ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἑκάβη (1109-1131)

ΑΓ. κραυγῆς ἀκούσας ἦλθον· οὐ γὰρ ἥσυχος
1110 πέτρας ὀρείας παῖς λέλακ᾽ ἀνὰ στρατὸν
Ἠχὼ διδοῦσα θόρυβον· εἰ δὲ μὴ Φρυγῶν
πύργους πεσόντας ᾖσμεν Ἑλλήνων δορί,
φόβον παρέσχ᾽ ἂν οὐ μέσως ὅδε κτύπος.
ΠΟ. ὦ φίλτατ᾽, ᾐσθόμην γάρ, Ἀγάμεμνον, σέθεν
1115 φωνῆς ἀκούσας, εἰσορᾷς ἃ πάσχομεν;
ΑΓ. ἔα·
Πολυμῆστορ ὦ δύστηνε, τίς σ᾽ ἀπώλεσεν;
τίς ὄμμ᾽ ἔθηκε τυφλὸν αἱμάξας κόρας
παῖδάς τε τούσδ᾽ ἔκτεινεν; ἦ μέγαν χόλον
σοὶ καὶ τέκνοισιν εἶχεν ὅστις ἦν ἄρα.
1120 ΠΟ. Ἑκάβη με σὺν γυναιξὶν αἰχμαλωτίσιν
ἀπώλεσ᾽ — οὐκ ἀπώλεσ᾽, ἀλλὰ μειζόνως.
ΑΓ. τί φῄς; σὺ τοὔργον εἴργασαι τόδ᾽, ὡς λέγει;
σὺ τόλμαν, Ἑκάβη, τήνδ᾽ ἔτλης ἀμήχανον;
ΠΟ. ὤμοι, τί λέξεις; ἦ γὰρ ἐγγύς ἐστί που;
1125 σήμηνον, εἰπὲ ποῦ ᾽σθ᾽, ἵν᾽ ἁρπάσας χεροῖν
διασπάσωμαι καὶ καθαιμάξω χρόα.
ΑΓ. οὗτος, τί πάσχεις; ΠΟ. πρὸς θεῶν σε λίσσομαι,
μέθες μ᾽ ἐφεῖναι τῇδε μαργῶσαν χέρα.
ΑΓ. ἴσχ᾽· ἐκβαλὼν δὲ καρδίας τὸ βάρβαρον
1130 λέγ᾽, ὡς ἀκούσας σοῦ τε τῆσδέ τ᾽ ἐν μέρει
κρίνω δικαίως ἄνθ᾽ ὅτου πάσχεις τάδε.

***
(Παρουσιάζεται ο Αγαμέμνων, μαζί με δυο δορυφόρους.)
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Φωνές άκουσα κι ήρθα· η κόρη των βράχων,
η αντιλαλούσα Ηχώ, πέρασε ανήσυχη
1110 ανάμεσα στο στράτευμα, φέρνοντας
την ταραχή. Αν δεν ξέραμε
πως των Φρυγών τα κάστρα έχουνε πέσει
απ᾽ το κοντάρι των Ελλήνων, όλη ετούτη
η αντάρα θα μας τρόμαζε όχι λίγο.
ΠΟΛΥΜΗΣΤΩΡ
Φίλε ακριβέ —γιατί από τη φωνή,
Αγαμέμνονα, σε γνώρισα— τα βλέπεις δα
όσα έχω πάθει.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Ω δόλιε Πολυμήστορα, ποιός
είν᾽ αυτός που σ᾽ αφάνισε;
Ποιός σου πήρε το φως,
των ματιών σου τις κόρες σπαράζοντας,
ποιός τα τέκνα σου σκότωσε; Άγριο μίσος
θα ᾽χε για σε και τα παιδιά σου όποιος κι αν ήταν.
ΠΟΛΥΜΗΣΤΩΡ
1120 Η Εκάβη, με τις άλλες τις σκλάβες,
μ᾽ αφάνισε — το «μ᾽ αφάνισε» είναι λίγο.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Τί λες;
Εσύ λοιπόν, καθώς λέει, το ᾽χεις πράξει;
Εσύ, Εκάβη, αποτόλμησες τούτο τ᾽ απίστευτο;
ΠΟΛΥΜΗΣΤΩΡ
Ω, τί μου λες; Ώστε βρίσκεται εδώ,
κοντά μου. Πες μου.
Φανέρωσέ τη για να την αρπάξω,
κομμάτια να την κάνω, να την πνίξω στο αίμα.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Μα τί συμβαίνει;
ΠΟΛΥΜΗΣΤΩΡ
Στους θεούς σε ικετεύω.
Άσε το μανιασμένο χέρι μου ν᾽ απλώσω
καταπάνω της.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Κρατήσου
κι απ᾽ την καρδιά σου βγάλε αυτές τις βάρβαρες
συνήθειες, λέγε μου ν᾽ ακούσω
1130 κι εσένα, μα κι ελόγου της με τη σειρά,
και δίκαια να κρίνω το γιατί
έπαθες όσα έχεις πάθει.

Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη: Μύθοι πανελλαδικοί - Γιγαντομαχία

Η Γιγαντομαχία δεν είναι γνωστή από τον Όμηρο ή τον Ησίοδο. Ο Ησίοδος μόνο διασώζει τον μύθο της γέννησης τους των Γιγάντων (Θεογονία 184-187), ενώ όλες οι υπόλοιπες πληροφορίες αντλούνται κυρίως από τον Πίνδαρο και τον Απολλόδωρο.

Όταν ο Κρόνος έκοψε τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, Ουρανού, το αίμα από την πληγή του θεού γονιμοποίησε ξανά τη Γαία. Από την ιδιότυπη αυτή ένωση γεννήθηκαν οι Ερινύες, οι Νύμφες των μελιών (και γενικά οι θεότητες που συνυπάρχουν με τα δέντρα) και οι Γίγαντες*. Ως τόπος γέννησης των τελευταίων αναφέρονται οι Φλέγρες. Ο Πίνδαρος ονομάζει Φλέγρας πεδίον το μέρος, όπου διεξήχθηκε ο αγώνας ανάμεσα στους Ολύμπιους θεούς και τους Γίγαντες (Ν. 1. 100).

[…] η Γη, αγανακτισμένη για την τύχη των Τιτάνων [ο Δίας τους είχε ρίξει στον Τάρταρο], γέννησε από τον Ουρανό τους Γίγαντες, τεράστιους και ανίκητους, φοβερούς στην όψη, με πυκνά, πλούσια και μακριά μαλλιά και γένια και με λέπια φιδιού στα πόδια. Μερικοί λένε ότι γεννήθηκαν στις Φλέγρες, άλλοι πάλι στην Παλλήνη. Αυτοί εξακόντιζαν στον ουρανό πέτρες και φλεγόμενες δρυς**. Απ’ όλους τους διέφερε ο Πορφυρίωνας και ο Αλκυονέας, που παρέμενε αθάνατος, όσο πολεμούσε στη γη που γεννήθηκε. Αυτός έδιωξε και τις αγελάδες του Ήλιου από την Ερύθεια***. Στους θεούς δόθηκε σαφής χρησμός ότι κανένας τους δεν θα μπορούσε να σκοτώσει τους Γίγαντες, και ότι θα μπορούσαν να τους εξοντώσουν αν κάποιος θνητός συμμαχούσε μαζί τους. Όταν το πληροφορήθηκε η Γη, αναζήτησε ένα βοτάνι, για να μη σταθεί δυνατό να εξολοθρευτούν από κανένα θνητό. Αλλά ο Δίας απαγόρευσε στην Ηώ, στη Σελήνη και στον Ήλιο να φέγγουν και πρόλαβε αυτός και έκοψε το βοτάνι· με τη μεσολάβηση μάλιστα της Αθηνάς εξασφάλισε για σύμμαχο τον Ηρακλή. Και εκείνος σημάδεψε με το τόξο του πρώτα τον Αλκυονέα· αλλά πέφτοντας αυτός στη γη, ξανάβρισκε τις δυνάμεις του· με τη συμβουλή όμως της Αθηνάς ο Ηρακλής τον τράβηξε έξω από την Παλλήνη. 2 Και εκείνος λοιπόν με αυτόν τον τρόπο πέθανε. Ο Πορφυρίωνας πάλι, την ώρα της μάχης με τον Ηρακλή, όρμησε και στην Ήρα. Γιατί ο Δίας του ξύπνησε πόθο ερωτικό για τη θεά, η οποία, καθώς αυτός τις ξέσκιζε τα πέπλα θέλοντας να τη βιάσει, έβαλε τις φωνές καλώντας σε βοήθεια· και καθώς ο Δίας τον κατακεραύνωσε, ο Ηρακλής τον σκότωσε με το τόξο του. Όσο για τους υπόλοιπους, ο Απόλλωνας χτύπησε με τα βέλη του το αριστερό μάτι του Εφιάλτη και ο Ηρακλής το δεξιό· τον Εύρυτο τον σκότωσε ο Διόνυσος με τον θύρσο, τον  Κλυτίο η Εκάτη με δαυλούς, τον Μίμαντα ο Ήφαιστος που τον χτύπησε με πυρακτωμένο σίδερο. Η Αθηνά με τη σειρά της, καθώς ο Εγκέλαδος το έσκαγε, έριξε επάνω του το νησί της Σικελίας, ύστερα έγδαρε τον Πάλλαντα**** και με το δέρμα του προστάτευε το σώμα της την ώρα της μάχης. Ο Πολυβώτης, κυνηγημένος μεσοπέλαγα από τον Ποσειδώνα, φθάνει στην Κω· και ο Ποσειδώνας***** έκοψε ένα κομμάτι του νησιού, που ονομαζόταν Νίσυρος, και το έριξε επάνω του. Ο Ερμής, φορώντας στην μάχη τη δερμάτινη περικεφαλαία του Άδη, σκότωσε τον Ιππόλυτο, η Άρτεμη τον +Γρατίωνα+, οι Μοίρες πολεμώντας με χάλκινα ρόπαλα, σκότωσαν τον Άγριο και τον Θόωνα, τους υπόλοιπους τους χτύπησε ο Δίας με κεραυνούς και τους εξόντωσε· και σε όλους εξαπέλυε τα βέλη του ο Ηρακλής και τους αποτελείωνε. (Απολλόδωρος 1.7.1.)

Οι Φλέγρες, που αναφέρονται ως τόπος γέννησης των Γιγάντων και σύγκρουσης ανάμεσα σε αυτούς και τους Ολύμπιους, είναι το αρχαίο όνομα της Παλλήνης όπου κατοικούσαν οι Κρουσαίοι, Θράκες και σύμμαχοι των Τρώων, τους οποίους συνάντησε ο Αινείας φεύγοντας από την Τροία. Επομένως, ό,τι γνωρίζουμε από τις πηγές για την προϊστορική φάση της χερσονήσου, την περίοδο που έφερε το όνομα Φλέγρα****** (περίοδο της Φλέγρας), είναι η Γιγαντομαχία, οι Κρουσαίοι, οι σχέσεις με την Τροία.

Αν λάβουμε υπόψη μας τις απόψεις που έχουν διατυπωθεί για την ετυμολογία των λέξεων Φλέγρες και Παλλήνη και που τις συνδέουν με την ηφαιστειώδη φύση του τόπου (Φλέγρες), με γεωλογικές αναστατώσεις και με την παλλόμενη από τους σεισμούς γη (Παλλήνη), τότε θα προτείναμε μια φυσιοκρατική - κοσμογονική ερμηνεία του μύθου των Γιγάντων, τους οποίους θα εκλαμβάναμε ως χθόνια στοιχεία που προκαλούν μετεωρολογικά φαινόμενα, σεισμούς, ηφαιστειακή δράση, θύελλες, τυφώνες, ξηρασίες, πυρκαγιές, ρήγματα στον φλοιό της γης και γενικά αναστατώσεις της γης (εξ ου και τα ονόματα των Γιγάντων –Εγκέλαδος, Ερυσίχθων, Χθονόφυλος, Πάλλαντας κτλ).

Από την άλλη, ο Όμηρος υποδεικνύει μια περισσότερο ιστορική ερμηνεία. Στην Οδύσσεια (η 56-60*******) οι Γίγαντες είναι μυθικός λαός, αγχίθεοι (γένος μεταξύ θεών και ανθρώπων –γεννιούνται από τη γη αλλά από το αίμα του Ουρανού) και υπέρθυμοι (θρασείς και αυθάδεις). Στην ομηρική παράδοση στηρίζονται συγγραφείς, όπως ο Θεαγένης (ύστερα ελληνιστικά χρόνια[;]), την άποψη του οποίου διασώζει ο Στέφανος Βυζάντιος (λ. Παλλήνη), ο οποίος προτείνει μια «ευημεριστική********» (εκλογικευμένη, «ιστορικοποιημένη») ερμηνεία. Σύμφωνα με αυτήν οι κάτοικοι της Φλέγρας, οι Γίγαντες, ήταν μισάνθρωποι. Αυτούς κυνήγησε και τιμώρησε ο Ηρακλής. Στη διάρκεια της μάχης έπεσαν κεραυνοί και ξέσπασαν τυφώνες, ἀφ’ ὧν ἡ τῶν Θεῶν μάχη πρὸς αὐτοὺς μεμυθολόγηται. Την άποψη αυτή παραδίδει και ο Στράβων σε απόσπασμα του 7ου βιβλίου του (αρ. 25).

Γιγαντομαχία και Τιτανομαχία υπηρετούν την ιδέα της διαμόρφωσης του κόσμου μέσα από συγκρουόμενες φυσικές δυνάμεις, χωρίς όμως να αποκλείεται –κάθε άλλο μάλιστα– μια περισσότερο ιστορική ερμηνεία: η σύγκρουση γηγενών κατοίκων με λαούς που μετακινούνται και διεκδικούν με τη βία την εγκατάσταση σε τόπους ήδη κατοικημένους, και ο σταδιακός «εξελληνισμός» των περιοχών.
---------------------------------
*Από την ίδια πράξη αποκοπής γεννήθηκε η Αφροδίτη -από τα γεννητικά όργανα του θεού που έπεσαν στη θάλασσα. Αφροδίτη είναι η γεννημένη από τα κύματα ή από το σπέρμα του θεού.

**Δρυς ημμένας (Απολλόδωρος 1.7.1.)
Η λέξη δρυς σήμαινε γενικά το δέντρο, ειδικότερα όμως τη βελανιδιά, το ιερό δέντρο του Δία, με το οποίο χρησμοδοτούσε στη Δωδώνη. Θα μπορούσε λοιπόν η ενέργεια αυτή να είναι πράξη ιεροσυλίας και να υποδήλωνε την αμφισβήτηση της εξουσίας του Δία.

***Ερύθεια
Νησί στην Εσπερία, κοντά στο Γιβραλτάρ, όπου βρίσκονται τα ιερά κοπάδια με τα ολοκόκκινα βόδια του  Ήλιου. Εκεί  τελειώνει ο θεός το καθημερινό του ταξίδι, έχοντας διασχίσει τον ουράνιο θόλο από τη μια μεριά του μεγάλου Ωκεανού, που περιβρέχει ολόκληρη τη γη, μέχρι την άλλη άκρη του, την Ερύθεια. Ερύθεια είναι και το όνομα μιας από τις Εσπερίδες.

****Πάλλαντας
Δεν πρόκειται για τον Τιτάνα Πάλλαντα (Απολλόδωρος 2.2 και 4) αλλά για τον Γίγαντα, πατέρας, σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, της Αθηνάς, που επιχείρησε να τη βιάσει.

*****Ποσειδώνας
Ο Ποσειδώνας εμφανίζεται στη Γιγαντομαχία ως υπεύθυνος για μια σειρά από γεωλογικά φαινόμενα, όπως η διαμόρφωση της γήινης επιφάνειας με βουνά, κοιλάδες, νησιά, πορθμούς, ισθμούς κτλ., εμφανίζεται δηλαδή περισσότερο ως χθόνιος θεός παρά ως θαλασσινός, όπως προδίδει το όνομά του και διάφορα επίθετα που του αποδίδονται.
Ότι ο Ποσειδών ήταν θεός, με διευρυμένες ιδιότητες, θαλάσσιος και χθόνιος, θεός τόσο του κάτω κόσμου όσο και του πάνω, Άδης αλλά και Δίας μαζί, φανερώνεται από τα επίθετα που αποδίδονται γενικά στον θεό –Πελάγιος και Πελαγαίος αλλά και Γαίης Κινητήρ, Γαιήοχος, Μοχλευτήρ, Σεισίχθων, Δαμασίχθων, Ελασίχθων, Ενοσίγιαος κ.τ.λ., αλλά και από την παράδοση που τον θέλει σύζυγο της Δας, της Γης, συγκυρίαρχος των Δελφών μαζί της, σύζυγο της Δήμητρας, αλλά και θεοτήτων θαλασσινών, της Αμφιτρίτης και της Αλίας/Λευκοθέας, γνωστός ήδη από τις πινακίδες της Κνωσού και της Πύλου.
Ειδικά για τον μακεδονικό χώρο, ενδεικτικά αναφερόμαστε σε ορισμένα ευρήματα που υποδεικνύουν τη χθόνια υπόσταση του Ποσειδώνα: Σε αναθηματική επιγραφή που βρέθηκε στο Ποσείδι, σε μελαμβαφές όστρακο του 5ου αι. π.Χ., ο άγνωστος αναθέτης επικαλείται τη βοήθεια του «γαιαόχου κυανοχαίτα» Ποσειδώνα, «επαναλαμβάνοντας ίσως στίχο της Οδύσσειας, όπου ο κύκλωπας Πολύφημος απευθύνεται στον πατέρα του Ποσειδώνα: κλῦθι͵ Ποσείδαον γαιήοχε κυανοχαῖτα» (Οδ., 9.528). Και στο Τσιφλίκι της Νάουσας σε αναθηματική, από γυναίκα, πλάκα με ανάγλυφη παράσταση ανδρικού μορίου αναγράφεται η δίστιχη επιγραφή ΠΟΣΕΙΔΩΝΙ ΚΑΤ ΕΥΧΗΝ.

******Φλέγρες
Το όνομα Φλέγρες έφερε και η ηφαιστειώδης κοιλάδα της Καμπανίας (Πολύβ. 2, 17, 1), χωρίς όμως να γίνεται οποιοσδήποτε υπαινιγμός για τοποθέτηση του επεισοδίου εκεί. Αντίθετα, τοπική παράδοση τοποθετούσε τον χώρο της μάχης στις όχθες του Αλφειού στην Αρκαδία.

*******Όμηρος, Οδ. η 56-60

Αρχή αρχή, γέννησε τον Ναυσίθοο ο Κοσμοσείστης Ποσειδών
με την Περίβοια, γυναίκα ασυναγώνιστη στην ομορφιά,
κόρη στερνή του τολμηρού Ευρυμέδοντα, που υπήρξε ο βασιλιάς
των υπερήφανων Γιγάντων, ωσότου αφάνισε τον αλαζονικό λαό του,
κι εξαφανίστηκε τότε κι αυτός.

******** Ευημερισμός
Η ερμηνευτική αυτή προσέγγιση των μύθων, η αναζήτηση δηλαδή ιστορικών πυρήνων στους μύθους, αποδίδεται στον φίλο του Κάσσανδρου, Ευήμερο από τη Σικελία (4ος π.Χ αι.),  επιφορτισμένου με κρατικές υποθέσεις, που του επέβαλαν να ταξιδεύει πολύ. Σύμφωνα με τον Ευήμερο αποθεώνονταν όσοι συντελούσαν στη διαμόρφωση και διατήρηση της κοινωνικής αρμονίας. Ο Ευήμερος κατηγορήθηκε ότι έσπειρε τον αθεϊσμό, αν και επαινέθηκε από τους χριστιανούς συγγραφείς, γιατί έδειξε ότι οι θεοί των εθνικών δεν ήταν θεοί.

Ευτυχία ο σκοπός της ζωής

«Αν θέλουμε ένα αληθινό χαμόγελο, πρέπει πρώτα να οικοδομήσουμε τη βάση για να έρθει αυτό το χαμόγελο»

ΚΑΤΑΡΧΗΝ, ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ;

Πιστεύω ότι η ευτυχία είναι ο σκοπός της ζωής. Το αν υπάρχει ή όχι σκοπός στην ύπαρξη του σύμπαντος ή των γαλαξιών δεν το ξέρω. Όπως και να ‘χει όμως, το θέμα είναι ότι βρισκόμαστε εδώ, σε αυτόν τον πλανήτη, μαζί με άλλους ανθρώπους. Οπότε, εφόσον κάθε άνθρωπος θέλει την ευτυχία και δεν θέλει να υποφέρει, είναι φανερό ότι αυτή η επιθυμία δεν πηγάζει από την εκπαίδευση ή από κάποια ιδεολογία. Είναι κάτι φυσικό. Γι’ αυτό θεωρώ ότι η επίτευξη της ευτυχίας, της ειρήνης και της χαράς είναι ο σκοπός της ζωής. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να διερευνήσουμε τι είναι η ευτυχία και η ικανοποίηση και ποιες είναι οι αιτίες τους.

ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΨΥΧΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ.

Και οι δύο είναι πολύ σημαντικοί. Αν όμως τους συγκρίνουμε μεταξύ τους, ο ψυχικός παράγοντας είναι ανώτερος από τον σωματικό. Αυτό το γνωρίζουμε μέσα από την καθημερινή ζωή μας. Εφόσον ο ψυχικός παράγοντας είναι πιο σημαντικός, θα πρέπει να εξετάσουμε σοβαρά τις εσωτερικές μας ιδιότητες.

ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ Η ΣΥΜΠΟΝΙΑ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ Ή ΤΗΝ ΗΡΕΜΙΑ.

Τι είναι η συμπόνια; Στη γενική κοσμοθεωρία υπάρχουν διάφορα είδη συμπόνιας. Η βασική έννοια της συμπόνιας δεν είναι απλώς ένα αίσθημα εγγύτητας ή ένα αίσθημα οίκτου. Περισσότερο πιστεύω ότι με την αληθινή συμπόνια δεν συναισθανόμαστε μόνο τα δεινά και τον πόνο των άλλων, αλλά νιώθουμε και μια αποφασιστικότητα να ξεπεράσουμε αυτόν τον πόνο. Μια πλευρά της συμπόνιας είναι ένα είδος αποφασιστικότητας και ευθύνης. Έτσι η συμπόνια μάς φέρνει ηρεμία αλλά και εσωτερική δύναμη. Η εσωτερική δύναμη είναι η απώτατη πηγή ευτυχίας.

ΟΤΑΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΚΑΠΟΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, ΠΟΛΛΑ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΣ ΣΤΑΣΗ.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν κάποιος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια τραγωδία, χάνει την ελπίδα του, αποθαρρύνεται και καταλήγει να απογοητεύεται. Αντιθέτως, αν κάποιος έχει μια συγκεκριμένη ψυχική στάση, η τραγωδία και η οδύνη τού δίνουν περισσότερη ενέργεια, περισσότερη αποφασιστικότητα.

ΣΥΝΗΘΩΣ ΛΕΩ ΣΤΗ ΓΕΝΙΑ ΜΑΣ ΟΤΙ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΜΕ ΣΤΗΝ ΠΙΟ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΜΑΚΡΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΑΣ.

Υπάρχει μια μεγάλη πρόκληση. Είμαστε πολύ άτυχοι. Αν όμως υπάρχει μια πρόκληση, τότε υπάρχει και η ευκαιρία να την αντιμετωπίσουμε, μια ευκαιρία να δείξουμε τη θέλησή μας και την αποφασιστικότητά μας. Από αυτή την άποψη λοιπόν νομίζω ότι η γενιά μας είναι τυχερή. Αυτά τα πράγματα εξαρτώνται από τις εσωτερικές ιδιότητες, την εσωτερική δύναμη. Η συμπόνια είναι πολύ ευγενική, πολύ ειρηνική και πολύ ήπια στη φύση της, όχι απότομη. Δεν μπορείς να την καταστρέψεις εύκολα, γιατί είναι πολύ ισχυρή. Επομένως η συμπόνια είναι πολύ σημαντική και χρήσιμη.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ, ΑΝ ΚΟΙΤΑΞΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ, Η ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΠΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ.

Σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες, το έμβρυο έχει αισθήματα όταν είναι μέσα στην κοιλιά της μητέρας του και επηρεάζεται από την ψυχική κατάστασή της. Στη συνέχεια, οι λίγες εβδομάδες μετά τη γέννηση είναι καθοριστικές για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η σωματική επαφή του με τη μητέρα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Αυτό δείχνει ότι το σώμα χρειάζεται  την τρυφερότητα για να αναπτυχθεί σωστά.

ΟΤΑΝ ΓΕΝΝΙΟΜΑΣΤΕ, Η ΠΡΩΤΗ ΜΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΒΥΖΑΙΝΟΥΜΕ ΓΑΛΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ.

Φυσικά το παιδί μπορεί να μη γνωρίζει τίποτε περί συμπόνιας ή αγάπης, το φυσικό αίσθημα όμως είναι αυτό της εγγύτητας προς το αντικείμενο που δίνει το γάλα. Αν η μητέρα είναι θυμωμένη ή αν νιώθει εχθρότητα, το γάλα μπορεί να μην παράγεται κανονικά. Αυτό δείχνει ότι από την πρώτη μας ημέρα ως ανθρώπινα πλάσματα η συμπόνια είναι καθοριστική.

ΑΝ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΔΥΣΑΡΕΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΖΩΗ, αμέσως τους δίνουμε προσοχή, δεν προσέχουμε όμως άλλα, ευχάριστα πράγματα. Τα δεύτερα τα βιώνουμε ως φυσιολογικά ή συνηθισμένα. Αυτό δείχνει ότι η συμπόνια και η τρυφερότητα αποτελούν μέρος της ανθρώπινης φύσης.

Η ΣΥΜΠΟΝΙΑ Ή Η ΑΓΑΠΗ ΕΧΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ – μερικά έχουν μεγαλύτερη σχέση από άλλα με την επιθυμία ή την αφοσίωση.

Για παράδειγμα, η στάση των γονιών προς τα παιδιά τους εμπεριέχει ένα μείγμα επιθυμίας και αφοσίωσης με συμπόνια. Αφοσίωση σημαίνει ένα είδος αισθήματος εγγύτητας που προβάλλεται από κάποιον.

Στην πραγματικότητα, η άλλη πλευρά μπορεί να είναι πολύ αρνητική, εξαιτίας όμως της ψυχικής αφοσίωσης του ενός και της προβολής της φαίνεται σαν κάτι ωραίο. Επιπλέον η αφοσίωση κάνει κάποιον να διογκώνει ένα μικρό καλό χαρακτηριστικό και να το κάνει να φαίνεται 100% ωραίο ή 100% θετικό. Μόλις οι ψυχικές διαθέσεις αλλάξουν, η εικόνα αυτή αλλάζει εντελώς. Επομένως, αυτό το είδος αγάπης και συμπόνιας δηλώνει περισσότερο την αφοσίωση.

ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΕΙΔΟΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΟΝΙΑΣ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ ΤΟ ΑΛΛΟ ΠΡΟΣΩΠΟ, όπως και αυτός που την αισθάνεται, θέλει την ευτυχία και δεν θέλει τον πόνο και πραγματικά έχει κάθε δικαίωμα να είναι ευτυχισμένο και να ξεπεράσει τον πόνο.

Σε μια τέτοια βάση νιώθουμε ένα αίσθημα ευθύνης, ένα αίσθημα εγγύτητας προς αυτό το πλάσμα.

Αυτή είναι η αληθινή συμπόνια. Γιατί η συμπόνια βασίζεται στη λογική και όχι μόνο στο συναίσθημα. Κατά συνέπεια, δεν έχει σημασία ποια είναι η στάση του άλλου, αν είναι αρνητική ή θετική. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι είναι ένα ανθρώπινο πλάσμα, ένα πλάσμα που αισθάνεται και έχει την εμπειρία του πόνου και της ευχαρίστησης. Δεν υπάρχει λόγος να μη νιώθει κάποιος συμπόνια, από τη στιγμή που πρόκειται για ένα πλάσμα που αισθάνεται.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΣΥΜΠΟΝΙΑΣ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΗΛΕΝΔΕΤΑ.

Μερικοί άνθρωποι έχουν την άποψη ότι ορισμένα άτομα έχουν μια πολύ αρνητική στάση απέναντι στους άλλους. Αυτού του είδους τα άτομα φαίνονται να μην έχουν συμπόνια. Εγώ όμως νιώθω ότι και αυτοί οι άνθρωποι έχουν τον σπόρο της συμπόνιας. Ο λόγος που το νιώθω αυτό είναι ότι ακόμη και αυτοί οι άνθρωποι, όταν κάποιος άλλος τους δείξει τρυφερότητα, το εκτιμούν πάρα πολύ. Η ικανότητα να εκτιμούν την τρυφερότητα των άλλων σημαίνει ότι στο βάθος του μυαλού τους υπάρχει ο σπόρος της συμπόνιας.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΜΟΥ ΣΤΗ ΖΩΗ, ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΥΘΥΝΗ ΜΟΥ;

Είτε μου αρέσει είτε όχι, βρίσκομαι σε αυτόν τον πλανήτη και είναι πολύ καλύτερο να κάνω κάτι για την ανθρωπότητα. Βλέπετε λοιπόν ότι η συμπόνια είναι ο σπόρος, η βάση. Αν φροντίσουμε να καλλιεργήσουμε τη συμπόνια, θα δούμε ότι αυτή φέρνει και τις άλλες καλές ανθρώπινες ιδιότητες.

Το θέμα της συμπόνιας δεν είναι επ’ ουδενί θρησκευτική υπόθεση. Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε ότι είναι ανθρώπινη υπόθεση, ότι είναι ζήτημα επιβίωσης, όχι ζήτημα πολυτέλειας. Το να υπάρχει η θρησκεία, είναι καλό. Είναι όμως προφανές ότι ακόμη και χωρίς τη θρησκεία μπορούμε να τα καταφέρουμε. Ωστόσο, χωρίς  τη βασική ανθρώπινη ιδιότητα της συμπόνιας δεν μπορούμε να επιβιώσουμε. Είναι ζήτημα της εσωτερικής μας γαλήνης και της ψυχικής μας ισορροπίας.

ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΟΜΩΣ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΟΝ.
Ακόμη και αν δεν μας αρέσουν οι άλλοι άνθρωποι, πρέπει να ζήσουμε μαζί τους. Ο νόμος της φύσης είναι τέτοιος που ακόμη και οι μέλισσες και τα άλλα ζώα πρέπει να ζουν σε συνεργασία.

ΘΑ ΣΑΣ ΠΩ ΚΑΤΙ. ΜΟΥ ΑΡΕΣΟΥΝ ΟΙ ΦΙΛΟΙ. ΘΕΛΩ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ.
Μου αρέσουν τα χαμόγελα. Αυτό είναι γεγονός. Πώς να φτιάξεις χαμόγελα; Υπάρχουν πολλά χαμόγελα. Μερικά χαμόγελα είναι σαρκαστικά. Μερικά χαμόγελα είναι ψεύτικα, διπλωματικά χαμόγελα. Μερικά χαμόγελα δεν προκαλούν ικανοποίηση αλλά φόβο ή καχυποψία. Ένα αληθινό χαμόγελο όμως μας δίνει ελπίδα, φρεσκάδα. Αν θέλουμε ένα αληθινό χαμόγελο, τότε πρώτα πρέπει να οικοδομήσουμε τη βάση για να έρθει αυτό το χαμόγελο.

Σε κάθε επίπεδο της ανθρώπινης ζωής, η συμπόνια είναι η έννοια-κλειδί.

Γιατί τα παιδιά μας βαριούνται στο σχολείο, δεν έχουν υπομονή και απογοητεύονται εύκολα;

Γιατί τα παιδιά μας βαριόνται τόσο στο σχολείο, δε μπορούν να περιμένουν, απογοητεύονται εύκολα και δεν έχουν πραγματικούς φίλους;

Αν μη τι άλλο, για τους εκπαιδευτικούς είναι παρηγορητικό να γνωρίζουν ότι δεν ευθύνονται για όλα τα δεινά του κόσμου...

Συμφωνώ απόλυτα με το μήνυμα του δασκάλου που έλαβα πρόσφατα, ότι τα παιδιά μας χειροτερεύουν όλο και περισσότερο σε πολλά ζητήματα. Ακούω σταθερά την ίδια άποψη από κάθε δάσκαλο που συναντώ.

Αδιαμφισβήτητα, καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας μου, έχω δει και εξακολουθώ να βλέπω μία πτώση στην κοινωνική, συναισθηματική και ακαδημαϊκή λειτουργικότητα των μαθητών καθώς και μια ραγδαία αύξηση των μαθησιακών δυσκολιών και άλλων διαγνώσεων.

Τα σημερινά παιδιά έρχονται στο σχολείο συναισθηματικά ανώριμα για μάθηση και υπάρχουν πολλοί παράγοντες στο μοντέρνο τρόπο ζωής μας που συμβάλουν σε αυτό. Όπως γνωρίζουμε, ο εγκέφαλός μας είναι εύπλαστος. Μέσα από το περιβάλλον μπορούμε να κάνουμε τον εγκέφαλο δυνατότερο ή πιο αδύναμο.

Ειλικρινά πιστεύω ότι παρά τις καλύτερες προθέσεις μας δυστυχώς σχηματίζουμε τον εγκέφαλο των παιδιών μας προς τη λάθος κατεύθυνση. Και παρακάτω θα αναλύσω το γιατί...

Τεχνολογία Image result for τεχνολογία παιδιά

Δωρεάν υπηρεσία φύλαξης παιδιών...η πληρωμή σας περιμένει στην επόμενη γωνία. Παίζουμε με το νευρικό σύστημα των παιδιών μας, με την προσοχή τους και με την ικανότητά τους να λαμβάνουν ικανοποίηση καθυστερημένα.

Συγκρινόμενη με την εικονική πραγματικότητα, η καθημερινή ζωή είναι βαρετή. Όταν τα παιδιά έρχονται στην τάξη, εκτίθενται σε ανθρώπινες φωνές και οπτικά ερεθίσματα που έρχονται σε αντίθεση με το βομβαρδισμό από εκρήξεις γραφικών και ειδικά εφέ τα οποία είναι συνηθισμένα να βλέπουν στις οθόνες τους.

Μετά από ώρες εικονικής πραγματικότητας το να επεξεργαστείς πληροφορίες σε μια τάξη γίνεται όλο και μεγαλύτερη πρόκληση για τα παιδιά μας επειδή ο εγκέφαλός τους είναι συνηθισμένος στα υψηλά επίπεδα διέγερσης που προκαλούν τα βιντεοπαιχνίδια. Η ανικανότητα της επεξεργασίας χαμηλότερων επιπέδων διέγερσης καθιστά τα παιδιά ευάλωτα στις ακαδημαϊκές προκλήσεις.

Επιπλέον, η τεχνολογία μας αποσυνδέει συναισθηματικά από τα παιδιά μας και τις οικογένειές μας. Η συναισθηματική διαθεσιμότητα των γονέων είναι η κύρια τροφή για τον εγκέφαλο των παιδιών μας. Δυστυχώς, βαθμιαία στερούμε από τα παιδιά μας αυτή την τροφή.

Τα παιδιά παίρνουν οτιδήποτε θέλουν, ακριβώς τη στιγμή που το θέλουν

“Πεινάω!!” Σε ένα δευτερόλεπτο θα σταματήσω στη μέση του δρόμου. “Διψάω! Να ένα μηχάνημα νερού. “Βαριέμαι!” Πάρε το τηλέφωνό μου” Η ικανότητα να λαμβάνεις ικανοποίηση με κάποια καθυστέρηση είναι ένα ένα από τα κλειδιά της μελλοντικής επιτυχίας. Έχουμε όλες τις καλές προθέσεις να κάνουμε τα παιδιά μας ευτυχισμένα, αλλά δυστυχώς τα κάνουμε χαρούμενα βραχυπρόθεσμα και δυστυχισμένα μακροπρόθεσμα.

Το να είσαι ικανός να απολαμβάνεις αυτό που θες με κάποια καθυστέρηση σημαίνει ότι έχεις την ικανότητα να λειτουργείς σε συνθήκες στρες. Τα παιδιά μας βαθμιαία γίνονται λιγότερο εξοπλισμένα να τα βγάζουν πέρα ακόμα και με λίγο στρες κάτι το οποίο μελλοντικά γίνεται τεράστιο εμπόδιο στο να επιτύχουν στη ζωή.

Η ανικανότητα για καθυστερημένη ικανοποίηση φαίνεται συχνά στις αίθουσες διδασκαλίας, στα εμπορικά κέντρα, στα εστιατόρια και στα καταστήματα παιχνιδιών τη στιγμή που το παιδί ακούει όχι επειδή οι γονείς έχουν διδάξει τον εγκέφαλο των παιδιών τους να παίρνει αυτό που θέλει ακριβώς τη στιγμή που το θέλει.

Τα παιδιά κυριαρχούν στον κόσμο

“Στο γιο μου δεν αρέσουν τα λαχανικά”, “Δεν της αρέσει να πηγαίνει για ύπνο νωρίς”, “δεν της αρέσει να τρώει πρωινό”, “δεν της αρέσουν τα παιχνίδια, αλλά είναι πολύ καλή με το IPAD” “δεν του αρέσει να ντύνεται μόνος του”, “βαριέται να τρώει μόνη της”. Αυτά ακούω διαρκώς από τους γονείς. Από πότε τα παιδιά μας διδάσκουν πώς να είμαστε γονείς;

Αν αφήσουμε τα πάντα να εξαρτώνται από αυτά, το μόνο που θα κάνουν θα είναι να τρώνε μακαρόνια με τυρί, παγωτό, να βλέπουν τηλεόραση, να παίζουν με τα tablet τους και ποτέ να μην πηγαίνουν για ύπνο. Τι καλό τους κάνουμε με το να τους δίνουμε αυτό που θέλουν όταν γνωρίζουμε ότι δεν είναι καλό γι’ αυτά;

Χωρίς την κατάλληλη τροφή και ένα καλό βραδινό ύπνο τα παιδιά μας έρχονται στο σχολείο ευερέθιστα, αγχωμένα και με διάσπαση προσοχής. Επιπρόσθετα, τους στέλνουμε το λάθος μήνυμα. Μαθαίνουν ότι μπορούν να κάνουν ότι θέλουν και να μην κάνουν ότι δε θέλουν.

Η λογική ότι πρέπει να το κάνεις απουσιάζει. Δυστυχώς, προκειμένου να πετύχουμε τους διάφορους στόχους στη ζωή μας πρέπει να κάνουμε ότι είναι απαραίτητο το οποίο μπορεί να μη συμπίπτει πάντοτε με αυτό που θέλουμε. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί θέλει να είναι άριστος μαθητής, πρέπει να μελετήσει σκληρά. Αν θέλει να γίνει ένας επιτυχημένος ποδοσφαιριστής, πρέπει να προπονείται κάθε μέρα. Τα παιδιά μας γνωρίζουν πολύ καλά τι θέλουν αλλά δυσκολεύονται πάρα πολύ να κάνουν αυτό που πρέπει για να πετύχουν τους στόχους τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ανεπίτευκτους στόχους και αφήνει τα παιδιά απογοητευμένα.

Ατέλειωτη διασκέδαση

Έχουμε δημιουργήσει έναν κόσμο τεχνητής διασκέδασης για τα παιδιά μας. Δεν υπάρχουν βαρετές στιγμές. Αμέσως μόλις ησυχάσουν, τρέχουμε να τα διασκεδάσουμε πάλι γιατί διαφορετικά νοιώθουμε ότι δεν εκπληρώνουμε το γονεϊκό μας καθήκον.

Ζούμε σε δύο διαφορετικούς κόσμους. Αυτά έχουν τον κόσμο της διασκέδασης κι εμείς τον κόσμο της δουλειάς. Γιατί τα παιδιά μας δε μας βοηθάνε στην κουζίνα ή στη μπουγάδα; Γιατί δε μαζεύουν τα παιχνίδια τους; Τα παραπάνω αποτελούν βασική μονότονη εργασία που εκπαιδεύουν τον εγκέφαλο να μπορεί να εργάζεται και να είναι λειτουργικός υπό συνθήκες βαρεμάρας.

Είναι το ίδιο τμήμα του εγκεφάλου που χρησιμοποιείς ώστε να είσαι τελικά εκπαιδεύσιμος στο σχολείο. Όταν οι μαθητές έρχονται στο σχολείο και είναι ώρα για αντιγραφή, η απάντησή τους είναι δε μπορώ. Είναι πολύ δύσκολο, πολύ βαρετό. Γιατί; Επειδή το αντίστοιχο τμήμα του εγκεφάλου δεν είναι εκπαιδευμένο για να εκτελεί βαρετές και μονότονες δουλειές. Εκπαιδεύεται όμως μέσα από τη δουλειά.

Περιορισμένη κοινωνική αλληλεπίδραση.

Είμαστε όλοι απασχολημένοι, έτσι δίνουμε στα παιδιά μας ψηφιακά γκατζετάκια και τα καθιστούμε επίσης απασχολημένα. Τα παιδιά στο παρελθόν συνήθιζαν να παίζουν έξω, όπου στα μη δομημένα φυσικά περιβάλλοντα, μάθαιναν και εξασκούσαν τις κοινωνικές τους δεξιότητες.

Δυστυχώς, η τεχνολογία αντικατέστησε το εξωτερικό παιχνίδι. Επίσης, η τεχνολογία έκανε τους γονείς λιγότερο διαθέσιμους στην κοινωνική αλληλεπίδραση με τα παιδιά τους. Προφανώς, τα παιδιά μας έμειναν πίσω...το γκατζετάκι που έχουμε για το μπέιμπι σίτινγκ δεν είναι εξοπλισμένο για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.

Οι πιο επιτυχημένοι άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν θαυμάσιες κοινωνικές δεξιότητες. Αυτή είναι η προτεραιότητα!

Ο εγκέφαλος είναι σαν ένας μυς που είναι εκπαιδεύσιμος και επανεκπαιδεύσιμος.

Εάν θέλεις το παιδί σου να είναι ικανό να κάνει ποδήλατο, του διδάσκεις ποδηλατικές ικανότητες.

Εάν θέλεις το παιδί σου να μάθει να περιμένει, πρέπει να του διδάξεις υπομονή.

Εάν θέλεις το παιδί σου να μάθει να κοινωνικοποιείται, πρέπει να του διδάξεις κοινωνικές δεξιότητες.

Το ίδιο εφαρμόζεται και σε όλες τις άλλες δεξιότητες. Δεν υπάρχει διαφορά!!

Ωστόσο, μπορείς να κάνεις τη διαφορά στη ζωή του παιδιού σου με το να εκπαιδεύσεις τον εγκέφαλό του έτσι ώστε το παιδί σου να λειτουργεί με επιτυχία σε κοινωνικό, συναισθηματικό και ακαδημαϊκό επίπεδο.

Και να πως:

Περιόρισε την τεχνολογία και επανασυνδέσου συναισθηματικά με το παιδί σου.

Κάντε οικογενειακά δείπνα, βραδιές επιτραπέζιων παιχνιδιών, πηγαίνετε για ποδηλασία, περιπάτους στην εξοχή με φακό τη νύχτα.

Εκπλήξτε τα με λουλούδια, μοιραστείτε μαζί τους ένα χαμόγελο, γαργαλήστε τα, βάλτε ένα σημείωμα αγάπης πίσω από την πλάτη τους ή κάτω από το μαξιλάρι τους, κάντε τους έκπληξη με το να τα πάτε έξω για φαγητό μια μέρα μετά το σχολείο, χορέψτε μαζί, μπουσουλήστε μαζί, παίξτε μαξιλαροπόλεμο.

Εκπαιδεύστε τα στην καθυστερημένη απόλαυση

Κάντε τα να περιμένουν!!! Δεν είναι κακό να περνάνε διαστήματα όπου βαριούνται. Είναι το πρώτο βήμα προς τη δημιουργικότητα.

Βαθμιαία αυξήστε το χρόνο μεταξύ του θέλω και του παίρνω

Αποφύγετε τη χρήση τεχνολογίας στο αυτοκίνητο και στο εστιατόριο. Αντί γι’ αυτό διδάξτε τα να περιμένουν συζητώντας ή παίζοντας.

Περιορίστε το διαρκές τσιμπολόγημα.

Μη φοβάστε να θέσετε όρια. Τα παιδιά χρειάζονται όρια για να μεγαλώσουν ευτυχισμένα και υγιή.

Κάντε ένα χρονοδιάγραμμα για τις ώρες των γευμάτων, του ύπνου και τη χρήση τεχνολογίας.

Σκεφτείτε τι είναι καλό γι’ αυτά, όχι τι θέλουν και τι δε θέλουν. Θα σας ευχαριστούν αργότερα στη ζωή τους γι ‘αυτό. Η γονεϊκότητα είναι μια σκληρή δουλειά. Πρέπει να είσαι δημιουργικός ώστε να τα καταφέρεις να κάνουν αυτό που είναι καλό γι’ αυτά επειδή τις περισσότερες φορές αυτό έρχεται σε αντίθεση με αυτό που θέλουν.

Τα παιδιά χρειάζονται πρωινό και θρεπτικό φαγητό. Πρέπει να ξοδέψουν χρόνο σε εξωτερικές δραστηριότητες και να πάνε για ύπνο σε μία σταθερή ώρα έτσι ώστε να έρθουν στο σχολείο διαθέσιμα για μάθηση την επόμενη μέρα.

Μετατρέψτε τα πράγματα που δεν τους αρέσει να κάνουν ή να προσπαθούν σε διασκεδαστικά, συναισθηματικά διεγερτικά παιχνίδια.

Διδάξτε τα παιδιά σαν να κάνουν μονότονη εργασία από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους καθώς αυτό είναι το θεμέλιο για τη μελλοντική εργασιμότητα.

Να διπλώνουν τα στεγνά ρούχα, να μαζεύουν τα παιχνίδια τους, να απλώνουν ρούχα, να τοποθετούν στη θέση τους τα ψώνια από το σούπερ μάρκετ και τη λαϊκή, να στρώνουν τραπέζι, να στρώνουν το κρεβάτι τους

Να είστε δημιουργικοί. Αρχικά κάντε το διεγερτικό και διασκεδαστικό έτσι ώστε ο εγκέφαλός τους να το συνδέσει με κάτι θετικό

Διδάξτε τους κοινωνικές δεξιότητες

Διδάξτε τους να περιμένουν τη σειρά τους, να μοιράζονται, να χάνουν, να κερδίζουν, να συμβιβάζονται, να λένε όμορφα λόγια στους άλλους, να χρησιμοποιούν το ευχαριστώ και το παρακαλώ.

Από την εμπειρία μου, τα παιδιά αλλάζουν, τη στιγμή που οι γονείς αλλάζουν την οπτική τους για τη γονεϊκότητα. Βοηθήστε τα παιδιά σας να επιτύχουν στη ζωή εκπαιδεύοντας και δυναμώνοντας τον εγκέφαλό τους νωρίς παρά αργά!!!

Ο δρόμος του Ειρηνικού Πολεμιστή

«Ο κόσμος είναι ένα μυστήριο, δεν χρειάζεται να τον καταλάβεις»

«Προσπαθώντας να κατανοήσουν το μυστήριο, όλοι ζούσαν πάντα μια μπερδεμένη πικρή αναζήτηση. Ποτέ η πραγματικότητα δεν ταίριαζε με τα όνειρά τους. Η ευτυχία βρίσκονταν μόλις πίσω από τη γωνία. Μια γωνία στην οποία ποτέ δεν έστριβαν. Και πηγή όλων αυτών ήταν… το ανθρώπινο μυαλό»

«Είσαι αιχμάλωτος των δικών σου ψευδαισθήσεων για τον εαυτό σου και για τον κόσμο γύρω σου. Για να ελευθερώσεις τον εαυτό σου, θα χρειαστείς περισσότερο κουράγιο και δύναμη από οποιονδήποτε ήρωα του κινηματογράφου»

«Η ζωή είναι ο μόνος πραγματικός δάσκαλος, προσφέρει πολλές εμπειρίες. Αν η εμπειρία έφερνε από μόνη της σοφία και ικανοποίηση, τότε όλοι οι ηλικιωμένοι θα ήταν φωτισμένοι και ευτυχισμένοι διδάσκαλοι. Τα μυστικά της εμπειρίας είναι όμως κρυμμένα»

«Προτού να μπορέσεις να μάθεις, θα πρέπει να αδειάσεις πρώτα το “ρεζερβουάρ” σου»

«Για να δεις που οδηγεί ένα πράγμα, πρέπει να περιμένεις μέχρι να φτάσεις στο τέλος του»

«Η ζωή δεν είναι θλίψη. Εσύ θα υποφέρεις, αντί να τη χαρείς, έως ότου εγκαταλείψεις τις εξαρτήσεις του μυαλού σου και την αφήσεις να κυλήσει όπως έρχεται, ό,τι κι αν συμβεί»

«Τα πάντα έχουν κάποιο σκοπό. Είναι στο χέρι σου να τα εκμεταλλευτείς. Το καθετί είναι ένα μάθημα, έχει κάποιο σκοπό»

«Ποτέ μην παλεύεις με οτιδήποτε ή με οποιονδήποτε. Όταν σε σπρώχνουν τράβα, όταν σε τραβούν σπρώξε. Βρες τη φυσική ροή και ακολούθα την»

«Μείνε στο παρόν. Δεν μπορείς με τίποτα να αλλάξεις το παρελθόν και το μέλλον δεν θα είναι ποτέ ακριβώς όπως το περιμένεις ή το ελπίζεις»

«Θυμήσου η ώρα είναι ΤΩΡΑ και ο τόπος είναι ΕΔΩ. Μην αφήνεις κανέναν και τίποτα, ακόμα και τις ίδιες σου τις σκέψεις, να σε βγάζουν από το παρόν».

Κανένας δεν μπορεί και ούτε θέλει να με ακούσει

Η εποχή μάς έσπρωχνε να αφήσουμε τα κτήματα και τη σειρά μας και να πάμε αλλού να αρχίσουμε καινούργια, μοντέρνα ζωή. Αν μέναμε πίσω, θα μαραζώναμε σε ένα χωριό γεμάτο γέρους και πένθος και θα είχαμε την ιδέα ότι η ζωή μας πήγε χαμένη. Ξεριζωθήκαμε από τη γη μας και γίναμε σαν τα φυτά που τα βγάζεις από το χώμα τους και τα βάζεις σε ένα ποτήρι με τις ρίζες τους και περιμένεις να γίνουν δέντρα μέσα στο καθάριο νερό, στο μικρό γυάλινο ποτηράκι πάνω στον πάγκο κάποιας κουζίνας.

Από την αρχή ήξερα ότι ήταν ένα λάθος. Δεν είχα χαρά για όλο αυτό το ξεκίνημα, ένα φόβο είχα. Δεν ένιωθα σιγουριά. Μου περνούσε από το νου ότι αφήναμε τα σίγουρα και τα λιγοστά και πηγαίναμε στο άγνωστο χωρίς καμιά εξασφάλιση. Μόνο μια τυφλή ορμή και μια μισότυφλη ελπίδα είχαμε να μας ζαλίζει το κεφάλι. Πρώτη φορά γινόταν αυτό μέσα στον κόσμο. Πρώτη φορά άνοιγαν οι πόρτες της καλοζωίας και μας καλούσαν να πάρουμε μέρος κι εμείς οι ταπεινοί. Ήταν μεγάλη ευκαιρία να εξασφαλιστούμε, να φτιάξουμε καινούργια σπίτια, να αγοράσουμε καινούργια έπιπλα, να αγοράσουμε μηχανήματα ηλεκτρικά που θα έκαναν αυτόματα όλες τις καθημερινές δουλειές χωρίς εμείς να κουραζόμαστε καθόλου. Έτσι θα μας περίσσευε χρόνος να διασκεδάζουμε και να πηγαίνουμε εκδρομές. Θα αγοράζαμε καινούργια ρούχα, θα σπουδάζαμε τα παιδιά μας, θα βάζαμε λεφτά στην τράπεζα και θα γευόμασταν παράξενα φαγητά που μόνο οι πλούσιοι έτρωγαν και απολάμβαναν. Σαν παραμύθι θα γινόταν η ζωή μας` το παραμύθι που πάντα ονειρευόμασταν. Και το κυριότερο, θα σταματούσαν οι πόλεμοι, αφού θα υπήρχε αφθονία και θα ξεκινούσε μια μεγάλη, απέραντη ειρήνη. Η ειρήνη της προόδου και της αφθονίας όπου ο καθένας θα μπορούσε να δείξει τι αξίζει. Αυτό δε ζητούσαμε όλα αυτά τα χρόνια; Αυτό δεν ήταν το όνειρό μας; Να λοιπόν που ήρθε ο καιρός το όνειρό μας να γίνει πραγματικότητα. Πώς θα μπορούσε κάποιος να αντισταθεί σε μια τέτοια λογική; Παράδοση άνευ όρων, το λοιπόν, και βουρ να πιάσουμε δουλειά και να δώσουμε ρέστα.

Όλα φαίνονταν καλά και πολύ γλυκά στην αρχή. Σαν να είχε τελειώσει μια μεγάλη κατάρα και να άρχιζε μια μεγάλη ευχή. Μια ευχή που από τα παλιά χρόνια αποτελούσε τη μεγαλύτερη ελπίδα στις καρδιές των ανθρώπων. Και όμως, εγώ είχα ένα μεγάλο φόβο και δε συμμεριζόμουν τη μεγάλη τους χαρά. Αλλά όταν ζούσα δεν ήξερα γράμματα και δεν μπορούσα να κάνω λόγια αυτά που ένιωθα. Τώρα που πέθανα ξέρω τις λέξεις, ξέρω τα λόγια αλλά δεν έχω φωνή να ακουστώ. Κανένας δεν μπορεί και ούτε θέλει να με ακούσει. Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει αυτό το κακό που έχει ξεκινήσει. Γιατί κανένας δεν καταλαβαίνει τι του συμβαίνει. Κανένας δεν μπορεί να ξεδιαλύνει ποιος είναι ο ένοχος και ποιο είναι το θύμα. Εμείς οι νεκροί που ξέρουμε δεν ακουγόμαστε. Μόνο στέκουμε παγιδευμένοι στον κόσμο τους και περιμένουμε τις εξελίξεις, γιατί αφήσαμε πίσω μας ανθρώπους ζωντανούς, τα παιδιά μας και τους συγγενείς μας, και μας ενδιαφέρει η τύχη τους. Αλλά αυτό το δίχτυ είναι τόσο γερά φτιαγμένο που δε σπάει με τίποτα. Σωρός ρημαδιό όλοι πιασμένοι μέσα του σαν μεγάλη ψαριά βαδίζουν στην καταστροφή τους. Ενώ θα σπαρταρούν πάνω στο κατάστρωμα του σιδερένιου πλοίου, τα ψυγεία του θα τους περιμένουν για να τους παγώσουν τη σάρκα και την ψυχή.

VIRGINIA SATIR: Όταν επικρατεί μέσα σου αβεβαιότητα για τις δικές σου αξίες, πώς μπορείς να διδάξεις κάτι σίγουρο στο παιδί σου;

Το άγγιγμα ενός ανθρώπινου χεριού, ο ήχος μιας ανθρώπινης φωνής και οι σπιτικές μυρωδιές είναι οι εμπειρίες με τις οποίες ένα μωρό αρχίζει να μαθαίνει τι είναι αυτός ο νέος κόσμος γύρω του. Ο τρόπος με τον οποίο ο γονιός αγγίζει το παιδί κι ο ήχος της φωνής του αποτελούν τη βάση γι’ αυτό που θα μάθει το παιδί. Το μωρό πρέπει να ξεδιαλύνει όλα τ’ αγγίγματα, τα πρόσωπα, τις φωνές και τις μυρωδιές των μεγάλων γύρω του και να βγάζει νόημα απ’ όλα αυτά. Μεγάλη σύγχυση κυριαρχεί στον κόσμο του νεογέννητου.

Στον πρώτο χρόνο της ζωής, ένα παιδί πρέπει να μάθει περισσότερα βασικά και διαφορετικά πράγματα απ’ ό,τι σ’ όλη την υπόλοιπη ζωή του. Ποτέ άλλοτε το παιδί δεν πρόκειται να βρεθεί αντιμέτωπο με τόση μάθηση και γνώση, σε τόσα επίπεδα και σε τόσο λίγο διάστημα.

Η επίδραση απ' όλη αυτή τη μάθηση είναι πολύ πιο βαθιά απ’ όσο φαντάζονται οι περισσότεροι γονείς. Αν οι γονείς το καταλάβαιναν, θα μπορούσαν να εκτιμήσουν καλύτερα, τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα σ’ ό,τι κάνουν και στην τρομακτική δουλειά που έχει να κάνει το παιδί τους. Δώσαμε όλη μας την προσοχή σε μεθόδους πειθαρχίας και πολλή λίγη στην κατανόηση, στην αγάπη, στο χιούμορ και στην ανάπτυξη της πανέμορφης εκδήλωσης της ζωής που υπάρχει μέσα σε κάθε παιδί.

Υπάρχουν ακόμα τρία θέματα που δυσκολεύουν την εκτέλεση του οικογενειακού προσχέδιου. Βρίσκονται στο παγόβουνο, κάτω από την επιφάνεια του νερού, κάτω από την αντιληπτή λειτουργία της οικογένειας. Το πρώτο είναι η άγνοια. Απλά δεν ξέρεις κάτι.

Κι ακόμη, ίσως να μην ξέρεις ότι δεν ξέρεις, έτσι ώστε να μη συνειδητοποιήσεις την ανάγκη να μάθεις. Τα παιδιά μπορούν να βοηθήσουν πολύ σ’ αυτό, αν ο γονιός τούς επιτρέπει τα σχόλια. Να επαγρυπνάς συνέχεια για να αντλείς πληροφορίες από τις νύξεις που κάνουν τα παιδιά.

Το δεύτερο είναι πως ο τρόπος επικοινωνίας σου μπορεί να μην είναι αποτελεσματικός. Οπότε στέλνεις μηνύματα που δεν ξέρεις ότι τα στέλνεις ή νομίζεις ότι στέλνεις μηνύματα, ενώ δεν στέλνεις τίποτε. Έτσι τα αγαθά που έχεις να προσφέρεις στα παιδιά σου δε φτάνουν στον αποδέκτη. Για να το αντιληφθείς αυτό, πρόσεχε τις τυχόν απρόσμενες αντιδράσεις των άλλων.

Πολλοί γονείς ακούνε με κατάπληξη τι νόημα βγάζουν τα παιδιά τους από φαινομενικά αθώες παρατηρήσεις τους. Για παράδειγμα, ξέρω ένα ζευγάρι λευκών που ήθελε να διδάξει στο παιδί του φυλετική ανοχή. Μια μέρα, μαζί με κάποια άλλα παιδιά κάλεσαν στο σπίτι τους κι ένα μικρό μαύρο. Αργότερα ο πατέρας ρώτησε το παιδί του: «Πώς σου φάνηκαν τα πολύ κατσαρά του μαλλιά;» Αλλά το είπε μ’ ένα ύφος που υπογράμμιζε τη διαφορά, σχηματίζοντας έτσι τον πρώτο διαχωριστικό κύκλο ανάμεσα στα δυο παιδιά. Όσοι γονείς ανησυχούν μήπως συμβαίνει κάτι παρόμοιο, ας ελέγχουν πότε πότε τι κατάλαβαν απ’ τα λόγια τους τα παιδιά τους.

Θυμάμαι μιαν άλλη ιστορία. Μια νεαρή μητέρα εξήγησε με αρκετές λεπτομέρειες τα αληθινά περιστατικά της ζωής στον εξάχρονο γιο της, τον Άλεξ. Αρκετές μέρες μετά παρατήρησε πως ο Άλεξ την κοίταζε περίεργα. Τον ρώτησε γιατί, κι εκείνος απάντησε. “Μαμά, δεν κουράζεσαι φοβερά, όταν στέκεσαι με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω;” Ολότελα σαστισμένη η μάνα του ζήτησε να της εξηγήσει τι εννοούσε. “Ε, να” είπε ο μικρός, “ξέρεις… όταν ο μπαμπάς βάζει το σπόρο του μέσα”. Η μητέρα του παρέλειψε να εξωραΐσει τη διαδικασία της συνουσίας κι έτσι ο Άλεξ έφτιαξε τη δική του εικόνα.

Το τρίτο κομμάτι στο παγόβουνο αναφέρεται στις αξίες σου. Δεν είναι καθόλου απλό, όταν επικρατεί μέσα σου αβεβαιότητα για τις δικές σου αξίες, να διδάξεις σχετικά κάτι σίγουρο στο παιδί σου. Τι θα πρέπει να το διδάξεις, αφού κι εσύ δεν ξέρεις τίποτα; Και αν νιώθεις ότι δεν μπορείς να είσαι ειλικρινής για το πρόβλημά σου, τότε η κατάσταση μπορεί πολύ εύκολα να καταλήξει σε διατυπώσεις όπως «κάνε ό,τι σου λέω, όχι ό,τι κάνω» ή «δεν έχει καθόλου σημασία» ή «γιατί με ρωτάς;» ή «κρίνε μόνος σου κι αποφάσισε». Οποιαδήποτε απ’ αυτές τις απαντήσεις θα μπορούσε ν’ αφήσει στο παιδί μια αίσθηση αδικίας ή ψευτιάς.

Ένα άλλο αθέλητο μήνυμα που έδωσε ένας γονιός φαίνεται στην παρακάτω ιστορία. Είχα επισκεφθεί μια νεαρή γυναίκα που είχε ένα τετράχρονο κοριτσάκι. Χτύπησε το τηλέφωνο. Η νεαρή φίλη μου είπε: «Όχι, δεν μπορώ να έρθω σήμερα. Δεν αισθάνομαι καλά».

Η τετράχρονη κόρη της τη ρώτησε, με φανερό ενδιαφέρον στο προσωπάκι της: «Μαμά, είσαι άρρωστη;»

Η φίλη μου απάντησε: «Όχι, είμαι πολύ καλά».

Το κοριτσάκι προσπάθησε να τα βγάλει πέρα με τη φανερή αντίφαση: «Αλλά, μαμά, είπες στην κυρία στο τηλέφωνο ότι δεν αισθάνεσαι καλά».

Η απάντηση της μητέρας της ήταν: «Μη στεναχωριέσαι γι’ αυτό».

Μετά απ’ αυτήν την απάντηση το κοριτσάκι πήγε έξω να παίξει με τα χώματα. Την ώρα του φαγητού, η μάνα της τη φώναξε να έρθει μέσα. Το κοριτσάκι απάντησε: «Δεν μπορώ να έρθω, είμαι άρρωστη».

Η αντίδραση της μάνας ήταν να πάει έξω, προφανώς θυμωμένη, «θα σε μάθω εγώ να μη με υπακούς».

Μπήκα στη μέση, πριν η μητέρα προλάβει να τιμωρήσει το παιδί της και την πήρα απόμερα για να κουβεντιάσουμε. Της θύμησα ένα ένα με τη σειρά τα περιστατικά όπως έγιναν, δείχνοντάς της ότι το παιδί απλώς την είχε μιμηθεί. Είδε κι αυτή την αλληλουχία, που δεν είχε καθόλου αντιληφθεί. Ανατρίχιασε στη σκέψη και μόνο πως παραλίγο να αδικήσει το παιδί της τιμωρώντας το χωρίς λόγο.

Υπέδειξα στη μητέρα πως ο πιο χρήσιμος τρόπος για να τα βγάλει πέρα με την αρχική ερώτηση θα ήταν να είχε πει: «Δεν είμαι άρρωστη. Είπα αυτό το πράγμα σ’ αυτήν τη γυναίκα γιατί δεν ήθελα να είμαι μαζί της και δεν ήθελα να την πληγώσω. Μου είναι πολύ δύσκολο να λέω “όχι” στους ανθρώπους. Έτσι είπα ψέματα. Χρειάζομαι να μάθω καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίζω αυτές τις καταστάσεις. Ίσως μπορούμε να μάθουμε μαζί».

Η μάνα δεν ήταν κανένα τέρας και το παιδί κανένα ανυπάκουο παλιόπαιδο. Κι όμως σ’ αυτό το σενάριο το παιδί θα μπορούσε να τιμωρηθεί, γιατί έμαθε και χρησιμοποίησε το μοντέλο της μάνας. Το παιδί θ’ αποκτούσε την αναγκαία εμπειρία για να αρχίσει να μην εμπιστεύεται τη μάνα του και καμιά απ’ τις δυο δε θα ήξερε γιατί.

Όπως είπα και πριν, οι βασικές πληροφορίες, που μπαίνουν μέσα στο οικογενειακό προσχέδιο, προέρχονται από τις εμπειρίες που είχαμε στη δική μας οικογένεια, μα και στις άλλες, με τις οποίες είμαστε σε στενή επαφή. Όλα τα άτομα που φωνάζουμε με κάποιο γονικό όνομα ή που είμαστε υποχρεωμένοι να τους φερόμαστε σαν να ήταν γονείς μας, μας προμηθεύουν την πείρα την οποία χρησιμοποιούμε έτσι ή αλλιώς, όταν γινόμαστε εμείς γονείς. Ένα μέρος απ’ αυτήν μπορεί να μας βοηθήσει, άλλα ίσως ν’ υποδειχθούν ανώφελα. Όλα όμως άσκησαν την επίδρασή τους.

Όσοι από μας είμαστε αρκετά ελεύθεροι, ώστε να ερχόμαστε σ’ επαφή με την Εσωτερική Σοφία μας, κατέχουμε μιαν άλλη θαυμάσια πηγή. Χρειάζεται κουράγιο για να εμπιστευτείς αυτή τη Σοφία. Σημαίνει ότι έχουμε απελευθερωθεί από κριτική, μομφή και συμβιβασμό. Είμαστε πρόθυμοι όχι μόνο να φερθούμε με ευθύτητα αλλά και να διακινδυνεύσουμε.

Βιρτζίνια Σατίρ, Πλάθοντας ανθρώπους

Ο μόνος φόβος που θα’θελα να νιώθεις μπροστά σε μια αλλαγή, είναι μήπως δεν μπορείς ν’αλλάξεις

Κατά τον Χέγκελ, ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας διαθέτει μια δυναμική διαλεκτική. Η πραγματικότητα είναι ουσιαστικά αντιφατική, και η ανθρώπινη συνείδηση εν μέρει μόνο μπορεί να τη συλλάβει, και αυτό σε διαδοχικές φάσεις, που εγώ ονομάζω “αφυπνίσεις”. Η πραγματικότητα δεν υπάρχει όλη μέσα σ’ έναν δεδομένο χρόνο, ούτε μπορεί κανείς να τη γνωρίσει ολόκληρη σε μια στιγμή μόνο, αλλά εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Κατά βάση, η γνώση και η πραγματικότητα είναι ένα και το αυτό, είναι κίνηση προς ένα τελικό σημείο, το απόλυτο, το οποίο δεν είναι απλώς το τέλος, αλλά το όλον, το ον που ολοκληρώνεται μέσω της εξέλιξής του.

Ο Χέγκελ περιγράφει τη διαλεκτική κίνηση ως μια σειρά διεργασιών οι οποίες διεξάγονται κατά ορισμένες φάσεις- ή, στιγμές διαλεκτικής- που ονομάζονται: θέση, αντίθεση και σύνθεση. Η θέση είναι κατάφαση, επιβεβαίωση κάποιου πράγματος. Η άρνηση- ή αντίθεση-, σημαίνει αντίθεση μαζί και σύγκρουση. Η διαλεκτική ώθηση οδηγεί στο όραμα του συνόλου, σε μια τρίτη στιγμή παρέμβασης ή πρόθεση λύσης της αντίφασης. Όλα αυτά καταλήγουν σε μια νέα θέση, η οποία περιλαμβάνει και συγχρόνως υπερβαίνει το αρχικό σημείο της αφετηρίας, και από κει μπορεί και πάλι ν’ αρχίσει η διαλεκτική διαδικασία.

Η διαδικασία πρέπει να τελειώνει με την πλήρη κατανόηση της πραγματικότητας και του εαυτού μας ως ολοκληρωτικής, απόλυτης γνώσης, χωρίς σύγκρουση. Στο κορυφαίο σημείο, της σύνθεσης (της ευτυχίας;), έχουν ξεπεραστεί οι αντιφάσεις, και οι στιγμές που μας επέτρεψαν να φτάσουμε ως εδώ, σ’ αυτή τη νέα φάση, τώρα πια μας αποκαλύπτονται ως αναγκαίες.

Κοιτάζουμε πίσω και συνειδητοποιούμε πως οι στιγμές εκείνες που θα θέλαμε να μην είχαμε ζήσει ποτέ, μας έκαναν να φτάσουμε στην απόλυτη ικανοποίηση που αισθανόμαστε τώρα.

Θέση: Συνάντηση με τον εαυτό μου και τους άλλους. Αγάπη.
Αντίθεση: Θάνατος, χωρισμός, απώλεια.
Σύνθεση: Ευτυχία, υπέρτατη φάση, ολοκλήρωση του ατόμου.

Οι δυσκολίες, λοιπόν, μας αποκαλύπτονται
ως θετικές φάσεις στη ζωή μας,
αφού αυτές είναι που μας επιτρέπουν
να φτάσουμε στην ευτυχία.

Νομίζουμε συχνά ότι η σύγκρουση και η ματαίωση σηματοδοτούν την απώλεια της ευτυχίας. Το δίχως άλλο, αυτό συμβαίνει μόνο αν ταυτίζει κανείς την ευτυχία με μια παιδαριώδη στάση απέναντι στη ζωή, μια στάση που διέπεται από την επιθυμία της απέραντης ικανοποίησης, λειτουργώντας με την αρχή της ευχαρίστησης.

Οι απώλειες οδηγούν πάντα το άτομο σε συνθήκες κρίσης, όχι όμως αναγκαστικά και στην απώλεια της ευτυχίας.

Η λέξη κρίση- το λέω πάντα- είναι ένας όρος που συνδέεται αδικαιολόγητα με κάτι αρνητικό. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι “κρίση” σημαίνει, κατά βάση, “αλλαγή”, και η κοινωνία μας φοβάται την αλλαγή- προτιμά να μένει στη σιγουριά της σταθερότητας.

Το διαφορετικό το φοβόμαστε και το απορρίπτουμε.

Ασφαλώς, προχωρώ σημαίνει: “αφήνω πίσω αυτό που δεν υπάρχει πια, κι έρχομαι αντιμέτωπος με κάτι άλλο.”

Ο μόνος φόβος που θα ’θελα να νιώθεις μπροστά
σε μια αλλαγή, είναι μήπως δεν μπορείς ν’ αλλάξεις.
Να νομίζεις πως είσαι δεμένος στο παρελθόν
και να συνεχίζεις όπως παλιά, απαράλλαχτος.

Η Δύση νομίζει πως η ζωή είναι μικρή. Λένε πως από την ώρα που γεννιόμαστε, κάθε λεπτό, ερχόμαστε και λίγο πιο κοντά στον θάνατο, κι αυτό φέρνει ένταση, άγχος, αγωνία.

Όλα τα καλά, κάθε πολυτέλεια, όλα τα πλούτη χάνουν το νόημά τους, αφού δεν μπορούμε να τα πάρουμε μαζί μας.

Στη Δύση, προχωράει κανείς μόνο προς τον θάνατο.

Η Ανατολή, αντίθετα, είναι πιο χαλαρή. Πρώτον, γιατί δεν δίνει τόση σημασία στον θάνατο. Τον θεωρεί, απλώς, μια αλλαγή μορφής. Δεύτερον, μιας και δεν υπάρχει τέλος (παρά μόνο αλλαγή), μπορεί κανείς να ζει χαλαρός, έχοντας συναίσθηση του εσωτερικού του πλούτου που θα τον συνοδεύει όπου κι αν πάει- ακόμη και πέρα απ’ τη ζωή. Ο θάνατος δεν μπορεί να του τον αφαιρέσει.

Μια παροιμία των Σούφι λέει:

Το μόνο που πραγματικά έχεις, είναι αυτό
που δεν μπορείς να χάσεις σ’ ένα ναυάγιο.

Μια μεγάλη καρδιά ξέρει να γεμίζει με λίγα

Ο φτωχός στερείται πολλά πράγματα που ποτέ του δεν ονειρεύτηκε ν’ αποκτήσει. Ο φιλάργυρος, ο πλεονέκτης και ο μίζερος στερούνται όλα όσα κεντρίζουν τις ανικανοποίητες επιθυμίες τους. -Σενέκας

Αυτή είναι για μένα – και για όλους σχεδόν – η δυσκολότερη πρόκληση.

Και είναι φυσικό να είναι έτσι, με δεδομένο ότι για την πλειονότητα των πνευματικών δασκάλων, η δυσκολία αυτής της δοκιμασίας ισοδυναμεί με το βάρος που μας κρατά δεμένους μακριά από την οριστική γνώση της αλήθειας.

Είναι η χειρότερη παγίδα, αυτή της προσκόλλησης στα κεκτημένα και σε κάποια επιθυμία μας.

Άλλοι θέλουν ένα σπίτι λίγο πιο μεγάλο, έναν μεγαλύτερο λογαριασμό στην τράπεζα, λίγη παραπάνω φήμη, ένα καλύτερο όνομα ή ακόμα περισσότερη εξουσία. Άλλος θέλει να φτάσει να γίνει πρόεδρος, άλλος πρωθυπουργός κι άλλη Μις Κόσμος.

Αυτή η πρόκληση ξεπερνιέται μόνο αν βρούμε το κουράγιο να ξεφορτωθούμε ορισμένα απ’ αυτά τα πράγματα, και καταφέρουμε να παραιτηθούμε, αν χρειαστεί, από τα ματαιόδοξα σχέδιά μας.

Ο άνθρωπος που αναζητά πρέπει να μάθει ότι όλα όσα επιθυμεί – κι εκείνα ακόμα που δεν έχει σκεφτεί να επιθυμήσει – ίσως και να τα’ αποκτήσει μια μέρα. Δεν μπορεί, όμως, ν’ αλλάξει το γεγονός ότι αυτά τα πράγματα, οι τόποι ή οι δεσμοί φέρνουν χαρές τόσο κίβδηλες, όσο κι αυτά τα ίδια τα πράγματα.

Λένε οι σούφι:

Το μόνο πολύτιμο πράγμα που έχεις, είναι αυτό που δεν θα μπορούσες να χάσεις σ’ ένα ναυάγιο.

Αν το δεχτούμε ως αληθές, πρέπει να συμπεράνουμε ότι μόνο τα ελάχιστα που μπορούν να διασωθούν από μια ολοκληρωτική καταστροφή είναι αληθινά πολύτιμα. Αυτό, όμως, παρόλο που ακούγεται τραγικό ή δύσκολο, δεν αποτελεί απαραιτήτως πρόβλημα, διότι μια μεγάλη καρδιά ξέρει να γεμίζει με λίγα – όπως τονίζει ο Αντόνιο Πόρτσια.

Η αποδέσμευση από αγαπημένα πράγματα είναι, όπως είπα, η πιο περίπλοκη δοκιμασία για τον άνθρωπο που αναζητά.

Είναι ένα μάθημα που δεν διδάσκεται αλλά εξασκείται, δεν ορίζεται αλλά βιώνεται, δεν είναι αντικείμενο αδιαφορίας αλλά υπέρβασης, κατακτάται, όχι όμως από φόβο προς την εξάρτηση.

VILFREDO PARETO: Ακμή και παρακμή των ελίτ

Ο Vilfredo Pareto (1848-1923) είναι ένας από τους κλασικούς στοχαστές της κοινωνιολογίας. Για την ακρίβεια, είναι ευρύτερα γνωστός για το κοινωνιολογικό του έργο, παρ’ ότι στην εποχή του (και όχι μόνο) απέκτησε φήμη κι έγινε ακαδημαϊκός δάσκαλος χάρη στις καινοτόμες αντιλήψεις του για την οικονομετρία.

Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας ,μετά το πέρας των εγκύκλιων σπουδών ο Βιλφρέντο Παρέτο θα φοιτήσει στην πολυτεχνική σχολή μηχανικών του Τορίνο και θα εκπονήσει τη διδακτορική του με θέμα την ισορροπία των στερεών σωμάτων. Στη συνέχεια θα ασκήσει το επάγγελμα του μηχανικού στην εταιρεία σιδηροδρόμων της Φλωρεντίας, όπου και εγκαταστάθηκε το 1874.

Μεταξύ 1883 και 1892 δημοσιεύει σειρά άρθρων υπέρ του ελεύθερου εμπορίου, κατά της αυξημένης φορολογίας, των προνομίων των μονοπωλίων και των καρτέλ, μα και κατά της αύξησης των μισθών. Σ’ αυτά τα άρθρα καυτηριάζει την απληστία των ανώτερων τάξεων, χωρίς να επιφυλάξει καλύτερη μοίρα στις κατώτερες.

Το 1893,ο Παρέτο θα αναλάβει την έδρα της πολιτικής οικονομίας στο πανεπιστήμιο της Λωζάννης.

Στην Άνοδο και πτώση των ελίτ ο Παρέτο εκθέτει τη θεωρία του για τα κοινωνικά συστήματα. Η ανθρώπινη δράση, λέει ο Παρέτο, ως επί το πλείστον δεν στηρίζεται στον ορθό Λόγο μα στα αισθήματα. Ο άνθρωπος ωθείται σε δράση από μη λογικά κίνητρα, αλλά συνδέει τη δράση του με κάποιες λογικές αρχές, εκλογικεύει την προαίρεσή του. Ο Παρέτο ονομάζει κατάλοιπα την εκδήλωση των αισθημάτων. Τα κατάλοιπα είναι μια ανθρώπινη σταθερά, ένα μέρος της ανθρώπινης φύσης θα μπορούσε να πει κανείς, χωρίς όμως να ταυτίζονται ή να παραπέμπουν σε κάποια ψυχολογική θεώρηση της κοινωνίας. Από την άλλη πλευρά, η εκδήλωση των αισθημάτων δεν είναι ένα αμιγώς κοινωνιολογικό φαινόμενο εφ’ όσον εδράζεται στον ανθρώπινο ψυχισμό.

Ο Παρέτο θα χρησιμοποιήσει μια παρομοίωση με μακρά προϊστορία για να χαρακτηρίσει τις ελίτ που διακατέχονται από τα προαναφερθέντα κατάλοιπα: οι αντιπαλότητες αυτών των ελίτ, λέει, είναι μάχες ανάμεσα σε λέοντες και αλεπούδες. Λέοντες είναι οι κυρίαρχες ελίτ που μάχονται να διατηρήσουν και να διευρύνουν την καθεστηκυία τάξη. Η παρακμή των ελίτ που βρίσκονται στην εξουσία (των λεόντων) επέρχεται με την ελάττωση της ισχύος τους, όταν αυτές εκφυλίζονται από μια συνδρομή ανθρωπιστικών αισθημάτων και ακόρεστου πλουτισμού, μέσω της λεηλασίας και του εκμαυλισμού των υπόλοιπων τάξεων. Οι αναδυόμενες ελίτ (οι αλεπούδες) συμμαχούν με την καταπιεσμένη πλειονότητα, επικαλούμενες τα κοινά συμφέροντα, και ανέρχονται στην εξουσία, προβαίνοντας σε κάποιες δευτερεύουσες παραχωρήσεις στους συμμάχους τους από τις υπόλοιπες τάξεις.

Η εκλογίκευση της ανθρώπινης δράσης και της εκδήλωσης των αισθημάτων, των καταλοίπων, γίνεται μέσω των παραγώγων. Τα παράγωγα είναι ό,τι αποκαλούμε ιδεολογία, δηλαδή οι λόγοι που επικαλούνται οι άνθρωποι για να δικαιολογήσουν τη δράση τους, συνήθως εκ των υστέρων. Μύθοι, θρησκείες, μεταφυσικές θεωρίες, τεχνο-επιστημονικές ιδεολογίες είναι μορφές των παραγώγων.

Ο Βιλφρέντο Παρέτο έχει τύχει πολλαπλών αναγνώσεων και αποτιμήσεων. Το βέβαιο είναι ότι με τις εργώδεις θεωρητικές παρεμβάσεις του και τα συγγράμματά του θέλησε να διαφυλάξει και να διευρύνει την ελευθερία της πατρίδας του. Κοντολογίς, το σύνολο του έργου του μπορεί να ιδωθεί σαν μια προειδοποίηση, σαν ένα σήμα κινδύνου, για όσες εύκολες ή ευχάριστες πολιτικές και ιδεολογίες ωθούν ένα κοινωνικό σύστημα σε παρακμή κι έναν λαό στην ανελευθερία ή στη δουλεία.

VILFREDO PARETO, Ακμή και παρακμή των ελίτ

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: Δεν έχουμε ανάγκη ανθρώπων που κλαίνε και θρηνούν μαζί μας, σαν άλλοι χοροί της τραγωδίας, σε καταστάσεις δυσάρεστες, αλλά ανθρώπους που μιλούν με ειλικρίνεια και μας διδάσκουν

Το έργο Περί φυγής απευθύνεται ως επιστολή σε εξόριστο από τις Σάρδεις, όπως επανειλημμένα δηλώνει ή υποδηλώνει ο Πλούταρχος μέσα στο κείμενο, χωρίς, ωστόσο, να αναφέρει πουθενά το όνομά του. Οι μελετητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα για τον Μενέμαχο, τον νεαρό από τις Σάρδεις, προς τον οποίο στέλνει, ύστερα από παράκλησή του, ο Πλούταρχος τα Πολιτικά παραγγέλματα του.

ΠΕΡΙ ΦΥΓΗΣ

 Οι καλύτεροι και πιο σίγουροι λόγοι, όπως ακριβώς και φίλοι, είναι, λένε, όσοι με την παρουσία τους στις συμφορές ωφελούν και προσφέρουν βοήθεια. Διότι, βέβαια, εμφανίζονται πολλοί και μιλούν σε εκείνους που έχουν σκοντάψει, η επέμβασή τους όμως είναι άχρηστη, ή καλύτερα βλαβερή, και μοιάζουν με ανθρώπους που, χωρίς να ξέρουν κολύμπι, προσπαθούν να βοηθήσουν αυτούς που πνίγονται, αγκαλιάζοντάς τους όμως και παρασύροντάς τους μαζί τους στον βυθό. Πρέπει, λοιπόν, ο λόγος όσων αγαπούν και προσπαθούν να βοηθήσουν να είναι παρηγοριά, και όχι συνηγορία υπέρ αυτού που προξενεί τη λύπη. Στ’ αλήθεια, δεν έχουμε ανάγκη ανθρώπων που κλαίνε και θρηνούν μαζί μας, σαν άλλοι χοροί της τραγωδίας, σε καταστάσεις δυσάρεστες, αλλά ανθρώπους που μιλούν με ειλικρίνεια και μας διδάσκουν ότι το να παραδίδεται κανείς στη θλίψη και να ταπεινώνει τον εαυτό του είναι σε κάθε περίπτωση και αποδεικνύεται άσκοπο κι ανόητο. Να μας διδάσκουν επίσης ότι, όπου οι ίδιες οι καταστάσεις, αφού τις ψηλαφήσει και τις φέρει στο φως ο λόγος, προσφέρουν τη δυνατότητα να πούμε στον εαυτό μας:

“Κακό δεν έπαθες, αν δεν το φτιάξεις ο ίδιος στο μυαλό σου”. Είναι εντελώς γελοίο να μη ρωτάμε τη σάρκα να μάθουμε τι έπαθε, ούτε την ψυχή για το αν με αυτό που της έτυχε έγινε χειρότερη, αλλά να έχουμε τους έξω, που στενοχωριούνται και θλίβονται μαζί μας, ως δασκάλους της λύπης.

Επομένως, μόνοι με τον εαυτό μας ας εξετάζουμε της κάθε συμφοράς το βάρος, σαν να ήταν φορτίο. Το σώμα πιέζεται με το βάρος του φορτίου, ενώ η ψυχή συχνά προσθέτει από μόνη της βάρος στις καταστάσεις. Η πέτρα είναι από τη φύση της σκληρή, ο πάγος είναι από τη φύση του ψυχρός και δεν προβάλλουν αντίσταση ούτε προκαλούν πάγωμα από άσχετες εξωτερικές αιτίες. Για την εξορία όμως, την έλλειψη δόξας και την απώλεια των τιμών, όπως ακριβώς για τα αντίθετα επίσης, τα στεφανάκια, δηλαδή, τα αξιώματα, τις πρωτοκαθεδρίες, έχοντας ως μέτρο της λύπης και της χαράς που γεννούν όχι τη δική τους φύση αλλά τη δική μας κρίση, ο καθένας μας τα κάνει για τον εαυτό του ελαφρά και βαριά, εύκολα να τα αντέξει ή το αντίθετο. Ας ακούσουμε τον Πολυνείκη, που απαντά στο ερώτημα:

“Τι είναι να χάσεις την πατρίδα; Είναι, στ’ αλήθεια, μεγάλο κακό;”

“Το πιο μεγάλο, και στην πράξη μεγαλύτερο απ’ ό,τι στα λόγια”.

Αλλά και τον Αλκμάνα, όπως τον έχει βάλει να λέει εκείνος που έγραψε το επίγραμμα.

“Σάρδεις, αρχαία πατρίδα των προγόνων μου, αν σε σας είχα μεγαλώσει, ιερέας θα ήμουν τώρα ή ευνούχος χρυσοντυμένος, χτυπώντας φλύαρα τύμπανα- τώρα ευτυχώς Αλκμάν είναι το όνομά μου, της Σπάρτης με τους πολλούς τρίποδες και γνώρισα τις Ελληνίδες Μούσες, που από τον τύραννο τον γιο του Δασκύλεω, τον Γύγη, με έκαναν ανώτερο”.

Έτσι, το ίδιο πράγμα η γνώμη για τον ένα το κάνει εύχρηστο, σαν να ήταν ισχύον νόμισμα, ενώ για τον άλλο δύσχρηστο και βλαβερό.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΗΘΙΚΑ

Θα τους πάρουμε το κλειδί της ευτυχίας

Ο μύθος λέει ότι πριν ακόμη υπάρξει η ανθρωπότητα, μαζεύτηκαν διάφορα τελώνια για να σκαρώσουν μια φάρσα.

Λέει ένα απ’ αυτά:

«Πολύ σύντομα θα δημιουργηθούν οι άνθρωποι. Δεν είναι δίκαιο να έχουν τόσες αρετές και τόσες δυνατότητες. Κάτι πρέπει να κάνουμε για να τους είναι πιο δύσκολο να πάνε μπροστά. Να τους γεμίσουμε διαστροφές και ελαττώματα… Αυτό θα τους καταστρέψει.»

Το μεγαλύτερο στα χρόνια τελώνιο, λέει:

«Προβλέπεται να έχουν ελαττώματα και διπλοπροσωπία, αλλά αυτό θα τους κάνει, απλώς, πιο ολοκληρωμένους. Νομίζω ότι πρέπει να τους στερήσουμε κάτι που, όπως και να ‘ναι, θα τους κάνει να ζουν κάθε μέρα κι από μια καινούργια πρόκληση.»

«Τι πλάκα θα ‘χει!!!» είπαν όλα μαζί.

Αλλά ένα νεαρό και πονηρό τελώνιο, από μια γωνία σχολιάζει:

«Πρέπει να τους πάρουμε κάτι σημαντικό… αλλά τι;»

Μετά από πολλή σκέψη, το μεγαλύτερο αναφωνεί:

«Το βρήκα! Θα τους πάρουμε το κλειδί της ευτυχίας.»

«Θαυμάσια… φανταστική… καταπληκτική ιδέα!» φωνάζουν τα τελώνια χορεύοντας γύρω από ένα τεράστιο καζάνι.

Το γέρικο στοιχειό συνεχίζει:

«Το πρόβλημα είναι πού να το κρύψουμε για να μη μπορέσουν να το βρουν.»

Το πρώτο τελώνιο ξαναπαίρνει τον λόγο:

«Να το κρύψουμε στην κορυφή του πιο ψηλού βουνού του κόσμου.»

Αμέσως , όμως, ένα άλλο τελώνιο απαντά:

«’όχι. Μην ξεχνάτε πως θα έχουν δύναμη και θα είναι πεισματάρηδες. Εύκολα, κάποια στιγμή, μπορεί ν’ ανέβει κάποιος και να το βρει, κι άμα το βρει ένας θ’ ακολουθήσουν όλοι, και τότε πάει, τελείωσε η πρόκληση.»

Ένα τρίτο τελώνιο προτείνει:

«Να το κρύψουμε στο βυθό της θάλασσας.»

Ένα τέταρτο, παίρνει τον λόγο και απαντά:

«Όχι. Θυμηθείτε πως είναι περίεργοι. Κάποια στιγμή θα κατασκευάσουν μια συσκευή για να μπορούν να κατεβαίνουν στο βυθό, και τότε θα το βρουν πολύ εύκολα.»

Το τρίτο τελώνιο λέει:

«Να το κρύψουμε σ’ έναν πλανήτη μακριά από τη Γη.»

Οι άλλοι, όμως, απαντούν:

«Όχι. Μην ξεχνάς την ευφυΐα τους. Μια μέρα, κάποιος θα κατασκευάσει ένα πλοίο με το οποίο θα μπορούν να ταξιδέψουν σε άλλους πλανήτες και θα το ανακαλύψουν.»

Ένα γέρικο τελώνιο που είχε μείνει μέχρι τώρα σιωπηλό κι αφουγκραζόταν τις προτάσεις των άλλων, σηκώνεται, πάει στο κέντρο και λέει:

«Νομίζω πως ξέρω που πρέπει να το βάλουμε για να μην μπορέσουν πραγματικά να το βρουν. Πρέπει να το βάλουμε εκεί που δεν θα έψαχναν ποτέ.»

Γυρνάνε όλοι έκπληκτοι και ρωτάνε μ’ ένα στόμα, μια φωνή:

«Πού;»

Το γέρικο τελώνιο απαντά:

«Θα το κρύψουμε μέσα τους… πολύ κοντά στην καρδιά τους…»

Τα χειροκροτήματα πολλαπλασιάζονται, κι αρχίζουν να γελάνε όλα μαζί:

«Χα… χα… χα…! Θα ψάχνουν να το βρουν απ’ έξω, απελπισμένοι, και δεν θα ξέρουν πως το έχουν συνεχώς μαζί τους.»

Ο νεαρός σκεπτικιστής σημειώνει:

«Οι άνθρωποι θα έχουν βαθιά επιθυμία να γίνουν ευτυχισμένοι, κι αργά ή γρήγορα θα βρεθεί ένας αρκετά σοφός ώστε ν’ ανακαλύψει που βρίσκεται το κλειδί. Και τότε, θα το πει σε όλους.»

«Μπορεί να γίνει κι έτσι» λέει το πιο ηλικιωμένο τελώνιο, «ωστόσο, οι άνθρωποι θα έχουν επίσης μια έμφυτη δυσπιστία για τα πιο απλά πράγματα. Αν ποτέ υπάρξει αυτός ο άνθρωπος και αποκαλύψει πως το μυστικό κρύβεται μέσα στον καθένα… κανένας δεν θα τον πιστέψει.»

ECKHART TOLLE: Και ενώ ένιωθα πιασμένος στο δόκανο ενός έντονου φόβου

“Δεν μπορώ πια να ζω με τον εαυτό μου”. Αυτή ήταν η σκέψη που επαναλαμβανόταν αδιάκοπα μέσα στο νου μου. Και τότε, ξαφνικά, συνειδητοποίησα πόσο αλλόκοτη ήταν εκείνη η σκέψη. “Είμαι ένας ή δύο;” αναρωτήθηκα. “Αν δεν μπορώ να ζω με τον εαυτό μου, τότε θα πρέπει να είμαστε δύο: «εyώ» και ο «εαυτός» με τον οποίο «δεν μπορώ να ζω». Ίσως, μόνο ο ένας από τους δυο μας να είναι αληθινός”.

Ήμουν τόσο αποσβολωμένος από αυτή την παράξενη συνειδητοποίηση, ώστε ο νους μου σταμάτησε. Είχα πλήρη συνείδηση, αλλά δεν υπήρχαν πια σκέψεις. Τότε ένιωσα να με τραβάει κάτι που έμοιαζε με ενεργειακή δίνη. Ήταν μια αρχή κίνηση στην αρχή και ύστερα επιταχύνθηκε. Ένιωθα πιασμένος στο δόκανο ενός έντονου φόβου και το κορμί μου άρχισε να τρέμει. Άκουσα τις λέξεις “μην αντιστέκεσαι”, σαν να είχαν ειπωθεί μέσα στο στήθος μου. Αισθανόμουν σαν να με ρουφούσε ένα κενό και είχα την αίσθηση ότι αυτό το κενό ήταν μέσα μου, όχι έξω από μένα. Ξαφνικά, δεν ένιωθα πια φόβο κι αφέθηκα να πέσω μέσα σ’ εκείνο το κενό. Δε θυμάμαι τι συνέβη ύστερα απ’ αυτό.

Ξύπνησα από το τιτίβισμα ενός πουλιού έξω από το παράθυρο. Δεν είχα ποτέ ξανακούσει τέτοιον ήχο. Τα μάτια μου ήταν ακόμα κλειστά και έβλεπα την εικόνα ενός πολύτιμου διαμαντιού. Ναι, αν ένα διαμάντι μπορούσε να βγάλει ήχο, έτσι θα ήταν. Άνοιξα τα μάτια μου. Το πρώτο φως της αυγής τρύπωνε μέσα από τις κουρτίνες. Χωρίς καμιά σκέψη, ένιωσα, ήξερα, ότι υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα στο φως απ’ όσα αντιλαμβανόμαστε. Αυτό το απαλό φεγγοβόλημα που φιλτραριζόταν μέσα από τις κουρτίνες ήταν η ίδια η αγάπη.

Τα μάτια μου γέμισαν δάκρυα. Σηκώθηκα κι άρχισα να περπατάω πάνω—κάτω. Αναγνώριζα το δωμάτιο, κι όμως ήξερα ότι ποτέ πριν δεν το είχα δει πραγματικά. Όλα ήταν φρέσκα και αγνά, σαν να είχαν μόλις γεννηθεί. Έπιανα τα αντικείμενα στα χέρια μου, ένα μολύβι, ένα άδειο μπουκάλι, θαυμάζοντας την ομορφιά και τη ζωντάνια τους. Εκείνη τη μέρα τριγύρισα στην πόλη, κυριολεκτικά θαμπωμένος από το θαύμα της ζωής πάνω στη Γη, σαν να είχα μόλις γεννηθεί σε τούτο τον κόσμο.

ECKHART TOLLE, Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΤΩΡΑ

Πώς νοείται σήμερα η πολιτική ορθότητα;

Η πολιτική ορθότητα ως απειλή

Η μόδα της «πολιτικής ορθότητας» έχει έρθει προ πολλού και στη χώρα μας. Είχε ξεκινήσει πριν από μερικές δεκαετίες στις Η.Π.Α. ως απόπειρα καταπολέμησης των διακρίσεων απέναντι σε θεωρούμενες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (μαύρους, ομοφυλόφιλους, μετανάστες κτλ.) και για το σκοπό αυτό κρίθηκε σκόπιμη η χρήση «ουδέτερων» και ανώδυνων εκφράσεων σχετικά με τις ομάδες αυτές (για παράδειγμα «έγχρωμος» αντί «μαύρος»). Ως εδώ, κανένας λογικός άνθρωπος με κοινωνικές ευαισθησίες δε θα είχε την παραμικρή αντίρρηση. Γρήγορα όμως η όλη κίνηση, παρά τις αρχικές αξιέπαινες προθέσεις, γενικεύτηκε υπέρμετρα και εξετράπη σε υπερβολές, για να εξελιχτεί τελικά σε de facto φίμωση της γλώσσας με μια σειρά απλές διαδικασίες. Συγκεκριμένα, προβλήθηκαν και υπογραμμίστηκαν κατά κόρον ορισμένες αρνητικά φορτισμένες και άκρως δυσφημιστικές λέξεις (ανισότητα, διακρίσεις, σεξισμός, ξενοφοβία, εθνικισμός, ρατσισμός, φασισμός κτλ.). Και ταυτόχρονα οι λέξεις αυτές χρησιμοποιήθηκαν ως ανεξίτηλα κοινωνικοπολιτικά στίγματα, το καθένα από τα οποία ήταν και με το παραπάνω αρκετό για να καταδικάσει σε «λιθοβολισμό» ή να οδηγήσει σε «θάψιμο» κάθε ανυπακοή ή παρέκκλιση.

Αλλά το χειρότερο είναι ότι οι πάντες απέφυγαν επιμελώς να προσδιορίσουν επακριβώς το νοηματικό περιεχόμενό των παρα-πάνω λέξεων. Αντίθετα, το περιεχόμενό τους εμφανίστηκε σκοπί-μως θολό, υπέρμετρα διευρυμένο και παλινδρομικά κινούμενο ανάμεσα στην κυριολεξία και τη μεταφορά, κάτι που ευνοεί το συνθηματολογικό καταγγελτικό λόγο[1]. Αυτό σημαίνει ότι μέσα στην έντεχνα προωθούμενη σύγχυση μπορεί κανείς ανά πάσα στιγμή, ανάλογα με το τι τον εξυπηρετεί και τι τον συμφέρει, να καταγγείλει, για παράδειγμα, οποιονδήποτε ως σεξιστή, ως ξενό-φοβο ή ως ρατσιστή! Πρόκειται για κακοποίηση της σημασίας των λέξεων, που είναι εκδήλωση παρακμής του πολιτικού ήθους[2]. Όταν οι λέξεις χάνουν τη σημασία τους, συσκοτίζεται η ορθή αντίληψη για τα πράγματα, εμποδίζεται η ομαλή ένταξη στον αντικειμενικό κόσμο και διαταράσσεται η αρμονική σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον. Οπότε, μέσα στη σύγχυση που καλλιεργείται συστηματικά: α) υποχρεώνεται κανείς να δεχτεί ως αλήθειες ορισμένα κραυγαλέα ψεύδη, β) στερείται το δικαίωμα της διαφωνίας και της διαμαρτυρίας και γ) καταντά εύκολο και ανήμπορο θύμα μεθοδεύσεων που σχεδιάζονται από οργανωμένες μειοψηφίες και προωθούνται με τη διαδικασία της στοχευμένης τρομοκράτησης.

Με την απειλή, λοιπόν, της επικόλλησης μιας ή περισσότερων από αυτές τις ονειδιστικές «ετικέτες», υποχρεώνεται εκ των προτέρων σε σιγή κάθε ανυπόταχτη σκέψη, κάθε αντίθετη γνώμη, κάθε εύλογη διαμαρτυρία, κάθε προσήλωση τόσο σε θεμελιώδεις μορφές οργανωμένης συλλογικότητας (οικογένεια, θρησκεία, πατρίδα, έθνος) όσο και σε αξίες, αρχές, πεποιθήσεις, παραδοχές, πολιτιστική ιδιοπροσωπία κτλ. Οι επικαλούμενοι την πολιτική ορθότητα αυτά όλα τα υποβαθμίζουν, τα αποδομούν, τα απαξιώνουν και τα ευτελίζουν χαρακτηρίζοντάς τα θλιβερά κατάλοιπα σκοταδιστικών προσκολλήσεων και εμμονών. Επομένως, με τη μέθοδο του προκαταβολικού διασυρμού κάθε υπόνοια παρέκκλισης από την επίσημη και καθαγιασμένη «γραμμή» καταπνίγεται στη γένεσή της. Σταδιακά και ανεπαίσθητα, μέσω της ελεγχόμενης χρήσης της γλώσσας, η πολιτική ορθότητα φιμώνει την ελεύθερη έκφραση της σκέψης και μέσω μιας ισοπεδωτικής αντίληψης για την ισό-τητα και ενός δημαγωγικού (δηλαδή υποκριτικού) εκδημοκρατισμού αστυνομεύει τη συμπεριφορά.

Παραθέτουμε πρόχειρα τρεις άνισης βαρύτητας και φαινομενικώς άσχετες μεταξύ τους περιπτώσεις, στις οποίες όμως οι αντιλήψεις και οι πρακτικές της πολιτικής ορθότητας εμφανίζονται κατά τρόπο χαρακτηριστικό:

1. Το Φεβρουάριο του 1993 πραγματοποιήθηκε στο Κολέγιο Wellesley της Μασαχουσέτης διάλεξη από τον φερόμενο ως «δια-κεκριμένο Αιγυπτιολόγο» Yosef A.A. ben Yohannan. Ο ομιλητής, απηχώντας τις θεωρίες του «αφροκεντρισμού» (δηλαδή της πνευματικής κίνησης που θεωρεί κοιτίδα του παγκόσμιου πολιτισμού τη Μαύρη Αφρική και αντιμετωπίζει τους Έλληνες ως «κλέφτες» και σφετεριστές της προσφοράς της), υποστήριξε μεταξύ άλλων ότι ο Αριστοτέλης μετέβη στην Αίγυπτο και «σύλησε» πνευματικά τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας για να συγγράψει τα δικά του έργα. Τότε η παριστάμενη καθηγήτρια των κλασικών σπουδών Mary Lefkowitz, η οποία με δύο βιβλία, με επιστημονικά άρθρα στον αμερικανικό και τον ευρωπαϊκό τύπο αλλά και με καταχωρίσεις στο Internet θα αποδείξει με καταλυτικά επιχειρήματα ότι ο αφροκεντρισμός αποτελεί από επιστημονική άποψη μια εντελώς ανυπόστατη και παιδαριώδη κατασκευή, ρώτησε τον ομιλητή πώς μπορεί να υποστηρίζει παρόμοιες ανακρίβειες τη στιγμή κατά την οποία είναι ιστορικώς αναμφισβήτητο ότι: α) ο Αριστοτέλης ουδέποτε πάτησε το πόδι του στην Αίγυπτο και β) η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ιδρύθηκε…μετά το θάνατο του φιλοσόφου! Το αποτέλεσμα της παρέμβασης ήταν ο ομιλητής να αρνηθεί να απαντήσει και να κατηγορήσει απλώς την καθηγήτρια για εμπάθεια και εχθρότητα προς το μαύρο πληθυσμό, ενώ παράλληλα οι προσκείμενοι στον αφροκεντρισμό φοιτητές την προπηλάκισαν καταγγέλλοντάς την ως «ρατσίστρια» χαρακτηριζόμενη από μονομερή αντίληψη της ιστορίας [3]. Όσο για τις πανεπιστημιακές αρχές, σύμφωνα με πληροφορίες όχι μόνο δε στάθηκαν στο πλευρό της, αλλά και την επιτίμησαν, επειδή δεν άφησε κάποιες εθνοτικές ομάδες να προβάλουν ανεμπόδιστα την κουλτούρα τους, δηλαδή να προπα-γανδίσουν χωρίς αντίλογο τις κατάφωρες αντιεπιστημονικές φαντασιώσεις τους!

2. Πρόσφατο κρούσμα γλωσσικής «λοβοτομής»: φαίνεται ότι οι πανάρχαιες και ιστορικά «καθαγιασμένες» λέξεις «πατέρας» και «μητέρα», οι οποίες, νοηματικά, συνυφάνθηκαν ανέκαθεν με την κοινωνική υπόσταση των ανθρώπων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, δηλαδή αποτέλεσαν δομικά στοιχεία της διαχρονικής κουλτούρας μας ως έλλογων όντων, βαίνουν προς βίαιη και οριστική απαγόρευση. Πραγματικά, σε δημόσια έγγραφα ορισμένων «προηγμένων» χωρών, οι ενδείξεις «όνομα πατρός», «όνομα μητρός» έχουν ήδη αντικατασταθεί από τις ενδείξεις «γονέας Α΄», «γονέας Β΄», ώστε να καταπολεμηθούν τα «σεξιστικά στερεότυπα» σύμφωνα με την απόφαση 12267 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να μην περιέρχονται σε δύσκολη θέση οι παντρεμένοι μεταξύ τους ομοφυλόφιλοι καθώς αντιμετωπίζουν τις προβλεπόμενες διαδικασίες για την εκ μέρους τους υιοθέτηση παιδιών[4].

3. Και για να μην ξεχνάμε τα καθ’ ημάς, σε εκείνο το αλήστου μνήμης βιβλίο Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού –-και στο όνομα της υπόρρητης καταδίκης της… φαλλοκρατικής αντίληψης στο σχολικό χώρο-– υπήρχε μία περίοδος, όπου η γλώσσα και η αισθητική είχαν μπει για τα καλά στο γύψο: «Αλληλοδιδακτική μέθοδος: διδακτική μέθοδος κατά την οποία ο/η δάσκαλος/α εκπαιδεύει τους/τις μεγαλύτερους/ες και ικανότερους/ες μαθητές/τριες και αυτοί/ές με τη σειρά τους τους/τις υπόλοιπους/ες μαθητές/τριες»!!!» (σελ. 62). Με τον εθισμό των μαθητών σε ανάλογες φραστικές καρκινοβασίες, τις οποίες θα συναντούμε στο μέλλον ολοένα και πιο συχνά, ο δρόμος για την αλαλία και την αφασία είναι πλέον ανοιχτός…

Βαδίζουμε σταδιακά προς μια κοινωνία αγελαίων μαζανθρώπων, προς μια κοινωνία-χυλό, όπου τα άτομα, όπως στους πίνακες του Γαΐτη, θα είναι όλα ίδια, ομοιόμορφα ντυμένα, χωρίς πρόσωπο, μάτια ή στόμα, και, βέβαια, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα να δημιουργήσουν προσκόμματα στην παντοδύναμη και ασύδοτη Αυτής Μεγαλειότητα την Αγορά. Σε τελευταία ανάλυση, αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο. Και εδώ έγκειται η τραγική ειρωνεία της μεθοδευμένης διαστρέβλωσης. Η δήθεν πολιτική ορθότητα δεν είναι στην ουσία ούτε «ορθότητα» ούτε «πολιτική». Δεν είναι ορθότητα, γιατί αντικαθιστά τη φυσική και τη λογική τάξη των πραγμάτων με τις ερεβώδεις αυθαιρεσίες και τον αποχαλινωμένο βολονταρισμό ενός ασύδοτου μεταμοντερνισμού. Και δεν είναι πολιτική –-με την καλώς εννοούμενη τουλάχιστον εκδοχή της λέξης-– γιατί κατά βάθος αποτελεί μια μεθοδικά επεξεργασμένη μεταμφίεση, πίσω από την οποία κρύβεται η στυγνή δικτατορία της διεθνοποιημένης Αγοράς και της νεοταξικής ιδεολογίας[5], δηλαδή μια στάση ανελεύθερη, άρα χωρίς ουσιαστική σχέση με την πολιτική. Και αλίμονο σε αυτόν που θα επιχειρήσει να διαφοροποιηθεί από τον υδαρή πολτό. Οι κομισάριοι των ΜΚΟ και τα τάγματα εφόδου τους τον περιμένουν στη γωνία για να τον περιποιηθούν δεόντως[6]… Εφόσον μάλιστα αυτά όλα κριθούν ανεπαρκή, ενισχύονται σε εξαιρετικές περιπτώσεις με τις κατάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες, μπορεί να προβλέπουν ακόμη και φυλακίσεις, πρόστιμα και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων (χαρακτηριστικό παράδειγμα η στοχοποίηση της ομιχλώδους και ανεξιχνίαστης εκείνης «εχθροπάθειας», που ενέχεται για υπόθαλψη του «ρατσισμού»). Η «thought police» σε όλο το μεγαλείο της!

Σε τελευταία ανάλυση, με έναν καταιγισμό καταγγελιών, προγραφών και στοχευμένων μέτρων εναντίον φανταστικών ή και υπαρκτών μορφών ανελευθερίας, προωθείται μια άτυπη, αδιόρατη και γι’ αυτό εξαιρετικά επικίνδυνη μορφή ολοκληρωτισμού. Με βάση τις επιταγές της πολιτικής ορθότητας, οφείλει κανείς με τον καιρό να παραιτηθεί από το δικαίωμα να βλέπει αυτά που φαίνονται, να διαπιστώνει αυτά που συμβαίνουν, να κρίνει με βάση τα δεδομένα που διαθέτει και, προ πάντων, να λέει «έξω από τα δόντια» αυτά που πιστεύει. Είναι, λοιπόν, ιδιαίτερα λυπηρό το ότι αυτή η «αμερικανιά» της πολιτικής ορθότητας διαθέτει στη χώρα μας πολλούς και υπερενθουσιώδεις θιασώτες, πλειοδότες και διεκπεραιωτές, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση κατέχουν ορισμένοι πάλαι ποτέ διεθνιστές που έχουν ήδη μεταλλαχτεί σε παγκοσμιο-ποιημένους νεοταξικούς. «Αχ, πού σαι νιότη, πού δειχνες πως θα γινό-μουν άλλος»!…

Για την αντιμετώπιση των κινδύνων που σκιαγραφήσαμε, η καλύτερη μέθοδος δεν είναι, βέβαια, ορισμένες αρειμάνιες διακηρύξεις του τύπου «θα σκουπίσουμε τα παπούτσια μας στην κουρελού της πολιτικής ορθότητας». Η αντιμετώπιση τους προϋποθέτει ότι κάθε ενεργός πολίτης, κάθε αληθινός δημοκράτης και κάθε αγνός πατριώτης, αψηφώντας τις ενορχηστρωμένες φωνασκίες των αντιφρονούντων, θα αποδομεί επίμονα και συστηματικά τις εκτροπές της πολιτικής ορθότητας, επισημαίνοντας σε κάθε περίπτωση τη διαβρωτική σημειολογία της, αναδεικνύοντας τον κραυγαλέο παραλογισμό της, υπογραμμίζοντας την ανελεύθερη ιδεολογία της, ξεσκεπάζοντας τη σταδιακά προωθούμενη τυραννία της και καταγγέλλοντας τις γκεμπελικές πρακτικές της. Όσο είναι ακόμη καιρός…
-----------------------------
[1] Πρβλ. Pascal Bruckner, La mélancolie démocratique (ελλ. μτφρ. Η μελαγχολική δημοκρατία, Αστάρτη, Αθήνα, 1991), σελ.128: «Αν υπάρχει ένας όρος που έκανε κεραυνοβόλο καριέρα στα τελευταία πενήντα χρόνια σε σημείο να κακοποιείται συνεχώς και να αδειάζεται από κάθε περιεχόμενο είναι ακριβώς η λέξη ‘φασισμός’(…).Ο φασισμός ήταν (…) οτιδήποτε αντιστεκόταν στο άμεσο καπρίτσιο των ατόμων, (ήταν) κάθε είδος επιβολής, απαγόρευσης, υποχρέωσης.(…). Aκόμη και η γλώσσα ήταν φασιστική, αν πιστέψουμε τον Ρολαν Μπαρτ στον εναρκτήριο λόγο του στο Collège de France!».
[2] Θέλοντας να διεκτραγωδήσει τη φθορά του πολιτικού ήθους, που ήταν απόρροια της παθολογίας του πολέμου, ο Θουκυδίδης θα καταγγείλει την σκόπιμη αλλαγή της σημασίας των λέξεων, η οποία εξυπηρετούσε τους σκοπούς αυτών που την είχαν επιβάλει: «και την ειωθυιαν αξιωσιν των ονομάτων ες τα έργα αντήλλαξαν τη δικαιώσει» (ΙΙΙ, 82,4).
[3] Ιωάννη Κωτούλα, Ο αφροκεντρισμός και η παραποίηση της ελληνικής ιστορίας, Archive, 21.3.2005 (http://isxys.blogspot.com/2010/12/blog-post_9003.html).
[4] http://www.mitrikosthilasmos.com/2011/02/blog-post.html
[5] Πέρσι (2012) είδαμε μια Ελληνίδα αθλήτρια να αποκλείεται με συνοπτικές διαδικασίες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου εξαιτίας ενός αθώου και μάλλον κακόγουστου αστείου της, στο οποίο μια «τραβηγμένη από τα μαλλιά» ερμηνεία κατάφερε να εντοπίσει …κάποια στοιχεία ρατσισμού! Ολυμπιακό πνεύμα ή νόμος της σιωπής στο Μεγάλο Πανηγύρι των Πολυεθνικών;
[6] Πολύ διδακτική, «προς γνώσιν και συμμόρφωσιν», είναι η πε-ριπέτεια της Κικής Δημουλά, την οποία περιάδραξαν για τα περαιτέρω μερικές ύαινες της πολιτικής ορθότητας, επειδή τόλμησε να εκφράσει δημόσια τη δυσφορία της για την υποβάθμιση της Κυψέλης που έχει αλωθεί πλέον από τους λαθρομετανάστες.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1399b-1400a)

Ἄλλος ἐκ τοῦ τὸ συμβαῖνον ἐὰν ᾖ ταὐτόν, ὅτι καὶ ἐξ ὧν συμβαίνει ταὐτά· οἷον Ξενοφάνης ἔλεγεν ὅτι ὁμοίως ἀσεβοῦσιν οἱ γενέσθαι φάσκοντες τοὺς θεοὺς τοῖς ἀποθανεῖν λέγουσιν· ἀμφοτέρως γὰρ συμβαίνει μὴ εἶναι τοὺς θεούς ποτε. καὶ ὅλως δὲ τὸ συμβαῖνον ἐξ ἑκάστου λαμβάνειν ὡς τὸ αὐτὸ ἀεί· «μέλλετε δὲ κρίνειν οὐ περὶ Ἰσοκράτους ἀλλὰ περὶ ἐπιτηδεύματος, εἰ χρὴ φιλοσοφεῖν». καὶ ὅτι τὸ διδόναι γῆν καὶ ὕδωρ δουλεύειν ἐστίν, καὶ τὸ μετέχειν τῆς κοινῆς εἰρήνης ποιεῖν τὸ προσταττόμενον. ληπτέον δ᾽ ὁπότερον ἂν ᾖ χρήσιμον.

Ἄλλος ἐκ τοῦ μὴ ταὐτὸ ἀεὶ αἱρεῖσθαι ὕστερον καὶ πρότερον, ἀλλ᾽ ἀνάπαλιν, οἷον τόδε τὸ ἐνθύμημα, «ἦ φεύγοντες μὲν ἐμαχόμεθα ὅπως κατέλθωμεν, κατελθόντες δὲ φευξόμεθα ὅπως μὴ μαχώμεθα;» ὁτὲ μὲν γὰρ τὸ μένειν ἀντὶ τοῦ μάχεσθαι ᾑροῦντο, ὁτὲ δὲ τὸ μὴ μάχεσθαι ἀντὶ τοῦ μὴ μένειν.

Ἄλλος τὸ οὗ ἕνεκ᾽ ἂν εἴη ἢ γένοιτο, τούτου ἕνεκα φάναι εἶναι ἢ γεγενῆσθαι, οἷον εἰ δοίη ἄν τίς τινι ἵν᾽ ἀφελόμενος λυπήσῃ, ὅθεν καὶ τοῦτ᾽ εἴρηται,

πολλοῖς ὁ δαίμων οὐ κατ᾽ εὔνοιαν φέρων
μεγάλα δίδωσιν εὐτυχήματ᾽, ἀλλ᾽ ἵνα
τὰς συμφορὰς λάβωσιν ἐπιφανεστέρας.

καὶ τὸ ἐκ τοῦ Μελεάγρου τοῦ Ἀντιφῶντος,

οὐχ ὡς κτάνωσι θῆρ᾽, ὅπως δὲ μάρτυρες
ἀρετῆς γένωνται Μελεάγρῳ πρὸς Ἑλλάδα.

καὶ τὸ ἐκ τοῦ Αἴαντος τοῦ Θεοδέκτου, ὅτι ὁ Διομήδης προείλετο Ὀδυσσέα οὐ τιμῶν, ἀλλ᾽ ἵνα ἥττων ᾖ ὁ ἀκολουθῶν· ἐνδέχεται γὰρ τούτου ἕνεκα ποιῆσαι.

Ἄλλος, κοινὸς καὶ τοῖς ἀμφισβητοῦσιν καὶ τοῖς συμβουλεύουσι, σκοπεῖν τὰ προτρέποντα καὶ ἀποτρέποντα, καὶ ὧν ἕνεκα καὶ πράττουσι καὶ φεύγουσιν· ταῦτα γάρ ἐστιν ἃ ἐὰν μὲν ὑπάρχῃ δεῖ πράττειν, ἐὰν δὲ μὴ ὑπάρχῃ, μὴ πράττειν, οἷον, εἰ δυνατὸν καὶ ῥᾴδιον καὶ ὠφέλιμον ἢ αὐτῷ ἢ φίλοις ἢ βλαβερὸν ἐχθροῖς, κἂν ᾖ ἐπιζήμιον, εἰ ἐλάττων ἡ ζημία τοῦ πράγματος, καὶ προτρέπονται [δ᾽] ἐκ τούτων καὶ

[1400a] ἀποτρέπονται ἐκ τῶν ἐναντίων. ἐκ δὲ τῶν αὐτῶν τούτων καὶ κατηγοροῦσι καὶ ἀπολογοῦνται· ἐκ μὲν τῶν ἀποτρεπόντων ἀπολογοῦνται, ἐκ δὲ τῶν προτρεπόντων κατηγοροῦσιν. ἔστι δ᾽ ὁ τόπος οὗτος ὅλη τέχνη ἥ τε Παμφίλου καὶ ἡ Καλλίππου.

Ἄλλος ἐκ τῶν δοκούντων μὲν γίγνεσθαι ἀπίστων δέ, ὅτι οὐκ ἂν ἔδοξαν, εἰ μὴ ἦν ἢ ἐγγὺς ἦν. καὶ ὅτι μᾶλλον· ἢ γὰρ τὰ ὄντα ἢ τὰ εἰκότα ὑπολαμβάνουσιν· εἰ οὖν ἄπιστον καὶ μὴ εἰκός, ἀληθὲς ἂν εἴη· οὐ γὰρ διά γε τὸ εἰκὸς καὶ πιθανὸν δοκεῖ οὕτως· οἷον Ἀνδροκλῆς ἔλεγεν ὁ Πιτθεὺς κατηγορῶν τοῦ νόμου, ἐπεὶ ἐθορύβησαν αὐτῷ εἰπόντι, «δέονται οἱ νόμοι νόμου τοῦ διορθώσοντος, καὶ γὰρ οἱ ἰχθύες ἁλός, καίτοι οὐκ εἰκὸς οὐδὲ πιθανὸν ἐν ἅλμῃ τρεφομένους δεῖσθαι ἁλός, καὶ τὰ στέμφυλα ἐλαίου, καίτοι ἄπιστον, ἐξ ὧν ἔλαιον γίγνεται, ταῦτα δεῖσθαι ἐλαίου».

Ἄλλος ἐλεγκτικός, τὸ τὰ ἀνομολογούμενα σκοπεῖν, εἴ τι ἀνομολογούμενον ἐκ τόπων καὶ χρόνων καὶ πράξεων καὶ λόγων, χωρὶς μὲν ἐπὶ τοῦ ἀμφισβητοῦντος, οἷον «καὶ φησὶ μὲν φιλεῖν ὑμᾶς, συνώμοσεν δὲ τοῖς τριάκοντα», χωρὶς δ᾽ ἐπ᾽ αὐτοῦ, «καὶ φησὶ μὲν εἶναί με φιλόδικον, οὐκ ἔχει δὲ ἀποδεῖξαι δεδικασμένον οὐδεμίαν δίκην», χωρὶς δ᾽ ἐπ᾽ αὐτοῦ καὶ τοῦ ἀμφισβητοῦντος, «καὶ οὗτος μὲν οὐ δεδάνεικε πώποτε οὐδέν, ἐγὼ δὲ καὶ πολλοὺς λέλυμαι ὑμῶν».

***
Ένας άλλος τόπος προέρχεται από την παραδοχή ότι, αν το αποτέλεσμα είναι πάντοτε το ίδιο, τότε και οι αιτίες από τις οποίες προήλθε αυτό το αποτέλεσμα είναι επίσης οι ίδιες. Ο Ξενοφάνης, π.χ., έλεγε ότι αυτοί που ισχυρίζονται ότι οι θεοί γεννιούνται είναι το ίδιο ασεβείς όπως και αυτοί που λένε ότι οι θεοί πεθαίνουν· γιατί και στις δύο αυτές περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι ότι κάποτε οι θεοί δεν υπήρχαν ή ότι από κάποτε δεν υπάρχουν. Πρέπει, επίσης, να γίνεται γενικά παραδεκτό ότι το κάθε πράγμα έχει το ίδιο πάντοτε αποτέλεσμα: «Δεν πρόκειται να αποφασίσετε για τον Ισοκράτη, αλλά για το αν πρέπει να ασχολείται κανείς με τη φιλοσοφία.» Και ότι το «δίνω γην και ύδωρ» θα πει «γίνομαι σκλάβος», και το «μετέχω στην “κοινή ειρήνη”» θα πει «εκτελώ τις διαταγές που μου δίνονται». Πρέπει λοιπόν να διαλέγει κανείς κάθε φορά όποιο από τα δύο τού είναι χρήσιμο στη συγκεκριμένη υπόθεσή του.

Ένας άλλος τόπος σχετίζεται με το ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν την ίδια πάντοτε επιλογή ύστερα και πριν, αλλά την αντίθετη. Παράδειγμα το εξής ενθύμημα: «Αλήθεια, όταν ήμασταν εξόριστοι πολεμούσαμε για να γυρίσουμε πίσω στην πατρίδα μας, και τώρα που γυρίσαμε, θα εκπατρισθούμε για να μην πολεμήσουμε;»: τη μια φορά επέλεγαν το να μείνουν με αντίτιμο το να πολεμήσουν, και την άλλη φορά επέλεγαν το να μη πολεμήσουν με αντίτιμο το να φύγουν από την πατρίδα τους.

Ένας άλλος τόπος είναι το να λέμε ότι ο λόγος για τον οποίο κατιτί θα μπορούσε να είναι ή να γίνει, είναι ο πραγματικός λόγος για τον οποίο κατιτί είναι ή έγινε, όπως, επί παραδείγματι, αν έδινε κανείς κάτι σε κάποιον μόνο και μόνο για να τον στενοχωρήσει όταν θα του το πάρει πίσω. Εξού και οι ακόλουθοι στίχοι:

Δεν είναι, βέβαια, από εύνοια που ο θεός
χαρίζει σε πολλούς μεγάλες ευτυχίες,
μα μόνο για να γίνουν φανερότερες
οι συμφορές τους, όταν έρθουν,

καθώς και οι στίχοι από τον Μελέαγρο του Αντιφώντα:

όχι για να σκοτώσουν το θεριό, μα για να μαρτυρήσουν
στην Ελλάδα την αντρειοσύνη του Μελέαγρου.

Οι στίχοι, επίσης, από τον Αίαντα του Θεοδέκτη, ότι ο Διομήδης διάλεξε τον Οδυσσέα όχι γιατί τον τιμούσε, αλλά για να είναι κατώτερος από τον ίδιο ο ακόλουθός του· είναι, πράγματι, πιθανό να το έκανε γι᾽ αυτόν το λόγο.

Ένας άλλος τόπος, κοινός και στους δικανικούς και στους συμβουλευτικούς ρήτορες, είναι το να εξετάζουν τα πράγματα που παρακινούν τον άνθρωπο να πράξει κατιτί και τα πράγματα που τον αποτρέπουν από αυτό, καθώς και το να εξετάζουν τους λόγους για τους οποίους πράττει κανείς κατιτί ή αποφεύγει να το πράξει: πρόκειται γι᾽ αυτά που, αν υπάρχουν, παρακινούν τον άνθρωπο να πράξει κατιτί, και αν δεν υπάρχουν, τον αποτρέπουν από αυτό. Να εξετάζουν π.χ. αν το πράγμα είναι δυνατό, εύκολο και χρήσιμο στον ίδιο ή στους φίλους του, ή αν είναι βλαβερό στους εχθρούς του, και, αν είναι πράγμα που επισύρει τιμωρία, (να εξετάζουν) αν η τιμωρία είναι μικρότερη από το κέρδος που αυτό αποφέρει. Αυτοί είναι οι λόγοι που παρακινούν τους ανθρώπους να πράξουν κατιτί·

[1400a] οι αντίθετοί τους τους αποτρέπουν. Στους ίδιους, επίσης, αυτούς λόγους οι άνθρωποι στηρίζουν τις κατηγορίες ή τις απολογίες τους: τις απολογίες σ᾽ αυτά που αποτρέπουν, τις κατηγορίες σ᾽ αυτά που παρακινούν. Αυτός ο τόπος είναι όλη κι όλη η Τέχνη και του Πάμφιλου και του Κάλλιππου.

Ένας άλλος είναι ο τόπος που προκύπτει από τα πράγματα που κατά την κοινή αντίληψη συμβαίνουν, είναι όμως απίστευτα: το επιχείρημα θα είναι ότι οι άνθρωποι δεν θα είχαν αυτή την αντίληψη, αν τα πράγματα αυτά δεν είχαν συμβεί ή αν δεν ήταν πολύ κοντά στο να συμβούν· και, ακόμη, ότι τα πράγματα αυτά είναι σε μεγαλύτερο βαθμό πιστευτά· γιατί οι άνθρωποι πιστεύουμε μόνο σε πράγματα που είναι πράγματι υπαρκτά ή είναι αληθοφανή και πιθανά· αν, επομένως, ένα πράγμα είναι απίστευτο και μη αληθοφανές, μπορεί να είναι αληθινό· γιατί δεν είναι, βέβαια, η αληθοφάνεια και η πιθανοφάνεια ενός πράγματος που το κάνουν να θεωρείται αληθινό. Ο Πιτθέας, π.χ., Ανδροκλής, όταν κάποτε, κατηγορώντας έναν νόμο, είπε: «Οι νόμοι χρειάζονται νόμο για να τους διορθώσει», οι ακροατές έβαλαν τις φωνές· τότε εκείνος είπε: «Μα και τα ψάρια χρειάζονται αλάτι», μολονότι δεν είναι ούτε αληθοφανές ούτε πιστευτό ότι τα ψάρια, που μεγαλώνουν μέσα στο νερό της θάλασσας, χρειάζονται αλάτι· «το ίδιο και οι πατημένες ελιές χρειάζονται λάδι», μολονότι είναι απίστευτο να χρειάζονται λάδι αυτά που παράγουν το λάδι.

Ένας άλλος τόπος, κατάλληλος για την αντίκρουση των επιχειρημάτων του άλλου, είναι να εξετάζουμε τις ασυμφωνίες και τις αντιφάσεις σε τόπους, χρόνους, πράξεις και λόγους: πρώτον από την πλευρά του αντιπάλου (παράδειγμα: «Ισχυρίζεται ότι σας αγαπάει, δέθηκε όμως με όρκο με τους Τριάντα Τυράννους»), δεύτερον από την πλευρά του ρήτορα (παράδειγμα: «Υποστηρίζει ότι είμαι φιλόδικος, βρίσκεται όμως σε αδυναμία να αποδείξει ότι οδήγησα, έστω και μια φορά, κάποιον στα δικαστήρια»), τρίτον από την πλευρά του ρήτορα και του αντιπάλου (παράδειγμα: «Αυτός δεν δάνεισε ποτέ χρήματα σε κανέναν, ενώ εγώ ακόμη και λευτέρωσα με λύτρα πολλούς από σας»).