ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1670-1723)

1670 ΑΝ. αἰαῖ, φεῦ· ἔστιν, ἔστι νῷν δὴ [στρ. α]
οὐ τὸ μέν, ἄλλο δὲ μή, πατρὸς ἔμφυτον
ἄλαστον αἷμα δυσμόροιν στενάζειν,
ᾧτινι τὸν πολὺν
ἄλλοτε μὲν πόνον ἔμπεδον εἴχομεν,
1675 ἐν πυμάτῳ δ᾽ ἀλόγιστα παροίσομεν
ἰδόντε καὶ παθούσα.
ΧΟ. τί δ᾽ ἔστιν; ΑΝ. ἔστιν μὲν εἰκάσαι, φίλοι.
ΧΟ. βέβηκεν; ΑΝ. ὡς μάλιστ᾽ ἂν ἐν πόθῳ λάβοις.
τί γάρ; ὅτῳ μήτ᾽ Ἄρης
1680 μήτε πόντος ἀντέκυρσεν,
ἄσκοποι δὲ πλάκες ἔμαρψαν
ἐν ἀφανεῖ τινι μόρῳ φερόμενον·
τάλαινα, νῷν δ᾽ ὀλεθρία
νὺξ ἐπ᾽ ὄμμασιν βέβακε·
1685 πῶς γὰρ ἤ τιν᾽ ἀπίαν
γᾶν ἢ πόντιον
κλύδων᾽ ἀλώμεναι βίου
δύσοιστον ἕξομεν τροφάν;
ΙΣ. οὐ κάτοιδα. κατά με φόνιος
1690 Ἀίδας ἕλοι πατρὶ
ξυνθανεῖν γεραιῷ
τάλαιναν, ὡς ἔμοιγ᾽ ὁ μέλ-
λων βίος οὐ βιωτός.
ΧΟ. ὦ διδύμα τέκνων ἀρί-
στα, †τὸ φέρον ἐκ θεοῦ καλῶς φέρειν χρή,
1695 μηδ᾽ ἄγαν οὕτω† φλέγεσθον· οὔ
τοι κατάμεμπτ᾽ ἔβητον.

ΑΝ. πόθος ‹τοι› καὶ κακῶν ἄρ᾽ ἦν τις. [αντ. α]
καὶ γὰρ ὃ μηδαμὰ δὴ φίλον ἦν φίλον,
ὁπότε γε καὶ τὸν ἐν χεροῖν κατεῖχον.
1700 ὦ πάτερ, ὦ φίλος,
ὦ τὸν ἀεὶ κατὰ γᾶς σκότον εἱμένος·
οὐδέ γ᾽ ἀπὼν ἀφίλητος ἐμοί ποτε
καὶ τᾷδε μὴ κυρήσῃς.
ΧΟ. ἔπραξεν … ΑΝ. ἔπραξεν οἷον ἤθελεν.
1705 ΧΟ. τὸ ποῖον; ΑΝ. ἇς ἔχρῃζε γᾶς ἐπὶ ξένας
ἔθανε· κοίταν δ᾽ ἔχει
νέρθεν εὐσκίαστον αἰέν,
οὐδὲ πένθος ἔλιπ᾽ ἄκλαυτον.
ἀνὰ γὰρ ὄμμα σε τόδ᾽, ὦ πάτερ, ἐμὸν
1710 στένει δακρῦον, οὐδ᾽ ἔχω
πῶς με χρὴ τὸ σὸν τάλαιναν
ἀφανίσαι τόσον ἄχος.
ὤμοι, γᾶς ἐπὶ
ξένας θανεῖν ἔχρῃζες, ἀλλ᾽
ἐρῆμος ἔθανες ὧδέ μοι.
1715 ΙΣ. ὦ τάλαινα, τίς ἄρα με πότμος
ἐπιμένει σέ τ᾽, ὦ φίλα,
πατρὸς ὧδ᾽ ἐρήμας;
‹. . .›
‹. . .›
1720ΧΟ. ἀλλ᾽ ἐπεὶ ὀλβίως γ᾽ ἔλυ-
σεν τὸ τέλος, ὦ φίλαι, βίου,
λήγετε τοῦδ᾽ ἄχους· κακῶν
γὰρ δυσάλωτος οὐδείς.

***
1670 ΑΝ. Αιαί και φευ. Έχουμε λόγο, έχουμε τώρα όσο ποτέ
οι δυο μας, να θρηνούμε, οι δύσμοιρες,
για του πατέρα που μας έσπειρε το μολυσμένο αίμα,
για κείνον που άλλοτε αδιάκοπα τόσο πολύ μοχθούσαμε.
Μα τώρα τελευταίο το πάθος του αυτό πρέπει ν᾽ ανιστορήσουμε,
1675 που νους ανθρώπου δεν μπορεί να το χωρέσει,
κι όμως εμείς το είδαμε, το ζήσαμε.
ΧΟ. Τι έγινε ακριβώς;
ΑΝ. Φίλοι, αυτό μπορεί κανείς και να το φανταστεί.
ΧΟ. Πάει, λοιπόν, για πάντα χάθηκε;
ΑΝ. Με τρόπο μάλιστα που εσύ θα ευχόσουν περισσότερο.
Και πώς αλλιώς; αφού μήτε του Άρη ο πόλεμος τον σκότωσε
1680 μήτε της θάλασσας το κύμα τον κατάπιε·
αλλά τον έκρυψαν πλάκες αόρατες,
κι άφαντος θάνατος τον πήρε, ενώ τα μάτια τα δικά μας
τα κάλυψε ολέθρια νύχτα.
1685 Και τώρα πώς, περιπλανώμενες
στα πέρατα της γης, στα πελαγίσια κύματα,
θα βρούμε τρόπο πια να ζήσουμε,
με τόσο κόπο βγάζοντας το ψωμί μας;
ΙΣ. Δεν ξέρω, αλήθεια. Καλύτερα να μ᾽ έπαιρνε
1690 κι εμένα ο Άδης φονικός, τον θάνατο να βρω
κοντά στον γέροντα πατέρα μου. Έτσι που έγινε
αξιοθρήνητη η ζωή μου, αβίωτη μου φαίνεται, αν τη ζήσω.
ΧΟ. Ζευγάρι άρτιο, κόρες και αδελφές,
πρέπει τον κλήρο σας, αν είναι από θεού,
να τον βαστάξετε με θάρρος,
και μην αφήνετε να σας φλογίζει
1695 ο παροξυσμός της λύπης,
γιατί τον δρόμο σας τον πήρατε
όπως έπρεπε, χωρίς ψεγάδι.

ΑΝ. Υπάρχει λέω και της δυστυχίας πόθος.
Γι᾽ αυτό και τότε εκείνο, χρέος πέρα για πέρα αχάριστο,
ήταν για μένα ευχάριστο, κάθε φορά που τον κρατούσα
με τα χέρια μου.
1700 Πατέρα μου, πατέρα, κι ας σ᾽ έχει μια για πάντα
περιζώσει στον κάτω κόσμο το σκοτάδι,
κι ας είσαι πια της απουσίας δοσμένος,
όμως ποτέ δεν θα σου λείψει η αγάπη μας,
δική μου και δική της.
ΧΟ. Βρήκε το τέλος που —
ΑΝ. Έπραξε αυτό που ήθελε.
ΧΟ. Το ποιό;
1705 ΑΝ. Πέθανε εκεί που γύρευε, σε ξένη γη,
και βρήκε καλοΐσκιωτο, αιώνιο κοιμητήρι
στον κόσμο των νεκρών. Το πένθος
που άφησε σ᾽ εμάς αθρήνητο δεν έμεινε.
1710 Πατέρα, δες, δακρυρροούν τα μάτια μου,
στενάζω, δεν μπορώ να καταπιώ
την τόση λύπη μου η δύστυχη.
Εσύ σε ξένο χώμα πόθησες να ταφείς,
όμως γιατί έρημος πέθανες, χωρίς εμένα;
1715 ΙΣ. Δυστυχισμένη μου αδελφή,
ποιά μοίρα τώρα απόμεινε σ᾽ εσένα
και σ᾽ εμένα, που μείναμε ορφανές,
χωρίς πατέρα.
1720 ΧΟ. Αφού εκείνος, φίλες μου, έλυσε ευτυχής
το τέλος της ζωής του, πρέπει κι εσείς
τέλος να βάλετε στον σπαραγμό σας.
Γιατί μπροστά στις συμφορές
κανείς δεν είναι απόρθητος.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 10. Οδύσσεια

10.5. Αθηνά - Τηλέμαχος

Όσο ο Οδυσσέας προσέρχεται και φιλοξενείται στο καλύβι του Εύμαιου, η Αθηνά σπεύδει στη Σπάρτη, για να εκπληρώσει τον συμπληρωματικό ρόλο της. Κινείται πάλι για να παρακινήσει· όχι όμως, όπως στην πρώτη ραψωδία, την αποδημία, αλλά τώρα τον γυρισμό του Τηλεμάχου. Τον βρίσκει, στην αρχή της δέκατης πέμπτης ραψωδίας, να καθεύδει πλάι στον Πεισίστρατο, τον γιο του Νέστορα, που τον συνόδεψε σ᾽ αυτό του το ταξίδι από την Πύλο στη Λακεδαίμονα, και τώρα είναι βυθισμένος στον ύπνο του, ενώ τον γιο του Οδυσσέα δεν τον αφήνει να κλείσει μάτι η έγνοια του πατέρα του. Η θεά επωφελείται. Τον ξεσηκώνει, λέγοντας πως δεν συμφέρει ν᾽ αφήνει για πολύ καιρό στην Ιθάκη αγαθά και δικούς του ανθρώπους στην καταχρηστική διάθεση των μνηστήρων· τώρα μάλιστα που αδέλφια και πατέρας πιέζουν την Πηνελόπη να παντρευτεί τον Ευρύλοχο, ο οποίος προσφέρει πλούσια δώρα και δελεαστικό πανωπροίκι, ξεχωρίζοντας από όλους τους άλλους μνηστήρες· ευάλωτη, όπως κάθε γυναίκα, η Πηνελόπη είναι έτοιμη να ενδώσει, πιστεύοντας πως αφανίστηκε ο νόμιμος άντρας της, και δεν συζητά πια την επιστροφή του. Θα πρέπει λοιπόν αμέσως να ξεκινήσει ο Τηλέμαχος, αλλά προσοχή: οι μνηστήρες τού έχουν στήσει φονικό καρτέρι στην Αστερίδα, ανάμεσα Ιθάκης και Σάμης· για να τους αποφύγει, οφείλει, φτάνοντας στο νησί, να τραβήξει κατευθείαν στο καλύβι του χοιροβοσκού· αυτός ας ειδοποιήσει την Πηνελόπη πως γύρισε ο γιος της σώος από την Πύλο.

Τελειώνοντας τον παραπλανητικό της λόγο, η Αθηνά αναχωρεί για τον Όλυμπο, έχοντας ήδη ξεσηκώσει τον νεαρό Τηλέμαχο. Ο οποίος ξυπνά βίαια τον Πεισίστρατο και πιέζει τον Μενέλαο και την Ελένη να επισπεύσουν την αναχώρησή του. Μετά τα ειωθότα (γεύμα, σπονδή, δώρα, αποχαιρετισμοί), Τηλέμαχος και Πεισίστρατος ιππεύουν και αναχωρούν. Θα διανυκτερεύσουν στις Φηρές. Την άλλη μέρα, παρακάμπτοντας ο γιος του Οδυσσέα την Πύλο, θα φτάσει πλέοντας στην Ιθάκη, ακολουθώντας κατά γράμμα τις υποδείξεις της Αθηνάς. Στο μεταξύ έχει δεχθεί στο καράβι του τον Θεοκλύμενο, φυγάδα μάντη, που διερμηνεύει έναν οιωνό (γεράκι, λέει, που μαδούσε μαύρο περιστέρι) ως προμήνυμα για την επανίδρυση της οδυσσειακής εξουσίας στο νησί.

Η κίνηση της Αθηνάς και η παρεπόμενη μετακίνηση του Τηλεμάχου από τη Σπάρτη στην Ιθάκη εκπληρώνουν δύο σημαντικούς σκοπούς που αφορούν το δεύτερο μέρος του έπους. Ο ένας είναι θεματικός, με αξονική μάλιστα λειτουργία. Η θεά συμπληρώνει τώρα τον προγραμματικό ρόλο που της έχει αναθέσει ο ποιητής. Συμπλέκει τα δύο χωρισμένα μέχρι στιγμής πρόσωπα και νήματα του έπους: τον γιο με τον πατέρα, που οι δρόμοι τους μέχρι στιγμής πήγαιναν παράλληλα - ας πούμε την «Τηλεμάχεια» με την «Οδύσσεια». Ο δεύτερος σκοπός είναι μεθοδικός. Ο παραπλανητικός ελιγμός που επιχειρεί η Αθηνά, για να κινητοποιήσει τον αδρανή Τηλέμαχο, δείχνει ότι η θεά εφαρμόζει και κατοχυρώνει η ίδια τη μέθοδο του δόλου.

Στην πραγματικότητα ο προγραμματικός (αλλιώς: ποιητικός) ρόλος της Αθηνάς, που αφορά την εξέλιξη του δεύτερου μέρους του έπους, έχει ήδη οριστεί. Ο ακροατής λίγο πολύ ξέρει τώρα τι πρόκειται να γίνει: ποιος είναι ο στόχος όλης αυτής της επιχείρησης· ποια πρόσωπα ενέχονται σ᾽ αυτήν· ότι θα υπάρξει θεϊκή κάλυψη και προστασία του ήρωα στον άνισο αριθμητικά αγώνα. Εκκρεμεί ωστόσο η απορία του πότε, του πού και του πώς. Στην προοδευτική λύση της τριπλής αυτής απορίας συμβάλλει εφεξής η Αθηνά, ο ρόλος της οποίας γίνεται τώρα επικουρικός και εκτελεστικός. Θα πρέπει να φτάσει το έπος στην έξοδό του, για να αναλάβει η Αθηνά ξανά ρόλο ρυθμιστικό.

Στο μεταξύ στη δέκατη έκτη ραψωδία (π 115-189) προωθεί η θεά τον αναγνωρισμό του Οδυσσέα από τον Τηλέμαχο με τη μέθοδο του εξωραϊσμού - μέθοδο που είχε εγκαινιάσει στην έκτη ραψωδία (ζ 229-237). Εκεί ο ναυαγισμένος ήρωας με την επέμβαση της Αθηνάς λάμπει από ομορφιά δελεάζοντας τη Ναυσικά. Εδώ ο παραμορφωμένος επαίτης μεταμορφώνεται σε θεόμορφο άντρα, και με την όψη αυτή αναγνωρίζεται από τον γιο του. Τον Οδυσσέα εξάλλου εξωραΐζει η Αθηνά και στην εικοστή τρίτη ραψωδία (ψ 156-165), μετά τη μνηστηροφονία, στον κορυφαίο αναγνωρισμό του έπους. Δευτερεύοντες ελέγχονται δύο ακόμη αναγνωρισμοί, που οφείλονται και αυτοί στην επέμβαση της Αθηνάς: της Πηνελόπης στη δέκατη όγδοη ραψωδία (σ 187-196) και του Λαέρτη στην εικοστή τέταρτη (ω 367-370).

Φύση VS Χημεία: τεχνητοί διαχωρισμοί, φυσικές παρανοήσεις

100% φυτικό! 100% φυσική μέθοδος! Χωρίς χημικά - ασχέτως που κάθε ουσία εκ φύσεως είναι χημική!

Να οι καλύτεροι κράχτες για οποιοδήποτε προϊόν ή μέθοδο: από μεθόδους αποτρίχωσης, τσάγια για το αδυνάτισμα, καθαριστικά για το σπίτι, σαπούνια, τροφές, σαμπουάν για το κατοικίδιο, θεραπείες για την τριχόπτωση και εν συντομία για οτιδήποτε μπορείς να αλείψεις πάνω σου, να καταπιείς, να λουστείς και να σουτάρεις.

Τέτοιοι όροι εγγυώνται ασφάλεια, λες και η φύση έχει ενσωματωμένο ένα "μάξιμουμ όριο" επικινδυνότητας που μπορούν να αγγίξουν τα προϊόντα της και, φυσικά, συνοδεύονται από πλήρη αποτελεσματικότητα. Και οι πέτρες ξέρουν το γιατί! Η φύση είναι πάνσοφη, υπάρχει τόσα χρόνια, μας δημιούργησε οπότε "ξέρει καλύτερα" από τον μιαρό άνθρωπο που το μόνο που γνωρίζει είναι να την καταστρέφει. Σκάσε λοιπόν τα λεφτά σου και εναπόθεσε τις ελπίδες σου μονάχα πάνω της - μην το ψάχνεις και πολύ, αρκεί που η ταμπέλα του προϊόντος ή της μεθόδου λέει πάνω πως είναι "100% φυσικό".

Σήμερα θα κάνουμε ένα μικρό ταξιδάκι σε εκείνο το μέρος της ανθρώπινης φύσης όπου τα ενοχικά συμπλέγματα κάνουν πάρτι, στην "αυτοεξορία" του ανθρώπου από την "φύση". Συγκεκριμένα στα επιχειρήματα και την συλλογιστική που αυτός χρησιμοποιεί για να... "δείξει μεταμέλεια": αυτά που χρησιμοποιεί όταν προτιμάει φυσικά προϊόντα διότι "είναι φυσικά", και τα οποία -επιχειρήματα και ενοχικά συμπλέγματα- μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας επιχειρηματίας για να πλουτίσει γρήγορα.

Για ακόμα μια φορά καλωσήρθες στη χώρα του παραλόγου!

 
Η φύση είναι τέλεια!

"Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις", είναι το τσιτάτο μας για αυτή την βαρύγδουπη δήλωση. Πρώτα απ' όλα, πρέπει να ορίσεις το "τέλειο". Τι θεωρείς τέλειο; Κάτι που δεν επιδέχεται βελτίωσης; Κάτι που δουλεύει "επαρκώς καλά"; Από εδώ και από εκεί τα έχουμε πει περί φύσης, πολλοί άνθρωποι αυτόματα παίρνουν ως δεδομένο πως η φύση λειτουργεί με "σκοπό" -διότι ο άνθρωπος είναι ον που λειτουργεί με σκοπό, με στόχο, ψάξε για "τελονομία" αλλά και "τελεονομία"- προσδίδοντάς της έτσι ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Κάτι τέτοιο εμπεριέχει και ενός είδους ευφυΐα η οποία "σχεδιάζει, προνοεί, κατασκευάζει" και η οποία αποδίδεται συνήθως είτε στην ίδια την φύση είτε σε κάποιας μορφής θεότητα.

Αν για εσένα η φύση είναι τέλεια υπό την έννοια του "καλύτερα δεν γίνεται" και με υπόνοιες ευφυούς σχεδιασμού, θα σε απογοητεύσω. Οτιδήποτε βλέπεις γύρω σου δεν θα το χαρακτήριζα "τέλειο" αλλά "επαρκώς καλό και πολυδύναμο ώστε να μπορεί να επιβιώσει και να πληθύνει στον άξονα του χρόνου, έτσι ώστε εσύ να έχεις σήμερα την χαρά να το γνωρίζεις και να το ονομάζεις τέλειο". Αν θεωρείς μια από τις "ανώτερες εκφράσεις" της φύσης την δημιουργία ζωντανών μορφών, τότε ετοιμάσου για ψυχρολουσία: βρίθουν σχεδιαστικών λαθών που δεν θα έκανε ούτε πρωτοετής πολυτεχνίτης, όχι "πάνσοφο" ον.

Αν πιάσουμε για παράδειγμα τον άνθρωπο -που, τρομάρα σου, τον θεωρείς κορωνίδα της δημιουργίας- θα δούμε πάνω του πολλά πραγματάκια που, αν τον έφτιαχνε κάποιος που 'χε όντως σχέδιο, θα διόρθωνε: το οπτικό νεύρο που εκβάλλει στον αμφιβληστροειδή χιτώνα με τρόπο που δημιουργεί τυφλό σημείο (το... μάτι του χταποδιού δεν το έχει), η ουρήθρα του άνδρα που διέρχεται μέσα από τον προστάτη, ο οποίος είναι όργανο που δεν το έχει σε κάτι να υπερτροφήσει ή να μολυνθεί (ρώτα τον παππού σου για τις συνέπειες), φρονιμίτες που θα μπορούσαν κάλλιστα να λείπουν παρά να δημιουργούν προβλήματα και αρκετές άλλες "κακοτεχνίες".

Παρόμοια "λαθάκια" μπορούν να βρεθούν και σε άλλους οργανισμούς, δεν είναι τόσο σπάνια στην φύση. Κάτι παράξενο παίζει εδώ, ε; Ναι, εδώ την απάντηση την δίνει η εξέλιξη, της οποίας τα βασικά θα διαβάσεις στο βιβλίο βιολογίας γενικής κατεύθυνσης Τρίτης Λυκείου - και η παραπομπή σε αυτό δεν πρέπει να σε προσβάλλει, παρά μόνο στην περίπτωση που... δεν μπορείς να κατανοήσεις ένα βιβλίο Τρίτης Λυκείου (έλα τώρα, δεν είσαι τόσο βλάκας, απλά θίγονται τα "πιστεύω" σου).

Υπό το πρίσμα που μας ενδιαφέρει σήμερα, τα χαρακτηριστικά των οργανισμών προκύπτουν όχι από την "εσωτερική δύναμη" του -φίλτατου κατα τα άλλα- Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ αλλά από την φυσική επιλογή στην οποία υπόκεινται - με γενεσιουργό μηχανισμό τους την μετάλλαξη. Κατά την φυσική επιλογή δεν επιλέγονται "τέλεια" χαρακτηριστικά, αλλά για να επιλεγεί κάτι αρκεί να χαρίζει στον φέροντα πλεονέκτημα αναπαραγωγής/επιβίωσης σε συγκεκριμένες συνθήκες (bonus: ψάξε και πες μου στα σχόλια γιατί έχουμε τόσους φορείς και πάσχοντες μεσογειακής αναιμίας στην χώρα μας). Αν φέρει χαρακτηριστικά που "δεν συμφέρουν" στις συγκεκριμένες συνθήκες, είτε βρίσκει χώμα, είτε αφήνει λιγότερους απογόνους από "καλύτερα προσαρμοσμένους" συμπαίκτες του. Χμ, σαν να νιώθεις το αεράκι καθάριο πάνω στο γυμνό σου κορμί, ας ψάξουμε όμως που πήγε το βρακί σου αργότερα, τώρα έχουμε δουλειά.

Πιστεύεις λοιπόν στην εξέλιξη; Πες ναι και θα σου σβουρίξω σφαλιάρα με την ράχη του χεριού μου τόσο γρήγορη που μέσα στο κεφάλι σου θα κουδουνήσουν τα μεταλλικά τύμπανα από το P.I.M.P. - όχι διότι τα χέρια μου είναι τίγκα στο δαχτυλίδι, αλλά διότι η θεωρία της εξέλιξης δεν χρειάζεται πίστη. Τα στοιχεία είναι δημόσια διαθέσιμα, το ίδιο και οι βασικές γνώσεις για να τα κατανοήσεις, όπως επίσης και οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίζονται οι μέθοδοι που επιστρατεύονται για την ανάλυση των στοιχείων - και εδώ μιλάμε για υλικά στοιχεία. Την πίστη κράτα την για άυλες καταστάσεις που δεν μπορούν να επαληθευθούν ή να διαψευσθούν, που εναπόκεινται μόνο στο... πόσο έντονα νιώθεις εσύ για το εκάστοτε θέμα. Αυτές θα συνεχίσουν να υπάρχουν για εσένα και να είναι Αληθινές με άλφα κεφαλαίο ανεξαρτήτως στοιχείων, ακόμη και αν διαψευσθούν.
Το φυσικό δεν έχει παρενέργειες, είναι ασφαλές!

Σίγουρα! Αν εξαιρέσουμε... φυσικά την τεράστια ποικιλία φυσικών τοξινών, πολλές από τις οποίες κάλλιστα ρεζιλεύουν με την δραστικότητά τους τα δικά μας "αφύσικα", "χημικά" όπλα:

• ένα κάρο συνηθισμένα δηλητηριώδη φυτά που μπορεί να φυτρώνουν στην αυλή σου
• τη ραδιενέργεια που είναι... φυσικό φαινόμενο
• την ακτινοβολία του ήλιου για την οποία "αναγκάζεσαι" να φοράς "χημικά" αντηλιακά
• διάφορα παράσιτα που παραμονεύουν
• ιούς και βακτήρια, όπως επίσης και τις τοξίνες που παράγουν
• τα βαρέα μέταλλα
• πλήθος από όσπρια που περιέχουν δηλητηριώδεις λεκτίνες, οι οποίες απενεργοποιούνται μόνο με την "αφύσικη" διαδικασία του μαγειρέματος
• τις παρενέργειες μεγάλου μέρους φαρμακευτικών φυτών που περιέχουν ουσίες με αξιόλογη φαρμακευτική δράση (βλέπε ρεσερπίνη, ατροπίνη, ταξάνες, εφεδρίνη, κολχικίνη)...

...και αρκετά άλλα παραδείγματα που αν τα αναφέρουμε δεν θα διαβάσεις άρθρο αλλά την Πάπυρος-Λαρούς. Κάπου εδώ, αφότου αφαιρέσεις όλα τα παραπάνω από την έννοια "ασφαλές", βρίσκεσαι να πισωπατάς αρκετά βηματάκια - ώπα, πού πας; Λίγη προσοχή, φοράς πλέον τα καινούργια ρούχα του βασιλιά και πίσω σου έχω στρώσει κάμπο με αγγούρια!

Από ό,τι βλέπεις, για να αρχίσει να στέκει η αρχική σου δήλωση, πρέπει να εξαιρέσεις πάρα πολλά "φυσικά" πράγματα και ουσιαστικά να καταλήξεις σε ταυτολογία του τύπου "τα φυσικά προϊόντα που δεν έχουν παρενέργειες και είναι ασφαλή, είναι αυτά που δεν έχουν παρενέργειες και είναι ασφαλή". Η φυσική προέλευση λοιπόν δεν αποτελεί αυτόματη εγγύηση ασφάλειας.

ΟΚ, ΟΚ! Σταμάτα! Ποια η διαφορά τότε, φυσικού και τεχνητού; Ποιο να προτιμήσω;

Η διαφορά μεταξύ φυσικού και τεχνητού είναι πως το φυσικό έχει βρεθεί να υπάρχει στην φύση ανεξαρτήτως ανθρώπου, ενώ το τεχνητό το έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος. Αυτή. Χωρίς περαιτέρω σάλτσα, χωρίς υπονοούμενο, χωρίς "δηλαδή". Ψάξε αν θες άλλες διαφορές, αλλά θα ζοριστείς πάρα πολύ για να βρεις κάτι αξιόλογο. Αν θες μια Ζαϊκλονίστικη προσθήκη στον παραπάνω ορισμό, "φυσικό είναι αυτό που εμπιστεύεσαι τυφλά, ενώ τεχνητό είναι αυτό που φοβάσαι τυφλά, χωρίς να έχεις καλή γνώση για κανένα από τα δυο".

Εδώ επίσης αξίζει να αναφερθεί πως η αναγνώριση του τεχνητού υπάρχει μόνο σε ένα μικρό μέρος της φύσης, στον ανθρώπινο εγκέφαλο - η φύση, ναι, και το σώμα σου, μπορεί να χειριστεί τροποποιώντας και διασπώντας πλήρως "τεχνητά" και "άγνωστα" μόρια προς αυτήν, όπως έχουμε δει με τον μεταβολισμό των φαρμάκων - και τα... χειρίζεται όπως χειρίζεται και τα "φυσικά". Τα όρια του φυσικού με το τεχνητό πιθανότατα μπορούν να υπάρξουν μόνο "αξιωματικά", δεδομένου ότι βασίζονται στην αξιωματική παραδοχή του ανθρώπου "ξέχωρου" από την φύση για να υπάρξουν. Τέτοιες παραδοχές απαιτούν μια νοοτροπία που θεωρεί "a priori", "φυσική" και "καλοκάγαθη" όσον αφορά τα αποτελέσματα της, την παρέμβαση ενός κάστορα στην ροή ενός ποταμού στο οποίο δημιούργησε φράγμα ενώ "αφύσικο" και "επιβλαβές" το ανθρώπινο τσιμεντένιο τοιχάκι προς κατασκευή γούρνας σε ένα ρυάκι. Μια νοοτροπία που ξεχνάει βολικά πως το "αγνό, φυσικό, παραδοσιακό χωριάτικο ψωμί" προκύπτει από τεχνητή ανθρώπινη επιλογή σιτηρών, μια διαδικασία "βαλσίματος χεριού" για χιλιετηρίδες στην εξελικτική πορεία πολλών ειδών - ενώ τρομάζει και θεωρεί τερατώδες αν κάτι παρόμοιο γίνει μέσα σε δεκαετίες σε έναν "γυάλινο σωλήνα" (sorry, συνήθως είναι πλαστικοί!). Αν φτάσεις στο σημείο να μεταθέσεις τα σύνορα του "τεχνητού" στον "γυάλινο σωλήνα", τότε έχεις κάνει το τελικό βήμα προς τα πίσω, είσαι πλέον πέραν οποιασδήποτε σωτηρίας, έχεις χωθεί στον κάμπο και ουρλιάζεις από ηδονή με αγγούρια σε κάθε οπή του σώματός σου.

Θα σε σώσω από το μαρτύριο με τη χαριστική βολή: το οξύμωρο στις παραπάνω θεωρήσεις είναι πως αγνοούν βολικότατα ότι την ικανότητα ευφυούς σχεδιασμού και σοφίας που ψάχνουν στη φύση, προς το παρόν την έχει επιδείξει μόνο ο άνθρωπος στις κατασκευές του!

Τι να προτιμήσεις λοιπόν; Αποφάσισε κατά περίπτωση, εξέτασε τι είναι αυτό που αγοράζεις/προτιμάς, χωρίς να έχεις στο μυαλό σου ως μοναδικό κριτήριο -και μάλιστα παρανοημένο- αν κάτι είναι "φυσικό" ή "τεχνητό/χημικό".

Ως την επόμενη φορά, προσοχή στα πισωματήματα... κρύβουν γλύστρες και αγγούρια!

Ο αχάριστος, δεν αγάπησε ποτέ

Τον αγάπησες τόσο πολύ που σε όλα ήθελες να είσαι δίπλα του.

Στα όμορφα, στα άσχημα, στις χαρές και στις λύπες, κι έτσι πρέπει να είναι δεν αντιλέγω.
Τι γίνεται όμως όταν όλα τελικά είναι μονόπλευρα;

Όταν τα δικά του θέλω και πρέπει γίνονται παράλογες απαιτήσεις;
Όταν η παράλογη ζήλεια του τρώει το μυαλό και φαντάζεται δράκους και φτάνει σε σημείο να σε προσβάλλει, να σε μειώνει και να απαιτεί να μπεις σε γυάλα;
Να μην μιλάς σε άνθρωπο και αν μιλάς να μην χαμογελάς το παρεξηγούν! Και προσπαθείς μάταια να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας, ενώ εκείνος συνεχίζει να σου γκρινιάζει για όλα;
Να δίνεις ό,τι έχεις και δεν έχεις και να μην βλέπει τίποτα..
Ζήλεια, γκρίνια, μόνο αυτό.

Εκείνος που ορκιζόταν ότι θα σου γιατρέψει την ψυχή, κατάφερε πανηγυρικά να σου τη βγάλει!

Άστο αγάπη μου, καιρός να βρω τον εαυτό μου πάλι…
Και μην ανησυχείς δεν χάνομαι.
Ποτέ δεν χάθηκα!
Πέφτω αλλά σηκώνομαι.
Επιβάλλεται γιατί εγώ, δεν έμαθα να σέρνομαι.
Μαζί σου βέβαια ξεπέρασα τον εαυτό μου σε θέματα αντοχής, αλλά δεν πειράζει…
Καθαρή συνείδηση πάνω από όλα…
Ήρθε ο καιρός να πάμε παρακάτω, εκεί που δεν θέλουν μόνο να παίρνουν αλλά και να δίνουν…
Απλά πραγματάκια! Αγάπη και ηρεμία και για εμένα, είναι υπεραρκετά!

Βλέπεις όταν στο όνομα της αγάπης όλα τα ονομάζεις μπόρα και λες “μπόρα είναι μωρέ θα περάσει” την ίδια στιγμή, ξεχνάς ότι η μπόρα καμιά φορά γίνεται καταιγίδα και τα σαρώνει όλα..
Έρχεται η στιγμή που μαζεύεις τα κομμάτια σου!

Βλέπεις, είναι δώρο η γνώση τελικά, ακόμα κι αν ο πόνος είναι ο δάσκαλος σου!

Μην αφήνεις να σου μεταδίδουν τους φόβους οι άνθρωποι

Το πιο βαθύ και άηχο συναίσθημα είναι ο φόβος. Αυτό το γκριζωπό και ανολοκλήρωτα μοχθηρό κύμα που δε σε συνθλίβει, ούτε σε σκοτώνει αλλά σε κατατρώγει αργά και βασανιστικά.

Στο μαρτύριο του φόβου υποκύπτεις με τρόπο που δεν αντιλαμβάνεσαι, με τρόπο που δε γίνεται αντιληπτός απ’ τη συνείδησή σου, σε καθημερινή βάση. Kάτι σαν το φαγητό που τρως για να επιβιώσεις.

Είναι τότε που επηρεάστηκες όσο ποτέ απ’ τις φοβίες της κολλητής σου, τα κόμπλεξ του πρώην σου, τα είδωλα που προβάλλονται ασταμάτητα με επίκεντρο την προσωπικότητά τους. Είναι φορές που όλα σε ωθούν να τα μιμηθείς. Μια κακιά μίμηση.

Αυτό επιθυμούσες για τη ζωή σου; Ένα τσουβάλι άγχη και κακής ποιότητας πρότυπα απ’ την εξωτερική έως την εσωτερική σου υπόσταση; Μ’ αυτά τα λίγα και ξένα είσαι ευχαριστημένος;

Ο καθοδηγητής της ζωής σου είσαι μόνο εσύ. Αυτονόητο μεν αλλά λησμονείς πως τα λεγόμενα των συνανθρώπων σου είναι κυρίως τροφή για σκέψη και όχι αυτόματη αλλαγή της ύπαρξής σου. Όχι αυτόματη αποδοχή των φόβων του άλλου, ακόμη και της μητέρας σου.

Ήρθε η στιγμή να διαχωρίσεις στο μυαλό σου τη συμβουλή απ’ το φόβο που, χωρίς να το καταλάβεις, υπάρχει κίνδυνος να σου μεταδώσουν.

Έχουμε μάθει κι έχουμε συνηθίσει να ζούμε με την ύπαρξη πολλαπλών σωστικών μηχανημάτων μ’ αποτέλεσμα τα μπρατσάκια να είναι απαραίτητα σε κάθε μας κολύμπι. Δε βουτάμε στα βαθιά νερά, απλά τα κοιτάμε απ’ τη στεριά.

Δεν είμαστε σίγουροι για τίποτα πέραν αποδεδειγμένων αξιών. Ακόμη και όταν λέμε «σε εμπιστεύομαι», «δε φοβάμαι, δε σε φοβάμαι» είναι ψέμα. Δεν έχουμε συνηθίσει να μας δένουν τα μάτια και να εμπιστευόμαστε το χέρι του άλλου για να προχωρήσουμε στο δρόμο. Φοβόμαστε γιατί μας έμαθαν να φοβόμαστε.

Ο γεμάτος κόμπλεξ άνθρωπος διακατέχεται κυρίως απ’ το συναίσθημα του φόβου. Φοβάται να γελάσει, να νιώσει ελεύθερος και ζωηρός, ν’ αγαπήσει και πέφτει συνέχεια θύμα της μιζέριας και των αυθαίρετων λόγων που επινοεί ή και επιδιώκει να μάθει. Εκεί βρίσκει την χαρά και την ουσία της ύπαρξής του.

Φοβάσαι να αποδεχτείς το διαφορετικό. Σκοτώνεις τους γενναίους, τους ρομαντικούς και τσακίζεις τη σκέψη σου. Δεν ακούς τη μελωδία της ζωής, δεν παθιάζεσαι, δε στεναχωριέσαι, δεν αυτοταπεινώνεσαι αλλά μόνο προσέχεις.

Προσέχεις και κρατάς σαν φυλαχτό τους φόβους με τους οποίους σ’ ανέθρεψαν για να γαλουχήσεις έτσι την επόμενη γενιά. Αγωνιάς, δεν πιστεύεις. Κάθε μέρα φοβάσαι περισσότερο. Και αν δεις στα μάτια μου πως εγώ δε φοβάμαι, πως εγώ δε σε φοβάμαι, επιθυμείς να με εξαφανίσεις. Σίγουρα δε μπορείς να με βλέπεις. Σου θυμίζω μια ζωή που δεν έχεις, που δε θα ‘χεις ποτέ.

Η ζωή είναι αντιμετωπίσιμη μόνο όταν την κοιτάς ίσια μέσα στα μάτια, ίσος προς ίσο. Είναι τέχνη να αξιοποιείς κάθε πληροφορία που δέχεσαι και να την απορρίπτεις μετά ή όχι. Τα τ΄ρία τέταρτα απ’ αυτά που δεχόμαστε κάθε μέρα είναι απλά απορρίμματα.

Αποδέχομαι την άγνοιά μου στα περισσότερα ζητήματα αλλά δε φοβάμαι να την ανατρέψω. Δε φοβάμαι να απαντήσω και να με δεις απέναντί σου. Δε φοβάμαι να παραδοθώ, να κάνω ρυτίδες, να αναρωτηθώ, να ψάξω, να τρέξω, να φάω, να μαλώσω. Ό,τι έχει βάσεις δε διαλύεται όσο και να ταράξεις τα θεμέλιά του. Μη φοβάσαι να το κάνεις, μόνο έτσι θα μάθεις.

Έχουμε πόλεμο με τα στενόμυαλα και κακοπροαίρετα μυαλά. Είμαστε σε παντοτινό πόλεμο με τα συναισθήματα κατώτερης ποιότητας όπως ο φόβος. Αυτός ο πόλεμος δεν τελειώνει ποτέ. Δε μπορείς ν’ ασπαστείς την ανοησία και τη λιποψυχία. Μη συνθηκολογήσεις με τον εχθρό όση σιγουριά και να σου παρέχει!

Ο Χαλίλ Γκιλμπράν στον «Προφήτη» είναι ξεκάθαρος: «Ποιος έβαλε την πόρτα; Ποιος έχτισε τους τοίχους γύρω σου και σε περιόρισε; Ο φόβος. Κάθε άνθρωπος είναι τόσο μικρός όσο ο φόβος που αισθάνεται. Ποιος φόβος; Ο φόβος ότι κινδυνεύεις. Ο φόβος να ανοιχτείς. Ο φόβος να αισθανθείς. Ο φόβος ότι αν αγαπήσεις θα γίνεις ευάλωτος και μπορεί να πληγωθείς. Και πράγματι έτσι είναι. Πολλές φορές θα πληγωθείς. Δεν υπάρχει όμως άλλος δρόμος που να οδηγεί στην ευτυχία».

Είναι τόσο μεγάλο το κακό που παθαίνουμε με την παθητική πολυμάθεια και τους τίτλους

Είναι τόσο μεγάλο το κακό που παθαίνουμε με τη μόρφωση, την παθητική πολυμάθεια και τους τίτλους, ώστε όταν η ζωή ζορίζει –τα κάνει αυτά- και τελειώνουν κάποια αστεία, όταν δηλαδή έχεις ανάγκη το μύχιο σου για να σταθείς στα πόδια σου, αυτό αποδεικνύεται τόσο θαμμένο, τόσο φωτόφοβο, ώστε πρέπει να ουρλιάξεις για να σε αφουγκραστεί.

Με τους ξυλοδαρμούς δεν συμβαίνει τίποτα διαφορετικό. Μόλις δυο άνθρωποι αρχίσουν τα σπρωξίματα και τις ψιλές, αυτοστιγμεί κάνουν φτερά όλα τα επίθετα: γυαλιά, ψεύτικα δόντια, περούκες, γραβάτες, γιακάδες, ταυτότητες και αλυσίδες με σταυρούς, για να απομείνει μόνο ό,τι πραγματικά τους ανήκει: το αίμα τους και η αλαφιασμένη τους ανάσα.

Ενήμερος όλων αυτών ο Ρουσσώ, στα περί αγωγής των νέων, είναι κατηγορηματικός: όχι λόγια στους νέους, πράγματα μόνο, όχι θεωρίες και κούφιες ιδέες, αλλά ζωή. Όταν λοιπόν ένας υπερφίαλος μπούλης, χθεσινό αυγό με άλλα λόγια, ζεστός ακόμα από την κοιλιά της μάνας του, έρχεται να εκφράσει την αγάπη του για το μέγα «δύνασθαι» της σκέψης, χρειάζεται ιδιαίτερη τέχνη για να του απαντήσεις. Αντί να τον αφήσεις να βελάζει (για το μεταμοντέρνο, για το Θεό, για το Είναι και τα όντα, για την αλλοτρίωση και τα παρόμοια), δώσ’ του καλύτερα καθαρτικό, βάλε τον να σου πει τι πραγματικά τον απασχολεί και ανάγκασέ τον να αρχίσει (φτου κι από την αρχή)

Λένε ότι ο Βάρναλης εφάρμοζε κατά γράμμα αυτή τη ψυχοσωτήρια μέθοδο. Όταν κάποτε ένας νεαρός του έδειξε μιαν ερωτικής υφής ποιητική συλλογή, αφού πρώτα τη διεξήλθε, αρκέστηκε να του πει: «Παιδί μου, βρες μια γυναίκα να γαμήσεις». Se non e vero, e ben trovato, για κάθε νήπιο και για κάθε ξεμυαλισμένο ινφάντη.

Ο Οδυσσέας και οι γυναίκες

Η Οδύσσεια είναι έπος μετατρωικό, επομένως μεταπολεμικό. Από την άποψη αυτή μπορεί να θεωρηθεί έργο μεταηρωικό και, κατά κάποιον τρόπο, ειρωνικό. Υπενθυμίζεται ότι ο κεντρικός ήρωας, ο Οδυσσέας, προβάλλεται στον πρώτο στίχο του έπους ως πολύτροπος. Τούτο σημαίνει ότι εμφορείται λιγότερο από την πολεμική αρετή, η οποία χαρακτηρίζει τους κορυφαίους ιλιαδικούς ήρωες, και περισσότερο από την ευελιξία και την πολυμέρεια του μυαλού του. Η πρωτεϊκή φύση και συμπεριφορά του εκδηλώνεται άλλοτε με την απόκρυψη της πραγματικής του ταυτότητας, άλλοτε με την επικάλυψή της μέσω της σωματικής και ρητορικής μεταμόρφωσης. Γενικότερα στην περίπτωση του Οδυσσέα, και όχι μόνον, συγχέονται τα όρια προσωπείου και προσώπου, υπόκρισης και ανυπόκριτης ομολογίας, αληθοφανούς ψεύδους και αλήθειας. Με τη μέθοδο αυτή η Οδύσσεια διευρύνει και περιπλέκει τη θεολογική, ανθρωπολογική, πολιτική και ηθολογική διάσταση της Ιλιάδας όπου οι αντίθετοι όροι και στα τρία αυτά επίπεδα παραμένουν κατά κανόνα διακεκριμένοι και άμεικτοι. Στην Οδύσσεια αντίθετα συμβάλλονται συχνά παραπληρωματικές αντιθέσεις δημιουργώντας αλλεπάλληλα μείγματα, στο εσωτερικό των οποίων μπορεί να διακριθούν ακόμη και αντιφάσεις.

Τούτο ισχύει καταρχήν για τον μύθο του έπους, ο οποίος συντίθεται από παραμυθικά, νοβελιστικά και επικά στοιχεία, ενώ συγχρόνως φιλοξενεί φανταστικές αλλά και άκρως ρεαλιστικές μορφές και συμπεριφορές. Αναλόγως περιπλέκεται στο έπος αυτό και το κυρίαρχο μεγάθεμα του νόστου, που διχοτομείται εξαρχής στη θετική και αρνητική εκδοχή του, στο ενδιάμεσο των οποίων αναπτύσσονται τα θέματα της αναζήτησης του ήρωα και των διαδοχικών αναγνωρισμών του. Έτσι ο οδυσσειακός νόστος δοκιμάζεται απαρχής μέχρι τέλους του έπους: ο διπλός στόχος του (η επανάκτηση της βασιλικής εξουσίας και της νόμιμης συζύγου) ταλαντεύεται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όχι μόνον πριν αλλά και μετά τη Μνηστηροφονία· απαιτείται η παρέμβαση της Αθηνάς στην τελευταία ραψωδία της Οδύσσειας, για να αποτραπεί εμφύλια σύρραξη στην Ιθάκη. Τούτο σημαίνει ότι το happy end του έπους είναι μάλλον διφορούμενο, αν μάλιστα συνυπολογιστεί η προβλεπόμενη δεύτερη αποδημία του ήρωα, που την έχει προετοιμάσει ήδη εντός της Οδύσσειας η προφητεία του Τειρεσία.

Περίπλοκη ελέγχεται και η σχέση του Οδυσσέα με την Πηνελόπη. Στον κύκλο του εξωτερικού νόστου (προτού δηλαδή ο Οδυσσέας πατήσει το πόδι του στην Ιθάκη) ο ήρωας εμπλέκεται ερωτικά ή συναισθηματικά με τρεις γυναικείες μορφές: σε χρονογραφική σειρά, με την Κίρκη, την Καλυψώ και τη Ναυσικά· σε αφηγηματική διαδοχή, με την Καλυψώ, τη Ναυσικά και την Κίρκη. Και οι τρεις αυτές γυναικείες μορφές (δαιμονικές θεές οι δύο, βασιλική κόρη η άλλη) μετατρέπονται καθ’ οδόν από ανασταλτικούς σε προωθητικούς συντελεστές του νόστου, σχηματίζοντας έτσι μια τρίβαθμη κλίμακα, η οποία οδηγεί τελικώς τον Οδυσσέα στην Πηνελόπη.

Εξέχουσες οι τρεις γυναίκες μέσα στην Οδύσσεια, εμφανίζονται και αποσύρονται στο πρώτο μισό του έπους. Η Κίρκη ανήκει στο εγκιβωτισμένο αφηγηματικό παρελθόν· η Ναυσικά στο αφηγηματικό παρόν· η Καλυψώ μετέχει άνισα και στους δύο χρόνους. Η απομόνωση του ήρωα στο νησί της Κίρκης δεν ξεπερνά τελικώς τον ένα χρόνο· η καθήλωσή του στο νησί της Καλυψώς υπερβαίνει τα οκτώ χρόνια· η φιλοξενία του στο νησί της Ναυσικάς είναι μόλις τριήμερη. Στο νησί της Κίρκης ο Οδυσσέας φτάνει μαζί με τους εταίρους του. Στα άλλα δύο ύστερα από προηγούμενο συντριπτικό ναυάγιο: μεταξύ Θρινακίας και Ωγυγίας το ένα· μεταξύ Ωγυγίας και Σχερίας το άλλο.

Η ξωθιά Καλυψώ, η φαρμακός Κίρκη, η αδάμαστη παρθένα Ναυσικά, που ευχήθηκε στο μεταξύ να είχε ταίρι της τον Οδυσσέα, συστήνουν το τρίγωνο των παρασυζυγικών σχέσεων του ήρωα. Αν συγκριθούν οι σχέσεις αυτές με τις αντίστοιχες της Ιλιάδας (τη μακροσκοπική της Ελένης με τον Πάρη, τη μικροσκοπική του Αγαμέμνονα με τη Βρισηίδα, που η πρώτη προκαλεί τον τρωικό και η δεύτερη τον ιλιαδικό πόλεμο), αποδεικνύονται τελικώς αποδεκτές και ευάγωγες. Ο ποιητής της Οδύσσειας φαίνεται να ξεπερνά και σε τούτο το κεφάλαιο παραδοσιακού τύπου απαγορευτικές εντολές· αφήνει τον ήρωά του να πέσει στο κρεβάτι μιας νύμφης και μιας μάγισσας, να ομολογήσει το θάμβος του μπροστά στην ομορφιά μιας παρθένας, προτού φτάσει στην Ιθάκη και πλαγιάσει στην κλίνη της πιστής γυναίκας του. Η ερωτική ωστόσο αυτή ελευθεριότητα του Οδυσσέα πραγματοποιείται κάθε φορά σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης· θα έλεγε κάποιος πως είναι υποχρεωτική και, ως ένα σημείο, αναλογεί στους ελιγμούς της Πηνελόπης απέναντι στους μνηστήρες.

Στην επιφάνεια του έπους η Πηνελόπη παραμένει, είκοσι χρόνια ολόκληρα, αμετακίνητα πιστή· φαντάζει αντίβαρο της άπιστης Ελένης και της ανδροφονικής Κλυταιμνήστρας. Στο υπέδαφος όμως της Οδύσσειας η Πηνελόπη γίνεται κατά κάποιον τρόπο και ερωτικά διφορούμενη: ανέχεται την παρουσία των μνηστήρων στο παλάτι, γεγονός που προκαλεί και τη μομφή του Τηλεμάχου· έστω μέσα στη μαύρη απελπισία της για τον οριστικό, όπως πιστεύει, χαμό του Οδυσσέα, δεν αποκλείει δεύτερο γάμο με κάποιον από τους μνηστήρες της. Τον αναβάλλει όσο μπορεί· στο τέλος όμως, με τη συναίνεση και του αδιάγνωστου ακόμη νόμιμου άντρα της, τον προκαλεί, επινοώντας το άθλημα της τοξοθεσίας, κυριολεκτικώς στο παρά πέντε. Αυτό το άθλημα βεβαίως θα οδηγήσει στην αποκάλυψη του Οδυσσέα, στην πράξη της μνηστηροφονίας, εφεξής στον αναγνωρισμό του ήρωα από τη γυναίκα του και στην ερωτική τους συγκοίμηση.

Υπάρχουν και άλλα παρόμοια στοιχεία μέσα στην Οδύσσεια τα οποία καθιστούν την Πηνελόπη, αναλογικώς προς τον Οδυσσέα, πολύτροπη· και είναι πιθανό, αν όχι βέβαιο, πως το λογοτυπικό επίθετο περίφρων, που συνοδεύει σταθερά το όνομά της, παραπέμπει όχι τόσο στην αδέκαστη φρόνησή της όσο στο ευέλικτο μυαλό της.

Τούτο σημαίνει ότι το ζεύγος «Οδυσσέας-Πηνελόπη» δεν είναι, όπως φαίνεται σε πρώτη ματιά, τόσο ετεροβαρές: ενεργητικός και ελευθέριος ερωτικά ο άντρας· παθητική και απόλυτα έμπιστη η γυναίκα. Πρόκειται για ισόρροπη μάλλον συζυγία και σε τούτο το κεφάλαιο. Η διαφορά ανάμεσα στην Πηνελόπη και στην Ελένη, ή και στην Κλυταιμνήστρα, βρίσκεται αλλού· αυτή τιθασεύει τα διαθέσιμα πάθη της, ενώ εκείνες τα άφησαν ατιθάσευτα. Σε τούτο το σημείο λίγο πολύ συμφωνεί η Πηνελόπη με τον Οδυσσέα· ο οποίος αισθάνεται πως πρέπει να περάσει μέσα από τις ερωτικές συμπληγάδες της Κίρκης, της Καλυψώς και της Ναυσικάς για να βρεθεί στην αγκάλη της νόμιμης γυναίκας του.

Αν η Οδύσσεια μοιάζει με ενάρετο παραμύθι στην επιφάνειά της, στο βάθος όμως μελετά με τόλμη την ερωτική παθολογία· συμφιλιώνοντας τις παρασυζυγικές εκτροπές με τη συζυγική τροπή. Ζητούμενο είναι να βρεθεί τρόπος ευάγωγος που ευνοεί το πέρασμα από τις πρώτες στη δεύτερη. Τέλος καλό, όλα καλά.

Γι’ αυτούς είναι ευκολότερο ν’ αντέξουν άλλους παρά τον εαυτό τους

Γενικά, πάντως, ο καθένας δεν μπορεί να βρίσκεται σε τέλεια αρμονία παρά μόνο με τον εαυτό του και όχι με τον φίλο του ή την ερωμένη του, καθώς οι διαφορές προσωπικότητας και ιδιοσυγκρασίας επιφέρουν σε κάθε περίπτωση μια, έστω και μικρή, δυσαρμονία. Ως εκ τούτου, την αληθή, βαθιά ψυχική γαλήνη και τέλεια αταραξία του θυμικού δεν την βρίσκει κανείς παρά μόνο στην μοναχικότητα. Εάν, τώρα, η προσωπικότητα κάποιου είναι μεγάλη και πλούσια, τότε ο άνθρωπος αυτός απολαμβάνει την πλέον ευτυχή κατάσταση που είναι δυνατόν να βρεθεί σ’ αυτόν τον πενιχρό κόσμο. Ναι, ας το πούμε ανοιχτά: όσο στενά και αν συνδέουν τους ανθρώπους η φιλία, ο έρωτας και ο γάμος, απόλυτα ειλικρινής είναι ο καθένας, σε τελική ανάλυση, μόνο με τον εαυτό του ή το πολύ πολύ και με το παιδί του.

Από όλα τούτα προκύπτει ότι στην καλύτερη κατάσταση βρίσκεται εκείνος που δεν έχει βασισθεί παρά στον εαυτό του και είναι γι’ αυτόν τα πάντα σ’ όλες τις περιστάσεις. Επιπλέον, όσα περισσότερα έχει κανείς καθ’ εαυτόν τόσα λιγότερα μπορεί να βρει εκτός του. Ένα κάποιο αίσθημα πλήρους αυτάρκειας είναι αυτό που αποτρέπει τους ανθρώπους μ’ εσωτερική αξία κι εσωτερικό πλούτο να κάνουν τις διόλου ασήμαντες θυσίες που απαιτεί η συναναστροφή μ’ άλλους, πόσο μάλλον να την επιδιώξουν απαρνούμενοι τον εαυτό τους.

Το ακριβώς αντίθετο κάνει τους συνηθισμένους ανθρώπους τόσο κοινωνικούς και καλόβολους: γι’ αυτούς είναι ευκολότερο ν’ αντέξουν άλλους παρά τον εαυτό τους. Σε τούτα δε προστίθεται και το γεγονός πως ό,τι έχει πραγματική αξία δεν εκτιμάται από τους ανθρώπους, ενώ ό,τι εκτιμάται δεν έχει αξία. Τεκμήριο και συνάμα συνέπεια αυτού αποτελεί ο αποτραβηγμένος βίος κάθε αξιοπρεπούς και εξέχοντος ανθρώπου.

Σύμφωνα μ’ όλα τούτα, για τον άνθρωπο που έχει κάτι το αξιόλογο μέσα του, ο περιορισμός των αναγκών του, όταν τούτο απαιτείται προς διατήρηση ή επέκταση της ελευθερίας του, και, συνεπώς, ο προθυμότατος συμβιβασμός του με τα ολίγα, αφού είναι βέβαια αναπόφευκτο να συσχετίζεται με τους ανθρώπους, συνιστά αυθεντική σοφία της ζωής.

Μπορείτε να μετρήσετε τα επίπεδα μεγαλομανίας ενός ατόμου με πολλούς απλούς τρόπους

Μπορείτε να μετρήσετε τα επίπεδα μεγαλομανίας ενός ατόμου με πολλούς απλούς τρόπους. Για παράδειγμα, παρατηρήστε το πώς οι άνθρωποι αντιδρούν στην κριτική γι’ αυτούς ή τη δουλειά τους. Είναι φυσιολογικό να γινόμαστε αμυντικοί και να αναστατωνόμαστε όταν μας επικρίνουν. Αλλά μερικοί άνθρωποι εξοργίζονται και αντιδρούν υστερικά επειδή έχουμε αμφισβητήσει τη μεγαλομανία τους. Να είστε σίγουροι ότι ένα τέτοιο άτομο έχει υψηλά επίπεδα μεγαλομανίας. Ομοίως, τέτοιοι τύποι μπορεί να κρύβουν την οργή τους πίσω από μια έκφραση πικραμένου οσιομάρτυρα που θα σας κάνει να νιώσετε τύψεις. Η έμφαση δεν δίνεται στην κριτική και στο τι πρέπει να μάθουν, αλλά στην αίσθηση του παράπονου.

Αν είναι επιτυχημένοι, παρατηρήστε πώς φέρονται σε πιο ιδιωτικές στιγμές τους. Μπορούν να χαλαρώσουν και να γελάσουν με τον εαυτό τους, αφήνοντας στην άκρη τη δημόσια περσόνα τους, ή έχουν ταυτιστεί τόσο πολύ με την ισχυρή δημόσια εικόνα τους, ώστε τη μεταφέρουν και στην ιδιωτική τους ζωή; Στη δεύτερη περίπτωση, έχουν πιστέψει στον μύθο τους και είναι όμηροι της ισχυρής μεγαλομανίας τους.

Οι μεγαλομανείς άνθρωποι είναι γενικά φαφλατάδες. Παίρνουν τα εύσημα ακόμα και για την πιο ασήμαντη ή έμμεσα σχετιζόμενη επιτυχία στη δουλειά τους, εφευρίσκουν παλιούς θριάμβους, μιλούν για τις προφητικές τους ικανότητες -το πώς προέβλεψαν κάποιες τάσεις ή γεγονότα-, για πράγματα που δεν μπορούν να επαληθευτούν. Τέτοιου είδους μεγαλοστομίες θα πρέπει να σας κάνουν διπλά καχύποπτους. Αν ξαφνικά ένα δημόσιο πρόσωπο πει κάτι που του προκαλεί προβλήματα επειδή φανερώνει έλλειψη ευαισθησίας, δεν θα ήταν λάθος να το αποδώσετε στη μεγαλομανία του. Οι μεγαλομανείς είναι τόσο προσκολλημένοι στις απόψεις τους, που θεωρούν δεδομένο ότι όλοι οι άλλοι θα τις ερμηνεύσουν με το σωστό πνεύμα και θα συμφωνήσουν μαζί τους. Τα άτομα με υψηλά επίπεδα μεγαλομανίας γενικά εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα ενσυναίσθησης. Δεν είναι καλοί ακροατές. Όταν η προσοχή δεν είναι εστιασμένη πάνω τους, έχουν απόμακρο και αφηρημένο βλέμμα και συστρέφουν τα δάχτυλά τους με ανυπομονησία. Μόνο όταν τα φώτα της δημοσιότητας πέσουν πάλι πάνω τους ζωντανεύουν. Τείνουν να βλέπουν τους ανθρώπους ως προεκτάσεις του εαυτού τους – εργαλεία που μοναδικός προορισμός τους είναι να χρησιμοποιούνται στα σχέδιά τους, πηγές προσοχής. Τέλος, παρουσιάζουν μη λεκτική συμπεριφορά που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως μεγαλομανής. Οι χειρονομίες τους είναι πλατιές και δραματικές. Σε μια συνάντηση, καταλαμβάνουν πολύ προσωπικό χώρο. Η φωνή τους τείνει να είναι πιο δυνατή από των άλλων και μιλούν με γρήγορο ρυθμό, χωρίς να αφήνουν κανέναν να τους διακόψει.

Με εκείνους που παρουσιάζουν μέτρια μεγαλομανία θα πρέπει να είστε επιεικείς. Σχεδόν όλοι μας ταλαντευόμαστε μεταξύ περιόδων στις οποίες αισθανόμαστε ανώτεροι και σπουδαίοι και άλλες στις οποίες επιστρέφουμε στη γη. Αναζητήστε τέτοιες στιγμές ρεαλισμού στη συμπεριφορά των ανθρώπων, επειδή είναι σημάδι κανονικότητας. Αλλά με όσους έχουν τόσο μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους ώστε δεν αφήνουν περιθώρια για αμφιβολίες είναι καλύτερο να αποφεύγετε τις σχέσεις ή τις εμπλοκές. Στις ερωτικές σχέσεις, θα έχουν την τάση να απαιτούν εκδηλώσεις λατρείας και μονόπλευρη προσοχή. Αν είναι υπάλληλοι, επιχειρηματικοί εταίροι ή προϊστάμενοι, θα υπερτονίζουν τις ικανότητές τους. Η υπερβολική αυτοπεποίθησή τους θα σας αποσπάσει την προσοχή από τις ανεπάρκειες των ιδεών, των εργασιακών συνηθειών και του χαρακτήρα τους. Εάν δεν μπορείτε να αποφύγετε μια τέτοια σχέση, προσέξτε την τάση τους να αισθάνονται σίγουροι για την επιτυχία των ιδεών τους και διατηρήστε τον σκεπτικισμό σας. Κοιτάξτε τις ίδιες τις ιδέες και μην παρασυρθείτε από τη σαγηνευτική αυτοπεποίθησή τους. Μην έχετε την ψευδαίσθηση ότι μπορείτε να τους ξεσκεπάσετε και μην προσπαθήσετε να τους προσγειώσετε, γιατί έτσι μπορεί να προκαλέσετε την οργή τους. Αν τέτοιοι τύποι τυχαίνει να είναι αντίπαλοί σας, θεωρήστε τον εαυτό σας τυχερό. Είναι εύκολο να τους προκαλέσετε και να τους εξωθήσετε σε υπερβολικές αντιδράσεις. Αν σπείρετε αμφιβολίες για το μεγαλείο τους, θα τους εξοργίσετε και θα τους κάνετε διπλά παράλογους.

Τέλος, θα πρέπει να διαχειριστείτε τις δικές σας μεγαλομανείς τάσεις. Η μεγαλομανία έχει κάποιες θετικές και παραγωγικές χρήσεις. Η ευφορία και η υψηλή αυτοπεποίθηση που προέρχονται από αυτή μπορούν να διοχετευτούν στη δουλειά σας, να σας βοηθήσουν και να σας εμπνεύσουν (για περισσότερα σχετικά με αυτό. Αλλά γενικά θα ήταν καλύτερο να αποδεχτείτε τους περιορισμούς σας και να πορευτείτε με όσα έχετε αντί να φαντάζεστε ότι διαθέτετε θεϊκές δυνάμεις. Η μεγαλύτερη προστασία από τη μεγαλομανία είναι να διατηρήσετε μια ρεαλιστική στάση. Ξέρετε σε ποια θέματα και δραστηριότητες προσελκύεστε εκ φύσεως. Δεν μπορείτε να είστε ικανοί σε όλα. Πρέπει να πορεύεστε σύμφωνα με τις δυνάμεις σας και να μη φαντάζεστε ότι μπορείτε να τα καταφέρετε άψογα σε ό,τι θα θέλατε. Πρέπει να έχετε απόλυτη επίγνωση των επιπέδων της ενεργητικότητάς σας, του μέχρι ποιου σημείου μπορείτε να ωθήσετε τον εαυτό σας χωρίς δυσάρεστες επιπτώσεις και του πώς αυτό αλλάζει με την ηλικία. Και να έχετε σταθερή αντίληψη για την κοινωνική σας θέση – τους συμμάχους σας, τους ανθρώπους με τους οποίους έχετε τη μεγαλύτερη σχέση, το κοινό στο οποίο απευθύνεται η δουλειά σας. Δεν μπορείτε να ευχαριστήσετε τους πάντες.

Αυτή η αυτογνωσία περιέχει ένα φυσικό συστατικό στο οποίο πρέπει να είστε ευαίσθητοι. Όταν ασχολείστε με δραστηριότητες που ταιριάζουν στις φυσικές σας κλίσεις, νιώθετε άνεση και ευκολία. Μαθαίνετε γρηγορότερα. Έχετε περισσότερη ενέργεια και μπορείτε να αντέξετε τη μονοτονία που συνοδεύει την εκμάθηση κάθε σημαντικού πράγματος. Όταν αναλαμβάνετε πάρα πολλές ευθύνες, περισσότερες απ’ όσες μπορείτε να χειριστείτε, αισθάνεστε όχι μόνο εξαντλημένοι, αλλά και ευερέθιστοι και νευρικοί. Είστε επιρρεπείς σε πονοκεφάλους. Όταν έχετε επιτυχία στη ζωή, θα αισθανθείτε φυσικά ένα άγγιγμα φόβου, την αγωνία μήπως ξαφνικά σας εγκαταλείψει η καλή σας τύχη. Αυτός ο φόβος σας κάνει να αντιλαμβάνεστε τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από το να ανεβαίνει κανείς πολύ ψηλά και να νιώθει πολύ ανώτερος. Είναι ένα αίσθημα που μοιάζει με ίλιγγο. Το άγχος σάς λέει να επιστρέψετε στη γη. Θα ήταν σκόπιμο να ακούσετε το σώμα σας, επειδή σας δείχνει ότι ετοιμάζεστε να υπερβείτε τις δυνάμεις σας.

Γνωρίζοντας τον εαυτό σας, αποδέχεστε τα όριά σας. Είστε απλά ένα άτομο μεταξύ πολλών άλλων στον κόσμο και δεν είστε ανώτεροι από κανέναν. Δεν είστε θεοί ή άγγελοι, αλλά ατελείς άνθρωποι όπως όλοι μας. Αποδέχεστε το γεγονός ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τους ανθρώπους γύρω σας και ότι καμία στρατηγική δεν είναι ποτέ αλάνθαστη. Η ανθρώπινη φύση είναι απρόβλεπτη. Με αυτή την αυτογνωσία και την αποδοχή των ορίων θα έχετε την αίσθηση της αναλογίας. Θα έχετε τα μάτια σας ανοιχτά για ενδείξεις μεγαλομανίας στη δουλειά σας. Και όταν αισθάνεστε την παρόρμηση να υπερτιμήσετε τον εαυτό σας περισσότερο απ’ όσο είναι λογικό, αυτή η αυτογνωσία θα χρησιμεύσει ως μηχανισμός βαρύτητας, θα σας τραβήξει πίσω και θα σας κατευθύνει προς τις πράξεις και τις αποφάσεις που θα εξυπηρετήσουν καλύτερα τη συγκεκριμένη φύση σας.

Ο πραγματικός φίλος

«Με το να χαίρεται για τη χαρά μας, με το να πονάει για τον πόνο μας, γίνεται κάποιος φίλος» -Φ. Νίτσε

Έλεγε ο Όσκαρ Ουάιλντ ότι δεν είναι δύσκολο να βρούμε ανθρώπους που να θέλουν να συμμετάσχουν στα βάσανά μας, αλλά είναι εξαιρετικά σπάνιο να βρεθεί κάποιος που να χαρεί ειλικρινά με τους θριάμβους μας. …

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να συμμεριστούν οι άλλοι τη χαρά της επιτυχίας; Προφανώς επειδή ενεργοποιείται αμέσως ο μηχανισμός της σύγκρισης. Αντί να πανηγυρίσει για το καλό νέο, ο συνομιλητής αναρωτιέται και γιατί όχι εγώ; …

Σχετικά με αυτό ο Βολταίρος, ο οποίος έζησε έναν αιώνα πριν από τον Νίτσε, έλεγε: «Η φιλία είναι ένα σιωπηλό συμβόλαιο μεταξύ δύο ευαίσθητων και ενάρετων ανθρώπων. Λέω ευαίσθητων, επειδή ένας μοναχός ή ένας ερημίτης μπορεί να είναι καλοί άνθρωποι αλλά να μην γνωρίζουν τη φιλία. Λέω ενάρετων, επειδή οι κακοποιοί έχουν απλώς συνεργούς· οι φιλήδονοι, συντρόφους στη σχόλη· οι άπληστοι, συνεταίρους· οι πολιτικοί μαζεύουν γύρω τους οπαδούς· οι τεμπέληδες έχουν σχέσεις, και οι άρχοντες αυλικούς· αλλά μόνο τα ενάρετα άτομα έχουν φίλους»

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (5.16.1-5.17.7)

[5.16.1] Αὕτη μὲν ἡ Πώρου τάξις ἦν. Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἤδη καθεώρα τοὺς Ἰνδοὺς ἐκτασσομένους, ἐπέστησε τοὺς ἱππέας τοῦ πρόσω, ὡς ἀναλαμβάνειν τῶν πεζῶν τοὺς ἀεὶ προσάγοντας. ὡς δὲ καὶ ἡ φάλαγξ αὐτῷ δρόμῳ συνάψασα ὁμοῦ ἤδη ἦν, ὁ δὲ οὐκ εὐθὺς ἐκτάξας ἐπῆγεν, ὡς μὴ καματηρούς τε καὶ πνευστιῶντας ἀκμῆσι παραδοῦναι τοῖς βαρβάροις, ἀλλὰ ἐς κύκλους παριππεύων ἀνέπαυε τοὺς πεζοὺς ἔστε καταστῆναι αὐτοῖς τὸν θυμόν. [5.16.2] ὡς δὲ τὴν τάξιν κατεῖδε τῶν Ἰνδῶν, κατὰ μέσον μέν, ἵνα οἱ ἐλέφαντες προεβέβληντο καὶ πυκνὴ ἡ φάλαγξ κατὰ τὰ διαλείποντα αὐτῶν ἐπετέτακτο, οὐκ ἔγνω προάγειν, αὐτὰ ἐκεῖνα ὀκνήσας ἅπερ ὁ Πῶρος τῷ λογισμῷ ξυνθεὶς ταύτῃ ἔταξεν· ἀλλὰ αὐτὸς μὲν ἅτε ἱπποκρατῶν τὴν πολλὴν τῆς ἵππου ἀναλαβὼν ἐπὶ τὸ εὐώνυμον κέρας τῶν πολεμίων παρήλαυνεν, ὡς ταύτῃ ἐπιθησόμενος. [5.16.3] Κοῖνον δὲ πέμπει ὡς ἐπὶ τὸ δεξιόν, τὴν Δημητρίου καὶ τὴν αὑτοῦ ἔχοντα ἱππαρχίαν, κελεύσας, ἐπειδὰν τὸ κατὰ σφᾶς στῖφος τῶν ἱππέων ἰδόντες οἱ βάρβαροι ἀντιπαριππεύωσιν, αὐτὸν κατόπιν ἔχεσθαι αὐτῶν· τῶν πεζῶν δὲ τὴν φάλαγγα Σελεύκῳ καὶ Ἀντιγένει καὶ Ταύρωνι προσέταξεν ἄγειν, μὴ πρόσθεν δὲ ἅπτεσθαι τοῦ ἔργου πρὶν ὑπὸ τῆς ἵππου τῆς ἀμφ᾽ αὑτὸν τεταραγμένην τήν τε φάλαγγα τῶν πεζῶν καὶ τοὺς ἱππέας κατίδωσιν.

[5.16.4] Ἤδη τε ἐντὸς βέλους ἐγίγνετο καὶ ἐφῆκεν ἐπὶ τὸ κέρας τὸ εὐώνυμον τῶν Ἰνδῶν τοὺς ἱπποτοξότας, ὄντας ἐς χιλίους, ὡς ταράξαι τοὺς ταύτῃ ἐφεστηκότας τῶν πολεμίων τῇ πυκνότητί τε τῶν τοξευμάτων καὶ τῶν ἵππων τῇ ἐπελάσει. καὶ αὐτὸς δὲ τοὺς ἑταίρους ἔχων τοὺς ἱππέας παρήλαυνεν ὀξέως ἐπὶ τὸ εὐώνυμον τῶν βαρβάρων, κατὰ κέρας ἔτι τεταραγμένοις ἐμβαλεῖν σπουδὴν ποιούμενος, πρὶν ἐπὶ φάλαγγος ἐκταθῆναι αὐτοῖς τὴν ἵππον.
[5.17.1] Ἐν τούτῳ δὲ οἵ τε Ἰνδοὶ τοὺς ἱππέας πάντοθεν ξυναλίσαντες παρίππευον Ἀλεξάνδρῳ ἀντιπαρεξάγοντες τῇ ἐλάσει, καὶ οἱ περὶ Κοῖνον, ὡς παρήγγελτο, κατόπιν αὐτοῖς ἐπεφαίνοντο. ταῦτα ξυνιδόντες οἱ Ἰνδοὶ ἀμφίστομον ἠναγκάσθησαν ποιῆσαι τὴν τάξιν τῆς ἵππου, τὴν μὲν ὡς ἐπ᾽ Ἀλέξανδρον τὴν πολλήν τε καὶ κρατίστην, οἱ δὲ ἐπὶ Κοῖνόν τε καὶ τοὺς ἅμα τούτῳ ἐπέστρεφον. [5.17.2] τοῦτό τε οὖν εὐθὺς ἐτάραξε τὰς τάξεις τε καὶ τὰς γνώμας τῶν Ἰνδῶν καὶ Ἀλέξανδρος ἰδὼν τὸν καιρὸν ἐν αὐτῇ τῇ ἐπὶ θάτερα ἐπιστροφῇ τῆς ἵππου ἐπιτίθεται τοῖς καθ᾽ αὑτόν, ὥστε οὐδὲ τὴν ἐμβολὴν ἐδέξαντο τῶν ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον ἱππέων οἱ Ἰνδοί, ἀλλὰ κατηρ[ρ]άχθησαν ὥσπερ εἰς τεῖχός τι φίλιον τοὺς ἐλέφαντας. [5.17.3] καὶ ἐν τούτῳ οἱ ἐπιστάται τῶν ἐλεφάντων ἀντεπῆγον τῇ ἵππῳ τὰ θηρία, καὶ ἡ φάλαγξ αὐτὴ τῶν Μακεδόνων ἀντεπῄει πρὸς τοὺς ἐλέφαντας, ἔς τε τοὺς ἐπιβάτας αὐτῶν ἀκοντίζοντες καὶ αὐτὰ τὰ θηρία περισταδὸν πάντοθεν βάλλοντες. καὶ ἦν τὸ ἔργον οὐδενὶ τῶν πρόσθεν ἀγώνων ἐοικός· τά τε γὰρ θηρία ἐπεκθέοντα ἐς τὰς τάξεις τῶν πεζῶν, ὅπῃ ἐπιστρέψειεν, ἐκεράϊζε καίπερ πυκνὴν οὖσαν τὴν τῶν Μακεδόνων φάλαγγα, καὶ οἱ ἱππεῖς οἱ τῶν Ἰνδῶν τοῖς πεζοῖς ἰδόντες ξυνεστηκὸς τὸ ἔργον ἐπιστρέψαντες αὖθις καὶ αὐτοὶ ἐπήλαυνον τῇ ἵππῳ. [5.17.4] ὡς δὲ πάλιν ἐκράτησαν αὐτῶν οἱ ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον τῇ τε ῥώμῃ καὶ τῇ ἐμπειρίᾳ πολὺ προέχοντες, ὡς ‹ἐπὶ› τοὺς ἐλέφαντας αὖθις κατειλήθησαν. καὶ ἐν τούτῳ πᾶσα ἡ ἵππος Ἀλεξάνδρῳ ἐς μίαν ἴλην ἤδη ξυνηγμένη, οὐκ ἐκ παραγγέλματος, ἀλλὰ ἐν τῷ ἀγῶνι αὐτῷ ἐς τήνδε τὴν τάξιν καταστᾶσα, ὅπῃ προσπέσοι τῶν Ἰνδῶν ταῖς τάξεσι, ξὺν πολλῷ φόνῳ ἀπελύοντο. [5.17.5] καὶ ἐς στενὸν ἤδη κατειλημ[μ]ένων τῶν θηρίων οὐ μείω πρὸς αὐτῶν οἱ φίλιοι ἤπερ οἱ πολέμιοι ἐβλάπτοντο ἐν ταῖς ἐπιστροφαῖς τε καὶ τοῖς ὠθισμοῖς καταπατούμενοι. τῶν τε οὖν ἱππέων, οἷα δὴ ἐν στενῷ περὶ τοὺς ἐλέφαντας εἰλουμένων, πολὺς φόνος ἐγίγνετο καὶ οἱ ἡγεμόνες τῶν ἐλεφάντων οἱ πολλοὶ κατηκοντισμένοι ἦσαν, καὶ αὐτοὶ οἱ ἐλέφαντες τὰ μὲν τιτρωσκόμενοι, τὰ δὲ ὑπό τε τῶν πόνων καὶ ἐρημίᾳ ἡγεμόνων οὐκέτι διακεκριμένοι ἐν τῇ μάχῃ ἦσαν, [5.17.6] ἀλλ᾽ οἷα δὴ ὑπὸ τοῦ κακοῦ ἔκφρονες φιλίοις τε ὁμοῦ καὶ πολεμίοις προσφερόμενοι πάντα τρόπον ἐξώθουν τε καὶ κατεπάτουν καὶ κατέκαινον. ἀλλ᾽ οἱ μὲν Μακεδόνες, ἅτε ἐν εὐρυχωρίᾳ τε καὶ κατὰ γνώμην τὴν σφῶν προσφερόμενοι τοῖς θηρίοις, ὅπῃ μὲν ἐπιφέροιντο εἶκον, ἀποστραφέντων δὲ εἴχοντο ἐσακοντίζοντες· οἱ δὲ Ἰνδοὶ ἐν αὐτοῖς ἀναστρεφόμενοι τὰ πλείω ἤδη πρὸς ἐκείνων ἐβλάπτοντο. [5.17.7] ὡς δὲ καματηρά τε ἦν τὰ θηρία καὶ οὐκέτι αὐτοῖς ἐρρωμέναι αἱ ἐκδρομαὶ ἐγίγνοντο, ἀλλὰ συριγμῷ μόνον διαχρώμενα ὥσπερ αἱ πρύμναν κρουόμεναι νῆες ἐπὶ πόδα ὑπεχώρουν, αὐτὸς μὲν Ἀλέξανδρος περιβάλλει ἐν κύκλῳ τὴν ἵππον τῇ πάσῃ τάξει, τοὺς πεζοὺς δὲ ξυνασπίσαντας ὡς ἐς πυκνοτάτην ξύγκλεισιν ἐπάγειν τὴν φάλαγγα ἐσήμηνε. καὶ οὕτως οἱ μὲν ἱππεῖς τῶν Ἰνδῶν πλὴν ὀλίγων κατεκόπησαν ἐν τῷ ἔργῳ· ἐκόπτοντο δὲ καὶ οἱ πεζοὶ πανταχόθεν ἤδη προσκειμένων σφίσι τῶν Μακεδόνων. καὶ ἐν τούτῳ ἵνα διέσχεν ἡ ἵππος ἡ Ἀλεξάνδρου ἐς φυγὴν πάντες ἐπεστράφησαν.

***

[5.16.1] Αυτή ήταν η παράταξη του Πώρου. Ο Αλέξανδρος επειδή έβλεπε ότι οι Ινδοί είχαν αρχίσει να παρατάσσονται, σταμάτησε την προέλαση του ιππικού και περίμενε τους πεζούς του που συνεχώς κατέφθαναν. Και όταν τροχάδην ενώθηκε μαζί του και η φάλαγγα του πεζικού, δεν την οδήγησε αμέσως κατά του εχθρού παρατάσσοντάς την για μάχη, έτσι ώστε να μην παραδώσει κουρασμένους και λαχανιασμένους τους άνδρες του στους βαρβάρους που ήταν ξεκούραστοι. Επιχειρούσε, λοιπόν, κυκλικές κινήσεις του ιππικού και προσπαθούσε να ξεκουράσει τους πεζούς, έως ότου συνέλθουν από την κόπωση. [5.16.2] Αφού όμως παρατήρησε προσεχτικά την παράταξη των Ινδών, αποφάσισε να μην προχωρήσει κατά του εχθρικού κέντρου, όπου είχαν παραταχθεί μπροστά οι ελέφαντες και πίσω από αυτούς είχε τοποθετηθεί η φάλαγγα των πεζών σε πυκνό σχηματισμό στα κενά διαστήματα των ελεφάντων, επειδή φοβήθηκε αυτά ακριβώς που έλαβε υπόψη του ο Πώρος και παρέταξε τον στρατό του κατ᾽ αυτόν τον τρόπο. Και επειδή υπερτερούσε ο ίδιος στο ιππικό, παρέλαβε το μεγαλύτερο μέρος των ιππέων του και άρχισε να προχωρεί κατά της αριστερής πτέρυγας των εχθρών, με σκοπό να τους επιτεθεί από εκεί.
[5.16.3] Απέστειλε τον Κοίνο στη δεξιά πτέρυγα με την ιππαρχία του Δημητρίου και τη δική του και τον διέταξε να επιτεθεί από τα νώτα κατά των βαρβάρων, μόλις οι τελευταίοι αντιληφθούν ότι είναι απέναντί τους το πλήθος των ιππέων του Αλεξάνδρου και επιχειρήσουν να επιτεθούν με το ιππικό τους. Διέταξε τον Σέλευκο, τον Αντιγένη και τον Ταύρωνα να αναλάβουν την αρχηγία της φάλαγγας του πεζικού και να μην εμπλακούν στη μάχη, πριν αντιληφθούν ότι το ιππικό του Αλεξάνδρου έχει προκαλέσει σύγχυση στη φάλαγγα των πεζών και στους ιππείς του Πώρου.
[5.16.4] Πλησίαζε πια σε απόσταση όπου έφθαναν τα βέλη και εξαπέλυσε τους ιπποτοξότες του, που ήταν περίπου χίλιοι, εναντίον της αριστερής πτέρυγας των Ινδών, ώστε να προκαλέσει σύγχυση στους εχθρούς που είχαν παραταχθεί εκεί, με την πυκνότητα των βελών και με τις επιθέσεις των ιππέων του. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος προχωρούσε γρήγορα με το ιππικό των εταίρων εναντίον της αριστερής πτέρυγας των βαρβάρων, επειδή βιαζόταν να τους επιτεθεί, όσο ακόμη αυτοί ήταν σε σύγχυση συνταγμένοι κατά βάθος και πριν το ιππικό τους προλάβει να αναπτυχθεί κατά μέτωπο.
[5.17.1] Στο μεταξύ οι Ινδοί συγκέντρωσαν από όλα τα μέρη τους ιππείς τους και άρχισαν να κινούνται παράλληλα προς τους ιππείς του Αλεξάνδρου προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις τους. Εμφανίζονται τότε στα νώτα των βαρβάρων οι άνδρες του Κοίνου, σύμφωνα με τη διαταγή που είχαν λάβει. Όταν παρατήρησαν αυτά οι Ινδοί, αναγκάσθηκαν να μεταβάλουν την παράταξη του ιππικού τους σε δύο μέτωπα: το ένα που ήταν το μεγαλύτερο και το ισχυρότερο το έστρεψαν κατά του Αλεξάνδρου και το άλλο κατά του Κοίνου και των ανδρών που ήταν μαζί του. [5.17.2] Τούτο προκάλεσε αμέσως σύγχυση στις γραμμές και στο φρόνημα των Ινδών. Ο Αλέξανδρος είδε την ευκαιρία και επιτέθηκε κατά των απέναντί του Ινδών τη στιγμή ακριβώς που το ιππικό τους μετέβαλλε την παράταξή του σε διπλό μέτωπο, με αποτέλεσμα οι Ινδοί ούτε καν να προβάλουν αντίσταση στην επίθεση των ιππέων του Αλεξάνδρου, αλλά να υποχωρήσουν προς τους ελέφαντες, σαν σε φιλικό τείχος. [5.17.3] Στο μεταξύ οι οδηγοί των ελεφάντων άρχισαν να οδηγούν τα θηρία κατά του ιππικού του Αλεξάνδρου, ενώ η ίδια η μακεδονική φάλαγγα εφορμούσε εναντίον των ελεφάντων χτυπώντας με ακόντια τους οδηγούς τους και ρίχνοντας βέλη από όλες τις μεριές κατά των ίδιων των θηρίων και σχηματίζοντας κύκλο ολόγυρά τους. Αυτό που γινόταν δεν έμοιαζε με κανένα προηγούμενο αγώνα. Γιατί και τα θηρία εφορμούσαν στα τάγματα των πεζών και σε όποιο μέρος στρέφονταν, το διασπούσαν, αν και η μακεδονική φάλαγγα ήταν πυκνή, και οι ιππείς των Ινδών, όταν είδαν ότι οι πεζοί είχαν εμπλακεί στη μάχη, γύρισαν πάλι πίσω και επιτέθηκαν και αυτοί κατά του ιππικού του Αλεξάνδρου. [5.17.4] Επειδή όμως πάλι τους νίκησαν οι άνδρες του Αλεξάνδρου που υπερτερούσαν κατά πολύ σε σωματική δύναμη και εμπειρία, συνωστίσθηκαν και πάλι προς τους ελέφαντες. Και τότε όλο το ιππικό του Αλεξάνδρου, όχι μετά από παράγγελμα, αλλά από την ίδια τη μάχη ενωμένο σε σχηματισμό ίλης, σε όποιο μέρος των ινδικών ταγμάτων εφορμούσε, προκαλούσε μεγάλες απώλειες και αποχωρούσε. [5.17.5] Τα θηρία, επειδή είχαν περιορισθεί σε στενό πλέον χώρο, προξενούσαν στους δικούς τους όχι μικρότερες απώλειες από ό,τι στους εχθρούς, όπως τους καταπατούσαν με τις στροφές και τα σπρωξίματά τους. Σκοτώνονταν, λοιπόν, πολλοί ιππείς των Ινδών, επειδή συνωστίζονταν σε στενό πράγματι χώρο γύρω από τους ελέφαντες. Και οι περισσότεροι οδηγοί των ελεφάντων είχαν χτυπηθεί με ακόντια, όπως και οι ίδιοι οι ελέφαντες, οι οποίοι τραυματισμένοι, καταπονημένοι και χωρίς οδηγούς δεν διατηρούσαν πλέον δικό τους ξεχωριστό σχηματισμό στη μάχη, [5.17.6] αλλά, σαν να είχαν τρελαθεί από τα τραύματα και την έλλειψη οδηγών, ενεργούσαν αδιάκριτα επιθέσεις σε φίλους και εχθρούς και με κάθε τρόπο έσπρωχναν και καταπατούσαν και σκότωναν. Οι Μακεδόνες όμως επειδή και ευρύ χώρο είχαν και όταν ήθελαν ενεργούσαν επιθέσεις κατά των θηρίων, υποχωρούσαν όπου τα θηρία εφορμούσαν και όταν εκείνα στρέφονταν προς τα πίσω, τα ακολουθούσαν από κοντά και έριχναν εναντίον τους ακόντια, ενώ οι Ινδοί, που υποχωρούσαν ανάμεσα στους ελέφαντες, βλάπτονταν από αυτούς ακόμη περισσότερο.
[5.17.7] Τα θηρία, κουρασμένα, δεν έκαναν πλέον ορμητικές επιθέσεις, αλλά άρχισαν σιγά σιγά να υποχωρούν με συριγμούς σαν να ήταν πλοία που αποχωρούσαν. Τότε ο ίδιος ο Αλέξανδρος περικύκλωσε με το ιππικό του όλη την εχθρική παράταξη και έδωσε σήμα στους πεζούς του να ενώσουν τις ασπίδες τους, ώστε να επιτύχουν την πιο πυκνή συγκέντρωση και να κινήσουν τη φάλαγγα κατά του εχθρού. Με αυτόν τον τρόπο οι ιππείς των Ινδών, εκτός από λίγους, αποδεκατίσθηκαν κατά τη μάχη, ενώ συγχρόνως εξοντώνονταν και οι πεζοί τους στρατιώτες, επειδή οι Μακεδόνες εφορμούσαν πλέον από όλες τις μεριές. Εκείνη τη στιγμή σχηματίσθηκε ένα κενό στο ιππικό του Αλεξάνδρου, προς το οποίο στράφηκαν όλοι οι Ινδοί και διέφυγαν.