Η Πραγματική Αιτία Θανάτωσης Του Σωκράτη

Σε ηλικία 70 χρόνων ο Σωκράτης βρέθηκε για πρώτη φορά μπροστά σε δικαστήριο για να αντιμετωπίσει τρεις κατηγορίες: Ότι δεν αναγνωρίζει τους θεούς της πόλης, ότι παρουσιάζει νέες θεότητες και ότι με τη διδασκαλία του διαφθείρει τους νέους. Σύμφωνα με την υπεράσπισή του, όπως την αφηγείται ο Πλάτωνας, σε σύγχρονους όρους θα λέγαμε ότι κατηγορήθηκε σαν άθεος, βλάσφημος και λαοπλάνος.

Οι κατηγορίες δεν ήταν καινούργιες καθώς ο Σωκράτης είχε ήδη τη φήμη, από χρόνια πριν, κάποιου που προσβάλει τα θεία και «ερευνά με περιττό ζήλο τα φαινόμενα που συμβαίνουν κάτω από τη γη και στον ουρανό, και τα άδικα λόγια τα κάνει να φαίνονται δίκαια, και αυτά τα διδάσκει και στους άλλους»^[1]σελ.29. Ο Αριστοφάνης στις Νεφέλες, τον παρουσιάζει να έχει ιδρύσει σχολή όπου αμείβεται για να προσφέρει υπηρεσίες διδασκαλίας στην τέχνη της εξαπάτησης, συνήθως για να αποφεύγουν οι μαθητές του την αποπληρωμή των χρεών τους. Είναι ένας ρακένδυτος, ασκητικός δάσκαλος, πεινασμένος και με παντελή αδιαφορία για τα τεκταινόμενα της πραγματικής ζωής. Ο κωμικός ποιητής Εύπολις από την άλλη, τον παρουσίαζε σαν κλέφτη και σαν έναν πάμπτωχο πολυλογά, που δεν ήξερε από πού θα προέλθει το επόμενο γεύμα του.

Ο φιλόσοφος λοιπόν ήταν γνωστός στην Αθήνα, και προφανώς δεν είχε και την καλύτερη δημόσια εικόνα, αφού μια τέτοια φημολογία αναπαράγονταν όχι μόνο από ποιητές αλλά και από πιο άσημους πολίτες (άγνωστοι ήταν και οι κατήγοροι στη δίκη του: Μέλητος, Λύκων και Άνυτος – μόνο ο τελευταίος είχε κάποια πολιτική επιρροή). Η εχθρότητα εναντίον του Σωκράτη μπορεί να ανιχνευτεί στο γεγονός ότι ο Αλκιβιάδης και ο Κριτίας ήταν μαθητές του, και οι δύο μισητά από τους Αθηναίους πρόσωπα. Ο Κριτίας ήταν ένας από τους Τριάκοντα Τύραννους που, μετά την ανατροπή της δημοκρατίας που ακολούθησε την ήττα της Αθήνας κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ανέλαβαν την εξουσία και εγκαθίδρυσαν μια κυβέρνηση τρόμου, με θανατώσεις και καταδίκη σε εξορία πολλών δημοκρατικών. Ο Αλκιβιάδης ήταν αυτός που είχε πείσει τους Αθηναίους να πολεμήσουν τους Σπαρτιάτες στην Εκστρατεία της Σικελίας – είχε δηλαδή κάνει με τα λόγια του «το λάθος να φαίνεται για σωστό» – που τους οδήγησε στην καταστροφή του στόλου, στον θάνατο πολλών Αθηναίων και στην εγκαθίδρυση της Τυραννίας. Αργότερα, πρόδωσε την Αθήνα πολεμώντας στο πλευρό των Σπαρτιατών. Και επειδή οι άνθρωποι δε θέλουν να αναλαμβάνουν οι ίδιοι τις ευθύνες για τις πράξεις τους, οι Αθηναίοι κατηγόρησαν τον Σωκράτη για την κακή συμβουλή που τους έδωσε ο Αλκιβιάδης και για τις πολιτικές ακρότητες του Κριτία, οι οποίοι ήταν ήδη νεκροί, αφήνοντας τον φιλόσοφο να σηκώσει το βάρος της ηθικής ενοχής (έχει πραγματικά ο δάσκαλος την ευθύνη για τις πράξεις των μαθητών του;). Ο Ξενοφώντας στα Απομνημονεύματα γράφει: «ο κατήγορος είπε ότι ο Κριτίας και ο Αλκιβιάδης, σύντροφοι του Σωκράτη, έκαναν το μεγαλύτερο κακό στην πόλη. Γιατί ο Κριτίας ήταν ο πιο άπληστος και βίαιος απ’ όλους τους ολιγαρχικούς και ο Αλκιβιάδης ο πιο ακόλαστος και ασελγής απ’ όλους τους δημοκρατικούς». Κακή φήμη είχαν και άλλοι από τον κύκλο του Σωκράτη, όπως ο Χαρμίδης, και ο Φαίδρος με τον Ερυξίμαχο που είχαν κατηγορηθεί για την ιερόσυλη πράξη του ακρωτηριασμού των Ερμών.

Εξάλλου, την εποχή που δικάστηκε ο Σωκράτης (399π.Χ.) δεν ήταν σπάνιες οι διώξεις πνευματικών ανθρώπων αν υπήρχε υποψία αντιδημοκρατικότητας, και η κατηγορία της αθεΐας ήταν συχνή σε αυτό το πλαίσιο. Στο μυαλό των αρχαίων Αθηναίων, η νίκη στη μάχη εξασφαλίζονταν με δύο τρόπους: με τη βοήθεια των θεών και με την αφοσίωση των πολεμιστών στην πόλη. Άρα η κατηγορία της διαφθοράς των νέων και της προσβολής των θείων ήταν πολύ σοβαρή, και πολύ κοντινή στην προδοσία.

Η επιμονή του Σωκράτη να μην ασχολείται με την πολιτική, που συνεπαγόταν και την μη εμπλοκή του στην δημοκρατική επανάσταση που έριξε την Τυραννία και επανέφερε τη δημοκρατία, δεν του χάρισε πολλούς φίλους μεταξύ των Αθηναίων, οι οποίοι δεν μπορούσαν να είναι σίγουροι ποιες ήταν οι πολιτικές πεποιθήσεις του φιλοσόφου. Πάντως, ακόμα και δεδομένης της σχέσης του με τον Κριτία, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι συνεργάστηκε με τους Τυράννους, αντιθέτως, στην Απολογία του περιγράφει πώς οι Τύραννοι προσπάθησαν να τον εμπλέξουν στη σύλληψη κάποιου Λέοντα για να τον σκοτώσουν, όπου αυτός αρνήθηκε κάθε συνεργασία μαζί τους και «έφυγε και πήγε σπίτι του», με κίνδυνο τη ζωή του. Αναφέρει επίσης το μοναδικό περιστατικό όπου κατέλαβε αξίωμα της πόλης, όταν διετέλεσε βουλευτής «και έτυχε να πρυτανεύει η δική μας η φυλή, η Αντιοχίς» όταν, τους δέκα στρατηγούς που δεν μάζεψαν τους ναυαγούς μετά από ναυμαχία, οι οργισμένοι Αθηναίοι ήθελαν να τους δικάσουν όλους μαζί, ενώ ο νόμος έλεγε να δικαστούν χωριστά. Μόνο ο Σωκράτης αντέδρασε για να μην παρανομήσουν, αν και έτσι κινδύνευσε με φυλάκιση ή ακόμα και με θάνατο. «Και αυτά συνέβαιναν ενώ ακόμα υπήρχε δημοκρατία στην πόλη»^[1]σελ.67 προσθέτει, κάτι που μάλλον δεν βοήθησε την υπόθεσή του, αφού οι δικαστές ίσως δεν αρέστηκαν στην απόρριψη της δημοκρατικότητας του τότε πολιτεύματος (αυτό που την ίδια στιγμή τον δίκαζε), αλλά και ούτε θα ήθελαν να θυμούνται μια τέτοια άσχημη στιγμή του παρελθόντος τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της απολογίας του ο Σωκράτης είναι εριστικός και ειρωνικός, είτε όταν εξετάζει τον κατήγορό του Μέλητο είτε όταν απευθύνεται στους δικαστές. Αργότερα, όταν έχει την ευκαιρία να προτείνει εναλλακτική ποινή από τη θανατική, αντί ποινής λέει ότι οι Αθηναίοι οφείλουν να του χαρίσουν ισόβια δωρεάν σίτιση στο Πρυτανείο, μία μεγάλη τιμή που η πόλη χάριζε στους ολυμπιονίκες. Ίσως να τον συνέφερε να τους κολακέψει, αλλά αργότερα θα πει «δε μου φαίνεται ότι είναι δίκαιο να παρακαλεί κανείς τον δικαστή, ούτε παρακαλώντας τον να αθωώνεται, αλλά εξηγώντας του και πείθοντάς τον»^[1]σελ.74.

Ο Σωκράτης χειρίζεται την κατηγορία της αθεΐας με καθαρό λόγο και αρκετά εύκολα. Δεν χρειάζεται παρά να δείξει ότι οι δύο πρώτες κατηγορίες αλληλοαποκλείονται. Πώς γίνεται να είναι άθεος και ταυτόχρονα να προσπαθεί να εισάγει νέες θεότητες στην πόλη; Εξάλλου άθεος, λέει, προφανώς δεν είναι, αφού αυτό θα σήμαινε να πιστεύει πως ο ήλιος είναι μόνο μια πέτρα και η σελήνη σαν τη γη, κάτι που παρουσιάζει σαν τόσο ακραίες θέσεις, που αποκλείεται να τις πίστευε. Τόσο περίεργα πράγματα είναι αυτά, λέει, που τα βιβλία που τα γράφουν (του Αναξαγόρα) μπορούν να αγοραστούν από την ορχήστρα του θεάτρου με μία δραχμή. Και πώς γίνεται, συνεχίζει, να μιλάει για νέες θεότητες ενώ είναι άθεος; Οι θεότητες θεωρούνταν παιδιά των θεών – ποιος μπορεί λοιπόν να πιστεύει ότι υπάρχουν θεότητες αλλά όχι θεοί; Είναι σαν να πιστεύεις «ότι υπάρχουν μουλάρια, αλλά όχι άλογα και γαϊδούρια»^[1]σελ.53, ότι υπάρχει ιππασία αλλά όχι άλογα ή αυλητική τέχνη αλλά όχι αυλητές.

Δεν έχουμε ιστορικά ντοκουμέντα της δίκης από την πλευρά των κατηγόρων, μόνο την απολογία του Σωκράτη (σε δύο εκδοχές, του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα), οπότε δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πώς αντιμετωπίστηκαν τα επιχειρήματα του Σωκράτη από τους αντιπάλους του, και δεν μπορούμε να ξέρουμε ποια από αυτά, και κατά πόσο, έπεισαν τους δικαστές. Ο αναγνώστης της Απολογίας πάντως, μάλλον πείθεται εύκολα από αυτό το κομμάτι της υπεράσπισης. Και ο ίδιος ο Σωκράτης θεωρεί ότι έχει αποδειχθεί η αθωότητά του για αυτήν την κατηγορία («Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να αποδείξω με περισσότερα επιχειρήματα ότι δεν ευσταθεί η κατηγορία του Μέλητου. Αρκούν αυτά που είπα»^{[1]σελ.54-55} και «Δεν αποδείχτηκε ότι θυσίαζα σε κάποια καινά δαιμόνια αντί στον Δία…ούτε ότι ορκιζόμουν ή πίστευα άλλους θεούς»^{[2]σελ.141}). Εξάλλου, συνεχίζει, και ο κατήγορός του ο Μέλητος και όποιος άλλος ήθελε, μπορούσε να τον δει να θυσιάζει «στις κοινές γιορτές πάνω στους δημόσιους βωμούς»^{[2]σελ.133}. Μην ξεχνάμε όμως ότι το ακροατήριο αποτελούνταν από Αθηναίους που ήταν γνώστες της κακοφημίας του Σωκράτη ότι χρησιμοποιεί την ρητορική για να κάνει το σωστό να μοιάζει λάθος και το λάθος σωστό. Όταν λοιπόν προσπάθησε να πείσει ότι το κατηγορητήριο από μόνο του αντιφάσκει και αυτοακυρώνεται, ίσως τους φάνηκε πως, άλλη μια φορά, επιχείρησε να δείξει το σωστό σαν λάθος˙ αν και, σε αυτήν την περίπτωση, οι Αθηναίοι αποδεικνύονται υπερβολικά εύπιστοι όσον αφορά τα λεγόμενα του Μέλητου.

Ο Σωκράτης συνεχίζει για να αντικρούσει την επόμενη κατηγορία. Αναφέρει «κάποιους» να λένε ότι υπάρχει κάποιος Σωκράτης που με αυτά που λέει διαφθείρει τους νέους. Όταν, λέει, αυτοί ερωτώνται «τι κάνει και τι διδάσκει για να πετυχαίνει κάτι τέτοιο, δεν έχουν τι να απαντήσουν γιατί δεν ξέρουν»^[1]σελ.41. Για να μην φανεί η άγνοιά τους, λένε ό,τι πιο πρόχειρο έχουν να πουν γενικά για τους φιλοσόφους και τους σοφιστές: Πως «ερευνά ό,τι συμβαίνει στον ουρανό και κάτω από τη γη», ότι «δεν πιστεύει στους θεούς» και ότι «κάνει το λάθος να μοιάζει σωστό».

Αλλά ο Σωκράτης δεν αποδέχεται καν το ρόλο του δασκάλου, αφού δεν θεωρεί τον εαυτό του σοφό, και ούτε έπαιρνε χρήματα από όποιον ήθελε να τον ακούσει και να μιλήσει μαζί του. «Δεν υπήρξα ποτέ δάσκαλος κανενός…προσφέρομαι το ίδιο και σε πλούσιους και σε φτωχούς»^[1]σελ.69. Και όλοι αυτοί που τον άκουγαν με τη θέλησή τους, είτε γίνανε καλοί είτε κακοί, ο Σωκράτης δεν είναι υπεύθυνος, γιατί «ποτέ δεν υποσχέθηκα σε κανέναν τίποτα, ούτε δίδαξα κανένα μάθημα»^[1]σελ.69. Αν ο Σωκράτης είχε κάτι να προσφέρει στους αρχαίους Αθηναίους, αυτό είναι η προτροπή να μην ασχολούμαστε πολύ με ακριβές απολαύσεις, συμφέροντα και αξιώματα, αλλά με την υγεία της ψυχής μας, τη φρόνηση και την αρετή, εξετάζοντας τους εαυτούς μας και τους άλλους. Ο ανεξέταστος βίος «είναι ζωή που δεν αξίζει να τη ζει άνθρωπος»^[1]σελ.81. Όταν έβλεπε κάποιον να μην κάνει αυτά που πρέπει για να έχει ευτυχισμένη ζωή, αλλά να νοιάζεται μόνο για χρήματα, δημόσιες αγορεύσεις και τιμές: «Ερχόμουν κοντά του κι επιχειρούσα να τον πείσω να μη φροντίσει για καμιά άλλη υπόθεσή του πριν φροντίσει τον εαυτό του, πώς θα γίνει δηλαδή καλύτερος και συνετότερος, ούτε για τις υποθέσεις τις πόλης αλλά για την ίδια την πόλη, και για όλα τα άλλα να φροντίζει με αυτόν τον τρόπο.»^[1]σελ.77. «Πώς θα μπορούσα να διαφθείρω τους νέους συνηθίζοντάς τους στην υπομονή και τη λιτότητα;»^{[2]σελ.141}

Αλλά και γιατί να επιχειρήσει να διαφθείρει τους νέους, ακόμα και αν μπορούσε; Αφού ξέρει πολύ καλά ότι κάποιος που γύρω του έχει κακούς ανθρώπους, βλάπτεται και ο ίδιος από αυτούς. Γιατί λοιπόν να δημιουργήσει από μόνος του κακούς ανθρώπους; Στο τέλος κακό στον εαυτό του θα έκανε. Συνεχίζει, προκαλώντας όποιον από τους παρόντες θεωρεί ότι τον διέφθειρε να ανεβεί στο βήμα και να τον κατηγορήσει. Που είναι όλοι αυτοί; Και πώς γίνεται να εμφανίζονται στη δίκη τόσοι πολλοί φίλοι του που υποστηρίζουν το αντίθετο, ότι τους ωφέλησε;

Ο Σωκράτης λοιπόν, πιστεύει πως η πραγματική αιτία που δικάζεται δεν είναι το κατηγορητήριό του, αφού κανένας στο δικαστήριο δεν μπορεί να αποδείξει ότι είναι άθεος, και οι κατήγοροι δεν μπόρεσαν να εμφανίσουν κάποιον που υποτίθεται ότι αυτός διέφθειρε. Δεν αναφέρεται πάντως στους Κριτία και Αλκιβιάδη, αν και σίγουρα ήξερε ότι οι Αθηναίοι τον κατηγορούσαν συγκεκριμένα για τις πράξεις αυτών των δύο.

Αναφέρεται όμως εκτενώς στην κακή φήμη που είχε αποκτήσει άδικα, και «αυτό είναι που θα με καταστρέψει, αν με καταστρέψει…οι συκοφαντίες και ο φθόνος των πολλών»^[1]σελ.55, όχι ο Μέλητος και οι υπόλοιποι. Έτσι, βρίσκεται αναγκασμένος να μάχεται με σκιές, αφού δεν υπάρχει κανένας συγκεκριμένος να παρουσιαστεί και να απαντήσει στις ερωτήσεις του. Τις συκοφαντίες διέδιδαν γνωστά πρόσωπα της πόλης, όπως κωμικοί και ποιητές (όπως ο Αριστοφάνης), που παρουσίασαν μια διαστρεβλωμένη εικόνα του στο κοινό. Άλλοι, έστω και φίλοι του, τον εκθείαζαν για αυτά που έλεγε με αποτέλεσμα «να μου βγει το όνομα ότι είμαι σοφός»^[1]σελ.39.

Η αληθινή αιτία της δίκης του, κατά τον Σωκράτη, είναι που πέρασε όλη του τη δημόσια ζωή ντροπιάζοντας αυτούς που θεωρούν τον εαυτό τους σοφό ενώ δεν είναι, μια συνήθεια που γέννησε πολλές έχθρες. Μια συνήθεια που μετέδωσε και σε άλλους: «Οι νέοι που με ακολουθούν με τη θέλησή τους…πολλές φορές με μιμούνται κι αυτοί. Προσπαθούν έπειτα να εξετάσουν κι άλλους. Και βρίσκουν, όπως φαίνεται, μεγάλη αφθονία από ανθρώπους που νομίζουν ότι γνωρίζουν κάτι, ενώ λίγα πράγματα μόνο γνωρίζουν ή και τίποτα. Τότε όσοι εξετάζονται, εξοργίζονται μ’ εμένα αλλά όχι μ’ εκείνους. Λένε μάλιστα ότι υπάρχει κάποιος άθλιος Σωκράτης που διαφθείρει τους νέους»^[1]σελ.41. Αφορμή και έναυσμα για τον Σωκράτη στο να γυρίζει τους δρόμους της πόλης κάνοντας ερωτήσεις και συζητώντας με γνωστούς και αγνώστους, ήταν μια ερώτηση που έκανε ο φίλος του ο Χαιρεφώντας στην Πυθία. Την είχε ρωτήσει «αν υπάρχει σοφότερος από τον Σωκράτη» και αυτή απάντησε ότι «κανένας δεν είναι σοφότερος»^[1]σελ.35.

Ο ίδιος όμως δεν θεωρούσε τον εαυτό του σοφό. («Εγώ ξέρω πως δεν είμαι καθόλου σοφός»^[1]σελ.35). Πώς έγινε λοιπόν και η Πυθία έδωσε τέτοια απάντηση; Είναι δυνατόν να κάνει λάθος; Για να ελέγξει λοιπόν το μαντείο, έψαξε αρχικά έναν που όλοι τον λέγανε σοφό πολιτικό και τον ρώτησε για τα θέματα που υποτίθεται ότι κατείχε. «Μου φάνηκε ότι αυτός ο άνδρας φαινόταν σοφός και σε πολλούς άλλους ανθρώπους και προπάντων στον εαυτό του, ενώ δεν ήταν. Και έπειτα προσπαθούσα να του αποδείξω ότι νόμιζε πως ήταν σοφός, ενώ δεν ήταν. Μ’ αυτόν τον τρόπο όμως με αντιπάθησε και αυτός και πολλοί από τους παρόντες.»^[1]σελ.35 Συνέχισε πηγαίνοντας σε ποιητές και τραγωδούς για να μην αφήσει ανεπιβεβαίωτο τον χρησμό. Ακόμα και οι χειροτέχνες (καλλιτέχνες) επειδή ήταν καλοί και σοφοί σε αυτό που έκαναν (στην τέχνη τους) νόμιζαν πως η σοφία τους επεκτεινόταν και σε όλες τις γνώσεις, ενώ όχι μόνο δεν ήταν σοφοί σε όλα τα πράγματα, αλλά και σε αυτά που γνώριζαν καλά, δεν μπορούσαν να απαντήσουν από πού προέρχεται αυτή τους η γνώση. Και όπως συμπεραίνει και από τον διάλογό του με τονΊωνα («περί Ιλιάδος»), οι ποιητές, όταν δημιουργούν, δεν δημιουργούν από μόνοι τους, η σοφία δεν προέρχεται από αυτούς, αλλά γίνονται δίαυλοι της σοφίας του θεού και όργανα της υπαγόρευσης της θείας έμπνευσης που τους καταλαμβάνει.

Άρα λοιπόν, αφού βρήκε ότι κανένας από τους Αθηναίους δεν είναι σοφός (ακόμα και αυτοί που θεωρούνται σοφοί από τους άλλους και τους ίδιους), αφού ο ίδιος δεν θεωρεί τον εαυτό του σοφό και αφού ο χρησμός της Πυθίας αποκλείεται να είναι λάθος, το συμπέρασμα που βγάζει είναι πως η σοφία που κατέχει, είναι αυτή ακριβώς η γνώση της άγνοιάς του.

Οπότε συμπέρανε ότι ο ίδιος είναι σοφότερος από όλους, γιατί οι άλλοι νομίζουν ότι γνωρίζουν ενώ δεν γνωρίζουν τίποτα σπουδαίο, ενώ ο Σωκράτης, δεν γνωρίζει τίποτε βέβαια, αλλά ούτε και νομίζει ότι γνωρίζει. «Ο θεός μόνο είναι πράγματι σοφός»^{[1]σελ. 39} λέει ο Σωκράτης˙ η δικιά του σοφία είναι μόνο η ανθρώπινη σοφία («πράγματι ίσως να την κατέχω αυτή τη σοφία»^[1]σελ.33). Και ποια είναι αυτή; Αυτή ακριβώς η συνειδητοποίηση ότι δεν είναι σοφός. Γι’ αυτό και του αποδόθηκε η φράση (που δεν είπε ο ίδιος) «ένα ξέρω μόνο, ότι δεν γνωρίζω τίποτα».
---------
Πηγές:
[1] Πλάτων – Απολογία Σωκράτους (εκδ. Κάκτος, 1992)
[2] Ξενοφών – Απολογία Σωκράτους (εκδ. Κάκτος, 1993)

Ο Σωκράτης για την ανδρεία

Μετά από μια δημόσια επίδειξη για τη διδασκαλία της μάχης με όπλα, δύο Αθηναίοι προσπαθούν να αποφασίσουν πώς να διαπαιδαγωγήσουν τους γιους τους. Όντας και οι δύο απόγονοι διάσημων πολιτών, οι ίδιοι είχαν στερηθεί τη μόρφωση που θα ήθελαν λόγω των δημόσιων υποχρεώσεων των γονιών τους, και τώρα ανησυχούν για τα παιδιά τους. Καλούν τον Νικία και τον Λάχη, τους διασημότερους στρατηγούς της εποχής, για να τους συμβουλέψουν. Παρών ήταν και ο Σωκράτης.

Ένας από τους γονείς ρωτάει: «Το να διδαχτεί κάποιος να μάχεται με όπλα είναι μάθημα κατάλληλο για εφήβους;»

Ο Νικίας απαντά ότι είναι ωφέλιμο, καθώς έτσι θα μάθουν πώς να πολεμούν καλύτερα στο μέτωπο, αλλά και σε μάχες ένας προς έναν καταδιώκοντας τον αμυνόμενο ή υπερασπίζοντας τον εαυτό του. Επίσης, θα φαίνεται φοβερότερος στους εχθρούς λόγω της σωματικής του διάπλασης, και θα μπορεί να ξεπεράσει τον εαυτό του σε θάρρος και γενναιότητα.

Ο Λάχης απαντάει λέγοντας ότι είναι βέβαια καλό να μαθαίνει κανείς τα πάντα, αλλά πρέπει να εξεταστεί αν πρέπει να διδαχτεί κάποιος τη μάχη με όπλα σε αντίθεση με κάτι άλλο. Αν αυτό το μάθημα ήταν όντως τόσο σημαντικό θα το δίδασκαν και οι Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι μόνο με αυτό ασχολούνται, το πώς θα γίνουν οι καλύτεροι στη μάχη. Και με την ίδια λογική που όποιος θέλει να κριθεί στις ικανότητές του στην τραγωδία πηγαίνει κατευθείαν στην Αθήνα, έτσι και οι ειδικοί στα όπλα αποφεύγουν τη Λακεδαιμόνα σαν απρόσιτο ιερό, γιατί ξέρουν ότι δεν υπερτερούν στη μάχη από εκείνους. Εξάλλου, κανένας δε διακρίθηκε στον πόλεμο με τη χρήση των όπλων. Είτε λοιπόν δεν είναι καν μάθημα η ειδίκευση στα όπλα, αφού δεν προσφέρει πλεονέκτημα στη μάχη, είτε είναι μεν μάθημα που σου χαρίζει κάποια ικανότητα αλλά προσφέρει πολύ λίγα, οπότε δεν αξίζει κάποιος να το διδαχτεί.

Ο Σωκράτης προτείνει πριν προχωρήσει η συζήτηση, να διευκρινιστεί ο ορισμός του αντικειμένου τους. Με τον ίδιο τρόπο που κάποιος, για να βρει αν πρέπει να βάλει χαλινάρι σε ένα άλογο, δεν θα σκέφτεται για το χαλινάρι αλλά για το άλογο, έτσι πρέπει αντί να μιλάνε για το μάθημα στα όπλα, να μιλάνε για το αντικείμενο του μαθήματος, την ανδρεία, στην οποία υποτίθεται ότι το μάθημα θα φέρει βελτίωση. «Γιατί, αν δε γνωρίζουμε καθόλου τι πράγμα είναι η αρετή, με ποιον τρόπο είναι δυνατό να γίνουμε σύμβουλοι οποιουδήποτε για το πώς θα μπορέσει να την αποκτήσει με τον ωραιότερο τρόπο;»

Στο ερώτημα λοιπόν τι είναι ανδρεία, ο Λάχης απαντάει «Αν κάποιος θέλει να παραμείνει στη θέση του αποκρούοντας τους εχθρούς και να μην υποχωρεί, ξέρεις σίγουρα ότι μπορεί να είναι ανδρείος».

Ο Σωκράτης παρατηρεί ότι αυτή δεν είναι προσεκτική απάντηση, αφού μας δίνει μόνο ένα παράδειγμα, και όχι μια ιδιότητα που είναι μοναδική στην έννοια «ανδρεία». Μας ενδιαφέρει δηλαδή όχι μόνο ο παραπάνω πολεμιστής που δεν υποχωρεί, αλλά και αυτός που μάχεται ακόμα και στην υποχώρηση, αλλά και εκτός πολέμου κάποιος που λέμε ότι είναι ανδρείος όταν αντιμετωπίζει κινδύνους στη θάλασσα, τις αρρώστιες και την πενία, ή ανδρείος στην πολιτική, στις λύπες, στους φόβους και στις ηδονές, και σε όλα τα άλλα.

Ο δεύτερος, προσαρμοσμένος, ορισμός της ανδρείας από τον Λάχη, είναι «κάποιου είδους καρτερία της ψυχής», δηλαδή ανδρεία έχει αυτός που επιδεικνύει υπομονή και επιμονή στην επιδίωξη κάποιου σκοπού. Σίγουρα όμως, λέει ο Σωκράτης, δεν είναι αρετή η κάθε είδους καρτερία. Η καρτερία με σύνεση είναι καλή κι ενάρετη, ενώ η ανδρεία με αφροσύνη είναι βλαβερή και κακή, και εφόσον η ανδρεία θεωρείται αρετή, μπορεί να περιλαμβάνει μόνο την καρτερία με σύνεση. Με άλλα λόγια, μπορεί η ανδρεία να συνεπάγεται καρτερία, αλλά η καρτερία δεν συνεπάγεται πάντα την ανδρεία. Ούτε αυτό είναι αρκετό όμως, αφού κάποιος μπορεί να ξοδεύει καρτερικά τα χρήματά του, με σύνεση και συγκεκριμένο καλό σκοπό, αλλά αυτόν δεν τον λέμε ανδρείο. Αντιθέτως, αν κάποιος κατά τη διάρκεια μιας μάχης, σκεφτεί συνετά ότι μάχεται δίπλα σε άλλους ικανούς πολεμιστές, ενάντια ενός μικρότερου ή πιο αδύναμου εχθρού, και το στράτευμά του βρίσκεται σε περισσότερο ευνοϊκή θέση στο πεδίο της μάχης από τον αντίπαλο, είναι όντως ανδρείος (γιατί όσο σίγουρος και να είναι κανείς ότι ο στρατός του θα βγει νικητής, είναι πιθανό ο ίδιος να πεθάνει στη μάχη). Κι όμως, αυτός που στις ίδιες περιστάσεις βρίσκεται στο αντίπαλο στρατόπεδο και δεν υποχωρεί, αλλά με καρτερία υπομένει και επιμένει ότι θα νικήσει, και μάχεται, σίγουρα αυτός είναι πιο ανδρείος από τον πρώτο. Η καρτερία του όμως είναι λιγότερο συνετή, αφού υπάρχουν αντικειμενικά εμπόδια στο να πετύχει τον σκοπό του. Περαιτέρω, αν κάποιος δεν είναι ιδιαίτερα ικανός σε κάτι, αλλά φέρεται με καρτερία, είναι ανδρειότερος από αυτόν που είναι περισσότερο ικανός. Για παράδειγμα, κάποιος που, χωρίς να είναι δεινός κολυμβητής, βουτάει σε βαθιά νερά, θεωρείται πιο ανδρείος από τον έμπειρο στο κολύμπι, που κάνει την ίδια πράξη. Τέλος, η πράξη η ίδια, όσο επικίνδυνη και να είναι, δεν δίνει από μόνη της αξία σε αυτόν που την κάνει, γιατί πρέπει να υπάρχει και ο ενάρετος σκοπός που θα επιτευχθεί με αυτήν.

Εφόσον δεν καταλήγουν πουθενά, τον λόγο παίρνει ο Νικίας, υπενθυμίζοντας κάτι που ο Σωκράτης έχει πει πολλές φορές, ότι ο καθένας είναι καλός σε όσα γνωρίζει και κακός σε όσα αγνοεί. Αφού το να είναι κάποιος ανδρείος είναι καλό, τότε αναγκαστικά πρέπει σε κάτι να είναι σοφός. Άρα η ανδρεία είναι μια κάποιου είδους σοφία. Το αντικείμενο αυτής της σοφίας, σύμφωνα με το Νικία, είναι η «γνώση όσων δημιουργούν φόβο ή θάρρος στον πόλεμο και σε όλα τα άλλα».

Αυτό δεν μπορεί να συμπεριλαμβάνει όλες τις καταστάσεις, αφού, όπως παρατηρεί ο Λάχης, θα σήμαινε πως και ο γιατρός, που ξέρει ποια είναι τα φοβερά του επαγγέλματός του (δηλαδή οι αρρώστιες), θα έπρεπε να θεωρηθεί ανδρείος. Ο Νικίας επισημαίνει πως ο γιατρός ξέρει μόνο κάποια γεγονότα, όπως ποια είναι η εκάστοτε αρρώστια, ποιες οι πιθανότητες να πεθάνει ο ασθενής του, και ποιο φάρμακο θα έχει την καλύτερη επίδραση στο σώμα του ασθενή. Δεν μπορεί να ξέρει όμως κατά πόσο θα είναι καλύτερα για τον ασθενή να γιατρευτεί από μια αρρώστια ή να αφεθεί να πεθάνει. Το να συντηρηθεί κάποιος στη ζωή μπορεί να αποδειχτεί οδυνηρό ως προς την ποιότητα της ζωής του, είτε, για παράδειγμα, επειδή το φάρμακο απλά θα παρατείνει τη ζωή ενός υπερήλικα ασθενή αφαιρώντας του όμως την αξιοπρέπεια στην καθημερινότητά του είτε επειδή οι παρενέργειες του φαρμάκου μπορεί να είναι χειρότερες από τα συμπτώματα της αρρώστιας. Δεν είναι για όλους καλύτερο να ζουν, αλλά «για πολλούς είναι καλύτερο να πεθάνουν». Εν τέλει ο γιατρός, δεν ξέρει ποιο είναι αυτό που προκαλεί μεγαλύτερο φόβο για τον ασθενή, άρα δεν ξέρει τι είναι καλύτερο γι’ αυτόν, και άρα δεν έχει αυτήν την γνώση που θα τον κάνει σοφό στο θέμα της ανδρείας.

Ο Νικίας ξεκαθαρίζει πως όταν μιλάει για γνώση του τι θα είναι αποβεί καλύτερο για κάποιον (να πεθάνει ή όχι), δεν αναφέρεται σε εκείνη την γνώση στην οποία έχουν πρόσβαση οι μάντεις. Ο μάντης, λέει, γνωρίζει μόνο τα σημεία που θα συμβούν˙ αν θα πεθάνει κάποιος και πώς, ή όχι. Δεν ξέρει όμως ποιο θα είναι το καλύτερο ενδεχόμενο για αυτόν, τουλάχιστον όχι περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον.

Από τη στιγμή που η ανδρεία ταυτίστηκε με τη σοφία, αυτό σημαίνει ότι τα ζώα που όλοι αναγνωρίζουν σαν ανδρεία ζώα, αλλά και τα παιδιά, που από άγνοια μόνο δεν φοβούνται, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ανδρεία. «Το άφοβο και το ανδρείο δεν είναι το ίδιο». Είναι πολλοί αυτοί που εξαιτίας έλλειψης μέριμνας (ο Νικίας μιλάει για μέριμνα, ο Λάχης για καρτερία με σύνεση) φέρονται με αφοβία, τόλμη και θρασύτητα. Αυτούς ο Νικίας τους ονομάζει θαρραλέους. ‘’Ανδρείους’’ ονομάζει όσους είναι φρόνιμοι, αυτούς δηλαδή που έχουν και τόλμη και μέριμνα. Εξ άλλου, όπως είπαμε, μια πράξη που είναι μεν θαρραλέα, αφού περιλαμβάνει ανάληψη κινδύνου, αλλά είναι χωρίς άξιο σκοπό και με μικρό όφελος, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ανδρεία πράξη, αλλά μάλλον σαν ανόητη.

Εδώ παρεμβαίνει ο Σωκράτης, για να παρατηρήσει ότι η ανδρεία είναι ένα από τα μέρη της αρετής, όπως είναι και η δικαιοσύνη, η σωφροσύνη και η σοφία. Ο Νικίας είχε πει ότι ανδρεία είναι η γνώση όσων σχετίζονται με τον φόβο (δηλαδή των δεινών) και με το θάρρος (δηλαδή των αγαθών). Δεινά είναι όσα γεννούν δέος και θαρραλέα όσα δεν γεννούν δέος. «Δέος άλλωστε είναι η προσδοκία μέλλοντος κακού». Δεινά δηλαδή είναι οι μελλοντικές συμφορές, και θαρραλέα είναι τα μελλοντικά αγαθά. Γνώση όμως, για οτιδήποτε, δεν μπορεί να νοηθεί χωριστά για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Όσον αφορά την Ιατρική, για παράδειγμα, κάτι που ξέρουμε ότι είναι υγιεινό σήμερα, σίγουρα ήταν και στο παρελθόν, και θα είναι και στο μέλλον. Και η στρατηγική επίσης, μελετά αυτά που γίνονται τώρα και όσα έγιναν στο παρελθόν για να κάνει προβλέψεις του τι θα γίνει στο μέλλον, γι’ αυτό και δεν βασίζεται στους μάντεις. Η ίδια επιστήμη δηλαδή γνωρίζει όσα θα γίνουν, όσα γίνονται και όσα έγιναν. Τον ίδιο κανόνα πρέπει να υπακούει και η ανδρεία, αφού είναι γνώση. Άρα η ανδρεία δεν μπορεί να ταυτίζεται με τη γνώση των δεινών και των θαρραλέων, αφού αυτά αφορούν μόνο τα του μέλλοντος. Ο Νικίας δηλαδή απάντησε για την ανδρεία μόνο εν μέρει (κατά το ένα τρίτο, αφού παρέβλεψε το παρελθόν και το παρόν).

Αν επιμείνουμε να ορίσουμε την ανδρεία σαν γνώση, συνεχίζει ο Σωκράτης, πρέπει αυτή να αφορά και το παρόν και το παρελθόν, και αφού την ταυτίσαμε με τη γνώση των συμφορών και των αγαθών, πρέπει να της αποδώσουμε τη γνώση όλων των αγαθών και των κακών, όπως εκφράζονται πάντα. Έτσι όμως η ανδρεία θα ταυτιζόταν με το σύνολο της αρετής, κάτι που θα ήταν παράλογο, και που συμφώνησαν από πριν ότι δεν ισχύει, αφού θεώρησαν την ανδρεία μόνο σαν ένα μέρος της αρετής.

«Άρα, Νικία, δεν βρήκαμε τι είναι ανδρεία» καταλήγει ο Σωκράτης, ο οποίος αποδίδει στον εαυτό του όση άγνοια διακατέχει και τους υπόλοιπους. Εξ άλλου, καθ’ όλη την διάρκεια του διαλόγου, ο ίδιος δεν πρότεινε καμία δικιά του θέση, παρά μόνο ζητούσε διευκρινήσεις από τους υπόλοιπους για να τους δείξει ότι έσφαλαν, και κατεύθυνε την συζήτηση όπου θεωρούσε ότι έπρεπε, ώστε να καταλήξουν σε κάποια αλήθεια. Και πάντα ο Σωκράτης δήλωνε την άγνοιά του, υποστηρίζοντας ότι το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι να βοηθάει τους συνομιλητές του να γεννούν ιδέες (σαν κάποιον μαιευτήρα). Για να αποδώσει όμως η μαιευτική μέθοδος, πρέπει ο συνομιλητής να είναι ικανός να παράγει ορθές ιδέες.

Ο Λάχης αποδεικνύεται επιφανειακός και επιπόλαιος, αφού πέρα από τις απαντήσεις του που περιορίστηκαν σε παραδείγματα και δεν αφορούσαν έννοιες για τις οποίες τον ρώτησε ο Σωκράτης, καθ’ όλη την διάρκεια της συζήτησης δεν αποφεύγει να αρπάζεται με τον Νικία, να τον αποπαίρνει και να τον προσβάλλει. Το μόνο που κατάφερε έτσι είναι να δείξει την δικιά του φιλοσοφική κατωτερότητα σε σχέση και με τον Σωκράτη αλλά και με τον Νικία.

Το λάθος που έκανε ο Νικίας από την άλλη, είναι να ταυτίσει την ανδρεία με τη γνώση των δεινών και αγαθών. Όταν ο Σωκράτης έλεγε ότι η αρετή είναι γνώση, δεν ταύτιζε τις δύο έννοιες. Εννοούσε ότι για να κάνουμε κάτι ενάρετο, πρέπει να γνωρίζουμε το αντικείμενο αυτής της αρετής, δηλαδή το τι είναι, αλλά και πώς να κάνουμε πράξη με τρόπο που θα προσφέρει ωφέλεια (όπως ο γιατρός για να ωφελήσει τον ασθενή πρέπει να ξέρει την επιστήμη της ιατρικής αλλά και το τι θα είναι ωφελιμότερο για τον εκάστοτε ασθενή). Ο Νικίας θεωρεί σαν αντικείμενο αυτής της γνώσης τα μελλούμενα καλά και βλαβερά. Είχε δίκιο βέβαια όταν είπε ότι ένα παιδί που από άγνοια μόνο φέρεται με τόλμη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ανδρείο. Όταν για παράδειγμα ένα αγόρι προσπαθήσει άκριτα να ανεβεί έναν απόκρημνο βράχο, χωρίς να συνειδητοποιεί πόσο εύκολο είναι να κάνει ένα μοιραίο λάθος, ή όταν δεν ξέρει καν τι λάθη μπορεί να κάνει, και όταν αγνοεί τι μπορεί να πάθει πέφτοντας, όντως δεν μπορούμε να του αποδώσουμε τον χαρακτηρισμό του ανδρείου. Δεν είναι όμως η ίδια η άγνοια του κινδύνου που πρέπει να επισημάνουμε. Η άγνοια είναι μόνο αυτό που κάνει το αγόρι να μην φοβάται. Και είναι αυτή η έλλειψη φόβου που το αποκλείει από την ανδρεία. Γιατί αν έχει κάποιο νόημα η λέξη ανδρεία, είναι το ξεπέρασμα του φόβου. Αν δεν υπάρχει φόβος να ξεπεραστεί, ποια είναι η προσπάθεια του ήρωα και ποιο το επίτευγμά του, που θα προκαλέσει τον θαυμασμό μας;

Σίγουρα το να μπει κανείς σε έναν ανελκυστήρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί τολμηρό εγχείρημα. Για κάποιον κλειστοφοβικό όμως; Όπως έλεγε ο Σωκράτης, καμία πράξη δεν είναι ενάρετη από μόνη της, αλλά εξαρτάται από το ποιος πράττει, και γιατί. Αυτός είναι και ο λόγος που τελικά στο παράδειγμα του Σωκράτη πιο ανδρείος αποδεικνύεται ο στρατιώτης του μικρού και αδύναμου στρατού, γιατί αυτός πράττει σχεδόν απελπισμένα (αλλά όχι ανέλπιδα), χωρίς να υπολογίσει λογιστικά ή πιθανολογικά το αποτέλεσμα της πράξης του˙ πράττει παράτολμα. Ξεπερνά τον εύλογο φόβο που προκύπτει από τα αντικειμενικά εμπόδια, ενεργεί ενάντια στη λογική (ασύνετα όπως είπαμε πριν), και έχει σαφή και ενάρετο σκοπό (να επιζήσει και να νικήσει τον αντίπαλο και άρα να σώσει όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και των συμπολεμιστών του, της πόλης του…).

Η έλλειψη φόβου όμως δεν είναι επιλογή αυτού που δεν φοβάται, είναι εν τέλει αποτέλεσμα της άγνοιας των κινδύνων ή προϊόν της ιδιοσυγκρασίας του άφοβου. Κανένα από τα δύο δεν προκύπτουν από ελεύθερη επιλογή του. Το να φοβάται κάποιος και να επιλέξει να μην τον κερδίσει ο φόβος, αλλά να ενεργήσει παρά τον φόβο του˙ αυτό είναι που τον κάνει ανδρείο. Αυτή η επιλογή είναι που θα τον ορίσει, και κάθε επιλογή προϋποθέτει ελευθερία σκέψης και δράσης. Γι’ αυτό και μόνο ο ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να γίνει ενάρετος.

Η Ψυχολογική Βία στη σχέση του ζευγαριού

Τι καθιστά μια σχέση υγιή και τι όχι; Αυτό που αποτελεί οπωσδήποτε εμπόδιο στη δημιουργία μιας καλής συντροφικής σχέσης είναι η ύπαρξη ψυχολογικής βίας.

Κι επειδή η ψυχολογική βία δεν είναι χειροπιαστή, όπως η φυσική, είναι δύσκολο πολλές φορές να τη διακρίνουμε.Χρειάζεται όμως να αποσαφηνίσουμε τη διαφορά μεταξύ βίας και σύγκρουσης. Στη σύγκρουση ο καθένας αναγνωρίζει τον άλλον ως ισότιμο και διατηρεί την ταυτότητά του. Αντίθετα στη βία υπάρχει ασυμμετρία και κυριαρχία του δυνατότερου στον πιο αδύναμο, με τέτοιο τρόπο που ο άλλος θεωρείται αντικείμενο. Χωρίς να αρνούμαστε την ύπαρξη βίαιων γυναικών, η βία ασκείται – στατιστικά – τις περισσότερες φορές από τον άντρα προς τη γυναίκα.

       

Τι είναι όμως η Ψυχολογική Βία; Ψυχολογική Βία είναι η συμπεριφορά που αποσκοπεί στην περιφρόνηση του άλλου, με στόχο την αποδυνάμωση και υποταγή του, τον έλεγχο και τη διατήρηση της εξουσίας. Χρειάζεται να τονίσουμε ότι κάθε βία είναι πρώτα ψυχολογική και οι συνέπειές της είναι σοβαρότερες, ακόμη κι από τη φυσική βία. Από την άλλη δε νοείται φυσική βία χωρίς την ψυχολογική (Hirigoyen, 2006).

Τα χαρακτηριστικά της Ψυχολογικής Βίας είναι συνήθως τα εξής:
• Ο Έλεγχος στη ζωή του άλλου, με την έννοια της κακόβουλης κυριαρχίας και εξουσίας επάνω του.

• Η Απομόνωση από την οικογένεια, τους φίλους, την εργασία, την κοινωνική ζωή. Η απομόνωση είναι αποτέλεσμα της ψυχολογικής κακοποίησης, αλλά κι ένας τρόπος διατήρησης της βίας, καθώς το απομονωμένο άτομο θα αναζητήσει δυσκολότερα υποστήριξη.

• Η Παθολογική ζήλια, η οποία αποτελεί ένα ακόμη είδος ελέγχου. Εκδηλώνεται με τη μορφή συνεχούς καχυποψίας, αστήρικτης απόδοσης προθέσεων και τάσης για ολοκληρωτική κατοχή.

• Η Υποτίμηση για τις διανοητικές ικανότητες, τη συμπεριφορά, την εμφάνιση, τη σεξουαλικότητα, την πατρική οικογένεια, το γονεϊκό ρόλο κ.λπ. Μέσω της περιφρονητικής στάσης και των προσβολών, επιδιώκεται να θιγεί η αυτοεκτίμηση του άλλου.

• Οι Ταπεινώσεις του άλλου και η παντελής έλλειψη σεβασμού προς το πρόσωπό του. Θύματα εδώ είναι κυρίως οι γυναίκες, καθώς πολλές φορές οι ταπεινώσεις είναι σεξουαλικού περιεχομένου και προκαλούν ντροπή, η οποία εμποδίζει τη γυναίκα να μιλήσει για αυτές και να αναζητήσει στήριξη.

• Οι Πράξεις εκφοβισμού ή Απειλές, π.χ. εκτόνωση σε αντικείμενα, ως επίδειξη δύναμης κι άσκηση έμμεσης βίας.

• Η Αδιαφορία στο αίτημα για τρυφερότητα κι η εκδήλωση απόρριψης ή περιφρόνησης.

• Η Άρνηση της άμεσης επικοινωνίας. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο που ασκεί βία αρνείται το διάλογο, αποφεύγει να απαντήσει σε άμεσες ερωτήσεις και καταφεύγει σε υπονούμενα, πικρόχολους υπαινιγμούς, ψέματα ή διπλά μηνύματα που μπερδεύουν τον άλλον.

Στην αρχή το θύμα υπακούει για να ευχαριστήσει τον άλλο, αργότερα όμως συμμορφώνεται επειδή φοβάται. Έτσι αφαιρούνται σταδιακά από το θύμα η ικανότητα να αμυνθεί και το κριτικό πνεύμα. Οι αντιστάσεις του μειώνονται, με τέτοιο τρόπο που δεν μπορεί να αντιδράσει και καταλήγει να είναι πλέον αντικείμενο.

Η συνέπεια για το άτομο που δέχεται τη βία είναι να βιώνει τρομερό άγχος, λόγω έλλειψης επικοινωνίας, αλλά και ντροπή για όσα δεν παίρνει ή για όσα ανέχεται. Το θύμα, στην προσπάθειά του να διατηρήσει τη σχέση, εκθέτει τις αδυναμίες του, τις οποίες ο θύτης χρησιμοποιεί εναντίον του, καθιστώντας το θύμα υπεύθυνο για ό,τι συμβαίνει. Η ψυχολογική βία κορυφώνεται στη φάση του χωρισμού. Τα διαζύγια, σε αυτή την περίπτωση είναι βίαια, με πολύ χρονοβόρες διαδικασίες, και στόχο την αποδυνάμωση του άλλου (Hirigoyen, 2000).

Άλλες μορφές ψυχολογικής βίας
Η Οικονομική πίεση είναι ο συστηματικός έλεγχος όλων των εσόδων κι εξόδων, είτε όταν ο ένας σύντροφος εξαρτάται οικονομικά από τον άλλον, είτε όταν είναι αυτάρκης, είτε όταν έχει μεγαλύτερο εισόδημα.

Το Stalking είναι η άσκηση πίεσης στη φάση του χωρισμού, όπως ο έλεγχος των κινήσεων, η συχνή παρακολούθηση στο δρόμο, έξω από το σπίτι ή τη δουλειά, η τηλεφωνική παρενόχληση, κ.λπ.

Οπωσδήποτε στόχος είναι ο κάθε σύντροφος να ανακαλύψει τις δικές του αδυναμίες – για ποιους λόγους δηλαδή ο «θύτης» έχει ανάγκη να ελέγχει υπερβολικά και να κακομεταχειρίζεται το σύντροφό του ή για ποιους λόγους το «θύμα» επέτρεψε στο σύντροφό του την άσκηση ψυχολογικής βίας. Δυστυχώς η κλινική πράξη έχει δείξει ότι ο «θύτης» θα μπει πολύ δύσκολα σε μια διαδικασία να αναζητήσει τους λόγους της συμπεριφοράς του. Έτσι το άτομο που υφίσταται βία χρειάζεται να ενδυναμωθεί, προκειμένου να αλλάξει την κατάσταση. Αυτό δεν είναι εύκολο πολλές φορές, καθώς ενδέχεται να βρίσκεται για πολύ καιρό σε αυτό το στάδιο και να έχει υποστεί ισχυρό πλήγμα στην αυτοεκτίμησή του.

Από την άλλη, η έκθεση σε συνθήκες ψυχολογικής βίας μπορούν να προκαλέσουν έντονα συμπτώματα στρες και άγχους, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε σοβαρή μορφή κατάθλιψης. Το άτομο που υφίσταται τη βία είναι πιθανό να έχει βιώσει και στην οικογένειά του αντίστοιχες τραυματικές καταστάσεις ή για κάποιους λόγους να μην είχε σαφή αίσθηση της αξίας του. Όπως και να έχειείναι σημαντικό να αναγνωρίσει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και – λαμβάνοντας βοήθεια και στήριξη – να αλλάξει τη θέση στην οποία έχει περιέλθει. Είναι μια προσπάθεια που είναι σημαντικό να κάνουν και οι δύο σύντροφοι, αν επιθυμούν να διατηρήσουν τη σχέση. Καθώς όμως οι επιπτώσεις είναι σοβαρότερες για αυτόν που υφίσταται τη βία, χρειάζεται να λάβει εκείνος την πρωτοβουλία να δώσει τέλος στην κακοποίηση έτσι ώστε να ζήσει απαλλαγμένος από οποιαδήποτε μορφή βίας.

Ξέχασες ότι είσαι ο δημιουργός, ο επινοητής... κι έγινες η σκιά της ίδιας σου της δημιουργίας!

"Για ν' αλλάξεις, θα πρέπει να πολεμήσεις τον προγραμματισμό σου, να ανατρέψεις την οπτική σου, να συνειδητοποιήσεις πως όλα αυτά που βλέπεις και σε περιβάλλουν, δεν είναι ο κόσμος, αλλά μόνο μια περιγραφή.

 Οι εικόνες που συλλέγονται από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα δεν είναι ο κόσμος αλλά η αφήγησή του, τον κόσμο στον περιέγραψαν. Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΕΙ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ! ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΤΟ ΕΧΕΙΣ ΞΕΧΑΣΕΙ.

Εσύ είσαι η αιτία για όλα και για κάθε τι. Κάποια μέρα, όταν θα έχεις θεραπευτεί, ότι εσύ είσαι οι ρίζες του κόσμου. Ο κόσμος σε χρειάζεται για να υπάρχει. Ξέχασες ότι είσαι ο δημιουργός, ο επινοητής κι έγινες η σκιά της ίδιας σου της δημιουργίας.

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ! Είναι η απατηλή αντανάκλαση του εαυτού μας. Οπτασία και πραγματικότητα είναι το ίδιο ακριβώς πράγμα. Αυτό που τα χωρίζει είναι απλά ο παράγοντας χρόνος".

«Θα υπάρχει πάντως μια αντικειμενική πραγματικότητα, προσπάθησα να υποστηρίξω τις πεποιθήσεις που ανέκαθεν είχα....»

"Εμείς μπορούμε να δούμε μόνο αυτό που είμαστε! Εάν ένας κλέφτης συναντούσε έναν άγιο θα έβλεπε μόνο τις τσέπες...

Πρέπει καταρχάς να βρεις τον εχθρό μέσα στο σώμα σου. Κι όταν θα τον έχεις ξετρυπώσει θα τον βρίσκεις μπροστά σου ολοένα και πιο ύπουλο, πιο ισχυρό, πιο ανελέητο. Ο ανταγωνιστής μεγαλώνει μαζί με σένα! Δεν υπάρχουν χιλιάδες εχθροί, μα μόνο ένας, και η νίκη είναι μόνο μία...ενάντια στον εαυτό σου...

Αυτό που βλέπεις και αγγίζεις είναι μονάχα η υλοποίηση των νοητικών σου καταστάσεων.

Τίποτα δεν θα μπορούσε να συμβεί στη ζωή σου, αν δεν είχε πρώτα λάβει τη συγκατάθεση μέσα στις σκέψεις σου....Ο κόσμος είναι η αντανάκλασή σου. Αναποδογύρισε τις πεποιθήσεις σου και ο κόσμος, σαν μια σκιά θα ακολουθήσει. Η πραγματικότητα θα πάρει τη μορφή μιας νέας αντίληψης...

Μια μέρα θα συνειδητοποιήσεις πως δεν υπάρχει τίποτα να πάρεις απ' έξω, ότι δεν υπάρχει τίποτα που μπορείς να προσθέσεις σε αυτό που ήδη γνωρίζεις...ότι διδασκαλίες κι εμπειρίες δεν προσθέτουν τίποτα στην κατανόηση. Η πραγματική γνώση μπορεί μόνο να ¨έρθει στη μνήμη".
Η γνώση ενός ανθρώπου δεν μπορεί να είναι ούτε πιο μικρή ούτε πιο μεγάλη από τον ίδιο. Ένας άνθρωπος "γνωρίζει", μόνο αυτό που είναι. Το να γνωρίζεις σημαίνει πρώτα απ' όλα να υπάρχεις. Όσο πιο πολύ υπάρχεις, τόσο πιο πολύ γνωρίζεις!

Η γνώση είναι αναφαίρετη κληρονομιά όλων των ανθρώπων, είναι αρχαία όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος.

Μια μέρα θα συνειδητοποιήσεις πως δεν υπάρχει τίποτα να προσθέσεις, αλλά πολλά, πολλά να διαγράψεις, για να μπορέσεις να γνωρίσεις."

Ο ορισμός της αγάπης ...''Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος''

 Ειπώθηκε ότι η πειθαρχία είναι το κατεξοχήν μέσο για την πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου. Σε τούτο το τμήμα, θα εξετάσουμε τι βρίσκεται πίσω από την πειθαρχία - τι είναι εκείνο που δίνει την ώθηση, την ενέργεια για πειθαρχία. Η δύναμη αυτή, πιστεύω, είναι η αγάπη. ΄Εχω πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι, επιχειρώντας να εξετάσουμε την αγάπη, θα αρχίσουμε να παίζουμε με ένα μυστήριο. Κατά μια πολύ ουσιαστική έννοια θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε αυτό που είναι αδύνατο να εξεταστεί, και να γνωρίσουμε το μη δυνάμενο να γνωστεί. Η αγάπη είναι πάρα πολύ μεγάλη, πάρα πολύ βαθιά για να μπορέσει ποτέ να κατανοηθεί ή να μετρηθεί ή να περιοριστεί στο πλαίσιο των λέξεων. Δε θα το έγραφα αυτό, αν δεν πίστευα ότι η προσπάθεια αξίζει, όσο όμως κι αν αξίζει, αρχίζω από τη βέβαιη γνώση ότι η απόπειρα θα είναι κατά κάποιον τρόπο ατελής.

΄Ενα αποτέλεσμα της μυστηριώδους φύσης της αγάπης είναι, ότι κανένας δεν έχει ποτέ, όσο γνωρίζω, καταλήξει σ' έναν αληθινά ικανοποιητικό ορισμό της αγάπης. Σε μια προσπάθεια εξήγησης, η αγάπη διαιρέθηκε σε διάφορες κατηγορίες : έρωτας, φιλία, αγάπη΄ τέλεια αγάπη, ατελής αγάπη κ.λπ. Από τη μεριά μου, ωστόσο, τολμώ να δώσω ένα μοναδικό ορισμό της αγάπης, και πάλι με πλήρη επίγνωση ότι πιθανόν σε κάποιο σημείο ή σε κάποια σημεία να είναι ατελής. Ορίζω την αγάπη έτσι : Η θέληση του ανθρώπου να επεκτείνει τον εαυτό του με σκοπό να καλλιεργήσει τη δική του, ή ενός άλλου, πνευματική ανάπτυξη.

Κατ' αρχήν, θα ήθελα να σχολιάσω σύντομα αυτόν τον ορισμό, πριν προχωρήσω σε πιο λεπτομερή ανάλυση. Πρώτον, θα παρατηρήθηκε ίσως ότι πρόκειται για έναν τελεολογικό ορισμό΄ η συμπεριφορά ορίζεται με βάση τον σκοπό ή την επιδίωξη που φαίνεται να υπηρετεί - σ' αυτήν την περίπτωση, την πνευματική ανάπτυξη. Οι επιστήμονες έχουν την τάση να βλέπουν με υποψία τους τελεολογικούς ορισμούς, και ίσως κάνουν το ίδιο και με τούτο τον ορισμό. Ωστόσο, δεν κατέληξα σ' αυτόν μέσω μιας καθαρά τελεολογικής μεθόδου. Αντίθετα, έφτασα στον ορισμό μου μέσα από παρατηρήσεις που έκανα κατά την κλινική εξάσκηση της ψυχιατρικής (που περιλαμβάνει και την αυτοπαρατήρηση), όπου ο ορισμός της αγάπης είναι ένα θέμα μεγάλης σημασίας. Κι αυτό, διότι οι ασθενείς είναι γενικά πελαγωμένοι σε ό,τι αφορά τη φύση της αγάπης.

Για παράδειγμα, ένας δειλός νεαρός μού ανέφερε: «Η μητέρα μου με αγαπούσε τόσο πολύ που δε με άφηνε να πηγαίνω στο σχολείο με το σχολικό λεωφορείο μέχρι και στην τελευταία τάξη του γυμνασίου. Ακόμα και τότε έπρεπε να την παρακαλέσω να με αφήσει να πάω μόνος μου. Νομίζω ότι φοβόταν μην πάθω τίποτα, γι' αυτό με συνόδευε στο σχολείο στον πηγαιμό και στον ερχομό κάθε μέρα, κάτι πολύ κοπιαστικό γι' αυτήν. Μ' αγαπούσε αληθινά η μητέρα μου».

Στη θεραπεία της δειλίας αυτού του ατόμου ήταν ανάγκη, όπως συμβαίνει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, να τον πληροφορήσω ότι η μητέρα του μπορεί να είχε παρακινηθεί από κάτι άλλο και όχι από αγάπη, και ότι αυτό που μοιάζει να είναι αγάπη, συχνά δεν είναι καθόλου αγάπη. Η περίπτωση ήταν τόσο πολύ έξω από κάθε σχετική εμπειρία του, ώστε αναγκάστηκα να του απαριθμήσω ένα σωρό παραδείγματα για το τι φαινόταν να είναι πράξεις αγάπης και τι φαινόταν να μην είναι αγάπη.

΄Ενα από τα μεγαλύτερα διακριτικά γνωρίσματα μεταξύ των δύο φαινόταν να είναι ο ενσυνείδητος ή ο ασύνειδος σκοπός στη σκέψη αυτού που αγαπά ή αυτού που δεν αγαπά.

Δεύτερο, ίσως να μου παρατηρηθεί ότι η αγάπη, όπως την όρισα, είναι μια παράδοξα κυκλική διαδικασία. Διότι η διαδικασία της έκτασης του εαυτού είναι μια εξελικτική διαδικασία. ΄Οταν ένας έχει επιτύχει να επεκτείνει τα δικά του όρια, φυσικό είναι να έχει διευρύνει τα πλαίσια της ύπαρξής του. Έτσι η πράξη της αγάπης είναι μια πράξη αυτο-ανέλιξης, ακόμα κι όταν ο σκοπός της πράξης είναι η ανάπτυξη κάποιου άλλου. Εξελισσόμαστε μέσα από την ίδια την προσπάθειά μας να φτάσουμε την εξέλιξη.

Τρίτο, αυτός ο ενιαίος ορισμός της αγάπης περιλαμβάνει τόσο την αγάπη του εαυτού μας όσο και την αγάπη για τον άλλο. Εφόσον είμαι ανθρώπινο ον και εσύ είσαι ανθρώπινο ον, το να αγαπώ τα ανθρώπινα όντα σημαίνει να αγαπώ τον εαυτό μου, όπως και εσένα.

Τέταρτο, η πράξη της επέκτασης των ορίων μας προϋποθέτει προσπάθεια. Επεκτείνουμε τα όριά μας μόνον όταν τα υπερβαίνουμε, και η υπέρβαση των ορίων απαιτεί προσπάθεια. ΄Οταν αγαπάμε κάποιον, η αγάπη μας γίνεται ευκολοαπόδεικτη ή ουσιαστική μόνο με την άσκησή της - με το γεγονός ότι γι' αυτόν τον κάποιον (ή τον εαυτό μας) κάνουμε ένα παραπάνω βήμα ή βαδίζουμε ένα παραπάνω χιλιόμετρο. Η αγάπη δεν είναι χωρίς προσπάθεια. Αντίθετα, η αγάπη απαιτεί μεγάλες προσπάθειες.

Τέλος, κάνοντας χρήση της λέξης «θέληση» επιχείρησα να υπερβώ εννοιολογικά τη διάκριση μεταξύ επιθυμίας και δράσης. Η επιθυμία δεν μετατρέπεται αναγκαστικά σε δράση. Η θέληση είναι επιθυμία αρκετής έντασης ώστε να μετατρέπεται σε δράση. Η επιθυμία να αγαπάς δεν είναι καθαυτή αγάπη. Αγάπη είναι ό,τι κάνει η αγάπη. Αγάπη είναι μια πράξη θέλησης - δηλαδή, και επιδίωξη και δράση. Η θέληση προϋποθέτει εκλογή. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να αγαπάμε. Διαλέγουμε να αγαπάμε. ΄Ασχετα από το πόσο νομίζουμε ότι εμπνεόμαστε από αισθήματα αγάπης, αν στην πραγματικότητα δεν αγαπάμε, αυτό οφείλεται στο ότι έχουμε διαλέξει να μην αγαπάμε, και συνεπώς δεν αγαπάμε παρά τις καλές προθέσεις μας. Από την άλλη μεριά, όποτε πραγματικά μοχθούμε με στόχο την πνευματική ανάπτυξη, το κάνουμε επειδή έχουμε διαλέξει να το κάνουμε. Η εκλογή μας να αγαπάμε έχει γίνει.

Η Ιθάκη σου είσαι εσύ

 Ο Οδυσσέας περιπλανήθηκε δέκα ολόκληρα χρόνια κι ο νόστος του έγινε έπος που διδάσκεται ανά τους αιώνες . Η Ιθάκη έγινε σύμβολο, ένα απάνεμο λιμάνι να αράξει κανείς το σκαρί του, ο τελευταίος σταθμός που σε αγκαλιάζει και με ανακούφιση αποχωρίζεσαι το καράβι σου.

Η Ιθάκη έγινε ποίημα ενώ η ουσία του ταξιδιού με πυξίδα εκείνη, επισκίασε προς στιγμήν την αίγλη και τη λάμψη της. Δίνοντας αξία στις εμπειρίες, τα όνειρα, τις κακοτοπιές που θα συναντήσει κανείς μέχρι την άφιξή του.

Προσανατολισμένοι λοιπόν κατά αυτή τη ρότα αναζητούν οι άνθρωποι την Ιθάκη, τι είναι εκείνο που αξίζει, ποιο είναι αυτό που δεν έχει αξία. Ποιος ο τρόπος να πλησιάσουν το σταθμό τους και να παραμείνουν εσαεί σε αυτόν;

Σκέψεις που τρέφουν το νου σαν τη βροχή που πέφτει στο χώμα και ποτίζει με ζωή τη φύση. Το κουβάρι της ζωής απλώνεται από το Θησέα για να βγει από το λαβύρινθο του μυαλού του.

Κερδισμένος ή χαμένος θα το κρίνει αυτός στο τέλος του ταξιδιού αυτού που οδηγεί σε μέρη άγνωστα, ευχάριστα, μαγικά, σκοτεινά και μυστηριώδη, αλλά και τόσο ποθητά.

Όμως πόσοι σταθμοί θυσιάζονται μάταια , σε πόσους παραμένουν οι άνθρωποι με μόνη λαχτάρα να σαλπάρουν για τον επόμενο; Μαριονέτες της λαχτάρας να κόψουν το νήμα και με αυτό τον τρόπο να πουν πως άγγιξαν την ουτοπία. Γιατί περί ουτοπίας πρόκειται. Ανούσιες συναναστροφές, σχέσεις και σκέψεις. Φαιδροί στόχοι κι ένα βιαστικό ξεμπαρκάρισμα μήπως αργήσουν. Φορτωμένοι σαφώς με όνειρα και ελπίδες, πάθη και προσδοκίες σε ένα αέναο κύκλο.

Το καράβι εφοδιάζεται με σκέψη, λογική και σεβασμό στο ίδιο, γιατί μόνο όταν σεβαστείς το σκαρί που σε ταξιδεύει και το εκτιμήσεις μπορείς να είσαι σίγουρος ότι οι άνεμοι του θα είναι ούριοι και θα ανάβουν τη δίψα της ζωής.

Οι καρποί που αποκομίζεις στην πορεία του ταξιδιού, όπως οι σάρκες της αντιλόπης που καταβροχθίζει το λιοντάρι για να ικανοποιήσει την αίσθηση της πείνας του, έχουν αξία μόνο αν σκεφτείς πρώτα αυτό:« Η Ιθάκη δεν υπάρχει, η Ιθάκη σου είσαι εσύ».

Ο άνθρωπος που το γνωρίζει αυτό, που συνειδητοποιεί τη δύναμη της σκέψης του, εκείνος που καλλιεργεί το εγώ του, πετώντας στον Καιάδα τις φρούδες ελπίδες συνεξάρτησης από την κρίση των άλλων, εκείνος που εξυψώνεται γνωρίζοντας πως στο ταξίδι του, καπετάνιος είναι αυτός ο ίδιος, κύριος της βούλησης και του εαυτού του, αυτός θα φτάνει μέσα του καθημερινά σε πολλές μαγικές Ιθάκες.

Αυτός που παύει να κρύβεται κάτω από ομπρέλες προστασίας, που δε θυσιάζει την ελευθερία του μπροστά στην ασφάλεια, αυτός που συνειδητοποιεί πως τα καράβια είναι ασφαλή στο λιμάνι ωστόσο δεν φτιάχτηκαν για να παραμένουν δεμένα στον κάβο, αλλά για να σαλπάρουν σε ωκεανούς, άλλοτε φιλικούς και άλλοτε έτοιμους να τους βυθίσουν , να τους πετάξουν σε βράχια κι εκείνοι μετέωροι, τσακισμένοι να βρεθούν σε αυτοσχέδιες σχεδίες καταμεσής της θάλασσας.

 Πρωτίστως λοιπόν ο άνθρωπος πρέπει να αγαπήσει τον εαυτό του, να αποτινάξει από πάνω του τα σύννεφα της φοβίας, να πιστέψει στις δυνάμεις του για να μπορέσει ο ήλιος να φωτίσει και τις τελευταίες σκοτεινές γωνιές του μυαλού του, να ζεστάνει την ψυχή του και μέσα της να αναζητήσει τον τελευταίο σταθμό.

Παλέψτε μόνοι σας, στα δικά σας καράβια. Δίχως λέμβους και βοηθητικά ροδάκια, μόνο έτσι θα δημιουργηθούν τα εφόδια εκείνα που αύριο θα σας συντροφεύουν. Όταν οι χάρτες καούν, όταν το ταξίδι θα έχει αφετηρία και τελικό προορισμό εσάς, τις γνώσεις και της εμπειρίες που θα αποκομίζετε μάσα από τα δικά σας λάθη. Μην ψάχνετε την Ιθάκη σε ξένους τόπους, μην την κάνετε ξένο τόπο.

Η Ιθάκη σου είσαι εσύ και η συνεχής αναζήτηση της ενδυνάμωσης του Εγώ σου, έναντι των άλλων. Η οριοθέτηση και αποστασιοποίηση του εδάφους σου και ο επαναπροσδιορισμός της εξέλιξης σου από το ένα λιμάνι στο άλλο.

  Η Ιθάκη δεν υπάρχει.

Τη μάσκα μου να ερωτεύονται και να λατρεύουν... Μα το τι κρύβεται από πίσω... Στ' αλήθεια, ποιος το γνωρίζει;...

Κουράστηκα...

Κουράστηκα να με θωρούν σαν όνειρο, κι όχι σαν πραγματικότητα... Να αντέχουν μονάχα το φως μου, μα μόλις πέσει το σκοτάδι, τα όπλα να αποθέτουν... Κουράστηκα, στα παραμύθια να με φυλακίζουν... Ποιος άραγε θα ποθήσει, μαζί μου το βιβλίο αυτό να κλείσει;... Τη μάσκα μου να ερωτεύονται και να λατρεύουν... Μα το τι κρύβεται από πίσω..

Στ' αλήθεια, ποιος το γνωρίζει;...

Έργο τέχνης εγώ δεν είμαι... Ούτε έκθεμα μουσείου... Μα έτσι, όλοι, θέλουν να 'μαι...

 Ποιος άλλωστε θα θελήσει ποτέ να διεισδύσει στην ψυχή αυτού του αντικειμένου λατρείας;.. Κανείς... Γιατί όλοι το γνωρίζουν, πως μέσα του κρύβει ένα βάθος επικίνδυνο, που κανείς δεν είναι αρκετά γενναίος ώστε να το εξερευνήσει ως εσχάτων...

Όλοι λένε, αγάπη αληθινή πως ζητάνε... Μα έχουν άραγε αναρωτηθεί.. αν εκείνοι, μπορούν, έτσι αληθινά, ν' αγαπήσουν;

Η αγάπη είναι σαν το νερό... τον αέρα... τη φωτιά...
Μα μόλις βρέξει... όλοι θα πάρουν την ομπρέλα τους...
Μόλις φυσήξει δυνατά... Όλοι θα κλείσουν τα παράθυρα...
Μόλις βρεθούν κοντά στη φλόγα... ''Ω, τι Κόλαση είν' τούτη...''
Γιατί τόση δειλία... Γιατί φοβούνται να νιώσουν... Να αφεθούν, να ζήσουν πραγματικά;... Γιατί, πάντα, όλα γύρω μου να 'ναι εφήμερα;... Τον ήλιο πια φοβάμαι να κοιτάξω...

Πληγωμένες αλήθειες, συνεχώς μου φανερώνει...
Συμπάθειες...
Λόγια...
Συναισθήματα...
Λατρείες...
Παρηγοριές...
Όλα ψεύτικα...
Όλα με ημερομηνία λήξης...
Τώρα ελπίζω να καταλαβαίνεις γιατί αγαπώ τις σκοτεινές ψυχές...
Γιατί είναι οι πιο βαθιές...
Είναι εκείνες που δεν επαναπαύονται στο φως...
Είναι εκείνες που τη νύχτα δεν φοβούνται...
Είναι εκείνες που με τους δαίμονες ξέρουν να παλεύουν...
Είναι εκείνες που ποθούν τον Παράδεισο όσο κανείς άλλος...
Μην με πλησιάσεις ξανά...
Ανήκω σε αυτές...
Κι αν φοβάσαι...

Φύγε μακριά μου...

Δέκα τρόποι να καθοδηγήσετε τα παιδιά σας χωρίς τιμωρία

 Είναι πολύ φυσικό να παρασυρόμαστε από τους ρυθμούς της καθημερινότητας και να ξεχνάμε το σπουδαιότερο επίτευγμα όλων: την γονική μας ιδιότητα. Δεν είναι απλά μια υποχρέωση ή μια ευθύνη αλλά ο τρόπος για να βοηθήσουμε στην αλλαγή του κόσμου. Με το να γινόμαστε παράδειγμα της νέας αντίληψης, βοηθάμε τα παιδιά μας να συνεχίσουν την αλλαγή του κόσμου με μια απλή συνταγή: στη θέση της τιμωρίας βάζουμε τα όρια, μαθαίνουμε να τα ακούμε και γινόμαστε οι ίδιοι παράδειγμα ενός νέου τρόπου ζωής χωρίς να τον επιβάλουμε. Το παιδί θα ψάξει από μόνο του το φυσικό του κέντρο και θα χτίσει ολόκληρη τη ζωή του γύρω από αυτό: την αγάπη.

«Ο λόγος που ένα παιδί φέρεται με αγένεια ή κάνει ζημιές, είναι πάντα αθώος. Μερικές φορές είναι παιχνιδιάρικο και άλλες φορές όταν είναι επιθετικό ή θυμωμένο ή μπερδεμένο. Όσο περισσότερο ανησυχητική είναι η συμπεριφορά του, τόσο περισσότερο πόνο έχει και χρειάζεται την αγάπη και την κατανόησή μας. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει κακή συμπεριφορά στα παιδιά. Αντίθετα, το παιδί κάνει το καλύτερο που μπορεί, αλλά εμείς δεν το καταλαβαίνουμε». – Naomi Aldort

Οι γονείς συχνά εκπλήσσονται όταν ακούν πως δεν πιστεύω σε αυτό που οι περισσότεροι ονομάζουν πειθαρχία (ξύλο, συνέπειες, χρονικούς περιορισμούς), επειδή τέτοιες τεχνικές αποτρέπουν τα παιδιά από το να γίνουν υπεύθυνα και να έχουν αυτοπειθαρχία. «Πώς θα μάθω στο παιδί μου να συμπεριφέρεται σωστά;»

Η απάντησή μου είναι πως τα παιδιά μαθαίνουν από τη ζωή. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να φερόμαστε στα παιδιά μας όπως θέλουμε να φέρονται εκείνα στους άλλους: Με συμπόνια και κατανόηση. Όταν τα δέρνουμε, όταν τα τιμωρούμε και όταν τους φωνάζουμε, τα παιδιά μαθαίνουν να φέρονται επιθετικά.

Ακόμα και ο χρονικός περιορισμός – η συμβολική απομόνωση – δίνει στα παιδιά το μήνυμα πως είναι μόνα τους με τα τρομακτικά συναισθήματά τους την ώρα που μας χρειάζονται περισσότερο, αντί να έχουν την ευκαιρία να μάθουν να χαλιναγωγούν τα συναισθήματα αυτά (αν και είμαι οπαδός της ώρας του τέλους της τιμωρίας, όταν απομακρύνουμε το παιδί από την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεται και καθόμαστε μαζί του για να το βοηθήσουμε να επεξεργαστεί τα συναισθήματα που το οδήγησαν να ενεργήσει άτακτα).

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να σταματήσουμε να είμαστε υπεύθυνοι για την καθοδήγηση των παιδιών μας βάζοντας όρια. «Μην τρέχεις στο δρόμο, μην χτυπάς το μωρό, μην κόβεις τα λουλούδια του γείτονα, μη χτυπάς τον σκύλο». Αυτά είναι όρια, δεν είναι τιμωρία.

Αναρωτιέστε πώς θα μάθει το παιδί σας να μην κάνει αυτά τα πράγματα την επόμενη φορά αν δεν το «τιμωρήσετε» όταν τα κάνει; Τότε υποθέτετε πως πρέπει να το τιμωρήσετε για «να του δώσετε ένα μάθημα».

Για την ακρίβεια, μελέτες δείχνουν πως η τιμωρία των παιδιών έχει σαν αποτέλεσμα την κακή διαγωγή. Η τιμωρία εξαγριώνει τα παιδιά και τα κάνει να κρατούν αμυντική στάση. Εκτοξεύει την αδρεναλίνη και τις άλλες ορμόνες που κάνουν τον άνθρωπο να πολεμάει ή να φεύγει και απενεργοποιεί τη λογική. Τα παιδιά ξεχνούν γρήγορα την «κακή» συμπεριφορά που οδήγησε στην τιμωρία, ακόμα κι όταν επεξεργάζονται τις συναισθηματικές συνέπειες της τιμωρίας. Αν μαθαίνουν κάτι, αυτό είναι να λένε ψέματα και να αποφεύγουν να τα πιάνουν όταν κάνουν αταξίες. Η τιμωρία μας αποκόβει από τα παιδιά μας κι έτσι ασκούμε μικρότερη επιρροή επάνω τους. Φτάνει σε σημείο να μειώνει το IQ τους, αφού τα παιδιά που δεν νιώθουν απολύτως ασφαλή, δεν είναι ελεύθερα να μάθουν πράγματα. Πολύ απλά, η τιμωρία δεν είναι ποτέ ο αποτελεσματικός τρόπος ανατροφής υπεύθυνων, συνετών κι ευτυχισμένων παιδιών. Τους δίνει τα λάθος μαθήματα.

Αν, αντίθετα, παραμείνουμε καλοί και σε σύνδεση με το παιδί μας όταν θέτουμε όρια, τότε το παιδί θα εσωτερικεύσει αυτό που θα ζήσει. Τα παιδιά δεν αντιστέκονται στην καθοδήγησή μας κι έτσι νιώθουν τη σύνδεση αυτή βλέποντας την επίδραση που έχει στους άλλους και γίνονται συνετά και υπεύθυνα. Επειδή έχουν γονείς που επιδεικνύουν συναισθηματική αυτορρύθμιση, μαθαίνουν να χειρίζονται τα δικά τους συναισθήματα και την συμπεριφορά τους. Επειδή τα δέχονται για αυτό που είναι, βρίσκονται σε επαφή με το πάθος τους και αποκτούν κίνητρο να το εξερευνήσουν.

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε ώστε να καθοδηγήσουμε τα παιδιά μας χωρίς να τα τιμωρήσουμε;

1. Ρυθμίστε τα δικά σας συναισθήματα
Έτσι μαθαίνουν τα παιδιά να χειρίζονται τα δικά τους. Είσαστε το πρότυπό τους. Μην ενεργείτε όταν είσαστε νευριασμένοι. Αν δεν μπορείτε να έχετε επαφή με την αγάπη που νιώθετε για το παιδί σας, τι μπορεί να κάνει ένας καταπληκτικός γονέας; Προσπαθήστε να αποκτήσετε αυτή την επαφή. Αν δεν μπορείτε, πάρτε μια βαθιά αναπνοή και περιμένετε μέχρι να ηρεμήσετε πριν ενεργήσετε για την συγκεκριμένη κατάσταση. Αντισταθείτε στην παρόρμηση να βάλετε το παιδί τιμωρία. Αυτό θα γυρίσει μπούμερανγκ.

2. Τιμήστε τα συναισθήματα
Όταν το παιδί σας γεμίζει αδρεναλίνη και άλλες ορμόνες, δεν είναι σε θέσει να μάθει. Αντί να το επιπλήξετε, όταν μείνετε μόνοι με το παιδί σας αφήστε το να ηρεμήσει με την παρουσία σας κοντά του. Ο σκοπός σας είναι να του προσφέρετε ένα ήρεμο περιβάλλον. Η έκφραση των συναισθημάτων με ασφαλή και προσεγμένο τρόπο από έναν ενήλικο, βοηθάει τα παιδιά να περάσουν μέσα από τα συναισθήματα και να μάθουν να ηρεμούν μόνα τους, ώστε να μπορέσουν να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους. Μην προσπαθήσετε να τους μιλήσετε λογικά κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας συναισθημάτων. Αργότερα θα νιώθουν πολύ καλύτερα και πολύ πιο κοντά σε εσάς και θα είναι ανοιχτά στην καθοδήγησή σας. Γι” αυτό δεν λέμε «Σκάσε!» (τα πληγώνει συναισθηματικά) ούτε λέμε ψέματα (γιατί αυτό κόβει τα αόρατα κορδόνια που συνδέουν τις καρδιές μας μεταξύ τους).

3. Να θυμάστε πώς μαθαίνουν τα παιδιά
Σκεφτείτε το παράδειγμα του βουρτσίσματος των δοντιών. Αρχίστε όταν είναι μωρά με το να δείχνετε πώς βουρτσίζετε τα δικά σας δόντια κάνοντας αστεία, σταδιακά δίνοντας του παιδιού περισσότερη υπευθυνότητα. Τελικά θα μάθει να το κάνει μόνο του. Η ίδια αρχή ισχύει για να μάθει να λέει ευχαριστώ, να μοιράζεται πράγματα, να θυμάται όσα του ανήκουν, να ταΐζει το ζωάκι του, να διαβάζει τα μαθήματά του και ό,τι άλλο σκεφτείτε. Οι συνήθειες είναι πολύτιμες επειδή αποτελούν την «σκαλωσιά» ώστε να μάθουν τα παιδιά τις βασικές τους δεξιότητες, με τον ίδιο τρόπο που η σκαλωσιά αποτελεί τη δομή ώστε να πάρει σχήμα μια οικοδομή. Μπορεί να θυμώσετε που ξέχασε ξανά το μπουφάν του, αλλά αν του φωνάξετε δεν το βοηθήσετε να το θυμάται. Η «σκαλωσιά» θα το κάνει.

4. Συνδεθείτε πριν το διορθώσετε
Και μείνετε συνδεδεμένοι, ακόμα και την ώρα που το καθοδηγείτε, ώστε να αφυπνίσετε την επιθυμία του παιδιού σας να φέρει στην επιφάνεια τον καλύτερο εαυτό του. Θυμηθείτε πως τα παιδιά έχουν κακή συμπεριφορά όταν νιώθουν άσχημα για τον εαυτό τους και αποσυνδεδεμένα από εμάς.
Σκύψτε από πάνω τους και κοιτάξτε τα στα μάτια: «Είσαι θυμωμένο… Πες μου τι θέλεις με λέξεις… χωρίς να δαγκώνεις!»
Πάρτε το αγκαλιά: «Θέλεις να παίξεις κι άλλο… Είναι όμως ώρα για ύπνο.»
Κοιτάξτε το στα μάτια με αγάπη: «Είσαι πολύ αναστατωμένο τώρα.»
Βάλτε το χέρι σας στον ώμο του: «Φοβάσαι να μου πεις για το μπισκότο…»

5. Βάλτε όρια – αλλά βάλτε τα με συμπάθεια
Φυσικά και πρέπει να επιμείνετε σε ορισμένους κανόνες. Μπορείτε όμως και να αναγνωρίσετε την δική τους οπτική. Όταν τα παιδιά νιώθουν πως τα καταλαβαίνουν, μπορούν να αποδεχθούν τα όρια που θέτουμε.
«Μη δαγκώνεις! Είσαι πολύ θυμωμένο και πληγωμένο, δεν μπορείς όμως να μιλάς έτσι στον αδελφό σου.»
«Είναι ώρα για ύπνο. Ξέρω ότι θα ήθελες να παίξεις κι άλλο».
«Δεν θέλεις να σου λέει η μαμά όχι, σε άκουσα… Αλλά η απάντηση είναι όχι. Δεν λέμε “Σκάσε!” ο ένας στον άλλον, ακόμα κι όταν είμαστε θυμωμένοι».
«Όσο και να φοβάσαι, θέλω να μου πεις την αλήθεια».

6. Θυμηθείτε πως η «κακή συμπεριφορά» είναι μια εσφαλμένη έκφραση μιας δικαιολογημένης ανάγκης
Το παιδί σας έχει κάποιον λόγο για ό,τι κάνει, ακόμα κι αν πιστεύετε ότι είναι αστείος. Έχει πολύ άσχημη συμπεριφορά; Θα νιώθει πολύ άσχημα μέσα του. Χρειάζεται περισσότερο ύπνο, περισσότερο χρόνο μαζί σας, περισσότερη ξεκούραση, περισσότερες ευκαιρίες να κλάψει και να απελευθερώσει τα συναισθήματα που έχουν συσσωρευτεί; Αντιμετωπίστε τις υποκείμενες ανάγκες και θα εξαλείψετε την κακή συμπεριφορά.

7. Να λέτε ΝΑΙ
Τα παιδιά θα κάνουν σχεδόν ό,τι θελήσουμε αν το ζητήσουμε με αγάπη. Βρείτε έναν τρόπο να πείτε ΝΑΙ αντί για ΟΧΙ ακόμα και όταν θέτετε όρια. «ΝΑΙ, είναι ώρα να καθαρίσεις και ΝΑΙ, θα σε βοηθήσω και ΝΑΙ, μπορούμε να αφήσουμε το παιχνίδι σου και ΝΑΙ, μπορείς να γκρινιάζεις και ΝΑΙ, αν βιαστούμε μπορούμε να διαβάσουμε μια επιπλέον ιστορία και ΝΑΙ, μπορούμε να το κάνουμε να έχει πλάκα και ΝΑΙ, σε λατρεύω και ΝΑΙ, πόσο τυχεροί είμαστε που είμαστε γονείς σου; ΝΑΙ!» Το παιδί σας θα αντιδράσει με την ίδια γενναιοδωρία πνεύματος που δείχνετε κι εσείς.

8. Μείνετε ενωμένοι με επιπλέον χρόνο, κάθε μέρα
Κλείστε το κινητό, σβήστε τον υπολογιστή και πείτε στο παιδί σας, «Είμαι όλος δικός σου για τα επόμενα 20 λεπτά. Τι να κάνουμε;» Ακολουθήστε αυτό που θέλει. Ο κόσμος είναι γεμάτος ταπείνωση για τα παιδιά, οπότε αυτά τα 20 λεπτά γίνετε ο ανίκανος συμπαίκτης και αφήστε το να κερδίσει. Τα χαχανητά απελευθερώνουν τους φόβους και το άγχος, γι” αυτό βεβαιωθείτε ότι θα παίξετε, χαζογελάστε, κάντε ανοησίες. Παίξτε μαξιλαροπόλεμο. Παλέψτε. Αφήστε το να σας πει τι έχει στο μυαλό του, αφήστε το να εκφραστεί με αλαζονεία, αφήστε το να κλάψει. Απλά αποδεχθείτε αυτά τα συναισθήματα. Να είσαστε 100 % παρόντες. Τα παιδιά που ξέρουν πως μπορούν να βασιστούν στον επιπλέον χρόνο με τους γονείς τους καθημερινά, τους εμπιστεύονται όσο χρειάζεται ώστε να εκφράσουν όλα τους τα συναισθήματα και θέλουν να έχουν καλή συμπεριφορά.

9. Να συγχωρείτε τον εαυτό σας
Δεν μπορείτε να είσαστε ένας εμπνευσμένος γονέας αν νιώθετε άσχημα για τον εαυτό σας και να περιμένετε να ενεργήσει το παιδί σας σωστά αν νιώθει εκείνο άσχημα για τον εαυτό του. Έχετε πάντα την ευκαιρία να διορθώσετε μια σχέση. Ξεκινήστε από σήμερα.

10. Όταν όλα τα άλλα αποτύχουν, δώστε στον εαυτό σας μια μεγάλη αγκαλιά. Μετά δώστε στο παιδί σας μια μεγάλη αγκαλιά.

Η σύνδεση υπερνικά τα πάντα στην ανατροφή των παιδιών.
Δεν το πιστεύετε; Δοκιμάστε το μια εβδομάδα και δείτε τι θαύμα θα μπορέσετε να δημιουργήσετε.

Δέκα λόγοι να λέτε όχι συχνότερα και πώς να το κάνετε με χάρη

Έχοντας συνεχώς προθεσμίες, κοινωνικές δεσμεύσεις και οικογενειακές υποχρεώσεις, φαίνεται πως βρισκόμαστε σε μια συνεχή μάχη με το χρόνο.

Το να μάθουμε να λέμε όχι συχνότερα μπορεί να είναι η λύση. Η εκτίμηση του χρόνου που έχουμε για εμάς είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας.

Μερικές φορές πρέπει να θυσιάσουμε το κομμάτι μας που θέλει να ευχαριστεί τους άλλους, γιατί πρέπει να βρούμε χρόνο να ξαναγεμίσουμε τις μπαταρίες μας. Με άλλα λόγια, πρέπει να λέμε όχι. Ακολουθούν δέκα λόγοι για να αγκαλιάσετε τη δύναμη του να λέτε όχι (και μερικά κόλπα για να το κάνετε με ευγένεια).

1. Δεν υπάρχει «σωστός» τρόπος να πείτε όχι: μόνοι σας πρέπει να βρείτε τι ταιριάζει σε εσάς.

Διώξτε την πίεση. Είναι δύσκολο να πείτε όχι αλλά πρέπει να βρείτε τρόπο να το πείτε διαφορετικά. Ζούμε σε έναν πολιτισμό που εκτιμά την υπεραπασχόληση. Θαυμάζουμε τους ανθρώπους που μοιάζουν να τα κάνουν όλα. Ή, δεν θέλουμε να απογοητεύσουμε κάποιους επειδή φοβόμαστε πως θα φανούμε αγενείς, πως θα υπάρξουν συγκρούσεις ή πως έτσι θα κόψουμε κάποιες γέφυρες επικοινωνίας.

Συνειδητοποιήστε όμως πως όλες αυτές οι αντιλήψεις είναι απλά εσφαλμένες. Τελικά, έχει να κάνει με τον τρόπο που λέμε όχι. Κι ένας λόγος για να μάθετε να λέτε όχι είναι η συνειδητοποίηση πως είναι απλά ένας τρόπος να σέβεστε και να εκτιμάτε τον χρόνο και τον χώρο σας.

Για να ξεκινήσετε να σκέφτεστε ευγενικούς τρόπους να λέτε όχι, να μερικές προτάσεις για να το κάνετε με σεβασμό και αυθεντικότητα:
– «Τώρα δεν είναι καλή ώρα γιατί κάνω κάτι άλλο. Να τα ξαναπούμε σε Χ ώρα;»
– «Άσε με να το σκεφτώ πρώτα και θα σου πω».
– «Δεν είμαι το καλύτερο άτομο να σου δώσει βοήθεια σε αυτό το θέμα. Γατί δεν ρωτάς τον Χ;»
– «Δεν μπορώ να το κάνω γιατί αυτή τη στιγμή έχω άλλες προτεραιότητες».

2. Η διαίσθησή σας είναι ένας από τους καλύτερος συνηγόρους σας.
Και μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε πώς και γιατί να πείτε όχι. Αν/όταν το κάνετε, ρωτήστε τη διαίσθησή σας κι εκείνη θα σας βοηθήσει να το εκφράσετε. Να το κάνετε με σεβασμό και να είστε ακριβείς σε αυτό που λέτε. Και να θυμάστε πως κάποιες καταστάσεις απλά δεν είναι γραφτό να γίνουν. Αν η διαίσθησή σας σάς πει να φύγετε, κάντε το. Σπάνια μια κατάσταση η οποία είναι εξ αρχής άβολη θα γίνει καλύτερη.

3. Υπάρχουν πάντοτε εναλλακτικές που μπορείτε να προσφέρετε (δεν ήρθε και το τέλος του κόσμου).

Αυτό είναι απλό αλλά πρέπει να το θυμάστε. Καθώς λέτε όχι, μπορείτε να θέτετε όρια και ταυτόχρονα να είστε γενναιόδωροι. Προσπαθήστε να βοηθήσετε τον άνθρωπο που σας προσέγγισε προσφέροντας μια εναλλακτική λύση ή βοηθήστε τον κάποια άλλη φορά.

4. Όταν πιέζουμε τον εαυτό μας, δεν βοηθάμε κανέναν.
Ειδικά όταν κάποιος που αγαπάμε ή θαυμάζουμε ζητά τη βοήθειά μας, τείνουμε να λέμε ναι αντί να είμαστε ειλικρινείς σχετικά με τους χρονικούς μας περιορισμούς. Αυτό συνήθως οδηγεί σε κούραση, δυσαρέσκεια, απογοήτευση και δεν βοηθά μακροπρόθεσμα ούτε εσάς ούτε τους άλλους. Χρειάζεται θάρρος να παραδεχθείτε ότι δεν ενδιαφέρεστε, δεν θέλετε ή απλά αναζητάτε κάτι καλύτερο. Οπότε προσπαθήστε να επικεντρωθείτε στη δική σας αυθεντικότητα και όχι σε αυτό που θέλουν οι άλλοι.

5. Ποτέ δεν θα μπορέσετε να τους ευχαριστήσετε όλους.
Αν υπάρχουν άνθρωποι που θα κόψουν τις σχέσεις τους μαζί σας επειδή θα τους πείτε όχι σε κάτι, αφήστε τους να φύγουν. Οι πραγματικοί σας φίλοι, η οικογένειά σας και οι σωστοί συνεργάτες σας θα καταλάβουν. Είναι γεγονός πως ποτέ δεν θα μπορέσετε να ευχαριστήσετε κάθε πλάσμα στο σύμπαν. Γι” αυτό λοιπόν γεμίστε το δικό σας σύμπαν με φωτεινές, υποστηρικτικές ψυχές.

6. Είναι μια χαρά να νιώθετε πως μένετε απ” έξω επειδή κάτι είναι απαραίτητο.
Όλοι λέμε ναι από φόβο μήπως μας αφήσουν απ” έξω μερικές φορές. Παρ” όλα αυτά, σιγουρευτείτε πως σκεφτήκατε την κατάσταση πριν δεσμευτείτε, ακόμα κι αν δεν ξανάρθει μια τέτοια ευκαιρία. Ξαναδείτε τις προτεραιότητές σας, την ενέργειά σας κι εκτιμήστε αν αυτή η εμπειρία θα ωφελήσει τη ζωή σας. Αν δεν αξίζει, αφήστε την.

7. Το να λέτε όχι δημιουργεί ευκαιρίες για να ζητήσουμε αυτό που θέλουμε.
Όταν έχουμε το θάρρος να ακολουθήσουμε το ένστικτό μας, δημιουργούμε τον χώρο για μια ειλικρινή και ανοιχτή συζήτηση για το τι θέλουμε εμείς. Και ο μόνος τρόπος για να πάρουμε αυτό που θέλουμε είναι να το κάνουμε γνωστό και να το ζητήσουμε.

8. Η εξάσκηση στο να λέτε όχι, βοηθάει στο να ξεκαθαρίσετε τις ανάγκες σας.
Οι περισσότεροι από εμάς φτάνουμε σε ένα στάδιο στη ζωή μας που υπάρχουν πολλές πιεστικές απαιτήσεις. Δάνεια, υποθήκες, παιδιά, ηλικιωμένοι γονείς, δίδακτρα σχολείων κλπ. και όσο κι αν θέλουμε, δεν έχουμε το σθένος να πούμε όχι. Τι θα θέλατε να μπορούσατε να μην ξανακάνετε; Πάρτε μια κόλλα χαρτί και γράψτε το. Ξαναδιαβάστε το. Μετά ξεφορτωθείτε το. Κάψτε το στο νεροχύτη σας. Με άλλα λόγια, απελευθερώστε το.

9. Όταν λέμε όχι, δίνουμε στους άλλους την ευκαιρία να λάμψουν.
Όταν απομακρύνετε από το τραπέζι σας αυτό που δεν ενδιαφέρεστε να κάνετε και ζητάτε βοήθεια γι” αυτό, δίνετε την ευκαιρία σε κάποιον άλλον να χρησιμοποιήσει τη δική του δύναμη. Αυτός ο άλλος μπορεί να ζητά αυτή την ευκαιρία και θα είναι ευγνώμων για τη δυνατότητα να λάμψει και να προσφέρει. Εσείς θα πάρετε τη βοήθεια που ζητήσατε και θα έχετε κερδίσει και οι δύο.
10. Η οριοθέτηση είναι μια εξάσκηση επίγνωσης.

Κάθε καλή συνήθεια που εφαρμόζουμε χρειάζεται εξάσκηση μέχρι να γίνει συνήθεια. Αν και το να λέμε συνεχώς ναι μπορεί να είναι θαυμάσιο μερικές φορές, δεν μας επιτρέπει απλά να είμαστε.
Μάθετε λοιπόν να λέτε όχι σαν μια άσκηση, σαν μια εμπειρία επίγνωσης. Είναι ένα πείραμα και χρειάζεται προσπάθεια. Αρχικά μπορεί να νιώθετε ενοχές αλλά μόλις αναγνωρίσετε αυτό το συναίσθημα, απευθυνθείτε στον άλλον με σεβασμό, απελευθερώστε το και προχωρήστε. Έτσι θα έχετε μεγαλύτερη επίγνωση της δύναμης του όχι.

Θυμηθείτε πως έχετε μια επιλογή: αν δεν σας ενθουσιάζει, μην το κάνετε. Με κάθε σας ανάσα αφοσιωθείτε στο να κάνετε κάτι λιγότερο απ” αυτά που δεν θέλετε και κάτι περισσότερο απ” αυτά που θέλετε.

Οι αγελάδες μας στερούν τροφή;

«Ταΐζουμε τα αυτοκίνητα και τις αγελάδες αντί τους ανθρώπους» λένε οι συντάκτες μελέτης στην επιθεώρηση «Science», σύμφωνα με την οποία τα αγροτικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται σήμερα σε ζωοτροφές και βιοκαύσιμα θα αρκούσαν για να τραφούν δισεκατομμύρια ακόμα άνθρωποι.

Με τον παγκόσμιο πληθυσμό να εκτιμάται ότι θα εκτιναχθεί από τα 7 στα 9 δισεκατομμύρια έως τα μέσα του αιώνα, η διατροφική ασφάλεια αναπόφευκτα θα γίνεται ολοένα και πιο πιεστικό ζήτημα. Η ερευνητική ομάδα της μελέτης εκτιμά ότι υπάρχει λύση, καθώς η μεταρρύθμιση της παραγωγής τροφίμων σε λίγες μόνο περιοχές του κόσμου θα προσέφερε τρόφιμα για 3 δισεκατομμύρια επιπλέον ανθρώπους.
Ο οικολόγος Πολ Γουέστ του Πανεπιστημίου της Μινεσότα στο Σεντ Πολ, σε συνεργασία με ερευνητές από τη Γερμανία και άλλα ιδρύματα στις ΗΠΑ, χρησιμοποίησαν μια πληθώρα σετ δεδομένων και μεθόδων για να υπολογίσουν τις θερμίδες που παράγονται, καταναλώνονται και σπαταλώντας σε όλο τον κόσμο.
«Κατέστη προφανές ότι λίγες μόνο χώρες και καλλιέργειες εξηγούν τη σημερινή κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο» σχολιάζει ο Γουέστ στο δικτυακό τόπο της επιθεώρησης «Nature».
Οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται θα μείωναν τη σπατάλη τροφίμων, η οποία σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες φτάνει ακόμα και το ένα τρίτο της παραγωγής. Σύμφωνα με τη νέα έρευνα, η σπατάλη τροφίμων σε ΗΠΑ, Κίνα και Ινδία αντιστοιχεί στα τρόφιμα που χρειάζονται 300 εκατ. άνθρωποι.
Όμως τα μεγαλύτερα οφέλη θα προέκυπταν από τη μείωση των αγροτικών προϊόντων που μετατρέπονται σήμερα σε βιοκαύσιμα ή ζωοτροφές. «Χρειάζονται περίπου 30 θερμίδες [από ζωοτροφές] για να παραχθεί μία θερμίδα μοσχαρίσιου κρέατος» εξηγεί ο Γουέστ.

Οι αριθμοί σε παγκόσμια κλίμακα: Σε παγκόσμιο επίπεδο, η πρωτογενής παραγωγή που δεν χρησιμοποιείται ως τρόφιμα θα αρκούσε για να τραφούν 4 δισ. άνθρωπο, με τις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Δυτική Ευρώπη και τη Βραζιλία να καλύπτουν 2,4 δισ. άτομα.
Ο Γουέστ αναγνωρίζει ότι δεν θα ήταν δυνατόν να καταργήσουμε το κρέας, προτείνει όμως την αντικατάσταση του μοσχαρίσιου κρέατος με χοιρινό ή κοτόπουλο, τα οποία χρειάζονται 7 με 8 θερμίδες ζωοτροφής για μια θερμίδα κρέατος.
Ακόμα περισσότερα τρόφιμα, αρκετά για 850 εκατομμύρια επιπλέον ανθρώπους, θα μπορούσαν να παραχθούν από τη βελτίωση των γεωργικών πρακτικών σε περιοχές χαμηλής παραγωγικότητας, κυρίως στην Αφρική, την Ασία και την Ανατολική Ευρώπη.
Η Αφρική θα αντιστοιχούσε σε περισσότερο από το μισό του δυνητικού οφέλους, αν και οι ερευνητές παραδέχονται ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να εκμηδενίσει το όφελος αυτό.
Ανεξάρτητοι ερευνητές χαιρέτισαν τη μελέτη για τη συνολική εικόνα που προσφέρει σε παγκόσμιο επίπεδο, επισήμαναν όμως ότι οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται θα ήταν δύσκολο να υιοθετηθούν, καθώς οι αποφάσεις για την αγροτική πολιτική λαμβάνονται σε επίπεδο χώρας και συχνά απαιτούν επιδοτήσεις.
Είναι όμως προφανές ότι ακόμα και μικρές αλλαγές στον τρόπο που χρησιμοποιούμε την αγροτική παραγωγή θα προσέφεραν φαγητό σε εκατομμύρια πεινασμένους ανθρώπους.

Αλλά κάποιοι ΔΕΝ θέλουν !

Η Ψυχική Κατάσταση μας Αρρωσταίνει

Τι γίνονται τα συναισθήματα που καταπνίγουμε;
Πού πηγαίνουν οι ανάγκες μας που καταπιέζουμε;
Τι συμβαίνει στα θέλω μας που δεν τολμάμε να εκφράσουμε;
Η απάντηση είναι ότι βυθίζονται στα βάθη του Είναι μας, στις αποθήκες του Ψυχισμού μας.
Όταν αυτές οι αποθήκες γεμίσουν ασφυκτικά τότε τα καταπιεσμένα συναισθήματα, ανάγκες και επιθυμίες μας σπάνε τις πόρτες αυτών των αποθηκών και ξεχύνονται είτε στην ψυχολογική μας κατάσταση είτε στο σώμα μας περιέχοντας ένα κρυφό μήνυμα.
Θυμάστε τότε που σας είχαν πιάσει νευρικά γέλια και που με κόπο καταφέρατε να τα καταπνίξετε πριν σας αντιληφθεί εκείνος που δεν έπρεπε;
Μπορείτε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας τις φορές που είχατε κατακλυστεί από πανικό και που μόλις μπορέσατε να κρατήσετε την ψυχραιμία σας και να συγκρατήσετε τις κραυγές σας; Κι εκείνες τις στιγμές που το κλάμα σας ανέβηκε σαν κόμπος στο λαιμό αλλά καταφέρατε να καταπιείτε τα δάκρυά σας ή τις διαμαρτυρίες σας;
Όλοι έχουμε παρόμοιες στιγμές να θυμηθούμε. Τι έγιναν όμως τα ξεσπάσματα γέλιου που συγκρατήθηκαν, τα δάκρυα που δεν κύλησαν, οι κραυγές που δεν ακούστηκαν; Κι αν το προχωρήσουμε ακόμα περισσότερο, τι να έγιναν άραγε οι βρισιές που δεν ξεστομίστηκαν, οι πόθοι που δεν εκφράστηκαν, τα παράπονα που δεν ειπώθηκαν; Χάθηκαν;

Για την ψυχολογία η απάντηση είναι ένα στρογγυλό όχι. Η φυσική σπεύδει να συνηγορήσει επισημαίνοντας πως τίποτα μα τίποτα δεν χάνεται στη φύση κι άσχετα αν εμείς το ονομάζουμε δάκρυ, γέλιο, σκέψη ή επιθυμία, φως, θερμότητα ή ηλεκτρομαγνητισμό όλα μπορούν να θεωρηθούν ενέργεια. Και η ενέργεια ποτέ δεν χάνεται. Μπορεί όμως να μεταλλαχθεί.
Κάπως έτσι ξεκίνησαν οι μεγάλες ανακαλύψεις της ψυχοσωματικής ιατρικής που επιβεβαιώνει πως συναισθήματα, ανάγκες και επιθυμίες που συγκρούονται μέσα μας ή δεν βρίσκουν τρόπο να ικανοποιηθούν γίνονται τελικά οι μυστικοί συνωμότες που μαζί με τους διάφορους νοσογόνους παράγοντες καταβάλουν το αμυντικό μας σύστημα.
Αν και για μακρύ διάστημα η συντηρητική και υλιστική πτέρυγα των επιστημόνων αρνούνταν να δεχθεί την άμεση σχέση όλων των ασθενειών με την ψυχική μας κατάσταση, η πανάρχαια εμπειρική γνώση των λαών δεν έτρεφε καμιά αμφιβολία για τη σχέση της λύπης με την ασθένεια.

Το θυμωμένο στομάχι. Οι σαμάνοι, οι αρχαίοι Ασκληπιάδες και οι θεραπευτές άλλων εποχών γνώριζαν πως οι ψυχικές καταστάσεις είχαν άμεσο αντίκτυπο στην κατάσταση της υγείας και είχαν ήδη παρατηρήσει πως συγκεκριμένα αρνητικά συναισθήματα είχαν την τάση να μετατρέπονται σε εξίσου συγκεκριμένες ασθένειες. Χρειάστηκε όμως να περάσουν πολλοί αιώνες για να συστηματοποιηθεί αυτή η γνώση.

Στην πραγματικότητα όλες οι ασθένειες δεν είναι παρά αντανακλάσεις των εσωτερικών μας συγκρούσεων και των ανομολόγητων πόθων μας. Αυτή η άποψη από την οποία θα απέστρεφαν το πρόσωπο οι αυστηρά προσηλωμένοι στο υλιστικό μοντέλο ζωής γιατροί παλαιότερων εποχών σήμερα είναι πλέον όχι μόνο σεβαστή αλλά και αντικείμενο συστηματικής μελέτης από πολλά ερευνητικά κέντρα.

Η νευροβιολογία και οι μελέτες της χημείας του εγκεφάλου επιβεβαιώνουν πως κάθε συναίσθημα και κάθε σκέψη μεταφράζεται σε ηλεκτροχημικές μεταβολές που συντελούνται μέσα στο σώμα. Υπάρχουν σκέψεις που μπορούν να προκαλέσουν πραγματική ηλεκτροχημική θύελλα στον οργανισμό μας. Μια σκέψη για άμεσο κίνδυνο της ζωής στέλνει αστραπιαία μηνύματα συναγερμού σε ολόκληρο το σώμα κάνοντας την καρδιά να χτυπά ξέφρενα, το πεπτικό σύστημα να αναστέλλει τη λειτουργία του, τους πνεύμονες να υπερλειτουργούν, τους μύες να συσφίγγονται και την αδρεναλίνη να ξεχύνεται ορμητικά.
Μια σκέψη που αφορά σε κάτι πιο ήρεμο ή ακόμα και κοινότοπο όπως αυτές που κάνουμε συνήθως δεν έχει τόσο θεαματικό αντίκτυπο στο σώμα ωστόσο αφήνει κι αυτή το ηλεκτρικό και χημικό της αποτύπωμα στον οργανισμό. Το βέβαιο είναι πως όσο πιο έντονα τα συναισθήματα, οι ανάγκες και οι επιθυμίες , ιδίως όταν παραμείνουν ανέκφραστες, τόσο βαθύτερα τα αχνάρια που αφήνουν μέσα μας.
Κι αν αυτό κρατήσει καιρό αργά ή γρήγορα θα βρουν μια χαραμάδα να ξεγλιστρήσουν, να βγουν στο φως. Είτε ως νεύρωση , είτε ως σωματική ασθένεια. Ο Ντήπακ Τσόπρα στο βιβλίο του «Κβαντική Θεραπεία» μιλάει για χαρούμενο και λυπημένο στομάχι, για θυμωμένα νεφρά και φοβισμένο αυχένα εξηγώντας πως τα συναισθήματά μας διαποτίζουν κάθε όργανο, μόριο και κύτταρο του σώματός μας.
Όμως , αν οι γιατροί που υιοθετούν την ψυχοσωματική προσέγγιση αναζητούν πίσω από την ασθένεια έναν ψυχικό παράγοντα, οι ασχολούμενοι με τη μεταφυσική πάνε ακόμα πιο πέρα: βλέπουν την ασθένεια όχι σαν ξέσπασμα αλλά σαν ανακούφιση της ψυχής που επιτέλους έχει βρει έναν τρόπο να εκφράσει τις βαθύτερες ανάγκες της.

Η Επανάσταση των Καλόβολων. Συχνά αρνούμεθα να παραδεχθούμε ότι θέλουμε αγάπη και φροντίδα. Τότε αναλαμβάνει το σώμα να εκδραματίσει την ανάγκη μας και μας στέλνει στο κρεβάτι και στην αναγκαστική φροντίδα των άλλων που δεν μπορούμε πλέον να αρνηθούμε. Δεν έχει σημασία αν αυτή τη φροντίδα την προσφέρει ένα αγαπημένο πρόσωπο, ή ένας άγνωστος γιατρός και κάποιες νοσοκόμες.
Στην ουσία έχει εκπληρωθεί το βαθύτερο αίτημα επιστροφής μας σε μια κατάσταση όπου είμαστε απαλλαγμένοι από φροντίδες και αφημένοι στη μέριμνα κάποιου άλλου. Ένα είδος παλινδρόμησης σε άλλες πιο παιδικές εποχές που εγκαταλείπαμε τον εαυτό μας στα στοργικά χέρια κάποιου μεγάλου. Από εσωτερική σκοπιά η ασθένεια είναι ένας τρόπος να ζητήσουμε αγάπη, να απαλλαγούμε για λίγο από τις ευθύνες, να αποφύγουμε δύσκολες καταστάσεις , να διεκδικήσουμε και… να εκδικηθούμε.
Αυτό το τελευταίο όσο παράξενο κι αν μοιάζει είναι πολύ αληθινό. Συχνά μια ασθένεια έρχεται ως τιμωρία του εαυτού μας ή κάποιου άλλου προς τον οποίο απευθύνουμε το μήνυμα «κοίτα σε τι κατάσταση με έφερες». Ταυτόχρονα ο ασθενής, μέσα στην ανημποριά του αποκτά ένα είδος εξουσίας που επιτέλους μπορεί να ασκεί προς εκείνους που τον φροντίζουν.
Από παιδιά έχουμε διαπιστώσει ότι ελέγχουμε τους οικείους μας μάλλον περισσότερο ξαπλωμένοι στο κρεβάτι του πόνου παρά όρθιοι και υγιείς. Οι μητέρες που μπορεί να έχουν στραφεί και προς άλλα ενδιαφέροντα επιστρέφουν και πάλι για να ξενυχτήσουν στο προσκεφάλι του παιδιού όπως τα ενήλικα παιδιά που απασχολημένα με τις υποχρεώσεις τους μπορεί να έβλεπαν αραιά και που τους ηλικιωμένους γονείς περνούν πολύ περισσότερες ώρες κοντά τους όταν αυτοί κείτονται ασθενείς στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου.
Με λίγα λόγια η ασθένεια είναι ένας τρόπος να εξασφαλίζουμε την συχνότερη παρουσία των άλλων κοντά μας. Δεν είναι ίσως ο πιο σοφός. Αλλά είναι μια διέξοδος. Όπως το συνάχι που συχνά ξεσπάει επειδή πνίξαμε τόσα δάκρυα μέσα μας που στο τέλος ξεχειλίζουν από τη μύτη! Όπως ο καρκίνος, που σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση εμφανίζεται σε άτομα που ήταν πάντα πρόθυμα, εξυπηρετικά και γίνονταν θυσία για τους άλλους ή κυνηγούσαν με μανία την τελειότητα και υπηρετούσαν με αυτοθυσία τις υποχρεώσεις και τα πρέπει τους.
Είτε ως εξυπηρετητές των άλλων είτε ως περφεξιονιστές έθεσαν τον εαυτό τους κάτω από άκαμπτους κανόνες που δεν τους επέτρεπαν να ξαποστάσουν, να ζητήσουν για τον εαυτό τους, να διεκδικήσουν ή να πουν «δεν γίνεται».

Φρόντισέ με, Αγάπα με! Παρ’ όλα αυτά, κάτι μέσα τους επιθυμούσε διακαώς κάποιον να τους φροντίσει κι αυτούς, κάπου να αφεθούν και να στηριχθούν όχι μόνο να στηρίζουν. Αν αυτές οι απαιτήσεις του ψυχισμού, που καταπιέστηκαν και απωθήθηκαν σε σημείο που συχνά να μη γίνονται αντιληπτές, δεν αναγνωριστούν και δεν τιμηθούν τότε θα γλιστρήσουν στο σώμα και με τη μορφή μιας σοβαρής ασθένειας όπως ο καρκίνος θα απαιτήσουν αυτό που το ίδιο το άτομο δεν τολμούσε να κάνει: να φερθεί άκρως εγωιστικά.

Όπως επισημαίνει ο Ρύντιγκερ Ντάλκε στο βιβλίο του « Η ασθένεια ως γλώσσα της ψυχής» (εκδόσεις Πύρινος Κόσμος) «με την έκρηξη της ασθένειας φανερώνεται ένα μεγάλο μέρος της κρυφής απαίτησης του εγώ. Βγαίνοντας στην επιφάνεια προκαλεί μεγάλη έκπληξη στο περιβάλλον του ασθενούς γιατί ακόμα και τα ειρηνικότερα άτομα απαιτούν ξαφνικά να περιστρέφεται το παν γύρω τους και γύρω από την ασθένειά τους.

Ό,τι μέχρι τώρα δεν τολμούσε ο ασθενής να το εκφράσει ως δική του γνώμη ανεβαίνει τώρα από τη σκιά και ζητά την ικανοποίησή του.» Αν και οι οικείοι ξεβολεύονται, αυτή η στάση αποτελεί ένα είδος θεραπείας για το ίδιο το άτομο που επιτέλους διεκδικεί την ικανοποίηση των δικών του αναγκών και επαναστατεί στα καθήκοντά του ως κόρη ή γιος, γονιός , υπάλληλος ή στυλοβάτης των άλλων.
Συχνά παρατηρούμε πως εκείνοι που ήταν οι κάποτε εργατικοί, υποταγμένοι, σιωπηλοί, υπομονετικοί και τόσο συμπαθητικοί γεμάτοι αλτρουισμό και προθυμία να βοηθήσουν τους άλλους γίνονται ιδιότροποι και απαιτητικοί ασθενείς που χορεύουν τους άλλους στο ταψί. Στην πραγματικότητα αυτό που μας φαίνεται ως παραξενιά και απαιτητικότητα δεν είναι παρά το ξέσπασμα των καταπιεσμένων δικών τους επιθυμιών που χρόνια τις είχαν υποτάξει δίνοντας το προβάδισμα στους άλλους.

Τα Κρυμμένα Μηνύματα
Παρόμοιοι εσωτερικοί ψυχικοί μηχανισμοί υπαγορεύουν την εμφάνιση διαφόρων μορφών ασθενειών κάθε μια από τις οποίες αποκαλύπτει βαθύτερες απωθημένες καταστάσεις. Η Κάρολαιν Μυς, στο βιβλίο της «Ανατομία του Πνεύματος» και η Λουίζ Χέη στα δικά της βιβλία συμπληρώνουν τον Ντάλκε ως προς τους κρυφούς ψυχικούς παράγοντες που πυροδοτούν τις διαταραχές της υγείας και που μοιάζουν σαν μικρά θεατρικά έργα ή τελετουργικά που έχουν πάρει τη θέση αυτών που πραγματικά χρειαζόμαστε. Ας δούμε μερικά από αυτά.

Κρυολόγημα.αν κάποια στιγμή θέλατε έντονα να κλάψετε και συγκρατήσατε τα δάκρυά σας καταπιέζοντας τα συναισθήματά σας είναι πολύ πιθανό μερικές μέρες αργότερα αυτή η εσωτερική κατάσταση να βρήκε διέξοδο σε ένα γερό κρυολόγημα όπου τα μάτια δακρύζαν και η μύτη έτρεχε σαν βρύση –όπως θα ήθελαν να τρέχουν τα δάκρυα αν είχατε επιτρέψει στη λύπη σας να εκφραστεί. Οι λυγμοί που καταπνίγηκαν βρίσκουν διέξοδο στο βήχα που ως σωματική έκφραση έχει παρόμοια εκδήλωση. Από μακριά δεν μπορεί κανείς να πει αν κάποιος τραντάζεται από λυγμούς ή από βήχα.
Η ίδια η λέξη κρυολόγημα υποδηλώνει κάτι που σας έκανε «να κρυώσετε μέσα σας» και εκφράζει τη βαθύτερη ανάγκη σας για ζεστασιά και θαλπωρή. Το κουκούλωμα με ζεστά ρούχα και ο πυρετός είναι μεταμφιεσμένες εκδηλώσεις αυτής της ανάγκης, όπως οι εντριβές δεν είναι παρά υποκατάστατα του χαδιού και της επαφής που η ψυχή σας είχε ανάγκη

Βήχας είναι κι αυτός ένα ένδυμα. Κάτω του κρύβονται λόγια, γνώμες, διαμαρτυρίες , βρισιές ή δηλώσεις που δεν τολμήσαμε να ξεστομίσουμε. Προτιμήσαμε να τις καπιούμε. Αλλά μας έκατσαν στο λαιμό. Έτσι μας «έπνιξαν» όπως ο αποπνικτικός βήχας. Η απόχρεμψη που συχνά συνοδεύει το βήχα έχει επιπλέον ένα χαρακτήρα επιθετικό που υποδηλώνει την καταπιεσμένη ανάγκη μας να «φτύσουμε» ορισμένες καταστάσεις ή πρόσωπα, δραστηριότητα που αναλαμβάνει να εκδραματίσει συμβολικά το σώμα αφού εμείς δεν το επιτρέψαμε στον εαυτό μας.
Συχνά ο βήχας είναι εκδήλωση αγανάκτησης ή άγχους όταν το άτομο νιώθει ότι έχει καταπιεί πολλά για πολύ καιρό και έχει πια φτάσει σε ένα σημείο που πνίγεται. Σε αυτή την περίπτωση το σώμα δίνει με τον τρόπο του ένα σήμα για να φερθούμε με περισσότερη τρυφερότητα στον εαυτό μας, να τον γλυκάνουμε και να τον μαλακώσουμε λίγο, κατάσταση που συμβολικά εκφράζουν τα ζεστά ροφήματα με μέλι.

Πόνοι στα γόνατα εμφανίζονται όταν κάτι μέσα μας νιώθει να έχει γονατίσει από τις πιέσεις της ζωής αλλά επαναστατεί. Δεν θέλει πια να υποτάσσεται και να χαμηλώνει τον εαυτό του προς χάριν των άλλων ή μιας κατάστασης. Δεν θέλει να γονατίζει μπροστά σε κάτι ή κάποιον ισχυρότερο. Έχει ανάγκη να υψώσει το ανάστημά του ή και να δείξει κάποια αδιαλλαξία έτσι όπως κάνει το άκαμπτο εξ αιτίας του πόνου γόνατο.
Παράλληλα, καθώς αυτή η ενόχληση αναγκάζει τον άνθρωπο να αναπαύει συχνά το πόδι του σε ένα σκαμνάκι, συμβολικά «στηλώνει» τα πόδια και κρατά τους άλλους μακριά ή εκφράζει έτσι μια συμβολική κλωτσιά προς εκείνα που τον έκαναν «να κάτσει».

Έρπης στα χείλη σχετίζεται με αισθήματα αηδίας ή ανομολόγητου καταπιεσμένου πόθου που ο ίδιος ο εαυτός αποστρέφεται. Πρόκειται για ένα διπλό μήνυμα καθώς από τη μια τα χείλη διογκώνονται προσελκύοντας τα βλέμματα ενώ ταυτόχρονα εκπέμπουν το σήμα «μακριά από μένα». Ό,τι μας έκαιγε τα χείλη, ό,τι μας έκανε να δαγκωνόμαστε από μέσα μας αποκτά μια σωματική εκδήλωση που θυμίζει έντονα δαγκωμένα χείλη.
Το μάθημα εδώ είναι να αποδεχθεί κανείς τα «ακάθαρτα» συναισθήματά ή επιθυμίες του και να συγχωρήσει τον εαυτό του γι αυτά. Αυτό που προκαλεί αποστροφή πρέπει να αναγνωριστεί. Ο έρπης στα χείλη μπορεί επίσης να δηλώνει την ανάγκη του ατόμου να αρνηθεί τις υπερβολικές οικειότητες ή να αυτοτιμωρηθεί επειδή τις επέτρεψε.

Τριχόπτωση για τη μεταφυσική παράδοση η τριχόπτωση αντιστοιχεί κατά κάποιον τρόπο στην απώλεια των φτερών. Είναι σαν να είμαστε για άλλα φτιαγμένοι αλλά υποτασσόμαστε σε μια πιο κοινή μοίρα. Έτσι είτε πρόκειται για περιστασιακές περιόδους τριχόπτωσης είτε για γενικευμένη κατάσταση υποδηλώνει εσωτερική σύγκρουση εξαιτίας της υποταγής μας σε μια επιλογή που μας προσφέρει μεν ασφάλεια αλλά έρχεται σε αντίθεση με αυτό που κατά βάθος ήθελε η καρδιά μας και που το φοβηθήκαμε επειδή περιείχε ρίσκο.
Παραμονές ενός γάμου, μιας μονιμοποίησης ή απόκτησης μια σταθερής θέσης πολλοί άνθρωποι που έχουν μέσα τους ένα ταξιδιάρικο πουλί νιώθουν να τους πέφτουν τα φτερά δηλαδή βλέπουν τα μαλλιά τους να μαδάνε αντίθετα από εκείνους που παραιτούνται ευχαρίστως από ορισμένες ελευθερίες προκειμένου να νιώθουν ασφαλείς.

Αυτιά βόμβος, πόνος, βούλωμα των αυτιών ή περιορισμός της ακοής σηματοδοτούν την αντίστασή μας σε ορισμένες εντολές ή την άρνησή μας να ακούσουμε και να δεχθούμε κάποια πράγματα. Δεν θέλουμε πια ούτε να ακούμε ούτε να υπακούμε. Το ποτήρι έχει ξεχειλίσει
Η βαθύτερη ανάγκη πίσω από τα προβλήματα των αυτιών είναι να αποσυρθούμε στον εαυτό μας, να αφουγκραστούμε τι αυτός έχει να πει. Μέσα σε όλο αυτό υπάρχει και ένα σήμα που μας ειδοποιεί να ακούσουμε τη διαίσθησή μας και τη συνείδησή μας, αυτή την ψιθυριστή φωνή που δεν ακούγεται όταν όλη μας η προσοχή είναι στραμμένη σ’ αυτά που λέει ο κόσμος.

Καρδιά, τα προβλήματα σ’ αυτό το ζωτικό όργανο υποδηλώνουν έντονες συναισθηματικές εντάσεις. Ερωτικές απογοητεύσεις , άρνηση συγχώρεσης, ενοχή και αυτομομφή, μεγάλη συναισθηματική εξάρτηση ή αντίθετα αποξένωση και «κλείσιμο της καρδιάς» έχουν άμεση σχέση με τη δυσλειτουργία της.
Εκτεταμένες μελέτες έχουν αποδείξει πως η ροή της αγάπης και της συγχώρεσης αποτρέπουν τα ισχαιμικά επεισόδια ενώ αντίθετα διευκολύνεται η εμφάνισή τους όταν η έκφραση της αγάπης είναι προβληματική. Το μάθημα πίσω από τα προβλήματα στο καρδιαγγειακό σύστημα περιέχει πάντα το ίδιο βαθύτερο αίτημα για άνοιγμα της καρδιάς , καλοσύνη και αποδοχή. Όσο πιο ανεπιφύλακτες, τόσο καλύτερα. Πρώτα και κύρια στον ίδιο τον εαυτό μας.

Πόδια, καθώς τα πόδια μας μεταφέρουν αποτελούν τους συμβολικούς δείκτες για τον τρόπο που βαδίζουμε στο μονοπάτι της ζωής μας. Πόνοι, κάλοι, δυσκολία στις αρθρώσεις, κατάγματα και χτυπήματα δείχνουν πάντα μια αντίρρηση που προβάλει ο εαυτός για την κατεύθυνση που έχουμε πάρει. Μπορεί να αποτελούν αντιστάσεις και προειδοποιήσεις ή απλά να εκφράζουν μια βαθύτερη απροθυμία για τον τρόπο που κινούμεθα στη ζωή.
Το αίτημά που εκφράζει με αυτό τον τρόπο το σώμα είναι η ανάγκη για ένα σταμάτημα και για επανεκτίμηση της πορείας μας. Στην καλύτερη περίπτωση μας ζητείται να επιβραδύνουμε λίγο το ρυθμό μας και να χαρούμε ορισμένα πράγματα περισσότερο. Διαφορετικά μπορεί να μας δίνεται ένα μήνυμα για πλήρη αλλαγή πορείας.

Χέρια, τα χέρια αντιπροσωπεύουν τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τη ζωή μας, τις ευθύνες μας και τα ταλέντα μας. Πόνοι στα χέρια δηλώνουν την αντίδραση του εαυτού επειδή δεν εκφράζουμε όλο το δυναμικό μας ή δεν διαφεντεύουμε με σοφία τον εαυτό μας και τις υποθέσεις μας. Μήπως έχουμε κάνει κάποια παραβίαση των ορίων μας; Ή μήπως δεν τολμάμε να ανοίξουμε τα χέρια –και την αγκαλιά μας; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που μας καλούν να απαντήσουμε τα προβλήματα στα άνω άκρα.

Πόνοι στους ώμους και τον αυχένα υποδηλώνουν συχνά πως έχουμε αναλάβει μεγάλα βάρη, περισσότερα από όσα αντέχουμε να σηκώσουμε ή ότι έχουμε αυτοπεριοριστεί και έχουμε δεχθεί να υποταχθούμε. Δηλώνουν ένα είδος υποδούλωσης το οποίο έχει φτάσει πια σε οριακό επίπεδο.
Οι πόνοι στους ώμους δεν μας αφήνουν να υψώσουμε τα χέρια και το αυχενικό μπλοκάρει μια ευρύτερη περιοχή δείχνοντας ένα είδος ακαμψίας που έχει επέλθει με τον καιρό. Το βαθύτερο αίτημα είναι να δούμε και άλλες οπτικές γωνίες, να στραφούμε και προς άλλες κατευθύνσεις και κυρίως αυτήν που μπορεί να μας δείξει έναν εαυτό πιο ανάλαφρο , πιο ευδιάθετο και πιο πρόθυμο να εκφράσει το ευρύτερο δυναμικό του.

Προβλήματα στη δεξιά ή στην αριστερή πλευρά η εσωτερική παράδοση συνδέει την αριστερή πλευρά του σώματος με το συναίσθημα και τη θηλυκή διάσταση της ύπαρξης και τη δεξιά πλευρά με τη λογική και την αρσενική διάσταση. Ανάλογα σε ποια πλευρά του σώματος εκδηλώνεται ένα πρόβλημα δείχνει ταυτόχρονα αν «παραπονείται» το ανδρικό και λογικό μέρος μας ή το θηλυκό και συναισθηματικό.

Κεφάλι μιας και σ’ αυτό βρίσκονται τα περισσότερα αισθητήρια όργανα αλλά και ο εγκέφαλος αποτελεί ταυτόχρονα το στρατηγείο μας και την πύλη απ’ όπου ο έξω κόσμος περνάει μέσα μας. Από τον πονοκέφαλο και την ημικρανία ως τις σοβαρές παθήσεις που εκδηλώνονται στην περιοχή του κεφαλιού φανερώνεται η στάση μας απέναντι σ’ αυτά που μας απασχολούν.
Συχνά αντί να χτυπάμε το κεφάλι μας στον τοίχο το νιώθουμε απλώς να πονάει από έναν ισχυρό πονοκέφαλο. Αυτός είναι ο τρόπος που το σώμα μας στέλνει ένα μήνυμα ότι έχουμε φορτωθεί με πολλές σκοτούρες ή ότι έχουμε υπερφορτώσει τα κυκλώματα με κάτι που μας ζητάει πολλή ενέργεια και σκέψη δίχως να αναγνωρίζουμε ότι χρειάζεται να αφήσουμε τα πράγματα να «κρυώσουν» λιγάκι πριν πάρουμε αποφάσεις.

Διαγνωστικές Ερωτήσεις
Όποιο κι αν είναι το σύμπτωμα που εμφανίζεται στο σώμα είναι σίγουρα ένα μήνυμα από την ψυχή μας. Αν το ακούσουμε και ανταποκριθούμε ανάλογα τότε η ένταση του συμπτώματος θα μειωθεί ή και θα υποχωρήσει εντελώς ,υποστηρίζουν με βεβαιότητα οι ολιστικοί θεραπευτές. Οι ακόλουθες ερωτήσεις προς τον εαυτό μας είναι πολύ βοηθητικές ώστε να κατανοήσουμε αυτό το μήνυμα:
*Τι συμβαίνει στη ζωή μου την περίοδο που εμφανίζεται το σύμπτωμα ή η ασθένεια;
*Μου προσφέρει ένα άλλοθι για να ξεκουραστώ επιτέλους;
*Ή μήπως για να αναβάλλω ή και να αποφύγω κάτι;
*Θα μπορούσε να είναι ένα μεταμφιεσμένο συναίσθημα- π.χ. θυμός- μια ανάγκη- π.χ. για επαφή -ή μια επιθυμία- π.χ. για φροντίδα που έχω αρνηθεί να εκδηλώσω;
*Μήπως χρειάζομαι μια παύση ;
*Ή μήπως μια αθώωση;
*Υπάρχει κάποιος που θέλω να «τιμωρήσω» με την διαταραχή της υγείας μου;
( Του εαυτού μου συμπεριλαμβανομένου)
*Ποιος προσελκύεται κοντά μου όταν αρρωσταίνω; Ποιος απομακρύνεται;
Μήπως αυτό επιζητώ κατά βάθος;
*Αν η ασθένεια είχε ένα μήνυμα να μου δώσει ποιο θα ήταν αυτό;
Όσο πιο βαθύ είναι το επίπεδο από το οποίο θα προέλθουν οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα τόσο βαθύτερη θα είναι και η επαφή που θα έχετε κάνει με τον εαυτό σας. Έτσι θα έχετε ανοίξει το δρόμο για την ανακούφιση και τη θεραπεία του βαθύτερου πυρήνα απ’ όπου προέκυψε το πρόβλημα και το οποίο είναι σε κάθε περίπτωση το ίδιο.

Το μυστηριώδες φαινόμενο του «Ανθρώπου Σκιά» – Από τα πιο ενδιαφέροντα φαινόμενα στον κόσμο…

Από τα πιο ενδιαφέροντα φαινόμενα στον κόσμο της παραφυσικής δραστηριότητας είναι αυτά του «Ανθρώπου Σκιά»…

Κάθε εβδομάδα φαίνεται να υπάρχουν όλο και περισσότερες ιστορίες και αναφορές γι αυτά τα μυστηριώδη όντα, και σίγουρα έχουν γίνει ένα καυτό θέμα και ένα θέμα αυξανόμενου ενδιαφέροντος έρευνας από τους ερευνητές.

Οι ιστορίες για τα περίεργα αυτά πρόσωπα και η φύση τους ποικίλλουν από ακίνδυνους, ήσυχους, και ντροπαλούς παρατηρητές, σε κακόβουλα και εντελώς δυσάρεστα πλάσματα κακής πρόθεσης.
Όπως με τα περισσότερα πράγματα στον παραφυσικό τομέα, κανείς δεν μπορεί να πει με οποιαδήποτε βεβαιότητα ποια είναι αυτά τα όντα σκιά , αλλά εμείς θα διερευνήσουμε μερικές από τις διαδεδομένες θεωρίες.

Οι άνθρωποι σκιά, έχουν κερδίσει το ψευδώνυμό τους, επειδή πιο συχνά παρατηρούνται ή έχουν αναφερθεί ως μια ανθρώπινη-μορφή. Σε αντίθεση με τις τυπικές περιγραφές των φαντασμάτων που συνήθως περιγράφονται να έχουν ανθρώπινη μορφή με διακριτά χαρακτηριστικά, όπως τα φυσικά χαρακτηριστικά, είδη ένδυσης και αξεσουάρ, οι άνθρωποι σκιά λέγεται ότι είναι χαρακτηριστικά-λιγότεροι.
Σε γενικές γραμμές,περιγράφονται όταν εμφανίζονται να έχουν μάζα, όμως η φύση τους φαίνεται να ποικίλλει από απλές δισδιάστατες σκιές, σε στρέβλωση των τρισδιάστατων μορφών.
οι κινήσεις τους που μερικές φορές περιγράφονται ως “αφύσικες” φαίνεται να είναι πολύ γρήγορες και αποσπασματικές. Μερικές φορές λέγεται ότι κινούνται σε αργή κίνηση, σαν να ήταν βυθισμένοι σε υγρό, και στη συνέχεια να μετακινούνται ξαφνικά γρήγορα από το ένα μέρος στο άλλο μέσα στο δωμάτιο.
Και πάλι, ορισμένες εκθέσεις διαφέρουν ακόμη ευρύτερα, και περιγράφουν ένα εντελώς μαύρο ον με κόκκινα μάτια, ένα μανδύα, και ένα καπέλο. Αυτή η παραλλαγή έχει γίνει γνωστή ως “ο άνθρωπος καπέλο”.
Πολλοί μάρτυρες περιγράφουν το αίσθημα μιας ισχυρής παρουσίας ή την αίσθηση ότι παρακολουθούνται, πολλές φορές έχουν πάρει μια γεύση από «κάτι σκοτεινό» στην άκρη του ματιού τους, γυρίζουν να κοιτάξουν προς την κατεύθυνση της παρουσίας μόνο για να δουν ότι εξαφανίζονται στον αέρα, ή ότι φεύγουν μέσα από έναν τοίχο.
Μερικές φορές αναφέρονται ως παιδιάστικες και ότι παίζουν παιχνίδια με τους μάρτυρες. Αυτά φαίνονται να είναι περίεργα, και είναι επίσης σχεδόν πάντα μέσα από περιφεριακή όραση, όταν ο μάρτυρας γυρίζει να τους δει, αντί να εξαφανιστούν μέσα σε έναν τοίχο ή στον αέρα, συνήθως φεύγουν σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Πολλές φορές οι άνθρωποι ερμηνεύουν την παρουσία των ανθρώπων σκιά ως δυσοίωνες και εξισώνουν εμπειρίες από όντα σκιάς με αισθήματα.
Οι θεωρίες γύρω από τη φύση και την προέλευση των ανθρώπων σκιά αφθονούν. Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι όντα που υπάρχουν σε ένα σύμπαν παράλληλο με το δικό μας.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι είναι δαιμονικές οντότητες, ή είναι παρατηρητές από άλλο τόπο, μερικοί μάλιστα λένε ότι μπορεί να δημιουργήθηκαν ασυνείδητα από αρνητική ψυχική ενέργεια, και σχετίζονται με ένα μέρος ή ένα γεγονός στο οποίο έχει μια ακραία συναισθηματική ή σωματική καταπόνηση / τραύμα που έχει λάβει χώρα.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να μην παρατηρήσετε τον υποσυνείδητο συμβολισμό που συνάγεται από αυτές τις εκδηλώσεις. Στην Ψυχολογία και την Φιλοσοφία Γιουνγκ οι σκιές συνδέονται με τις κρυφές πτυχές του συνειδητού μυαλού, είναι ένα αρχέτυπο από μια καταπιεσμένη περιοχή της ανθρώπινης φύσης και συμπεριφοράς, ίσως γι ‘αυτό τα συναισθήματα φόβου και μοχθηρίας συχνά συνοδεύουν την αλληλεπίδραση με αυτά τα όντα. Πιθανές επιστημονικές εξηγήσεις:

Υπναγωγία:
Μερικοί από τους όρους που αναφέρονται σε άτομα με εμπειρίες σκιάς, είναι παρόμοια με εμφανίσεις σε επεισόδια παράλυσης στον ύπνο. Πολλές φορές οι μάρτυρες σκιάς, ανέφεραν ότι οι εμπειρίες τους συμβαίνουν ακριβώς πριν κοιμηθούν, ή αμέσως μετά το ξύπνημα. Φυσιολογικά, αυτό θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα μιας κατάστασης που ονομάζεται υπναγωγική παράλυση.
Το σώμα πηγαίνει φυσικά μέσα από μια κατάσταση παράλυσης κατά τη διάρκεια του ύπνου REM (Rapid Eye Movement, γνωστός και ως ύπνος γρήγορων κινήσεων των ματιών) στο να μας κρατήσει από το να ενεργήσει τα όνειρά μας σωματικά.
Μια προσωρινή και ανησυχητική παράλυση μπορεί να συμβεί όταν ξαφνικά ξυπνήσεις από μια REM κατάσταση σε μια κατάσταση εγρήγορσης, αλλά η παράλυση του σώματος εξακολουθεί να συμβαίνει. Αυτό αναγκάζει το άτομο να είναι πλήρως ενήμερο, αλλά δεν μπορεί να κινηθεί.
Επιπλέον, σε αυτή την κατάσταση τα άτομα είναι σε θέση να αντιληφθούν συνειδητά εικόνες από το υποσυνείδητο μυαλό τους.
Αυτές οι ψευδαισθήσεις μπορεί να είναι πολύ πραγματικές και μπορεί να περιλαμβάνουν μερικές ή όλες τις αισθητηριακές αντιλήψεις, τα άτομα μπορούν να δοκιμάσουν γεύση, όσφρηση, ακοή, αφή, ή οπτικά φαινόμενα υπναγωγίας, που είναι μερικές φορές γνωστά ως «τα πρόσωπα στο φαινόμενο σκοτάδι», επειδή οι πάσχοντες συνήθως αναφέρουν ότι βλέπουν πρόσωπα, ενώ βιώνουν εγρήγορση-ύπνου.
Παρόμοιες υποθέσεις έχουν προταθεί και συνδέουν αυτή την κατάσταση σε μια σειρά από άλλες εμφανείς παραφυσικές εμπειρίες, συμπεριλαμβανομένων τις απαγωγές από εξωγήινους.

Παρειδωλία:
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι μάρτυρες αναφέρουν ότι βλέπουν τους ανθρώπους σκιά μέσω της περιφερειακής τους όρασης. Αυτή η περιοχή της όρασης συνδέεται με την περιοχή του εγκεφάλου που είναι ενσυρματωμένη να βρει γνωστά μοτίβα, ενώ παρέχει λιγότερη λεπτομέρεια στον εγκέφαλο από το κέντρο προς τα εμπρός.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση γνωστή ως παρειδωλία, στην οποία ο εγκέφαλος εσφαλμένα ερμηνεύει τυχαία μοτίβα φωτός / σκιάς ή υφή, ως οικεία μοτίβα όπως ανθρώπινα πρόσωπα /ζωικές μορφές, όπως βλέπουμε γνωστές μορφές στα σύννεφα. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως «μητροποίηση» από πολλούς υπερφυσικούς ερευνητές.

Ηλεκτρομαγνητικά Πεδία:
Πρόσφατα, έχει βρεθεί ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μπορεί να παρεμβαίνουν με τις λειτουργίες του κροταφικού λοβού, με αλλαγμένες καταστάσεις αντίληψης στις οποίες ακουστικές και οπτικές ψευδαισθήσεις μπορεί να συμβούν.
Πρόσφατες μελέτες έρευνες, έδειξαν ότι υπάρχει η δυνατότητα να αναδημιουργήσουν πολλές από τις εμπειρίες που αναφέρθηκαν κατά τη διάρκεια παραφυσικών συναντήσεων ή στοιχειώματα υπό ελεγχόμενες συνθήκες.
Όσο για τους ανθρώπους σκιά, ίσως είναι ένα αποκύημα της φαντασίας μας, ίσως να είναι κάτι περισσότερο…