκτιμούμε τα πράγματα όπως είναι αυτή τη στιγμή, στο τώρα.

Εκτός από το “τώρα”, οι στωικοί συνιστούν να παρατηρούμε την παροδικότητα των πραγμάτων γύρω μας.

Ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος έλεγε ότι “τα πράγματα που αγαπάμε είναι σαν τα φύλλα των δέντρων, μπορούν να πέσουν οποιαδήποτε στιγμή σηκωθεί αέρας”. Επίσης είπε ότι “η αλλαγή σε αυτό που μας περιβάλλει δεν είναι κάτι τυχαίο, αλλά αποτελεί μέρος της ουσίας του Σύμπαντος”, μια σκέψη πραγματικά πολύ βουδιστική.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα όσα έχουμε κι όλα τα πρόσωπα που αγαπάμε θα εξαφανιστούν κάποια στιγμή. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το έχουμε στο νου, αλλά χωρίς να γινόμαστε απαισιόδοξοι.

Η επίγνωση της παροδικότητας των πραγμάτων δεν πρέπει να μας λυπεί, αλλά να μας χρησιμεύει για να αγαπάμε το παρόν και τους γύρω μας.

“Όλα τα ανθρώπινα πράγματα έχουν ζωή σύντομη και πεπερασμένη” έλεγε ο Σενέκας.

Όταν η γενικευμένη εκδοχή της θεωρίας που περιγράφει τον συγχρονισμό σε ένα σύνολο αποκαλύπτει σημαντικές εκπλήξεις

Επινοημένο στη δεκαετία του 1970 για να περιγράψει το συγχρονισμό μεταξύ ταλαντωτών που αλληλεπιδρούν, το μοντέλο Kuramoto έγινε βασικό για την κατανόηση περίπλοκων δυναμικών σε συστήματα αλληλεπιδρώντων οντοτήτων, όπως μαγνητικά δίπολα ή νευρώνες.

Παρόλο που εφαρμόστηκε σε πολλά διαφορετικά πεδία, η κλασική εκδοχή είναι περιορισμένη σε αλληλεπιδράσεις που μπορούν να περιγράφονται σε μόνο δυο διαστάσεις.

Με την επέκταση του μοντέλου σε τρεις και περισσότερες διαστάσεις και λαμβάνοντας υπόψη απόκλιση στην τάση του κάθε παράγοντα να παραμένει ανεξάρτητος, ο Sarthak Chandra και οι συνάδελφοί του στο Πανεπιστήμιο του Maryland, ανακάλυψαν ένα απρόσμενο αποτέλεσμα: Ο τρόπος με τον οποίο ένα σύστημα επιτυγχάνει τη συνοχή – ένα μέτρο του βαθμού συγχρονισμού – εξαρτάται από το εάν ο αριθμός των διαστάσεων είναι άρτιος ή περιττός.

Στο κλασικό μοντέλο Kuramoto, η μετάβαση σε συνοχή είναι συνεχής και αρχίζει όταν η ένταση σύζευξης μεταξύ των μεμονωμένων συστατικών φτάνει ένα ορισμένο θετικό κατώφλι. Η τρισδιάστατη γενίκευσή του, αντιθέτως, δείχνει μια απότομη, ασυνεχή μετάβαση αμέσως μόλις η ένταση σύζευξης ανεβαίνει πάνω από το μηδέν. Όταν η ομάδα επέκτεινε το μοντέλο σε υψηλότερες διαστάσεις, βρήκε ότι όλα τα άρτιων-διαστάσεων συστήματα δείχνουν να έχουν την ίδια συμπεριφορά όπως η κλασική περίπτωση, ενώ η ασυνεχής μετάβαση συμβαίνει σε όλα τα περιττών-διαστάσεων συστήματα.

Παρά την εφαρμογή του μοντέλου Kuramoto σε συστήματα τόσο διαφορετικά όπως νευρωνικά δίκτυα, μαγνητικά spin και διαμόρφωση συμφωνιών μέσα σε κοινωνίες, ο περιορισμός του σε δυο διαστάσεις σημαίνει ότι δεν θα μπορούσε να περιγράψει ορισμένα ενδιαφέροντα φαινόμενα. Επεκτείνοντας το μοντέλο, ο Chandra και οι συνάδελφοί του το έχουν κάνει περισσότερο σχετικό με πραγματικές περιπτώσεις συμπεριφοράς ομάδας/σμήνους, όπως αυτή των ζώων ή των drones που αυτο-διευθετούνται σε τρισδιάστατο χώρο. Μελλοντικές αναπτύξεις θα περιλάβουν περισσότερες μεταβλητές που χαρακτηρίζουν τη σχέση μεταξύ μιας δεδομένης ατομικότητας και των γειτόνων της, όπως η απόσταση ή ο σχετικός προσανατολισμός.

Το Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου θα συγκρουστεί με τον Γαλαξία μας

Μια νέα εκτίμηση της ποσότητας της σκοτεινής ύλης στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου (ένας δορυφορικός γαλαξίας του δικού μας) υποδηλώνει ότι η μάζα του («ζυγίζει» όσο 250 δισεκατομμύρια ήλιοι) είναι διπλάσιο από ότι πιστεύαμε μέχρι τώρα. Η έλξη του Γαλαξία μας πρέπει να είναι τόσο ισχυρή ώστε οι δύο γαλαξίες αναμένεται να συγκρουστούν σε 2 δισεκατομμύρια χρόνια. 

 

Το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου όπως το συνέλαβε το παρατηρητήριο του ESO στην La Silla της Χιλής. Διακρίνεται το αέριο, η σκόνη και τα αστέρια στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, έναν δορυφορικό γαλαξία του δικού μας Γαλαξία ορατό από το νότιο ημισφαίριο.

Ο πιο λαμπρός νάνος γαλαξίας, κοντά στον Γαλαξία μας, απέχει περίπου 163.000 έτη φωτός.  Έχει συζητηθεί συχνά ότι περιστρέφεται γύρω από τον Γαλαξία μας ως δορυφόρος. Φαίνεται τώρα ότι η ποσότητα της σκοτεινής ύλης είναι πιο σημαντική από ό, τι πιστεύαμε, έτσι ώστε η μάζα του να είναι διπλάσια όπως είχε εκτιμηθεί προηγουμένως. Αν συμβαίνει αυτό, τότε υφίσταται μια ισχυρότερη έλξη του Γαλαξία μας. Γι' αυτόν τον λόγο οι υπολογισμοί που έγιναν σχετικά με τη μελλοντική του τροχιά σηματοδοτούν σήμερα μια σύγκρουση με τον Γαλαξία, μια σύγκρουση που θα οδηγήσει σε μια συγχώνευση.

 

Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Υπολογιστικής Κοσμολογίας προχωρούν ακόμη περισσότερο με το έργο τους. Η κανονική πρόσληψη ύλης και οι διαταραχές που προκαλούνται από την σύγκρουση θα μετατρέψει την υπερβαρέα μαύρη τρύπα μας σε κβάζαρ.

 

Μάλιστα, όπως δείχνουν οι προσομοιώσεις σε υπερυπολογιστές, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα (της τάξης του 1% ως 3%) μετά τη σύγκρουση αυτή το ηλιακό μας σύστημα να εκτοξευθεί στο διάστημα έξω από το Γαλαξία μας – κάτι που θα σημάνει και το τέλος της όποιας ζωής υπάρχει έως τότε πάνω στη Γη, η οποία δεν θα διαθέτει πια συνθήκες φιλόξενες για έμβιους οργανισμούς.

 

Η νέα μελέτη από αστροφυσικούς του Ινστιτούτου Υπολογιστικής Κοσμολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Ντάραμ, προβλέπει ότι η μελλοντική σύγκρουση δεν θα επηρεάσει άμεσα το ηλιακό μας σύστημα, καθώς υπάρχει πολύς χώρος ανάμεσα στα άστρα του γαλαξία μας. Όμως θα πυροδοτήσει μια αλυσίδα γεγονότων, καθώς θα κάνει άνω-κάτω τις τροχιές και τις βαρυτικές επιδράσεις πολλών άστρων του γαλαξία μας, κάτι που τελικά μπορεί ακόμη και να εξοβελίσει στον εξωγαλαξιακό χώρο τον Ήλιο μας μαζί με τους πλανήτες του.

 

Παρά το μεγάλο μέγεθος του γαλαξία μας, η κεντρική μαύρη τρύπα του είναι μόλις το ένα δέκατο του μεγέθους που έχουν οι αντίστοιχες μαύρες τρύπες στην καρδιά άλλων γαλαξιών παρόμοιου μεγέθους. Οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ότι η σύγκρουση των δύο γαλαξιών θα «ξυπνήσει» τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία μας, η οποία αφενός μπορεί να μεγαλώσει έως δέκα φορές, «καταπίνοντας» πλέον πολύ αυξημένες ποσότητες ύλης γύρω της, αφετέρου μπορεί να εκπέμψει πολύ ισχυρότερη και καταστροφική ακτινοβολία υψηλής ενέργειας.

Τα Αδιέξοδα του Θαυμαστού Νέου Κόσμου

Όταν ο Άλντους Χάξλεϋ έγραφε το «Θαυμαστό Νέο Κόσμο» δεν κοιτούσε απλώς το μέλλον, κοιτούσε την ανθρωπότητα με τρόπο απογυμνωτικό κι ανελέητο. Το ανθρώπινο είδος, σαν σε μικροσκόπιο εργαστηρίου, φαίνεται τόσο προβλέψιμο, τόσο χοντροκομμένο, που η πορεία του μοιάζει προδιαγεγραμμένη στο βαθμό του αυτονόητου. Το μεγαλείο του Χάξλεϋ δεν περιορίζεται στην επιτυχημένη, σε βαθμό προφητείας, μελλοντολογική τοποθέτηση της ανθρώπινης μοίρας, αλλά στη φυσικότητα που αποδίδεται.

Ο απόλυτος παραλογισμός του ανθρώπου ρέει τόσο ομαλά, τόσο ανεπιτήδευτα, τόσο αδιαπραγμάτευτα λογικά, σαν ανόθευτη αλήθεια, σαν απαρασάλευτη τάξη υπεράνω κάθε συζητήσεως. Σαν ιατρική γνωμάτευση σε μελλοθάνατο, με το απαράμιλλο κύρος των εργαστηριακών εγγυήσεων. Κάπως έτσι παίρνει διαστάσεις ντοκουμέντου που όμως εντελώς ανορθόδοξα δεν αφορά το παρελθόν αλλά το απώτερο μέλλον. Ο Χάξλεϋ δεν φαίνεται να μελετά τη ροή της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά την καθαυτό ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία που κινείται στα πλαίσια συγκεκριμένων συμπεριφορών που καθορίζονται από πανομοιότυπες επιθυμίες.

Η εκπλήρωση των επιταγών της ευτυχίας και το πάθος του ανθρώπου να βιώσει την προσωπική ελευθερία γυρίζουν εναντίον του, τον εγκλωβίζουν, τον απομονώνουν, τον οδηγούν στο απάνθρωπο. Η ανθρώπινη ελευθερία ορίζεται μόνο από κατά συνθήκη ελευθερίες, που έχουν συγκεκριμένες και χειροπιαστές σταθερές και που μοιραία γίνονται δεσμά κι αυτοαναιρούνται. Ο Χάξλεϋ μελετώντας τους ανθρώπους αντιλαμβάνεται ότι το από κοινού αίσθημα περί ελευθερίας εστιάζει στην ελευθερία της κατανάλωσης, στην ελευθερία της ανά πάσα στιγμής εκπλήρωσης της προσωπικής βούλησης, δηλαδή στην έλλειψη περιττών υποχρεώσεων, και την ελευθερία της προσωπικής ασφάλειας. Σ’ αυτό το τρίπτυχο εστιάζει ο Χάξλεϋ παρουσιάζοντας το μελλοντικό «Νέο Κόσμο» να χτίζεται ακριβώς πάνω σ’ αυτές τις δομές ευτυχίας με τρόπο ωμό κι αδυσώπητο.

Δείχνοντας τις διαθέσεις του από την αρχή επιλέγει ως πρώτη εικόνα το εργαστήριο που είναι υπεύθυνο για τις γεννήσεις. Σε καθεστώς πλήρους αποστείρωσης, παρακολουθούμε τους εργαζόμενους νοσηλευτές να φροντίζουν τα μωρά στις κοιτίδες τους που αναπτύσσονται με απαρασάλευτο, νοσηρό προγραμματισμό. Παρακολουθούμε τον απόλυτο έλεγχο γεννήσεων. Τα παιδιά είναι αποκλειστικά εργαστηριακή υπόθεση, οι εγκυμοσύνες απαγορεύονται δια νόμου – ως εκ τούτου οικογένειες δεν υπάρχουν – και φυσικά μόνο κατόπι παραγγελίας από τον υπεύθυνο κρατικό μηχανισμό. Από θέση αρχής χωρίζονται σε κατηγορίες.

Οι λιγότεροι σε αριθμό είναι οι προικισμένοι πνευματικά και οι περισσότεροι οι χειρώνακτες. Τα νούμερα καθορίζονται από τις ανάγκες της κοινωνίας. Τα μεγάφωνα παίζουν χαμηλόφωνα τραγουδάκια που υμνούν την κατανάλωση, του τύπου «την παλιά μου μπλούζα δεν τη θέλω, θέλω μόνο την καινούρια» ή «τα πράγματά μου τα πετάω για να πάρω άλλα» κτλ. Κάπως έτσι εξασφαλίζεται η κοινωνική ειρήνη, αφού δεν υπάρχει ούτε υπερπληθυσμός, ούτε ανεργία, ούτε η αδηφάγα ανταγωνιστικότητα που αλλοτριώνει τους ανθρώπους στα πλαίσια της επιβίωσης.

Εξάλλου, με τη μεθοδική πλύση εγκεφάλου αποφεύγεται και το συγκρουσιακό της διαφορετικότητας, αφού κάθε ομάδα νεογέννητων διαποτίζεται αλάθευτα από τα ιδανικά που πρέπει να υπηρετήσει. Όμοιοι άνθρωποι σε απόλυτη κοινωνική αρμονία με εξασφαλισμένη πληθώρα αγαθών σε ονειρική συμβίωση. Ένας καλοκουρδισμένος, επίγειος παράδεισος. Γιατί όμως οι άνθρωποι ασφυκτιούν; Γιατί καταπίνουν συνεχώς χαπάκια ευτυχίας; Γιατί και πάλι καταλήγουμε στη φρενίτιδα, τη νεύρωση και την τρέλα;

Εντελώς απροσδόκητα εμφανίζεται ο Άγριος επιβεβαιώνοντας τις φήμες για την ύπαρξη μιας άγριας φυλής που κατοικεί κάπου μακριά. Φήμες που κινούνταν πάντα κάτω από τα νέφη της απροσδιοριστίας και της ασάφειας του απόμακρου. Φήμες που μιλούσαν για μια κοινωνία ζούγκλας, με ανθρώπους αχαλίνωτους, που καυγάδιζαν και πολλές φορές εγκληματούσαν, που διατηρούσαν οικογένειες και καθορίζονταν από την τύχη, που εμφάνιζαν αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές, που παρέμεναν στο ζωώδες εκπροσωπώντας το από καιρό εξαφανισμένο απολίτιστο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Άνθρωποι ακατέργαστοι, καθόλου εκλεπτυσμένοι, πραγματικά αγρίμια, ενδεχομένως επικίνδυνοι.

Κι εδώ ξεκινά η σύγκρουση του παλιού με το καινούριο. Ο Άγριος περιφέρεται από υπεύθυνο σε υπεύθυνο σαν αρκούδα σε τσίρκο. Πραγματικά μαινόμενος αδυνατεί να προσαρμοστεί επιμένοντας στο πρωτόγονο και το ενστικτώδες, που δεν μπαίνει σε καλούπια και παραμένει απρόβλεπτο, φαινόμενο εξωφρενικό μέσα στον αρτηριοσκληρωτικό μηχανισμό του απαρέγκλιτου. Μια πραγματική βόμβα. Παρά τις αδυναμίες της παρουσίασής του (αδυναμίες που αναγνωρίζει κι ο ίδιος ο Χάξλεϋ) δημιουργεί επαρκώς τον αντίθετο πόλο που βαραίνει το Νέο Κόσμο.

Το ανθρώπινο συναίσθημα και το απροσδιόριστο της ανθρώπινης φύσης που έχει ανάγκη τους συνανθρώπους και που είναι αδύνατο να βιώσει την ατομική ευτυχία γιατί πολύ απλά ευτυχία μεμονωμένη είναι ευτυχία ανύπαρκτη. Ακόμα κι οι ανεπιθύμητες επιθετικές συμπεριφορές είναι αναπόσπαστες από την ανθρώπινη φύση που είναι καταδικασμένη να συγκρούεται και να συνυπάρχει σ’ ένα αντιφατικό δίπολο που όμως καθορίζει επακριβώς όλο το βάθος της πολυπλοκότητας της. Η κατάργηση αυτού του διπόλου στα πλαίσια του πολιτισμού δεν είναι παρά ευνουχισμός, δηλαδή δυστυχία, δηλαδή η άλλη όψη της βαρβαρότητας.

Τελικά ποιος είναι πιο βάρβαρος; Ο Άγριος με την ασημαντότητα της οχλοβοής του ή οι άνθρωποι του Νέου Κόσμου με τον εκλεπτυσμένο ακρωτηριασμό που ομαλοποιεί τη συνύπαρξη;

Ο Άγριος απαγγέλλει Σαίξπηρ
Οι κάτοικοι του Νέου Κόσμου τον αγνοούν καθώς τα βιβλία που εκφράζουν τα ανθρώπινα πάθη κρίνονται απαγορευμένα. Παρά τη χοντροκομμένη υπερβολή κρύβεται άλλη μια αλήθεια. Η τέχνη είναι συνυφασμένη με τα ανθρώπινα πάθη κι αυτό την καθιστά αιώνιο σύντροφο. Η εξωραϊστική τέχνη δεν είναι τέχνη και γι’ αυτό είναι καταδικασμένη εξ’ αρχής. Ο Άγριος όταν πια χάνει τελείως τον εαυτό του, κυριολεκτικά ένα βήμα πριν από τη συντριβή, καταφεύγει στην τέχνη. Ο Σαίξπηρ λειτουργεί ως ύστατο καταφύγιο, ως τελική αναπνοή κι επαναδιαπραγμάτευση. Μετά απ’ αυτό έρχεται το τέλος, όπως ήταν προδιαγεγραμμένο απ’ την αρχή. Το τέλος του Αγρίου δεν είναι τίποτε άλλο από το τέλος της ανθρωπότητας που πλέον αλλάζει μορφή χάνοντας κάθε υπόσταση. Γίνεται Θαυμαστός Νέος Κόσμος.

Και κάπως έτσι τα πράγματα για τον αναγνώστη γίνονται απλά. Φυσικά και συμπαθούμε τον Άγριο, φυσικά κι απεχθανόμαστε το Νέο Κόσμο με την άκρατα τυποποιημένη ελευθερία του, που δεν είναι τίποτε άλλο από το απόλυτο ανελεύθερο. Όμως λίγο πριν το φινάλε ο Άγριος συζητά με το Συντονιστή του Νέου Κόσμου. Ο Συντονιστής εκπροσωπώντας τη σοφία του κυνισμού μιλάει για πολέμους, για κτηνωδίες, για την τραγικότητα της ιστορίας, για το ολοκληρωτικά απάνθρωπο του παρελθόντος. Ναι, ευνουχίζει τους πολίτες, ναι, τους χειραγωγεί πετσοκόβοντας κάθε ελευθερία σκέψης, ναι, υπάρχει μοναξιά, πλαστή ευτυχία, αποξένωση. Μπροστά στο μακελειό της ιστορίας ο Νέος Κόσμος προτείνει νιάτα κι αφθονία. Που είναι το κακό; «…καθώς περνά ο καιρός οι άνθρωποι θα βλέπουν πως η ανεξαρτησία δεν γίνηκε για το ανθρώπινο είδος»

Το χαξλεϋκό αμείλικτο στέκεται πάνω μας σαν καλογυαλισμένη λεπίδα, καταδεικνύοντας το αδιέξοδο, χωρίς όμως να το αποδίδει πουθενά αλλού πέρα από την ίδια την παραδοξότητα της ανθρώπινης φύσης. Της αυτοκαταστροφικής, αντιφατικής, αλλοπρόσαλλης ανθρώπινης φύσης. Ο Χάξλεϋ δεν ψάχνει για δεκανίκια. Ούτε πολιτικά συστήματα, ούτε ιστορικές συγκυρίες, ούτε η πάλη των τάξεων, ούτε συμφέροντα, ούτε τίποτε. Το κέντρο είναι μόνο ο άνθρωπος με την τραγικότητα της ύπαρξής του που είτε έτσι, είτε αλλιώς παραμένει εγκλωβισμένος.

Ο Θαυμαστός Νέος Κόσμος, γραμμένος μόλις το 1932, δεν καταστρέφει απλώς το μύθο της προόδου – που σήμερα, 80 χρόνια αργότερα, επιβεβαιώνεται σχεδόν κατά γράμμα – αλλά προχωρά ακόμη περισσότερο. Φέρνοντας τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τον εαυτό του καταδεικνύει το ατελέσφορο της ύπαρξης που έχει καθαρά εσωτερικά αίτια. Ο άνθρωπος δεν έχει άλλη λύση από τον επαναπροσδιορισμό του εαυτού του και την αναζήτηση μιας άλλης οπτικής.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Όμηρος και ιστορία, Ένα συμπέρασμα

Ομηρικά έπη και ιστορία

Παρότι κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι η σχέση των ομηρικών επών με την Ιστορία προκύπτει αβίαστα από όσα παρατέθηκαν παραπάνω είναι σκόπιμο να αναφερθεί και πάλι η άποψη των σύγχρονων ιστορικών για το ζήτημα, όπως τη συνοψίζει ο Ρ. Όσμπορν (R. Osborne):

 

«η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δε μας δίνουν την εικόνα της Ελλάδας σε μια συγκεκριμένη εποχή», τα ποιητικά αυτά έργα «χρησιμοποιούν το παρελθόν για να στοχαστούν πάνω στο παρόν και να ασχοληθούν με αυτό. Το γεγονός ότι περιλαμβάνουν … αντικείμενα και θεσμούς που δεν τα αναγνωρίζει το κοινό της εποχής τους δεν οφείλεται σε τυφλή επανάληψη στίχων ή αποσπασμάτων διατυπωμένων από προηγούμενους ποιητές, αλλά στην κριτική χρησιμοποίηση μιας κληρονομιάς προκειμένου να φωτιστούν προβλήματα του παρόντος. Τα χαρακτηριστικά αυτά προσδίδουν στον κόσμο που σκιαγραφούν τα ποιητικά έργα, στοιχεία που τα απομακρύνουν από το παρόν και που αποκλείουν την ταύτιση των ακροατών με πρόσωπα του έπους, αλλά και την ταύτιση των επικών προσώπων με πρόσωπα της δικής τους κοινωνίας» (Osborne 2000: 232).

 

Αν τα ομηρικά έπη διαβάζονται έχοντας τις παραπάνω διαπιστώσεις κατά νου είναι δυνατό να αποφεύγουμε τις γοητευτικές μεν, αλλά μη ιστορικές τελικά παρανοήσεις και τα λογικά άλματα που τις συνοδεύουν σχετικά με την ιστορικότητα των γεγονότων και των προσώπων των ομηρικών επών. Ίσως, τελικά, να μην είναι και τόσο σημαντικό αν υπήρχαν ο Οδυσσέας και ο Αχιλλέας ή οι Μυκήνες και η Ιθάκη, αλλά οι πράξεις των ομηρικών ηρώων και οι ομηρικές αξίες έτσι όπως αυτά αποτυπώνονται σε ένα κατεξοχήν λογοτεχνικού χαρακτήρα κείμενο, τα έπη.