Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2023

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια - 10. Οδύσσεια

10.2. Ερμής - Ποσειδών - Αθηνά


Η πέμπτη ραψωδία, όπου για πρώτη φορά εμφανίζεται αυτοπροσώπως μέσα στο έπος ο Οδυσσέας, μοιράζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αφιερώνεται διαδοχικά: στην επίσκεψη του Ερμή στην Ωγυγία και στον διάλογό του με την Καλυψώ, η οποία, παρά τις συναισθηματικές της αντιστάσεις, υποχωρεί τελικώς στην τελεσίδικη εντολή του Δία· στον διάλογο της Καλυψώς με τον Οδυσσέα, ο οποίος εξελίσσεται σε συμφωνία για την αναχώρηση του ήρωα και επισφραγίζεται με ολονύχτιο έρωτα· στην κατασκευή σχεδίας το άλλο πρωί με τη σύμπραξη και της Καλυψώς· στον οριστικό, τέλος, χωρισμό και αποχαιρετισμό τους. Ως εδώ η Αθηνά παντελώς απέχει.

Το δεύτερο μέρος δραματοποιεί το συντριπτικό ναυάγιο του Οδυσσέα, εξαιτίας της σφοδρής εκδικητικής επίθεσης του Ποσειδώνα με πολλαπλή καταιγίδα και τρικυμία. Από την οποία σώζεται ανέλπιστα ο Οδυσσέας, χάρη στην επίμονη αντοχή του, ενισχυμένη από τη θαλασσινή Λευκοθέα, κόρη του Κάδμου, και την ίδια την Αθηνά. Η Λευκοθέα, αναδυόμενη καταμεσής του τρικυμισμένου πελάγους, τον εφοδιάζει με προστατευτικό μαγνάδι· η Αθηνά επεμβαίνει προς το τέλος, κατευνάζοντας τους ενάντιους ανέμους. Αναπλέοντας τις ήρεμες εκβολές ενός ιερού ποταμού ο Οδυσσέας, γυμνός και εξοντωμένος, κουρνιάζει κάτω από πυκνόφυλλο θάμνο και παραδίνεται σε ύπνο βαθύ, με την τρυφερή φροντίδα της αόρατης θεάς.

Πρόκειται για την κορυφαία περιπέτεια του ήρωα, που, πρωθύστερα, από έσχατη γίνεται πρώτη, αποσπάται από το ευρύ πλαίσιο των «Μεγάλων Απολόγων», μεταφέρεται στο ποιητικό παρόν του έπους, και την αφήγησή της την αναλαμβάνει, κατ᾽ εξαίρεση, ο ίδιος ο ποιητής. Σ᾽ αυτό εξάλλου το ναυάγιο το ποιητικό σχέδιο παραχωρεί καθοριστικό ρόλο στον Ποσειδώνα, που λειτουργεί ως έσχατο εμπόδιο στον μετέωρο ακόμη νόστο του ήρωα. Στην παραχώρηση αυτή συμβάλλει με τη στάση της και η Αθηνά, η οποία αφήνει τον αντίπαλο θεό ανενόχλητο στον θαλασσινό του χώρο, και μόνον όταν ο ναυαγός πλησιάζει στη στεριά, η θεά διακριτικά παρεμβαίνει. Τακτική που τηρείται σε όλη τη ροή του έπους, όπου οι δύο θεοί δεν συμπλέκονται, αλλά διαδέχονται ο ένας τον άλλον. Εφεξής ο Ποσειδών αποχωρεί από την αφηγηματική σκηνή έως τη δέκατη τρίτη ραψωδία, όπου κάνει την τελευταία του εμφάνιση σε ένα συμβιβαστικό διάλογο με τον Δία - θα τον δούμε στην ώρα του.

Στην έκτη ραψωδία, από τις λυρικότερες του έπους, η Αθηνά προάγει και συμπληρώνει τον κινητικό της ρόλο. Όσο ο Οδυσσέας παραμένει βυθισμένος στον ανακουφιστικό του ύπνο, επισκέπτεται η θεά αξημέρωτα την ενύπνια Ναυσικά στον θάλαμό της, μεταμορφωμένη στη συνομήλικη κόρη του Δύμαντα. Σε όνειρο η θεά παρακινεί την κόρη του Αλκίνοου και της Αρήτης να ζητήσει από τον πατέρα της άμαξα και μούλες, που θα την οδηγήσουν στο ποτάμι, για να πλύνει τα προικιά της, ενόψει επερχόμενου γάμου, που δεν πρέπει κι άλλο ν᾽ αργήσει. Ξημερώνοντας, η Ναυσικά προσφεύγει παρακλητικά στον πατέρα της, αποκρύβοντας όμως, με παρθενική αιδημοσύνη, τον πραγματικό σκοπό της παράκλησής της. Επικαλείται το ενδιαφέρον της για τα ανύπαντρα αδέλφια της, προσποιούμενη ότι τα δικά τους γαμήλια ρούχα αναλαμβάνει να φρεσκάρει στα νερά του ποταμού. Ο Αλκίνοος κάνει πως δεν καταλαβαίνει τον αμήχανο ελιγμό της κόρης του, και πρόθυμα της παραχωρεί μέσα και συνοδεία για την κατάβασή της στο ποτάμι.

Η επόμενη κίνηση της Αθηνάς σκοπεύει στην αφύπνιση του Οδυσσέα και στην εμφάνισή του μπροστά στη Ναυσικά. Με άμεσο σκοπό: την είσοδό του στο παλάτι της Σχερίας· την υποδοχή του από τους βασιλείς και τους εξέχοντες Φαίακες· την ευόδωση του νόστου του. Διαδοχικά τεχνάσματα της θεάς, πίσω από τα οποία εύκολα διακρίνεται η ευρηματική φαντασία του ποιητή, προωθούν το ποιητικό αυτό σχέδιο. Ο Οδυσσέας αφυπνίζεται από τις χαρούμενες φωνές των κοριτσιών, όταν η σφαίρα που παίζουν χορεύοντας, με επέμβαση της Αθηνάς, τους ξεφεύγει και πέφτει στο ποτάμι. Κρύβοντας όσο γίνεται τη γύμνια του, ο εξαγριωμένος από το ναυάγιο Οδυσσέας τρομάζει τις άλλες κοπέλες, όχι όμως και τη θαρραλέα Ναυσικά, που φαίνεται εξαρχής να εντυπωσιάζεται. Ο θαυμασμός και η ικεσία του ξένου στα γόνατα της ωραίας κόρης πιάνουν αμέσως τόπο: η θυγατέρα του Αλκίνοου και της Αρήτης υπόσχεται φιλοξενία, προτείνει λουτρό του ξένου στο ποτάμι, προσφέρει ρούχο και, όταν αντικρίζει τον Οδυσσέα εξωραϊσμένο από την Αθηνά, συγκινείται με την αρρενωπή ομορφιά του και μέσα της εύχεται να της τύχει κι εκείνης τέτοιος γαμπρός. Ακολουθεί η διακριτική συμπόρευση προς την πόλη, στην οποία συμβάλλει με τον τρόπο της και η θεά.

Στην εξέλιξη της «Φαιακίδας», που καλύπτει τις δύο επόμενες ραψωδίες, η Αθηνά μοιάζει να παρακολουθεί τα δρώμενα εξ αποστάσεως, με ελάχιστες, δευτερεύουσας σημασίας, εξαιρέσεις. Λόγου χάριν: στην αρχή της έβδομης ραψωδίας καλύπτει τον ευνοούμενο ήρωά της με νεφέλη, για να τον προφυλάξει καθ᾽ οδόν από τα καχύποπτα βλέμματα των Φαιάκων· αναλαμβάνοντας ρόλο κήρυκα, συναγείρει στην αγορά τους Φαίακες, για να δουν από κοντά τον ξένο, στην αρχή της όγδοης ραψωδίας· στην ίδια ραψωδία, όταν ο Οδυσσέας προκαλείται από τον θρασύ νεανία Ευρύαλο, να επιδείξει κι αυτός την όποια αθλητική του επίδοση στα προκηρυγμένα αγωνίσματα των Φαιάκων, η θεά τον υποβοηθεί στη δισκοβολία, ώστε να ξεπεράσει με τη βολή του το συμβατικό τέρμα.

Ρόλο πάντως προγραμματικό δεν αναλαμβάνει η Αθηνά ούτε στο πλαίσιο των αναδρομικών «Απολόγων» του Οδυσσέα. Η επόμενη δραστική της εμφάνιση επιφυλάσσεται για τη δέκατη τρίτη ραψωδία. Στο μεταξύ, σε εσωτερικά επεισόδια των «Μεγάλων Απολόγων», εμφανίζονται ο Δίας έμμεσα και ο Ερμής άμεσα. Του ενός ο ρόλος είναι καθοριστικός για την τύχη των εταίρων· του άλλου επικουρικός για την προστασία του Οδυσσέα από τα φάρμακα της Κίρκης.

Πώς να αλλάξουμε τη στάση μας, όταν δεν μπορούμε να αλλάξουμε τις συνθήκες

Δεν χρειάζεται να επισημάνουμε ότι η ζωή πού και πού μας δυσκολεύει, βάζει εμπόδια στο δρόμο μας, «μαγειρεύει» λίγο τις καταστάσεις της ζωής μας.

Επίσης, σίγουρα θα έχετε διαβάσει πολλές φορές πως η στάση μας είναι που έχει μεγαλύτερη σημασία στο πόσο πετυχημένα θα ξεπεράσουμε όποιο πρόβλημα σκαρφίζεται η ζωή.

Γιατί όμως δυσκολευόμαστε τόσο πολύ να αποδεχτούμε το πρώτο και να υιοθετήσουμε το δεύτερο προς όφελός μας κάθε φορά που χρειάζεται να διαχειριστούμε ένα πρόβλημα; Απ’ ό,τι φαίνεται, το πρόβλημα δεν έγκειται στο ότι δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.

Το πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός ότι όταν η ζωή μας βάζει ένα εμπόδιο χανόμαστε στο χάος που αυτό δημιουργεί, στην κρίση της στιγμής που μας καταναλώνει, χάνουμε την ισορροπία μας, ύστερα χάνουμε και τη συγκέντρωσή μας και, τέλος, χάνουμε την προοπτική μας. Οπότε βασικά πριν καν ξεκινήσουμε να εργαζόμαστε στο πρόβλημα, έχουμε ήδη χάσει το παιχνίδι.

Πραγματικά, πιστεύω ότι ο φόβος των απροσδόκητων προκλήσεων της ζωής οφείλεται κυρίως σε αυτή την αίσθηση χάους και στο άγχος ότι δεν πατάμε σταθερά στη γη, ότι έχουμε χάσει τον απόλυτο έλεγχο των πραγμάτων. Αν δεν αντιμετωπίσουμε αυτό το φόβο μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε απώλεια της ελπίδας.

Τουλάχιστον αυτή είναι η εμπειρία μου επειδή αυτό μου συνέβη πριν από κάποια χρόνια όταν βρέθηκα χωρίς δουλειά για τουλάχιστον ένα χρόνο. Τότε ένιωθα ότι το ένα άσχημο γεγονός συνέβαινε μετά το άλλο. Ένιωθα πολύ μεγάλη θλίψη και άρχισα να χάνω την ελπίδα για το μέλλον. Δεν ήμουν, με λίγα λόγια σε καθόλου καλό σημείο για να αρχίσω να λύνω το οποιοδήποτε πρόβλημα ή να σχεδιάσω το μέλλον.

Ωστόσο, μόνο όταν πήρα τη συνειδητή απόφαση να εστιάσω σε όσα καλά είχα στη ζωή μου και να νιώσω ευγνωμοσύνη που τα είχα, άρχισαν τα πράγματα αργά και σταδιακά να αλλάζουν προς το καλύτερο.

Δεν μπορώ βέβαια να πάρω όλα τα εύσημα γι’ αυτή την αλλαγή στάσης, επειδή ενισχύθηκε κατά πολύ από τους υπέροχους φίλους μου που ήταν εκείνοι που είχαν τελειοποιήσει την τέχνη της επιτυχίας και της ευτυχίας μέσα από την εναρμόνιση της στάσης τους με τις καθημερινές προκλήσεις της ζωής.

Μου εξήγησαν ότι προσπαθούσα στη λάθος πλευρά της εξίσωσης. Ήμουν πολύ απασχολημένος με το να προσπαθώ να αλλάξω τις συνθήκες της πραγματικότητάς μου αντί να προσπαθώ να αλλάξω τη στάση και την οπτική μου απέναντί της. Μόλις άρχισα να συνειδητοποιώ ότι γύρω μου συνέβαιναν καλά πράγματα, μπόρεσα να εισέλθω σε αυτή την θετικότητα, κάτι που μου ξαναχάρισε την ελπίδα και την ενέργεια που χρειαζόμουν για να διαχειριστώ το εμπόδιο.

Και εκείνη η ενέργεια ήταν απαραίτητη, επειδή η αλλαγή της οπτικής μου δεν έγινε μέσα σε ένα βράδυ. Χρειάστηκα πολύ δουλειά σε συνειδητό επίπεδο και μήνες εφαρμογής και εξάσκησης, αλλά τελικά αποδείχτηκε επιτυχημένη η συνταγή.

Χρειαζόταν ενεργητικά και επιθετικά να αναζητήσω τα καλά και θετικά στοιχεία που συνέβαιναν στη ζωή μου εκείνη την εποχή. Αυτό που άρχισε να αναδύεται ήταν η συνειδητοποίηση ότι παρά τις οικονομικές δυσκολίες, κατάφερνα να πληρώσω τους λογαριασμούς μου και είχα πολύτιμες σχέσεις στη ζωή μου.

Επίσης άρχισα να αναζητώ και να βρίσκω όλα τα θετικά που συνέβαιναν στις ζωές των άλλων αλλά χωρίς να νιώθω ζήλεια. Κι αυτό ήταν αρκετά σημαντικό διότι αντιλαμβανόμουν ότι αν και ορισμένοι κοντινοί μου άνθρωποι είχαν περάσει ανάλογες δυσκολίες, κατάφεραν να ορθοποδήσουν και πολλές ευκαιρίες ήρθαν στο διάβα τους.

Αυτή η συνειδητοποίηση μου έδωσε τεράστιο κουράγιο, επειδή μπορούσα αργά και σταδιακά να πλέξω ένα εσωτερικό αφήγημα της δικής μου ικανότητας να τα καταφέρω και των δικών μου συνθηκών εκείνη την εποχή.

Τελικά, αυτό που ανακάλυψα μέσα από τη διαδικασία ήταν ότι η ζωή πάντα θα μας βάζει εμπόδιο και ότι αυτό θα συμβαίνει σε κάθε πλευρά της ζωής μας. Σημασία έχει όμως εμείς προς τα πού κοιτάμε.

Αν κοιτάμε προς την κατεύθυνση της ευγνωμοσύνης, της ελπίδας και της αλληλεγγύης όταν η ζωή μας βάζει εμπόδια, εμείς πάντα θα βρίσκουμε ένα μικρό μονοπάτι διεξόδου. Αν όμως κοιτάμε προς την κατεύθυνση του θυμού, του φόβου και του εγωισμού, τα εμπόδια θα πολλαπλασιάζονται, ακόμα και στο νου μας, κι εμείς θα βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο στην απελπισία.

Η πολυπλοκότητα της ψυχικής ασθένειας

Η ψυχική ασθένεια αναφέρεται σε παθήσεις του εγκεφάλου που εμφανίζονται μέσα από αλλαγές στην αντίληψη, το συναίσθημα και την συμπεριφορά. Η παρατήρηση αυτών έχει τις ρίζες της σε αρχαίους πολιτισμούς. Εκεί, η αιτιότητά της αποδιδόταν τακτικά σε μεταφυσικές δυνάμεις (είτε ως τιμωρία από τα Θεία, είτε ως χάρισμα και τρόπος επικοινωνίας με τον πνευματικό κόσμο), όμως η καταγραφή της υποδηλώνει την αναγνώρισή της. Στο σήμερα, η ψυχική ασθένεια μοιάζει όρος ιατρικός, όμως έχει πολλές πλευρές, κάθε μία εκ των οποίων με την δική της σημασία.

Αδιαμφισβήτητα, η ιατρική πτυχή της έννοιας είναι κεντρική. Η ιατρική κοινότητα έχει αποδείξει με πληθώρα πειραματικών μεθόδων την βιολογική πτυχή της ψυχικής πάθησης, κάτι που την κατατάσσει στην ‘δικαιοδοσία’ του ιατρικού κλάδου, ο οποίος είναι και υπεύθυνος για την θεραπεία της, μέσα από φαρμακευτική αγωγή.

Βέβαια, η περιβαλλοντική επιρροή στην ανάπτυξη ψυχικής πάθησης έχει επίσης αναγνωριστεί ευρέως, κάτι που οδήγησε στο Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο κατανόησης, και την μεικτή θεραπεία – τόσο φαρμακευτική όσο και ψυχοκοινωνική (με τις λεπτομέρειες να μεταβάλλονται ανάλογα την υποκατηγορία της πάθησης).

Αυτό υπονοεί πως η έννοια έχει μία κοινωνική πτυχή, τόσο ως αίτιο όσο και ως ‘αποτέλεσμα’. Πιο συγκεκριμένα, η κοινωνική πραγματικότητα στην οποία υπάρχει το άτομο μπορεί να αυξήσει ή μειώσει τις πιθανότητες εμφάνισης μιας ψυχικής πάθησης. Ταυτόχρονα, το βίωμα μιας πάθησης είναι πολύ διαφορετικό ανάλογα το κοινωνικό πλαίσιο του ατόμου (για παράδειγμα η ύπαρξη θεραπευτικών μέσων και δομών και η πρόσβαση σε αυτά). Αξίζει να σημειωθεί πως ο όρος συνοδεύεται από έντονο στίγμα και στερεότυπα, που μπορεί να οδηγήσουν στην περιθωριοποίηση του ατόμου από το σύνολο (κάτι που με την σειρά του θα επιβαρύνει περαιτέρω την πάθηση). Παρότι στο παρόν γίνονται έντονες προσπάθειες καταπολέμησης του στίγματος, αυτό ακόμα κυριαρχεί σε αρκετές κοινωνίες της Δύσης και της Ανατολής και εμφανίζεται άμεσα και έμμεσα.

Έτσι λοιπόν, η ψυχική πάθηση ως όρος, αποκτά έντονες οικονομικές, πολιτικές και νομικές πτυχές, όλες εκ των οποίων αλληλοεπιδρούν. Η ύπαρξη μίας πάθησης γεννά πολλές οικονομικές ανάγκες για το άτομο και την οικογένειά του, των οποίων οι δυνατότητες κάλυψης διαφέρουν μεταξύ των κρατών, και επηρεάζουν στο micro και macro επίπεδο την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα. Παρόμοια, το νομοθετικό πλαίσιο γύρω από την ψυχική πάθηση επηρεάζει το βίωμα αυτής από το άτομο και τον περίγυρό του: το άτομο ‘χάνει’ κάποια από τα πολιτικονομικά δικαιώματά του, ενώ συχνά οικεία πρόσωπα μετατρέπονται σε κηδεμόνες εφόρου ζωής. Αξίζει να σημειωθεί πως η ψυχική πάθηση σε δικαστικά πλαίσια έχει αποτελέσει ξεχωριστό κλάδο μελέτης που στοχεύει τόσο στην αναγνώριση αυτής ως ελαφρυντικό όσο και ως ‘δικαιολογία’.

Οι διαφορετικές πτυχές της ψυχικής νόσου όμως δεν είναι μόνο οι ‘επίσημες’. Στην εποχή της κυριαρχίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η ψυχική νόσος έχει αποκτήσει έναν ‘cool’ χαρακτήρα, κυρίως μέσα από την κοινότητα εφήβων που εξυμνούν την αυτοκαταστροφικότητα, μασκαρεύοντάς την ως ψυχική πάθηση (χωρίς απαραίτητα αυτό να γίνεται συνειδητά).

Η ΨΥΧΙΚΗ ΠΑΘΗΣΗ ΕΧΕΙ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΗΣ HASHTAGS, ΚΑΙ ΓΕΝΝΑ ΔΥΝΑΜΙΚΑ DEBATES, ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ.

Στο παρόν, λοιπόν, η ψυχική πάθηση βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο. Από την μία υπάρχει έντονη πρόοδος στην επιστημονική κατανόηση και αντιμετώπισή της, και στην κοινωνική (άρα και οικονομική, νομική, πολιτική, κλπ) αποδοχή, από την άλλη όμως υπάρχει και έντονη παραπληροφόρηση που εμφανίζεται τόσο στον επιστημονικό κόσμο (όπως με την δημιουργία ‘εναλλακτικών’ θεραπειών), όσο και στο κοινωνικό σύνολο (είτε με την μορφή οπισθοδρομικών στερεοτυπικών απόψεων, είτε με έντονα ρομαντική και εξιδανικευμένη χροιά). Σε αυτό το σταυροδρόμι, οι επαγγελματίες υγείας, μα και η κοινωνία ως σύνολο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την ψυχική ασθένεια ρεαλιστικά – ως μία πάθηση, που χρήζει αντιμετώπισης και επηρεάζει το άτομο, μα δεν το χαρακτηρίζει αποκλειστικά.

Ένας γνήσιος εpωτικός άνθρωπος ζητά συνοδοιπόρους που θα τον εμπνέουν στο συναρπαστικό ταξίδι της ζωής

Αναφέρομαι συχνά στο μύθο που έχει επικρατήσει σε σειρά γενεών, που αφορά τις σχέσεις των ζευγαριών και που καταγράφει τους ανθρώπους ως μισές οντότητες. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, οι άνθρωποι όντας σε μια αναπηρία έλλειψης, θα πρέπει να αναζητήσουν το έτερον ήμισυ τους για να την καλύψουν. Επομένως ως επιτυχημένη επιλογή συντρόφου θεωρείται εκείνη που θα καλύπτει πλήρως τις ατέλειες με το να σου προσφέρει ό,τι σου λείπει.

Ο μύθος αυτός ήταν πολύ σημαντικός σε πολύ παλιές εποχές, τότε που οι γυναίκες ήταν υποτιμημένες και με αυτόν τον τρόπο παρουσιάζονταν ως σημαντικές υπάρξεις που θα συνεισέφεραν στην ολοκλήρωση των ανδρών.

Η παρενέργεια του μύθου αυτού είναι καθημερινά παρούσα στην κλινική πράξη, όταν άνθρωποι που αναζητούν τις αιτίες της καταστροφής της σχέσης τους, ορίζουν ως μοναδική τους ευθύνη την κακή επιλογή συντρόφου. Δεν αναζητούν καθόλου την προσωπική τους ευθύνη, πριν και κατά την σχέση, αλλά εστιάζονται αποκλειστικά στις ελλείψεις του συντρόφου.

Η στάση αυτή εξηγείται από το γεγονός ότι ο καθένας θεωρεί ως δεδομένη την προσωπικότητα του και ως αυτονόητες τις συμπεριφορές, τις προσωπικές ελλείψεις, τις συνήθειες και τις ιδιορρυθμίες τους. Επομένως ο άλλος φταίει για οιαδήποτε εμπλοκή προκύψει στη συνέχεια.

Το φαινόμενο αυτό καταγράφεται σε μεγαλύτερη ένταση από τους συγγενείς και τους φίλους στις διενέξεις και στους χωρισμούς, που πρόθυμα δικαιολογούν την οποιαδήποτε δυσλειτουργία στον δικό τους, αλλά αντίθετα είναι πολύ σκληροί στην κριτική του συντρόφου. «Δεν μπόρεσε να σταθεί όπως έπρεπε…».

Πρέπει να το υπογραμμίσουμε. Δεν είμαστε μισά που αναζητούμε το άλλο ήμισυ. Δικαιούμαστε να είμαστε ολόκληροι και η συμπόρευση με τον σύντροφο αφορά την αμοιβαία ενίσχυση, την αμοιβαία παροχή εμπιστοσύνης, την αμοιβαία έμπνευση, την αμοιβαία φροντίδα, την αμοιβαία χαρά.

Το μοίρασμα και η συμπαράσταση στις δυσχέρειες της ζωής απαιτεί εμπιστοσύνη και γενναιότητα, αλλά και το μοίρασμα των επιτυχιών απαιτεί προσωπική καλή αυτοεκτίμηση και συνάμα ταπεινοφροσύνη αυτού που την παρέχει.

Είναι πολύ σημαντικό να μπορείς να επιλέξεις κάποιον επειδή εσύ τον αγαπάς και με όρους αμοιβαιότητας. Αντίθετα όποιος έχει κινηθεί με κριτήριο την αγάπη και την προσφορά του άλλου (την αγάπη του αγάπησα…), σύντομα θα νιώσει προδομένος. Ο άλλος δεν θα του χαρίζεται για πάντα ή, χειρότερα, θα νιώσει εγκλωβισμένος στο χρυσό κλουβάκι που αρχικά τον κολάκεψε και τον βόλεψε.

Είναι πολύ σημαντικό να μην επιτρέπεις στους ιούς να μπαίνουν ανενόχλητα στη ζωή σου και να την καταστρέφουν, να μην είσαι ανοχύρωτος στα spam της μιζέριας που κυκλοφορούν ανεμπόδιστα στα κοινωνικά δίκτυα παντός τύπου, να πάρεις την απόφαση να μην πετάξεις τη ζωή σου στον κάδο ανακύκλωσης.

Είναι πολύ σημαντικό δηλαδή να αποφασίσεις για το αν εσύ θα είσαι ένας άνθρωπος που θα ζεις ερωτικά, δηλαδή ευχαριστιακά, δηλαδή υπερβατικά, δηλαδή αναστάσιμα, δηλαδή να μην ορίζεσαι από τη φθορά και το μοιραίο, δηλαδή να αξιοποιείς την κάθε στιγμή που έχεις σ’ αυτή τη ζωή.

Ένας ερωτικός άνθρωπος έχει αποφασίσει ότι η γκρίνια, το παράπονο, η αίσθηση αδικίας δεν του ταιριάζουν. Επομένως επιλέγει να σχετίζεται με αντίστοιχους ανθρώπους εκεί όπου μπορεί να επιλέξει.

Στο ζήτημα της επιλογής συντρόφου δεν ταιριάζει η υπομονή, η φιλανθρωπία, και η ελεημοσύνη. Δεν μπορείς να επιλέξεις κάποιον επειδή τον λυπάσαι, επειδή θέλεις να τον σώσεις, επειδή δεν τον αντέχει κανείς άλλος. Μια τέτοια στάση δεν αφορά την ανθρωπιά, αλλά την παθολογία και την ανοησία που αναζητά εύκολες συγκρίσεις για να επιβεβαιώνεται.

Ένας γνήσιος ερωτικός άνθρωπος ζητά συνοδοιπόρους που θα τον εμπνέουν στο συναρπαστικό μα και απαιτητικό ταξίδι της ζωής. Είναι υπέροχα θαυμαστή και ιερή η εικόνα ενός νέου ζευγαριού που, ευρισκόμενοι μέσα στο πλήθος των ανθρώπων, έχουν δημιουργήσει τον δικό τους αποκλειστικό μικρόκοσμο και τρυφερά κουβεντιάζουν τιτιβίζοντας, καθώς μοιράζονται εμπειρίες, σχόλια και πλούσια συναισθήματα.

Η δύναμη των δηλώσεων στην αλλαγή της ζωής μας

Οι δηλώσεις είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για να υποστηριχτείς και να προχωρήσεις στην όποια αλλαγή επιθυμείς. Η δομή και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται στις δηλώσεις δεν είναι τυχαία, αλλά αντίθετα είναι επιλεγμένες ώστε να συντελέσουν στην επίτευξη των επιδιώξεών σου. Κάθε δήλωση είναι μια δυνατή ανακοίνωση προς τον εαυτό σου ότι κάτι που επιθυμείς είναι ήδη γεγονός, και σε βάζει σε μία κατάσταση, νοητική και συναισθηματική, που είναι σε σύμπνοια με αυτό που επιθυμείς.

Στη συγκεκριμένη αυτή κατάσταση, είσαι σε θέση να το προσελκύσεις.

Όταν εξασκηθείς στο να κάνεις δηλώσεις, θα μπορέσεις πολύ σύντομα να συνειδητοποιήσεις τον τρόπο που μέχρι σήμερα σκεφτόσουν, εκφραζόσουν και αισθανόσουν για κάποιες καταστάσεις που δεν σου ήταν ευχάριστες. Επιλέγοντας νέες λέξεις, νέες δομές σκέψεων και έκφρασης, μπορείς να αλλάξεις την ενέργειά σου απέναντι στα πράγματα, τις προσδοκίες και τη στάση σου απέναντι στις καταστάσεις που σε ενδιαφέρουν και με αυτόν τον τρόπο να επιτύχεις ένα διαφορετικό αποτέλεσμα.

Δήλωση, λοιπόν, είναι οτιδήποτε λες ή σκέφτεσαι. Κάθε σκέψη που κάνεις, κάθε λέξη που λες, στον εαυτό σου ή στους άλλους. Τις χρησιμοποιείς κάθε στιγμή. Είτε το ξέρεις είτε όχι.

Αυτό βέβαια που συνήθως συμβαίνει, είναι ότι οι άνθρωποι σκέφτονται ή εκφράζονται με αρνητικό τρόπο. Αυτό τους οδηγεί σε δυσάρεστα συναισθήματα, αποδυναμωμένη πράξη και αδύναμα αποτελέσματα.

Τι χρειάζεται να προσέξεις

Χρειάζεται να δίνεις προσοχή στις σκέψεις σου, ώστε να διώχνεις εκείνες που δημιουργούν ανεπιθύμητες εμπειρίες. Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσεις ότι κάθε σου κουβέντα είναι μία δήλωση που προσελκύει και ανακυκλώνει τις ίδιες καταστάσεις. Για παράδειγμα, κάθε φορά που θυμώνεις, ασυναίσθητα δηλώνεις στον εαυτό σου – στο μυαλό σου, ότι θέλεις περισσότερο θυμό στη ζωή σου. Κάθε φορά που νιώθεις ότι είσαι θύμα, δηλώνεις ότι θέλεις να συνεχίσεις να νιώθεις θύμα. Και τότε το μυαλό σου σε οδηγεί σε καταστάσεις όπου θα μπορείς να βιώνεις συνέχεια αυτό το συναίσθημα, ενώ αυτό που πραγματικά επιθυμείς είναι να πάψεις να το αισθάνεσαι.

Για να αλλάξει αυτή η κατάσταση, πρέπει να αλλάξεις τον τρόπο που σκέφτεσαι και μιλάς. Αν έχεις περιηγηθεί και σε άλλα σημεία αυτού του site ή έχεις λάβει μέρος στο σεμινάριο που αφορά στο πως λειτουργεί το μυαλό, θα έχεις βρει πληροφορίες που αφορούν στις κβαντικές θεωρίες σε σχέση με τη δύναμη της σκέψης και πώς επηρεάζει τις εμπειρίες μας.

Η διάδοση αυτών των πληροφοριών είναι σχετικά πρόσφατη, άρα είναι πολύ πιθανό οι γονείς σου να μην τις γνώριζαν. Σου έμαθαν να βλέπεις τη ζωή όπως τους έμαθαν και εκείνους οι δικοί τους γονείς. Επομένως, δεν μπορούμε να τους το καταλογίσουμε. Ήρθε όμως η ώρα να αφήσεις το παρελθόν και να αρχίσεις να δημιουργείς τη ζωή σου συνειδητά, με ένα τρόπο που σε ευχαριστεί, και σε υποστηρίζει.

Χρειάζεται να μετατρέψεις τις σκέψεις και τα λόγια σου σε νέα θετικά πρότυπα. Και οι δηλώσεις είναι ένα πολύ δυνατό και εύκολο εργαλείο που σε οδηγεί στην αφετηρία για την αλλαγή. Στην ουσία λες στον εαυτό σου, «εγώ αναλαμβάνω την ευθύνη, ξέρω ότι υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω για να αλλάξω την ζωή μου και τώρα θα το αναζητήσω και θα το εφαρμόσω». Και αυτό είναι από μόνο του μία πολύ ισχυρή δήλωση.

Όταν δουλεύουμε με τις δηλώσεις επιλέγουμε συνειδητά τα λόγια που θα μας βοηθήσουν, είτε να βγάλουμε κάτι από τη ζωή μας είτε να δημιουργήσουμε κάτι καινούργιο.

Αν στο παρελθόν έχεις προσπαθήσει να δουλέψεις με τις δηλώσεις, αλλά δεν έφερες αποτέλεσμα, αναλογίσου ποιες ήταν οι σκέψεις που έκανες επάνω σε αυτό. Μήπως σε κυρίευε η αμφιβολία; Μήπως επαναλάμβανες στον εαυτό σου «οι δηλώσεις δεν λειτουργούν, τουλάχιστον όχι για μένα», πρόταση που είναι μία δήλωση από μόνη της;

Αν έχεις την παραπάνω εμπειρία, αυτό που μάλλον συμβαίνει είναι ότι δεν έχεις λάβει μία πλήρη μεθοδολογία χρήσης των δηλώσεων.

Μεθοδολόγια για να κάνεις τις δηλώσεις να δουλέψουν για σενα

Ας δούμε λοιπόν μερικά μυστικά για να κάνουμε τις δηλώσεις να φέρουν το αποτέλεσμα που υπόσχονται:

1) Για να λειτουργήσουν οι δηλώσεις, πρέπει να υπάρχει σύμπνοια μεταξύ αυτών που επιθυμείς και αυτών που σκέφτεσαι και πράττεις. Δηλαδή, αν δοκιμάσεις να χρησιμοποιήσεις τη δήλωση: «Η ζωή μου γίνεται κάθε μέρα όλο και πιο άφθονη» αλλά την ίδια στιγμή σκέφτεσαι ότι πρέπει να πληρώσεις τους λογαριασμούς και σε έχει κυριεύσει η αγωνία, τότε δεν πρόκειται να λειτουργήσει για ‘σένα αυτή η δήλωση. Αντίθετα θα υπερισχύσει η σκέψη που αφορά στην αδυναμία σου να πληρώσεις με ευκολία τους λογαριασμούς. Γιατί αυτή η σκέψη αποτελεί μέρος του τρόπου με τον όποιο είχες συνηθίσει να βλέπεις τη ζωή σου για πολλά χρόνια και είναι πολύ επιβαρυμένη συναισθηματικά.

Άρα, το πρώτο μυστικό είναι ότι πρέπει αυτά που λες και αυτά που νιώθεις να είναι σε σύμπνοια. Πώς μπορείς να το πετύχεις αυτό; Επαναλαμβάνοντας πολλές φορές τη δήλωση της επιλογής σου, κατά προτίμηση δυνατά, μέχρις ότου νιώσεις την ενέργεια που αναδύει από αυτή τη δήλωση. Αν για παράδειγμα, η δήλωση αφορά στην αφθονία, πρέπει να την επαναλάβεις μέχρι να νιώσεις αυτή την αφθονία, αν αφορά στην υγεία, στη χαρά, στη σύνδεση, στην επιτυχία, πρέπει να την επαναλάβεις μέχρι να νιώσεις αυτά τα συναισθήματα να σε πλημμυρίζουν. Τότε θα ξέρεις ότι έχεις κάνει την άσκηση σωστά.

2) Συχνά οι άνθρωποι λένε τις δηλώσεις τους μία φορά και ύστερα περνούν την υπόλοιπη μέρα εστιάζοντας στα αρνητικά που τους συμβαίνουν. Οι δηλώσεις/σκέψεις που απορρέουν από αυτή τη συμπεριφορά θα νικούν πάντοτε, γιατί είναι περισσότερες και γιατί συνήθως λέγονται με έντονο συναίσθημα.

Για να λειτουργούν οι δηλώσεις σου γρήγορα και σταθερά, πρέπει να προετοιμάσεις το περιβάλλον μέσα στο όποιο θα μπορούν να αναπτυχθούν και να αποδώσουν καρπούς. Φαντάσου τις δηλώσεις σαν τους σπόρους που φυτεύουμε στο χώμα. Αν φυτέψεις τον σπόρο σε άγονο έδαφος, δεν θα δεις ποτέ το φυτό να αναδύεται. Αν το φυτέψεις σε γόνιμο έδαφος, σύντομα το φυτό θα γεννηθεί, θα μεγαλώσει και θα σου προσφέρει τους καρπούς του.

Το έδαφος αντιστοιχεί στις σκέψεις που κάνεις. Όσο πιο συχνά επιλέγεις σκέψεις που σε κάνουν να νιώθεις καλά και σε συντονίζουν στο συναίσθημα που επιθυμείς να βιώσεις, τόσο πιο γρήγορα θα λειτουργούν οι δηλώσεις, διότι τόσο πιο γόνιμο είναι το έδαφος που έχεις προετοιμάσει. Ο τρόπος που επιλέγεις να σκέφτεσαι είναι ακριβώς αυτό: μία επιλογή. Και μπορείς να την κάνεις αυτή την στιγμή. Μόλις αποφασίσεις ότι θέλεις να σκέφτεσαι με τρόπο παραγωγικό και ενδυναμωτικό, τότε το επόμενο βήμα είναι να παραμείνεις με επιμονή στη νέα σου απόφαση και να εξασκείς συνέχεια τον εαυτό σου σε αυτό το νέο τρόπο του «σκέπτεσθαι».

3) Παρακολούθησε τις σκέψεις που κάνεις για να δεις πότε αυτές δεν είναι αρμονικές με αυτά που επιθυμείς. Αν αυτό σου είναι δύσκολο, παρακολούθησε τα συναισθήματά σου. Πώς νιώθεις αυτή τη στιγμή; Αισθάνεσαι καλά; Αισθάνεσαι άσχημα; Θα ήθελες να νιώθεις καλύτερα; Τότε κάνε μία σκέψη που θα σε κάνει να νιώθεις καλύτερα. Χρησιμοποίησε μία από τις θετικές δηλώσεις που θα βρεις εδώ. Με αυτόν τον τρόπο βγάζεις ανά πάσα στιγμή τον εαυτό σου από την αρνητικότητα και δημιουργείς τις προϋποθέσεις για να μπορείς να δημιουργήσεις στη ζωή σου ένα καλύτερο αποτέλεσμα.

4) Σταμάτα να εστιάζεσαι σε αυτά που σε δυσαρεστούν. Όσο περισσότερο μιλάς για ένα πρόβλημα, τόσο περισσότερο το παγιώνεις στη ζωή σου. Αντίθετα, εστιάσου στις λύσεις που μπορούν να βρεθούν.

5) Μην σπαταλάς τις σκέψεις σου στο να κατηγορείς ανθρώπους και καταστάσεις: κανένας άνθρωπος, καμία κατάσταση δεν έχει τον έλεγχο των συναισθημάτων σου. Απλά γιατί εσύ είσαι αυτός που δημιουργείς τις σκέψεις σου. Κανένας δεν μπορεί να εξουσιάζει κάποιον άλλον. Εκτός και αν αυτό το άτομο του το επιτρέψει. Να θυμάσαι ότι στη ζωή σου λειτουργούν οι νόμοι της δικής σου αντίληψης, των δικών σου σκέψεων και έλκεις εμπειρίες ανάλογες με αυτά που σκέφτεσαι.

6) Πάρε στα χέρια σου τον έλεγχο των σκέψεών σου. Είναι το μόνο πράγμα που μπορείς να ελέγξεις απόλυτα. Δεν μπορείς να ελέγξεις τα πράγματα που συμβαίνουν στο περιβάλλον σου αλλά μπορείς να ελέγξεις τις σκέψεις που κάνεις για αυτά, την ερμηνεία που δίνεις εσύ για αυτά που συμβαίνουν.

Eπίλεξε να σκέφτεσαι αυτό που θέλεις να βιώνεις στη ζωή σου. Ίσως είναι σκέψεις αγάπης, εκτίμησης, ευγνωμοσύνης ή μια όμορφη αναπόληση στις χαρούμενες στιγμές που έχεις ήδη βιώσει. ‘Η ακόμα σκέψεις για όλα όσα θέλεις να σου συμβούν στο μέλλον και που σε κάνουν να νιώθεις από σήμερα ενθουσιασμό. Αυτές οι σκέψεις δείχνουν έμπρακτα την αγάπη σου για τον εαυτό σου και η αγάπη σου για τον εαυτό σου δημιουργεί τα θαύματα στη ζωή σου.

7) Οι δηλώσεις δημιουργούν ένα σημείο εστίασης, που σου επιτρέπει να αρχίσεις να αλλάζεις τον τρόπο που σκέφτεσαι. Χρειάζεσαι μόλις 17 δευτερόλεπτα για να αλλάξεις σημείο εστίασης και η μία δήλωση θα γεννήσει την επόμενη, ακόμα πιο ισχυρή. Άρα μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη γνώση για να μεταβείς από το αρνητικό στο θετικό.

Οι θετικές δηλώσεις σε οδηγούν μακριά, πέρα από την πραγματικότητα που βιώνεις τώρα, προχωρούν στη δημιουργία του μέλλοντος μέσα από τις λέξεις που χρησιμοποιείς στο τώρα. Όταν επιλέγεις να λες «είμαι γεμάτος αφθονία», μπορεί στην πραγματικότητα να έχεις πολύ λίγα χρήματα στην τράπεζα εκείνητην στιγμή, αλλά φυτεύεις τους σπόρους της μελλοντικής σου ευημερίας. Κάθε φορά που επαναλαμβάνεις τη δήλωση δίνεις ενέργεια σε αυτούς τους σπόρους.

8) Είναι σημαντικό να λες τις δηλώσεις σου στον ενεστώτα. Συνήθως οι δηλώσεις αρχίζουν με το «έχω» ή με το «είμαι». Αν εσύ λες «θα έχω» ή «θα είμαι», τότε οι σκέψεις σου μένουν στο μέλλον.

9) Κάθε θετική σκέψη φέρνει το καλό στη ζωή σου. Κάθε αρνητική σκέψη διώχνει το καλό μακριά, και το κρατάει λίγο πιο μακριά από εκεί που μπορείς να το φτάσεις. Οι πολλές αρνητικές σκέψεις δημιουργούν ένα φράγμα που εμποδίζει τις θετικές δηλώσεις. Αν πεις «δεν θέλω πια να είμαι χοντρός», αυτή δεν είναι μία καλή δήλωση. Χρειάζεται να δηλώσεις ξεκάθαρα αυτό που θέλεις όπως «δημιουργώ ένα υγιές και γεμάτο ενέργεια σώμα».

Τι είδους εμπειρίες φαντάζεσαι ότι θα προσελκύσει μία δήλωση όπως «η ζωή είναι δύσκολη!»; Ή «όλοι οι άνθρωποι θέλουν να με εκμεταλλευτούν» ή «η αφθονία είναι το προνόμιο των λίγων;». Φυσικά, δεν είναι η ζωή που είναι δύσκολη, αλλά οι σκέψεις σου για τη ζωή είναι που την κάνουν δύσκολη. Ούτε όλοι οι άνθρωποι θέλουν να σε εκμεταλλευτούν, ούτε η αφθονία είναι για λίγους. Όταν όμως επιλέγεις να σκέφτεσαι έτσι και να αποκλείεις μία διαφορετική πραγματικότητα, περιορίζεις το βίωμά σου σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτό που η ψυχή σου επιθυμεί.

Όταν αλλάζεις τον τρόπο που σκέφτεσαι, όλα στη ζωή σου αλλάζουν. Μάθε λοιπόν να μετατρέπεις τις αρνητικές δηλώσεις σε θετικές.

Για παράδειγμα, κάθε φορά που αντιλαμβάνεσαι ότι κάνεις μία αρνητική σκέψη, πες στον εαυτό σου: «αυτή είναι μία παλιά σκέψη. Επιλέγω να μην σκέφτομαι πια με αυτόν τον τρόπο».

Ή ακόμα καλύτερα, μόλις αντιληφθείς ότι η σκέψη σου δεν είναι θετική, σκέψου το αντίθετό της, δηλαδή, τι είναι αυτό που θα ήθελες να βιώσεις και πες στον εαυτό σου: «τώρα επιλέγω να σκέφτομαι ότι π.χ. «η αφθονία μου ανήκει» και επανάλαβε την καινούργια σου σκέψη κάποιες φορές μέχρι να σου γίνει οικεία.

10) Μην μοιράζεσαι τις δηλώσεις με ανθρώπους που μπορεί να τις αντιμετωπίσουν με αμφισβήτηση ή κοροϊδία, μέχρι να πετύχεις τα αποτελέσματα που θέλεις. Κάνε εσύ τις αλλαγές που θέλεις και σύντομα θα τους δεις να σε ρωτάνε το μυστικό σου.

11) Μην περιμένεις η ζωή σου να αλλάξει σε μία νύχτα, διότι αυτό μπορεί να σε αποθαρρύνει και να σε κάνει να παραιτηθείς της προσπάθειας. Εστίασε σε αυτό που θέλεις να βιώσεις και προχώρησε στην επιλογή και υιοθέτηση σκέψεων και δηλώσεων που μπορούν να σε κάνουν να νιώσεις πίστη για τη δυνατότητα να προχωρήσεις σε μια νέα πραγματικότητα. Από αυτό το σημείο θα είσαι σε θέση να προχωρήσεις στην επιλογή της δράσης που θα σε βοηθήσει να διαμορφώσεις τη ζωή που επιθυμείς.

Μπες σήμερα στον δρόμο της αλλαγής της ζωής σου και χρησιμοποίησε τις δηλώσεις ως στήριγμα σου. Μπορείς να ξεκινήσεις αυτή τη στιγμή, εδώ και τώρα, επαναλαμβάνοντας στον εαυτό σου σταθερά:

«Επιλέγω τώρα να νιώσω καλά για τον εαυτό μου».

«Επιλέγω να ζήσω τη χαρά».

«Σήμερα αποφασίζω να κάνω θετικές αλλαγές στη ζωή μου».

«Η ζωή μου γίνεται καλύτερη κάθε μέρα».

«Αναλαμβάνω τώρα την ευθύνη του εαυτού μου και να δημιουργήσω αυτά που θέλω στη ζωή μου».

Παρακάτω θα βρεις και άλλες δηλώσεις που αφορούν διάφορα πεδία της ζωής που μπορεί να σε ενδιαφέρει να βελτιώσεις ή να αλλάξεις. Μπορεί επίσης απλώς να εμπνευστείς και να φτιάξεις τις δικές σου δηλώσεις, που ταιριάζουν στον δικό σου τρόπο έκφρασης.

Κάνε κλίκ πάνω στον τίτλο κάθε κατηγορίας για να δείς τις λεπτομέριες.

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΤΑ ΘΕΤΙΚΑ

«Μιλάω πάντα στους άλλους για τα θετικά της ζωής».
«Αναγνωρίζω το καλό στους ανθρώπους».
«Είμαι προστατευμένος, μόνο καλά μπορούν να μου συμβούν».
«Απελευθερώνω την αρνητικότητα, έχω μια θετική προδιάθεση για την ζωή».
«Αντιμετωπίζω τον κόσμο με αισιοδοξία και προσδοκώ ένα καλύτερο μέλλον».
«Δημιουργώ ένα θετικό περιβάλλον γύρω μου».
«Τώρα επιλέγω θετικές και ενδυναμωτικές σκέψεις».
«Εστιάζω μόνο στα θετικά που συμβαίνουν γύρω μου».
«Όλα συμβαίνουν για το καλό μου».
«Παίρνω τα μαθήματα της ζωής και προχωράω μπροστά».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΓΑΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ

«Πιστεύω στον εαυτό μου».
«Αγαπώ τον εαυτό μου άνευ όρων».
«Ξέρω καλύτερα από τον καθένα τι είναι καλό για μένα».
«Εκτιμώ, αναγνωρίζω και αποδέχομαι τον εαυτό μου όπως είναι».
«Απελευθερώνω αυτά που δεν είναι για το καλό μου».
«Κινούμαι από την καρδιά μου».
«Λάμπω από αυτοπεποίθηση και σιγουριά».
«Οι άνθρωποι με αγαπούν και με αποδέχονται γι’ αυτό που είμαι».
«Συγχωρώ τον εαυτό μου. Κάνω πάντα το καλύτερο που μπορώ».
«Δέχομαι την αγάπη των άλλων με χαρά και ευγνωμοσύνη».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ

«Είμαι άξιος».
«Δίνω αξία στον εαυτό μου».
«Φέρομαι στον εαυτό μου με σεβασμό».
«Δίνω προσοχή και τιμώ τα συναισθήματά μου».
«Τιμώ και φροντίζω τον εαυτό μου».
«Η συμπεριφορά μου αντανακλά την αξία μου».
«Επιλέγω να έχω γύρω μου ανθρώπους που με σέβονται και με εκτιμούν».
«Εμπιστεύομαι την εσωτερική μου σοφία».
«Πιστεύω στις απεριόριστες δυνατότητές μου».
«Επιλέγω συμπεριφορές που συνάδουν με την αξιοσύνη μου».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ

«Είμαι ικανός, έξυπνος και δυναμικός».
«Εκφράζω τη δύναμή μου μέσα από τη θετική μου δράση».
«Εστιάζω επίμονα και με ευγνωμοσύνη σε ό,τι θετικό συμβαίνει».
«Αντιλαμβάνομαι τις εναλλακτικές μου και επιλέγω σωστά».
«Εμπνέω τους ανθρώπους γύρω μου».
«Εκπέμπω καλοσύνη και αποδοχή».
«Οι άλλοι με εκτιμούν και με αναγνωρίζουν».
«Αναγνωρίζω την ομορφιά και το φως στους άλλους».
«Παρακινώ και ενθαρρύνω τους άλλους να εκφράσουν την αλήθεια τους».
«Έχω πολλά να προσφέρω στον κόσμο».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΦΘΟΝΙΑ

«Τα χρήματα ρέουν άφθονα στη ζωή μου».
«Τα χρήματα είναι φίλοι μου και με επισκέπτονται συχνά».
«Είμαι συνδεδεμένος με την άπειρη ροή ενέργειας του Σύμπαντος».
«Είμαι ένας μαγνήτης χρημάτων».
«Κάθε είδους ευημερία έρχεται τώρα σε εμένα».
«Όπου και αν δουλεύω με εκτιμούν βαθιά και με ανταμείβουν πλουσιοπάροχα».
«Μετακινούμαι από τις σκέψεις φτώχειας στις σκέψεις ευημερίας και τα οικονομικά μου καθρεφτίζουν αυτή την αλλαγή».
«Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου για όλα τα καλά που υπάρχουν στη ζωή μου».
«Η ζωή καλύπτει πλουσιοπάροχα όλες μου τις ανάγκες».
«Η αφθονία είναι γενετήσιο δικαίωμα μου και τώρα είμαι έτοιμος να το βιώσω».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΙΕΡΑ

«Η τέλεια δουλειά για ‘μένα με ψάχνει και συναντιόμαστε τώρα».
«Οι ευκαιρίες υπάρχουν παντού, έχω απεριόριστες επιλογές».
«Αξίζω να έχω μια επιτυχημένη καριέρα και τη δέχομαι τώρα».
«Η εργασία μου είναι ο ναός της δημιουργίας μου».
«Υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός ανάμεσα σε μένα και τους συναδέλφους μου».
«Εκφράζω τα ταλέντα μου μέσα από τη δουλειά μου».
«Οι συνεργάτες μου και εγώ ενθαρρύνουμε την εξέλιξη και την επιτυχία ο ένας του άλλου».
«Η συνεργασία είναι μέρος του σκοπού της ζωής μου».
«Είμαι πολύ καλός στο να εμπνεύσω τους άλλους και να τους παρακινώ».
«Η δουλειά μου με βοηθάει να διευρύνομαι και να προοδεύω».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑ

«Αγαπώ κάθε κύτταρο του σώματός μου».
«Το σώμα μου είναι ο ναός της ψυχής μου, το φροντίζω και το αγαπώ».
«Η τέλεια υγεία είναι το γεννετήσιο μου δικαίωμα και το διεκδικώ τώρα».
«Νιώθω ευγνωμοσύνη για το υγιές σώμα μου».
«Απολαμβάνω τις τροφές εκείνες που με θρέφουν και με ενεργοποιούν».
«Κάνω υγιείς επιλογές. Μπορώ πάντα να αντιστέκομαι σε κάποιον πειρασμό αν το επιλέξω».
«Εγώ και μόνον εγώ έχω τον έλεγχο των διατροφικών μου συνηθειών».
«Το σώμα μου τώρα θεραπεύεται».
«Παραμερίζω τον φόβο μου και αφήνω την ευφυΐα του σώματός μου να κάνει το θεραπευτικό της έργο με φυσικό τρόπο».
«Ο πιο σύντομος δρόμος προς την υγεία είναι να γεμίζω το μυαλό μου με ευχάριστες σκέψεις».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΖΩΗ ΑΠΑΛΛΑΓΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΓΧΟΣ

«Απελευθερώνω κάθε φόβο και κάθε αμφιβολία. Η ζωή με προστατεύει και με καθοδηγεί.»
«Δημιουργώ για τον εαυτό μου ένα κόσμο χωρίς άγχος.»
«Το Σύμπαν δουλεύει πάντα με ‘μένα και για ‘μένα.»
«Εισπνέω και εκπνέω αργά, με κάθε εισπνοή γεμίζω δύναμη και σιγουριά και με κάθε εκπνοή απελευθερώνω άγχος και αρνητικότητα.»
«Έχω πολλές ικανότητες και μπορώ να τα καταφέρω σε ό,τι και αν έρχεται στο δρόμο μου.»
«Εστιάζομαι στα θετικά και απελευθερώνω τα υπόλοιπα.»
«Κάθε μέρα νιώθω περισσότερο ασφαλής.»
«Μπορώ να είμαι γαλήνιος σε οποιαδήποτε κατάσταση.»
«Όλα συμβαίνουν για το καλό μου. Έχω εμπιστοσύνη στη ζωή.»
«Εμπιστεύομαι τον εαυτό μου και ξέρω ότι μπορώ να αντιμετωπίσω αποτελεσματικά οποιοδήποτε πρόβλημα παρουσιαστεί.»

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΓΑΠΗΣ

«Κάθε μέρα συναντώ την αγάπη, τη χαίρομαι και την απολαμβάνω.»
«Αντανακλώ και προσελκύω την αγάπη.»
«Αγαπώ τον εαυτό μου και δείχνω πρώτος στους άλλους πώς είναι να με αγαπούν.»
«Επιλέγω να βλέπω ξεκάθαρα με τα μάτια της αγάπης και να αγαπώ αυτό που βλέπω.»
«Έλκω στη ζωή μου την αγάπη και τον έρωτα και όλα τα καλά που έχει να μου προσφέρει η ζωή.»
«Η αγάπη με περιμένει σε κάθε γωνιά του δρόμου και η χαρά πλημμυρίζει ολόκληρο τον κόσμο μου.»
«Με περιβάλλει η αγάπη, όλα στη ζωή μου είναι καλά.»
«Έχω τώρα μία χαρούμενη ερωτική σχέση με έναν άνθρωπο που με αγαπάει αληθινά!»
«Έλκω μόνο υγιείς σχέσεις. Λαμβάνω εκτίμηση και σεβασμό.»
«Νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη για όλη την αγάπη που υπάρχει στη ζωή μου.»

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ

«Το παρελθόν έχει τελειώσει και δεν έχει καμιά δύναμη πάνω μου.»
«Ανοίγω την πόρτα της καρδιάς μου και μέσα από τη συγχώρεση προχωρώ προς την αγάπη.»
«Δεν χρησιμοποιώ πια το παρελθόν ως δικαιολογία. Εστιάζομαι και προχωρώ δυναμικά στη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος.»
«Απελευθερώνω όσους με στενοχώρησαν, έκαναν το καλύτερο που μπορούσαν.»
«Προσφέρω στον εαυτό μου το δώρο της απελευθέρωσης από το παρελθόν και προχωρώ με χαρά στο τώρα.»
«Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα μεγάλο ή μικρό που να μην μπορεί να το λύσειη αγάπη.»
«Είμαι έτοιμος να θεραπεύσω, είμαι πρόθυμος να συγχωρήσω και όλα τώρα είναι καλά.»
«Ξέρω ότι τα παλιά παιδικά μου τραύματα δεν με περιορίζουν πια, τα αφήνω να φύγουν με ευκολία.»
«Συγχωρώ τον εαυτό μου που δεν είμαι τέλειος. Κάνω πάντα το καλύτερο που μπορώ.»
«Καθώς συγχωρώ τον εαυτό μου, γίνεται πιο εύκολο να συγχωρώ και τους άλλους.»

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ

«Είμαι χαρούμενος».
«Αναγνωρίζω και εκτιμώ όλες τις χαρούμενες στιγμές στη ζωή μου».
«Είμαι μοναδικός και αξιόλογος άνθρωπος».
«Μου αξίζει να ζήσω μία καταπληκτική, χαρούμενη και άφθονη ζωή».
«Επιλέγω να εργάζομαι στο αντικείμενο που μου αρέσει».
«Είμαι ελεύθερος να κάνω τις επιλογές που επιθυμώ στη ζωή μου».
«Η χαρά μου είναι μεταδοτική».
«Είμαι διατεθειμένος να κάνω αυτά που μου δίνουν χαρά».
«Είμαι τρυφερός και ευγενικός στον εαυτό μου».
«Έχω χαρούμενες εικόνες για το μέλλον μου».

Ο γρίφος μιας καίριας επιλογής

Κατά την διάρκεια του βίου μας θα διανοιχθούν πάμπολλοι δρόμοι μπροστά μας που ο καθένας από αυτούς θα προσφέρει την δική του διαδρομή, τους δικούς του ρυθμούς, την δική του επίδραση και τα δικά του αποτελέσματα.

Είναι δεδομένο πως αν και οι επιλογές είναι ποικίλες, κάτι τέτοιο δεν πρέπει να μας θαμπώσει. Τα μονοπάτια σε αυτή την ζωή πάντοτε είναι υπέρογκα και τα περισσότερα από αυτά εύκολα μπορεί να τα διαβεί κανείς εύκολα και δίχως ιδιαίτερες δυσχέρειες.

Ακολουθώντας όμως μια τέτοια διαδρομή θα μας προσφερθούν όλα όσα επιζητούμε;

Το δίλημμα της επιλογής θα ανακύψει αρκετές φορές, κάποιες φορές σε ζητήματα μείζονος και άλλες σε ζητήματα ελάσσονος σημασίας, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν διαφοροποιεί τα δεδομένα της προβληματικής. Το όλο ζήτημα έγκειται στο ποια θα είναι η πιο ουσιαστική διαδρομή, καθώς και στο πως εμείς θα επωφεληθούμε αν ακολουθήσουμε τα χνάρια αυτής.

Θα μπορούσαμε κάλλιστα να παρομοιάσουμε την όλη μας περιγραφή με έναν μύθο από τα χρόνια του Ηρακλή, ο οποίος κάποτε σ’ ένα από τα πολλά του ταξίδια χάθηκε και βρέθηκε μπροστά σε ένα σταυροδρόμι.

Ο ένας δρόμος που ανοιγόταν μπροστά του ήταν αυτός της Τύχης-Κακίας και ο άλλος αυτός της Αρετής. Η απόφαση, βεβαίως, που έλαβε αυτός ο μυθικός ήρωας είναι γνωστή σε όλους μας. Με παρόμοιο τρόπο οφείλουμε να δρούμε κι εμείς, αν θέλουμε στο τέλος αυτής της διαδρομής να δικαιωθούμε, αλλά και να νιώθουμε ηθικοπνευματικά ανώτεροι με την λήψη της ορθότερης απόφασης.

Η λήψη της εκάστοτε απόφασης δεν είναι εύκολη υπόθεση, τουναντίον πρόκειται για μια δύσκολη, απαιτητική, ενώ για κάποιους άλλους συνιστά μια δυσβάσταχτη απόφαση. Απαιτείται ώριμο και ενσυνείδητο φρόνημα, καθώς και πνευματική ρωμαλεότητα. Και οι προαναφερθείσες αρετές κρίνονται απαραίτητες, διότι μόνο αυτές οδηγούν στην Ιθάκη και την Δουλτσινέα.

Η πρώτη διαδρομή του σταυροδρομιού κάνει αισθητή την παρουσία της με έναν εκκωφαντικό, σχεδόν εξωπραγματικό τρόπο. Η έλξη και η ισχύς της ασύγκριτη και «απροσπέλαστη», ενώ στην θέαση της θες να αφεθείς και να παραδοθείς, έχοντας προηγουμένως απαλλαχθεί από οποιαδήποτε αντίρρηση αφού η αφθονία του συνόλου τις κατακρεούργησε. Όπως η ομορφιά των ποταμών αλλοιώνεται όταν χάνονται στην απεραντοσύνη της θαλάσσης, έτσι και οι αρετές χάνονται απ’ τους αδύναμους και τους δειλούς στο κοίταγμα του πρώτου μονοπατιού.

Απ’ την άλλη απλώνεται το δεύτερο μονοπάτι, ή αλλιώς η δεύτερη επιλογή. Στο πρώτο κοίταγμα του είναι απλό, λιτό, δίχως στολίδια και αρώματα, σχεδόν άνοστο. Είναι δρόμος ανηφορικός, κοπιαστικός και από πρώτη όψη σίγουρα αποκρουστικός. Βέβαια, στον τερματισμό της κοπιώδους αυτής διαδρομής αχνοφαίνεται ένα φως, μια μικρή αχτίδα η οποία δίνει ένα άλλο νόημα και μια άλλη χροιά σε αυτό το δυσπρόσιτο μονοπάτι. Ο τολμηρός και ο ηθικοπνευματικά πεπαιδευμένος και καλλιεργημένος θα αψηφήσει τον δρόμο της άνεσης και της ματαιοδοξίας και θα στρέψει το βλέμμα του στον ενάρετο δρόμο, που είναι ο δρόμος του καμάτου, της εργατικότητας και της ευτυχίας. Είναι γλυκύτατοι και άκρως εύγεστοι οι καρποί της πικρής διαδρομής, ποιος έχει όμως το θράσος της πάλης;

Ρεαλιστικά και προπάντων ορθολογιστικά, θα κληθούμε πολλές φορές στην ζωή μας να λάβουμε κρίσιμες αποφάσεις. Πάντοτε η λύση που θα προκρίνουμε πρέπει να είναι λύση ουσίας, που θα παρέχει διδαχές και δεν θα μας επαναπαύει στον κόσμο των πολυάριθμων ευκολιών και ανέσεων, σ’ έναν κόσμο κούφιο που αποκοιμίζει και δεν επαγρυπνεί.

ERICH FROMM: Το καλό και το κακό

Ακολουθεί ο επίλογος του έργου του Erich Fromm “Η καρδιά του ανθρώπου”.

Τουλάχιστον, ίσως αξίζει να συνοψίσουμε τα συμπεράσματα της ανάλυσής μας.

(1) Η κακία είναι αποκλειστικά ανθρώπινο φαινόμενο. Πρόκειται για την προσπάθεια οπισθοδρόμησης σε ένα προ-ανθρώπινο στάδιο και εξάλειψης αυτού που είναι αποκλειστικά ανθρώπινο: της λογικής, της αγάπης, της ελευθερίας. Ωστόσο, η κακία δεν είναι μόνο ανθρώπινη αλλά και τραγική. Ακόμη και αν ο άνθρωπος οπισθοδρομήσει στις πιο αρχαϊκές μορφές εμπειρίας, δεν μπορεί ποτέ να πάψει να είναι άνθρωπος. Έτσι η κακία δεν θα τον ικανοποιήσει ποτέ ως λύση. Το ζώο δεν μπορεί να είναι κακό. Δρα σύμφωνα με τις έμφυτες παρορμήσεις, οι οποίες ουσιαστικά υπηρετούν το συμφέρον της επιβίωσής του. Η κακία είναι η προσπάθεια να υπερβεί κανείς την ανθρώπινη και να περάσει στη μη ανθρώπινη σφαίρα. Ωστόσο, είναι βαθιά ανθρώπινη, γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει ζώο, όπως δεν μπορεί να γίνει «Θεός». Το Κακό είναι η από πλευράς ανθρώπου απώλεια του εαυτού του στην τραγική προσπάθεια να αποδράσει από το βάρος της ανθρώπινης φύσης του. Και το δυναμικό για Κακό είναι ακόμη μεγαλύτερο, επειδή ο άνθρωπος είναι προικισμένος με μια φαντασία που του επιτρέπει να φανταστεί όλες τις δυνατότητες για Κακό, και έτσι να τις επιθυμήσει και να τις κάνει πραγματικότητα, να τροφοδοτήσει την κακή φαντασία του. Η ιδέα του Καλού και το Κακού που εκφράζεται εδώ αντιστοιχεί ουσιαστικά με εκείνη που εκφράζεται από τον Σπινόζα. “Στο εξής επομένως”, λέει, “θα εννοώ ως καλό αυτό που γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας ότι αποτελεί μέσο για να προσεγγίσουμε εγγύτερα στον τύπο της ανθρώπινης φύσης που έχουμε θέσει ενώπιόν μας [το μοντέλο της ανθρώπινης φύσης, όπως το αποκαλεί αλλιώς ο Σπινόζα]- και ως “κακό” αυτό που γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας ότι αποτελεί εμπόδιο για μας στην προσέγγιση του προαναφερόμενου τύπου” (Ηθική, IV, Εισαγωγή). Λογικά, για τον Σπινόζα, “ένα άλογο θα καταστραφεί το ίδιο ολοσχερώς αν μετατραπεί σε άνθρωπο, όπως και αν μετατραπεί σε έντομο”. (Στο ίδιο.) Το καλό συνίσταται στη μεταμόρφωση της ύπαρξής μας σε μια όλο και εγγύτερη προσέγγιση της ουσίας μας- το κακό σε μια όλο και μεγαλύτερη αποξένωση μεταξύ ύπαρξης και ουσίας.

(2) Οι βαθμοί της κακίας αποτελούν ταυτόχρονα βαθμούς οπισθοδρόμησης. Το μεγαλύτερο κακό είναι εκείνες οι ορμές που στρέφονται περισσότερο κατά της ζωής- η αγάπη του θανάτου, η αιμομικτική- συμβιωτική παρόρμηση επιστροφής στη μήτρα, στο χώμα, στο μη οργανικό- η ναρκισσιστική αυτοθυσία που κάνει τον άνθρωπο εχθρό της ζωής, ιδιαίτερα επειδή δεν μπορεί να ζήσει στη φυλακή του δικού του Εγώ. Το να ζεις με αυτόν τον τρόπο είναι σαν να ζεις στην “κόλαση”.

(3) Υπάρχει μικρότερο κακό, σύμφωνα με τον μικρότερο βαθμό οπισθοδρόμησης. Υπάρχει έλλειψη αγάπης, έλλειψη λογικής, έλλειψη ενδιαφέροντος, έλλειψη θάρρους.

(4) Η ανθρωπότητα έχει την τάση οπισθοδρόμησης και προόδου- είναι ένας άλλος τρόπος να πούμε ότι ο άνθρωπος έχει την τάση για το καλό και για το κακό. Αν και οι δύο τάσεις βρίσκονται ακόμα σε κάποια ισορροπία, είναι ελεύθερος να επιλέξει, με την προϋπόθεση ότι μπορεί να μετέρχεται της επίγνωσης και να καταβάλλει προσπάθεια. Είναι ελεύθερος να επιλέξει μεταξύ εναλλακτικών οι οποίες καθορίζονται από τη συνολική κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Αν ωστόσο η καρδιά του έχει σκληρύνει σε τέτοιο βαθμό που δεν υπάρχει πλέον ισορροπία ανάμεσα στις τάσεις, δεν είναι πια ελεύθερος να επιλέξει. Στην αλληλουχία των γεγονότων που οδηγεί στην απώλεια της ελευθερίας η καταληκτική απόφαση είναι συνήθως μία που ο άνθρωπος δεν μπορεί να λάβει ελεύθερα. Στην πρώτη απόφαση ίσως μπορεί να επιλέξει ελεύθερα αυτό που οδηγεί στο καλό, εφόσον έχει επίγνωση της σημασίας αυτής της πρώτης απόφασης.

(5) Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος μέχρι το σημείο που είναι ελεύθερος να επιλέξει τη δική του πράξη. Όμως η ευθύνη δεν είναι παρά ένα ηθικό αξίωμα και συχνά μια εκλογίκευση της επιθυμίας των αρχών να τον τιμωρήσουν. Ακριβώς επειδή η κακία είναι ανθρώπινη, επειδή είναι η δυνατότητα της οπισθοδρόμησης και της απώλειας της ανθρωπιάς μας, βρίσκεται μέσα σε όλους μας. Όσο περισσότερο το αντιλαμβανόμαστε, τόσο πιο απρόθυμοι είμαστε να διορίσουμε τον εαυτό μας κριτή των άλλων.

(6) Η καρδιά του ανθρώπου μπορεί να σκληρύνει- μπορεί να γίνει απάνθρωπη, αλλά ποτέ μη ανθρώπινη. Πάντα παραμένει η καρδιά του ανθρώπου. Όλους μάς καθορίζει το ότι γεννηθήκαμε άνθρωποι, και επομένως το αδιάπτωτο έργο της επιλογής. Πρέπει να επιλέγουμε τα μέσα μαζί με τους στόχους. Δεν πρέπει να βασιζόμαστε σε κανέναν για να μας σώσει, αλλά να έχουμε πλήρη επίγνωση ότι οι λανθασμένες επιλογές μάς καθιστούν ανίκανους να σώσουμε τον εαυτό μας. Μάλιστα, πρέπει να αποκτήσουμε επίγνωση προκειμένου να επιλέξουμε το καλό- αλλά καμία επίγνωση δεν θα μας βοηθήσει αν έχουμε χάσει τη δυνατότητα να συγκινούμαστε από τα βάσανα ενός άλλου ανθρώπου, από το φιλικό βλέμμα ενός άλλους προσώπου, από το κελάηδημα ενός πουλιού, από το πράσινο του γρασιδιού. Αν ο άνθρωπος γίνει αδιάφορος προς τη ζωή, δεν υπάρχει πια ελπίδα ότι μπορεί να επιλέξει το καλό. Τότε πράγματι η καρδιά του θα έχει σκληρύνει τόσο, που η “ζωή” του θα έχει τελειώσει. Αν αυτό συμβεί σε ολόκληρη την ανθρώπινη φυλή ή στα πιο ισχυρά μέλη της, τότε η ζωή της ανθρωπότητας μπορεί να σβήσει ακριβώς την πιο ελπιδοφόρα στιγμή της.

Μετά το σκοτάδι φως

Στο ομηρικό λεξικό η λέξη δαίμων, συμβολίζει τη σφοδρότητα του οξυμένου πνεύματος, του ακονισμένου μυαλού. Δεν παραπέμπει σε σκοτεινές δυνάμεις όπως κακώς αλλοιώθηκε η ερμηνεία του συν τω χρόνω.

Το ίδιον του δαιμόνιου ανθρώπου είναι η αξιοσύνη και η ικανότητα . Είναι ο στόχος να πιάσει υψηλότερα επίπεδα ολοκλήρωσης πέραν των προφανών. Κακά τα ψέμματα, οι δαιμόνιες ψυχές, αυτές που κάτι τους καίει τα σπλάχνα, δεν αρκούνται σε βασικές ακολουθίες ζωής.

Έχει πολυφορεθεί η φράση "οι εαυτού δαίμονες" η οποία υποβάλλει μια αποδοχή και δείχνει να εφάπτεται τέλεια με τα ανθρώπινα πάθη καθότι αποτελεί ένα παρήγορο άλλοθι για την κατασίγαση μιας ενοχικής συνείδησης. Όταν αποδέχεσαι τον δαίμονα σου, μοιραία θα του ανοίξεις το σπίτι σου, θα τον βάλεις να κοιμάται δίπλα σου. Θα του επιτρέψεις. Καταλήγεις να τον αγαπάς, να τον αντιλαμβάνεσαι ως τμήμα του εαυτού σου, το alter ego σου, τον συγχωρείς που σου ροκανίζει τη ψυχή.

Η σχέση του θύματος με το θύτη του. Είναι μια νοσηρή σχέση εξάρτησης, όπου λίγο λίγο κατατρώει απο τη σάρκα σου. Το απόγειο αυτής της μαζοχιστικής συμπεριφοράς συνίσταται στο ότι παρότι νοσείς, συνεχίζεις να διατίθεσαι με αποτέλεσμα αυτό να γίνεται πιο αδηφάγο και εσύ πιο μικρός. Μέχρις ότου σε καταπιεί.

Οι εξαρτήσεις και τα πάθη είναι ένα κεφάλαιο που οι περισσότεροι φοβούνται να το δούνε κατά πρόσωπο μιας και υπάρχει η συγκάληψη. Είναι υπόθεση ιδιωτική , μια κατάσταση που συνήθως δεν εκτίθεται δημοσία θέα, άρα μια πραγματικότητα που λαμβάνει χώρα στο σκοτάδι. Και στο σκοτάδι όλα είναι πιο στρογγυλά, πιο ήσυχα. Το σκοτάδι δεν κρύβει καμία αιχμηρότητα, αντιθέτως ξέρει να αγκαλιάζει την ασχήμια, να μην την κάνει ορατή τουλάχιστον. Κρυψώνες, να μη πάρει πρέφα κανείς το κουσούρι. Ζείτε και παθαίνετε μαζί, στο περιθώριο. Μια αυτοκαταδίωξη, ένας κατατρεγμός. Αγκαλιά με τον οξαποδώ, να στροβιλίζεστε μαζί σε έναν αέναο φαύλο κύκλο. Τον χρειάζεσαι παρότι τον δέρνεις με πείσμα, με χέρια άτσαλα και νευρικά προσπαθείς να θάψεις το τέρας. Μη το δεί κανένας. Και ας το ξέρουν όλοι.

Και ξέρεις γιατί το ξέρουν ανθρωπάκο; Γιατί ασυνείδητα γίνεται προέκτασή σου. Γιατί ο δαίμων πάντα θα στέκει πάνω στα αφτιά σου καθισμένος και θα σε νουθετεί. Θα φαίνονται οι τοξικές δαχτυλιές του πάνω στα μούτρα σου όσο και να πλυθείς. Γιατί όσο θα τον έχεις αγκαζέ θα είναι ορατός τοίς πάσι. Γιατί ο δαίμονάς σου είσαι εσύ.

Είναι ξεκάθαρα ένα παιχνίδι μυαλού το οποίο διαχωρίζει το μαχητή από τον γιωτά. Η φύση των πολεμιστών δομήθηκε από αίμα και φωτιά, και ω! Απλά το υπενθυμίζω, σε έναν κόσμο που θεριεύει το βόλεμα, η ευκολία, οι πρόσκαιρες ηδονές, δύσκολα συναντάς πολεμιστές που καταβροχθίζουν ό,τι τους σκοτώνει.

Οι εξαρτήσεις αποτελούν τη σταύρωση του αδιάβλητου μυαλού, τη δέσμευση στην καθαρότητα της ψυχής, την καθήλωση της σκέψης και την υποταγή στην αδυναμία. Μια ιδεοληψία που βρήκε εδάφη πρόσφορα να αναπτυχθεί, να γεννήσει μια δεύτερη ψυχή μέσα στη δική σου και να σε καθυποτάξει στις φρενήρεις σφίξεις της. Πρόκειται για μια αμετάκλητη διχοτόμηση εαυτού και μια υπαρξιακή τραμπάλα δίχως έλεος.

Μοιραία, αυτό που μένει είναι μια αβάσταχτη αυτομομφή, απόρριψη. Ένα στοίχημα που χάθηκε και μια βαριά ήττα που καθρεφτίζει την ανημπόρια τ´ ανθρώπου να γίνει ο κυρίαρχος της ζωής του απέναντι σε τάσεις και φυσικές ροπές στην κατρακύλα.

Γιατί άραγε οι άμυνες καταρρέουν; Οι πολεμικές ιαχές γιατί δεν ηχούνε; Προς τι τόση παθητικότητα; Το μυαλό διαθέτει μια θαυματουργή δυνατότητα αυτοθεραπείας αλλά και το αντίστροφο. Πολύ φοβάμαι πως οι περισσότεροι ακροβατούν πάνω στο φαινόμενο placebo και αυτό, δίχως άλλο, αποτελεί το λίκνο της πλάνης.

Θα ήταν παράλειψη να μη σταθώ στα 3 στάδια του Ντάντε μιας και η αυτοεκπλήρωση είναι υπόθεση ισχύος. Ανθρώπινης ισχύος. Κόλαση - Καθαρτήριο -Παράδεισος. Τρείς πανίσχυροι σταθμοί προς την εξιλέωση, την λύτρωση. Μια πορεία ανάβασης φτιαγμένη για σκληρούς λύτες. Αλλά δικαιωμένους.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Το σύγχρονο περιβάλλον τροποποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό, που για να ζήσουμε και να συνυπάρξουμε με τα παιδιά πρέπει να τροποποιήσουμε και το γονικό ρόλο. Ο τελευταίος παρουσιάζει, μάλιστα, ένα πεντάπτυχο το οποίο τον αποσαφηνίζει, δίνοντας του τη δυνατότητα να συνειδητοποιηθεί πλήρως και από την κοινωνία. Ειδικότερα, εμφανίζονται οι παρακάτω κατηγορίες γονιών.

• Προστατευτικοί γονείς: Στην περίπτωση αυτή έχουμε υπερβολική αγάπη των γονιών στα παιδιά τους, προσπάθεια για καλή ανατροφή και ταύτιση με το έργο του σχολείου. Ευγένεια αποτελεί βασικό στόχο
στην αγωγή ενώ το παιδί τελεί κάτω από συνεχή έλεγχο και εξάρτηση.

• Οι αυστηροί γονείς: Κάνουν μια αναπαραγωγική διαπαιδαγώγηση στα παιδιά τους. Οι αξίες τους αναπαράγονται από τα παιδιά τους, τα οποία θέλουν να πρωτεύουν στο σχολείο ενώ παράλληλα η αυστηρότητα και η κοινωνική αναγνώριση αποτελούν την αφετηρία και το τέρμα στις διαδικασίες και τους στόχους που επιδιώκουν.

• Οι κλασσικοί γονείς: Είναι συνήθως νέοι σε ηλικία και χαρακτηρίζονται από μια αισιοδοξία στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

Οι ποινές εδώ είναι περιορισμένες γιατί αντικαθίστανται από την κατανόηση, αφού προσπαθούν το παιδί, μέσω του διαλόγου, να γίνει ένα ομοίωμά τους και να ταυτίζεται με τους κανόνες που οι ίδιοι θέτουν.

• Οι φιλελεύθεροι γονείς: Προσπαθούν να αποδεσμευτούν από το σύνδρομο της δικής τους αγωγής και είναι υπέρ της ελευθερίας και της υπευθυνότητας από τη μεριά του παιδιού. Αποφεύγουν τις απαγορεύσεις και αφήνουν περιθώρια προσωπικών επιλογών στις παιδικές δραστηριότητες. Συνήθως αυτή η αντιαυταρχική διαδικασία στις σχέσεις γονιών και παιδιού διαταράσσεται με την ενηλικίωση του παιδιού, γιατί το παιδί προσανατολίζεται σε δικές του επιλογές χωρίς εξάρτηση από το σπίτι.

• Οι ανεκτικοί γονείς: Είναι συνήθως γονείς που βρίσκονται σε διάσταση και στόχος τους είναι το παιδί να φτάσει στην αυτοπεποίθηση, την ανεξαρτησία και τον ενθουσιασμό. Οι γονείς αυτοί μιλούν με το παιδί για όλα τα θέματα και δεν επηρεάζονται από τη γνώμη και τις παρατηρήσεις του περιβάλλοντος τους για τη συμπεριφορά του παιδιού.

Στην ελληνική παιδαγωγική βιβλιογραφία, σημαντικοί καθηγητές Ψυχολογίας, παρουσιάζοντας σε άλλο επίπεδο την ψυχοδυναμική της οικογένειας, παρατηρούν ότι οι γονείς εντάσσονται βασικά σε στοργικούς- απορριπτικούς και σε διαλεκτικούς-αυταρχικούς. Οι στοργικοί γονείς αποδέχονται το παιδί και δείχνουν κατανόηση για τη συμπεριφορά του, ενώ οι απορριπτικοί το αποδοκιμάζουν και κατέχονται από « θυμική ένταση ». Οι διαλεκτικοί, από την άλλη, ενθαρρύνουν την παιδική αυτονομία, ενώ αντίθετα οι αυταρχικοί απαιτούν απροφάσιστη υποταγή, όπου κυριαρχεί η ετερονομία και καταναγκασμός.

Εκτός, όμως, από τα παραπάνω και σε άλλο πάλι επίπεδο, θα μπορούσε κανείς γενικά να πει ότι το πρώτο και ουσιαστικότερο περιβάλλον του παιδιού είναι η οικογένειά του. Επίδρασή της αρχίζει από την εποχή που ακόμα το βρέφος είναι στην κοιλιά της μάνας του,ακούει τους χτύπους της καρδιάς της και κυκλοφορούν στο σώμα του οι ορμόνες της, ενώ συνεχίζεται κατά την περίοδο που το παιδί ζει τους πρώτους μήνες της ζωής του και βιώνει τις πρώτες επαφές του με το κοινωνικό περιβάλλον. Έτσι, αυτόματα, καταλαβαίνει κανείς εύκολα ότι μια σωστή σχέση αγάπης και κατανόησης, αλληλοβοήθειας καινσυγχωρητικότητας, μέσα από την ομαλή και επαρκή (οπτική, λεκτική και σωματική) επικοινωνία, θα αποτελέσουν το ιδανικό οικογενειακό κλίμα για να ευδοκιμήσουν οι νέοι βλαστοί. Κι αυτό γιατί το παιδί είναι καρπός της αγάπης των γονιών και δεν τους ξεχωρίζει στη συνείδησή του, άσχετα αν καθένας παίζει διαφορετικό ρόλο σε κάθε φάση της ζωής του. ποιότητα της σχέσης των γονιών αντανακλάται στο αίσθημα ασφάλειας των παιδιών και στην αδιάκοπη συμμόρφωσή τους με τις αρχές που τους δίνονται στα πλαίσια της αγωγής.

Γίνεται από τα παραπάνω φανερό ότι παιδαγωγικός ρόλος των δυο γονέων είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Πιο συγκεκριμένα, και προς αυτή την κατεύθυνση, οι κυριότερες παράμετροι στην προσωπικότητα και συμπεριφορά των γονέων, οι οποίες έχουν άμεση επίδραση στην ηθική ανάπτυξη του παιδιού, είναι οι εξής:

α) Το Υπερεγώ των γονέων: Αν δεχθούμε την άποψη των ψυχοδυναμικών ότι το σημαντικότερο γεγονός στη ηθική ανάπτυξη του παιδιού είναι η ταύτισή του με το γονέα, τότε, όσο πιο ώριμο και πλήρες είναι το Υπερεγώ των γονέων, τόσο ισχυρότερη ηθική συνείδηση και εντονότερο συναίσθημα ενοχής θα διαθέτει το παιδί. Αντίθετα, όσο πιο ελλειμματικό ή υπερβολικά αυστηρό, περιοριστικό και ανελαστικό είναι το Υπερεγώ των γονέων, τόσο χαλαρότερος και ατελέσφορος θα είναι ηθικός εξοπλισμός του παιδιού. Ακόμη, όσο πιο στενή και ζεστή είναι η σχέση αυτή, τόσο πληρέστερη είναι η ταύτιση που τελικά θα πραγματοποιήσει το παιδί. Δυσκολίες στη διαδικασία της ταύτισης δημιουργούνται και στις περιπτώσεις που γονέας είναι «απών» (ορφανά παιδιά, παιδιά διαζευγμένων γονέων).

β) Η χρήση της λογικής ανάλυσης των συνεπειών των πράξεων: πιο αποτελεσματικός τρόπος ενίσχυσης της ηθικής συμπεριφοράς του παιδιού είναι η ανάλυση των συνεπειών που έχουν οι πράξεις για τα συναισθήματα των άλλων. γονέας που βοηθά το παιδί του να αποκτήσει επίγνωση των συνεπειών των πράξεών του και να νιώθει άγχος για τις τυχόν αρνητικές επιδράσεις των πράξεών του για τους άλλους, εξοπλίζει το παιδί του με μεγαλύτερη αντίσταση στις προκλήσεις για παραπτωματική συμπεριφορά. Για να εδραιωθεί όμως στην ψυχική ζωή του παιδιού το ενδιαφέρον για τους άλλους και το συναίσθημα της φιλαλληλίας, πρέπει απαραίτητα ίδιος γονέας να βιώνει θετικά συναισθήματα – συμπόνιας, συμπαράστασης – προς τους άλλους και προς το ίδιο το παιδί. Παράλληλα δηλαδή προς τη λογική ανάλυση των συνεπειών των πράξεων, γονέας πρέπει να διατηρεί με το παιδί μια ζεστή και στενή σχέση και να δείχνει γενικώς και προς τους συνανθρώπους του συναισθήματα φιλαλληλία.

γ) Οι επιβαλλόμενες ποινές να είναι εξειδικευμένες, συνεπείς, άμεσες και ανάλογες προς το παράπτωμα: Σε περίπτωση που γονέας αποφασίσει να επιβάλει στο παιδί κάποια ποινή, πρέπει να φροντίσει ώστε η τιμωρία να απευθύνεται στη συγκεκριμένη ενέργεια (ή στη συγκεκριμένη κοινωνική συνέπεια της ενέργειας) και ποτέ στο παιδί αορίστως. Οι γονείς θα πρέπει να κάνουν σαφή διάκριση ανάμεσα στο παιδί σαν πρόσωπο, το οποίο πάντοτε αγαπούν και αποδέχονται, και στις πράξεις του παιδιού, τις οποίες μπορεί άλλες να αποδέχονται και άλλες να μην αποδέχονται. σαφής καθορισμός της συγκεκριμένης ενέργειας (ή της συνέπειας της ενέργειας), η οποία απολήγει σε ποινή, είναι αναγκαίος, γιατί έτσι θα είναι αποτελεσματικότερη η επιθυμητή συνεξάρτηση ανάμεσα στην ανεπίτρεπτη πράξη και στο άγχος της τιμωρίας. Επίσης, οι ποινές είναι αποτελεσματικότερες όταν και οι δύο γονείς ακολουθούν την ίδια πειθαρχική τακτική, καθώς επίσης και όταν και οι δύο γονείς έχουν σταθερά κριτήρια για το τι «επιτρέπεται» και για το τι «απαγορεύεται». Όπου η πειθαρχική τακτική των γονέων έχει συνέπεια, το παιδί νιώθει πιο ασφαλές. Οι γονείς θα πρέπει να ορίζουν όρια μέσα στα οποία το παιδί θα μπορεί να κινείται ελεύθερα αλλά χωρίς να τα υπερβαίνει. Τα όρια όμως αυτά θα πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένα και γνωστά και στα δυο μέρη. Όταν το παιδί αντιμετωπίζει έναν ασυνεπή γονέα, δεν μπορεί να προβλέψει τις αντιδράσεις του γονέα και τελικά νιώθει ότι δεν μπορεί να ασκήσει έλεγχο στο περιβάλλον του.

Τα παιδιά με μια τέτοια αντίληψη του κόσμου δυσκολεύονται να αναπτύξουν αυτό που αποκαλείται εσωτερικός έλεγχος των πράξεων. Τα παιδιά αυτά τελικά πιστεύουν ότι η μοίρα τους είναι στα χέρια των άλλων και αναπτύσσουν μια παθητική στάση απέναντι στη ζωή, το λεγόμενο εξωπροσωπικό έλεγχο των πράξεων. Τέλος, οι ποινές από μέρους των γονέων πρέπει να είναι άμεσες, να επιβάλλονται αμέσως με την έναρξη εκτέλεσης της απαγορευμένης πράξης, και όχι καθυστερημένα. Έτσι, το άγχος που νιώθει το παιδί για την απαγορευμένη πράξη θα επενεργεί ανασταλτικά. Αν οι ποινές επιβάλλονται καθυστερημένα, το παιδί προβαίνει κατά κάποιο τρόπο ανενδοίαστα στην εκτέλεση της απαγορευμένης πράξης, αλλά εκ των υστέρων θα νιώθει τύψεις και θα αναζητεί τη συγνώμη και τη μετάνοια.

δ) Προβολή ηθικών προτύπων για μίμηση: τεράστια μορφοποιός δύναμη της διαδικασίας της μίμησης προτύπων, την οποία προβάλλουν οι συμπεριφοριστές της κοινωνικής μάθησης, είναι αναμφισβήτητη. Είναι αυτονόητο ότι ισχυρότερη ηθικότητα θα αναπτύξει το παιδί που ως παράδειγμα για μίμηση έχει έναν γονέα οποίος συμπεριφέρεται σύμφωνα με τις ηθικές του διακηρύξεις, γιατί έτσι έχουμε θετική ταύτιση και μίμηση. Αντίθετα, το παιδί που έχει ως πρότυπο προς μίμηση ένα γονέα με ασυνεπή συμπεριφορά και ελαστική ηθικότητα διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αποκτήσει και αυτό μια ελλειμματική και ανίσχυρη ηθικότητα.

Από όλα τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι γονέας που έχει μεγαλύτερη πιθανότητα τα παιδί του να αποκτήσει ισχυρή και ώριμη ηθικότητα παρουσιάζει συγχρόνως και τα εξής χαρακτηριστικά:

> Είναι στοργικός, διατηρεί στενή και ζεστή σχέση με το παιδί και εκδηλώνει γενικά θετική στάση προς τους συνανθρώπους του

> Αναλύει και εξηγεί στο παιδί τις αρνητικές συνέπειες που έχουν οι πράξεις για τα συναισθήματα των άλλων και

> Εφαρμόζει και στην πράξη, με το παράδειγμά του, τα όσα ίδιος διακηρύσσει ως λογικά και ώριμα ηθικά κριτήρια και τα οποία απαιτεί από τους άλλους.

Γενικά θα μπορούσε κανείς να πει ότι κύρια επιδίωξη στην όλη διαδικασία της κοινωνικοποίησης είναι η ηθικότητα, δηλαδή η ικανότητα του ατόμου να διακρίνει τι είναι καλό ή κακό τόσο στη δική του συμπεριφορά όσο και στη συμπεριφορά των άλλων.

Τέλος, και με βάση όλα όσα προηγήθηκαν, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι ρόλος των γονέων με το πέρασμα των χρόνων γίνεται όλο και πιο σημαντικός αφού, όπως φάνηκε και παραπάνω, αυτοί αποτελούν τον πρώτο κρίκο σύνδεσης του παιδιού τους με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Στη σύγχρονη, μάλιστα, εποχή με τις όλο και μεγαλύτερες απαιτήσεις, το παιδί έχει ανάγκη από πιο ολοκληρωμένη στήριξη, αφού χαρακτήρας του πρέπει να διαθέτει αρχικά ήθος, ευγένεια και καλούς τρόπους.

Αριστοτέλης: τι είναι η Πρώτη Φιλοσοφία;

Αριστοτέλης: 384-322 π.Χ.

Εμπειρία και Φιλοσοφική Γνώση

1. Όπως αναφέρει στην αρχή του έργου του Μετά τα Φυσικά ο Αριστοτέλης, από τη φύση του ο άνθρωπος ορέγεται τη γνώση, έχει έναν έντονο πόθο, μια έμφυτη τάση να θεάται τον ειδολογικό χαρακτήρα των πραγμάτων και να δίνει νόημα στη ζωή του δυνάμει αυτής της θέασης. Γι’ αυτό και ορέγεται τη γνώση για χάρη αυτής της ίδιας και όχι για πρακτικούς σκοπούς ή χρησιμοθηρικούς λόγους. Σε ένα πρώτο επιχείρημα, ο φιλόσοφος υποστηρίζει ότι οι αισθήσεις, από τις οποίες δυνητικά παράγεται η γνώση, μας παρέχουν ευχαρίστηση, ακόμη κι αν δεν αντλούμε καμιά πρακτική χρήση από αυτές. Επομένως, δεν είναι τυχαίο ότι από τις διάφορες αισθήσεις, η αίσθηση της όρασης είναι που μας ευχαριστεί περισσότερο: είναι αυτή που έχει τις μεγαλύτερες δυνατότητες για γνώση. Όλα τα έμβια όντα, συμπεριλαμβανομένων των ζώων, έχουν αισθήσεις. Από όλα τα έμβια όντα όμως μόνο οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να παράγουν γνώση από αισθητηριακές αντιλήψεις, όπως δείχνει ο Αριστοτέλης σε ένα δεύτερο επιχείρημα. Ορισμένα είδη ζώων δεν έχουν καν την ικανότητα να αποθηκεύουν μεμονωμένες αισθητηριακές εντυπώσεις και να τις θυμούνται αργότερα. Και μεταξύ εκείνων των ζωικών ειδών που είναι σε θέση να αποθηκεύουν οπτικές εντυπώσεις, μόνο λίγα έχουν αποκτήσει επίσης την αίσθηση της ακοής, ενώ άλλα, όπως οι μέλισσες, δεν διαθέτουν μια τέτοια αίσθηση.

2. Είναι αλήθεια πως τα ζώα, σε αντίθεση με τον άνθρωπο, έχουν ελάχιστη σχέση με την εμπειρία, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της τεχνογνωσίας και της θεωρητικής γνώσης. Μια τέτοια ανάπτυξη είναι πλέον απολύτως δυνατή μόνο για τον άνθρωπο. Η τεχνογνωσία έτσι μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από την εμπειρία: από τα πολλά εννοήματα της τελευταίας αναδύεται μια καθολική κρίση για κάθε είδους πράγματα, με αποτέλεσμα να καταδεικνύεται μια κοινή αιτία για κρίσεις του ίδιου είδους, που έχουν γίνει σε μια συγκεκριμένη θεματική περιοχή. Τούτο σημαίνει πως η τεχνογνωσία είναι αιτιολογική γνώση. Ο Αριστοτέλης δείχνει την προχώρηση από την εμπειρία στην εξειδίκευση, στην τεχνογνωσία, χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα από την ιατρική: ανήκει στην περιοχή της εμπειρίας να θυμάται κανείς ότι ο Καλλίας ακολουθούσε πάντα μια συγκεκριμένη θεραπεία για την τάδε αρρώστια και ότι ο Σωκράτης επίσης έκανε το ίδιο για την ίδια αρρώστια, όπως και καθένας ξεχωριστά από πολλούς άλλους. Ωστόσο, τα ανθρώπινα όντα τείνουν να προσπαθούν να μην ικανοποιούνται με τέτοιες πραγματικές γνώσεις: εάν ένα και το αυτό φαινόμενο, π.χ. η αποτελεσματικότητα ενός συγκεκριμένου φαρμάκου, έχει παρατηρηθεί σε μια ομάδα ασθενών, τότε κάποιος θέλει να το εντοπίσει σε μια κοινή αιτία.

3. Σε ένα τρίτο επιχείρημα, ο Αριστοτέλης αποδεικνύει ότι η ανθρώπινη προσπάθεια για αιτιώδη γνώση δεν εξαντλείται στην πρακτική αξιοποίηση αυτής της γνώσης, αλλά συνεχίζεται πέρα ​​από κάθε πρακτική αξιοποίηση. Ο Αριστοτέλης βλέπει μια ένδειξη αυτού στο γεγονός ότι η τεχνογνωσία εκτιμάται επίσης ανεξάρτητα από την πρακτική χρησιμότητά της. Διότι, παρόλο που η πρακτική επιτυχία επιτυγχάνεται ακόμη πιο εύκολα με εμπειρία χωρίς γνώση των αιτιών παρά με γνώση των αιτιών χωρίς εμπειρία, υπάρχει υψηλότερος βαθμός γνώσης, θέασης, ήτοι κατοχής του είδους των πραγμάτων, και κατανόησης, σύμφωνα με τη γενική κρίση, στην τεχνογνωσία παρά στην απλή εμπειρία: οι τεχνίτες, οι ειδικευμένοι, κρίνονται σοφότεροι από τους εμπειροτέχνες, με γνώμονα το γεγονός ότι η σοφία στον καθένα μας συνδέεται με την καθαρή, τη φιλοσοφική γνώση που έχουμε για τα πράγματα. Τούτο καθίσταται δυνατόν, επειδή οι ειδικοί, π.χ. οι αρχιτέκτονες, ξέρουν το «διότι» και τη γνώση της αιτίας, ενώ οι εμπειροτέχνες, δηλαδή οι χειροτέχνες, κατέχουν μόνο το «ότι». Κατ’ αυτό το πνεύμα, μόνο όσοι έχουν αιτιώδη, ενσυνείδητη γνώση έχουν τα προσόντα να διδάξουν. Το να έχει κανείς την ικανότητα να διδάξει θεωρείται το πιο σίγουρο χαρακτηριστικό της γνώσης. Οι πρώτοι άνθρωποι που απέκτησαν τεχνογνωσία σε οποιονδήποτε τομέα, κατά την άποψη του Αριστοτέλη, δεν εκτιμήθηκαν μόνο από τους συνανθρώπους τους λόγω της πρακτικής χρήσης των εφευρέσεών τους, αλλά και επειδή επέδειξαν μοναδική πνευματική δύναμη που ξεπερνούσε τον κανόνα, δηλαδή θεωρούνταν κατ’ εξοχήν ειδικοί και ξεχωριστοί από τους άλλους.

4. Αλλά αργότερα, όταν κάποιος είχε συσσωρεύσει τεχνογνωσία μέσω της εξειδίκευσης, που κατέστησε δυνατή την επίτευξη ενός υψηλότερου επιπέδου πνευματικής καλλιέργειας πέρα ​​από τον απλό περιορισμό της ύπαρξης, τότε αυτοί οι ειδικοί θεωρούνταν σοφότεροι από τους άλλους, γιατί οι επιστήμες τους συνέβαλαν στην εξύψωση του τρόπου ζωής και δεν περιορίζονταν απλώς να προσφέρουν κάτι ορισμένως χρήσιμο. Τελικά μετά την ανάπτυξη όλων εκείνων των τομέων γνώσης, που θα μπορούσαν να υπηρετήσουν πρακτικούς σκοπούς, ωρίμασαν οι συνθήκες για να ανακαλυφτούν εκείνες οι επιστήμες, όπου η ανθρώπινη προσπάθεια για γνώση πραγματοποιείται σε καθαρή μορφή, δηλαδή χωρίς κανένα αλληθωρισμό προς πρακτική χρήση. Αυτό συνέβαινε εκεί που υπήρχε ελεύθερος χρόνος: πρώτα πρώτα στην Αίγυπτο, όπου η ιερατική τάξη ήταν απαλλαγμένη από τη συνήθη αμειβόμενη εργασία, αναπτύχθηκαν οι μαθηματικές τέχνες. Όλη αυτή η αριστοτελική συζήτηση στην αρχή των Μετά τα Φυσικά προοιωνίζεται να δείξει πως η επιστήμη της σοφίας, δηλαδή η φιλοσοφία, εξετάζει τα πρώτα αίτια και τις αρχές.

5. Το συμπέρασμα πιο ειδικά, που εξάγει ο Αριστοτέλης πρωτίστως από όλη αυτή την ιστορία της ανάπτυξης είναι ότι οι έμπειροι θεωρούνται σοφότεροι από εκείνους που έχουν απλώς μια κάποια αίσθηση. Οι ειδικοί, με τη σειρά τους, δηλαδή οι τεχνίτες που γνωρίζουν τα αίτια, θεωρούνται σοφότεροι από τους εμπειροτέχνεςꞏ αναλογικά, ο ειδικός σε έναν σημαντικό τομέα θεωρείται σοφότερος από τον ειδικό σε έναν υποδεέστερο τομέα. Οι θεωρητικές επιστήμες, που υπηρετούν τη γνώση για χάρη της, θεωρούνται γενικά πιο κοντά στη σοφία από τις επιστήμες που εξυπηρετούν πρακτικούς σκοπούς. Η αριστοτελική σύλληψη της γνώσης για χάρη της γνώσης δεν σημαίνει ότι αποκλείεται και με τον ένα ή άλλο τρόπο αφήνεται στο περιθώριο η ενεργός πραγματικότητα. Απεναντίας, ο Αριστοτέλης είναι περισσότερο ιδεαλιστής από τον Πλάτωνα, όπως λέει ο Χέγκελ, εννοώντας προφανώς ότι μελετά την ενεργό πραγματικότητα σε όλες τις συγκεκριμένες εκφάνσεις της. Έτσι τον βλέπουμε να ερευνά βήμα προς βήμα και με τη μεγαλύτερη ενέργεια την άψυχη και έμψυχη φύση, αλλά και την ιστορία της ανθρώπινης κοινωνίας και του πολιτισμού, αποδίδοντας τις δικές του αρχές και αιτίες σε κάθε ανεξάρτητο γνωστικό χώρο. Αλλά αυτό που στην πραγματικότητα εννοεί κανείς όταν μιλάει για σοφία είναι η γνώση των πρώτων αιτιών και αρχών των όντων που επιδιώκεται για χάρη του εαυτού της. Τούτη η γνώση, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η Πρώτη Φιλοσοφία.

Γνώμες των χριστιανών Πατέρων για την Ελληνική παιδεία και τους αρχαίους Έλληνες σοφούς – Η δυσφήμηση των Ελλήνων από την Ορθοδοξία

Ο 12ετής Ιησούς διδάσκει στο ναό 
και πατάει τον φιλόσοφο
Αυτή η ανάρτηση ξεκίνησε σαν παράρτημα στην δημοσίευση για την “Παιδεία του Βυζαντίου” που προηγήθηκε, αλλά αξίζει μια ειδική παρουσίαση. Είναι και αυτή μέσα στο πλαίσιο των δημοσιευμάτων του “Γιατί η Αναγέννηση έγινε στην Δύση”, και δείχνει την ιδεολογία του ορθόδοξου Χριστιανισμού σχετικά με την αρχαία ελληνική γραμματεία, αλλά και γενικά με την φιλοσοφική και τη συγκεκριμένη γνώση και κατ` επέκταση την επιστήμη και την τεχνολογία. Ταυτόχρονα, μας δείχνει γιατί το όνομα “Έλληνες” απέκτησε κακή χροιά στο Βυζάντιο.

 
Οι γνώμες των Πατέρων της Εκκλησίας είναι σημαντικές για εμάς γιατί θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα την θέση της Εκκλησίας αλλά και το θέμα της εμπλοκής του Βυζαντίου με την παιδεία, την εκπαίδευση και την επιστήμη.
 
Από τους πρώτους χριστιανούς διανοητές έχουμε την εξής διαφοροποίηση:
  • Αυτοί που αρνούνται πλήρως την αρχαία γνώση και γενικά την κοσμική γνώση.
  • Αυτοί που την ψιλοαποδέχονται γιατί θεωρούν ότι “οι αρχαίοι Έλληνες την πήραν (την έκλεψαν!) από τους Εβραίους, αλλά δεν είχαν την ευρύτητα για να την καταλάβουν”.
  • Αυτοί που την δέχονται ως βοηθητική σε κάποιο βαθμό για αυτούς.
Οι σύγχρονοι απολογητές ισχυρίζονται ότι με την λέξη “Έλληνες” και την απαξίωση για αυτούς, δεν αναφέρονται στους Έλληνες φιλοσόφους και διανοητές, ούτε στο ελληνικό έθνος ή πολιτισμό, “αλλά μόνο στους ειδωλολάτρες”. Για τον λόγο αυτό σάς έχω συγκεκριμένα αποσπάσματα από τα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας, μαζί με τους σχετικούς συνδέσμους για να διαβαστούν όλα τα κείμενα και για να γίνει έτσι κατανοητό σε τι ακριβώς αναφερόντουσαν. Τα αποσπάσματα είναι ενδεικτικά και ακόμα και στα ίδια κείμενα θα μπορείτε να βρείτε πολλά περισσότερα
 

1. Μέγας Βασίλειος


Ένας από τους “Τρεις Ιεράρχες” τους καλούμενος και “προστάτες της ελληνικής εκπαίδευσης”.

1.1
Καὶ ῥάξει* ὁ Θεὸς τοὺς ἐπανισταμένους ἐπὶ ὄρος Σιὼν ἐπ’ αὐτὸν, καὶ τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ διασκεδάσει**, Συρίαν ἀφ’ ἡλίου ἀνατολῶν καὶ τοὺς Ἕλληνας ἀφ’ ἡλίου δυσμῶν, τοὺς κατεσθίοντας τὸν Ἰσραὴλ ὅλῳ τῷ στόματι. Ῥάξειν οὖν αὐτοὺς ἐπαγγέλλεται καὶ καταβαλεῖν πάντας τοὺς ἐπανισταμένους τῷ ὄρει Σιὼν, καὶ διασκεδάσειν αὐτῶν τὴν κατὰ τῆς ἀληθείας ἀσεβῆ συμφωνίαν. Εἰσὶ δὲ οἱ ἐχθροὶ Σύροι καὶ Ἕλληνες· οἱ μὲν τὰ πρὸς ἀνατολὰς τοῦ ἡλίου κατέχοντες, οἱ δὲ τὰ πρὸς ταῖς δυσμαῖς. ∆ιὰ τοῦτο δὲ διασκεδασθήσονται***, ἐπειδὴ κατήσθιον ὅλῳ τῷ στόματι τὸν Ἰσραήλ. Στόμα δὲ λέγει νῦν τὴν σοφιστικὴν τοῦ λόγου δύναμιν, ᾗ πάσῃ κατεκέχρηντο εἰς τὴν ἐπιβουλὴν τῶν ἐν ἁπλότητι πεπιστευκότων τῷ Θεῷ .
(Βασίλειος Καισαρείας, Εις τον προφήτην Ησαΐαν, 9.230 )
*Ράζω = προσορμίζω–αγκυροβολώ.
**Διασκεδάσει = σκορπίσει, διαλύσει.
***Δασθήσονται = εκ του δατέομαι–δάσομαι = μοιράζω, κόβω στα δύο, διαιρώ.

Αναφέρεται στον προφήτη Ησαΐα. Εν ολίγοις ο Θεός, θα εξολοθρεύσει τους Έλληνες, γιατί έχουν την σοφιστική δύναμη του Λόγου, να διαλύουν την ιδεοληψία των Εβραίων–χριστιανών.
 
Ήδη από αυτό το απόσπασμα φαίνεται ότι οι Έλληνες δεν τους ενοχλούσαν επειδή ήσαν αρχαιολάτρες, γιατί το ίδιο ήσαν και οι Ρωμαίοι αλλά και άλλοι λαοί. Τους ενοχλούσε ο Λόγος των Ελλήνων. Η λογική και η επιστήμη.

1.2
Τοῦτο μὲν οὖν αὐτὸ καὶ συμβουλεύσων ἥκω, τὸ μὴ δεῖν εἰς ἅπαξ τοῖς ἀνδράσι τούτοις, ὥσπερ πλοίου τὰ πηδάλια τῆς διανοίας ὑμῶν παραδόντας, ἧπερ ἂν ἄγωσι, ταύτη συνέπεσθαι, ἀλλ᾿ ὅσον ἐστὶ χρήσιμον αὐτῶν δεχομένους, εἰδέναι τί χρὴ καὶ παριδεῖν.
Απόδοση:
Ἀκριβῶς αὐτὸ εἶναι τὸ νόημα τῆς συμβουλῆς μου: δὲν πρέπει νὰ παραδώσετεσε αυτούς (στοὺς ἀρχαίους Έλληνες συγγραφεῖς) τὸ τιμόνι τοῦ νοῦ σας, γιὰ νὰ σᾶς πᾶνε ὅπου αὐτοὶ θέλουν. Δὲν πρέπει νὰ τοὺς ἀκολουθεῖτε σὲ ὅλα. Πρέπει νὰ πάρετε ἀπ᾿ αὐτοὺς ὅ,τι εἶναι χρήσιμο καὶ νὰ μὴ δώσετε προσοχὴ στὰ ὑπόλοιπα.
 
Το απόσπασμα αυτό είναι θεωρητικά η επίσημη ιδεολογική βάση του Βυζαντίου, στο πως θα μελετά τους αρχαίους Έλληνες και αυτό που αναφέρουν κατά κόρον οι απολογητές. Είναι το πλέον σεμνό από όλα όπως θα διαπιστώσετε.

2. Άγιος Αντώνιος


2.1
26.945 Ἄλλων δὲ πάλιν τοιούτων ἀπαντησάντων πρὸς αὐτὸν ἐν τῷ ὄρει τῷ ἔξω,καὶ νομιζόντων χλευάζειν, ὅτι μὴ μεμάθηκε γράμματα, λέγει πρὸς αὐτοὺς ὁἈντώνιος· Ὑμεῖς δὲ τί λέγετε; Τί πρῶτόν ἐστι, νοῦς ἢ γράμματα; καὶ τί τίνοςαἴτιον, ὁ νοῦς τῶν γραμμάτων, ἢ τὰ γράμματα τοῦ νοῦ; Τῶν δὲ εἰ πόντων πρῶτον εἶναι τὸν νοῦν, καὶ τῶν γραμμάτων εὑρέτην· ἔφη ὁ Ἀντώνιος· Ὧ τοίνυν ὁ νοῦς ὑγιαίνει, τούτῳ οὐκ ἀναγκαῖα τὰ γράμματα.
(Αγ. Αθανασίου, Βίος του Αγίου Αντωνίου)
 
Είναι προφανές ότι με το “νους υγιαίνει” αναφέρεται τελικά στην θρησκεία και τον θεό του και προφανώς για αυτόν δεν ήσαν αναγκαία τα γράμματα.

3. Κύριλλος Αλεξανδρείας


Ήταν ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας της Υπατίας, διώξεων αιρετικών και αλλόθρησκων και σειράς εκτρόπων στην Αλεξάνδρεια, ισχυρίζεται ότι ο φιλοσοφικός λόγος είναι ασύνετος:

3.1
τοῖς τῶν Ἑλλήνων σοφοῖς, γραώδη* τε καὶ ἀσύνετον λόγον
*γραώδη = παρωχημένα, ξεπερασμένα.
Ἑλλήνων δὲ παῖδες ἀνοσίους ἐσχήκασι διδασκάλους, οἳ ψυχικὴν καὶ δαιμονιώδη ἔχοντες σοφίαν, ἀναρίθμητον τῷ βίῳ δαιμονίων ὄχλον ἐκήρυξαν, καὶ προσκυνεῖν τῇ κτίσει, παρὰ τὸν κτίσαντα.
Ἔθος δὲ τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ σειρῆνας ἀποκαλεῖν τὰ τῶν στρουθίων* λαλίστατα, καὶ ἐμμελές τι καὶ εὔρυθμον ἀναφωνεῖν εἰωθότα. Γεγόνασι δέ πως τοιοῦτοι τῶν Ἑλλήνων δεισιδαιμονίας οἱ διδάσκαλοι, ποιηταί τε καὶ λογογράφοι.
*στρούθια = πουλιά
μεμώρανται δὲ τὰ Ἑλλήνων, τὸ τῆς ἀληθείας οὐκ ἔχοντες κάλλος·πάντα γὰρ παρ’ ἐκείνοις ψευδῆ, καὶ προφητεία, καὶ σύνεσις.
Ἑλλήνων μὲν γὰρ οἱ λογάδες, καίτοι μεγάλην ἐπὶ σοφίᾳ τὴν ὀφρὺν ἀνασπῶντες, θεοποιοῦσι τὴν κτίσιν, καὶ τοῖς τοῦ κόσμου στοιχείοις τὸ σέβας ἀνάπτουσι. Χθαμαλὸν γὰρ ἔχουσι τὸν νοῦν, καὶ χαμαιριφῆ τὰ θεωρήματα, καὶ τὴν καρδίαν ἐσκοτισμένην· φάσκοντες εἶναι σοφοὶ ἐμωράνθησαν, κατὰ τὸ γεγραμμένον.
(Κύριλος Αλεξανδρείας, Ερμηνεία στον Ησαία).

3.2
Ψευδῆ δὲ καὶ τὰ Ἑλλήνων ἅπαντα, σοφία καὶ λόγοι καὶ ζωή · καὶ τῶν ἀληθῶν, ἤγουν ἀναγκαίων καὶ ἐπωφελῶν, εὕροι τις ἂν παρ’ αὐτοῖς οὐδὲν, οἵ γε τε θεοποιήκασι τὴν κτίσιν, τὸν φύσει ἀφέντες Θεόν. Ὠλιγώθησαν τοίνυν αἱ ἀλήθειαι παρ’ αὐτοῖς. Μάταια ἐλάλησεν ἔκαστος πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ.
Βούλονται δὲ καὶ βασανισθῆναι τὴν αἰτίαν ὑφ’ ἧς δι ολώλασιν· αὕτη δὲ ἦν ἡ τοῦ διαβόλου σκαιότης, καὶ ᾑ τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων πλεονεξία· τούτους γὰρ καὶ ἀνόσιον ἔθνος ὀνομάζουσιν· ἢ τάχα που καὶ τοὺς τῆς ἐκείνων ἀνοσιότητος ὑπουργοὺς, τοὺς Ἑλλήνων φημὶ λογάδας καὶ ποιητάς· τούτους δὲ καὶ ἀδίκους καὶ δολίους ὀνομάζουσιν, ὡς ἀπαταιῶνας καὶ ψεύστας.
(Κύριλλος Αλεξανδρείας, Εις τους Ψαλμούς, ια΄).
 
Σύμφωνα με τον Κύριλλο, τόσο το έθνος των Ελλήνων, όσο και οι Έλληνες φιλόσοφοι και ποιητές είναι ψεύτες, απατεώνες, με περιορισμένο νου, ασύνετοι, άδικοι, δόλιοι, ανόσιοι και δαιμονικοί.

4. Αθανάσιος Αλεξανδρείας


4.1
46.4 Καὶ ὅλως, πότε τῶν Ἑλλήνων ἡ σοφία μεμώραται, εἰ μὴ ὅτε ἡ ἀληθὴς τοῦ Θεοῦ Σοφία ἐπὶ γῆς ἑαυτὴν ἐφανέρωσε;
48.9 Οὐκοῦν εἰ μήτε ἄνθρωπος ἁπλῶς μήτε μάγος μήτε δαίμων τίς ἐστιν ὁ Σωτήρ, ἀλλὰ καὶ τὴν παρὰ ποιηταῖς ὑπόνοιαν καὶ δαιμόνων φαντασίαν καὶ Ἑλλήνων σοφίαν τῇ ἑαυτοῦ θειότητι κατήργησε καὶ ἐπεσκίασε.
55.1 […] καὶ οὐκ ἔτι μὲν ἡ Ἑλλήνων σοφία προκόπτει, καὶ ἡ οὖσα δὲ λοιπὸν ἀφανίζεται·
 
Η Σοφία των Ελλήνων είναι μωρή. Ο Σωτήρ (προφανώς ο Ιησούς), την κατάργησε και αυτή η σοφία θα αφανιστεί.

5. Γρηγόριος ο «Θεολόγος» ο Ναζιανζηνός

 
Άλλος ένας από τους Τρεις Ιεράρχες τους στυλοβάτες του νεότερου “Ελληνοχριστιανισμού”.

5.1
ἐκεῖνο ἐνθυμηθεὶς, ὅτι συναγόντων μὲν πάντων, ἢ γεωμετρούντων, ἢ ἀστρονομούντων, οὐδὲν ἂν ὁ βίος ἡμῶν παρὰ τοῦτο ὠφεληθείη, ὅτι μὴ καὶ τὰ πάντα λυθήσεται.
καὶ ἅμα τὸν Ἑλληνικὸν τῦφον κολάσαι τῶν καλῶν εἶναι νομίσας, οἳ τῷ τρίβωνι καὶ τῇ ὑπήνῃ τὸ σεμνὸν ὑποδύονται· τί ποιεῖ, καὶ πῶς τὴν φιλοσοφίαν μεταχειρίζεται;
 
(Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Εις Ήρωνα τον φιλόσοφο )
 
Θεωρεί ότι οι επιστημονικές γνώσεις είναι άχρηστες, δεν ωφελούν κανένα και η ελληνική γνώση είναι τύφος. Η σωστή φιλοσοφία για αυτόν είναι μόνο η θεολογία του.

6. Ιωάννης Χρυσόστομος

 
Ο τρίτος από τους Τρεις Ιεράρχες και προστάτες της ελληνικής Παιδείας!

6.1
Οἱ δὲ φιλόσοφοι καὶ δεινοὶ ῥήτορες δόξαν πολλὴν οἱ μὲν ἐπὶ σεμνότητι οἱ δὲ ἐπὶ λόγων δυνάμει παρὰ τοῖς πολλοῖς ἔχοντες μετὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς μάχην καταγέλαστοι γεγόνασι καὶ παίδων ληρούντων ἁπλῶς οὐδὲν διαφέρειν ἔδοξαν.
“Οι Έλληνες φιλόσοφοι και ρήτορες… είναι καταγέλαστοι και δεν διαφέρουν από τα παιδιά που λένε ανοησίες”.
Ἀπὸ γὰρ ἐθνῶν καὶ δήμων τοσούτων οὐ σοφόν τινα, οὐκ ἄσοφον, οὐκ ἄνδρα, οὐ γυναῖκα ἀλλ’ οὐδὲ παιδίον μικρὸν μεταπεῖσαι ἴσχυσαν, ἀλλὰ τοσοῦτός ἐστι τῶν ὑπ’ αὐτῶν γεγραμμένων ὁ γέλως ὥστε ἀφανισθῆναι καὶ τὰ βιβλία πάλαι καὶ ἅμα τῷ δειχθῆναι καὶ ἀπολέσθαι τὰ πολλά. Εἰ δέ που τι καὶ εὑρεθείη διασωθὲν παρὰ Χριστιανοῖς τοῦτο σωζόμενον εὕροι τις ἄν.
“Γιατί δεν μπόρεσαν να πάρουν με το μέρος τους ούτε έναν σοφό η άσοφο, ούτε άνδρα ή γυναίκα, ούτε ένα μικρό παιδί από τόσα έθνη κι από τόσους λαούς, αλλά προκαλούσαν τόσα γέλια τα βιβλία που είχαν γράψει, ώστε, μόλις τα παρουσίαζαν, να εξαφανίζονται, γι’ αυτό και χάθηκαν τα περισσότερα. Αν βρεθεί κάτι από αυτά πλέον είναι όσα διέσωσαν οι χριστιανοί”.
Ὁ μὲν γὰρ Ἑλληνισμὸς πανταχοῦ τῆς γῆς ἐκταθεὶς…ὑπὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ κατελύθη δυνάμεως…καίτοι ἀνδρῶν εὐτελῶν καὶ ἀσήμων ὑπηρετησαμένων αὐτῷ.
ὁ Χριστὸς τῆς παρρησίας μετέδωκε, κατεγέλασαν τῆς παρ’ αὐτοῖς δουλοπρεπείας καὶ ἀνελευθερίας καὶ ταπεινότητος, εἶδον ὅσον τῆς Χριστιανῶν εὐγενείας πρὸς τὴν Ἑλλήνων αἰσχύνην τὸ μέσον.
“Ο Ελληνισμός μπορεί ν’ απλώθηκε σ’ όλη τη γη και να κατέκτησε τις καρδιές των ανθρώπων, καταλύθηκε όμως με την δύναμη του Χριστού και το κήρυγμά μας φυτεύτηκε στις ψυχές των ανθρώπων… Και όσοι ήταν άπιστοι εντυπωσιάστηκαν από την διδασκαλία του Ιησού και περιφρόνησαν την δουλοπρέπεια, την ανελευθερία και την ποταπότητα των Ελλήνων. Όλοι διέκριναν την ευγένεια των μέσων που χρησιμοποιούν οι χριστιανοί, σε αντίθεση με την αισχρότητα των Ελλήνων”.
 
 
Ολόκληρο αυτό κείμενο, είναι ένας λίβελλος εναντίον των Ελλήνων και του Ελληνισμού.

6.2
Τὰ δὲ παιδία ὑπὲρ οὐδενὸς ἀνέχεται φροντίζειν χρησίμου· οὕτω καὶ οἱ Ἕλληνες παίζειν ἀεὶ βούλονται καὶ χαμαὶ κεῖνται, χαμαιπετεῖς* ὄντες καὶ χαμαίζηλοι**
οὕτω καὶ τὰ ἀπὸ τοῦ στόματος τῶν Ἑλλήνων ἀποῤῥέοντα ῥήματα μάταια καὶ ἀκάθαρτα· κἂν ἀναγκαίαν δῷς τροφὴν, λυποῦσι τοὺς παρέχοντας διὰ βλασφημίας ἀεὶ…
καὶ καθάπερ τὰ παιδία ἀναισθήτως γυμνοῦται καὶ οὐκ ἐρυθριᾷ, οὕτω καὶ οἱ Ἕλληνες πόρνοις καὶ μοιχοῖς συγκυλινδούμενοι***, καὶ τοὺς τῆς φύσεως γυμνοῦντες νόμους, καὶ παρανόμους εἰσάγοντες μίξεις, οὐκ ἐπιστρέφονται.
*Χαμαιπετής = αυτός που βρίσκεται χαμηλά.
**Χαμαίζηλος = χαμηλού επιπέδου.
***Συγκυλίνδομαι = είμαι επιρρεπής στις ηδονές και τις ακολασίες.
 
Οι Έλληνες είναι χαμηλού επιπέδου, πρόστυχου και ακόλαστοι και τα λεγόμενά τους μάταια και βρώμικα.
Οὐ γὰρ διὰ τῆς ἔξωθεν φιλοσοφίας, φησὶν, οὐδὲ διὰ τῆς ἔξωθεν παιδεύσεως, ἀλλὰ διὰ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ,καὶ τοῦ πλούτου καὶ τῆς γνώσεως καὶ τοῦ λόγου τοῦ παρ’ αὐτοῦ δοθέντος ἠδυνήθητε μαθεῖν τὰ τῆς ἀληθείας δόγματα.
Λοιπὸν ὅπου σοφία Θεοῦ, οὐκέτι χρεία ἀνθρωπίνης.
Την αλήθεια δεν την μαθαίνεις από την ξένη φιλοσοφία (την ελληνική), ούτε με την εκπαίδευση αλλά μόνο με την χάρη του Θεού. Εν ολίγοις η ανθρώπινη σοφία είναι άχρηστη.
Ὃ γὰρ οὐκ ἴσχυσαν φιλόσοφοι διὰ τῶν συλλογισμῶν ποιῆσαι, τοῦτο ἡ δοκοῦσα εἶναι μωρία κατώρθωσε; Τίς οὖν σοφώτερος; ὁ τοὺς πολλοὺς πείθων, ἢ ὁ ὀλίγους, μᾶλλον δὲ οὐδένα; ὁ περὶ τῶν μεγίστων πείθων, ἢ ὁ περὶ τῶν μὴ δεόντων; Πόσα ἔκαμε Πλάτων καὶ οἱ κατ’ αὐτὸν περὶ γραμμῆς καὶ γωνίας καὶ στιγμῆς καὶ ἀριθμῶν ἀρτίων καὶ περιττῶν, καὶ ἴσων ἀλλήλοις καὶ ἀνίσων, καὶ τῶν τοιούτων διαλεγόμενος ἡμῖν ἀραχνίων (καὶ γὰρ τῶν ὑφασμάτων ἐκείνων ἀχρηστότερα ταῦτα τῷ βίῳ), καὶ οὐ μέγαν, οὐ μικρὸν ἐντεῦθεν ὠφελήσας οὕτω τὸν βίον κατέλυσε!
“Δεν επικράτησαν οι φιλόσοφοι με τους συλλογισμούς τους γιατί οδηγήθηκαν στην χαζομάρα. Πόσο κόπιασε ο Πλάτων με τους μαθητές του με το να μας συζητεί περί γραμμής και γωνίας και σημείου και περί αριθμών αρτίων και περιττών και ίσων μεταξύ τους και ανίσων και για τέτοια θέματα λεπτεπίλεπτα ως ο ιστός της αράχνης -διότι αυτά στη ζωή είναι περισσότερο άχρηστα από εκείνα τα υφάσματα- και χωρίς να ωφελήσει πολύ ή λίγο με τις συζητήσεις αυτές εγκατέλειψε έτσι τη ζωή;”.

(Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Υπόθεσις της προς Κορινθίους Α΄ επιστολής ).

6.3
Ὁ δὲ ἀγράμματος οὗτος, ὁ ἰδιώτης, ὁ ἀπὸ Βηθσαϊδὰ, ὁ Ζεβεδαίου παῖς· κἂν μυριάκις καταγελῶσιν Ἕλληνες τῆς τῶν ὀνομάτων ἀγροικίας, οὐδὲν ἧττον μετὰ πλείονος αὐτὰ τῆς παῤῥησίας ἐρῶ· ὅ σῳ γὰρ ἂν τὸ ἔθνος αὐτοῖς βάρβαρον φαίνηται καὶ τῆς Ἑλληνικῆς ἀπέχον παιδεύσεως, τοσούτῳ λαμπρότερα τὰ ἡμέτερα φανεῖται.
ἔνθα τὸ παλαιὸν ἐφιλοσόφουν οἱ τῆς Ἑλληνικῆς συμμορίας ἅπαντες.
∆ιαλεχθεὶς περὶ τῶν Ἑλληνικῶν, καὶ δείξας αὐτοὺς οὐδεμίαν ἔχοντας οὐδαμόθεν ἀπολογίαν, οὐδὲ ἐλπίδα σωτηρίας, κατηγορήσας τε ἀκριβῶς καὶ τῆς τῶν δογμάτων αὐτῶν διαστροφῆς, καὶ τῆς περὶ τὸν βίον ἀκαθαρσίας.
Ἐβουλόμην, εἴ γε σχολῆς ἀπελαύετε πολλῆς, εἰς μέσον ἁπάντων ὑμῶν μιαροῦ τινός Ἕλληνος φιλοσόφου βιβλίον καθ’ ἡμῶν εἰρημένον ἀγαγεῖν.
Μέγα ἀγαθὸν φιλοσοφία· φιλοσοφίαν δὲ λέγω τὴν παρ’ ἡμῖν. Τὰ γὰρ τῶν ἔξωθεν, ῥήματα καὶ μῦθοι μόνον εἰσί· καὶ οὐδὲ αὐτοὶ οἱ μῦθοι φιλόσοφόν τι ἔχοντες.
Μεγάλοι εἰσὶν ἐν τῇ κώμῃ ἐκεῖνοι, καλοὺς βοστρύχους τρέφουσι, καὶ τρίβωνας ἀναβέβληνται· μέχρι τούτων αὐτοῖς ἡ φιλοσοφία. Ἂν δὲ τὰ ἔνδοθεν ἴδῃς, τέφρα καὶ κόνις, καὶ ὑγιὲς οὐδὲν, ἀλλὰ Τάφος ἀνεῳγμένος ὁ λάρυγξ αὐτῶν, πάντα ἀκαθαρσίας ἔχων γέμοντα καὶ ἰχῶρος*, καὶ τὰ δόγματα πάντα σκωλήκων . Ὁ γοῦν πρῶτος αὐτῶν τὸ ὕδωρ ἔφησεν εἶναι θεὸν, καὶ ὁ μετ’ ἐκεῖνον τὸ πῦρ, ἄλλος τὸν ἀέρα, καὶ πάντες εἰς τὰ σώματα κατηνέχθησαν. Τούτους οὖν, εἰπέ μοι, θαυμάζειν χρὴ, τοὺς οὐδὲ ἔννοιαν ἀσωμάτου λαβόντας Θεοῦ, εἰ δήποτε καὶ ὕστερον ἔλαβον, μετὰ τὸ συγγενέσθαι ἐν Αἰγύπτῳ τοῖς ἡμετέροις; Ἀλλ’ ἵνα μὴ πολὺν ὑμῖν ἐπάγωμεν θόρυβον, ἐνταῦθα τὸν λόγον καταλύσωμεν. Ἂν γὰρ ἀρξώμεθα τὰ ἐκείνων προτιθέναι δόγματα, καὶ τί μὲν περὶ Θεοῦ, τί δὲ περὶ ὕλης, τί δὲ περὶ ψυχῆς, τί δὲ περὶ σωμάτων εἶπον, πολὺς ἕψεται γέλως .
(*Το ιχώρ εδώ έχει την έννοια του θανάσιμου και τοξικού).
 
 
Εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα στην γνώμη του Χρυσόστομου για την ελληνική σκέψη και τους Έλληνες σοφούς που τους ονομάζει και συμμορία. Σύμφωνα με αυτόν λοιπόν είναι καταγέλαστοι, γελοίοι, ότι λένε είναι βρώμικο, ακάθαρτο, διαστροφικό, τοξικό το ίδιο και τα βιβλία τους. Όσο πιο βάρβαρο είναι ένα έθνος και μακρυά από την ελληνική γνώση τόσο πιο λαμπρή φαίνεται η χριστιανική θρησκεία.

6.4
Ποῦ νῦν οἱ σοφοὶ τῶν Ἑλλήνων, οἱ τοὺς βαθεῖς πώγωνας ἕλκοντες, καὶ τὰς ἐξωμίδας ἀναβεβλημένοι, καὶ τὰ μεγάλα φυσῶντες; Τὴν Ἑλλάδα, τὴν βάρβαρον πᾶσαν ὁ σκηνοποιὸς ἐπέστρεψεν. Ὁ δὲ παρ’αὐτοῖς ἀγόμενος καὶ περιφερόμενος Πλάτων, τρίτον εἰς Σικελίαν ἐλθὼν μετὰ τοῦ κόμπου τῶν ῥημάτων ἐκείνων, μετὰ τῆς ὑπολήψεως τῆς λαμπρᾶς, οὐδὲ ἑνὸς περιεγένετο τυράννου, ἀλλ’ οὕτως ἀθλίως ἀπήλλαξεν, ὡς καὶ αὐτῆς ἐκπεσεῖν τῆς ἐλευθερίας. Ὁ δὲ σκηνοποιὸς οὗτος οὐ Σικελίαν μόνον οὐδὲ Ἰταλίαν, ἀλλὰ πᾶσαν ἐπέδραμε τὴν οἰκουμένην, καὶ οὐδὲ ἐν τῷ κηρύττειν τῆς τέχνης ἀπέστη, ἀλλὰ καὶ τότε δέρματα ἔῤῥαπτε, καὶ ἐργαστηρίου προειστήκει· καὶ οὐδὲ τοῦτο ἐσκανδάλισε τοὺς ἐξ ὑπάτων· καὶ μάλα εἰκότως. Οὐ γὰρ αἱ τέχναι καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα, ἀλλὰ τὸ ψεῦδος καὶ τὰ πεπλασμένα δόγματα εὐκαταφρονήτους ποιεῖν εἴωθε τοὺς διδάσκοντας.
“Πού είναι τώρα οι σοφοί των Ελλήνων με τα πυκνά τους γένια, με τους έξωμους χιτώνες τους και μετα παραφουσκωμένα λόγια; Όλη την βάρβαρη Ελλάδα ο σκηνοποιός (ο Παύλος) επέστρεψε (εκχριστιάνισε). Ας είναι ανάμεσά τους κι αυτός ο περιβόητος Πλάτων, που τρεις φορές πήγε στη Σικελία, γεμάτος επίδειξη και κομπορρημοσύνη, μα κανείς δεν του έδωσε προσοχή. Όμως εκείνος ο σκηνοποιός όχι μόνο στη Σικελία, όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και σ’ όλη την οικουμένη πέταξε και δεν σκανδάλισε, και είναι φυσικό, γιατί οι διδάσκαλοι δεν καταφρονούνται από την εργασία τους αλλά από τα ψέμματά τους”.

(Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Ερμηνεία εις την “Προς Ρωμαίους επιστολήν”)

7. Κοσμάς ο Αιτωλός

 
Θεωρείται από τους Ρωμιούς, ότι είχε και “εθνική” δράση δημιουργώντας ελληνικά σχολεία. Στο πρώτο απόσπασμα θα δούμε τι ακριβώς θεωρεί ότι πρέπει να κάνει ένα σωστό σχολείο:

7.1
Διατί πάντα εις τα σχολεία γυμνάζονται οι άνθρωποι και ηξεύρουν και μανθάνουν το τι εστί ο Θεός, το τι είνε οι άγιοι άγγελοι, τι είνε οι καταραμένοι δαίμονες και το τι είνε η αρετή των δικαίων. Το σχολείον φωτίζει τούς ανθρώπους. Ανοίγουν τα ομάτια των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών να μανθάνουν τα μυστήρια.
(Κοσμάς ο Αιτωλός, Διδαχή ΣΤ΄).
 
Στο δεύτερο θα δούμε τι θεωρεί για την πραγματική γνώση και την παιδεία πουδεν είναι όπως την οραματίστηκε στο προηγούμενο απόσπασμα, δηλαδή χριστιανική:

7.2
Έμαθα και πέντε εξ ελληνικά και έμαθα πολλών λογιών γράμματα, εβραϊκά, τουρκικά, φράγκικα και από όλα τα έθνη, με την χάριν του Χριστού μας και πολλά τα εδιάβασα. Και όλα τα εθνικά κάλπικα τα ηύρα· όλα ευρέματα και σπέρματα του Διαβόλου , και κατά αλήθειαν, αδελφοί μου, τόσον τα εμελέτησα τα γράμματα.
(Κοσμάς ο Αιτωλός Διδαχή Η΄).
 

Επίλογος

 
Τα αποσπάσματα όλα έχουν μια ξεκάθαρη ιδεολογία, ταυτίζονται με αυτό που ήδη γνωρίζουμε και στην δημοσίευση για την παιδεία θα δούμε περισσότερα και δεν έχει σχέση με τις δικαιολογίες των απολογητών. Το μόνο στοιχείο που δέχονται οι Πατέρες του Χριστιανισμού είναι η πίστη, όλες οι γνώσεις και η επιστημονική προσπάθεια είναι για αυτούς άχρηστη και επικίνδυνη. Βλέπουμε ιδιαίτερες αναφορές για τον Πλάτωνα, τους Έλληνες φιλοσόφους, τους δασκάλους, δηλαδή όλη την ελληνική σκέψη και ελληνική παιδεία και οι χαρακτηρισμοί που αποδίδονται.
 
Νομίζω ότι από τα λίγα σχετικά κείμενα είναι κατανοητό τι εννοούν οι Πατέρες της Εκκλησίας ως προς την ορολογία “Έλληνες”, ή “ελληνικό” και είναι και ξεκάθαρη η σχέση τους με την γνώση, δηλαδή την παιδεία και την φιλοσοφία – επιστήμη. Αναφερόντουσαν και ενοχλούντο ιδιαίτερα από τις φιλοσοφικές ιδέες των αρχαίων Ελλήνων και την Λογική τους, που διερευνούσαν τα πάντα και αυτό δεν ήταν αρεστό, αλλά αναφέρονται και στην ίδια την γνώση της φιλοσοφίας, αλλά και στο ελληνικό “έθνος” που είναι αυτό που δημιούργησε την φιλοσοφία, την επιστήμη και την αμφισβήτηση στους μύθους.
 
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που από όλους τους λαούς που ήταν πολυθεϊστές επέλεξαν τον ελληνικό για να τον ταυτίσουν με την πολυθεΐα, δηλαδή με το απόλυτο κακό για αυτούς, ενώ από τους Ρωμαίους, παρά το υποτιθέμενο κυνήγι που τους έκαναν, υιοθέτησαν εύκολα το όνομα σαν ένα είδος εθνισμού, για να καταλήξουμε σήμερα να μας λένε…Ρωμιούς. 

Όταν ο Σιμωνίδης είπε "Μέγα το γένος των ηλιθίων" και ο Επίκουρος "Το ποσοστό των βλακών στην κοινωνία είναι κολοσσιαίο", κάτι ήξεραν! Οι εκβραϊσμένοι Νεοέλληνες που μόνο όποτε τους συμφέρει "θυμούνται" ή "επικαλούνται" κάποιους αρχαίους που έζησαν και μεγαλούργησαν σε αυτόν τον τόπο, όχι μόνο ασπάστηκαν μια εβραϊκή σέκτα, αλλά φρόντισαν να μην διδάσκονται τα επιτεύγματα αυτών των αρχαίων στα σχολεία τους. Ευτυχώς και οι ξένοι και τα ανέδειξαν, γιατί εμείς εδώ όχι μόνο τα περιφρονούμε, αλλά τιμούμε και τους διώκτες τους! Αυτή η εγκληματική θρησκεία με τα ανείπωτα εγκλήματα, καταστροφές και γενοκτονίες στην ανθρώπινη ιστορία, όχι μόνο αντέγραψε όλες τις δοξασίες, λάβαρα, ιδέες, δόγματα και ιεροτελεστίες από άλλες αρχαίες θρησκείες, αλλά φρόντισε να τις καταστρέψει ολοσχερώς για να καλύψει τις αντιγραφές και αποδείξεις των εγκλημάτων και εξαπάτησης των "προβάτων" της! 

Από τα κείμενα του Ερμή του Τρισμέγιστου, και την φιλοσοφία των Βραχμάνων, Βουδιστών, Σουμερίων, Βαβυλωνίων, Ασυρίων, Αιγυπτίων και τον Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Πυθαγόρα, τους Στωικούς, Ορφικούς, τον Ηράκλειτο και πολλούς άλλους, αντέγραψαν τα πάντα από αυτούς και μετά τους διέβαλαν ως ειδωλολάτρες, αυτοί που πίστευαν και που πιστεύουν σε θεϊκά συμβούλια, όπου ο αρχηγός θεός τους μοίρασε στους υποτελείς θεούς του τον κόσμο και ότι ο θεός τους έχει γυναίκα και 70 γιούς, αυτοί έρχονται τώρα να μας πουν ότι ο "μονοθεϊσμός" τους που αντέγραψαν από τους αρχαίους, είναι αποκλειστική εφεύρεσή και πατέντα τους! Τι να πει κανείς στους σκοταδιστές που ακόμα και σήμερα διαλαλούν στα Πανεπιστήμια ακόμα ότι "Ο θεός τους μας υποδούλωσε στους Τούρκους για να μας γλυτώσει από την αναγέννηση"!

Επίκουρος, "Τόση βλακεία δεν πολεμιέται με τίποτα"...

Ένα μικρό δείγμα περί των δήθεν "ελληνοχριστιανικών" συζεύξεων και του πλαστουργήματος του "ελληνοχριστιανικού" πολιτισμού. Ιδιαίτερα εύστοχο το εξής που έγραψες αγαπητέ Φιλίστορα: "Ήδη από αυτό το απόσπασμα φαίνεται ότι οι Έλληνες δεν τους ενοχλούσαν επειδή ήσαν αρχαιολάτρες, γιατί το ίδιο ήσαν και οι Ρωμαίοι αλλά και άλλοι λαοί. Τους ενοχλούσε ο Λόγος των Ελλήνων. Η λογική και η επιστήμη".

Τα χωρία που μπορεί κανείς να ανιχνεύσει στην πατερική γραμματεία με ανάλογες αναφορές, είναι πάμπολλα. Αυτό που θα ήθελα να αναφέρω, είναι ότι το αδύνατο της συζεύξεως αυτής, υποστηρίζεται και από τον ίδιο τον ορθόδοξο κόσμο (!). Για παράδειγμα, ο αρχιμανδρίτης Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος, δεινός γνώστης της πατερικής γραμματείας, ο οποίος υποστηρίζει ότι: "Τόσον η ταπεινότης μου, όσον και πολλοί άλλοι, δεν βλέπομεν συγγενείας και συζεύξεις μεταξύ Ελληνισμού και Χριστιανισμού, αλλά χάσματα και αβύσσους. Ο δεύτερος, ως νομίζομεν, είναι άρνησις και καταδίκη της ουσίας του πρώτου''.(Περί τας «Ελληνοxριστιανικάς συνθέσεις», Άρθρα – Μελέται Επιστολαί. Τόμος Α’. Αθήνα 1986).

Αλλά και ο Ι. Ρωμανίδης, να τι ισχυρίζεται για τους τρεις ιεράρχες, "προστάτες των γραμμάτων": "Εδώ στην Ελλάδα το μόνο κριτήριο μεγαλειότητος είναι το αν είναι κάτι από την αρχαία Ελλάδα. Γι’ αυτό και η εορτή των Τριών Ιεραρχών εδώ στην Ελλάδα έχει πάρει αυτήν την μορφή που έχει, ότι δηλαδή οι Τρεις Ιεράρχες είναι συνεχιστές του μεγάλου Ελληνικού πνεύματος της αρχαίας Ελλάδος. Αν όμως διαβάσει κανείς τους Τρεις Ιεράρχες και προ παντός τον ιερό Χρυσόστομο, θα δη ότι ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος συνέχεια επικρίνει τους αρχαίους Έλληνες. Ο Χρυσόστομος είναι μεγάλος «υβριστής» των αρχαίων Ελλήνων. Για τον Χρυσόστομο δηλαδή το όνομα Έλληνας, που είχε καταλήξει να σημαίνει ειδωλολάτρης, είναι μία βρισιά και τίποτε άλλο. Αλλά και ο Μέγας Βασίλειος, όπως και ο Γρηγόριος ο Νύσσης δεν πάνε πολύ πίσω στο θέμα αυτό". (Πατερική θεολογία, κεφ. 16, εκδόσεις Παρακαταθήκη).

Ο πολύς κόσμος βέβαια πιστεύει διαφορετικά πράγματα, εφόσον ποτέ δεν διάβασαν ούτε τους πατέρες, ούτε την Γραφή...

ΔΕΣ: 

Οι τρεις ανθέλληνες Ιεράρχες - Μια «γιορτή» όνειδος για την Ελληνική Παιδεία 

Ο ανθέλληνας Mέγας Βασίλειος: Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας

Γιατί έγιναν οι διώξεις των χριστιανών; 

Ορθοδοξία και η άλλη άποψη έως την Άλωση – Ποια είναι ιστορικά η σχέση της Ανατολικής Εκκλησίας με την άλλη άποψη, ιδιαίτερα την φιλοσοφική, θεολογική και επιστημονική μέχρι το 1453 

Ελληνικότητα και Βυζάντιο 

Η αρχή του χριστιανικού αναθέματος στην Βίβλο