Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ, ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΟΛΥΒΙΟΣ - Ἱστορίαι 4, 19-21

Η δύναμη της μουσικής

Εξιστορώντας ο Πολύβιος στο τέταρτο βιβλίο τα γεγονότα των ετών 220-216 π.Χ., αναφέρεται στις επιθέσεις των Αιτωλών -της σημαντικότερης δύναμης στην κυρίως Ελλάδα την εποχή αυτή- εναντίον των Αχαιών. Ιδιαίτερη σημασία δίνει στην κατάληψη της Κύναιθας, πόλης στα βόρεια της Αρκαδίας (κοντά στα σημερινά Καλάβρυτα) που ανήκε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Οι Κυναιθείς, που «συνταράσσονταν εδώ και πολλά χρόνια», όπως γράφει ο Πολύβιος, «από ακατάπαυστες και μεγάλες εσωτερικές διαμάχες και είχαν γίνει μεταξύ τους πολλές σφαγές, εξορίες, αρπαγές περιουσιών και αναδασμοί της γης» (4, 17, 4), είχαν δεχτεί, επιθυμώντας τη συμφιλίωση, να επιστρέψουν στην πόλη οι περίπου τριακόσιοι πολιτικοί εξόριστοι. Εκείνοι όμως μόλις επέστρεψαν άρχισαν αμέσως να επιβουλεύονται την πόλη τους, την οποία έπειτα από λίγο παρέδωσαν με προδοσία στους Αιτωλούς. Το αποτέλεσμα ήταν λεηλασίες και σφαγές από τους Αιτωλούς. Η συμπεριφορά των Κυναιθέων δίνει στον Πολύβιο την αφορμή για μια παρέκβαση, στην οποία συζητά την επίδραση της μουσικής στους ανθρώπους. Οι απόψεις που παρουσιάζει στηρίζονται στη θεωρία ότι ο χαρακτήρας του ανθρώπου διαμορφώνεται από το εξωτερικό περιβάλλον. Πρώτη φορά βρίσκουμε τη θεωρία αυτή διατυπωμένη στην ιπποκρατική πραγματεία Περὶ ἀέρων ὑδάτων τόπων, ο Πολύβιος θα μπορούσε ωστόσο να τη γνωρίζει και μέσω των στωικών.

Ἱστορίαι 4, 19-21

[4.19.13] Κυναιθεῖς δὲ μεγάλοις ἀτυχήμασιν ὑπ᾽ Αἰτωλῶν καὶ μεγάλαις συμφοραῖς περιπεσόντες ὅμως πάντων ἀνθρώπων ἔδοξαν ἠτυχηκέναι δικαιότατα. [4.20.1] ἐπειδὴ δὲ κοινῇ τὸ τῶν Ἀρκάδων ἔθνος ἔχει τινὰ παρὰ πᾶσι τοῖς Ἕλλησιν ἐπ᾽ ἀρετῇ φήμην, οὐ μόνον διὰ τὴν ἐν τοῖς ἤθεσι καὶ βίοις φιλοξενίαν καὶ φιλανθρωπίαν, μάλιστα δὲ διὰ τὴν εἰς τὸ θεῖον εὐσέβειαν, [4.20.2] ἄξιον βραχὺ διαπορῆσαι περὶ τῆς Κυναιθέων ἀγριότητος, πῶς ὄντες ὁμολογουμένως Ἀρκάδες τοσοῦτο κατ᾽ ἐκείνους τοὺς καιροὺς διήνεγκαν τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ὠμότητι καὶ παρανομίᾳ. [4.20.3] δοκοῦσι δέ μοι, διότι τὰ καλῶς ὑπὸ τῶν ἀρχαίων ἐπινενοημένα καὶ φυσικῶς συντεθεωρημένα περὶ πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν Ἀρκαδίαν, ταῦτα δὴ πρῶτοι καὶ μόνοι τῶν Ἀρκάδων ἐγκατέλιπον. [4.20.4] μουσικὴν γάρ, τήν γε ἀληθῶς μουσικήν, πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον. [4.20.5] οὐ γὰρ ἡγητέον μουσικήν, ὡς Ἔφορός φησιν ἐν τῷ προοιμίῳ τῆς ὅλης πραγματείας, οὐδαμῶς ἁρμόζοντα λόγον αὑτῷ ῥίψας, ἐπ᾽ ἀπάτῃ καὶ γοητείᾳ παρεισῆχθαι τοῖς ἀνθρώποις· [4.20.6] οὐδὲ τοὺς παλαιοὺς Κρητῶν καὶ Λακεδαιμονίων αὐλὸν καὶ ῥυθμὸν εἰς τὸν πόλεμον ἀντὶ σάλπιγγος εἰκῇ νομιστέον εἰσαγαγεῖν, [4.20.7] οὐδὲ τοὺς πρώτους Ἀρκάδων εἰς τὴν ὅλην πολιτείαν τὴν μουσικὴν παραλαβεῖν ἐπὶ τοσοῦτον ὥστε μὴ μόνον παισὶν οὖσιν ἀλλὰ καὶ νεανίσκοις γενομένοις ἕως τριάκοντ᾽ ἐτῶν κατ᾽ ἀνάγκην σύντροφον ποιεῖν αὐτήν, τἆλλα τοῖς βίοις ὄντας αὐστηροτάτους. [4.20.8] ταῦτα γὰρ πᾶσίν ἐστι γνώριμα καὶ συνήθη, διότι σχεδὸν παρὰ μόνοις Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας, οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι· [4.20.9] μετὰ δὲ ταῦτα τοὺς Φιλοξένου καὶ Τιμοθέου νόμους μανθάνοντες πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ᾽ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις, οἱ μὲν παῖδες τοὺς παιδικοὺς ἀγῶνας, οἱ δὲ νεανίσκοι τοὺς τῶν ἀνδρῶν λεγομένους. [4.20.10] ὁμοίως γε μὴν καὶ παρ᾽ ὅλον τὸν βίον τὰς ἀγωγὰς τὰς ἐν ταῖς συνουσίαις οὐχ οὕτως ποιοῦνται διὰ τῶν ἐπεισάκτων ἀκροαμάτων ὡς δι᾽ αὑτῶν, ἀνὰ μέρος ᾄδειν ἀλλήλοις προστάττοντες. [4.20.11] καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται, τήν γε μὴν ᾠδὴν οὔτ᾽ ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατ᾽ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν, οὔθ᾽ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρ᾽ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο. [4.20.12] καὶ μὴν ἐμβατήρια μετ᾽ αὐλοῦ καὶ τάξεως ἀσκοῦντες, ἔτι δ᾽ ὀρχήσεις ἐκπονοῦντες μετὰ κοινῆς ἐπιστροφῆς καὶ δαπάνης κατ᾽ ἐνιαυτὸν ἐν τοῖς θεάτροις ἐπιδείκνυνται τοῖς αὑτῶν πολίταις οἱ νέοι. [4.21.1] ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν, ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν, θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν, ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν, ᾧ συνεξομοιοῦσθαι πεφύκαμεν πάντες ἄνθρωποι κατ᾽ ἀνάγκην· [4.21.2] οὐ γὰρ δι᾽ ἄλλην, διὰ δὲ ταύτην τὴν αἰτίαν κατὰ τὰς ἐθνικὰς καὶ τὰς ὁλοσχερεῖς διαστάσεις πλεῖστον ἀλλήλων διαφέρομεν ἤθεσί τε καὶ μορφαῖς καὶ χρώμασιν, ἔτι δὲ τῶν ἐπιτηδευμάτων τοῖς πλείστοις. [4.21.3] βουλόμενοι δὲ μαλάττειν καὶ κιρνᾶν τὸ τῆς φύσεως αὔθαδες καὶ σκληρόν, τά τε προειρημένα πάντα παρεισήγαγον, καὶ πρὸς τούτοις συνόδους κοινὰς καὶ θυσίας πλείστας ὁμοίως ἀνδράσι καὶ γυναιξὶ κατείθισαν, ἔτι δὲ χοροὺς παρθένων ὁμοῦ καὶ παίδων, [4.21.4] καὶ συλλήβδην πᾶν ἐμηχανήσαντο, σπεύδοντες τὸ τῆς ψυχῆς ἀτέραμνον διὰ τῆς τῶν ἐθισμῶν κατασκευῆς ἐξημεροῦν καὶ πραΰνειν. [4.21.5] ὧν Κυναιθεῖς ὀλιγωρήσαντες εἰς τέλος, καὶ ταῦτα πλείστης δεόμενοι τῆς τοιαύτης ἐπικουρίας διὰ τὸ σκληρότατον παρὰ πολὺ τῆς Ἀρκαδίας ἔχειν ἀέρα καὶ τόπον, πρὸς αὐτὰς δὲ τὰς ἐν ἀλλήλοις παρατριβὰς καὶ φιλοτιμίας ὁρμήσαντες, [4.21.6] τέλος ἀπεθηριώθησαν οὕτως ὥστε μηδ᾽ ἐν ὁποίᾳ γεγονέναι τῶν Ἑλληνίδων πόλεων ἀσεβήματα μείζονα καὶ συνεχέστερα. [4.21.7] σημεῖον δὲ τῆς Κυναιθέων ἀτυχίας περὶ τοῦτο τὸ μέρος καὶ τῆς τῶν ἄλλων Ἀρκάδων τοῖς τοιούτοις τῶν ἐπιτηδευμάτων δυσαρεστήσεως· [4.21.8] καθ᾽ οὓς γὰρ καιροὺς τὴν μεγάλην σφαγὴν ποιήσαντες Κυναιθεῖς ἐπρέσβευσαν πρὸς Λακεδαιμονίους, εἰς ἃς πόλεις ποτὲ Ἀρκαδικὰς εἰσῆλθον κατὰ τὴν ὁδόν, οἱ μὲν ἄλλοι παραχρῆμα πάντες αὐτοὺς ἐξεκήρυξαν, [4.21.9] Μαντινεῖς δὲ μετὰ τὴν μεταλλαγὴν αὐτῶν καὶ καθαρμὸν ἐποιήσαντο καὶ σφάγια περιήνεγκαν τῆς τε πόλεως κύκλῳ καὶ τῆς χώρας πάσης.
[4.21.10] Ταῦτα μὲν οὖν ἡμῖν εἰρήσθω χάριν τοῦ μὴ διὰ μίαν πόλιν τὸ κοινὸν ἦθος διαβάλλεσθαι τῶν Ἀρκάδων, ὁμοίως δὲ καὶ τοῦ μὴ νομίσαντας ἐνίους τῶν κατοικούντων τὴν Ἀρκαδίαν περιουσίας χάριν τὰ κατὰ μουσικὴν ἐπὶ πλεῖον ἀσκεῖσθαι παρ᾽ αὑτοῖς ὀλιγωρεῖν ἐγχειρῆσαι τούτου τοῦ μέρους, [4.21.11] ἔτι δὲ καὶ Κυναιθέων ἕνεκα, ἵν᾽ ἄν ποτ᾽ αὐτοῖς ὁ θεὸς εὖ δῷ, τραπέντες πρὸς παιδείαν ἡμερῶσιν αὑτούς, καὶ μάλιστα ταύτης πρὸς μουσικήν· οὕτως γὰρ μόνως ἂν λήξαιεν τῆς τότε περὶ αὐτοὺς γενομένης ἀγριότητος. [4.21.12] ἡμεῖς δ᾽ ἐπειδὴ τὰ περὶ Κυναιθέων ὑποπίπτοντα δεδηλώκαμεν, αὖτις ἐπὶ τὴν ἐκτροπὴν ἐπάνιμεν.

***
[4,19,13] Οι Κυναιθείς όμως, μολονότι είχαν υποστεί τόσο φοβερές δυστυχίες και καταστροφές από τους Αιτωλούς, θεωρήθηκαν άξιοι, περισσότερο από κάθε άλλον, για τη συμφορά τους. [4,20,1] Επειδή όλο το έθνος των Αρκάδων έχει λαμπρή φήμη ανάμεσα σε όλους τους Έλληνες για την αρετή του, όχι μόνο χάρη στο φιλόξενο χαρακτήρα και την ανθρωπιά στη συμπεριφορά αλλά, [2] προπάντων, χάρη στην ευσέβειά του, αξίζει να ερευνήσουμε λίγο από πού προέρχεται η αγριότητα των Κυναιθέων. Πώς, ενώ ήταν αναμφίβολα Αρκάδες, ξεχώρισαν τόσο πολύ εκείνο τον καιρό από τους υπόλοιπους Έλληνες σε ωμότητα και εγκληματικότητα; [3] Πιστεύω πως η αιτία είναι ότι, όσα οι παλαιοί σωστά είχαν επινοήσει και θεσπίσει λαμβάνοντας εύστοχα υπόψη το φυσικό περιβάλλον, όπου ζούσαν όλοι οι Αρκάδες, αυτά ακριβώς πρώτοι και μόνοι από όλους τους Αρκάδες άφησαν. [4] Η μουσική δηλαδή, η αληθινή βέβαια μουσική, είναι ωφέλιμη άσκηση, για όλους τους ανθρώπους, για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαία. [5] Γιατί δεν πρέπει να θεωρούμε, καθώς ο Έφορος¹ λέει στην εισαγωγή της Ιστορίας του -λόγος, που δεν του ταίριαζε καθόλου-, πως οι άνθρωποι έχουν εισαγάγει τη μουσική για να απατούν και να γοητεύουν. [6] Δεν πρέπει ακόμη να πιστεύουμε πως οι παλαιοί Κρητικοί και Λακεδαιμόνιοι τυχαία αντικατέστησαν τη σάλπιγγα με το ρυθμικό παίξιμο του αυλού στον πόλεμο, [7] ούτε πως ασυλλόγιστα οι πρώτοι Αρκάδες δέχτηκαν σε όλες τις εκδηλώσεις της κοινής ζωής τη μουσική σε τέτοιο βαθμό, ώστε με την υποχρεωτική μουσική αγωγή να ανατρέφουν όχι μόνο τα παιδιά αλλά και τους νεαρούς ώς τα τριάντα τους -αυτοί, οι αυστηρότατοι στην άλλη ζωή τους. [8] Γιατί είναι βέβαια πασίγνωστο και κοινός τόπος πως σχεδόν μόνο στην Αρκαδία διδάσκουν πρώτα πρώτα τα παιδιά, από τη νηπιακή ηλικία, να τραγουδούν σωστά τους ύμνους και τους παιάνες με τους οποίους, όπως είναι πατροπαράδοτο, υμνεί κάθε πόλη τους επιχώριους ήρωες και θεούς. [9] Ύστερα, μαθαίνοντας τα μουσικά μέλη του Φιλόξενου και του Τιμοθέου,² κάθε χρόνο στο θέατρο με ζωηρή διάθεση άμιλλας χορεύουν τραγουδώντας, ενώ τους συνοδεύουν επαγγελματίες διονυσιακοί αυλητές, τα παιδιά στους λεγόμενους παιδικούς αγώνες και οι νέοι στους ανδρικούς. [10] Όμοια και σε όλη τους τη ζωή, στις συμποσιακές διασκεδάσεις, δεν καλούν ξένους τραγουδιστές, αλλά μόνοι τους ψυχαγωγούνται, υποχρεώνοντας ο ένας τον άλλον όταν φτάσει η σειρά του να τραγουδήσει. [11] Και ενώ δεν θεωρούν ντροπή να πουν πως δεν ξέρουν, κάποιο από τα άλλα μαθήματα, όμως το τραγούδι δεν μπορούν να το αρνηθούν, αφού όλοι υποχρεωτικά το διδάσκονται, ούτε όταν παραδέχονται πως ξέρουν να τραγουδούν το αποφεύγουν, γιατί το θεωρούν αισχρό. [12] Μαθαίνουν ακόμα οι νέοι εμβατήρια πολεμικά καθώς παρελαύνουν με συνοδεία αυλού, ασκούνται και στο χορό, και κάθε χρόνο στο θέατρο κάνουν επιδείξεις για τους συμπολίτες τους με δημόσια φροντίδα και δαπάνη. [4,21,1] Πιστεύω πως οι παλαιοί τα θέσπισαν όχι για πολυτέλεια και κέφι, αλλά γιατί έβλεπαν την τραχειά δουλειά του καθενός και γενικά την επίπονη και σκληρή ζωή στην Αρκαδία, και παρατηρούσαν ακόμη τον άγριο χαρακτήρα των κατοίκων, που οφείλεται στην κρύα και σκοτεινή ατμόσφαιρα -πολύ συνηθισμένη κατάσταση στα μέρη εκείνα-, με την οποία αναγκαστικά και από φυσικού μας όλοι οι άνθρωποι εξομοιωνόμαστε. [2] Για το λόγο άλλωστε αυτόν και όχι για άλλον, έθνη και λαοί που απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές στο χαρακτήρα, στη μορφή, στο χρώμα και στις περισσότερες ασχολίες. [3] Επειδή λοιπόν οι παλαιοί Αρκάδες ήθελαν να μαλακώσουν και να μετριάσουν την αγριότητα και την τραχύτητα της φύσης, θέσπισαν όλα τα παραπάνω, και ακόμη συνήθισαν τους άντρες και τις γυναίκες σε συχνές κοινές συνάξεις και θυσίες, σε χορούς κοριτσιών και αγοριών. [4] Γενικά, χρησιμοποίησαν όλη τους την επινοητικότητα για να εξημερώσουν και να πραΰνουν την ψυχική σκληρότητα με την επιβολή των εθίμων. [5] Όλα τούτα τα εγκατέλειψαν εντελώς οι Κυναιθείς, και μάλιστα ενώ είχαν ανάγκη ιδιαίτερα από τέτοια βοήθεια, αφού έχουν τον τραχύτερο τόπο και κλίμα όλης της Αρκαδίας. Ρίχτηκαν ύστερα σε εσωτερικές συγκρούσεις και διαμάχες, και τελικά αποθηριώθηκαν τόσο, [6] ώστε σε καμιά ελληνική πόλη να μην έχουν γίνει τόσο μεγάλα και πολλά εγκλήματα. [7] Υπάρχει και απόδειξη για την αθλιότητα αυτή των Κυναιθέων και της δυσαρέσκειας των άλλων Αρκάδων για τη διαγωγή τους: [8] όταν οι Κυναιθείς έκαναν τη μεγάλη σφαγή³ και έστειλαν πρεσβευτές στους Λακεδαιμονίους, από όποιες τυχόν πόλεις πέρασαν διώχτηκαν ευθύς με κήρυκα, [9] ενώ οι Μαντινείς, μετά την αποχώρησή τους, έκαναν και τελετή καθαρμού και περιφορά ιερών θυμάτων γύρω από την πόλη και όλη τη χώρα τους.
[10] Αυτά λοιπόν τα είπα για να μη διαβάλλεται εξαιτίας μιας πόλης ο χαρακτήρας όλων των Αρκάδων και για να μην αρχίσουν μερικοί Αρκάδες να αδιαφορούν για τη μουσική, με την ιδέα πως η πλούσια καλλιέργειά της στη χώρα τους είναι πολυτέλεια. [11] Τα λέω και για τους Κυναιθείς, για να προσπαθούν με στροφή στην παιδεία και μάλιστα στη μουσική, αν κάποτε ο θεός τους τα φέρει δεξιά, να εξημερώσουν το χαρακτήρα τους. Με τέτοια μόνο παιδεία μπορεί να υποχωρήσει η αγριότητα που έδειξαν τότε. [12] Τώρα ξαναγυρίζω, αφού μίλησα για όσα σχετίζονται με τους Κυναιθείς, στο σημείο όπου έκανα την παρέκβαση.
-----------------

¹ Σημαντικός ιστορικός του 4ου αι. π.Χ. Η παγκόσμια ιστορία του σε 30 βιβλία με τον τίτλο Ἱστορίαι, η οποία είχε θεματική διάταξη, έφτανε μέχρι το έτος 356/5 π.Χ.

² Τόσο ο Τιμόθεος από τη Μίλητο (περ. 450-360 π.Χ.) όσο και ο Φιλόξενος από τα Κύθηρα (435/4 -380/79 π.Χ.) ήταν γνωστοί ποιητές διθυράμβων. Ο Τιμόθεος, από τον οποίο σώζεται σε πάπυρο ένα εκτενές απόσπασμα νόμου με τον τίτλο Πέρσαι, είχε εισαγάγει σημαντικούς μουσικούς νεωτερισμούς.

³ Πιθανώς αναφέρεται σε γεγονός που έλαβε χώρα όταν κατέλαβε την εξουσία, η φιλοσπαρτιατική παράταξη (οι υποστηρικτές του μεταρρυθμιστή Σπαρτιάτη βασιλιά Κλεομένη Γ΄).

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΝΑΣΤΑΙΝΑΝ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΤΟΥΣ

Στην αρχαία Ελλάδα, όπως και σε πολλές θρησκείες του αρχαίου κόσμου, απαντώνται παραδόσεις σύμφωνα με τις οποίες θεοί γνώρισαν τον θάνατο και στη συνέχεια την ανάσταση. Ο Διόνυσος είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θεού που πέθαινε και ανασταινόταν κάθε χρόνο

Ο Απρίλης είναι ο μήνας στη διάρκεια του οποίου έχουμε την πιο μεγάλη γιορτή των ορθοδόξων Χριστιανών, που είναι τα ''Πάθη και η Ανάσταση του Κυρίου''. Ιδιαίτερα για τους Έλληνες η γιορτή αυτή αποκτά πρόσθετη σημασία, αφού αρκετές φορές η ανάσταση του συσχετίστηκε με την ανάσταση της ίδιας της φυλής, ενώ συγχρόνως τους θύμιζε και πανάρχαια θρησκευτικά και λατρευτικά δρώμενα που η αρχή τους χάνεται στο βάθος των αιώνων, σε χρόνους πολύ πριν από τον ερχομό αυτού του νέου ''Σωτήρα''.

Σε πολλές θρησκείες του αρχαίου κόσμου και στην αρχαία Ελλάδα απαντώνται παραδόσεις σύμφωνα με τις οποίες θεοί γνώρισαν τον θάνατο και στη συνέχεια την ανάσταση, όπως π.χ. ο φοινικικός Αδωνις ή ο ελληνικός Διόνυσος. Επειδή μάλιστα συχνά οι τεθνεώτες και αναστάντες αυτοί θεοί συμβαίνει να είναι θεοί της γονιμότητας, πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι η ιδέα αυτή του θανάτου και της ανάστασης εκ νεκρών είναι παρμένη από την ετήσια εναλλαγή των εποχών, όπου το νέκρωμα της φύσης κατά τη διάρκεια του παγερού χειμώνα το διαδέχεται το ξαναζωντάνεμά της κατά τη διάρκεια της ζωοδότρας άνοιξης. Επομένως με τα πάθη αυτά των θεών συμβολίζονται οι λειτουργίες της ίδιας της φύσης και, όπως είναι γνωστό, η πίστη συχνά εκφράζεται με συμβολισμούς. Γύρω από τον ετήσιο αυτό αγώνα ανάμεσα στην ακαρπία και την ευφορία της γης υφάνθηκε και ο ιστός αρκετών αρχαίων μυστηριακών τελετών, γι’ αυτό ακριβώς και η συνήθης εποχή διεξαγωγής τους ήταν το τέλος του καλοκαιριού ή η αρχή του φθινοπώρου, με τα πρώτα πρωτοβρόχια. Τα μυστήρια, που γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση κατά τους χρόνους της ύστερης αρχαιότητας, υπόσχονταν στους μυημένους σ’ αυτά μόνιμη σωτηρία και μια ευτυχισμένη μετά θάνατον ζωή. Έτσι, σε δημόσιες αλλά κυρίως σε απόκρυφες τελετουργίες, οι πιστοί σκηνοθετούσαν τις διάφορες φάσεις αυτού του αγώνα, αναπαριστώντας τις ποικίλες περιπέτειες του πάσχοντος θεού τους.

 Ο θάνατος και η ανάσταση

Όπως παρατηρεί ο Πλάτων, καθώς ο άνθρωπος πλησιάζει προς τον θάνατο αρχίζει να σκέπτεται για πράγματα που πριν δεν τον απασχολούσαν καθόλου, ενώ συγχρόνως αρχίζει να δίνει πίστη και σε δοξασίες υπερφυσικές. Ετσι και στην αρχαιότητα, πολλοί πίστευαν ότι με τις μυήσεις αυτές θα βοηθηθούν να κερδίσουν την πολυπόθητη αθανασία και ακόμη θα αποκτήσουν τη δυνατότητα και μετά θάνατον «να διασκεδάζουν και να χορεύουν» σε καταπράσινους λειμώνες στον καθαρό αέρα. Ορισμένοι θρησκειολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι η κεντρική ιδέα όλων αυτών των μυστηριακών θρησκειών ήταν ο θάνατος και η ανάσταση και έχουν συνδέσει τους σχετικούς μυστηριακούς μύθους με τα πάθη κάποιου θεού. Ετσι έχουμε τον θάνατο του Διονύσου, του Αττεως, του Οσίριδος. Στα μυστήρια που σχετίζονται με τους θεούς αυτούς συναντούμε ακολουθίες πένθους που στη συνέχεια τις διαδέχονται τελετουργίες χαράς και αγαλλίασης. Το αβάστακτο πένθος της Ισιδος για τον φόνο του αγαπημένου της αδελφού και συντρόφου, του Οσίριδος, που τον είχε κατακρεουργήσει ο θεός της σκιάς Σετ (ή Σεθ), σταματά όταν βρίσκει και συναρμολογεί όλα τα διαμελισμένα κομμάτια του, δίνοντάς του ξανά τη ζωή. Το ίδιο συμβαίνει και με τους πιστούς της. Μιμούμενοι τη θεά τους, αναζητούν τον Οσιρι, κτυπώντας με αλαλαγμούς τα στήθη τους. Μόλις ξαναντικρίζουν τον θεό, τότε τον θρήνο τον διαδέχεται ανείπωτη χαρά. Ο Πλούταρχος προτρέπει τα βάσανα της Ισιδας, όπως αναπαριστάνονται στις σχετικές τελετές, να γίνονται μαθήματα ευσέβειας και παρηγοριάς για όλους τους θνητούς που τους βρίσκουν τέτοια κακά.

Ο Ιούλιος Φίρμικος Ματερνός, πολιτικός και συγγραφέας του 4ου αι. μ.Χ., που αλλαξοπίστησε και έγινε Χριστιανός, μας παραδίδει ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες σχετικές με παγανιστικές μυστηριακές τελετές. Ετσι ανάμεσα σε άλλα μας περιγράφει και μια σκηνή κατά την οποία μπροστά σε ένα ομοίωμα κάποιου θεού, που κείτονταν νεκρός πάνω σε ένα φορείο, εξελίσσονταν σκηνές οδυρμού και θρήνου.

Η «επίκλησις» του Διονύσου

Ο Διόνυσος, χωρίς αμφιβολία, ήταν κι αυτός ένας θεός της βλάστησης και σαν τέτοιος ήταν ένας πάσχων θεός, που πέθαινε και ανασταινόταν κάθε χρόνο. Ωστόσο τα επεισόδια που σχετίζονται με τον θάνατό του, ο οποίος προκαλούσε τον μαρασμό της φύσης, μπορούμε να πούμε ότι δεν αποτελούσαν σημαντικό μέρος της όλης διήγησης. Εκτός από αναφορές στον βίαιο θάνατό του και τον διαμελισμό του υπήρχαν και παραδόσεις που έκαναν λόγο και για μια ομαλή κατάβασή του στον Αδη, προκειμένου να φέρει στον πάνω κόσμο, στον κόσμο των ζωντανών, τη μάνα του τη Σεμέλη. Η κάθοδός του αυτή έγινε από την Αλκυονία λίμνη στη Λέρνα της Αργολίδας, για την οποία υπήρχε παράδοση ότι ήταν απύθμενη. Ετσι κανένας στην αρχαιότητα, ούτε και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Νέρων, δεν είχε μπορέσει να μετρήσει το βάθος της. Στους Δελφούς, μέσα στο άδυτο του ναού του Απόλλωνος, «παρά το χρηστήριον», έδειχναν τον τάφο του θεού. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, που έζησε προς τα τέλη του 1ου αι. π.Χ., μιλά για θρήνους κατά τη διάρκεια «των διονυσιακών παθών». Αλλά για τις τελετουργίες τις σχετικές με τον θάνατό του, όπως άλλωστε και γι’ αυτές που σχετίζονται με την ανάστασή του, ξέρουμε λιγοστά πράγματα. Κύρια αιτία ήταν η ευσέβεια των αρχαίων συγγραφέων που δεν ήθελαν να κοινοποιήσουν τίποτε «περί ων ου θέμις τοις αμυήτοις ιστορείν».

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο των τελετουργιών που συνδέονται με την ανάσταση του θεού ήταν και το κάλεσμά του, η «επίκλησις», από τους πιστούς του, που τον καλούσαν, ακόμη και με μικρές σάλπιγγες, να ανέβει και να παρουσιαστεί σ’ αυτούς.

Στον κόσμο των Ιώνων η «επιφάνεια» του θεού γινόταν κατά τη διάρκεια των Ανθεστηρίων. Ενα σημαντικό δρώμενο της γιορτής αυτής, που είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι γιορταζόταν και αυτή κατά τη διάρκεια της άνοιξης, ήταν ο ερχομός του θεού πάνω σ’ ένα τροχοφόρο πλοίο.

Το ότι ο Διόνυσος ερχόταν με ένα πλεούμενο πιθανόν να οφειλόταν στο ότι ο θεός είχε κατεβεί στον Κάτω Κόσμο μέσα από μια λίμνη, την Αλκυονία. Αλλά και ο Αριστοφάνης στους «Βατράχους» του βάζει τον Διόνυσο να κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο από μια περιοχή της Αθήνας, που την έλεγαν Λίμναι, και της οποίας το όνομα σαφώς υποδηλώνει και πάλι κάποια λίμνη ή έστω ένα βαλτότοπο.

Με τη θριαμβευτική επανεμφάνιση του θεού οι πιστοί του ξεσπούσαν σε ουρανομήκεις φωνές και χαρούμενα τραγούδια και ξεφάντωναν με χορούς και πανηγύρια. Και εκτός από πάσχοντες θεούς στην αρχαία μυθολογία υπάρχουν και ήρωες που είχαν κατορθώσει να νικήσουν τον θάνατο, όπως ο Ηρακλής, ο Ορφέας, ο Καπανέας κ.ά.

Μετά από τα παραπάνω μπορούμε να υποθέσουμε ότι το ''μέγα θαύμα της Ανάστασης του Χριστού'', το σημαντικότερο ασφαλώς γεγονός της επίγειας ζωής Του, κατά το οποίο έχουμε τη νίκη της ζωής και την ήττα του θανάτου, έγινε πιο εύκολα κατανοητό από τους Ελληνες· και από τους υπόλοιπους ελληνίζοντες της όψιμης αρχαιότητας, που αποτελούσαν το πιο σημαντικό και συνάμα το πιο ζωντανό κομμάτι του τότε γνωστού και πολιτισμένου κόσμου. Γιατί ανάλογα συμβάντα διηγούνταν και για τους θεούς και ήρωες που είχαν στεριώσει και είχαν κυριαρχήσει στα μέρη τους πολύ πριν κάνει την εμφάνισή του ο ''Ναζωραίος''.

Το φιλί της αγάπης

Κάθε γιορτή αγκαλιάζει έντονα και ουσιαστικά, μέσα από το συναίσθημα που ο καθένας μας ζει και βιώνει, το νόημα του έρωτα και της συναισθηματικής ολοκλήρωσης (αγάπη). Κάθε φορά που ένας άνθρωπος σήμερα «κοιτάει» τον εαυτό του, ίσως να βλέπει τα δύο σημαντικά πρόσωπα που ζουν μαζί του: αυτός που είναι αλλά και αυτός που θα ήθελε να είναι. Αν αυτό πραγματικά το βάζαμε σε μια σχέση δύο ανθρώπων, τότε πράγματι η συναισθηματική εικόνα αυτού του ανθρώπου προβάλλει και αναζητά την ικανοποίησή του μέσα από τον άλλον που επενδύει, ενισχύει και ζει.

Ως άνθρωπος συνειδητοποιώ μέσα στο κάθε μέρα της ζωής ότι ένας άνθρωπος φθάνοντας στο γραφείο του κάθε ειδικού, ψάχνει απαντήσεις γύρω από το συναίσθημά του, ενώ παράλληλα προσπαθεί να βρει λύσεις για να επικοινωνήσει και να εκφραστεί με το περιβάλλον του. Όλα αυτά, σε πολλές περιπτώσεις, τον κάνουν να νιώθει αδύναμος, ανεπαρκής αλλά και λίγος, μέσα στην δική του διαδρομή που τελικά δεν ξέρει αν βαδίζει στον σωστό ή λάθος δρόμο, γιατί ακριβώς εκεί δείχνει μπερδεμένος, ένοχος αλλά και πολλές φορές ηττημένος, μπροστά στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις που τόσο ο ίδιος όσο και οι άλλοι επιβάλλουν. Σε αρκετές περιπτώσεις βλέποντας, την ανάγκη λύσεων στις προτάσεις των ανθρώπων, η αναζήτηση του ιδανικού σκοντάφτει υποκειμενικά στο τι ο καθένας θα ήθελε να ακούσει αλλά και στο τι θα έπρεπε να κάνει. Αυτό μάλιστα ενισχύεται με το ανάλογο κόστος στην ίδια την ανθρώπινη σχέση που οι ρόλοι της προκαθορίζουν σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ένα επιθυμητό αποτέλεσμα και αυτό γιατί;

Γιατί το κόστος είναι πολύ μεγάλο εάν το λάθος επαναλαμβάνεται αλλά και τιμωρείται.

Άλλωστε πολλοί άνθρωποι στο κυνήγι της τελειότητας βλέπουν την ατέλειά τους, στην προσπάθεια να ενοχοποιηθούν βλέπουν την αποφυγή τους, στην ανάγκη τους να εκφραστούν βλέπουν την απόρριψη. Ακόμη ηχεί στα αυτιά μου η φράση ενός πατέρα που είχε χωρίσει προ δεκαετίας να του λέει ο 25χρονος γιός του πόσο λάθος πατέρας υπήρξε γιατί ακριβώς έφυγε από το σπίτι και του στέρησε την αγάπη, όπως χαρακτηριστικά τον χρέωσε. Για αυτό και η αγάπη, κυριαρχεί ως η πιο σημαντική πλευρά της ζωής αλλά και η πιο μηνυματική εξέλιξή της, μας επιτρέπει να σκεφτούμε ότι κάθε φορά που η ζωή μας αντλεί δυναμικά και μας επιβάλλει καθοριστικά την στάση της, ο νους μας οφείλει να τρέφεται με λίγο από αυτήν γιατί έτσι καταλαβαίνουμε την αξία της, ζούμε από την δύναμή της και την μοιραζόμαστε με κάποιον άλλον που την χρειάζεται όσο και εμείς! Κάθε «ρούφηγμα» της αγάπης που ένα φιλί προβάλλει, όπως η συγκεκριμένη μέρα το ζητάει, δίνει μια ακόμα ανάσα απέναντι στη πνιγμονή της σκληρής πραγματικότητας, κάνοντας όλους μας να δούμε τον εαυτό μας τρυφερό, αδύναμο και μοναδικό, μέσα στο χρόνο που κυλά ανελέητα και χωρίς επιστροφή.

Η αγάπη ως λέξη, ακούγεται όπως το κουδούνισμα σε ένα σχολείο την ώρα του διαλείμματος, που τα παιδιά ξεχύνονται από τις τάξεις τους στο κενό προαύλιο για να χαλαρώσουν και να φύγουν από το καταπιεσμένο πρόγραμμα της διδακτικής ώρας που μόλις τελείωσε. Η φωνή τους και το βουητό τους δείχνουν τον αυθορμητισμό και την ανεμελιά που το διάλειμμα τους προσφέρει στα λίγα λεπτά, προτού ξαναγυρίσουν στην επόμενη δύσκολη ώρα. Και αυτό επαναλαμβάνεται συνεχώς.

Έτσι είναι και η αγάπη, μια αναγκαιότητα που δύο άνθρωποι ως εραστές, σύντροφοι και γονείς, υπόσχονται στο ιδανικό της γνωριμίας, ζουν στην πορεία του έρωτά τους και απαιτούν στα χρόνια της φθοράς του κύκλου της ζωής τους.

Το ανθρώπινο σύστημα λοιπόν, ζει μέσα από αυτή την συνεχή ανατροφοδότηση που σε πολλές περιπτώσεις χρεώνει και καταθλίβει τους ανθρώπους, όταν αισθάνονται ότι την χάνουν ή ότι δεν την εννοούν. Φαίνεται λοιπόν ότι η αγάπη είναι μία συνταγή με ημερομηνία λήξης, ότι είναι μία συνταγή που χρειάζεται ανανέωση. Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει άνθρωπος που θα διαφωνήσει με την άποψη ότι η αγάπη δεν είναι κάτι άυλο, πνευματικό και υποσχόμενο, χωρίς την πρακτική εφαρμογή μιας πιο ρεαλιστικής βάσης που όλοι την ψελλίζουμε χαμηλόφωνα ή και λίγο πιο δυνατά:

«Σ’αγαπώ γιατί κι εσύ μ’αγαπάς»
«Δεν γίνεται εγώ να σ’αγαπώ κι εσύ να με πονάς»
«Ακόμη κι αν είναι έτσι, κάποια στιγμή θα φύγω από σένα γιατί αν μείνω, ο θάνατός μου είναι η πορεία μου…»

Ο καθένας που «παίζει» με αυτή την λέξη, ίσως την χρησιμοποιεί σαν μια τυπωμένη κάρτα αυταπόδειξης που την μοιράζει θεατρικά και ναρκισσιστικά σε αυτόν που γνωρίζει και εντυπωσιάζεται αλλά και για να αλλάξει γνώμη πολλές φορές το επόμενο πρωί. Στον άλλον όμως, έμεινε η κάρτα του και η υπόσχεσή του, μη γνωρίζοντας όμως ότι αυτός που σ’αγαπάει σήμερα, μπορεί να σε έχει ξεχάσει αύριο.

Η αγάπη μου για σένα, ξεκινάει από μένα, που πιστεύω και ως γιατρός και ως άνθρωπος, καθορίζει την ωριμότητά μου που χρειάζομαι να την επενδύσω σε σένα που έχω επιλέξει. Είναι υγιές να το ζητάω, είναι επίσης υγιές και να φύγω, αν εσύ δεν μπορείς να μου την δώσεις. Αρκεί εγώ να ξέρω τι θέλω από μένα για να σε βοηθήσω να το καταλάβεις και να σου ζητήσω να με στηρίξεις.

Το φιλί της αγάπης, η ανθρώπινη στιγμή του χρόνου που κυλάει. Το παιδί που σε κοιτάει και ζει μέσα από σένα, το ψυχικό σου δικαίωμα να αγαπάς και να στηρίζεις τον εαυτό σου μέσα από έναν άνθρωπο. Σήμερα όλα αυτά είναι μπροστά σου. Ζήσε τα. Σκέψου το αύριο. Φίλησε τον σύντροφό σου σήμερα. Κάνε τον να νιώσει μαζί σου και το αύριο. Όλα αυτά είσαι εσύ.

ΖΩΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΛΛΑΓΗ

Η διαδικασία της ανάπτυξης ή της εξέλιξης είναι πάντα μια διαδικασία μεταβολής. Το παλιό πρέπει να πεθάνει για να δώσει θέση στο νέο ν’ αναπτυχθεί.

Έτσι, λοιπόν, η ζωή είναι μια συνεχής απάρνηση παλιών συνηθειών και τρόπων διαβίωσης, αισθημάτων και σκέψεων. Μηνύματα απ’ τη ζωή, προσπαθούν ίσως να μας αναγγείλουν πως θα έπρεπε ν’ αλλάξουμε τη διατροφή μας, να εγκαταλείψουμε το κάπνισμα ή το ποτό, ν’ αναπαυόμαστε περισσότερο, να φροντίζουμε πιο συνειδητά το σώμα μας, να σεβόμαστε περισσότερο τις ανάγκες του οργανισμού και του νου μας.

Άλλες πάλι δυσάρεστες εμπειρίες ίσως να μας προειδοποιούν πως θα έπρεπε να γίνουμε λιγότερο εγωιστές και να μπαίνουμε στη θέση των άλλων, για να βρούμε την ψυχική ηρεμία που αποζητάμε. Ή μπορεί να πρέπει να μάθουμε να εξασκούμε το σώμα και την αναπνοή μας σωστά για ν’ αποκτήσουμε ξανά τη χαμένη μας ζωτικότητα και την πνευματική μας αρμονία.

Ίσως να πρέπει να μάθουμε να χαλαρώνουμε ή να διαλογιζόμαστε ή να προσευχόμαστε για να έλθουμε σ’ επαφή με τις ανώτερες πηγές αρμονίας και ενέργειας που μας βοηθούν ν’ αντιμετωπίσουμε τις διάφορες αντιξοότητες της ζωής.

Η ζωή μπορεί να θέλει να μας ειδοποιήσει να επανεξετάσουμε τους στόχους, τις αξίες και τον τρόπο ζωής μας, για να βεβαιωθούμε, πως ζούμε πραγματικά σύμφωνα με τις αληθινές επιδιώξεις μας και όχι παρασυρμένοι από κάποιο κοινωνικό μηχανικό προγραμματισμό για ευτυχία και ικανοποίηση. Αν ανακαλύψουμε πως έχουμε πάντα άγχος, ίσως να μας ζητά να επανεξετάσουμε την αντιμετώπισή μας, τα πιστεύω μας και την εικόνα του εαυτού μας. Ή μπορεί να πρέπει ν’ αναπτύξουμε μεγαλύτερη παραδοχή κι αγάπη γι’ αυτήν.

Ίσως να πρέπει ν’ αντιμετωπίσουμε μερικούς απ’ τους φόβους μας και να τους ξεπεράσουμε. Ίσως να πρέπει να εγκαταλείψουμε την πίκρα και τη ζήλεια, να συγχωρούμε, ν’ αγαπάμε. Ή, πάλι, ίσως πρέπει να μάθουμε να έχουμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό μας.

Μπορεί να πρέπει να μάθουμε να υπερνικάμε τις προσκολλήσεις και τις εξαρτήσεις μας, όπως τα ηρεμιστικά, τις σχέσεις, τα ναρκωτικά, την παραδοχή των άλλων και κάθε τι που μας κάνει να νιώθουμε εσωτερικά αδύναμοι.

Ίσως πρέπει να μάθουμε να σκεπτόμαστε θετικά για ν’ ανακαλύψουμε τη μεγάλη δημιουργική δύναμη που κρύβεται μέσα μας. Αυτά και πολλά άλλα μαθήματα οδηγούν στο τελικό δίδαγμα της ζωής που είναι η συνειδητοποίηση πως δεν είμαστε αυτό το σώμα ούτε αυτή η προσωπικότητα αλλά αθάνατο πνεύμα.

Ο Θεσμός των Μυστηρίων στην Αρχαιότητα

<ΔΗΜΗΤΡΑ, ΤΡΙΠΤΟΛΕΜΟΣ, ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ

Τα Μυστήρια είναι ένας θεσμός που τον συναντάμε σε κάθε παραδοσιακή κοινωνία της αρχαιότητας. Με τα Μυστήρια ο άνθρωπος εισέρχεται στη σφαίρα των Θεών. Εκείνη η πανάρχαια εποχή, που ο άνθρωπος ζούσε σε συμφωνία με τη φύση, γυρίζει πάλι πίσω και ο μύθος γίνεται παρών και πραγματικός.Σε όλα τα Μυστήρια βρίσκουμε γνώσεις σχετικά με τη ζωή, το θάνατο, τη μετενσάρκωση, την αθάνατη φύση του ανθρώπου, καθώς και διδασκαλίες σχετικές με την ανθρωπογένεση.

Η Μύηση παρουσιάζεται στην αρχαιότητα ως η αποκάλυψη ενός Μυστηρίου. Γι’ αυτό τα αρχαία Μυστήρια και οι Μυήσεις είναι δύο έννοιες πολύ στενά συνδεδεμένες .Σε όλες τις παραδοσιακές κοινωνίες ανακαλύπτουμε τελετές Μύησης:

Από τους αρχαίους πολιτισμούς της Ανατολής , μέχρι τους Προ-κολομβιανούς της Αμερικής, περνώντας από την Αφρική, την Αίγυπτο και την Ευρώπη. Η τελετουργική πράξη και η ύπαρξη τελετών είναι ένα στοιχείο κατεξοχήν ανθρώπινο, έμφυτο στην ανθρώπινη φύση.Όμως ο σημερινός άνθρωπος συνδέει, (ή τα μέσα ενημέρωσης και η παιδεία τον αναγκάζουν να συνδέει) τη λέξη τελετή με κάτι το κακό, άσχημο, επικίνδυνο ή σκοτεινό. Και αυτό συμβαίνει υποσυνείδητα, λόγω ίσως κοινωνικής παρερμηνείας, παρόλο που συχνά χρησιμοποιείται ο όρος αυτός για ουδέτερα φορτισμένες καταστάσεις, όπως π.χ λέμε εναρκτήρια τελετή για αθλητικούς αγώνες, τελετή του γάμου, κλπ.

Επικρατεί όμως περισσότερο η αρνητικά φορτισμένη έννοια της λέξης. Τελετή όμως είναι κάθε πράξη που γίνεται με συνείδηση και σκοπιμότητα ( από το ρήμα τελώ, διεξάγω). Αν αυτή η σκοπιμότητα είναι κακή , η τελετή θα είναι κακή, αλλά αν στοχεύει στην επικοινωνία με το ανώτερο, με το πνευματικό , τότε θα είναι καλή. Η ίδια η φύση λειτουργεί με αυτό τον τρόπο, και πολλά ζώα κάνουν τελετές για να επικοινωνήσουν, για να δείξουν αποτελεσματικά κάποια δικά τους μηνύματα.Ακόμα και σήμερα, κατά κάποιον τρόπο, επιβιώνουν οι παραμορφωμένες σκιές των αρχαίων παραδοσιακών κοινωνιών μέσα από τους παραδοσιακούς λαούς των πρωτόγονων κοινωνιών.

Το χαρακτηριστικό μιας παραδοσιακής κοινωνίας είναι ότι προσπαθεί, και καταφέρνει, να συνδυάσει τον άνθρωπο με τα δύο του άπειρα, τις δύο ρίζες του: την ουράνια του «Επάνω» και τη γήινη του «Κάτω». Μυθολογίες, θρησκείες, μεταφυσικά και φιλοσοφικά συστήματα εκφράζουν, με το δικό τους τρόπο, αυτά τα δύο αινίγματα. Δύο αινίγματα τα οποία ο άνθρωπος, στην αρχή, αγνοεί και, με την εξέλιξη, επιχειρεί να συνειδητοποιήσει.

Τα Μυστήρια επέδρασαν στη διαμόρφωση του ανθρώπινου χαρακτήρα και του πνευματικού πολιτισμού των αρχαίων κοινωνιών. Τα Μυστήρια έχουν άμεση σχέση με τη Μύηση, αφού και οι δύο λέξεις κατάγονται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «μυώ», που σημαίνει «κλείνω το στόμα». Δηλαδή κρατώ, φυλάσσω το μυστικό (μύστης). Εδώ ας θυμηθούμε πως το σύμβολο της μύησης στην Αρχαία Αίγυπτο, ήταν η εικόνα του χαμογελαστού θείου παιδιού Ώρου, ο οποίος με το ένα δάκτυλο κλείνει το στόμα του, το οποίο οι Έλληνες το ονόμασαν «Αρποκράτη».

Η Μύηση γίνεται δεκτή από τους ανθρωπολόγους ως ένας παγκόσμιος παραδοσιακός, αρχαϊκός θεσμός. Επιτρέπει, ψυχολογικά, το πέρασμα από μια κατάσταση, η οποία θεωρείται κατώτερη, σε μια άλλη, ανώτερη, μέσα από την πραγματοποίηση και τη βίωση μιας ειδικής ιεροτελετουργίας. Είναι το σύνολο τελετών και προφορικών διδασκαλιών, που με τη βοήθειά τους επιτυγχάνεται μια ριζική μεταλλαγή της θρησκευτικής και κοινωνικής κατάστασης αυτού που πρόκειται να μυηθεί.

Μιλώντας φιλοσοφικά, η Μύηση αντιστοιχεί σε μια οντολογική μεταβολή της υπαρξιακής διαγωγής. Στο τέλος των δοκιμασιών του ο δόκιμος απολαμβάνει μια εντελώς διαφορετική ύπαρξη από αυτή που είχε πριν τη μύηση. Είναι μια τελετή περάσματος, που μιμείται τις δοκιμασίες που σημαδεύουν την πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης εκτελώντας τες εκ των προτέρων. Η Μύηση δεν είναι μια διανοητική εκπαίδευση, αλλά μια πορεία εσωτερικής ανανέωσης που παρέχει, ανάμεσα στα άλλα, μια σφαιρική άποψη του κόσμου. Κάθε Μύηση σημαίνει «θάνατο» της παλιάς προσωπικότητας και υιοθέτηση μιας καινούριας πιο αρμονικής προσωπικότητας. Γι’αυτό ο Πλάτων έλεγε : «Ο θάνατος είναι Μύηση». Κάθε μύηση συμπεριλαμβάνει το σχέδιο «Ζωή, Θάνατος και Ανάσταση».

Οι 3 Μυήσεις

Οι εθνολόγοι διακρίνουν τρεις διαφορετικούς τύπους μύησης:

1) Η Φυλετική Μύηση επιβεβαιώνει το πέρασμα από την εφηβεία στην ενηλικίωση. Συνδέεται με μια βιολογική αλλαγή που κάθε άνθρωπος γνωρίζει. Το παιδί αποχωρίζεται από το μητρικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ανατράφηκε και υπόκεινται σε δοκιμασίες πριν να επανενταχθεί στην κοινωνία, στην κατάσταση του εφήβου. Έτσι ο νέος ή η νέα κατά τη διάρκεια των μυητικών αυτών ιεροτελεστιών πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες του και να δείξει το θάρρος και την αντοχή του. Ο μυούμενος πεθαίνει για να ξαναγεννηθεί, αποποιείται την άγνοια και ασκείται στη γνώση, στην οποία εκπαιδεύεται . με τη Μύηση οι νέοι καθαίρονται, διδάσκονται και εντάσσονται στη νέα τους κατάσταση.

Η Μύηση που παραδόθηκε από τους θεσμούς των Μυστηρίων , όπως αυτών της Ίσιδος και του Όσιρη στην Αίγυπτο, της Ελευσίνας ή της Σαμοθράκης στην Ελλάδα, εμφανίζεται σε αυτόν το δεύτερο τύπο. Αυτή η θρησκευτική μύηση δεν εκτυλίσσεται μέσα στους ίδιους τόπους όταν αφορά άντρες και γυναίκες. Οι άντρες την πραγματοποιούν στο εξωτερικό, έτοιμοι να υπερασπιστούν το σύνολο των ανθρώπων, γεννιούνται έτσι στην αστική ζωή. Οι γυναίκες στο πατρικό χωριό τους , μακριά από το φως της μέρας, συγγενεύουν με τις εργασίες της σελήνης, γεννιούνται στην οικιακή ζωή και γίνονται οι πραγματικοί φρουροί της εστίας και της κοινωνικής ζωής.3) Η Μαγική ή Σαμανική Μύηση είναι η πιο εσωτερική από τις μυήσεις και εκείνη που απαιτεί την μεγαλύτερη αποστέρηση. Είναι αυτή που κάνει κάποιον να εγκαταλείψει την φυσική ανθρώπινη κατάσταση για να φτάσει στην κατοχή «υπερφυσικών» δυνάμεων. Η πλήρης καταστροφή της παλιάς προσωπικότητας επιτρέπει στις δυνάμεις του αόρατου να εκφραστούν μέσω του μυημένου. Τίποτα δεν πρέπει να επιβιώσει από τον παλιό άνθρωπο. Αυτή η μαγική μύηση σημαδεύεται γενικά από ένα εκστατικό ταξίδι (όνειρο, όραμα, καταληψία) σε ένα κόσμο από τον οποίο ο υποψήφιος επιστρέφει με κάποιο αριθμό δυνατοτήτων: θεραπεία, μαντική κλπ.Η Μαγική Μύηση επιτρέπει τη δημιουργία ενός κάθετου άξονα ανάμεσα στους 3 κόσμους : τον αρχετυπικό κόσμο, τον ψυχολογικό κόσμο και τον υλικό κόσμο. Ο σαμάνος μπορεί να διαπεράσει τα υλικά επίπεδα και να επικοινωνήσει με τα πιο λεπτά επίπεδα της ύπαρξής του και του Σύμπαντος.2) Η Θρησκευτική Μύηση βεβαιώνει το πέρασμα από το βέβηλο στο Ιερό και επιτρέπει να εισχωρήσει το άτομο στο ιερό. Βέβηλο και Ιερό είναι δύο όψεις της ζωής: το πρώτο οδηγεί στο διασκορπισμό, την πολυπλοκότητα, τη φθορά. Το δεύτερο οδηγεί στο κέντρο, στην ενότητα , στην αναγέννηση.

Οι Φάσεις

Τρεις τελετουργικές φάσεις βρίσκονται σε κάθε τύπο μύησης. Αυτές είναι:

- Η φάση του χωρισμού, όπου ο υποψήφιος αποκόβεται από το περιβάλλον του.
- Η φάση της περιθωριοποίησης, κατά τη διάρκεια της οποίας ο υποψήφιος υπόκειται στις δοκιμασίες της μοναξιάς.
- Η τελική φάση της επανένωσης όπου ο υποψήφιος επανέρχεται στο καινούριο του περιβάλλον.

Οι τελετές της μύησης φαίνονται πάντα να ακολουθούν μέσα στην αρχαιότητα μια προκαθορισμένη τάξη:

- Οι προκαταρκτικές τελετές εξαγνισμού.
- Οι δημόσιες προπαρασκευαστικές θυσίες που ακολουθούνται από τραγούδια , χορούς και λιτανείες.
- Η μύηση καθαυτή που χωρίζεται η ίδια σε

α) διαφορετικές δοκιμασίες μέσα στο μυστικό του άδυτου, ή του μαγικού δάσους ( μάχη ενάντια σε τέρατα, τιμωρίες, πέρασμα από πόρτες…)
β) η εποπτεία που είναι η θεατρική αναπαράσταση ενός μύθου και διδαχή ενός μυστικού με την έναρξη σκηνικών παιχνιδιών.
γ) τελικά η τελετή του κλεισίματος που γιορτάζει την επιστροφή του μύστη στη ζωή με χορούς και παιχνίδια.

Σύνοψη

Η Μύηση , όπως λέει ο Μιρσέα Ελιάντ , αποτελεί το πιο σημαντικό πνευματικό φαινόμενο της ιστορίας της Ανθρωπότητας, αφού μεταμορφώνει όλη τη ζωή του ατόμου, κάνοντάς το «ανοιχτό στο πνεύμα», ανοιχτό και ελεύθερο μπροστά σε μια συνειδητή εξέλιξη.

Μέσα από τις Ιεροτελετουργίες , τις Τελετές και τα τυπικά «γέννησης και θανάτου», ο υποψήφιος βιώνει, συνειδητά, μια κατάσταση της φύσης, η οποία ανήκει στο μέλλον. Έτσι του ανοίγονται οι πόρτες της Σοφίας και του «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» που είχαμε στους Δελφούς.

Ο Κικέρωνας, ο μεγάλος Ρωμαίος ιστορικός, ο Πλάτωνας, καθώς και πολλοί άλλοι σοφοί της αρχαιότητας έλεγαν ότι τα Μυστήρια είχαν θρησκευτικό, ηθικό και ευεργετικό χαρακτήρα: ήταν μια Σχολή Ηθικής. Η μεγαλύτερη αυθεντία στον Αποκρυφισμό, στους τελευταίους αιώνες, η Ε.Π.Μπλαβάτσκυ, λέει ότι με τις Μυήσεις, στα Αρχαία Μυστήρια, διδασκόταν η Αρχή των πραγμάτων, η φύση της Ψυχής, η ανάβαση της Συνείδησης, η εξέλιξη του Σύμπαντος. Οι επιστήμες – η ιατρική, η αστρολογία, τα μαθηματικά - και η μουσική διδάσκονταν, βαθιά, στα Μυστήρια, αποτελώντας μια αρμονική σχέση, μια ενότητα.

Η καταγωγή των Μυστηρίων είναι σκοτεινή, από ιστορική πλευρά. Σχετικά με αυτά δεν ξέρει κανείς τίποτα, εκτός από λίγες εσωτερικές παραδόσεις οι οποίες παρουσιάζουν να κατάγονται από τους ίδιους τους θεούς. Οι θεοί παρέδωσαν το θεσμό των Μυστηρίων στους πιο προχωρημένους πνευματικά ανθρώπους, διδάσκοντάς τους, μέσα από τη Μύηση, το μυστικό της Αθανασίας και της Αιωνιότητας. Σύμφωνα με ορισμένες παραδόσεις ιμαλαϊκής προέλευσης, η καταγωγή του θεσμού των Μυστηρίων τοποθετείται αρκετά εκατομμύρια χρόνια πίσω.

Στην Αρχαία Ινδία και στην Αίγυπτο, κυρίως, συναντάμε τα πιο αρχαία, και πιο γνωστά, ίχνη Μυστηρίων και Μυήσεων. Η ιερή Τριάδα «Μύθος, Τελετή, Μύηση» εκφράζεται εκεί με όλη της την ένταση. Τόσο που επηρεάζει ακόμα, μέχρι και σήμερα, περνώντας από τις δυτικές επιδράσεις της Ελλάδας και της Ρώμης, μέχρι την εμφάνιση του Χριστιανισμού.

Ας μην ξεχνάμε όμως το αρχαίο μυητικό ρητό του Δωδωναίου Δία: «Ότι υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει για πάντα».
---------------------
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πραγματεία πάνω στην ιστορία των Θρησκειών, Mircea Eliade, Εκδόσεις Χατζηνικολή
Ο Χρυσός Κλώνος Α,Β,Γ,Δ τόμος, James George Frazer, εκδόσεις Εκάτη
Ο Μαύρος Κυνηγός, Πιερ Βιντάλ Νακέ, Εκδόσεις Νέα Σύνορα
Αρχαία Μυστήρια, H.P. Blavatsky, Εκδόσεις Ιάμβλιχος
Τα Ελληνικά Μυστήρια, W.F.Otto, W.Willi, C.Kerenyi, P.Schmitt, Εκδόσεις Ιάμβλιχος
Τα Εσωτερικά Μυστήρια, Τζ. Γκάντζι, Εκδόσεις Μακρίδη
Η Νέα Ανθρωπολογία, Fernand Schwarz, Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη
Τα Αρχαία Μυστήρια, Διδώ Καλλέργη

Το αρχαίο δράμα: ένας σπόρος που ταξιδεύει στους αιώνες

Ο Γάλλος νομπελίστας συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ είχε πει κάποτε πως, στη νεώτερη Ευρώπη, ο Σαίξπηρ αντιστοιχεί προς τον Αισχύλο, ο Μεσαίωνας προς την προσωκρατική φιλοσοφία, ο μεγάλος γάλλος συγγραφέας του κλασσικισμού Πιέρ Κορνέιγ προς τον Ευριπίδη, και, τέλος, ο εκπρόσωπος του γαλλικού διαφωτισμού Ντεκάρτ προς το Σωκράτη. Ο Καμύ ήθελε πολύ απλά να πει πως η Ιστορία (των ανθρώπων και της τέχνης) κάνει κύκλους, και τα πολιτιστικά φαινόμενα επαναλαμβάνονται κατ' αναλογία προς τα ιστορικά γεγονότα που συμβαίνουν την ίδια περίοδο.

Πράγματι, αν το αρχαίο θέατρο γεννήθηκε από τη λατρεία του Διονύσου, το σύγχρονο θέατρο γεννήθηκε κι αυτό μέσα από τη λατρευτική διαδικασία: από το θρησκευτικό δράμα του Μεσαίωνα.

Το αρχαίο δράμα, στις τρεις του μορφές (τραγωδία, κωμωδία και σατυρικό δράμα) γνώρισε τη μεγάλη του ακμή στα χρόνια της μεγάλης ακμής της Αθήνας, τον 5ο π.Χ. αιώνα. Η τραγωδία (και μαζί της και τα άλλα δραματικά είδη) άρχισε να φθίνει μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, όταν άρχισε να παρακμάζει και η αθηναϊκήπόλις. Τραγωδίες γράφονταν για πολλά χρόνια ακόμη, κωμωδίες για ακόμη περισσότερα, τίποτα πια όμως δεν ήταν όπως παλιά. Η "νέα κωμωδία" του Μενάνδρου δεν ήταν η κωμωδία της πόλεως - ήταν η κωμωδία του σαλονιού. Και οι τραγωδίες της ρωμαϊκής εποχής ήταν κείμενα προορισμένα περισσότερο για ανάγνωση παρά για παράσταση, στα οποία κυριαρχούσαν τα στοιχεία της υπερβολής, του στόμφου και της φρίκης.

Ανάλογη ήταν και η εξέλιξη του νεώτερου δράματος. Από τις τραγωδίες του Σαίξπηρ περάσαμε στα τρομακτικά και εντυπωσιακά δράματα του μπαρόκ, και, υστερότερα, στο σχεδόν λόγιο και τετράγωνο δράμα του Διαφωτισμού, κι έπειτα, όταν φτάσαμε πια στο ρεαλιστικό δράμα, η υπόθεση είχε φύγει πια για τα καλά από την "αγορά" της πόλης και είχε τρυπώσει στα αστικά σαλόνια. Από το πανανθρώπινο δηλαδή, φτάσαμε στο ατομικό.

Αυτή η παράλληλη εξέλιξη αρχαίου και νεώτερου δράματος μας υποψιάζει για το γεγονός ότι οι δύο αυτές μορφές δεν μπορεί να είναι ολοκληρωτικά άσχετες μεταξύ τους. Κάποιος σύνδεσμος, μυστικός ήφανερός, θα πρέπει να υπάρχει που τις ενώνει. Ας μη νομίσει κανείς ότι το αρχαίο δράμα πέθανε σιγά σιγά μαζί με την αθηναϊκή πόλιν , και μετά από αιώνες, ξαφνικά, γεννήθηκε το νεώτερο δράμα. Στην ιστορία όλων των τεχνών δεν υπάρχουν παρθενογενέσεις. Υπάρχει εξέλιξη, που συχνά δεν είναι ευθύγραμμη αλλά κυκλική. Κάθε τι "καινούριο" που γεννιέται, φέρει μέσα του το σπόρο του παρελθόντος. Κάτι μένει πάντοτε, έστω και σχεδόν αόρατο στους αιώνες που μεταφέρει το DNA, το γενετικό υλικό του δράματος, κι όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή της γονιμοποίησης, γεννά το καινούριο και το καθορίζει.

Η θυμέλη δεν έσβησε ποτέ. Μπορεί ο 4ος αιώνας και το (άγνωστο σχεδόν) ελληνιστικό δράμα να μην κατόρθωσαν να φθάσουν ποτέ στο ύψος των τριών μεγάλων τραγικών. Μπορεί το ρωμαϊκό θέατρο να μιμήθηκε στο έπακρο την κλασσική τραγωδία (Σενέκας), αλλά και την κωμωδία του Μενάνδρου (Πλαύτος, Τερέντιος). Η "Μήδεια" του Σενέκα, δεν φτάνει βέβαια ούτε το μικρό δαχτυλάκι της "Μήδειας" του Ευριπίδη. Την κουβαλάει όμως μέσα της. Οι κωμωδίες του Πλαύτου και του Τερέντιου έχουν κι αυτές πρωταγωνιστές τους ανθρώπινους τύπους που ιχνογραφεί ο Μένανδρος στις κωμωδίες του. Η ρωμαϊκή civitas δεν είναιπόλις. (Και η πόλις με την έννοια της κλασσικής Αθήνας δεν πρόκειται να ξαναϋπάρξει ποτέ μέχρι σήμερα). Αν η πόλις πέθανε, το θέατρο, νωτιαίος μυελός του οποίου είναι το αρχαίο δράμα, δεν θα πεθάνει ποτέ.

Ψάχνοντας προσεκτικά τα ψιλά γράμματα της Ιστορίας. Θα διαπιστώσουμε ότι το αρχαίο δράμα επέζησε και μετά την τελειωτική σχεδόν παρακμή του θεάτρου που ακολούθησε την παρακμή της Ρώμης και διήρκεσε ολόκληρο σχεδόν το Μεσαίωνα. Θα συναντήσουμε πλανόδιους ηθοποιούς, τους μίμους, να περιοδεύουν σ' ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο και να παίζουν τα αυτοσχέδια έργα τους. Πολλές απ' αυτές τις αυτοσχέδιες παραστάσεις περιλαμβάνουν και απαγγελίες αυτούσιων χωρίων των ελληνικών τραγωδιών.

Στα χριστιανικά μοναστήρια (αν και φαινομενικά η Εκκλησία εναντιωνόταν στα "ειδωλολατρικά" αρχαία δράματα) μοναχοί αντιγράφουν σε παπύρους και διασώζουν τον θησαυρό της γραμματείας μας. Έναν θησαυρό που φαίνεται πως είχε "κρισαριστεί" αρκετά ήδη από την αλεξανδρινή εποχή, μερικούς αιώνες πριν. Στο μοναδικό βυζαντινό δράμα που σώζεται, τον "Χριστό Πάσχοντα", η Παναγία σε ορισμένα σημεία μιλά χρησιμοποιώντας αυτούσια τα λόγια της Μήδειας του Ευριπίδη. Αλλά και στον δυτικοευρωπαϊκό μεσαίωνα, και παρά τις διώξεις και την απαξίωση του θεάτρου και του δράματος, ο σπόρος θ' αρχίσει να βλασταίνει ξανά: Τα πρώτα θρησκευτικά δράματα θ' αρχίσουν να παίζονται μέσα σε χριστιανικούς ναούς!

Η Αναγέννηση, με την άνθηση της αγάπης για την κλασσική αρχαιότητα, θα δώσει μια νέα ώθηση στη μελέτη της αρχαίας γραμματείας και, συνακόλουθα, του αρχαίου δράματος. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η αρχαία ελληνική γραμματεία και φιλοσοφία ήταν οι μοναδικές πηγές γνώσης εκείνα στα χρόνια στον δυτικό κόσμο, έναν κόσμο που αναζητούσε το φως βγαίνοντας από τα σκοτάδια του Μεσαίωνα. Η μελέτη του αρχαίου δράματος θα βοηθηθεί εξαιρετικά και από την ανακάλυψη της τυπογραφίας, η οποία επέφερε πραγματική επανάσταση στη διάδοση της γνώσης.

Από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα, το αρχαίο δράμα (κυρίως η τραγωδία και σε μικρότερο βαθμό η αριστοφανική κωμωδία και το σατυρικό δράμα), θα επηρεάσουν με ποικίλους τρόπους το δράμα και το θέατρο της νεώτερης εποχής. Η Νέα Κωμωδία του Μενάνδρου, παρόλο που ανακαλύφθηκε στο πρωτότυπο αρκετά πρόσφατα (19ος αι.) θα αποτελέσει, μέσω των ρωμαϊκών της αντιγράφων κυρίως, έναν έμμεσο οδηγό και πηγή έμπνευσης για τους χαρακτήρες του ιταλικής προέλευσης αυτοσχεδιαστικού θεάτρου της commediadell' arte (κομμέντια ντελλ' άρτε). Η κομμέντια ντελλ' άρτε είναι το φυτώριο που γέννησε την νεώτερη κωμωδία στον δυτικό κόσμο.

Αλλά και η τραγωδία, πέρα από τη φιλολογική της μελέτη, θα επηρεάσει το δράμα και το θέατρο με τρόπο καταλυτικό. Από την εποχή του ελισαβετιανού θεάτρου (Σαίξπηρ) μέχρι την σημερινή εποχή του θεάτρου της βίαιης πρόκλησης (Σάρα Κέιν κλπ.) οι δραματογράφοι όλων των εποχών, αλλά και οι δημιουργοί άλλων παρεμφερών ειδών, θεατρικών και μη (π.χ. όπερα, μπαλέτο, πεζογραφία) θα αναζητήσουν στα θεματικά και δομικά πρότυπα της τραγωδίας τις λύσεις για να ξετυλίξουν τον δικό τους δραματικό μύθο. Μπορεί σήμερα να μην μπορούν να παραχθούν πια τραγωδίες, ωστόσο το τραγικό σύμπαν των μεγάλων μας ποιητών και οι απέραντοι γαλαξίες του αποτελούν ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης των νεώτερων δημιουργών όλων των εποχών, ανεξάρτητα από την εποχή τους και το κυρίαρχο καλλιτεχνικό της ρεύμα (μπαρόκ, ροκοκό, διαφωτισμός, ρεαλισμός, ιστορισμός, παράλογο κλπ.)

Παράλληλα επίσης με τη θεωρητική μελέτη, αναβιώνουν και οι παραστάσεις του αρχαίου δράματος - η θυμέλη επιστρέφει στο φυσικό της χώρο: Τα θέατρα γεμίζουν ξανά με τις φωνές της Αντιγόνης και του Φιλοκτήτη, τις ιαχές των Βακχών, το θρήνο των Περσών, τις κραυγές της Εκάβης. Το αρχαίο δράμα σήμερα πλέον παριστάνεται με μεγάλη συχνότητα και σε διάφορες σκηνοθετικές εκδοχές σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Στην Ελλάδα, η πρώτη παράσταση αρχαίου δράματος, απ' όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα, πρέπει να έγινε στη Ζάκυνθο λίγο μετά τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (τέλη 16ου αιώνα). Από τότε μέχρι τις παραστάσεις του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, του Φώτου Πολίτη, του Δημήτρη Ροντήρη, του Καρόλου Κουν, του Σπύρου Ευαγγελάτου, και όλες τις σημερινές παραστάσεις στην Επίδαυρο και σε άλλα αρχαία θέατρα του μείζονος ελληνικού χώρου, πολύς δρόμος έχει διανυθεί. Το αρχαίο δράμα επιβιώνει στο φυσικό του χώρο είτε αυτούσιο, είτε επιδρώντας σε νέες δραματικές συνθέσεις, μεταφράζεται, παριστάνεται και ξυπνά, ακόμη με αμείωτο ρυθμό, τη συγκίνηση των ανθρώπων.

Και πέρα όμως από το φυσικό του χώρο και την αισθητική συγκίνηση, το αρχαίο δράμα χρησιμοποιείται ως μέσο διδασκαλίας στις σχολικές αίθουσες και μελετάται σε ερευνητικό και θεωρητικό επίπεδο από ποικίλους επιστημονικούς κλάδους: Φιλολογία, Ιστορία, Θεατρολογία και Δραματολογία, Κοινωνική Ανθρωπολογία, Φιλοσοφία, Ιστορία της Τέχνης, Ιστορία της αρχιτεκτονικής, Ιστορία της Ενδυματολογίας κλπ. Και μελετάται όχι σαν κάτι χαμένο και νεκρό, αλλά σαν ζωντανή ύπαρξη που επιβιώνει και εξελίσσεται στους αιώνες, ακολουθώντας την εποχή του και καθορίζοντάς την.

Να μάθουν να χωρίζουν οι άνθρωποι

Θέλω να χωρίζουν οι άνθρωποι. Ειλικρινά σας το γράφω.

Αν έρθει φίλος και μου περιγράψει τη σχεσιακή του κατάσταση, τις περισσότερες φορές συνιστώ χωρισμό. Άμεσο, αναίμακτο, ακόμη και διαδικτυακό αν χρειαστεί, για να γλυτώσεις και την υποκρισία των λεγομένων, που κρύβουν οι real time. Ούτε γάτα, ούτε ζημιά. Ένα μήνυμα και καθάρισες. Νεκρική ηρεμία στην ατμόσφαιρα.

Ξέρετε, είναι κάποιοι χωρισμοί που φοράνε σιγαστήρα, κάποιες σχέσεις που 'χουν μπει στη φωτιά σε μέτρια θερμοκρασία και σιγοβράζουν επί μήνες το ίδιο μπρόκολο. Και τότε είναι δύο τα τινά. Ή να σου σαπίσει η πρασινάδα μες στο κατσαρολικό ή να πάρει φωτιά η κουζίνα.

Να μάθουν να χωρίζουν οι άνθρωποι που δεν ξέρουν γιατί είναι μαζί. Ή για την ακρίβεια, να μην έρχονται κοντά αν δε γνωρίζουν το γιατί.

Λογοτέχνες, ποιητές και αρθρογράφoι, έχουν εξαντλήσει τη θεματολογία του μονόπλευρου ή έστω του δυσανάλογου έρωτα. Ο ένας λαχταρά πάντα περισσότερο, ο ένας διεκδικεί, υπομένει και επιμένει. Ο δεύτερος στη χάση και στη φέξη, έχει κάτι αναλαμπές τρυφερότητας, που κρατάνε το ζευγάρι μαζί με το ζόρι, όσο περισσότερα χρόνια τραβήξει η κολόνια της αυτοταπείνωσης.

Εκεί λες καλά, εκεί κάνεις τα στραβά μάτια, εκεί δίνεις τον ώμο σου να ξαπλώσει ο πληγωμένος, θα πεις και δυο παρηγορητικές κουβέντες. Γιατί έχουμε όλοι διευρυμένα όρια ανοχής και επιείκειας στον έρωτα. Και γιατί το μαστίγιο, όπως και το καρότο του, είναι από αυτά που εμπνέουν και που εξελίσσουν.

Ας πονέσεις λες, ας χάσεις μήνες και βδομάδες απ'τη ζωή σου, ας παραιτηθείς. Έρωτας είναι και του αξίζει. Υπάρχουν όμως και οι σχέσεις των repeated one night stand. Οι σχέσεις όλο μέλι-μέλι και από τηγανίτα τίποτα.

Όσο κάποιοι εκεί έξω, προσπαθούν εναγωνίως να προσδώσουν μια ταμπέλα στην ερωτική τους ζωή, κάποιοι άλλοι έχουν μόνο εκείνη. Αυτοί είναι πιο μόνοι και απ'τους μόνους. Γιατί γουστάρει ο άνθρωπος, να ονοματίζει ό,τι έχει. Κι έτσι πάει και βαφτίζει αγάπη μια συμπάθεια, έρωτα μία έλξη και σχέση μια παρέα.

Είναι τα ζευγάρια που θα μιλήσουν στο τηλέφωνο μια φόρα ημερησίως. Θα βγουν για ποτό το Σαββατόβραδο και θα κοιμηθούν στο ίδιο κρεβάτι πέντε-έξι φορές το μήνα. Αλλά ακόμη και αν δε μιλήσουν για καληνύχτα, ακόμη και αν δεν ξυπνήσουν μαζί, μικρό το κακό.

«Σε σχέση» θα δηλώσουν στα σόσιαλ μίντια κι ας μην ξέρει ο ένας το αγαπημένο χρώμα του άλλου. Ονειρεύονται, αλλά όχι κοινά. Στο φαντασιακό μέλλον του ενός, δε χωρά ο άλλος. Είναι μαζί όπως όπως και για όσο. Μέχρι να ενθουσιαστούν με κάτι νέο. Και ούτε δράματα, ούτε κλάματα, ούτε κουδούνια τα ξημερώματα. Η αξιοπρέπεια της χλιαρότητας.

Να μάθουν να χωρίζουν οι άνθρωποι, που ζουν συμφωνίες ενηλίκων, αντί για έρωτες. Οι συμφωνίες είναι χαλαρές, διακριτικές, ευχάριστες. Είναι οι ανάσες σε μια φορτωμένη καθημερινότητα. Είναι το διαθέσιμο σώμα, που θα σε βγάλει από την κουραστική αναζήτηση εκτόνωσης των ενστίκτων σου. Είναι η συνοδεία που θα 'χεις στο ετήσιο πάρτι της εταιρείας.

Οι έρωτες όμως είναι αδιάκριτοι, φλύαροι και αχόρταγοι. Διεκδικούν και απαιτούν σαν κακομαθημένα παιδιά. Κοιμούνται και ξυπνούν την ίδια ώρα. Παίρνουν τα τηλέφωνα φωτιά και τα όνειρα αυστηρά σε πληθυντικό βαθμό. Τα ζητούν και τα έχουν όλα. Μόνο αυτοί δικαιούνται να ονομάζονται έρωτες. Και είναι οι μόνοι που θα υπήρχαν, αν ήξεραν να χωρίζουν οι άνθρωποι που δεν ήταν ποτέ μαζί.

Ο ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ

Tο μέγα πρόβλημα του συνειδητού ανθρώπου είναι να κατανικήσει την φθορά του, δηλαδή να καθυποτάξει τον χρόνο και να πατήσει τον θάνατό του. Να γίνει αθάνατος. Πρόκειται για επιθυμία υπέρβασης τής μοίρας του, αφού αθάνατος στον κόσμο αυτό – άφθαρτος και αθάνατος, όπως ήρθε κι όπως είναι, δεν επιτρέπει ο αδέκαστος νόμος τής ζωής να μείνει. Σε κάποια στιγμή τής ζωής του, ριγμένος έξω από την υπομονή του μυστηρίου τής ύπαρξης, πράττει τον θάνατό του ο άνθρωπος, καθώς ο άνεμος τής απελπισίας τον σέρνει προς το σπαραχτικό σύνορο όπου ο χρόνος εκπνέει...

Όμως σε ώρες νηφαλιότητας τής συνείδησης, όταν όλη ή ύπαρξη έχει συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις σώματος και ψυχής εκεί, μέσα στο θεσπέσιο γεγονός τού υπάρχειν, τότε ποθεί την αθανασία του. Ιδιαίτερα την ποθεί το πιο ευαίσθητο κι απελπισμένο, το πιο ευάλωτο από την φθορά μέρος τού εαυτού του, το σώμα. Γιατί αυτό έχει να παλέψει με τον χρόνο, την αρρώστεια, το γήρασμα, τον θάνατο.

Η ψυχή δεν νιώθει τον θάνατο «υπαρκτικά». Μια μυστική βεβαιότητα συνορχηστρωμένη με την χριστιανική διδασκαλία που άκουσε απ’ όταν άνοιξε τα μυστικά της αυτιά στον κόσμο, την βεβαιώνει για την διάρκειά της. Τον νιώθει ηθικά. Δεν νιώθει μέσα της την αρρώστεια και το γήρασμα που είναι του σώματος προθανάτωση. Και μόνο όταν χτυπήσει στο φράγμα τής σιωπής του ''Θεού'', τότε τρομαγμένη αισθάνεται να την απειλεί με διάλυση ο θάνατος. Ν’ απειλεί και το έργο τού πολιτισμού που αποτελεί μέτρο σωματικό κι απαύγασμα πνευματικό τού ανθρώπου.

Για να εξορκίσει ο άνθρωπος τον θάνατο και να παρηγορηθεί από το γήρασμα και την αρρώστεια, έχει βρει έναν τρόπο δημιουργικής αντίστασης: μεταμορφώνεται σε Άγιο ή σε Ποιητή. Κανένα πλάσμα στον κόσμο δεν έχει την ιδιότητα ν’ ανθίσταται στον θάνατο δημιουργικά. Όλα, αντίθετα, τον δέχονται παθητικά, σκύβοντας την ύπαρξή τους – ζώα, δέντρα, φυτά, – και μέσα σ’ αυτό το συγκύπτον σύμπαν, ο άνθρωπος ορθώνεται γιατί νιώθει την δύναμη της μεταμόρφωσης μέσα του.

Ο Άγιος και ο Ποιητής είναι μοναδικές φυσιογνωμίες που ζουν και πολιτεύονται εναντίον τού θανάτου. Νιώθοντας βαθιά την αρρώστεια του χρόνου που δέρνει την πλάση υπαρκτικά, κάμνουν τον εαυτό και την ζωή τους όλη έναν τραγικό εξορκισμό του χρόνου, δηλαδή τού θανάτου. Είναι οι μόνοι άνθρωποι που δημιουργικά αρνούνται να πεθάνουν.

(Νόησε ως Ποιητή τον υψηλό καλλιτέχνη που μορφώνει την ουσία τής ζωής και της εμφυσά νόημα ανεξάντλητο).

Ο Άγιος και ο Ποιητής έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: την παιδικότητα και την εμμονή στην αθανασία.

Αφού ζουν εναντίον τού χρόνου – που όσο βιώνεται πυκνώνει στην συνείδηση την πείρα, – είναι φυσικό να ζουν σε κατάσταση παιδικότητας, στα περιθώρια του ανθρωποβόρου χρόνου, εκεί που με φαντασία κι αθωότητα, δηλαδή με πίστη, αγγίζουν τ’ αθάνατα στοιχεία τού σύμπαντος. Τον κόσμο τον αντικρύζουν ανυποψίαστα, εντεύθεν της ζωής, εκείθεν της ανθρώπινης κοινωνίας, για τούτο και τους ερεθίζει την ύπαρξη δημιουργικά.

Χαίρονται που υπάρχουν, σαν παιδιά, ακηλίδωτα από την υποψία πως πεθαίνουν. Ο θάνατος δεν γεννήθηκε γι’ αυτούς. Δεν ήρθε στον κόσμο. Δεν λειτουργεί για τον άνθρωπο. Μέσα τους άλλος ρυθμός δουλεύει αντίστοιχα: ο ρυθμός μιας πίστης όπου έχουν σαν παιδιά παραδοθεί. Η πίστη αυτή – στην Αγιότητα ή στην Ποίηση – έχει μεταμορφώσει τον εαυτό τους, έχει αναδομήσει τον βίο τους για να τον καταστήσει αλεξίχρονο.

Αυτή η αντοχή κι αντίθεσή τους στον χρόνο είναι σύστοιχες με την βούλησή τους γι’ αθανασία. Ο θάνατος για τον Άγιο είναι μετάβαση. Για τον Ποιητή, ελευθερία, – αν κι όχι χωρίς οδύνη.

Οι δυο αυτοί ερωτευμένοι της αθανασίας νιώθουν, ωστόσο, κάπου οι δρόμοι τους να χωρίζουν:
Ο Άγιος υπερβαίνει τον θάνατό του και τον θάνατο τού κόσμου με την μεταφυσική του πίστη. Ο Ποιητής, μ’ αίσθημα προσωπικής αθανασίας, προσπαθεί να μεταπλάσει τον κόσμο και τον εαυτό του, να τον αθανατίσει, να τον καθαρίσει από τον μολυσμό τού θανάτου και να τον προσφέρει στους ανθρώπους ως μορφή αθανασίας, μορφή που βρίσκεται πέρα και πάνω από τον θάνατο.

Ο Άγιος πιστεύει στην αθανασία τού εαυτού του, του προσώπου του που θεωρεί ομοίωμα τού ''Θεού'', απαύγασμα του ''Άκτιστου Φωτός''. Ο Ποιητής, μέσα από την πίκρα τού συνειδητοποιημένου προσωπικού του θανάτου, ανεβάζει το έργο του που πιστεύει αθάνατο. Μέσα σ’ αυτό φιλοδοξεί να επιβιώσει και να διαιωνιστεί, καταθέτοντας την ουσία τού εαυτού του. Ο σπαραγμός του για την φθορά τού σώματός του και για τον θάνατο, η δημιουργική του ικανότητα μπροστά στον χρόνο, βρίσκουν την πλήρη τους έκφραση μέσα στο καλλιτεχνικό έργο που είναι υψηλό. Το έργο αυτό χαρίζει στους ανθρώπους την επώδυνη χαρά μιας βαθειάς συνειδητότητας και τους παρηγορεί, όταν μαζί του κοινωνούν, για τον ατομικό τους θάνατο.

Ο Άγιος, βέβαια, καθησυχάζει τον άνθρωπο, αποδραματοποιώντας τον θάνατό του. Δεν είναι τέλος, είναι μετάβαση, – και μάλιστα, «από τού θανάτου εις την ζωήν». Είναι το τέλος τής ελευθερίας και η αρχή τής απερινόητης «δουλείας» τής αθανασίας, τότε που τίποτα δεν μπορεί ν’ αλλάξει, τίποτε ν’ αλλοιωθεί, τότε που ο χρόνος έχει εξαντληθεί και η δυνατότητα τού ανθρώπου να πράξει έχει αρθεί.

Αντίθετα, ο Ποιητής δραματοποιεί τον θάνατο και συνδυάζοντάς τον με το γεγονός τής ελευθερίας τού ανθρώπου, αποκαλύπτει τον τραγικό χαρακτήρα τού υπάρχειν.

Η τραγικότητα αυτή μέσα στο υψηλό έργο Τέχνης εντείνεται γιατί η Τέχνη απευθύνεται στην συνείδηση και την φωτίζει με το παλμώδες της φως. Το έργο Τέχνης γεννιέται από την τραγική έκπληξη τού θανάτου, από την δημιουργική του άρνηση που συνταιριάζεται παράδοξα με την μέθη τής αθανασίας. Γιατί όσο παράδοξη είναι η χριστιανική πίστη, άλλο τόσο «παράδοξη» – έξω από τους κανόνες τής λογικής, δηλαδή – είναι και η καλλιτεχνική δημιουργία.

Ο κίνδυνος τού θανάτου, η άρρητη χαρά τού αθάνατου έργου Τέχνης, η ψευδαίσθηση τής διαιώνισης διά μέσου του έργου αυτού, όλα τούτα είναι στοιχεία που συγκροτούν την τραγική φυσιογνωμία τού Ποιητή. Ο Άγιος δεν είναι τραγικός παρά μόνο όταν μπαίνει σε κίνδυνο η πίστη του, – όταν δηλαδή, μπροστά στην ακαταμάχητη δύναμη θανάτου που έχει ο κόσμος αυτός, υποχωρεί, τρικλίζει η βεβαιότητα τής αθανασίας του. Αλλιώτικα, ο χαρακτήρας τού Αγίου είναι δραματικός σε σχέση με τους άλλους κι ερωτικός σε σχέση με το ''Θεό''. Ο ευτυχισμένος έρωτας δεν γεννά τραγωδία. Ο απελπισμένος όμως, – ο έρωτας τού Ποιητή με την ασύλληπτη αθανασία, – δημιουργεί και κορυφώνει την τραγωδία.

Και οι δυο, Άγιος και Ποιητής, βρίσκονται αντιμέτωποι του χρόνου. Αλλά σε διαφορετική θέση. Ο Άγιος υπερβαίνει τον θάνατο. Ο Ποιητής τον μεταμορφώνει σ’ έργο Τέχνης. Για να τον αψηφήσει, να τον προκαλέσει, να τον κατανικήσει.

Να θυμάσαι τα σημαντικά μικροπράγματα της ζωής

Να θυμάσαι τα σημαντικά μικροπράγματα της ζωής

Ήξερα έναν γεράκο που ζούσε ρακένδυτος, ψάχνοντας στα σκουπίδια· επιβίωνε από την ελεημοσύνη των άλλων. Όταν πέθανε, μέσα στο στρώμα του βρέθηκαν εκατομμύρια δραχμές που σάπιζαν χρόνια. Ξέρω μια οικογένεια που είναι στα μαχαίρια δεκαετίες για χέρσα χωράφια, αδέρφια που σέρνουν ο ένας τον άλλον στα δικαστήρια για κάτι παλιά ασήμια. Ξέρω ζευγάρια που τα ‘χουν όλα και ψάχνουν κρυφά πίσω απ την πλάτη του άλλου να βρουν περισσότερα.

Κανείς δεν φαίνεται να είναι ευχαριστημένος με όσα απλόχερα του δίνει η ζωή.

Μέσα στην πλεονεξία του ο άνθρωπος δεν κοντοστέκεται στιγμή ν’ απολαύσει όσα έχει: Υγεία. Ελευθερία. Ειρήνη. Υπέροχα παιδιά. Ένα ζεστό σπίτι και φαγητό κάθε μέρα. Κι αν τα ‘χεις όλα αυτά βρίσκεσαι ήδη (σκέψου το λίγο αυτό) πάνω απ’ τον μέσο όρο του υπόλοιπου κόσμου.

Σ’ αυτή την κλισέ έκφραση: «Τα λεφτά δεν αγοράζουν την ευτυχία», θα ‘πρεπε να διευκρινίζεται ότι συχνά μάλιστα αγοράζουν τη δυστυχία.

Στον αγχωμένο μοντέρνο κόσμο μας φαινόμαστε αστείοι και μικροί καθώς τρέχουμε όλοι μέσα σ’ ένα ροδάκι του χάμστερ κυνηγώντας το χρήμα/την επιτυχία/ την κοινωνική καταξίωση/ την προσωπική προβολή – κι όταν τα επιτύχουμε όλα αυτά συνεχίζουμε να τρέχουμε ζητώντας κι άλλα, κι άλλα κι άλλα.

«Αφού δεν ξέρουνε να ζήσουνε!» άκουσα συζητώντας τις προάλλες μ’ αυτό το σπανίζον παράξενο είδος των Χαμογελαστών Ανθρώπων (λιγότεροι πια κι απ τις Καρέτα Καρέτα –και κανένας φιλανθρωπικός οργανισμός δεν αναλαμβάνει την διάσωση αυτού του είδους που τελεί πλέον υπό εξαφάνιση). Μπήκα σε σκέψεις – αναρωτιόμουν τι χρειάζεται ο άνθρωπος για να κοιμάται ήρεμος τις νύχτες και να γελάει με την καρδιά του τις μέρες. Όταν χαμογελάει δηλαδή να τον βλέπεις ν’ αναβλύζει πραγματικά η χαρά απ’ τα μάτια του, κι όχι απλά να παραμορφώνει τις άκρες των χειλιών του μια επώδυνη γκριμάτσα.

Πότε ήταν αλήθεια η τελευταία φορά που κοντοστάθηκες να χαρείς τις νίκες σου; Πότε σήκωσες το βλέμμα -τώρα πρόσφατα- να μαγευτείς απ’ την απόχρωση και το βάθος τ’ ουρανού, τις μορφές που παίρνουν φευγαλέα τα σύννεφα; Πόσο καιρό έχεις να μυρίσεις ένα λουλούδι; Να διαβάσεις έξω ένα βιβλίο που αγαπάς, κι ενώ συνεχίζει να κινείται φρενωδώς ο κόσμος γύρω σου, την ίδια στιγμή να σταματά ο κόσμος μέσα σου; Ν’ αγκαλιάσεις τη σύντροφό σου, και να τη σφίξεις τόσο κοντά σου ώσπου ν’ αναγνωρίζεις κάθε πιτσιλιά της ίριδάς της; Να παρατηρήσεις το παιδί σου έτσι όπως κοιμάται γαλήνιο με μισάνοιχτο στοματάκι, ίδιος άγγελος που σου ‘στειλε δώρο ο ουρανός (να ψάχνεις κρυφά στην πλάτη του μικρά φτεράκια); Παραδέξου. Αναλογίσου. Απολογήσου. Πρώτα σε σένα τον ίδιο.

Κάτι που μου ‘μαθε η ζωή ως τώρα είναι πως έχει σημασία να κοντοστέκεσαι και να χαίρεσαι τις μικρές νίκες, τα μικρά θέλω που εκπληρώθηκαν (να σταματάς, να παίρνεις ανάσες) ακόμη και γι’ αυτά που δεν κέρδισες με τον ιδρώτα σου, που δεν χρειάστηκε να διεκδικήσεις-αλλά ήταν όλο τον καιρό εκεί για σένα, δεδομένα, αυτονόητα- και σκόνταφτες πάνω τους, στη βιασύνη σου να είσαι εγκαίρως στην δουλειά και να βγάλεις λεφτά (να καταλήγεις να ζεις για να δουλεύεις τελικά, αντί να δουλεύεις για να ζεις). Αυτό που με δίδαξε η ζωή είναι ότι τα ωραιότερα πράγματα στη ζωή, δεν είναι καν πράγματα.

(Κι ο μόνος τρόπος να τα έχεις πραγματικά όλα… είναι απλά να συνειδητοποιήσεις πως ήδη τα έχεις).

Je veux d’ l’ amour, d’ la joie, de la bonne humeur
Ce n’est pas votre argent qui f’ra mon bonheur
Moi j’veux crever la main sur le coeur
Allons ensemble, découvrir ma liberté
Oubliez donc tous vos clichés,
bienvenue dans ma réalité

Το Μεγαλύτερο Εμπόδιο ανάμεσα σε σένα και την Αγάπη των Ονείρων σου Είναι…

Η αναζήτηση της κατάλληλης σχέσης, κάποιες φορές φαντάζει σαν αγώνας δρόμου, σαν προσπάθεια αναρρίχησης και κατάκτησης της κορυφής των Ιμαλαϊων…

Ο ενθουσιασμός και η ελπίδα χτυπάει κόκκινο την στιγμή που κλειδώνεις την πόρτα του σπιτιού σου για να συναντήσεις το ραντεβού σου και κατά την επιστροφή, γύρω στο ξημέρωμα, σαν ξεφούσκωτο μπαλόνι σέρνεσαι από την αυτολύπηση, καθώς καλείσαι να διαχειριστείς για άλλη μια φορά την αποτυχία…

Αισθάνεσαι θαρρείς και το ένα βήμα που κάνεις προς τα μπρος, ακολουθείται από άλλα τρία βήματα προς τα πίσω…

Νομίζεις πως γνωρίζεις τι είσαι , ποιος/ποια είσαι, τι είναι αυτό που θέλεις, αλλά μετά από τις τόσες προσπάθειες και ευχολόγια, βρίσκεσαι και πάλι στο σημείο μηδέν…

Αν λοιπόν καταλήγεις με συντρόφους που συνειδητά δεν επιθυμούν την δέσμευση ή έχουν έχουν κάποιο θέμα με τις σχέσεις διάρκειας σε ασυνείδητο επίπεδο, τότε θα πρέπει να εξετάσεις το οδυνηρό μοτίβο της συμπεριφοράς σου που μαγνητίζει τέτοιου είδους σχέσει…

Πρώτα από όλα τις βαθύτερες πεποιθήσεις σου που σε εγκλωβίζουν σε αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς…

Δεύτερον θα πρέπει να προσδιορίσεις τις ιδιότητες και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτών των ανθρώπων που θέλεις να προσελκύσεις, καθώς και τα αρνητικά αυτών που επιθυμείς να παραμείνουν σε απόσταση…

Τέλος, θα πρέπει να δημιουργήσεις τον κατάλληλο σωματικό, συναισθηματικό και ψυχικό χώρο στην γνήσια αγάπη να μπει στην ζωή σου και να παραμείνει εκεί…

Το μεγαλύτερο εμπόδιο ανάμεσα σε σένα και την αγάπη των ονείρων σου, είναι εκείνα τα κομμάτια που δεν έχεις αποδεχτεί, αναγνωρίσει, κανακέψει και αγαπήσει μέσα σου…

Ασυνείδητα τα αντιπαθείς, τα αποφεύγεις, τα επικρίνεις κ τα μισείς. Δίχως να το καταλαβαίνεις τα προβάλλεις και στους γύρω σου…

Έτσι Λοιπόν:
– Παραμένεις στον φαύλο κύκλο των ανθυγιεινών σχέσεων με ανθρώπους που χρειάζονται διάσωση. Σε αυτούς που προβάλλουν τα απωθημένα τους επάνω σου, που αντλούν ευχαρίστηση όταν σε πληγώνουν, τους ανέτοιμους να δεχτούν και να προσφέρουν απλόχερα την αγάπη…

ή

– Απορρίπτεις τον/την κατάλληλη σύντροφο που θα χτυπήσει την πόρτα σου, επειδή δεν έχεις αγαπήσει πλήρως τον εαυτό σου και επιτρέπεις σε συναισθήματα αναξιότητας να σε διαλύουν…

Την στιγμή που θα αποκτήσεις μια ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με τα απορριφθέντα μέρη του εαυτού σου και με αγάπη δίχως όρους αγκαλιάσεις ολόκληρο το είναι σου, αυτόματα θα επιτρέψεις στην μαγεία της αγάπης να φωτίσει την σχέση σου…

Το μόνο που χρειάζεται είναι συνειδητή δέσμευση και καθοδήγηση σε περίπτωση που χρειάζεσαι βοήθεια, για να μετατοπίσεις τους ασυνείδητους προγραμματισμούς σου…

Αυτές τις περιοριστικές πεποιθήσεις σου, που εμποδίζουν την ποιότητα στην σχέση σου με τον τρόπο που εσύ την ορίζεις και κατ΄επέκταση το ανώτερο καλό σου…

Αν δεν μάθουμε να Αγαπάμε τον Εαυτό μας… τις Σκιώδεις και Φωτεινές πλευρές μας, φαντάζει αδύνατον να αγαπήσουμε κάτι έξω από εμάς και να νιώσουμε την αγάπη ακόμα και εκείνες τις φορές που μας προσφέρεται απλόχερα…

Καταβόθρες που σε Αποσυνδέουν από τα Όνειρα και τους Στόχους σου…

Κάποιες στιγμές στην ζωή, νιώθεις μια έμπνευση αχαλίνωτη. Αυτή την ακατανίκητη επιθυμία και δύναμη που θα μπορούσε να μετακινήσει κάθε προβλεπόμενο και απρόβλεπτο εμπόδιο. Αυτό το κίνητρο, ικανό να επιφέρει την θετική αλλαγή σε ένα συγκεκριμένο τομέα της ζωής σου. Ίσως στην καριέρα σου, στην οικονομική ευημερία σου, στην υγεία, ή ίσως στην συναισθηματική σου ζωή…

Ξαφνικά, κάποιους μήνες μετά, έρχεσαι αντιμέτωπος με την διαπίστωση πως είσαι ακριβώς εκεί από όπου ξεκίνησες και πως τίποτα δεν έχει αλλάξει, καμιά από τις προσδοκίες σου δεν έχει εκπληρωθεί…

Οι περισσότεροι άνθρωποι ξεκινούν δυναμικά. Δεν είσαι ο μόνος, δεν είσαι η μόνη…

Κάτι συμβαίνει όμως στην συνέχεια, που σε αναγκάζει να αποκοπείς από τα όνειρα και τους στόχους σου, χωρίς καν να το συνειδητοποιείς συνειδητά…

Ίσως ο αρχικός ενθουσιασμός να ξεθώριασε. Δεν αισθάνεσαι το ίδιο πάθος και εσωτερική ώθηση όπως αρχικά…

Ίσως οι καθημερινές ευθύνες της ζωής, δεν σου αφήνουν αρκετό ελεύθερο χρόνο και το όραμά σου γίνεται άπιαστο όνειρο, παρανάλωμα του πυρός στον καυστήρα της ζωής…

Ίσως βολεύτηκες με κάτι λιγότερο ή κάτι καινούργιο εκκολάπτεται μέσα σου, πιο μεγαλειώδες και σημαντικό …

Βαρέθηκες να έρχεσαι αντιμέτωπος με αυτό το επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην ζωή σου ξανά και ξανά;

Βυθίσου Μέσα σου …

Ανακάλυψε εκείνες τις καταβόθρες που σε αποσυνδέουν από τα όνειρα και τους στόχους σου και σε ωθούν όλο και μακρύτερα από την ζωή που πραγματικά αξίζεις …

Τις περιοριστικές τις πεποιθήσεις σου …

Τον τρόπο με τον οποίο αυτο-σαμποτάρεις τον εαυτό σου …

Τις αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις που φράζουν και τοποθετούν εμπόδια στον δρόμο σου …

Είναι οι Καταστάσεις; Είναι κάποιοι Άνθρωποι; Μπορεί συνδυασμός και των Δυό …

Υπάρχει Απεριόριστη Γνώση και Σοφία μέσα σου …

Βυθίσου για να την Βρεις …

Σαρξ εκ της σαρκός της Γης

Η Σελήνη δεν δημιουργήθηκε από την πρόσκρουση του πλανήτη Θεία, που είχε το μέγεθος του Άρη, με τη Γη – η γνωστή θεωρία της γιγάντιας σύγκρουσης - αλλά από άμορφη μάζα που αποκολλήθηκε από τη Γη, έπειτα από έκρηξη στον εσωτερικό φλοιό της. Είναι μια νέα θεωρία για μια φυσική πυρηνική έκρηξη στο μανδύα της Γης και η οποία η οποία εκτόξευσε στο διάστημα έναν τεράστιο πίδακα υλικών από το υπέδαφος του πλανήτη μας.

Δημιουργήθηκε από την πρόσκρουση του πλανήτη Θεία ή από έκρηξη στον εσωτερικό φλοιό της Γης; Στο ερώτημα αναμένεται να «διασταυρώσουν τα ξίφη τους» οι επιστήμονες.

Μια θεωρία που είχε διατυπωθεί και στο παρελθόν, επαναφέρουν δύο ειδικοί επιστήμονες, επιχειρώντας να «κλείσουν» τα επιστημονικά κενά. Ο Ρομπ ντε Μέιγερ του Πανεπιστημίου του Δυτικού Κέιπ Τάουν και ο Βιμ φαν Βεστρένεν του Πανεπιστημίου Vu του Αμστερνταμ, βασίζουν την ανάλυσή τους στα νέα ευρήματα περί τη σύσταση του εδάφους της Σελήνης. Αν η Σελήνη είχε αποκολληθεί από τη Γη έπειτα από σύγκρουση κάποιου σώματος, στη χημική σύστασή του το Φεγγάρι θα είχε στοιχεία και από τη Γη (20%) και από το εξωτερικό σώμα (80%). Όμως η Σελήνη, σύμφωνα τις αναλογίες ισοτόπων τόσο των ελαφρών (οξυγόνου, πυριτίου, καλίου), όσο και των βαρύτερων στοιχείων (χρωμίου, νεοδύμιου κ.α.) που έχουν βρεθεί στους σεληνιακούς βράχους, έχει σχεδόν ταυτόσημη γεωλογική σύνθεση με τη γήινη.

Μια εναλλακτική υπόθεση για το σχηματισμό της Σελήνης, σύμφωνα με την οποία δικαιολογείται η Γη και το φεγγάρι να έχουν παρόμοια γεωλογική σύσταση, προτάθηκε από τον Γεώργιο Δαρβίνο (γιό του διάσημου Καρόλου), το 1879. Με βάση αυτή την θεωρία, η Γη και ο μετέπειτα δορυφόρος της αρχικά αποτελούσαν μια ενιαία μάζα λιωμένου βράχου, η ταχύτητα περιστροφής του οποίου ήταν τέτοια, ώστε η βαρύτητα ήταν μόλις οριακά μεγαλύτερη από τις κεντρόφυγες δυνάμεις. Έτσι, θα αρκούσε ένα ελαφρό «χτύπημα» για να ξεκολλήσει ένα κομμάτι του λιωμένου βράχου, να εκτιναχθεί στο διάστημα, να μπει σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας και να αποτελέσει τη Σελήνη. Όμως η θεωρία αυτή απορρίφθηκε τελικά, επειδή κανείς επιστήμων δεν μπορούσε να φανταστεί κάποια ενδογενή γήινη πηγή ενέργειας που χρειαζόταν για να «σπρώξει» το φεγγάρι μακριά από τη Γη.

Η θεωρία αυτή επανέρχεται χάρις στους Μέγιερ και Βεστρένεν. Μια τεράστια πυρηνική έκρηξη προκάλεσε την αποκόλληση, τον διαχωρισμό μέρους της μάζας της Γης, το οποίο εκτοξεύτηκε και μπήκε σε τροχιά. οι οποίοι πιστεύουν ότι βρήκαν ακριβώς αυτή την απαιτούμενη πηγή ενέργειας. Όπως υποστηρίζουν, επρόκειτο για μια φυσική πυρηνική έκρηξη, η οποία προκλήθηκε όταν συγκεντρώθηκαν μεγάλες ποσότητες βαρέων ραδιενεργών στοιχείων, όπως το θόριο και το ουράνιο, στο σύνορο ανάμεσα στο μανδύα και τον πυρήνα του πλανήτη μας. Τελικά, όπως πιστεύουν, προκλήθηκε μια αλυσιδωτή πυρηνική αντίδραση και μια τεράστια πυρηνική έκρηξη, η οποία «έσπρωξε» ένα κομμάτι της Γης στο διάστημα με την μορφή δορυφόρου.

Η άποψη ότι η Γη έγινε ένας φυσικός πυρηνικός γεωαντιδραστήρας, σύμφωνα με τους Ολλανδούς επιστήμονες, δεν είναι τόσο απίθανη, καθώς όπως αναφέρουν, τέτοιοι γεωαντιδραστήρες έχουν εντοπιστεί στο παρελθόν στον πλανήτη μας, όπως π.χ. στην περιοχή Όκλο στη Δημοκρατία της Γκαμπόν στη Δυτική Αφρική, όπου εκτιμάται ότι βρισκόταν σε λειτουργία πριν από 1,5 έως 2 δισ. χρόνια.

Την υπόθεση ύπαρξης φυσικών γεω-αντιδραστήρων πρώτος προέβαλε ο Αμερικανός γεωφυσικός Μάρβιν Χέρντον, ο οποίος υποστήριξε ότι το βαρύτερο στοιχείο της φύσης, το ουράνιο, βούλιαξε σταδιακά στον πυρήνα της Γης και σχημάτισε ένα φυσικό αντιδραστήρα διαστάσεων πολλών χιλιομέτρων. Όμως ακόμα κι αυτός, αντίθετα με τους Ολλανδούς ερευνητές, δεν πιστεύει, όπως δήλωσε, ότι ο γεωαντιδραστήρας μπορούσε ποτέ να δημιουργηθεί στο όριο μεταξύ μανδύα και πυρήνα, γιατί το ουράνιο τελικά θα κατέληγε λόγω βάρους μέσα στον πυρήνα της Γης.

«Είναι δύσκολο να επαληθευθεί αυτή η θεωρία, αλλά ξέρουμε ότι οι πυρηνικοί γεωαντιδραστήρες υφίσταντο, αφήνοντας την κληρονομιά τους στο ουράνιο που εξορύσσουμε σήμερα από τη Γη», αναφέρουν οι επιστήμονες στη μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Earth Moon and Planets International Journal of Solar System Science. Η ύπαρξη γεωαντιδραστήρων τεκμηριώθηκε το 1970, όταν εντοπίστηκε ένας που ήταν ενεργός πριν από 1,5-2 δισεκατομμύρια χρόνια, στο Οκλο της Γκαμπόν.

Όμως η καινοφανής θεωρία έχει ήδη προκαλέσει γενικότερο σκεπτικισμό και αντιδράσεις στους επιστημονικούς κύκλους.

«Πώς ξέρουν ότι πράγματι η θερμότητα από το γεωαντιδραστήρα (σ.σ. αν υπήρξε) θα εκτίναξε την ύλη από τη Γη στο διάστημα, όπως υποθέτουν;», αναρωτήθηκε ο αστροφυσικός του πανεπιστημίου Πρίνστον των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Γκοτ. «Η όλη ιδέα δεν είναι λογική από φυσική άποψη», δήλωσε ο πλανητικός φυσικός Ντέηβιντ Στίβενσον του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech).

Ο Γκοτ έθεσε το ερώτημα γιατί κάτι ανάλογο δεν συνέβη στην Αφροδίτη, η οποία έχει παρόμοια μάζα και γεωλογική σύνθεση με τη Γη, αλλά δεν διαθέτει δορυφόρο σαν τη Σελήνη. Επίσης, όπως δήλωσε, υπάρχει μια απλή απάντηση στο γιατί η Σελήνη έχει ίδια γεωλογική σύνθεση με τη Γη: επειδή το ουράνιο σώμα σαν τον Άρη (το οποίο μερικοί ονομάζουν «Θεία"), που κάποτε προσέκρουσε στον πλανήτη μας, είχε δημιουργηθεί από υλικά, τα οποία είχαν συντεθεί σε ίδια απόσταση από τον ήλιο με τα υλικά της αρχέγονης Γης. Έτσι, όταν αυτό προσέκρουσε στον πλανήτη μας και σχημάτισε τη Σελήνη, μαζί με γήινα υλικά που εκτοξεύτηκαν από κοινού στο διάστημα, η γεωλογική σύνθεση του δορυφόρου δεν διέφερε από της Γης. Συνεπώς το σενάριο πρόσκρουσης -με βάση αυτή τη θεωρία- δεν χρειάζεται να ανατραπεί. Τουλάχιστον προς το παρόν.

Στην καρδιά του πυρήνα της Γης βρίσκεται ένας δεύτερος μικρότερος πυρήνας

Στο κέντρο της Γης, κάτω από τον φλοιό και τον μανδύα, βρίσκεται ο μεγάλος πυρήνας. Η έκπληξη είναι ότι, σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις αμερικανών και κινέζων επιστημόνων, στην καρδιά του πυρήνα βρίσκεται πιθανότατα ένας δεύτερος μικρότερος πυρήνας.

 

Από τότε που ο Ιούλιος Βερν, στον 19ο αιώνα, έγραψε το διάσημο βιβλίο «Ταξίδι στο κέντρο της Γης» (που έγινε και ταινία), οι άνθρωποι γοητεύονται από το τι άραγε υπάρχει εκεί κάτω. Επειδή όμως βεβαίως κανείς δεν έχει ποτέ επισκεφθεί -ούτε πρόκειται μάλλον- τον μυστηριώδη πυρήνα του πλανήτη μας, οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον κινεζικής καταγωγής καθηγητή γεωλογίας Σιαοντόγκ Σονγκ του Πανεπιστημίου του Ιλινόις, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωπιστημών «Nature Geoscience», σύμφωνα με το BBC, βασίζουν τις εκτιμήσεις τους στην ανάλυση των σεισμικών κυμάτων που διαπερνούν το εσωτερικό της Γης (όπως οι υπέρηχοι) και του τρόπου που αυτά τα κύματα μεταβάλλονται, καθώς διασχίζουν τα διαδοχικά γεωλογικά στρώματα.

 

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο πυρήνας της Γης, ο οποίος έχει μέγεθος σχεδόν όσο η Σελήνη και ουσιαστικά αποτελεί μια συμπαγή σιδερένια σφαίρα, διαθέτει ένα διακριτό εσώτερο μέρος, οι κρύσταλλοι σιδήρου του οποίου διαθέτουν διαφορετική δομή από εκείνη στο εξωτερικό μέρος του πυρήνα. Οι κρύσταλλοι στον εσωτερικό πυρήνα, που έχει διάμετρο σχεδόν την μισή του όλου πυρήνα, είναι ευθυγραμμισμένοι σε κατεύθυνση Ανατολής – Δύσης, ενώ οι κρύσταλλοι στον εξωτερικό πυρήνα σε κατεύθυνση Βορρά – Νότου (αν κανείς κοιτάξει τον πυρήνα ψηλά από τον Βόρειο Πόλο). Επιπλέον, οι κρύσταλλοι στην εσώτερη σφαίρα φαίνεται να συμπεριφέρονται διαφορετικά από εκείνους του εξωτερικού πυρήνα, άρα μπορεί να αποτελούνται από διαφορετικό τύπο κρυστάλλων.

 

Ο πυρήνας, που βρίσκεται σε βάθος άνω των 5.000 χιλιομέτρων, άρχισε να στερεοποιείται πριν από περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια και συνεχίζει να μεγαλώνει με ρυθμό περίπου μισού χιλιοστού τον χρόνο. Το γεγονός ότι έχει κρυστάλλους που «κοιτάνε» σε διαφορετικές κατευθύνσεις, δείχνει ότι το εξωτερικό και το εσωτερικό τμήμα του σχηματίστηκαν υπό διαφορετικές συνθήκες και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στην μακρά γεωλογική ιστορία της Γης.

 

Παραμένει άγνωστο για ποιά -ασφαλώς σημαντική- αιτία υπάρχει αυτός ο διαφορετικός προσανατολισμός στους κρυστάλλους, που διαχωρίζει τον πυρήνα σε δύο μέρη.

Η «σιδερένια καρδιά» της Γης σχηματίσθηκε πριν από 1,5 δισ. χρόνια και συνεχίζει να μεγαλώνει

Η σφαίρα από συμπαγή σίδηρο που αποτελεί τον πυρήνα της Γης και έχει μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από το νάνο πλανήτη Πλούτωνα, σχηματίσθηκε πριν από ένα έως ενάμισι δισεκατομμύριο χρόνια, σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις των επιστημόνων.

Οι ερευνητές από πολλές χώρες (Βρετανία, ΗΠΑ, Κίνα, Φινλανδία), με επικεφαλής τον ειδικό στον παλαιομαγνητισμό Αντι Μπίγκιν της Σχολής Περιβαλλοντικών Επιστημών του βρετανικού Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», υπολόγισαν επίσης ότι η «σιδερένια καρδιά» της Γης συνεχίζει να μεγαλώνει, αυξάνοντας τη διάμετρό της κατά περίπου ένα χιλιοστό κάθε χρόνο.
 

Ακόμη, σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις, ο πυρήνας της Γης κρυώνει (απώλεια θερμότητας προς την επιφάνεια) λιγότερο γρήγορα από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες έως τώρα. Οι νέοι υπολογισμοί δείχνουν ότι το γήινο μαγνητικό πεδίο, το οποίο τροφοδοτείται από τη συνεχή κυκλική ροή του ρευστού σιδήρου του εξωτερικού πυρήνα, που περιβάλλει τον στερεό σίδηρο του εσωτερικού πυρήνα, θα συνεχίσει να υπάρχει για τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο χρόνια. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι η Γη μπορεί να έχει το κεφάλι της ήσυχο ότι για πολύ καιρό ακόμη θα προστατεύεται από ένα μαγνητικό πεδίο.

Η Γη σχηματίσθηκε ως πλανήτης πριν από περίπου 4,54 δισεκατομμύρια χρόνια, σχεδόν 100 εκατομμύρια χρόνια μετά τον σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος πέριξ του άστρου μας, του Ήλιου. Αρχικά ο πλανήτης μας ήταν μια μάζα από λιωμένα καυτά πετρώματα, αλλά σταδιακά ψύχθηκε και απόκτησε μια στερεή επιφανειακή κρούστα που επέπλεε πάνω στο ρευστό εσωτερικό της Γης. Στη συνέχεια, αναπτύχθηκε η ατμόσφαιρα και η ζωή.

Όμως ερώτημα παραμένει πότε στερεοποιήθηκε ο εσωτερικός πυρήνας από σίδηρο. Οι έως τώρα εκτιμήσεις κυμαίνονταν από το ότι αυτό συνέβη πριν από μόλις 500 εκατ. χρόνια έως ότι συνέβη πριν από δύο δισεκατομμύρια χρόνια. Η νέα εκτίμηση τοποθετεί το συμβάν κάπου ενδιάμεσα.

Το πότε η Γη απέκτησε μια στερεή «καρδιά» από σίδηρο, είναι σημαντικό, γιατί μόνο τότε μπόρεσε να λειτουργήσει το «γεω-δυναμό» της, ώστε να τροφοδοτήσει το μαγνητικό πεδίο της, το οποίο προστατεύει την ζωή στην επιφάνεια του πλανήτη μας από την επικίνδυνη ηλιακή ακτινοβολία.

Στον Αρη, υπήρχε ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο, αλλά εξαφανίσθηκε μόλις 500 εκατομμύρια χρόνια μετά τη δημιουργία του. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί η Γη σφύζει σήμερα από ζωή, αλλά όχι ο γειτονικός μας πλανήτης.

Ο στερεός εσωτερικός πυρήνας της Γης ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά -ως διακριτός από τον ρευστό εξωτερικό πυρήνα- το 1936 από τη δανή σεισμολόγο και γεωφυσικό Ίνγκε Λέμαν. Ο στερεός πυρήνας -που εκτός από σίδηρο περιέχει και νικέλιο- αρχίζει σε βάθος περίπου 5.200 χιλιομέτρων και έχει ακτίνα περίπου 1.200 χιλιομέτρων. Η θερμοκρασία του υπολογίζεται στους 5.400 βαθμούς Κελσίου, σχεδόν όσο και στην επιφάνεια του Ήλιου.

Τι βρίσκεται στο κέντρο της Γης;

Με μία λέξη: σίδηρος. Όμως αυτό δεν είναι και το τέλος της ιστορίας. Υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε γύρω από το πώς μοιάζει ο πυρήνας της Γης και το πώς σχηματίστηκε.

Αυτό το οποίο ξέρουμε είναι ότι ο πυρήνας αρχίζει σε βάθος 2.890 χιλιομέτρων, και ότι η διάμετρός του είναι 6.800 χιλιόμετρα. Αποτελείται από δύο στρώματα, τον εξωτερικό πυρήνα από λιωμένο σίδηρο και τον στερεό εσωτερικό πυρήνα, ο οποίος αποτελείται από νικέλιο και σίδηρο και έχει σχεδόν το μέγεθος της Σελήνης.

 Δεν ήταν βέβαια ο πυρήνας πάντα ίδιος. Αρχικά ο πλανήτης ήταν απλώς ένα τεράστιο συνονθύλευμα χωρίς εμφανή δομή. Τότε τα πιο βαριά στοιχεία, κυρίως σίδηρος και λίγο νικέλιο, κατακάθισαν προς το κέντρο και σχημάτισαν ένα πυρήνα.

 

Το πότε και το πώς ακριβώς συνέβη αυτό εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο συζήτησης. Μια άποψη υποστηρίζει ότι ο πυρήνας σχηματίστηκε ξαφνικά, σαν μια χιονοστιβάδα που κινήθηκε προς το κέντρο. Άλλοι πιστεύουν ότι ο σίδηρος έρευσε αργά αργά προς τα κάτω. Ραδιενεργά ισότοπα που μετρήθηκαν σε ηφαιστειογενή πετρώματα, που προέρχονται βαθιά από τη Γη, δείχνουν ότι ο πυρήνας σχηματίστηκε όταν ο πλανήτης είχε ηλικία ανάμεσα στα 30 και στα 100 εκατομμύρια χρόνια. Πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, στροβιλώδης κίνηση μέσα στον πυρήνα από ρευστό σίδηρο δημιούργησαν ένα μαγνητικό πεδίο. Ύστερα, πριν από περίπου 1,5 δισεκατομμύρια χρόνια, το κέντρο του πυρήνα ψυχράνθηκε και στερεοποιήθηκε, δημιουργώντας έτσι έναν στερεό εσωτερικό πυρήνα.

 

Ένα μυστήριο γύρω από τον πυρήνα λύθηκε πρόσφατα. Ήταν γνωστό εδώ και αρκετό καιρό ότι σεισμικά κύματα διαδίδονται πιο γρήγορα στην ανατολική πλευρά του πυρήνα απ΄ ό,τι στη δυτική, κανείς όμως δεν γνώριζε το γιατί. Νέες όμως προσομοιώσεις έδειξαν ότι αυτό κυρίως οφείλεται σε στροβιλιζόμενες δίνες ρευστού σιδήρου στον εξωτερικό πυρήνα, οι οποίες έλκουν προς τα κάτω ψυχρά υλικά γύρω από τα σύνορα με τον μανδύα και τα εναποθέτουν στον στερεό εσωτερικό πυρήνα. Τα τελευταία 300 εκατομμύρια χρόνια οι περισσότερες δίνες σιδήρου βρίσκονταν κάτω από την Ασία, κάνοντας τον εσωτερικό πυρήνα να μεγαλώσει περίπου κατά 100 χιλιόμετρα περισσότερο στην ανατολική πλευρά του σε σχέση με τη δυτική.

 

Αυτό θα μπορούσε να έχει συνέπειες και για το μαγνητικό πεδίο της Γης, το οποίο δημιουργείται από τη μεταφορά της θερμότητας και της ενέργειας στον εξωτερικό πυρήνα.

 

Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι οι αναταράξεις που προκαλούνται από την αύξηση του εσωτερικού πυρήνα μπορούν, με τον χρόνο, να αποσταθεροποιήσουν το μαγνητικό πεδίο και να το αντιστρέψουν, αναγκάζοντας τον βόρειο και το νότιο μαγνητικό πόλο της Γης να αλλάξουν θέσεις. Όταν συμβεί κάτι τέτοιο – όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν πολλές φορές – ο πλανήτης θα μείνει προσωρινά απροστάτευτος από τα ενεργητικά σωματίδια που έρχονται από τον Ήλιο, τον λεγόμενο ηλιακό άνεμο. Θα μας αφήσει δηλαδή χωρίς ασπίδα απέναντι στα μαγνητικά σωματίδια του ηλιακού ανέμου. Αυτό θα προκαλέσει σίγουρη κατάρρευση στα υπολογιστικά μας συστήματα, και ίσως αποβεί καταστρεπτικό και για την ίδια τη ζωή. Το πότε, όμως, θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο δεν το γνωρίζει κανείς.

Γιατί η Γη έχει τεκτονικές πλάκες;

Χωρίς τις τεκτονικές πλάκες ο πλανήτης μας θα ήταν ένας πολύ διαφορετικός τόπος. Η σταθερή ανακύκλωση του φλοιού της Γης μας παρέχει ένα σταθερό κλίμα, ορυκτά και κοιτάσματα πετρελαίου καθώς και ωκεανούς με μια ισορροπία χημικών ουσιών που στηρίζουν την ζωή. Ακόμα δίνει στην εξέλιξη μια ώθηση κάθε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.

Η Γη, εξ όσων γνωρίζουμε, είναι ο μοναδικός πλανήτης που διαθέτει την τεκτονική των λιθοσφαιρικών πλακών. Πώς όμως έγινε αυτό; Οι προσομοιώσεις δείχνουν ότι για να δημιουργηθεί η τεκτονική των πλακών o πλανήτης θα πρέπει να έχει το κατάλληλο μέγεθος: αν είναι πολύ μικρός η λιθόσφαιρά του – το στερεό τμήμα του φλοιού και του εξωτερικού μανδύα (πάνω μέρος) – θα είναι υπερβολικά πυκνή. Αν ο πλανήτης είναι υπερβολικά μεγάλος το ισχυρό βαρυτικό πεδίο του θα συμπιέζει τις όποιες πλάκες κρατώντας αυτές ακίνητες. Οι συνθήκες πρέπει επίσης να είναι οι κατάλληλες: τα πετρώματα που αποτελούν τον πλανήτη δεν πρέπει να είναι ούτε υπερβολικά θερμά, ούτε υπερβολικά ψυχρά, ούτε υπερβολικά υγρά, ούτε υπερβολικά ξηρά.

Ακόμη όμως κι αν υπάρχουν όλες αυτές οι συνθήκες, απαιτείται ένας επιπλέον κρίσιμος παράγοντας που πρέπει να έχει η λιθόσφαιρα. Με κάποιον τρόπο η λιθόσφαιρα θα πρέπει να έχει υποστεί ρωγμές έτσι ώστε το ένα κομμάτι να εισχωρεί κάτω από το άλλο. Σήμερα βλέπουμε αυτή τη διαδικασία, η οποία είναι γνωστή ως «κατάδυση» στο χείλος πολλών ωκεάνιων λεκανών, καθώς ο ψυχρός, πυκνός ωκεάνιος πυθμένας εισχωρεί κάτω από τον πιο αραιό ηπειρωτικό φλοιό και κατευθύνεται προς τον μανδύα.

Στα πρώτα στάδια της ζωής της ωστόσο η Γη ήταν πολύ θερμότερη από ό,τι σήμερα και αντί να έχει για έναν εύθρυπτο εξωτερικό φλοιό είχε μια κολλώδη σύσταση, στην οποία θα πρέπει να εμφανίστηκαν οι πρώτες ρωγμές. Πολλές ηλεκτρονικές προσομοιώσεις έχουν προσπαθήσει να διερευνήσουν κάτω από ποιες συνθήκες θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ρήγμα στον φλοιό που θα έσπαγε αυθόρμητα, ως τώρα όμως έχουν όλες αποτύχει.

ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΛΑΚΩΝ



1.Το μάγμα ανεβαίνει από την ασθενόσφαιρα στις μεσο-ωκενιες ράχες.
2. Ο νέος φλοιός ψύχεται και απομακρύνεται από την ράχη.
3. Ο πυκνότερος ωκεάνειος φλοιός (πιο ψυχρός τώρα) αρχίζει να βυθίζεται πάλι πίσω στο μανδύα
4. Η τήξη της πλάκας δημιουργεί ηφαίστεια στον υπερκείμενο φλοιό.

 

Ένα καυτό λοφίο υλικού από τον μανδύα θα μπορούσε να έχει προκαλέσει την πρώτη οπή, αφήνοντας να ξεχυθεί υλικό προς τα πάνω από τα κατώτερα στρώματα. Ή ίσως η αιτία να ήταν κάποιος αστεροειδής ή κομήτης, που όταν προσέκρουσε πάνω στη Γη να τρύπησε την εξωτερική επιφάνεια πυροδοτώντας έτσι μια αλυσίδα γεγονότων, η οποία δημιούργησε τις πρώτες κινούμενες πλάκες.

Ένας άλλος μεγάλος άγνωστος είναι το πότε μπορεί να έχει συμβεί αυτό. Υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία στον ωκεάνιο φλοιό επειδή το μεγαλύτερο μέρος του δεν είναι αρκετά παλαιό – ο ωκεάνιος φλοιός συνήθως έχει καταστραφεί στις ζώνες της κατάδυσης, μόλις 200 εκατομμύρια χρόνια μετά τη δημιουργία του. Όσα στοιχεία του ωκεάνιου φλοιού έχουν γλιτώσει από την κατάδυση δίνουν ωστόσο κάποιες ενδείξεις. Οι οφιόλιθοι είναι σκλήθρες (μικρές λεπτές φέτες) παλαιού ωκεάνιου φλοιού οι οποίες αντί με την κατάδυση να κατευθυνθούν προς τα κάτω, σπρώχτηκαν στο επάνω μέρος του ηπειρωτικού φλοιού. Μια πρόσφατη μελέτη χρονολόγησε έναν τέτοιο οφιόλιθο στη Γροιλανδία βρίσκοντας τον ότι έχει ηλικία έως 3,8 δισ. ετών: πρόκειται για την παλαιότερη ένδειξη τεκτονικής των πλακών που έχει βρεθεί ως σήμερα.

Όποια κι αν είναι η ακριβής χρονολογία της έναρξης της τεκτονικής των πλακών αυτή έχει διαμορφώσει και αναμορφώσει ξανά και ξανά έκτοτε την επιφάνεια του πλανήτη μας. Αυτή η διαδικασία ανακυκλώνει το νερό, τον άνθρακα και το άζωτο, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο ένα περιβάλλον που είναι τέλειο για τη ζωή. Έχει, επίσης, δημιουργήσει μεγάλο μέρος των αποθεμάτων πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών που υπάρχουν στη Γη – συμπιέζοντας και ψήνοντας τα αποθέματα πετρωμάτων ακριβώς στον βαθμό που χρειαζόταν. Τα ηφαίστεια που απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και η τριβή των τεκτονικών πλακών λειτουργούν μαζί για να διατηρούν το κλίμα βιώσιμο.

Οι κινήσεις των τεκτονικών πλακών κάνουν επίσης τους ωκεανούς να ανοίγουν και να κλείνουν, τα βουνά να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν, τις ηπείρους να ενώνονται και να χωρίζονται. Κάθε 500 ως 700 εκατομμύρια χρόνια η τεκτονική των πλακών ενώνει τις ηπείρους σχηματίζοντας μια υπερήπειρο. Η τελευταία υπερήπειρος ή Παγγαία υπήρξε πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια και σε περίπου 250 εκατομμύρια χρόνια οι ήπειροι θα συγκρουστούν ξανά μεταξύ τους.

Όταν αυτοί οι υπερήπειροι σπάνε αργά-αργά, αποχωρίζοντας μάζες ξηράς και σχηματίζοντας ρηχές θάλασσες, η εξέλιξη κινείται με πολύ μεγάλες ταχύτητες, σχηματίζοντας αμέτρητα νέα είδη, τα οποία εποικίζουν τα νέα περιβάλλοντα που δημιουργούνται.

Τελικά, η λιθόσφαιρα θα σταματήσει να κινείται, καθώς η Γη θα ψυχρανθεί και τα ρεύματα μεταφοράς στον μανδύα θα είναι πολύ αδύναμα ώστε να δώσουν ώθηση στις πλάκες. Κανείς δεν γνωρίζει για πόσο ακόμη θα συνεχιστεί η τεκτονική των πλακών ή αν θα σταματήσει προτού ο πλανήτης μας ‘φαγωθεί’ από τον Ήλιο. Ας μην ανησυχούμε όμως ιδιαίτερα για αυτό: ώσπου να συμβεί οι άνθρωποι μάλλον θα αποτελούν μια μακρινή ανάμνηση στη ζωή της Γης.



Η λιθόσφαιρα – το εξωτερικό τμήμα της Γης – χωρίζεται σε μικρό αριθμό πλακών που ‘επιπλέουν’ και κινούνται ανεξάρτητα η μία με την άλλη πάνω στο μανδύα της Γης. Το μεγαλύτερο μέρος της σεισμικής δραστηριότητας της Γης συμβαίνει στα όρια αυτών των πλακών. Τώρα, η επιφάνεια της Γης συντίθεται από δώδεκα περίπου μεγάλες πλάκες και αρκετές μικρότερες. Μέσα στα όρια κάθε πλάκας, οι βράχοι του γήινου φλοιού κινούνται ως ενιαίο άκαμπτο σώμα με μικρή κάμψη και λίγες ηφαιστειακές ή σεισμικές εκδηλώσεις. Τα όρια των πλακών καθορίζονται από στενές ζώνες, πάνω στις οποίες εκδηλώνεται το 80% της ηφαιστειακής και σεισμικής δραστηριότητας.

Κάθε πλάκα είναι φτιαγμένη από ένα συμπαγή μανδύα βράχων και κρυστάλλων που ονομάζεται λιθόσφαιρα, για να διακρίνεται από τη βαθύτερη ασθενόσφαιρα, στην οποία οι βράχοι βρίσκονται σε μεγαλύτερη θερμοκρασία και έτσι υφίστανται πλαστική παραμόρφωση, όταν υπόκεινται σε τεκτονικές πιέσεις. Οι κινήσεις του μανδύα προκύπτουν από την ανάγκη να μεταφερθεί στην επιφάνεια της Γης η θερμοκρασία που παράγεται εξαιτίας της ραδιενεργού αποσύνθεσης. Για αυτό άλλωστε τα πρότυπα μεταγωγής της ενέργειας ποικίλουν ανάλογα με το χρόνο. Αυτό φαίνεται ενίοτε από τις αλλαγές στα όρια των πλακών.