ΑΝΤΙΓΟΝΗ, Η Πόλις και οι νόμοι

Ωστόσο, η τραγωδία με το μεγαλύτερο βάθος από άποψη πολιτικής διάστασης είναι ίσως η Αντιγόνη του Σοφοκλή. Στη συζήτηση αυτή θεωρώ δεδομένο ότι γνωρίζετε όλοι το έργο. Από πολύ καιρό έχει γίνει αντικείμενο πολυάριθμων ερμηνειών. ιδιαίτερα από τους Γερμανούς της μεγάλης περιόδου, δηλαδή γύρω στο 1800, μεταξύ των οποίων φυσικά και ο Hegel κ.λπ. Υπάρχει ένα θέμα που επανέρχεται διαρκώς σε αυτές τις ερμηνείες, πρόκειται για την αντίθεση μεταξύ ανθρώπινου και θείου νόμου. Συχνά οι διάφοροι ερμηνευτές επιχείρησαν να διαβάσουν την Αντιγόνη σαν λίβελλο εναντίον του ανθρώπινου νόμου υπέρ του θείου ή, εν πάση περιπτώσει, σαν απεικόνιση της διαμάχης τους. Ασφαλώς η διαμάχη αυτή είναι παρούσα στο κείμενο, και μάλιστα επανέρχεται συνεχώς. Η Αντιγόνη επιχειρηματολογεί και λέει στον Κρέοντα: γνωρίζω ότι υπάρχει κάτι άλλο από τους νόμους σου, υπάρχουν οι νόμοι που έρχονται από τον Δία. που μας διατάσσουν να τιμούμε τους νεκρούς και να τους θάβουμε κατά τα ειωθότα. Ο Κρέων λέει και επαναλαμβάνει ότι καμία πόλη δεν μπορεί να υπάρξει αν οι νόμοι της δεν γίνονται σεβαστοί, ότι ο νόμος του εναντίον του Πολυνείκη, προδότη της πατρίδας του, πρέπει να εφαρμοστεί και ότι όποιος θέλει να σεβαστεί τα καθήκοντά του απέναντι στο ίδιο του το αίμα οφείλει κατά μείζονα λόγο να σεβαστεί τις υποχρεώσεις του απέναντι στην πόλη. Αυτός είναι, μπορώ να πω, ο εμφανής λόγος. Και πράγματι, συνήθως, οι ακροατές, οι αναγνώστες δεν μπορούν παρά να ταυτιστούν με την αδύναμη, την αγνή, την ηρωική, την απελπισμένη Αντιγόνη και να στραφούν εναντίον του Κρέοντα, του στενοκέφαλου, του υπερφίαλου, του αυταρχικού, του φιλύποπτου. Η υπόθεση φαίνεται σαφής.

Αυτό θα σήμαινε ότι για ακόμη μία φορά θα μας διέφευγε η σημαντικότερη σημασία. Δεν θα σας παρουσιάσω σήμερα μια πλήρη Θεμελίωση της ερμηνείας που προτείνω, θα έπρεπε στην περίπτωση αυτή να πάρουμε το κείμενο και να το επεξεργαστούμε – θα επανέλθουμε αναμφίβολα, εξάλλου.[1] Ας παρατηρήσουμε ότι αυτή η αντίθεση μεταξύ ανθρώπινου και θείου νόμου αγνοεί ένα πράγμα: η ταφή των νεκρών υπήρξε ανέκαθεν, στους Έλληνες όπως και παντού, ανθρώπινος αλλά και θείος νόμος. Η δε υπεράσπιση της πατρίδας αποτελεί για τους Έλληνες όχι μόνο ανθρώπινο, αλλά και θείο νόμο ο Κρέων αναφέρεται εξάλλου ρητά σε αυτό. Υπάρχουν, όπως ξέρετε, ιερές ονομασίες για το έδαφος της πόλης, ιδιαίτερα στην Αθήνα αλλά και αλλού. Αυτό αρχίζει με τον Όμηρο, που μιλά για ἱερόν πτολίεθρον[2] («ιερή πόλη»), συνεχίζει με τον Πίνδαρο[3] και άλλους μεταγενέστερους. Όσο για το χορό, παρατηρούμε ότι σε όλη τη διάρκεια του έργου αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στις δύο αυτές θέσεις, τις οποίες τοποθετεί πάντα στο ίδιο επίπεδο, χωρίς να ευνοεί καμία. Το περίφημο χορικό των στίχων 332 ως 375. στο οποίο θα επανέλθουμε λε- λεπτομερώς, εξυμνεί τη δόξα του ανθρώπου και αρχίζει με αυτή τη φράση, τόσο πασίγνωστη όσο και δύσκολη να μεταφραστεί, που λέει περίπου: «Υπάρχουν πολλά τρομερά πράγματα, αλλά τίποτα δεν είναι πιο τρομερό από τον άνθρωπο».* «Τρομερό», δεινόν, όχι μόνο με την έννοια «αυτού που προκαλεί φόβο», παρόλο που η λέξη έχει και αυτή τη σημασία. Το επίθετο δεινός υποδεικνύει κάποιον που έχει εξαιρετικές, πιθανώς και τρομακτικές, ικανότητες. Οφείλω να σας πω ότι, στην πράξη, η πλειονότητα των ερμηνευτών της αρχαίας Ελλάδας δεν βλέπει τη φιλοσοφική σημασία αυτού του στάσιμου. Βεβαίως η σημασία αυτή δεν εκφράζεται με τρέχοντα λόγο, αλλά ποιητικά: πρόκειται στην ουσία για μια θεώρηση του ανθρώπου ως δημιουργού και της ιστορίας ως ανθρώπινης δημιουργίας. Το πράγμα είναι απολύτως σαφές και χρειάζονται όλες οι σύγχρονες παρωπίδες για να επιμένουν να σχολιάζουν την Αντιγόνη επί σειρά σελίδων χωρίς να το λαμβάνουν υπόψη, λέγοντας, παραδείγματος χάριν. ότι οι Έλληνες είχαν μια κυκλική αντίληψη για την ιστορία. Κι όμως, αυτό που μας παρουσιάζει ο χορός είναι ο άνθρωπος που εφευρίσκει τη γλώσσα, τις τέχνες, τους νόμους, που χτίζει πόλεις, που δημιουργεί θεσμούς. Ο Σοφοκλής δεν είχε διαβάσει τη Φαντασιακή Θέσμιση της κοινωνίας και δεν χρησιμοποιεί τους παραπάνω όρους, αλλά γι’ αυτό ακριβώς μιλά. Και το στάσιμο τελειώνει με το εγκώμιο του ανθρώπου που είναι ικανός να «συνυφάνει» τους νόμους της πόλης και τη θεία δικαιοσύνη. Αυτό είναι το συμπέρασμά του και σε αυτό έγκειται το όλο πρόβλημα.

 

Σας θυμίζω κάπως πιο λεπτομερειακά τι λέει ο χορός, αυτό το πάντα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο από την άποψη των σημασιών της τραγωδίας. Ο άνθρωπος διαθέτει εξαιρετική γνώση και τέχνας ικανές για ανέλπιστα επιτεύγματα. Κατευθύνεται πότε προς το καλό, πότε προς το κακό, και ο ανώτερος των ανθρώπων, ο καλύτερος για την πόλη (ὑψίπολις), είναι επομένως αυτός που συνυφαίνει (περαίνων) τους νόμους της γης, ή τους νόμους της γης του (νόμους χθόνιους) και τη δικαιοσύνη των θεών, με την οποία είναι δεμένος με όρκο (θεῶν ἔνορκον δίκαν). Άλλη τοποθέτηση του χορού, πιο κάτω στο έργο: είναι στη σκηνή της διαφωνίας του Κρέοντα με το γιο του Αίμονα (στ. 626-765). στροφή ουσιαστική της τραγωδίας που και αυτή έχει επίσης υπερβολικά αγνοηθεί. Σημειώστε ότι ο ίδιος ο Αίμων δεν παίρνει καθόλου το μέρος του θείου απέναντι στο ανθρώπινο δίκαιο. Ο χορός, σχολιάζοντας τους αντιτιθέμενους λόγους γιου και πατέρα, δηλώνει (στ. 725): εὖ γάρ εἴρηται διπλῇ, και οι δύο λόγοι σωστά εκφράστηκαν. Οι αντίθετοι λόγοι ισορροπούν. Από την άλλη, η ιδέα ότι η Αντιγόνη εκφράζει αποκλειστικά τον θείο νόμο διαψεύδεται, εν μέρει τουλάχιστον, από ένα παράδοξο επιχείρημα, που ο Σοφοκλής έχει ίσως δανειστεί από τον Ηρόδοτο, ο οποίος το αναφέρει σε σχέση με ένα επεισόδιο στην Περ­σία.[4]

Η Αντιγόνη εξηγεί πράγματι, στο τέλος του έργου (στ. 908-915), ότι αν έκανε όλα αυτά, ήταν επειδή επρόκειτο για τον αδελφό της. διότι, λέει, αν είχε πεθάνει ο σύζυγός της. θα μπορούσε να παντρευτεί κάποιον άλλο, και αν ήταν ένα από τα παιδιά της, θα μπορούσε να κάνει άλλα. Αλλά όταν η μητέρα και ο πατέρας έχουν πεθάνει, δεν είναι δυνατό να υπάρξει άλλος αδελφός. Ο Πολυνείκης ήταν λοιπόν μοναδικός, αναντικατάστατος και του όφειλε τα πάντα. Αυτό το παράδοξο επιχείρημα μπορεί να φανεί σαν σοφιστεία, εν πάση περιπτώσει όμως δεν έχει καμία σχέση με τον θείο νόμο. Ο θείος νόμος δεν όρισε ποτέ ότι πρέπει να θάβουμε τους αναντικατάστατους αδελφούς και όχι τους αδελφούς που θα ήταν δυνατό να αντικατασταθούν όταν η μητέρα είναι ακόμη σε ηλικία που μπορεί να τεκνοποιήσει ούτε ότι μπορούμε να παραλείπουμε την ταφή του συζύγου, επειδή μπορεί να βρεθεί αφθονία συζύγων, και ούτω καθεξής. Ορίζει απλώς ότι πρέπει να θάβουμε τους νεκρούς. Όμως η Αντιγόνη λέει: εγώ όφειλα να θάψω τον αδελφό μου, που ήταν αναντικατάστατος. Πίσω από αυτό το επιχείρημα κάτι άλλο βεβαίως διαγράφεται και νομίζω ότι δεν είναι υπερβολικά παρακινδυνευμένο να προβάλλουμε. Διότι τα πρόσωπα της τραγωδίας ναι προφανώς πολυδιάστατα. δεν μπορούμε να τα υποβιβάσουμε σε φορείς αφηρημένων αρχών. Αλλιώς δεν θα μιλούσαμε για τραγωδία, αλλά για σοσιαλιστικό ρεαλισμό ή έργο-διακήρυξη. Τι κρύβεται πίσω από αυτή τη φράση της Αντιγόνης; Το πάθος της για τον αδελφό της βεβαίως. Θεωρήστε το αν θέλετε αιμομικτικό ή όχι. Εν πάση περιπτώσει ό, τι διακρίνει κανείς σε αυτές τις λέξεις· είναι μια αγάπη για τον Πολυνείκη που εκλογικεύεται αποδεικνύοντας ότι το αντικείμενό της είναι αναντικατάστατο. Έτσι και ο Κρέων. όταν λέει ότι δεν μπορεί να υπάρξει πόλη χωρίς σεβασμό των νόμων, δεν μιλά προφανώς ούτε σαν πολιτικός φιλόσοφος ούτε σαν καθηγητής δικαίου. Η θέση που προβάλλει είναι υπερκαθορισμένη από πολύ ξεκάθαρα μέσα στο έργο εμπαθή κίνητρα: την επιθυμία εξουσίας που τον κυριαρχεί και τον ωθεί διαρκώς να υποπτεύεται ότι είναι αργυρώνητοι όσοι του αντιλέγουν. Έχουμε εδώ μια άλλη διάσταση: τα ψυχικά κίνητρα των προσώπων – αγάπη για τον αδελφό, αγάπη για την εξουσία – και όλο το ψυχολογικό σύμπλεγμα που τα συνοδεύει, η έπαρση και η καχυποψία του. Κρέοντα κ.λπ. Έτσι οι αφηρημένες αρχές, πραγματικά παρούσες και συζητούμενες. ενσαρκώνονται μέσα στα πάθη των προσώπων. Θα μπορούσαμε μάλιστα, να πούμε το αντίστροφο, δηλαδή ότι και στις δυο περιπτώσεις, τα πάθη εκλογικεύονται σε αφηρημένες αρχές.

 

Φυσικά, αν έσφαλε μόνον ο Κρέων. δεν θα είχαμε πλέον τραγωδία, αλλά θα βρισκόμασταν σε έναν κόσμο θετικών και αρνητικών ηρώων. δηλαδή στη σύγχρονη ανοησία. Ο Κρέων δεν έχει εντελώς άδικο, και ο χορός το υπογραμμίζει διαρκώς. Η μεγάλη στροφή, από τη διαλεκτική άποψη του έργου, είναι ο λόγος του Αίμονα (στ. 683-723). Στην αρχή της σκηνής, επεμβαίνει προκειμένου να αλλάξει ο Κρέων την ετυμηγορία εναντίον της Αντιγόνης. Ο Κρέων απαγγέλλει τότε έναν μακροσκελή λόγο (στ. 639-680) στον οποίο υποστηρίζει τη νομιμότητα – δεν υπάρχει πόλη δίχως νόμο. Αλλά σας υπενθυμίζω ότι, σε αντίθεση με την ερμηνεία «θείος νόμος εναντίον ανθρώπινου νόμου», δεν υπάρχει ουσιαστικά στους Έλληνες λατρεία των θεών έξω από την πόλη, και ότι οι κύριες θρησκευτικές τελετές είναι πολιτειακές: οι θεοί λατρεύονται μέσα στην πόλη και δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν θεοί χωρίς πόλη, όχι με την οντολογική έννοια, αλλά σε ό, τι σχετίζεται με τη λατρεία, τις θυσίες κ.λπ. Ο Αίμων απαντώντας σε όσα εξέθεσε ο Κρέων δεν προσπαθεί καθόλου να τα ανασκευάσει τοποθετούμενος στο ίδιο πεδίο. Και εδώ ακριβώς όλη η τραγωδία αλλάζει χρώμα, αλλάζει σημασία. Ο Αίμων λέει στον πατέρα του (στ. 683-684): ο νους ή η κρίση (φρένες) είναι το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούν να δώσουν οι θεοί στους ανθρώπους. Σε ό, τι με αφορά, ούτε θα μπορούσα (οὔτ’ ἄν δυναίμην) ούτε θα ήξερα (μήτ’ ἐπισταίμην) να πω ότι τα λόγια σου δεν είναι σωστά. Δεν θα μπορούσα – ένας γιος δεν λέει στον πατέρα του ότι κάνει λάθος – , ο λόγος σου δεν είναι ανασκευάσιμος. Ο Aίμων λοιπόν, για να κάνει τον πατέρα του ν’ αλλάξει γνώμη, καταφεύγει σε ένα επιχείρημα άλλης φύσεως, το οποίο επανέρχεται και το οποίο αποτελεί για μένα προφανώς το πολιτικό δίδαγμα του έργου. Το γεγονός ότι πρέπει ο καθένας να ακούει την άποψη του άλλου και ότι κανείς δεν έχει ποτέ δίκιο μόνος του (φρονεῖν μόνος, στ. 707). Ακόμη αν έχει κάποιος δίκιο, αν ακούει μόνο το δίκιο του, έχει άδικο. Για αυτό μιλά η Αντιγόνη και όχι για την υπεροχή του θείου νόμου απέναντι στον ανθρώπινο. Φυσικά ο πείσμων Κρέων δεν ακούει την προειδοποίηση.
 

Το επαναλαμβάνω και πάλι – αν λάβουμε υπόψη όλα όσα έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια στη Γαλλία – , θα βρεθούν ίσως κάποιοι αρκετά επιπόλαιοι για να ισχυριστούν ότι υποστηρίξω τον Κρέοντα και την τυραννία, αλλά αυτό δεν έχει και πολλή σημασία. Αν ο Κρέων ήταν απλώς ένα τέρας, η Αντιγόνη δεν θα ήταν τραγωδία, αλλά έργο τρόμου και φρίκης. Η απόφασή του είναι πολιτική, βασίζεται σε εξαιρετικά στέρεους πολιτικούς λόγους. Αυτό που λέει ο Σοφοκλής στους Αθηναίους είναι ότι πολύ καλοί πολιτικοί λόγοι μπορούν να γίνουν πολύ κακοί αν είναι μόνο πολιτικοί, με τη στενή έννοια του όρου. Με άλλα λόγια: ο χώρος που ανάγεται στην πολιτική είναι δυνάμει οικουμενικός, περιλαμβάνει, παραδείγματος χάρη, ερωτήματα, όπως αν πρέπει ή όχι να θάψουμε κάποιον νεκρό, να σκοτώσουμε ή να χαρίσουμε τη ζωή σε κάποιον άνθρωπο – μην ξεχνάτε ότι κάθε κοινότητα έχει δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στα μέλη της. ακόμη κι αν απαγορεύει στον εαυτό της να το εφαρμόζει, απόφαση την οποία μπορεί πάντα να αναθεωρήσει. Και λόγω ακριβώς της οικουμενικότητας, για να είναι δίκαιη, μια πολιτική απόφαση πρέπει να λάβει υπόψη όλους τους παράγοντες, ακόμη και τους μη πολιτικούς. Κατά δεύτερο λόγο, ακόμη κι όταν πιστεύει κανείς, εμπιστευόμενος τις βαθιές του γνώσεις και τη σωστή του κρίση, ότι έχει πάρει μια καλή απόφαση, η απόφαση αυτή μπορεί να αποδειχτεί κακή, ακόμη και καταστροφική. Όσο και να έχει σκεφτεί κανείς εκ των προτέρων μια πράξη, δεν θα έχει ποτέ την απόλυτη εγγύηση της μελλοντικής σημασίας της πράξης αυτής, η οποία προφανώς συμπεριλαμβάνει τις συνέπειες της.
 

Δυο θέματα πριν τελειώσω: Κατά πρώτον, αυτή η σημασία του έργου εκφράζεται και πάλι στις τελευταίες φράσεις του χορού, στο τέλος (στ. 1346 κ. εξ.), όταν λέει ότι το φρονεῖν προηγείται κατά πολύ της ευτυχίας (το φρονεῖν, δηλαδή η ικανότητα να σκεφτεί κανείς σωστά λαμβάνοντας υπόψη όσα δεν γνωρίζει ο χορός. Οι Λατίνοι μεταφράζουν τη λέξη ως prudenlia, που δεν αποδίδει – ούτε κατά προσέγγιση – το νόημά της). Προσθέτει ακόμη ότι δεν πρέπει να είναι κανείς ασεβής απέναντι στους θεούς και ότι στα βαρύγδουπα λόγια των υπερφίαλων απαντούν τα βαριά χτυπήματα της μοίρας που τους διδάσκει το φρονεῖν μόνο αφού έχουν πλέον γεράσει. Η τραγωδία κλείνει λοιπόν με μια φράση που καταδικάζει όποιον επιμένει να έχει μόνος του δίκιο, μόνος φρονεῖν. Θυμηθείτε τον Ηράκλειτο: ξυνόν ἐστί πᾶσι τό φρονεῖν.[5]

 

Υπάρχει ένα επιπλέον σημείο που στηρίζει την ερμηνεία μου στο τέλος των Επτά επί Θήβας του Αισχύλου, έτσι όπως η τραγωδία μάς παραδόθηκε. Το έργο γράφτηκε περί το 470. <…> Πάνω από εβδομήντα χρόνια μετά, με αφορμή μια νέα παράσταση, κάποιος (για τον οποίο είμαστε βέβαιοι ότι δεν είναι ο Αισχύλος – εξάλλου η ίδια η γλώσσα του κειμένου είναι διαφορετική) πρόσθεσε ένα τελευταίο απόσπασμα. Την εποχή εκείνη η Αντιγόνη του Σοφοκλή είχε ήδη παιχτεί με τεράστια επιτυχία και ο άγνωστος συγγραφέας της προσθήκης στο τέλος των Επτά θέλησε πιθανώς να το εκμεταλλευτεί αυτό, διότι το κείμενό του αφήνει την αίσθηση ότι, μετά το τέλος του έργου, θα υπήρχε μια συνέχεια που θα επανερχόταν περίπου στη δράση της Αντιγόνης. Το μακροσκελές αυτό απόσπασμα τελειώνει με ένα χορικό, όπου ο χορός διαιρείται σε δύο μέρη. κάθε δε μέρος τραγουδά για λογαριασμό του. Το πρώτο λέει (στ. 1072-1077): θα υποστηρίζω πάντοτε αυτούς που είναι αλληλέγγυοι με τη γενεά τους, δηλαδή με το αίμα τους (όπως η Αντιγόνη με τον αδελφό της), διότι αυτό που η πόλη θεωρεί ως σωστό αλλάζει με το χρόνο, ενώ ο νόμος του αίματος είναι μόνιμος. Το άλλο τμήμα λέει (στ. 1078-1083): θα υποστηρίζω πάντοτε την πόλιν και το δίκαιον έτσι όπως το καθορίζει η πόλις. Έχουμε εδώ μια καθόλου αμελητέα μαρτυρία για τον τρόπο με τον οποίο οι Αθηναίοι του τέλους του 5ου αιώνα έβλεπαν το ζήτημα· αντιμετώπιζαν ακριβώς τις δύο αντίθετες θέσεις χωρίς να σκέφτονται ότι έπρεπε να ταχθούν ριζικά υπέρ της μίας ή της άλλης. Συνοψίζω για να κλείσω. Μία από τις σημασίες της Αντιγόνης είναι το πρόβλημα της δημοκρατίας, δηλαδή της πολιτικής δράσης, παρόλο που στο έργο το υποκείμενο της δράσης είναι βασιλιάς. Η τραγωδία μάς επιτρέπει να δούμε την αβεβαιότητα που υπερισχύει στο πεδίο αυτό, τον μονίμως εύθραυστο και ανολοκλήρωτο χαρακτήρα των αιτιών και των κινήτρων πάνω στα οποία μπορούμε να βασίζουμε τις αποφάσεις μας. Σκιαγραφεί μάλιστα, όπως σας είπα, την ιδέα ότι αυτά τα κίνητρα δεν είναι αναγκαστικά αγνά. Αυτό που έχουμε εδώ κατά βάθος είναι μια επίμονη προειδοποίηση εναντίον της ύβρεως, ακόμη και όταν αυτή κρύβεται πίσω από ανώτερα κίνητρα και μιλά μια εντελώς λογική και εκλογικευμένη γλώσσα. Για να το πω και πάλι: ακόμη και όταν πιστεύετε ότι η δράση σας και η απόφασή σας βασίζονται στα καλύτερα κίνητρα του κόσμου, είναι πιθανό να παίρνετε τερατώδεις αποφάσεις ή αποφάσεις τα αποτελέσματα των οποίων θα είναι τερατώδη. Ιδού τι λένε στον αθηναϊκό δήμον στα μέσα του 5ου αιώνα οι ποιητές του.

------------------

[1] <Ο Καστοριάδης επανήλθε στο κείμενο αυτό και του αφιέρωσε τρία σεμινάρια το 1993 (3, 10 και 17 Μαρτίου). Για μια άλλη επεξεργασία του θέματος, βλ. «Anthropogonie chez Eschyle et auto­creation de l’homme chez Sophocle», στο Castoriadis, Figures du pensable, Paris. Seuil, 1999, σ. 13-34. και «Αισχύλεια ανθρωπογονία και Σοφόκλεια αυτοδημιουργία του ανθρώπου», στο Ανθρωπολογία. Πολίτική. Φιλοσοφία, Αθήνα. Ύψιλον 2005, σ. 11-32.

[2] < Όμηρος, Οδύσσεια α, στ. 2.>

[3] <Βλ., π.χ.. την επίκληση στην Ολυμπία στην αρχή του Ολυμπιόνικου VII ή στις Συρακούσες στην αρχή του Πυθιόνικου ΙΙ>

 

*Πολλά τά δεινά κοὐδέν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει     (Σ.τ.Μ.)

 

[4] <Ηρόδοτος, Γ, 119: Ο Δαρείος έχει συλλάβει τον Ινταφρένη και όλη την οικογένεια του και ετοιμάζεται να τους θανατώσει. Η γυναίκα του Ινταφρένη τον εκλιπαρεί για τη σωτηρία τους. Ο Δαρείος τότε της επιτρέπει να διαλέξει από τους συγγενείς της αυτόν που θέλει να σωθεί κι εκείνη επιλέγει τον αδελφό της, προτιμώντας τον από τον ἄνδρα και τα παιδιά της.>

[5] <DK 113. Βλ. το σχόλιο του Καστοριάδη, ΕΙ Α΄ σ. 331-333 και 348-349

 

Κ. Καστοριάδης

Περί ουσίας και πίστης

Η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται η ωριμότητα σε όλο της το μεγαλείο καθώς επίσης και η καλύτερη των διαθέσεων ώστε να καταφέρει να εισέλθει κάποιος στα ευαίσθητα θέματα της πίστης καθώς κινδυνεύει από την πρώτη ατυχή λέξη να παραβιάσει το …άσυλο.

Δεν είναι καθόλου περίεργη η παρουσία της δυστυχούς εμπάθειας όσο και της περήφανης ιδεοληψίας πάντων των πλευρών περί της μίας και μόνης ορθής γνώσης. Δυστυχώς. Και αυτό αποδεικνύει πρωτίστως φανατισμό.

Ο κάθε ένας γνωρίζει από πρώτο χέρι όλα εκείνα που διδάχθηκε, που έμαθε, που αποκόμισε από τη μέχρι τώρα πορεία του στη ζωή, πράγματα κατασταλαγμένα και αδιαπραγμάτευτα. Και πάλι δυστυχώς, διότι ουδείς παντογνώστης. Σας θυμίζω το ‘’γηράσκω αεί διδασκόμενος’’ και η διδαχή αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με την αληθή πλευρά των γεγονότων αλλά και με τα αντιδρώντα επιχειρήματα. Σωστά ή λαθεμένα. Όλα πρέπει να ακούονται.

Σε άλλη περίπτωση, η από εδώ πλευρά ή η από εκεί, μπορεί να φωνάζει, να ωρύεται εν μέσω των ατράνταχτων επιχειρημάτων της, να δυστυχεί, να λυπάται, να χαίρεται και τέλος να ηρεμεί απαυδισμένη δίχως να έχει καταφέρει το παραμικρό έναντι της οιασδήποτε άλλης.

Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Είναι ανθρώπινη συνταγή ο θρησκευτικός φανατισμός από όπου και να προέρχεται και θαρρώ πως παίρνει τεράστιες διαστάσεις διότι αφορά όλους μια και όλοι έχουμε γνώμη και ενδεχομένως και σιγουριά.

Οπωσδήποτε όμως χρειάζεται μία ελευθερότερη ματιά καθόσον πάντοτε χρόνος υπάρχει και για μετάνοια αλλά και για αναδίπλωση.

Καταλαβαίνουμε (αποστασιοποιούμενοι των οικείων) ότι στην πράξη βεβαίως, ουδείς δύναται να κομπάζει περί της κατοχής της μίας αλήθειας την ίδια ώρα που όλες ανεξαιρέτως οι πίστεις έχουν να επιδείξουν αδιάσειστες αποδείξεις περί της μοναδικότητας τους. Θαύματα χειροπιαστά που υπερβαίνουν των λόγων.

Αρκεί προς τεκμηρίωση τούτου να ανατρέξει κάποιος στο διαδίκτυο (ή προς αναζήτηση προσωπικών μαρτυριών εάν έχει τη δυνατότητα να το πράξει εις τους ανά των κόσμο πιστούς) για να ακούσει ιδίοις ωσί μοναδικές φυσικές υπερβάσεις. Θαύματα στους Μουσουλμάνους, στους Ινδουιστές, στους Χριστιανούς και ακόμα στη θρησκεία Βουντούν (Όχι Βουντού. Η οποία είναι και η πλέον παρεξηγημένη).

Εάν ο ερευνητής έχει καλή προαίρεση θα δει ότι τα μάτια των πιστών όλου του κόσμου λένε την αλήθεια. Ανεξαρτήτως ονόματος θρησκείας.
· Επιμένω ειδικώς στα θαύματα διότι πέραν της πίστεως* είναι η μόνη ατράνταχτη απόδειξη της ύπαρξης μιας ανωτέρας δυνάμεως.

           *Η πίστη απαιτεί την εξ’ ολοκλήρου απόλυτη κατάφαση στον ισχυρισμό πέραν της λογικής. Η απουσία της γνώσεως κρίνεται απαραίτητη, άλλως δεν ομιλούμε περί πίστεως!

            Δύο πράγματα λοιπόν μπορούν να συμβαίνουν:

1. Να θεωρήσουμε ψεύδος, την κάθε αναφορά Θεϊκής παρουσίας στο αντίπαλο δόγμα, ομολογώντας εν παραλλήλω εαυτούς, τους μόνους κατέχοντες την μία αλήθεια και όλους τους εν κόσμω υπόλοιπους αδελφούς παραπλανημένους. Αυτά, στη μία και την καλή περίπτωση, εις δε κάποια φανατικότερη άλλη, συλλήβδην τους αλλόθρησκους ως τσαρλατάνους ή σφετεριστές του οικείου δόγματος. Ομοίως και εκείνοι εμάς!

2. Να λένε όντως την αλήθεια οι οπαδοί των άλλων θρησκειών και πράγματι να έχουν συμβεί τα θαύματα που ισχυρίζονται στους πιστούς τους, πράγμα το οποίο όμως, θα πρέπει να μας οδηγήσει στο ασφαλές (και μεταξύ μας ορθό) συμπέρασμα, ότι ο μεγάλος Θεός δεν νοιάζεται για το όνομα το οποίο του προσδίδεται (πώς θα ήταν δυνατόν άλλωστε), ούτε και για τα τυπικά μέσω των οποίων λατρεύεται -μια και το κάθε δόγμα υιοθετεί διαφορετικά τέτοια- αλλά για την ουσία της κάθε πράξης του κάθε πιστού.

Αυτή η δεύτερη περίπτωση, η οποία φαντάζει περισσότερο αληθής θα πρέπει να προσδώσει στο μυαλό μας ένα διαφορετικό εύρος (σκέψης) ώστε να υπερκεράσει το αυστηρό πατροπαράδοτο δόγμα και να σταθεί στην ουσία του κάθε θέματος ξεχωριστά, στο βάθος, στον σκοπό της αντίδρασης (και όχι σε αυτή καθ’ εαυτή) μια και τον –κάθε- Θεό ενδιαφέρει πρωτίστως η πρόθεση, η ψυχή, η θέληση, ακόμα και η προσπάθεια.

Το κάθε ζήτημα (ακόμα και το όμοιο το ίδιο δηλαδή) είναι στο βάθος του (για τον κάθε έναν από εμάς) διαφορετικό, διότι η ουσία του ως είναι φυσικό ερμηνεύεται από τις ψυχές όλων ημών με τρόπο αλλιώτικο, λαμβάνοντας κάθε φορά βαφή από τις ισχυρές αποχρώσεις των διαφορετικών βιωμάτων μας, των αλλιώτικων προσδοκιών μας, των διάφορων αντοχών μας, των άνισων θελήσεών μας, του μικρότερου ή μεγαλύτερου βαθμού της πίστης μας.

Ακόμα και οι γνώμες των πνευματικών-συμβουλατόρων της δικής μας θρησκείας (οι οποίοι θεωρείται ότι έχουν τη χάρη της επιφοιτήσεως του Θεού τη δεδομένη στιγμή), διαφέρουν ως προς τις ειδικές συμβουλές τους, διότι υπεισέρχεται και εδώ ο ανθρώπινος παράγων, (με ή όχι τη θέληση του Θεού) Πόσο μάλλον οι ιδέες όλων ημών…

Προσωπικά θεωρώ αναλαμβάνοντας πλήρως την ευθύνη των γραφομένων μου ότι εν κατακλείδι ο όποιος ανά το σύμπαν άξιος Θεός θα στεκόταν μονάχα στην ουσία παρακάμπτοντας την άξια ανάγνωση τού εκάστοτε τυπικού, διότι το τυπικό ενέχει κατά τη ταπεινή μου άποψη το ρόλο εκείνο της υποβολής. Τον ρόλο εκείνο τον όμοιο που διαδραματίζει η αποτύπωση της εικόνας του άγιου/ας επάνω στο ξύλο που δεν είναι άλλος από την πνευματική βοήθεια για ανάταση-διεύρυνση του πνεύματος ώστε να χαθεί-αφομοιωθεί αυτούσια η σκέψη του πιστού, στο μεγαλείο της Θείας Χάριτος.

Σε άλλη περίπτωση –κατά την προσωπική μου πάντοτε άποψη- το όλο θέμα θα υφίστατο υποβάθμιση. Θα χρειαζόταν ο φθόγγος, η παραγωγή του συγκεκριμένου ηχητικού κύματος ώστε να παραστεί η Παρέμβασις και να λάβει αγιοσύνη το Μυστήριο και όλη η κατάσταση θα παρέπεμπε σε τυπικό μαγείας, όσο σκληρή και εάν ακούγεται η λέξη.

Πέραν όλων αυτών, θεωρώ (εκ των ουκ άνευ) ότι θα πρέπει όλοι όσοι εξ’ ημών θεωρούμε εαυτόν τουλάχιστον λογικό, να αντέχουμε τον αντίλογο δίχως τη βεβαιότητα της μίας και μόνης γνώσης. Οφείλουμε γενικώς να θεωρήσουμε ακόμα και την αθεΐα ως άξια επιλογή κάποιου ακούγοντας τα δικά του επιχειρήματα σοβαροί, προσμετρώντας τα λόγια του, αντιτάσσοντας διάλογο και εκτίμηση.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι όλοι οι χριστιανοί αντέχουμε ευκολότερα κάποια άλλη συμπαθή θρησκεία ή κάποια φίλα προσκείμενη αίρεση στο δικό μας δόγμα, παρά την αθεΐα την οποία αρνούμαστε να συγκαταλέξουμε στις υγιείς επιλογές κάποιου ατόμου. Μέγα το λάθος, θα τολμούσα να ονομάσω ακόμα και ρατσιστικό τον αποκλεισμό ή άλλως κάποιο κατάλοιπο επιταγής του μεσαίωνα.

Το στίγμα ‘’άθεος’’ πλασάρεται ακόμα και στις μέρες μας ως μομφή, όπως παλαιότερα πλασαριζόταν στους κοινωνικούς κύκλους το προσωνύμιο ιδίως σε γυναίκα ‘’χωρισμένη’’. Ως στίγμα.

Η πεμπτουσία της πίστης μας –ως χριστιανοί- είναι η αγάπη και με αυτήν οφείλουμε να πλαισιώνουμε -με τον τρόπο που καθένας μπορεί-, την όποια ‘’παρέκκλιση’’ από όλα εκείνα που εμείς θεωρούμε ορθά. Θα ήταν ολέθριο να θεωρούμε εαυτούς ως τους μόνους ενάρετους κατόχους της ορθής δοξασίας, την στιγμή που εκτός από απίθανο θα ήταν και άκρως εγωιστικό. Δεν θα επιδεχόταν καν εξέλιξης.

Καταλήγοντας, μια και το θέμα είναι αστείρευτο, θα ήθελα να θυμίσω πως ο ρόλος της κάθε –γνωστής σε εμέ- θρησκείας είναι μέσες άκρες η νουθεσία του πιστού για την πορεία προς τη Θέωση. Με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο. Με απλούστερα λόγια οι οδηγίες του κάθε δόγματος προς το δεκτικό άτομο ώστε μέσα από την εναρετότητα να φτάσει κατά το δυνατόν πλησιέστερα στο Θείον.

Πίσω λοιπόν από αυτόν τον υπέρτατο στόχο κάθε φθηνή αντιπαράθεση προς κάθε τι το διάφορο υποβιβάζει την προσπάθεια. Η κάθε μετά μίσους επιβολή –της γνώμης- απόσχει του θεωρήματος και καταντά το υποκείμενο –λογικά- έκπτωτο στα μάτια του Σωτήρα, όσους ‘’σταυρούς’’ ή ‘’προϋποθέσεις’’ και αν καταθέσει. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Η πορεία έχει την αξία.

Όλες οι θρησκείες στις ρίζες τους κάπου συναντώνται και όλες έχουν να κάνουν με την ευτυχία του ατόμου, ενώ κάποιες άλλες προχωρούν και παραπέρα υποσχόμενες και αιώνιες απολαβές. Θεμιτό και αυτό και ορθά εντασσόμενο στην απαλοιφή του μεταθανάτιου άλγους.

Το ερώτημα επί της παρούσης είναι το εξής:
Η απόφαση περί του ονόματος της πίστης μας είναι τελικά καθαρά δική μας;
Μήπως υποχρεωνόμαστε λόγω γεωγραφικής θέσης της γεννήσεώς μας να ακολουθήσουμε το δόγμα που εδρεύει στο τόπο αυτό;

Και ερωτώ υπό την καλυτέρα των αιρέσεων. Με διάθεση φιλοσοφίας και μόνο του γεγονότος. Πόσοι εξ’ ημών θα γινόμαστε χριστιανοί γεννημένοι στο Ιράν για παράδειγμα;

Κάποιος Μωαμεθανός έχει δικαίωμα στο μοναδικό παράδεισο όπου και επικαλείται η δική μας θρησκεία;

‘’Ασφαλώς’’ θα απαντήσουν πλείστοι εξ’ ημών, ‘’υπό προϋποθέσεις’’. Και ορθά θα συνηγορήσω. Μήπως να νομίσουμε ότι είμαστε περισσότερο φίλοι με όλους τους άλλους από όσο θεωρούμε μια και από τύχη βρεθήκαμε ο καθένας στον τόπο του; Και εκεί που συμφωνούμε επανέρχομαι θέτοντας ένα άλλο ζήτημα: μα εάν οι πράξεις του μουσουλμάνου αυτού ήταν αντίθετες με αυτές της δικής μας θρησκείας; Η δική μας θρησκεία σε καμία από τις αιρέσεις της -όπως και πολλές άλλες άλλωστε- δεν μιλά για την ιερότητα κάποιου πολέμου (τζιχάντ).

Εγείρεται λοιπόν ένα νέο θέμα μείζονος σημασίας (το οποίο δεν θα αναλύσουμε σε αυτό το άρθρο). Το θέμα εκείνο που θα μπορούσε να απαλλάξει τον πιστό από τις αμαρτίες εκείνες που δεν διδάχθηκε ως τέτοιες… Με αυτή την θεώρηση όμως και πάλι ενσκήπτουν νέα θέματα, μείζονος επίσης σημασίας. Τελικά μήπως οι θρησκείες ευεργετούν εκτός από την ψυχή και άλλα συμφέροντα; Και εάν ο Θεός είναι ένας –πανανθρώπινος- τότε λογικά θα ερμηνεύεται διαφορετικά…

Ξεφεύγουμε.

Για να επανέλθουμε αναφέρω ότι μάλλον θα πρέπει να διευρύνουμε το μυαλό μας αφήνοντας να περάσει μέσα πρωτίστως η ουσία των γεγονότων που λέγαμε παραπάνω. Να εισέλθουμε στο βαθύτερο νόημα της γενικότερης θεώρησης των όποιων ιερών προσταγών, οι οποίες δείχνουν να απέχουν όλο και λιγότερο από τις μακρινές μας προσδοκίες και όχι στο απλό –ξύλινο- στερεότυπο τυπικό.

Με την εκδοχή αυτή θα καταστεί ευκολότερος ο συγκερασμός μερικών ουσιωδών διαφορών λογικής–πίστης.

Είναι πράγματι οξύμωρο σχήμα ο φόβος ενός πιστού (με την αρτιότητα της φιλοσοφικής αριστείας) για τον θάνατο.

Οφείλεται θεωρώ, τουλάχιστον στο μέτρο που ισχύει αυτό, η πλήρης αναθεώρηση τόσο της βαθύτητας της πίστης του όσο και εκείνης της πειστικότητας του δόγματος. (Η απαλλαγή λόγω της ανθρώπινης υπόστασης του υποκειμένου εξαιρείται-αναιρείται διότι ετέθη πρωτίστως το άριστον της πίστεως)

Ο παράδεισος και μόνον αυτός είναι ο μοναδικός στόχος του μόνου εν Χριστώ αδελφού. Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι το μεσοδιάστημα που χωρίζει τον κοινό θνητό- μέτοχο του προπατορικού, από την πλήρη-ολοσχερή απαλλαγή του και ακολούθως μετάληψη των ‘’δεδουλεμένων’’ της αφοσίωσης-πίστης στον Κύριο.

Η βάδισις λοιπόν (όσο ακραίο και εάν ακούγεται το παράδειγμα) σε τεντωμένο σχοινί δίχως δίχτυ ασφαλείας από κάποιον αδαή(σχοινοβάτη)- πιστό, κάλλιστα θα μπορούσε να είναι μία πρόκληση τεκμηρίωσης της απόλυτης πίστης, μια και το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε παρά να είναι καλό διότι

α) Ή, η πορεία θα είναι επιτυχής και θα ομιλώμεν περί θαύματος ή έστω κάποιας άνωθεν βοηθείας
ή
β) και πάλι επιτυχής(!) γιατί ο θάνατος (θέλημα Θεού είναι*, όπως θα δούμε παρακάτω) θα επιφέρει στον ‘’ευτυχή’’, όλες εκείνες τις απολαβές που διακαώς επιθυμεί και υπόσχονται οι γραφές. Περί παραδείσου ο λόγος.

*Η όποια πράξη η οποία βαρύνει τον κάθε συνειδητά (και ενδεχομένως και μη) άνθρωπο είναι καθαρά θέλημα Θεού. Ακόμα και η κίνηση μίας τρίχας της κεφαλής ημών και υμών! Δόγμα, γνωστόν και μη εξαιρετέο.

Τα περί αμαρτιών επιχειρήματα που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν την πορεία του τολμηρού (προς την αιώνια απολαβή), κάλλιστα δύνανται να απαλειφθούν με μία άξια-ειλικρινή εξομολόγηση αμέσως πριν το εγχείρημα.

Ιδού η πρόκλησις λοιπόν…

Βεβαίως και κανείς πιστός δεν πρόκειται να πράξει το χαζό ευφυολόγημα.

Οσαύτως το ερώτημα παραμένει. Είμαστε αρκετά πιστοί;

Όντως πιστεύουμε όλα εκείνα που διακηρύττουμε-διατεινόμεθα; Ή απλώς μηρυκάζουμε όλα εκείνα που ακούμε και (ορθά ή μη) πιστεύουμε;

Η απάντηση είναι πως όχι. Πως όλοι μας πιστεύουμε στο περίπου. Κάποιος περισσότερο και κάποιος λιγότερο και αυτό οφείλεται στην απόλυτη θέση της εκκλησίας σε πλείστα θέματα-ζητήματα. Το ιερό και ανάλαγο δόγμα, το οποίο επίσης βεβαίως, (μια και έχει δοθεί από τον ίδιο το Θεό δεν θα ήταν δυνατόν να αλλάξει για προφανείς λόγους)**, είναι η αιτία μιας μικρής(;) αμφιβόλου κατάστασης.

** Εάν επιδέχετο αλλαγής δεν θα ήτο Θεϊκό, διότι δεν θα είχε προβλέψει… Θα έπρεπε η αλλαγή να επέλθει στις μέρες μας, δια μέσου Εκείνου…

Το βέβαιον είναι ότι όλοι θα ήμασταν άριστοι αιρετικοί εάν μας παρέχετο η δυνατότητα να σύρουμε και την αίρεση μας αυτή στον παράδεισο. Σε αυτό πολλοί θα συμφωνήσουν, όπως επίσης θα συγκατανεύσουν και με το θεώρημα που θα μπορούσε να λέει ότι: ‘’Ο Θεός μας έδωσε το μυαλό και βάσει αυτού ο καθένας πορεύεται. Κρίνει και κρίνεται από τις πράξεις του…’’

Αλήθεια τι σωστότερον αυτού;
Το πλέον εγωιστικό πράγμα που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να θεωρήσουμε τον εαυτό μας ως το κέντρο του κόσμου. Τη γη εν προκειμένω.

Βεβαίως το είδος αυτό του εγωκεντρισμού δεν έλειψε από την ιστορία…

Προοδεύσαμε όμως.

Από το 300 π.χ. περίπου ο Αρίσταρχος από τη Σάμο πρότεινε …τον ήλιο ως το κέντρο του σύμπαντος (ηλιοκεντρικό) αργότερα κάποιοι άλλοι το ηλιακό μας σύστημα στο σύνολό του και φτάσαμε σήμερα εδώ να γνωρίζουμε ότι απλά το σύμπαν ‘’αγνοεί’’ την ύπαρξή μας και πως τίποτα πλην των ιδεών μας και της …σελήνης δεν περιστρέφεται γύρω από εμάς. Τίποτα απολύτως. Όλα τα υπόλοιπα που το κάνουν έχουν μια τυχαία ...περιοδικότητα το μέγεθος της οποίας προσπερνάει κατά πολύ τον θαυμασμό μας.

Πάει καλά, λέμε να τα καταφέρουμε και μόνοι μας.

Κατόπιν αυτών, μαζί με το κορμί μας έχουμε και τις ιδέες μας. Δικά μας αμφότερα και το σύμπαν μπορεί να πάει σύμφωνα με πολλούς από εκεί που ήρθε. Τις λύσεις θα τις δώσουμε μονάχοι μας.

Μονάχοι μας, ναι, αλλά πριν το κάνουμε θα πρέπει να συμφωνήσουμε. Ωραία να συμφωνήσουμε.

-Αμ δε!
-Αμ δε;
-Ναι. Αμ δε που θα το κάνουμε.

Παύουμε λοιπόν το ωραία, που είναι μία λέξη η οποία δεν είναι καθόλου ''ωραία'' διότι δεν πρόκειται όπως συμφωνήσαμε να συμφωνήσουμε.

Πάει καλά και το δεύτερο. Κατανοητό και αυτό αλλά δεν ανησυχούμε διότι στις δημοκρατίες όπως ξέρουμε δεν υπάρχουν αδιέξοδα, αλλά λέω τώρα, αφού δεν υπάρχουν σε αυτές που μετράει η γνώμη όλων, πώς θα μπορούσαν να υπάρξουν στις τυραννίες όπου η γνώμη του ενός αρκεί. Θα έπρεπε ο ένας αυτός να μάλωνε με τον εαυτό του για να μην ισχύει... Να διαφωνούσε με τη γνώμη του. Σωστό και αυτό.

Άρα γενικώς δεν υπάρχουν αδιέξοδα γενικώς στην ελεύθερη βούληση, υπάρχουν μονάχα δεσμευμένες βουλήσεις. Και αυτό μοιάζει σωστό. Δεν μοιάζει; Βουλήσεις δηλαδή που δεν καταφέρνουν να δουν πέρα από τις ίδιες θεωρήσεις. Πολλά τα παραδείγματα.

Πάει -και πάλι- καλά.

-Θα κάνουμε συνάξεις να τα βρούμε μεταξύ οι λιγότεροι
-Να τις κάνουμε.
-Εμείς από εδώ και εσείς από εκεί.
-Όπως θέλετε.

Στην Αμερική αυτοί, στην Ευρώπη εμείς, στη Ασία κάποιοι υπόλοιποι, και όπου αλλού θέλει και κάποιοι άλλοι δεν θα σκάσουμε τώρα…

-Εμάς εδώ μας γέννησε ο Θεός
-Κι εμάς από εκεί, αυτός μας γέννησε.
-Ναι, αλλά ο δικός μας έχει τις καλύτερες προθέσεις…
-Και ποιες να είναι αυτές;

Εκείνες που σέβεται το κάθε έθνος χωριστά. Εκείνες στις οποίες υποκλίνεται η βαθύτερη γνώση και το ηθικό ''πρέπει'' του εκάστοτε πολιτισμού τής κάθε κουλτούρας. Τα καλά που εξυπηρετούν ακόμα και τις πολιτικές του (διότι μέσω αυτών θα υπάρξει ασφαλές το δόγμα) Απαιτείται λοιπόν άρρηκτη συνεργασία (ξεφεύγουμε όμως...)

Επανερχόμεθα.

-Ο δικός λέγεται Χριστός.
-Ο δικός μας Αλλάχ.
-Στον δικό μας –λέει ο τρίτος- δεν έχουμε δώσει ακόμα όνομα.

Ο τελευταίος κρατάει πισινή. Πονηρός ων επιφυλάσσεται… Θα δει, μας λέει.

-Μα οι θρησκείες έχουν καταθέσει τις απόψεις τους εδώ και χιλιάδες χρόνια.
-Και πόσα χρόνια υπάρχει η γη; Μας ρωτάει.
-Πριν 4,5 δις χρόνια. Του απαντάμε.
-Αργήσατε. Πολύ αργήσατε. Ομοίως και εγώ, αλλά εάν σκεφτείτε τις μερικές χιλιάδες χρόνια που έχετε κατά νου τη γνώμη σας, θα δείτε ότι σε συμπαντικό χρόνο σχεδόν ακόμα δεν υφίστασθε… Επιφυλάσσομαι λοιπόν και δικαίως το πράττω. Πολλά αλλάζουν...

Τι κουβέντα ήταν αυτή!

Σύσσωμοι, ορθοί. Με χέρια απλωμένα να δικαιούμεθα φωνές, ύβρεις και σε κάποιες περιπτώσεις κατάρες (εάν ήταν παρούσα η Λουκά). Βοή.

Κατόπιν αυτών κάποιος επιστήμων επέμεινε ότι η γη δεν έχει αυτή την ηλικία η οποία της προδίδεται διότι η μέτρηση με την οποία επετεύχθη το αποτέλεσμα είναι εσφαλμένο...

Ελπίδες.

Προσδιόρισε λοιπόν την ηλικία της με τέτοιο τρόπο (επιστημονικό) που δικαιολογούσε την καθυστέρηση της ανάπτυξης της θεωρίας μας. Πολύ βολικό. Γιατί να πιστέψουμε τον άλλον και όχι αυτόν που μας εξυπηρετεί κιόλας! Την ώρα που μπορούμε να το στηρίξουμε; (από επιχειρήματα να φάνε και οι κότες. Ο λόγος τους, στο λόγο μας). Οι πιθανότητες να λαθεύουν οι θεωρίες -εάν κρατήσουμε ίσες αποστάσεις είναι οι αυτές...

Ησυχάσαμε.

Κάναμε τον σταυρό μας εμείς και λίγο μακριά μας προσκύνησαν κάποιοι μωαμεθανοί. Ομοίως πιστοί με εμάς, να μην πω και χειρότεροι (με την έννοια του καλού ασφαλώς)…

Ησυχασμένοι όλοι μια και είχαμε το πάτημα της μη ανατροπής. Τη δικαιολογία- μεστό επιχείρημα, που κρατάει ζωντανή τη φυτεμένη μας ιδέα.

Δεν πέρασαν μερικές ημέρες (από κάποτε) και ανέτειλε κάποια άλλη θεωρία. Κάποιοι Ιαχωβάδες ξετρελάθηκαν. Τους βόλευε λέει. Αποδείκνυε όλα εκείνα που ωρυόταν χρόνια τώρα και όλοι της γης οι πλανεμένοι απαξιούσαν…

Τους είδαμε ως ήταν φυσικό με την απαξίωση που κοιτούσαν και αυτοί εμάς. Τους είπαμε πλανεμένους και μας απάντησαν πως πράγματι ήμασταν εμείς!

Διάολε να μην μπορούμε να τους πείσουμε ότι η μόνη αλήθεια είναι με το μέρος το δικό μας…

Τα χρόνια περνούσαν και η Βαβέλ μεγάλωνε. Διογκωνόταν και γέμιζε από ανθρώπους όπου γνώριζαν τη μόνη αλήθεια. Τη δική τους αλήθεια! Τη βολική των γονιών τους; Ίσως αυτή. Δεν είναι κακό. Σε κάποια θα πίστευαν άλλωστε, μια και το αποζητούσε η ‘’ανάγκη τους’’. Εκείνη των πολλών...

Απαίτηση ήταν λοιπόν! Της ψυχής ίσως, το ''φως'' η απάντηση, που έπαυε το φόβο της ερώτησης... Η ανάγκη-απαίτηση όταν εξυπηρετείται με τρόπο που δεν βλάπτει τον διπλανό, καλά κάνει και εξυπηρετείται. Όλα να λέμε και να συμφωνούμε κιόλας.

Ωραίααα.

Ο καθένας με τα πιστεύω του λοιπόν, τα οποία τείνουν γίνουν περισσότερα από εμάς τους ίδιους, (διότι κάποιοι αμφιταλαντεύονται μεταξύ δύο καλών!) αλλά ούτε και αυτό είναι κακό. Είπαμε ελευθερία.

Από την άλλη μεριά κάποιοι άλλοι κρατούν ακόμα πισινές. Δείχνουν άπιστοι με την καλύτεροι των εννοιών. Είναι κάποιοι από εκείνους τους φυσικούς λένε…

Επιμένουν ότι τελικά δεν χρειάστηκε το χέρι κανενός Θεού να φτιάξει όλα αυτά που υπάρχουν, αλλά επειδή από κάπου φαντάζει λογικό να ξεπήδησαν, μιλάνε για μία νέα θεωρία η οποία -λέει- από το έκαναν από το μηδέν. Υπάρχει τρόπος να παραχθεί ύλη -λένε- από το ...τίποτα. Άκουσον- άκουσον. Επιμένουν ότι από το σημείο του απόλυτου, τού φιλοσοφικού ‘’μηδέν’’ όπου ο χρόνος συστρέφεται και γυρίζει προς τα μέσα συμβαίνει μια ατυχία στην απόλυτη τυχαιότητα και ξεπηδάει ο χρόνος δημιουργώντας ύλη*. Θετική ενέργεια και αντίστοιχα κάπου αλλού αρνητική, το σύνολο πάλι μηδέν!
*Αναφέρω στην τύχη μία θεωρία η οποία προσφάτως επεξεργάζεται (η επεξεργασία από την βεβαιότητα ασφαλώς και απέχει)
Τρελός!

Μπορεί, γιατί να μην μπορεί να είναι; Τρελός εννοώ.

-Μπορεί και όχι ,απαντά άλλος.

Το ότι από κάποιο σημείο και μετά παύει να ισχύει η φυσική όπως τη γνωρίζουμε μπορούμε να το υποθέσουμε, τα άλλα όμως όχι. Όχι, την ώρα όπου υπάρχουν οι γραφές τα ευαγγέλια, το κοράνι κ.ά. που εξηγούν τα πάντα. Όχι, την ώρα όπου ένα ολάκερο σύστημα κουμαντάρει δισεκατομμύρια δεκτικές ψυχές.

-Και κερδίζει.

Κερδίζει; Φθηνό το επιχείρημα αλλά δεν κοιτούσε-εννοούσε (το επιχείρημα) το κέρδος με την όψη του χρήματος, αλλά με την λοξή ματιά, εκείνη την άλλη της επιρροής(!). Πάει καλά όμως, αφού δεν αρέσει ας το αποσύρουμε. Μιλάμε για δόξες και για κατοχές των ''απόλυτων γνώσεων'' μια άλλη φορά.

Συνεχίζουμε λοιπόν λέγοντας ότι δεν μπορούν να εκφέρονται όμοιες κουβέντες την ίδια ώρα όπου εξ’ αποκαλύψεως υποχρεούμεθα πίστη.

-Μπαρντόν; Τι θα πει εξ’ αποκαλύψεως;

Εκείνος ο τρισάθλιος ο οποίος εξ αρχής επιφυλασσόταν (μη παραδεχόμενος κάποιο δόγμα) επιμένει ότι ο ανατρέχων στις αρχές της όποιας θρησκείας θα βρεθεί εμπρός σε ένα ερώτημα αναπάντητο, στο οποίο πάντοτε αναφέρεται-καλύπτει (το κάθε δόγμα) με τρόπο υπερβατικό:

-Διότι -επιμένει- έτσι μεταφέρθηκε η αλήθεια από τον Θεό στον άνθρωπο. Η μόνη αλήθεια! Απόδειξη και πάλι οι γραφές, οι προφήτες, τα οράματα (και προς απόδειξη τούτων …προστρέχουν και κάποια θαύματα). Υπάρχει δηλαδή σε κάθε θρησκευτική θεωρία η εξ’ αποκαλύψεως πίστη!

Η πίστη βεβαίως επ’ ουδενί σημαίνει γνώση. Εάν γνωρίζαμε δεν θα πιστεύαμε, διότι θα ξέραμε! Πιστεύει κάποιος εκείνο το οποίο φαντάζεται ως αληθές πεπεισμένος των επιχειρημάτων των οποίων μετέρχεται (το οτιδήποτε). Το οποίο ‘’οτιδήποτε’’, επιστρατεύει τα μύρια όσα. Θεμιτό από κάποια θεώρηση, από το δικαίωμα του καθενός να υπερασπίζεται τις απόψεις του με τα μέσα που επιθυμεί.

Πάει καλά.

Εδώ όμως ενσκήπτει ένα ζήτημα.

Αφ’ στιγμής δεν υπάρχουν παρά μόνον ενδείξεις τότε και δικαιούμαι αλλά και οφείλω (εάν επιθυμώ) να επιλέξω την πίστη μου. Την όποια πίστη μου ή την απιστία μου.

Τέλειο! Αυτό μου φαντάζει υπέροχο. (γουστάρω να γίνω Βουδιστής μια και έλκει το τάδε του επιχείρημα ή χριστιανός ή κάτι άλλο δικό μου ή και τίποτα, εάν θεωρώ ότι κάτι από αυτά δεν συμβαίνει και κανείς μη ιδιοτελής δεν θα μπορεί να μου προσάψει το παραμικρό λάθος στην απόφασή μου)

Εάν υπήρχαν αποδείξεις, δεν θα χρειαζόταν να πιστεύουμε, θα γνωρίζαμε. Εάν λοιπόν γνώριζε έστω και ένας, θα μπορούσε να μας μεταδώσει την αποδεδειγμένη του γνώση και τότε όλοι θα μαθαίναμε με απλά μαθηματικά και το σωστό και το λάθος.

Μία θρησκεία θα υπήρχε, όχι δεύτερη διότι θα ήταν άνευ συζητήσεως καθώς (η μία) απολύτως αποδεδειγμένη!).

Μία γνώση (όχι πίστη) με όμοιους νόμους-απαγορεύσεις. (θέμα προς τεράστια συζήτηση. Νόμος=απαγόρευση)

Όταν μάθει κάποιος, παύει να πιστεύει-θεωρεί, διότι η πίστη φαντάζει ελάχιστη επάνω στη γνώση. Δείχνει αίολη, πιθανή, εικασία περιφερόμενη. Η εικοτολογία υπολείπεται της γνώσης χιλιάδες μίλια. Το μέγεθος της πίστης του κάθε ενός, αφορά καθαρά αυτόν τον ίδιο και μόνο αυτόν, καθώς το μέγεθός της έγκειται αποκλειστικά και μόνον στη θέλησή του και όχι σε αντικειμενικά παραδεκτούς παράγοντες.

Λογικό.

Πιστεύω λοιπόν σε μια ανώτερη δύναμη ή όχι. Το κάνω επειδή θέλω να το κάνω και μόνο για αυτό. Επιλέγω τον Θεό που θέλω ή που μου πρότειναν-έπεισαν για καλό, καλύτερο από τους άλλους υπάρχοντες-προτεινόμενους, ως άριστο έχοντας γνώση απτή ότι εξυπηρετώ μία ανθρώπινη ανάγκη μου γνωρίζοντας ότι οι πιθανότητες ύπαρξης του Θεού είναι όμοιες και περί της μη υπάρξεώς του.

Βεβαίως πίσω από την γνώση της αμφίβολης ύπαρξης του Θείου πώς μπορεί να υπάρξει η άδολη πίστη-παραδοχή του από τον οποιοδήποτε ορθά σκεπτόμενο. Πώς μπορεί να εδραιωθεί η παραδοχή (του αμφίβολου) χωρίς να υπάρχει μέσα της η δόλια ματιά στα μεταθανάτια οφέλη… Απλά δεν γίνεται.

Για αυτό το λόγο οι πίστεις γυρεύουν την απολυτότητα. Το άσπρο και το μαύρο. Τίποτα έξω από αυτό. Ή πιστεύει κάποιος το σύνολο του δόγματος ή είναι απορριπτέος. ‘’Τους χλιαρούς θα τους εμμέσω…’’

Η αμφιβολία, συνιστά εχθρό. Η λέξη Μεσαίωνας θυμίζει κάτι; Φανταστείτε ότι είναι ελάχιστα χρόνια (στο σύνολο) πίσω. Ελάχιστα!

Αντιλαμβάνομαι τις διαφοροποιήσεις πολλών, όμως πέρα από αυτές (άπασες θεμιτές-σεβαστές) όλοι μας οφείλουμε να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας το ενδεχόμενο του λάθους μας. Η άκρατη πίστη δεν είναι επιχείρημα, ομοίως και η απόλυτη απιστία.

Θεοκρατικές απόψεις επιμένουν ότι ο κόσμος ερμηνεύεται μέσα από την θρησκεία, ότι ολόκληρο το σύμπαν εμπεριέχεται μέσα σε αυτήν μια και προήλθε από τον Θεό. Οι υπόλοιπες, ότι η θρησκεία εμπεριέχεται στο κόσμο, ότι είναι δημιούργημα του ανθρώπου που πρέπει να εξετάζεται ως τέτοιο, έξω την ουσία τού κάθε δόγματος, προς αυτό.

Τα πάντα οφείλουν να τίθενται επί τάπητος κάθε, ώστε ο καθένας να επιλέγει-αναθεωρεί (εάν το καταφέρει) το αρεστό της ψυχής του δίχως φόβο και δίχως πάθος.

Το πρώτο υδροφοβικό μέταλλο

Επιστήμονες στις ΗΠΑ κατάφεραν να δημιουργήσουν μεταλλικές επιφάνειες τόσο υδροφοβικές, που όταν πέφτουν πάνω τους σταγόνες νερού, αυτές αναπηδούν και απομακρύνονται.

 

Με αυτό τον τρόπο, το μέταλλο αυτοκαθαρίζεται (καθώς οι σταγόνες, προτού απομακρυνθούν, παίρνουν μαζί τους τη σκόνη), δεν πιάνει πάγο, ούτε σκουριάζει στον ίδιο βαθμό. 

Το λέιζερ

Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Οπτικής του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης χρησιμοποίησαν τη βοήθεια ενός ισχυρού λέιζερ για να διαμορφώσουν κατάλληλα μικρά τμήματα μεταλλικών επιφανειών από τιτάνιο, πλατίνα και ορείχαλκο. Αν καταστεί εφικτό η ίδια τεχνική να εφαρμοστεί όχι μόνο στο εργαστήριο, αλλά σε μεγάλη κλίμακα, τότε θα είναι δυνατό να παραχθούν νέα υλικά κάθε είδους, από ηλιακούς συλλέκτες έως είδη μπάνιου, τα οποία δεν θα σκουριάζουν, ούτε θα λερώνονται εύκολα.
Η νέα μελέτη εντάσσεται σε μια ολοένα εντεινόμενη προσπάθεια των επιστημόνων και μηχανικών σε όλο τον κόσμο να ανακαλύψουν νέα σούπερ-υδροφοβικά (ή γενικότερα υγροφοβικά) υλικά. Πολλές πρόοδοι έχουν γίνει μέχρι σήμερα σε αυτό το πεδίο.

Η τεχνική και το υλικό

Η νέα τεχνική, όπως είπε ο Τσουνλέι Γκούο, «κάνει το υλικό τόσο έντονα υδροφοβικό, που οι σταγόνες του νερού αναπηδούν, μετά προσγειώνονται πάλι στην επιφάνεια του υλικού, στη συνέχεια αναπηδούν ξανά, ώσπου τελικά απλώς κυλάνε μακριά» Το «μυστικό» βρίσκεται στη δημιουργία με το λέιζερ μικροσκοπικών παράλληλων αυλακώσεων στο μέταλλο, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους ελάχιστα. Αυτές οι αυλακώσεις καλύπτονται από πολύπλοκες νανοδομές που δίνουν τελικά στην επιφάνεια τις μοναδικές υδροφοβικές ιδιότητές της.
Το νέο υλικό είναι ακόμη πιο «γλιστερό» και από το Τεφλόν, ένα υγροφοβικό υλικό γνωστό από την χρήση του σε αντικολλητικά σκεύη κουζίνας. Όμως για να γλιστρήσουν οι σταγόνες του νερού από μια επιφάνεια Τεφλόν, αυτή πρέπει να έχει κλίση σχεδόν 70 μοιρών, ενώ για τα νέα μεταλλικά υλικά δεν χρειάζεται κλίση μεγαλύτερη των τεσσάρων μοιρών.

 Οι ιδιότητες

Ακόμη το νέο υλικό έχει εντυπωσιακές ιδιότητες αυτοκαθαρισμού. Οι ερευνητές σκέπασαν με σκόνη μια υδροφοβική μεταλλική επιφάνεια και διαπίστωσαν ότι αρκούσαν δέκα έως 15 σταγόνες νερού (αφότου αναπήδησαν) για να την αφήσουν τελείως καθαρή και στεγνή.
Για να έχει όμως πρακτικές εφαρμογές η τεχνική δημιουργίας του υδροφοβικού μετάλλου, σύμφωνα με τους επιστήμονες, πρέπει να γίνει πιο γρήγορη και πιο φτηνή. Προς το παρόν, για την υδροφοβική διαμόρφωση ενός μετάλλου με επιφάνεια μιας τετραγωνικής ίντσας χρειάζεται μία ώρα. Πάντως, δεν αναμένεται ότι σύντομα θα γίνει δυνατή η βιομηχανική αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Journal of Applied Physics».

Ο Φόβος του Αγνώστου

Μια απρόσμενη αλλαγή του ανέμου,
κι η μάσκα σου γλιστράει, σου φεύγει απ’ το πρόσωπο∙
ένα μικρό ρυτίδιασμα στης λίμνης τα νερά
και τώρα είσαι γυμνός και εκτεθειμένος.

Ο χρόνος Θεέ μου τι δυνάστης !
Να ξαποστάσεις λίγο δε σ’ αφήνει.
Ό,τι κάτω από την πλανερή μονιμότητα
αιώνες αγωνιούσες ν’ αποκρύψεις
στην επιφάνεια φέρνει απροκάλυπτα
για να σε σύρει δίχως στρεβλωτικούς φακούς,
τον Εαυτό σου ΤΩΡΑ να αντικρίσεις.

Πάντα σε εγρήγορση, πάντα προσεχτικός,
σε αναμονής κατάσταση για κάθε ενδεχόμενο
αυτός που μάσκα δεν φορούσε, αυτός που ήδη ήταν γυμνός
δεν πλήττεται απ’ τον χρόνο, την αλλαγή δεν εχθρεύεται∙
τη στιγμή δεν αντιμάχεται
ό,τι κι αν φανερώσει στη ζωή του,
κι αν τα ημιτελή παλάτια τού χαλνά,
ανήλεα κι αν σκορπά τα όνειρά του.

Το άγνωστο, το απρόοπτο, το ανέλπιστο,
αδιάλειπτα στο γνωστό μικρόκοσμο μας παρεισφρέει
κι οδυνηρά τον διαταράσσει
μονάχα όταν εμείς δεν το καλωσορίζουμε.

Γιατί άραγε ;

Εάν είμαστε έτοιμοι να καλωσορίσουμε το άγνωστο, τότε γνωρίζουμε ήδη το μυστικό για να παραμείνουμε νικητές σε όλες τις ήττες και τις αποτυχίες. Τα ίδια τα όνειρα δεν έχουν τόση σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι πως βγαίνουμε απ’ τα κατεστραμμένα όνειρά μας, πως αντιδρούμε όταν ο βοριάς απογκρεμίζει τις χωματένιες προσδοκίες μας. Πως βγαίνουμε από αυτό; Εάν βγαίνουμε αλώβητοι, τότε έχουμε μάθει ένα μεγάλο μυστικό, τότε έχουμε βρει το κλειδί που ανοίγει όλες τις πόρτες. Τίποτα δεν μπορεί να μας νικήσει, τίποτα δεν μπορεί να μας διαταράξει, τίποτα δεν μπορεί να μας εξοργίσει και να καθυστερήσει την πρόοδο μας στο μονοπάτι της Αλήθειας. Πάντα βαδίζουμε με εγρήγορση συνεχώς προς το άγνωστο, σε αναμονή για νέες προκλήσεις. Κι είναι το καλωσόρισμα σε όλες αυτές τις προκλήσεις τελικά που θα βοηθήσει να ανατείλει το Κάλλος το Αθάνατο, το Άσβεστο Φως που παραμένει εγκλωβισμένο στο βάθος της ύπαρξής μας.

Όχι άλλες υποσχέσεις… μόνο πράξεις!

Αναμφίβολα κάθε στόχος που επιτυγχάνεται είναι μια μικρή νίκη. Ένα στοίχημα που βάζουμε με τον εαυτό μας ,το κερδίζουμε και προχωράμε στο επόμενο. Όλα αυτά μας κρατούν σε διαρκή εγρήγορση.

Αλλά αρκούν για να γίνουμε καλύτεροι;

Αρκούν για να νιώσουμε πιο ελεύθεροι και πιο ευτυχισμένοι; Εσύ γνωρίζεις πολύ καλύτερα από οποιονδήποτε τι χρειάζεσαι για να γίνεις καλύτερος, για να βελτιώσεις τη ζωή σου. Πρόθεσή μου δεν είναι να διαφοροποιηθώ ή να δώσω συμβουλές, αλλά να εκφράσω σκέψεις που ενδεχομένως να μας ανοίξουν ένα παράθυρο, να μας φέρουν πιο κοντά σε ένα πιο υγιές μέλλον/παρόν σε συνδυασμό με όλες τις υποσχ που προανέφερα . Σίγουρα κάποιες σου έχουν περάσει από το μυαλό. Κράτα ό,τι πιστεύεις ότι μπορεί να προσθέσει το παραμικρό στη λίστα σου.

Λογική vs Συναίσθημα:
Kυνήγησε τους στόχους σου, τα θέλω σου, τα όνειρά σου, τα ιδανικά σου. Ακόμα κι αν όλα σου φαίνονται μάταια μην παραιτείσαι και μην εγκαταλείπεις. Τίποτα δε μας χαρίζεται και τίποτα δεν έρχεται χωρίς προσπάθεια και κόπο. Βρες τον τρόπο να κάνεις αυτό που αγαπάς και γεμίζει τη ψυχή σου. Πάλεψε για ένα πιο ουσιαστικό και ανθρώπινο αύριο.

Απεταξάμην το παρελθόν:
Γύρισε σελίδα. Λάθη, πάθη, αποτυχίες κρύψτα καλά στο συρτάρι και κάνε ένα νέο ξεκίνημα. Όλα αυτά είναι μέσα στο παιχνίδι της ζωής. Φρόντισε τα παθήματα να σου γίνουν μαθήματα. Πίστεψε στον εαυτό σου. Σου αξίζει μόνο το καλύτερο και φυσικά συνέχισε δυναμικά (για νέα λάθη και πάθη) ;).

Χαμογέλα κάνει τους άλλους να ανησυχούν:
Να είσαι ευγνώμων με ό,τι έχεις. Εκτίμησέ το όπως του αναλογεί. Τι κι αν δεν τρελαίνεσαι με τη δουλειά σου; Ξύπνα κάθε μέρα με ένα χαμόγελο στα χείλη και αξιοποίησε το κάθε λεπτό. Γιατί; Γιατί είσαι γερός και δραστήριος και έχεις ανθρώπους γύρω σου που σε αγαπάνε. Όσο κλισέ κι αν ακούγεται δε θα βαρεθώ να το λέω. Τα πιο ακριβά πράγματα στη ζωή, δεν είναι πράγματα και οι μεγαλύτερες απολαύσεις δεν αγοράζονται με χρήματα. Σταμάτα να γκρινιάζεις και να μεμψιμοιρείς.

Για σένα νοιάξου:
Δεν προτείνω να αδιαφορήσεις για τους γύρω σου αλλά «άκου» λίγο και τις δικές σου ανάγκες και επιθυμίες. Αγάπησε τον εαυτό σου λίγο περισσότερο όχι με την ναρκισσιστική έννοια (από αυτή πρέπει να απαλλαγείς) αλλά ουσιαστικά. Εξέλιξέ τον. Καλλιέργησέ τον. Βελτίωσέ τον. Διάβασε, ενημερώσου, άκου μουσική, μάθε μια ξένη γλώσσα, παρακολούθησε ένα σεμινάριο που θα σε αναβαθμίσει επαγγελματικά και γενικώς ως άνθρωπο. Δε θα γίνεις τέλειος αλλά αξίζει να προσπαθήσεις.

Εκκαθάριση ώρα μηδέν
Άρχισε το ξεσκαρτάρισμα. Μην το καθυστερείς άλλο. Βγάλε από τη ζωή σου ανθρώπους μίζερους που σου αποστραγγίζουν την ενέργεια, που δε χαίρονται με τη χαρά σου και την επιτυχία σου. Αποφάσισε με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις. Πέτα από το σπίτι σου, το χώρο σου το γραφείο σου ο,τιδήποτε άχρηστο ή ο,τιδήποτε σε κρατάει πίσω. Μη δένεσαι με αντικείμενα (το λέω εγώ που φυλάω ακόμα το αρκουδάκι που μου είχε χαρίσει ο πρώτος μου εφηβικός έρωτας) αλλά έρχεται η ώρα που πρέπει να αποσυνδεθείς από το παρελθόν. Ανθρώπους και στιγμές τα «κουβαλάμε» μέσα μας. Κοίτα μπροστά.

Θα μπορούσα να γράψω πολλά ακόμα αλλά δεν υπάρχει λόγος. Αυτές τις μέρες έχουμε διαβάσει ουκ ολίγα σχετικά άρθρα με ενθαρρυντικές προτροπές. Ξέρουμε όλοι πολύ καλά τι πρέπει να κάνουμε αν και μια υπενθύμιση δεν έβλαψε ποτέ κανέναν. Θα κλείσω με το αγαπημένο μου τρίπτυχο.
Γέλα όσο πιο πολύ μπορείς, γέλα δυνατά, αυθόρμητα, με τη ψυχή σου. Είναι το καλύτερο φάρμακο. Αφέσου στη μαγεία του έρωτα. Μη φοβάσαι να πεις «σ’αγαπώ».
Ζήσε και την πιο μικρή στιγμή σου με πάθος και ένταση. Κάνε αυτή τη χρονιά μοναδική, ξεχωριστή.O τρόπος είναι απλός. Όχι άλλες υποσχέσεις, μόνο πράξεις…

Συμβουλές στα παιδιά μου

Σ’ ένα τρυφερό κείμενο ένας πατέρας γράφει για όλα όσα θέλει να μάθει στα παιδιά του, αλλά συνειδητοποιεί ότι ακόμη κι ο ίδιος δυσκολεύεται να εφαρμόσει.

Το μεγάλωμα ενός παιδιού σε κάνει να αναθεωρείς το σύστημα αξιών σου ή και να αναρωτιέσαι αν στην πραγματικότητα είχες αξίες πριν κάνεις παιδί. Είναι τόσο δύσκολο και, ταυτόχρονα, τόσο αναγκαίο να είσαι το καλό παράδειγμα.

Ως νέος πατέρας έχω καταλάβει το εξής: Δεν τηρώ σχεδόν κανένα από τα πράγματα που θέλω να εμφυσήσω στα παιδιά μου. Ξέρω να ξεχωρίζω το σωστό από το λάθος φυσικά, αλλά… δεν είναι πάντα εύκολο να κάνεις αυτό που πρέπει! Κάθε φορά που τους δίνω μια συμβουλή, συνειδητοποιώ ότι εγώ ο ίδιος δεν την εφαρμόζω.

Συγκέντρωσα λοιπόν μερικά από τα μαθήματα ζωής που προσπαθώ να δίνω στα παιδιά μου, αλλά – μυστηριωδώς – είμαι εγώ ο πρώτος που ξεχνάει να εφαρμόσει:

Δεν χρειάζεται να αρέσεις σε όλους
Πες τη γνώμη σου αν πιστεύεις ότι έχεις δίκιο. Πες στους φίλους σου την αλήθεια ακόμη κι αν δεν θέλουν να την ακούσουν. Να είσαι ειλικρινής. Μη γελάς με αστεία που δεν σου αρέσουν, μη σιωπάς αν το δίκιο είναι με το μέρος σου, μη φοβάσαι την αλήθεια. Εγώ, ακόμα, τη φοβάμαι…

Μην χαραμίσεις τα ταλέντα σου
Προσπάθησε να ολοκληρώνεις αυτό που αρχίζεις! Αν έχεις ταλέντο σε κάτι, δούλεψε και γίνε πολύ καλός σ’ αυτό. Μην αρκεστείς στην μετριότητα! Εγώ ήμουν απλά καλός και ποτέ «πολύ καλός» με ό,τι ασχολούμουν – κιθάρα, φωτογραφία, ταχυδακτυλουργικά κόλπα. Γι΄ αυτό μάλλον τα παράτησα όλα.

Διάβασε για το σχολείο
Διάβασε πολύ και κόπιασε για το σχολείο σου. Όχι για να βγάλεις λεφτά ή να πάρεις επαίνους. Μόνο για να μπορέσεις μια μέρα να κοιτάξεις πίσω και να αισθανθείς περήφανος για τον εαυτό σου.

Καθάρισε το δωμάτιό σου
Βλέπεις αυτή τη τεράστια στοίβα από ρούχα δίπλα στο κρεβάτι σου; Μου χαλάει τη διάθεση κάθε φορά που την βλέπω. Κράτα τον χώρο σου καθαρό και τακτοποιημένο – δεν φαντάζεσαι πόσο όμορφα θα σε κάνει να νιώσεις.

Φρόντισε το σώμα σου
Είναι το σπίτι σου και είναι μοναδικό – φρόντισέ το. Κάνε γυμναστική και πρόσεξε την διατροφή σου. Και μην πίνεις πολλά αναψυκτικά (όπως εγώ) – δεν θα σ’ αρέσουν τα συνεπακόλουθα σφραγίσματα (κοίτα τα δικά μου!).

Πείσε τον εαυτό σου να ζήσει νέες εμπειρίες
Δε θέλω να γίνω ο γονιός που πιέζει το παιδί του να κάνει όσα αυτός δεν μπόρεσε, αλλά πραγματικά οι εμπειρίες είναι το παν! Ίσως το ενδεχόμενο να ταξιδέψεις ή να μείνεις στο εξωτερικό σε τρομάζει. Πρέπει όμως να δοκιμάσεις καινούριες γεύσεις, καινούρια μέρη, καινούρια έθιμα, γλώσσες και συνήθειες.

Ενδιαφέρσου για την πολιτική
Προσπάθησε να παρακολουθείς τις πολιτικές εξελίξεις. Μην ξοδεύεις όλο σου τον χρόνο στα social media και στην τηλεόραση. Δώσε την απαραίτητη προσοχή σ’ αυτά που είναι πραγματικά σημαντικά – αυτά που θα σου αλλάξουν τη ζωή. Διάβασε, κουβέντιασε, προβληματίσου. (Το παιδί ρωτά τι θα ψηφίσουμε. Τί να του πω; )

Να οδηγείς προσεκτικά
Μην απαντάς σε κλήσεις ή μηνύματα όσο οδηγείς. Δεν υπάρχει τίποτα που δεν μπορεί να περιμένει! Μην πίνεις πριν οδηγήσεις και μην έχεις υπερβολική αυτοπεποίθηση ως προς τις ικανότητές σου ως οδηγός. Πρέπει να νοιάζεσαι για την ασφάλειά σου!

Η οικογένειά σου είναι πάνω απ’ όλα
Πάνω και πρώτα απ΄ όλα βρίσκεται η οικογένειά σου. Να είσαι εκεί όταν σε χρειάζονται. Μη ρωτάς, μην ζητάς εξηγήσεις για όλα. Μην αφήσεις ποτέ τη δουλειά σου να γίνει πρώτη σου προτεραιότητα. Η οικογένειά σου, είναι ό, τι σημαντικότερο έχεις.
Αυτή η τελευταία συμβουλή είναι μάλλον η μόνη που τηρώ ευλαβικά…

Μπορεί να μην είμαστε τέλειοι, αλλά ένα είναι σίγουρο: μεγαλώνοντας παιδιά, γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι.

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Λένε πως αν θέλεις κάτι πολύ, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το πετύχεις. Θα διαφωνήσω όμως με αυτό και θα πω ότι αν θέλεις κάτι πολύ, μπορείς εσύ ο ίδιος να βρεις τη θέληση και τη δύναμη μέσα σου ώστε να το πετύχεις. Εμείς οι ίδιοι, δηλαδή, έχουμε τον έλεγχο των πράξεων μας και των αποτελεσμάτων που θα φέρουμε, και όχι το σύμπαν.

Αυτό φαίνεται πως το έχουν καταλάβει ήδη όλοι εκείνοι οι άνθρωποι με τις ειδικές- εξαιρετικές ικανότητες. Τα αποτελέσματα που τους βλέπουμε να φέρνουν κάθε φορά στους Παραολυμπιακούς αγώνες –ή σε αντίστοιχες διοργανώσεις- δεν είναι καθόλου τυχαία. Φαίνεται καθαρά πως παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους και επιτυγχάνουν στον εκάστοτε στόχο τους. Και τι εννοώ; Ο τρόπος που θα αποφασίσουμε να συμπεριφερθούμε, εξαρτάται απόλυτα από τον τρόπο που σκεφτόμαστε και ερμηνεύουμε τις καταστάσεις.

Μπροστά σε μια δύσκολη (και ίσως απειλητική, αν την ερμηνεύουμε έτσι) κατάσταση έχουμε την επιλογή να αντιδράσουμε με τις τρεις τρόπους: να παλέψουμε, να φύγουμε ή να παγώσουμε και να μην αντιδράσουμε καθόλου. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι φαίνεται πως επιλέγουν τον πρώτο τρόπο. Αποφασίζουν να παλέψουν! Το πιστεύουν και αυτό τους δίνει το κίνητρο μέσα τους να συνεχίσουν. Όλοι μας πρέπει να πάρουμε παράδειγμα από αυτούς τους ανθρώπους και να ακούσουμε αυτό που μας λένε: «Αν μέσα σου το θέλεις πολύ και πιστέψεις ότι μπορείς να τα καταφέρεις, τότε θα τα καταφέρεις». Αν πάλι επιλέξεις να παραιτηθείς ή να αποφύγεις κάποιες καταστάσεις (οι άλλοι δυο τρόποι αντίδρασης), θα το έχεις επιλέξει εσύ ο ίδιος και δεν θα φταίει καθόλου το σύμπαν που δεν συνωμότησε υπέρ σου.

Μπορεί όλο αυτό να ακούγεται απλό. Είναι όμως; Σίγουρα όχι. Πρέπει πρώτα να πιστέψετε στον εαυτό σας, στις ικανότητες σας, στις δυνατότητες σας. Αυτή η πίστη στον εαυτό και η ισχυρή θέληση είναι που θα σας δώσουν το ισχυρό κίνητρο και θα σας ωθήσουν στην προσπάθεια. Φυσικά και το περιβάλλον γύρω σας παίζει το ρόλο του. Ή θα σας δώσει φτερά για να πετάξετε, ή θα σας κόψει τα φτερά όταν σας δει έτοιμο να πετάξετε και θεωρήσει πως δεν μπορείτε να το κάνετε. Πολλοί είναι αυτοί που θα πιστέψουν πως ένας πχ τυφλός άνθρωπος δεν μπορεί να τα καταφέρει και να γίνει ένας εξαιρετικός επιστήμονας. Πόσο μάλλον για έναν άνθρωπο που τρέχει σε αγώνες ταχύτητας με τα τεχνητά του μέλη. Είναι αυτό που όλοι βλέπουμε απ’ έξω. Μια φυσική δυσκολία που εννοείται πως θα σταθεί εμπόδιο. Τίποτα δεν εννοείται. Μπορεί, όμως, να δει κανείς την ψυχή αυτών των ανθρώπων; Αυτή τους φωνάζει πως μπορούν, ακόμα κι αν όλοι πιστεύουν το αντίθετο. Αυτό χρειάζεται για να τα καταφέρουμε λοιπόν. Πίστη στον εαυτό, επιμονή και υπομονή, ώστε να ξεπερνάμε τα εξωτερικά εμπόδια και τις αρνητικές σκέψεις παραμένοντας προσανατολισμένοι προς το στόχο μας. Φυσικά, δεν σημαίνει πως πάντα το αποτέλεσμα θα είναι η επιτυχία. Εγώ προσωπικά συγχαίρω όλους εκείνους τους ανθρώπους που καταφέρνουν να ξεπεράσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Δεν είναι το αποτέλεσμα αυτό για το οποίο τους συγχαίρω.

Μεγαλύτερη αξία έχουνε τα βήματα που έχει κάνει κανείς και το πόσο περήφανος νιώθει για τον εαυτό του αν κοιτάξει πίσω!

Μην ξεχνάτε πως η δύναμη βρίσκεται μέσα σας! Αρκεί να έχετε στο μυαλό σας τον άνθρωπο που ζωγραφίζει με τα πόδια επειδή δεν έχει χέρια, εκείνον που κολυμπάει χωρίς χέρια και πόδια και τόσους ακόμη…Πόση θέληση και δύναμη ψυχής; Αναλογιστείτε το. Μοιάστε τους!

Περιβαλλοντική ρύπανση

Η ρύπανση του περιβάλλοντος είναι μια ευρεία έννοια, η οποία περιλαμβάνει τη ρύπανση των διαφόρων βιολογικών συστατικών των φυσικών στοιχείων του πλανήτη, ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Δεν είναι δηλαδή τίποτε άλλο, παρά η αλλοίωση της μορφής του περιβάλλοντος και της ισορροπίας του ανθρώπου με τη φύση.
Ο ίδιος ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος γι’ αυτή την καταστροφή, ο οποίος από τα παλιά χρόνια μέχρι και σήμερα εκμεταλλεύεται αλόγιστα τη γη. Η ρύπανση του περιβάλλοντος συνήθως ταξινομείται σε διάφορες γνωστές κατηγορίες όπως η ρύπανση του αέρα, των υδάτων και του εδάφους. Η έννοια αυτή όμως εμπερικλείει επίσης την ηχορύπανση, θερμική ρύπανση, ρύπανση από ακτινοβολία, μικροβιακή ρύπανση, ρύπανση από τοξικές ουσίες, οργανική ρύπανση, ρύπανση από πετρελαιοειδή κ.α.

Τικ τακ – τικ τακ!
Το Ρολόι της Αποκάλυψης δείχνει πλέον 3 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα, δηλαδή πριν το τέλος του κόσμου!
Το Συμβούλιο Πυρηνικών Επιστημόνων, ένας οργανισμός στον οποίο μετέχουν 18 Νομπελίστες, είναι αυτό που προσδιορίζει το ρολόι και μετακίνησαν το λεπτοδείκτη του κατά 2 λεπτά μπροστά, δηλαδή λίγο πριν την μοιραία ώρα.
Το Συμβούλιο βλέπει “πολύ αυξημένη την πιθανότητα μιας παγκόσμιας καταστροφής εάν δεν ληφθούν γρήγορα μέτρα” για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και αν δεν σταματήσει η κούρσα των πυρηνικών όπλων.
“Η ώρα είναι πλέον είναι 23:57″, τόνισε η Κένετ Μπένεντικτ, η πρόεδρος του Συμβουλίου το οποίο το 1947 δημιούργησε αυτό το ρολόι που τότε συμβόλιζε την επικείμενη καταστροφή του κόσμου από τα πυρηνικά όπλα.
Ο λεπτοδείκτης του ρολογιού είχε μετακινηθεί για τελευταία φορά στις 10 Ιανουαρίου 2012, όταν προχώρησε κατά ένα λεπτό. Τόσο κοντά στα “μεσάνυχτα” είχε βρεθεί ξανά μόνο το 1984, όταν οι σχέσεις των ΗΠΑ με την τότε ΕΣΣΔ ήταν ιδιαίτερα τεταμένες.
“Σήμερα η ανεξέλεγκτη υπερθέρμανση του πλανήτη και η κούρσα των πυρηνικών όπλων, ως αποτέλεσμα του εκσυγχρονισμού των τεράστιων οπλοστασίων, αποτελούν την υπέρτατη και αδιαμφισβήτητη απειλή για την επιβίωση της ανθρωπότητας”, τόνισε η Μπένεντικτ. “Οι ηγέτες του κόσμου δεν έδρασαν με την ταχύτητα που χρειαζόταν για να προστατεύσουν τους πολίτες από μια πιθανή καταστροφή”, πρόσθεσε, εξηγώντας την απόφαση του Συμβουλίου να μετακινήσει προς τα εμπρός τους δείκτες του ρολογιού.

Πόσο σοβαρά έχουμε πάρει την περιβαλλοντική ρύπανση; Οι παρακάτω φωτογραφίες αποτελούν τρανταχτή απόδειξη του μεγέθους της και προκαλούν σοκ.
Επιβαρύνουμε το περιβάλλον και οι επιστήμονες μας το επισημαίνουν συνεχώς. Επειδή όμως οι επικίνδυνες συνέπειες της μόλυνσης δεν είναι άμεσα ορατές, δεν δίνουμε την βαρύτητα που χρειάζεται. Οι παρακάτω φωτογραφίες όμως, αποδεικτικά στοιχεία της βαριάς μόλυνσης στην Κίνα, σίγουρα δεν θα σας αφήσουν ασυγκίνητους. Πρόκειται για μια μόλυνση που μπορεί να είναι ορατή χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από εδώ, αλλά θα μας επηρεάσει σύντομα.
*Μια δημοσιογράφος παίρνει δείγμα από τον μολυσμένο ποταμό Jianhe, του οποίου το κόκκινο χρώμα προέρχεται από χημικά φυτά, που δημιουργήθηκαν λόγω της παράνομης ρίψης ακατέργαστων σκουπιδιών σε τοπικά ρυάκια που καταλήγουν στον ποταμό.

* Οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Κίνα είναι τόσο σοβαρή που σε λίγο καιρό θα αντιστοιχεί με εκείνη της πυρηνικής.

*Αυτή είναι η εικόνα της μολυσμένης λίμνης Hefei, στην επιφάνεια της οποίας είναι εμφανείς οι ρυπαντικές ουσίες αναμεμειγμένες με τα φύκια.



* Το 2010, 400 εκατομμύρια γαλόνια πετρελαίου κατέληξαν στην θάλασσα, ύστερα από έκρηξη σε εργοστάσιο αποθήκευσης πετρελαίου. Πρόκειται για 4πλάσια ποσότητα, από εκείνη της BP, που είχε μολύνει τα νερά την ίδια χρονιά.






* Κάτοικοι κοιτούν τα μολυσμένα νερά του ποταμού που διασχίζει την πόλη Zhugao

* Στην Κίνα ανήκει περίπου το μισό ποσοστό, από την συνολική παγκόσμια καύση άνθρακα, φτάνοντας το 2011 τους 3.8 δισεκατομμύρια τόνους.


* Σύμφωνα με στοιχεία της Greenpeace, στο Πεκίνο προκλήθηκαν 2.589 θάνατοι και απώλεια 328 εκατομμύρια δολάρια, το 2012 λόγω της ατμοσφαιρικής μόλυνσης.

* Μέχρι το 2030 η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα προερχόμενη μόνο από την Κίνα, θα ισούται με την παγκόσμια εκπομπή του CO2 σήμερα, άμα η χώρα συνεχίσει την παραγωγή με αυτούς τους ρυθμούς.

* Εκατοντάδες νεκρά ψάρια από τα μολυσμένα νερά

Σάτυρα Ορθολογικής Άγνοιας

Μετά την απελευθέρωση από του Τούρκους και την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους, ο νόμος της «ήσσονος προσπάθειας» εκφράζεται άριστα από την επιθυμία των Ελλήνων να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι ή τραπεζικοί. Ας μην ξαφνιαζόμαστε λοιπόν για την σημερινή κατάντια γιατί ο εν λόγω νόμος ακόμη βρίσκεται εν λειτουργία.

Ο ρόλος της πληροφορίας στο επίπεδο αυτών που αποφασίζουν είναι, χωρίς αμφισβήτηση, πιο σημαντικός, πιο σταθερός και πιο γενικός όσο ποτέ άλλοτε. Έτσι, οι άνθρωποι της δράσεως έχουν τα καλύτερα δυνατά μέσα ώστε να γνωρίζουν σε ποια δεδομένα μπορούν να στηρίζουν τις δράσεις τους και όσοι υφίστανται έχουν κάθε δυνατότητα να πληροφορηθούν πώς ενεργούν αυτοί που αποφασίζουν.

Είναι λοιπόν εξαιρετικά ενδιαφέρον να αναζητήσουμε αν αυτή η κυριαρχία, ο πλούτος, η ακρίβεια κα η διάχυση της γνώσεως οδηγούν, όπως θα ήταν αναμενόμενο, σε καλύτερη διαχείριση της ανθρωπότητας εν γένει και των κοινών ειδικότερα.

Ωστόσο, η αναζήτηση αυτή καταλήγει σε πολλά παράδοξα που εντυπωσιάζουν τον ερευνητή, όχι βέβαια χωρίς να προκαλούν και βαθιές ανησυχίες. Το πρώτο φαινόμενο που μπορεί να καταγράψει κανείς παρατηρώντας την διοργάνωση της ροής πληροφοριών και την επιτάχυνση των διαδόσεών τους είναι η παράλληλη αύξηση της κατά Ζαν-Φρανσουά Ρεβέλ «άχρηστης γνώσεως».

Στην εποχή μας παρατηρείται ένα μοναδικό φαινόμενο, που πρέπει να υπογραμμισθεί ιδιαιτέρως: όσο αυξάνεται ο όγκος των πληροφοριών τόσο αυτοί που τις συλλέγουν προσπαθούν να τις παραχαράξουν, ενώ την ίδια στιγμή οι αποδέκτες τους τις αποφεύγουν με περισσή αδιαφορία. Ακόμα χειρότερα, σημαντικές μετρήσεις σε διεθνές επίπεδο αποδεικνύουν ότι μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης στον αναπτυγμένο κόσμο είναι εντελώς αδιάφορο στην γνώση και θεωρεί ότι αυτή είναι επικίνδυνη όταν διαψεύδει τις πεποιθήσεις του.

Αναπτύσσεται έτσι όλο και περισσότερο στις δημοκρατικές χώρες το φαινόμενο της «ορθολογικής άγνοιας», που πρώτος περιέγραψε ο Άντονυ Ντόουνς το 1957 στο βιβλίο του «Μια οικονομική θεωρία για την δημοκρατία». Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας, αναφερόμενος στον νόμο της «ήσσονος προσπάθειας» όταν ένας πολίτης αναζητεί πληροφορίες, τονίζει ότι συχνά το κόστος της αναζητήσεως αυτής φαντάζει υψηλό, γι αυτό και οι πολίτες υποκαθιστούν την γνώση με την ιδεολογία –που είναι ετοιμοπαράδοτη και εύπεπτη.

Γελάμε τον πόνο μας:
Πως βλέπουν τις Ελληνικές εκλογές Έλληνες και ξένοι γελοιογράφοι

Νόμος της «ήσσονος προσπάθειας»

Στην βάση αυτής της πρακτικής, όπως έγραψε και ο Μανκιούρ Όλσον, ο πολίτης απαλλάσσεται από τον κόπο της αναζητήσεως γνώσεων η απόκτηση των οποίων θα μπορούσε, αφ’ ενός, να ανατρέψει «κεκτημένες αντιλήψεις» και, αφ’ ετέρου, να έλθει σε σύγκρουση και με συγκεκριμένα συμφέροντα. Με άλλα λόγια, η ιδεολογία επιτρέπει την απαλλαγή από την σκέψη, παράλληλα δε βοηθά και την παραχάραξη της πραγματικότητος.

Είναι έτσι εύκολο για την ιδεολογία να υποστηρίξει κανείς ότι το νερό δεν ευθύνεται για την υγρασία επειδή για την ύπαρξη νερού είναι υπεύθυνη η υπερθέρμανση του πλανήτη! Με την ίδια λογική, το καπνίζειν δεν έχει καμία ευθύνη για τον καρκίνο γιατί αυτή επιρρίπτεται στις καπνοβιομηχανίες που παράγουν τσιγάρα και στα περίπτερα που τα πωλούν. Κατ’ επέκτασιν, ο καπνιστής δεν πρέπει να χάνει χρόνο για να αντλήσει πληροφορίες περί του καρκίνου, καθ’ όσον αυτές τού παρέχονται από την κυρίαρχη ιδεολογία.

Έτσι, για την υπερχρέωση μιας χώρας δεν ευθύνονται οι κυβερνήσεις και οι πολίτες της, αλλά οι «κερδοσκόποι δανειστές».

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ιδεολογία, αν και είναι πλήρως αναποτελεσματική ως προς την επίλυση πραγματικών προβλημάτων, εφόσον δεν προκύπτει από ανάλυση δεδομένων, εντούτοις χρησιμεύει στον μετασχηματισμό της πραγματικότητας προκειμένου να δικαιολογηθούν συγκεκριμένες δράσεις. Υπερέχει έτσι σαφώς της ακριβούς γνώσεως, η οποία εκ των πραγμάτων καθίσταται άχρηστη.

Όμως, η αχρήστευση αυτή επιτρέπει στην ιδεολογία να παραχαράσσει με εκπληκτικό τρόπο την πραγματικότητα και να μετατρέπει την φαντασίωση σε αλήθεια. Διότι, εν τέλει, η ιδεολογία και κυρίως αυτή που έχει τελεολογικό χαρακτήρα, είναι ένα μείγμα δυνατών συγκινήσεων και απλοποιημένων ιδεών το οποίο μεταφράζεται σε συμπεριφορά.

Μέσα από τις γραμμές που προηγούνται, ξεπηδά ανάγλυφη και η νεοελληνική δραματική πραγματικότητα. Αυτή μιας χώρας η οποία, σε κρίσιμες περιόδους της ιστορίας της, έλαβε ολέθριες για το μέλλον της αποφάσεις, αρνούμενη να δει την πραγματικότητα και την προέκτασή της στο μέλλον.

Άρνηση που υπαγορευόταν κάθε φορά από απατηλές και πλήρως απολιθωμένες ιδεολογίες, οι οποίες, όμως, με κύριο όπλο τους το ψεύδος, είχαν την στήριξη ανομολόγητων συμφερόντων –αυτών που ακόμα και σήμερα εξυπηρετούν οι πραιτοριανοί των μέσων μαζικής επικοινωνίας και οι ισχυροί χρηματοδότες τους.

Γι αυτό και το αύριο των νέων τούτης της χώρας είναι, στην καλύτερη περίπτωση, άδηλον…

Aν κοιτάξεις δίπλα σου, αν πετάξεις τις παρωπίδες, βλέπεις πως υπάρχουν άνθρωποι που ζουν αξιοπρεπώς, χωρίς να χρωστάνε την ζωή τους ή την περί-ουσία τους σε κανέναν. Αλλωστε η Περί-Ουσία ούτε πωλείται ούτε αγοράζεται, γιατί δεν είναι προιόν.