ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ὄρνιθες (352-385)

ἀλλὰ μὴ μέλλωμεν ἤδη τώδε τίλλειν καὶ δάκνειν.
ποῦ ᾽σθ᾽ ὁ ταξίαρχος; ἐπαγέτω τὸ δεξιὸν κέρας.
ΕΥ. τοῦτ᾽ ἐκεῖνο. ποῖ φύγω δύστηνος; ΠΙ. οὗτος, οὐ μενεῖς;
355 ΕΥ. ἵν᾽ ὑπὸ τούτων διαφορηθῶ; ΠΙ. πῶς γὰρ ἂν τούτους δοκεῖς
ἐκφυγεῖν; ΕΥ. οὐκ οἶδ᾽ ὅπως ἄν. ΠΙ. ἀλλ᾽ ἐγώ τοι σοι λέγω,
ὅτι μένοντε δεῖ μάχεσθαι λαμβάνειν τε τῶν χυτρῶν.
ΕΥ. τί δὲ χύτρα νὼ ᾽πωφελήσει; ΠΙ. γλαῦξ μὲν οὐ πρόσεισι νῷν.
ΕΥ. τοῖς δὲ γαμψώνυξι τοισδί; ΠΙ. τὸν ὀβελίσκον ἁρπάσας
360 εἶτα κατάπηξον πρὸ σαυτοῦ. ΕΥ. τοῖσι δ᾽ ὀφθαλμοῖσι τί;
ΠΙ. ὀξύβαφον ἐντευθενὶ προθοῦ λαβὼν ἢ τρύβλιον.
ΕΥ. ὦ σοφώτατ᾽, εὖ γ᾽ ἀνηῦρες αὐτὸ καὶ στρατηγικῶς·
ὑπερακοντίζεις σύ γ᾽ ἤδη Νικίαν ταῖς μηχαναῖς.
ΧΟ. ἐλελελεῦ· χώρει, κάθες τὸ ῥύγχος· οὐ μέλλειν ἐχρῆν.
365 ἕλκε, τίλλε, παῖε, δεῖρε· κόπτε πρώτην τὴν χύτραν.
ΕΠ. εἰπέ μοι, τί μέλλετ᾽, ὦ πάντων κάκιστα θηρίων,
ἀπολέσαι παθόντες οὐδὲν ἄνδρε καὶ διασπάσαι
τῆς ἐμῆς γυναικὸς ὄντε ξυγγενεῖ καὶ φυλέτα;
ΧΟ. φεισόμεσθα γάρ τι τῶνδε μᾶλλον ἡμεῖς ἢ λύκων;
370 ἢ τίνας τεισαίμεθ᾽ ἄλλους τῶνδ᾽ ἂν ἐχθίους ἔτι;
ΕΠ. εἰ δὲ τὴν φύσιν μὲν ἐχθροί, τὸν δὲ νοῦν εἰσιν φίλοι,
καὶ διδάξοντές τι δεῦρ᾽ ἥκουσιν ὑμᾶς χρήσιμον;
ΧΟ. πῶς δ᾽ ἂν οἵδ᾽ ἡμᾶς τι χρήσιμον διδάξειάν ποτε
ἢ φράσειαν, ὄντες ἐχθροὶ τοῖσι πάπποις τοῖς ἐμοῖς;
375 ΕΠ. ἀλλ᾽ ἀπ᾽ ἐχθρῶν δῆτα πολλὰ μανθάνουσιν οἱ σοφοί.
ἡ γὰρ εὐλάβεια σῴζει πάντα. παρὰ μὲν οὖν φίλου
οὐ μάθοις ἂν τοῦθ᾽, ὁ δ᾽ ἐχθρὸς εὐθὺς ἐξηνάγκασεν.
αὐτίχ᾽ αἱ πόλεις παρ᾽ ἀνδρῶν ἔμαθον ἐχθρῶν κοὐ φίλων
ἐκπονεῖν θ᾽ ὑψηλὰ τείχη ναῦς τε κεκτῆσθαι μακράς·
380 τὸ δὲ μάθημα τοῦτο σῴζει παῖδας, οἶκον, χρήματα.
ΧΟ. ἔστι μὲν λόγων ἀκοῦσαι πρῶτον, ὡς ἡμῖν δοκεῖ,
χρήσιμον· μάθοι γὰρ ἄν τις κἀπὸ τῶν ἐχθρῶν σοφόν.
ΠΙ. οἵδε τῆς ὀργῆς χαλᾶν εἴξασιν. ἄναγ᾽ ἐπὶ σκέλος.
ΕΠ. καὶ δίκαιόν γ᾽ ἐστὶ κἀμοὶ δεῖ νέμειν ὑμᾶς χάριν.
385 ΧΟ. ἀλλὰ μὴν οὐδ᾽ ἄλλο σοί πω πρᾶγμ᾽ ἐνηντιώμεθα.

***
ΚΟΡ. Μπρος λοιπόν κι ας μην αργούμε· μπρος, τσιμπιές και δαγκωνιές!
Ε ταξίαρχε! Η δεξιά μας πτέρυγα να προχωρεί.
ΕΥΕ. Αχ, αυτό ήταν· πού να φύγω ο δύστυχος; ΠΙΣ. Γιά στάσου, βρε.
ΕΥΕ. Τί; Για να με τεταρτιάσουν; ΠΙΣ. Και πώς σκέφτεσαι απ᾽ αυτά
να ξεφύγεις; ΕΥΕ. Μήπως ξέρω; ΠΙΣ. Γιά άκου εμένα· πρέπει εδώ
μένοντας ν᾽ αγωνιστούμε τα τσουκάλια αδράχνοντας.
ΕΥΕ. Τί θα κάμουν τα τσουκάλια; ΠΙΣ. Η κουκουβάγια, το πουλί
της Παλλάδας, δε ζυγώνει σα δει χύτρες, το προϊόν
της Αθήνας. ΕΥΕ. Ναι, μα τ᾽ άλλα; τα καρφονυχάτα; ΠΙΣ. Νά,
360 μπήξε μπρος σου αυτή τη σούβλα. ΕΥΕ. Για τα μάτια μου όμως τί;
ΠΙΣ. Μια ξιδιέρα ή μια σκουτέλα βάλε μπρος τους για σκεπή.
ΕΥΕ. Γεια σου, τετραπέρατέ μου· τί έμπνευση στρατηγική!
Ούτε κι ο Νικίας δεν έχει τέτοιο θηλυκό μυαλό.
ΚΟΡ. Μπρος, αέρα, μπρος, τα ράμφη χαμηλά, και γρήγορα!
Τράβα, τσίμπα, χτύπα, γδέρνε· πρώτα το τσουκάλι· μπρος!
ΤΣΑ., μπαίνοντας στη μέση.
Δίχως, βρε, να σας πειράξουν, παλιοζωντανά, γιατί
πάτε να χαλάσετε έτσι δυο άντρες, να τους σκίσετε,
που ᾽ναι απ᾽ τη φυλή μου και είναι της γυναίκας μου γενιά;
ΚΟΡ. Να τους σπλαχνιστούμε; ουδ᾽ όσο κι ένα λύκο· ποιόν εχθρό
370 έχουμε χειρότερο άλλον, για να εκδικηθούμ᾽ εμείς;
ΤΣΑ. Κι αν από φυλή εχθρική ᾽ναι, μα έχουν γνώμη φιλική,
κι ήρθανε να σας διδάξουν κάτι που είναι χρήσιμο;
ΚΟΡ. Πώς μπορούν να μας διδάξουν κάτι χρήσιμο, καλή
οδηγία να δώσουν, που ήταν των παππούδων μας εχθροί;
ΤΣΑ. Από τους εχθρούς μαθαίνουν οι έξυπνοι· η προφύλαξη
διώχνει πέρα τους κινδύνους· τούτο δε μαθαίνεται
απ᾽ το φίλο, ενώ ο εχθρός σου σ᾽ αναγκάζει να το βρεις.
Νά! Τα κράτη απ᾽ τους εχθρούς τους κι όχι από τους φίλους τους
μάθανε να χτίζουν κάστρα, πύργους, πλοία πολεμικά·
380 κι έτσι σώζουν τα παιδιά τους και τα σπίτια και το βιος.
ΚΟΡ. Ναι, ν᾽ ακούσουμε μπορούμε πρώτα τί έχουν να μας πουν·
ίσως κάτι βγει· μαθαίνεις, φυσικά, κι απ᾽ τους εχθρούς.
ΠΙΣ., στον Ευελπίδη.
Φαίνεται, έπεσε ο θυμός τους. Πίσω λίγα βήματα.
ΤΣΑ., στο Χορό.
Δίκιο· μα και για δικιά μου χάρη να το κάμετε.
ΚΟΡ. Και σε τίποτ᾽ άλλο ως τώρα κόντρα δε σου πήγαμε.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΑΥΡΑ ή ΑΥΡΗ

ΑΥΡΑ ή ΑΥΡΗ

(πηγή)

 

Η Αύρα ήταν κόρη της Περίβοιας από τη Φρυγία και του Τιτάνα Λέλαντα. Ανήκε στον κύκλο της Άρτεμης και μοιραζόταν με τις συντρόφισσές της την εμπειρία του κυνηγιού. Την ερωτεύτηκε ο Διόνυσος, εκείνη όμως, πιο ανάλαφρη, και ορκισμένη παρθένα, είχε το πλεονέκτημα να τρέχει σαν τον άνεμο και να του ξεφεύγει, μέχρι που η Αφροδίτη την έκαμε, ύστερα από παράκληση του ίδιου του Διόνυσου, να χάσει τα λογικά της και να του παραδοθεί.

 

Κατά άλλους, τον έρωτα στον Διόνυσο τον ενέβαλε η Νέμεση, τη βοήθεια της οποίας ζήτησε η Άρτεμη για να εκδικηθεί τη Νύμφη που για κάποιο λόγο την είχε εξοργίσει, και ότι η ένωση του Διόνυσου με την κόρη έγινε όσο η κόρη κοιμόταν στο δάσος. Από την ένωσή τους προέκυψαν δίδυμα, τα οποία όμως η ίδια η μάνα τα κομμάτιασε μέσα στην τρέλα της. Κατά άλλους, κομμάτιασε μόνο το ένα, ενώ το άλλο το έσωσε η Άρτεμη και το παρέδωσε στον Διόνυσο. Όπως και να έχει, η Αύρα, όταν συνήρθε και κατάλαβε τι είχε κάνει, έπεσε στον ποταμό Σαγγάριο, για να πεθάνει. Ο Δίας τη μεταμόρφωσε σε πηγή.

 

Η Αύρα κοσμεί τη μια πλευρά ενός από τους αμφίπλευρους ανάγλυφους πεσσούς στη λεγόμενη στοά των Ειδώλων ή των Μαγεμένων (ή των Incantadas, στη σεφαραδίτικη γλώσσα) στη Θεσσαλονίκη (2ος αι. μ.Χ.).

Σωκράτης: Το μυστικό της αλλαγής είναι να επικεντρωθείς, όχι στο να πολεμήσεις το παλιό, αλλά στο να χτίσεις το νέο

«Λέμε ψέματα στον εαυτό μας, προκειμένου να έχουμε ακόμα τη δικαιολογία της άγνοιας, το άλλοθι της βλακείας και της ακατανοησίας, η κατοχή των οποίων μας επιτρέπει να εξακολουθούμε με ελαφριά συνείδηση να διαπράττουμε και να ανεχόμαστε τα πιο τερατώδη εγκλήματα» –Άλντους Χάξλεϊ

Στο παράθεμα αυτό, το οποίο προέρχεται από το δοκίμιο του Χάξλεϊ «Words and Behavior» (Λέξεις και Συμπεριφορά), τα «τερατώδη εγκλήματα» διαπράττονται από και ενάντια στον εαυτό σας, επιτρέποντάς σας να εμμένετε σε επαναληπτικά – και καταστροφικά – πρότυπα σκέψης μέσω της ανεντιμότητας. Αυτή η τρίτη ερώτηση θα σας βοηθήσει να δείτε με σαφήνεια το ψυχολογικό σύστημα που στηρίζει αυτά τα ψέματα.

Γιατί να διατηρείτε μια συνήθεια σκέψης που παρεμβαίνει αρνητικά στην επίτευξη του υψηλότερου οράματος που έχετε για τον εαυτό σας; Η λύση φαίνεται αρκετά εύκολη: Απλά, σταματήστε να χρησιμοποιείτε δικαιολογίες! Όμως, όπως αποδεικνύεται, απαιτείται κάτι περισσότερο για να παραμερίσετε τα διανοητικά σας δεκανίκια, διαφορετικά θα τα είχατε ήδη εγκαταλείψει.

Μοιάζει με τον αλκοολικό ή με τον τοξικομανή, ο οποίος ξέρει πως οι λόγοι που προβάλλει για το γεγονός πως δεν κόβει τη συνήθειά του τον εμποδίζουν να προχωρήσει, παρ’ όλ’ αυτά διαιωνίζει ακάθεκτος τη συμπεριφορά του. Κατά κάποιον τρόπο, μάλλον νιώθετε πως ωφελείστε από τις ηττοπαθείς σας σκέψεις, ακόμα κι όταν τα γεγονότα δείχνουν το αντίθετο.

Η απάντησή σας στο Τι κερδίζω σε αντάλλαγμα; θα σας χαρίσει την επίγνωση του συστήματος ανταμοιβών που τόσο προσεκτικά έχετε οικοδομήσει. Πρόκειται για τον λόγο που σας κάνει να βάζετε το χέρι στο σακούλι με τις δικαιολογίες και να βγάζετε αληθινά μαργαριτάρια κάθε φορά που αυτό σας βολεύει. Το γεγονός πως αυτές οι συνήθειες σκέψης σάς συνόδευαν κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας τις καθιστά σχεδόν αυτόματες αντιδράσεις.

Σταματήστε για μια στιγμή να αναλογιστείτε το γιατί οι σκέψεις σας ίσως συντηρούν συμπεριφορές που δεν αρμόζουν στα ανώτερα ιδανικά σας. Ο Ουίλιαμ Γουόρντσγουορθ, ο διορατικός Άγγλος ποιητής, παρατήρησε κάποτε: «Οι συνήθειες εξουσιάζουν το αστόχαστο κοπάδι», με τον όρο κοπάδι να χρησιμοποιείται ως μειωτικός όρος για όσους σκέπτονται σαν όλους τους υπόλοιπους.

Στόχος σας είναι να κόψετε τις συνήθειες που σας έφεραν στο σημείο να ενεργείτε σαν ένα ακόμα μέλος του υπάκουου πλήθους – κι αυτό απαιτεί ένα νέο είδος κατανόησης. Ίσως τώρα πια σας είναι πιο εύκολο να φτάσετε σε μια τέτοιου είδους κατανόηση από όσο σας ήταν στο πρώτο μέρος της ζωής σας, όταν είχατε την τάση να διαμορφώνετε και να συσσωρεύετε συνήθειες. Τα λόγια του Θορό σας ενθαρρύνουν να κάνετε αυτό το δεύτερο μέρος της ζωής σας να λειτουργεί υπέρ σας, αλλάζοντας τον δρόμο που ακολουθείτε:

Όπως και ένα μόνο βήμα δεν πρόκειται να χαράξει μονοπάτι πάνω στη γη, έτσι και μία μοναδική σκέψη δεν θα χαράξει δρόμο στον νου. Για να ανοίξουμε ένα βαθύ φυσικό μονοπάτι, βαδίζουμε ξανά και ξανά. Για να ανοίξουμε έναν βαθύ διανοητικό δρόμο, πρέπει να κάνουμε ξανά και ξανά το είδος αυτό των σκέψεων που θέλουμε να κυριαρχούν στη ζωή μας.

Τη μέρα που πιστεύεις ότι τελειώνει ο κόσμος σου, εκείνη τη μέρα αρχίζει κάτι καινούριο

Τη μέρα που πιστεύεις ότι τελειώνει ο κόσμος σου, εκείνη τη μέρα αρχίζει κάτι καινούριο. Δεν το ξέρεις όμως. Φοβάσαι, απογοητεύτηκες για μια ακόμη φορά.

«Έχασα το τραίνο περιμένοντας σε λάθος σταθμό», μονολογείς και συνεχίζεις. «Δεν είναι η ζωή για εμένα, εγώ μόνο θα παρατηρώ τους ανθρώπους και θα είμαι εκεί γι’ αυτούς όταν με χρειαστούν. Ίσως και να μην είμαι, αφού κάποιες φορές σκέφτηκα να παραιτηθώ από τη ζωή, εγώ ο δειλός».

Το σύμπαν είναι εδώ για σένα και γνωρίζει. Σου στέλνει κύματα χαράς. Στο χέρι σου είναι να βρεις τη συχνότητά τους και να συντονιστείς με αυτήν. Να δεις το δικό σου ουράνιο τόξο, αφού θα έχεις βγει από την καταιγίδα ζωντανός. Δεν υπάρχουν κανόνες στην ευτυχία.

Αν έχασες χτες, αν έχασες πάλι σήμερα, κοίτα μέσα σου, αγάπησε τον εαυτό σου και θυμήσου το παιχνίδι της χαράς, εκείνο που μας δίδαξε η Πολυάννα όταν ήμασταν ακόμα μικροί. Η Πολυάννα στην προσπάθειά της να νικήσει το σκοτάδι, έψαχνε πάντα να βρίσκει ακτίδες φωτός μέσα στο σκοτάδι.

Με μια ακτίδα φωτός, μπορεί να ζήσει ακόμα και η πιο ματωμένη και ραγισμένη ψυχή. Στη συνέχεια, ο χρόνος επουλώνει τις πληγές και με τα μάτια ανοιχτά, μαθαίνεις να ζεις να αγαπάς και να επιβιώνεις στο σκοτάδι.

Κοίταξε γύρω σου τους ανθρώπους. Πόση δυστυχία; Πόσο ψέμα; Πόσες κατεστραμμένες σχέσεις από την πρώτη στιγμή στηριγμένες στα συμφέροντα και σε παιχνίδια εξουσίας και επιβεβαίωσης του εγώ;

Έχοντας περάσει στην απέναντι όχθη, κρατάω στο χέρι μου το νόμισμα του Χάρου και την τελευταία στιγμή, πάνω σε ένα κύμα, παλεύω να επιστρέψω στη ζωή. Όχι αυτή που θέλουν οι άλλοι να ζήσω, αλλά αυτή που ζωγραφίζω μέσα στην καρδιά μου, αυτή που εύχομαι τους φίλους μου να έχουν τη χαρά να νιώσουν.

Διαλέγω τη ζωή και τη μοναχικότητα, από το ψέμα και το «πρέπει της κοινωνίας». Διαλέγω να περάσω μια καταιγίδα στο βουνό, από την ψεύτικη ζεστασιά ενός σαλονιού συντροφιά με ψεύτικα χαμόγελα και υποσχέσεις.

Διαλέγω να φωτίσω με ένα κερί, το απέραντο σκοτάδι της παραλίας που με κρατάει για μια ακόμη καλοκαιρινή νύχτα ξάγρυπνη κάτω από τ’ αστέρια. Κι όταν το κερί σβήσει, το ταξίδι στο ορατό τελειώνει και αρχίζει το ταξίδι σε άλλα μήκη και πλάτη του σύμπαντος μέχρι το πρωί. Και… το πρωί….αχ το πρωί, ίσως βρεθώ σε άλλο μέρος της γης, κάπου να περιπλανιέμαι και να αναπνέω.

Τι κι αν με λένε τρελή, τι κι αν κανείς δεν καταλάβει. Αρκεί που καταλαβαίνω εγώ, αρκεί που βλέπω κάθε μέρα τη φωτεινή μου ηλιαχτίδα. Ίσως κάποτε, βρεθεί στο δρόμο μου εκείνος που θα καταλάβει, εκείνος που με ένα βλέμμα θα ξέρει, εκείνος που δεν θα ρωτάει «γιατί», αλλά μόνο «τι».

Εκείνος που είναι ευτυχισμένος επειδή υπάρχω, εκείνος που θα ξέρω, ότι είναι κομμάτι μου και μαζί είμαστε τα πάντα, εκείνος που θα νιώθει την αγάπη παντού και πάντα, όσο μακρυά και όσο κοντά.

Μεγάλη δύναμη το Μαζί, αρκεί να είναι αληθινό, χωρίς αλυσίδες, χωρίς πρέπει και χωρίς συμβιβασμό. Σαν το νερό που τρέχει στην πηγή καθαρό και δυνατό, γεμάτο εικόνες και ζωή.

Ποτέ δεν είναι αργά να φύγεις από τη βολή του μυαλού και συνάμα το φόβο της καρδιάς. Ο νους συχνά βολεύεται, γράφοντας ρητά ηρωικά στο μυαλό, ζωγραφίζοντας φτερούγες ελευθερίας πάνω στις αλυσίδες του.

Η καρδιά δεν βολεύεται. Χέρια χτυπούν απόξω από τη φυλακή της, φωνές ερωτικές αφουγκράζεται στον αγέρα κι εκείνη, γεμάτη ελπίδες, αποκρίνεται τινάζοντας τις αλυσίδες. Σε μια στιγμή φαίνεται πως έγιναν οι αλυσίδες φτερούγες.

Μα γρήγορα η καρδιά πέφτει πάλι ματωμένη, χάνει την ελπίδα της και την ξαναπιάνει ο φόβος. Είναι η ανασφάλεια που έχουμε οι περισσότεροι που πηγάζει από την έλλειψη αγάπης από μέσα μας. Δεν μείναμε αρκετά μόνοι με τον εαυτό μας, αντιμετωπίζοντας την πρόκληση «να ζήσουμε, επειδή μπορούμε». Αποφύγαμε τη «συνάντηση» και αναζητήσαμε τα πάντα «έξω».

Ίσως τώρα όμως που βλέπεις καθαρά να είναι πια η στιγμή να παρατήσεις πίσω σου το νου και την καρδιά, να τραβήξεις μπροστά και να κάνεις το μεγάλο βήμα. Αυτό που χρωστάς σε εσένα.

Γλίτωσε από την απλοϊκή άνεση του νου που «βάζει τάξη καθώς πρέπει» κι ελπίζει να υποτάξει τα φαινόμενα. Γλίτωσε από τον τρόμο της καρδιάς που ζητάει κι ελπίζει να βρει την ουσία κάπου έξω. Νίκησε τον τελευταίο, τον μεγαλύτερο πειρασμό, την ελπίδα. Ζήσε τώρα, πολέμησε, τραγούδα, επειδή έτσι σου αρέσει κι ας μην υπάρχει κανείς εκεί να σε ακούσει (Όταν υπάρξει θα είναι μαγεία και δώρο το οποίο θα δεχτείς με ευγνωμονώντας το σύμπαν που βρέθηκε στο δρόμο σου).

Που πάμε; Μη ρωτάς. Δεν υπάρχει αρχή, δεν υπάρχει τέλος. «Υπάρχει τούτη η τωρινή στιγμή, γεμάτη πίκρα, γεμάτη γλύκα και την χαίρομαι όλη. Δίνομαι σε όλα. Αγαπώ, πονώ αγωνίζομαι. Ο κόσμος μου φαντάζει πλατύτερος από το νου, η καρδιά μου ένα μυστήριο σκοτεινό και παντοδύναμο που το φωτίζουν κάθε μέρα οι ηλιαχτίδες μου από το παιχνίδι της χαράς. Αν μπορείς ψυχή, ανασηκώσου και πιάσε με μια ματιά σου όλη τη θάλασσα. Κράτα καλά τα φρένα σου, βυθίσου στο πέλαγος και συνέχισε τον αγώνα».

Ένα καράβι είναι το σώμα μας που πλέει απάνω στα βαθυγάλαζα νερά. Ποιος είναι ο σκοπός μας; Να ναυαγήσουμε. Κι ίσως τότε, να συναντήσουμε «νέα Γη», μια στεριά, αυτή της ευτυχίας, όπως την ονειρευτήκαμε παιδιά. Ίσως όμως, να μην συναντήσουμε τίποτα, να μην υπάρχει τίποτα, ούτε ζωή ούτε θάνατος και τότε να συνειδητοποιήσουμε ότι οι αλυσίδες μας δεν υπάρχουν πια και είμαστε ελεύθεροι.

Vincent Van Gogh: Έναστρη Νύχτα

Ένα από τα πιο αξιοπρόσεκτα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι η ικανότητά του να αναγνωρίζει μοτίβα, επαναλαμβανόμενα σχήματα, και να τα περιγράφει. Και ένα από τα δυσκολότερα μοτίβα στην κατανόησή του είναι η έννοια της τυρβώδους ροής στη μηχανική των ρευστών.

Ο γερμανός φυσικός Βέρνερ Χάιζενμπεργκ είχε πει: «Όταν συναντήσω τον Μεγαλοδύναμο, θα τον ρωτήσω δύο πράγματα: Γιατί υπάρχει η σχετικότητα και γιατί η τυρβώδης ροή. Πιστεύω ότι για το πρώτο θα έχει απάντηση».

Όσο δύσκολη κι αν είναι η μαθηματική κατανόηση της έννοιας, εμείς μπορούμε να την απεικονίσουμε μέσω της τέχνης. Τον Ιούνιο του 1889, ο Ολλανδός μετα-ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ ζωγράφισε τη θέα, λίγο πριν την αυγή, από το παράθυρο του δωματίου του στο ψυχιατρείο της Αρλ, όπου είχε εισαχθεί αφού έκοψε το αυτί του στη διάρκεια ενός ψυχωτικού επεισοδίου. Στην «Έναστρη Νύχτα», οι κυκλικές πινελιές του δημιουργούν έναν νυχτερινό ουρανό γεμάτο περιδινούμενα σύννεφα και αστέρια. Τόσο ο Βαν Γκογκ όσο και άλλοι ιμπρεσιονιστές απεικόνισαν το φως με τρόπο διαφορετικό από τους παλαιότερους ζωγράφους, συλλαμβάνοντας, κατά κάποιο τρόπο, την κίνησή του, όπως για παράδειγμα, στα νερά όπου αντικατοπτρίζεται ο ήλιος ή, εν προκειμένω, στο φως των άστρων που λαμπυρίζει και διαλύεται μέσα στα γαλαξιακά κύματα του μπλε νυχτερινού ουρανού.

Το εφέ αυτό είναι αποτέλεσμα της «φωτεινότητας» – της έντασης του φωτός στα χρώματα επάνω στον καμβά. Το πιο πρωτόγονο τμήμα του κέντρου της όρασής μας, αυτό που αντιλαμβάνεται το κοντράστ του φωτός και την κίνηση αλλά όχι το χρώμα, συμφύρει περιοχές διαφορετικών χρωμάτων εφόσον έχουν την ίδια φωτεινότητα, το πιο εξελιγμένο τμήμα όμως βλέπει τα «αντίθετα» χρώματα χωρίς να τα συμφύρει. Καθώς οι δύο αυτές «ερμηνείες» συμβαίνουν ταυτόχρονα, το φως σε πολλά ιμπρεσιονιστικά έργα μοιάζει να πάλλεται, να λαμπυρίζει και να ακτινοβολεί.

Εξήντα χρόνια μετά τον Βαν Γκογκ, ο Ρώσος μαθηματικός Αντρέι Κολμογκόροφ ανακάλυψε μια μαθηματική φόρμουλα που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό (αλλά όχι πλήρως) πώς λειτουργεί η τυρβώδης ροή, που ουσιαστικά παραμένει ένα μυστήριο της φυσικής. Η τυρβώδης ροή είναι «αυτοόμοια» (όπως τα φράκταλ), εφόσον υπάρχει μεταφορά ενέργειας. Με άλλα λόγια, οι μεγαλύτερες δίνες μεταφέρουν την ενέργειά τους σε μικρότερες, κι αυτές με τη σειρά τους σε άλλες, υπό κλίμακα. Τέτοια παραδείγματα είναι η μεγάλη κόκκινη κηλίδα του Δία, διάφοροι σχηματισμοί νεφών αλλά και τα σωματίδια μεσοαστρικής σκόνης. Το 2004, επιστήμονες παρατήρησαν μέσω του τηλεσκόπιου Hubble τις δίνες ενός μακρινού νέφους σκόνης και αερίων γύρω από κάποιο άστρο, και η εικόνα τούς θύμισε την «Έναστρη Νύχτα» του Βαν Γκογκ. Αυτό, έδωσε το έναυσμα σε επιστήμονες από το Μεξικό, την Ισπανία και την Αγγλία να μελετήσουν λεπτομερώς τη φωτεινότητα στα έργα του Βαν Γκογκ. Έτσι ανακάλυψαν ότι σε πολλά απ’ αυτά κρύβεται ένα σαφές μοτίβο τυρβώδους ροής, παρόμοιο με την εξίσωση του Κομογκόροφ. Οι ερευνητές ψηφιοποίησαν τους πίνακες και μέτρησαν τις διαφορές φωτεινότητας ανάμεσα στα πίξελ. Οι καμπύλες στις οποίες κατέληξαν, δείχνουν ότι τα έργα του Βαν Γκογκ από τις περιόδους ψυχικής του αστάθειας συμπεριφέρονται με τρόπο που θυμίζει έντονα τυρβώδη ροή. Η αυτοπροσωπογραφία του με τσιμπούκι, που προέρχεται από πιο ήρεμη περίοδο της ζωής του, δεν παρουσιάζει αυτό το φαινόμενο, ούτε και έργα άλλων καλλιτεχνών, όπως το «Ουρλιαχτό» του Μουνχ, που εκ πρώτης όψεως απεικονίζουν τυρβώδη ροή.

Η Έναστρη Νύχτα είναι ελαιογραφία σε καμβά. Απεικονίζει τη θέα από το δυτικό παράθυρο του δωματίου του Βαν Γκογκ στο άσυλο Σεν Ρεμί ντε Προβάνς, μόλις πριν την ανατολή του ηλίου, με την προσθήκη ενός εξιδανικευμένου χωριού.

Στον απόηχο ενός επεισοδίου που είχε ως αποτέλεσμα τον αυτο-ακρωτηριασμό του αριστερού αυτιού του, ο Βαν Γκογκ αυτοβούλως ζήτησε τον εγκλεισμό του στο φρενοκομείο Σεν Πωλ ντε Μοζόλ στις 8 Μαΐου 1889. Το Σεν Πωλ ντε Μοζόλ στεγαζόταν σε ένα πρώην μοναστήρι που χρηματοδοτούταν από πλούσιους και ήταν κάτι λιγότερο από μισογεμάτο όταν έφτασε ο Βαν Γκογκ, επιτρέποντάς του να καταλάβει όχι μόνο μια δεύτερη κρεβατοκάμαρα αλλά και ένα δωμάτιο στο ισόγειο που χρησιμοποιούσε σαν εργαστήρι ζωγραφικής. Η Έναστρη Νύχτα ζωγραφίστηκε στα μέσα του Ιουνίου του 1889. Στις 18 Ιουνίου, ο ζωγράφος έγραψε στον αδελφό του Τεό πως είχε μια νέα μελέτη ενός έναστρου ουρανού.

H Έναστρη Νύχτα είναι το μόνο νυχτερινό έργο στη σειρά πινάκων με τη θέα από το παράθυρο του υπνοδωματίου του. Στις αρχές Ιουνίου, ο Βίνσεντ έγραψε στον αδερφό του Τεό, «Σήμερα το πρωί είδα το τοπίο από το παράθυρό μου για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν από την ανατολή με τίποτα άλλο εκτός από την πρωινό αστέρι, το οποίο φάνταζε πολύ μεγάλο”. Οι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Αφροδίτη ήταν πράγματι ορατή την αυγή, στην Προβηγκία, την άνοιξη του 1889 και την εποχή εκείνη ήταν κοντά στο φωτεινότερο δυνατό της. Έτσι, το πιο λαμπρό «αστέρι» στον πίνακα, στην δεξιά πλευρά του θεατή από το κυπαρίσσι, είναι στην πραγματικότητα η Αφροδίτη.

Σύμφωνα με τον Μάρτιν Μπέιλι, που θεωρείται από τους σημαντικότερους μελετητές του Ολλανδού ζωγράφου, φαίνεται πως ο Βαν Γκονγκ επηρεάστηκε από το έργο του Κατσουσίκα Χοκουσάι «Το Μεγάλο Κύμα».

Αν βάλεις τους πίνακες δίπλα δίπλα υπάρχουν εμφανείς ομοιότητες. «Στο έργο του Χοκουσάι το κύμα δεσπόζει πάνω από το ηφαίστειο Φουτζιγιάμα, λέει ο Μπέιλι. «Στον πίνακα του Βαν Γκογκ ο ουρανός που στροβιλίζει “ορμά” στην πλαγιά ενός βουνού στο Σαιν Ρεμί Ντε Προβάνς, προσθέτει.

Οι ιστορικοί τέχνης γνωρίζουν πως ο Βαν Γκογκ ήταν δεινός συλλέκτης ιαπωνικών έργων, όπως ξυλογραφίες και χαρακτικά. Θαύμαζε ιδιαιτέρως τη συγκεκριμένη δημιουργία του Χοκουσάι που είναι τώρα ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα τέχνης όλων των εποχών και από εκείνα που έχουν αναπαραχθεί τις περισσότερες φορές. Σε ένα γράμμα προς τον αδελφό του ο Βαν Γκονγκ γράφει: «Αυτά τα κύματα είναι τανάλιες, το σκάφος έχει πιαστεί ανάμεσα τους, μπορείς να το νιώσεις».

Η Έναστρη Νύχτα του Βαν Γκογκ εκτίθεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.

Σε πόσες Τοξικές Πεποιθήσεις πιστεύεις;

To 1993, την Ημέρα της Μητέρας, ένα από τα άρθρα των Los Angeles Times έκανε αναφορά στις μητρικές συμβουλές – όπως τις θυμόνταν σήμερα τα ενήλικα, πλέον, παιδιά τους. Ανάμεσα στο απάνθισμα αυτό της “σοφίας” διαβάζουμε τα ακόλουθα διαμάντια:

 

*Ποτέ μην τρως κάτι που είναι πιο μεγάλο από το κεφάλι σου.

*Να κρατάς το στόμα σου κλειστό και τα πόδια σου σταυρωμένα.

*Ποτέ μην παντρευτείς μουσικό ή καλλιτέχνη.

 

Αυτά, και άλλα τέτοια γραφικά, έχουν περάσει από τις μητέρες στα παιδιά για γενιές ολόκληρες.

 

Αυτό δεν τα κάνει αληθινά!

 

Είναι εκπληκτικό πόσοι έξυπνοι άνθρωποι, που θεωρούν τον εαυτό τους καλά ενημερωμένο και λογικό, υποστηρίζουν απόψεις και θρησκείες που ανατρέπουν την ευτυχία τους και υπονομεύουν την ευημερία των φίλων και των οικογενειών τους. Αυτοί οι άνθρωποι σαμποτάρουν τους εαυτό τους και αυτούς που αγαπούν.

 

Αν ξεκινήσετε για ένα ταξίδι με λάθος οδηγίες, το πιθανότερο είναι πως θα χαθείτε. Το ίδιο συμβαίνει και με το ταξίδι της ζωής. Γύρω μας κυκλοφορούν τόσες ανοησίες και τόση παραπληροφόρηση, που οι περισσότεροι έχουμε πάρει λάθος χάρτες. Κατά συνέπεια, έχουμε ξεστρατίσει σε μονοπάτια που δεν μας οδηγούν πουθενά Πολύ συχνά, κολλάμε σε πρότυπα που δημιουργούν ένταση, κατάθλιψη, άγχος, ενοχή και αγωνία. Η εκκλησία -κάθε είδους- έχει επιβάλλει τόση προπαγάνδα και παραπληροφόρηση που ο άνθρωπος αισθάνεται σαν ναυάγιο στην τρικυμία χωρίς σανίδα σωτηρίας. Προσθέστε τώρα και τους “θεούς με την άσπρη μπλούζα” κάθε ειδικότητας, τις επιστημονικές αυθεντίες κάθε είδους που υποστηρίζουν την άγνοια τους με δόγμα, αυταρέσκεια κι εγωπάθεια και έχετε μια γενική εικόνα για τον πανζουρλισμό που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.

 

Ποιες είναι αυτές οι λανθασμένες ιδέες, οι κυριότερες τοξικές πεποιθήσεις, που σας κάνουν να υποφέρετε; Ποια πιστεύω και ποιες δογματικές πεποιθήσεις σας εμποδίζουν να βλέπετε την ζωή με έρωτα, αγάπη, χαρά, ενθουσιασμό, υγεία κι αισιοδοξία;

 

Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν λανθασμένες πεποιθήσεις έχουν την τάση να υποφέρουν, χωρίς λόγο, συναισθηματικά και εμφανίζουν μεγάλης έκτασης ψυχολογικές δυσκολίες, έως και παράνοια. Ενδιαφέρον είναι, επίσης, πόσο πολλά και διαφορετικά ανθρώπινα προβλήματα βασίζονται στα ίδια ουσιαστικά λάθη. Η δυστυχία γενικά, το έντονο άγχος, η χρόνια απογοήτευση, οι φόβοι, οι αδυναμίες, η φτώχεια, η ανέχεια και οι φοβίες, οι δυσκολίες στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η αρνητική εικόνα για του εαυτό, οι άσκοπες ενοχές είναι μερικά από τα πιο κοινά επακόλουθα. Αν υποστηρίζετε κάποιες από αυτές τις τοξικές πεποιθήσεις, σας προτείνουμε να αναθεωρήσετε, αν θέλετε μια υγιή, ευτυχή ζωή με αγάπη και φιλικότητα με το περιβάλλον σας.

 

Εσείς, σε πόσες Τοξικές Πεποιθήσεις πιστεύετε;

 

Είναι πλέον καιρός να ρίξετε μια ματιά στις δικές σας τοξικές πεποιθήσεις. Απαντήστε στο παρακάτω ερωτηματολόγιο, για να μάθετε περισσότερα για τον δικό σας τοξικό και λανθασμένο τρόπο σκέψης και να επωφεληθείτε τα μέγιστα από τις απαντήσεις σας. Διαβάστε κάθε μία προσεκτικά και αποφασίστε αν, ουσιαστικά, συμφωνείτε ή διαφωνείτε με αυτήν. Βάλτε ένα διακριτικό σημάδι δίπλα στις πεποιθήσεις προς τις οποίες συμφωνείτε. Θα μπορούσατε να γράψετε και να ενστερνιστείτε την ακριβώς αντίθετη πεποίθηση; Γιατί όχι;

 

1. Η αναψυχή, τα χόμπι και η χαρά, είναι χάσιμο χρόνου.

2. Είσαι σε καλύτερη θέση, όταν ελέγχεις τους άλλους.

3. Είναι υγιεινό να «εκτονώνεσαι».

4. Η οικογένεια και οι φίλοι θα πρέπει να σε αγαπούν, όπως και αν συμπεριφέρεσαι.

5. Η καλοσύνη θα υπερισχύσει της κακίας.

6. Μην λες πράγματα που μπορεί να πληγώσουν τα αισθήματα κάποιου.

7. Στόχος μας είναι η τελειότητα.

8. Πες «Όχι» – Μην δίνεις θάρρος στον κόσμο, γιατί θα το εκμεταλλευτεί

9. Τα τελεσίγραφα ρυθμίζουν τις διαφωνίες

10. Η απόλυτη ειλικρίνεια είναι η καλύτερη τακτική.

11. Αυτό που αξίζει στους απερίσκεπτους συγγενείς και φίλους είναι να «τους κόψεις την καλημέρα»

12. Δεν μπορείς να πετύχεις τα πάντα, βολέψου με ότι έχεις. (ή και το αντίθετο)

13. Αν θέλεις κάτι να γίνει σωστά, πρέπει να το κάνεις ο ίδιος.

14. Όταν κάτι δεν πάει καλά, βρες κάποιον να κατηγορήσεις. Μην αναλαμβάνεις εσύ την ευθύνη ποτέ.

15. Η τιμωρία είναι καλή τακτική πειθαρχίας κι ελέγχου.

16. Κράτα τα αισθήματά σου για του εαυτό σου, θα σε εκμεταλλευτούν αν τα εξωτερικεύσεις.

17. Οι πρώτες εντυπώσεις σου για τους ανθρώπους ανταποκρίνονται στον πραγματικό τους χαρακτήρα.

18. Η έγκριση των γονιών σου είναι εξαιρετικά σημαντική κι απολύτως απαραίτητη. (της εκκλησίας, του παπά, του γιατρού, του μπατζανάκη κλπ κλπ)

19. Η επιτυχία και τα χρήματα οδηγούν στην ευτυχία.

20. Αν έχεις γίνει θύμα, θα μείνεις για πάντα θύμα.

21. Να είσαι μετριόφρων και ταπεινός – Μην κολακεύεις τον εαυτό σου.

22. Η κριτική είναι ένας καλός τρόπος να διορθώσουν οι άνθρωποι τα λάθη τους, να είσαι αμείλικτος.

23. Μην είσαι εγωιστής – Να ικανοποιείς βάζεις πρώτους τους άλλους.

24. Ο/η σύζυγός σου θα πρέπει να αγαπά τους γονείς και την οικογένειά σου κι όχι απλά να τους ανέχεται, όποια συμπεριφορά κι αν έχουν.

25. Δίνουμε όλοι τον καλύτερο εαυτό μας, όταν έχουμε μεγάλες προσδοκίες.

26. Είναι πολύ σημαντικό να αρέσεις σε όλους και να συμφωνείς με όλους.

27. Τα προβλήματα θα φύγουν, αν τα αγνοήσεις.

28. Αν παίζεις, παίξε για να κερδίσεις.

29. Να θέτεις συγκεκριμένους και απαράβατους κανόνες για εσένα και για τους άλλους.

30. Όποιος σε αγαπά πραγματικά, πρέπει να ξέρει τι χρειάζεσαι.

31. Οι προσβολές πρέπει μοιραία να σε αναστατώνουν.

32. Σου κάνει καλό, όταν είσαι σκληρός με τον εαυτό σου.

33. Μια συγγνώμη διορθώνει τα πάντα.

34. Για να αλλάξει κανείς, πρέπει να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια της συμπεριφοράς του.

35. Να καλύπτεις τα λάθη σου – Το πιο σημαντικό είναι να είσαι πάντα σωστός.

36. Δεν υπάρχει περίπτωση να κάνεις λάθος, αν ακολουθείς το ένστικτό σου.

37. Η ζωή να είναι δίκαιη.

38. Οι άνθρωποι που έχουν ευτυχισμένο γάμο νιώθουν ερωτική επιθυμία μόνο για του σύντροφό τους.

39. Ο λόγος σου είναι συμβόλαιο – Μην αθετείς ποτέ μία υπόσχεση.

40. Οι δοκιμασίες και η σκληρή δουλειά φτιάχνουν του χαρακτήρα του ανθρώπου.

Είναι εκατοντάδες οι τοξικοί μύθοι που καταδυναστεύουν την ζωή των ανθρώπων.

 

Μπορείτε να προσθέσετε και δικούς σας, αλλά αυτοί είναι κατά κανόνα οι πιο συνηθισμένοι:

 

1. Ον αγαπά Κύριος παιδεύει. (μπορώ να ζήσω και χωρίς να με αγαπάει)

2. Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος. (και ο κατήφορος επίσης)

3. Αν κάτι μπορεί να πάει λάθος, θα πάει. (το ίδιο κι αντίστροφα)

4. Ο γάμος θα σας κάνει ευτυχισμένους. (κι η ελευθερία από τον συ-ζυγό, πιο ευτυχισμένο)

5. Δείξτε στους άλλους ότι ξέρετε περισσότερα από αυτά που όντως ξέρετε.

6. Τα χρήματα πάντα, φέρνουν την ευτυχία και την ευχαρίστηση στην ζωή των ανθρώπων.

7. Η δόξα φέρνει την ευτυχία.

8. Όταν κάνεις παιδιά νιώθεις ολοκληρωμένος και ευτυχής. (και χωρίς παιδιά, τυχερός και χαρούμενος)

9. Πρέπει πάντοτε να σκέπτεστε θετικά, με καλοσύνη και αγάπη προς όλους. (υπάρχουν και μερικοί που θέλω να τους εξαφανίσω)

10. Να κάνετε πάντα αυτό που περιμένουν από εσάς.

11. Να ακούτε τους ειδικούς – αυτοί ξέρουν πάντα καλύτερα. (ειδικούς στην μαλακία)

12. Για να φτάσετε κάπου στην ζωή, πρέπει να έχετε συγκεκριμένους στόχους.

13. Να δίνετε πίστη στον γραπτό λόγο, στην εκκλησία, στον θεό, στους ιατρούς, στους τραπεζίτες κλπ κλπ. (δεν πιστεύω ποτέ τίποτε και κανέναν)

14. ‘Οταν αρχίζετε κάτι, πρέπει πάντοτε να το τελειώνετε.

15. Όσο πιο πολλά πληρώσετε για κάτι, τόσο καλύτερο θα είναι.

16. Είστε απόλυτα υπεύθυνοι για την ζωή σας και για ό,τι σας συμβαίνει.

17. Δεν είστε υπεύθυνοι για την ζωή σας ή για οτιδήποτε από αυτά που σας συμβαίνουν.

18. Οι άνθρωποι είναι βασικά αλτρουιστές και καλοί.

19. Αυτά που σας συμβαίνουν είναι αποκλειστικά έργο της μοίρας ή του θεού.

20. Το να αλλάξετε γνώμη αποτελεί ένδειξη αδυναμίας.

21. Δεν υπάρχει καλό σεξ χωρίς βαθιά αγάπη και αφοσίωση. (LOL)

22.  Η επίδειξη των συναισθημάτων αποτελεί ένδειξη αδυναμίας.

23.  Αν δεν θέλετε να κάνετε κάτι, μην το κάνετε.

24. Πρέπει να νιώσετε αυτοπεποίθηση, πριν αναλάβετε ένα δύσκολο έργο.

25. Αν κάτι σας κάνει να νιώθετε άβολα, αποφύγετέ το.

26. Πρέπει να έχετε διαρκώς του πλήρη έλεγχο του εαυτού σας και των γύρω σας.

 

Ο κατάλογος των τοξικών πεποιθήσεων που βασανίζουν την ζωή του ανθρώπινου ζώου είναι σχεδόν ατελείωτος. Θα άξιζε, πράγματι, τον κόπο να ανέπτυσσε ο άνθρωπος μια «έκτη αίσθηση», που να προειδοποιεί για τις επιβλαβείς, μυθομανείς και τοξικές πεποιθήσεις, οι οποίες τον περιβάλλουν και αναπόφευκτα επιδρούν άσχημα επάνω του, ώστε να τις διαλύει όσο πιο γρήγορα μπορεί. Όσες λιγότερες από αυτές τις πεποιθήσεις ενστερνίζεστε, τόσο καλύτερη θα είναι η ζωή σας.

 

Δουλεύοντας πάνω σε τέτοιες λανθασμένες πεποιθήσεις, θα διαπιστώσετε ότι κάθε φορά είναι και πιο εύκολο. Η διαδικασία της ενασχόλησης με κάποιες από αυτές διευκολύνει να αναγνωρίσετε και να κατακτήσετε άλλες. Όταν έχετε αποκρούσει με επιτυχία μία εξ αυτών, θα αποκτήσετε περισσότερο θάρρος και θα βρείτε του τρόπο να εφαρμόσετε και τις άλλες.

 

Οι λανθασμένες τοξικές πεποιθήσεις είναι σαν τους κακούς οδικούς χάρτες. Αν τους ακολουθήσετε, μπορεί να χαθείτε σε απελπιστικό σημείο. Για να παραμείνετε στην σωστή πορεία, πρέπει να διορθώσετε τους χάρτες σας. Κάτι επίσης σημαντικό είναι η καλή κατάσταση του «οχήματος» σας. Όλοι πρέπει να ασχοληθούμε με τις δικές μας τοξικές πεποιθήσεις και να τις αντικαταστήσουμε με λογικά γεγονότα, ρευστά κι όχι παγ(ι)ωμένα,  διαφορετικά δηλητηριάζουμε μόνοι μας την ζωή μας.

 

Είναι δύσκολο να ζήσετε την ζωή και να επιχειρήσετε σε αυτήν, διατηρώντας τόσα λανθασμένα, τοξικά σκεπτικά ή εσφαλμένες ιδέες και θεωρήσεις. Αν είστε πρόθυμοι να ευτυχήσετε, να αποκτήσετε πλούτο, υγεία και χαρά, επιβάλετε να αναγνωρίσετε και να τροποποιήσετε τις τοξικές ανοησίες που ίσως έχετε υιοθετήσει, και η ποιότητα της ζωής σας σίγουρα θα βελτιωθεί.

Γιατί αν βολεύεστε στον βάλτο της τοξικότητας που ζείτε, τότε μην διαμαρτύρεστε που κάποιοι δεν επιλέγουν να σας ακολουθήσουν.

 

Ο βούρκος, η σήψη και η στασιμότητα, είναι για τα σαπρόφυτα.

Αρχαία τραγωδία: ο τραγικός ήρωας και η ζωή

Αρχαία Ελληνική Τραγωδία: Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά

§1

     I. Οι ήρωες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας είναι τα κατ’ εξοχήν τραγικά πρόσωπα, γύρω από τα οποία και εντός των οποίων εκτυλίσσεται όλος ο μύθος της τραγωδίας. Αλλά τι σημαίνει γι’ αυτούς ότι είναι πρόσωπα; Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (των περί τα ζώα ιστοριών 491bˑ περί ζώων μορίων 662a), το πρόσωπο παίρνει, πρώτα-πρώτα, το όνομά του από τη λειτουργία του ως τμήμα του ανθρώπινου σώματος: ο άνθρωπος, σε αντίθεση με τα άλλα ζώα, είναι το μόνο ζώο που στέκεται όρθιο, κοιτάζει μπροστά και μιλάει εντελώς κατά πρόσωπο. Με μια φράση: συνδυάζει το βλέμμα και το ενώπιονˑ και τούτο όχι έξω και από την ετυμολογική του ερμηνεία: προς-ωπο (ὤψ) σημαίνει εκείνο που βλέπει προς τα μπρος. Γενικώς ειπείν, το πρόσωπο είναι αυτό που εκτίθεται σε θέα και συγχρόνως εκθέτει σε θέα.

     II. Αυτούς τους ήρωες που συναντάμε στην αρχαία ελληνική τραγωδία είναι λοιπόν τέτοια πρόσωπα, καθώς δεν στέκονται κάπου μακριά από τον κόσμο της κοινωνίας, παραδεδομένοι στα χάδια μιας αύρας ή στην επίπλαστη αυτο-ανύψωση μιας οινοποσίας, αλλά βρίσκονται στο κέντρο της ζωής: συνήθως έρχονται ενώπιόν μας, εμπίπτουν στο βλέμμα μας, ως γνωστοί ήρωες από τον κεντρικό ρόλο που έπαιζαν στα ομηρικά έπη καθώς και στις άλλες ποιητικές συνθέσεις του επικού κύκλου. Μέσα από τη μυθική τους πρόσληψη ή επένδυση παρουσιάζονται οντολογικά να κινούνται ανάμεσα στους θεούς και τους θνητούς. Ετούτο είναι το πρώτο σημαντικό στοιχείο για την κατανόηση και νομιμοποίηση του ηρωικού Είναι του ανθρώπου, του ηρωικού ανθρώπου ως τέτοιου.

§2

     Ι. Η γλώσσα των ηρώων προηγείται κάθε είδους λόγου και αφήνει ελεύθερο τον χώρο σε μια ζωντανή, κατά πρόσωπο επικοινωνίαˑ στην τραγωδία βασικά μια τέτοια επικοινωνία καθίσταται πρωτίστως εφικτή με την οπτική αντιπαράθεση: το ένα πρόσωπο καλείται να κοιτάξει το άλλο πρόσωπο κατενώπιον. Βλέπουμε ή ακούμε, για παράδειγμα, στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη τον Θησέα να ζητεί από τον Ιππόλυτο να κοιτάξει κατά πρόσωπο τον πατέρα του (στ. 946-947). Ο ήρωας, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να είναι ένας καθημερινός θνητός που αρκείται να διαβάζει την εφημερίδα του και να ησυχάζει διασπείροντας πληροφορίες, έστω και τραγικές. Απεναντίας είναι το αλεξικέραυνο που προορίζεται να εξουδετερώνει την απειλητική για μια κοινωνία κεραυνοπληξία. Ακόμη κι όταν η μια ή η άλλη κεραυνοβόλα κατάσταση αποτρέπει την κατά πρόσωπο επικοινωνία –π.χ. ο Ορέστης ζητεί να προχωρεί στα σκοτεινά, για να ξεφύγει από τα μάτια του γέροντα Τυνδάρεω, μετά το φόνο της μάνας του (Ορέστης, στ. 467-469)– το ηρωικό πρόσωπο είναι πάντοτε παρόν, για να ενσαρκώσει την κοινότητα της ζωής.

     ΙΙ. Το ερώτημα που γεννιέται, για κάθε κοινωνία σε κάθε εποχή, είναι τούτο: έχουν ανάγκη οι λαοί από ήρωες; Προκαταβολικά θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως οι λαοί που στερούνται τους ήρωές τους, είτε ως μυθικά πρόσωπα είτε ως ανυπότακτα πρόσωπα ανδρείας και υπέρβασης του φόβου του θανάτου, καταρρέουν. Αυτό μαρτυρά η ιστορία. Η αντι-ηρωική εποχή, ας πούμε, της σημερινής εποχής έχει ως μοναδικούς «ήρωες» του ανθρώπινου βίου καθημερινούς θνητούς, που φαντάζονται τους εαυτούς τους «γίγαντες» της τέχνης ή της πολιτικής, ενώ στην πράξη είναι οι πιο δειλοί και οι πιο ακάθαρτοι από την άποψη των παθών άνθρωποι, που με φόβο αλλά και με περισσό θράσος ξεθεμελιώνουν και τα τελευταία οχυρά μιας ιστορικής πολιτείας, ειδικά όταν αυτά τα ξεθωριασμένα όντα μιλάνε για «δημοκρατίες» και «σοσιαλισμούς» του λαού. Ίδιοι και όμοιοι με τους αλυσοδεμένους της σπηλιάς του Πλάτωνα, αποδεικνύονται οντολογικά ανίκανοι να «ανοίξουν δρόμο στα σπαθιά κι ελεύθεροι να μείνουν» (Σολωμός). Το έργο της τραγωδίας που παίζουν στο θέατρο της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής, αλλά και αντίστοιχοι ηθοποιοί επί θεατρικής σκηνής, είναι, όπως λέει ο Πλάτων στο 10ο βιβλίο της Πολιτείας, να παίρνουν την ψυχή του άξεστου ανθρώπου, που διψάει για δάκρυα και πεινάει για θρήνο, και να την «ταΐζουν» με εκφυλιστικά τραγικά θεάματα και με κατώτερες ηδονές απόλυτα φθοροποιές. Έτσι τυφλοί που είναι φλυαρούν μεταξύ τους και τούτο το παρουσιάζουν ως μια κατά πρόσωπο αντιπαράθεση «ηρώων» με τους εχθρούς του φωτός.

§3

     Ι. Οι ήρωες της αρχαίας τραγωδίας χαρακτηρίζονταν κυρίως από τις σημαντικές τους υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο, γι’ αυτό και όχι σπάνια λατρεύονταν μετά θάνατον ως ημίθεοι. Συνέβαινε πράγματι να παρουσιάζονται από τους τραγικούς ποιητές πάνω στη σκηνή ως πρότυπα ευγένειας, ήθους, ικανότητας και γενναιότητας, με βάση μια ανώτερη ποιητική αισθητική. Αυτό βοηθούσε τους θεατές ή τους αναγνώστες να κινούνται μέσα σε ένα κόσμο δυνατών εκδηλώσεων θαυμασμού και δι’ αυτού του θαυμασμού να άγουν αυθόρμητα την ψυχή τους σε μίμηση ή ταύτιση με τους ήρωές τους. Μια τέτοια μίμηση ή ταύτιση τους ωθούσε, βαθμιαία και ασυνείδητα, να δημιουργούν μια άλλη σχέση με τη ζωή, πιο τολμηρή και πιο τραγική. Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο θεατής ή ο αναγνώστης αισθανόταν πως μπορεί να γίνει πιο δεινός, με το αρχαίο ελληνικό νόημα της λέξης: φοβερός, επικίνδυνος, ριψοκίνδυνος και εν τέλει ικανός.

     ΙΙ. Σε κάθε περίπτωση, οι υπό συζήτηση τραγικοί ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά: υποφέρουν τα πάνδεινα, σταυρώνονται ασταμάτητα όσο βρίσκονται στη ζωή. Ο βίος τους πλήττεται από συμφορές, από ατιμασμούς, από απουσία κάθε σεβασμού απέναντί τους. Η Αντιγόνη, για παράδειγμα, αντιπαρατίθεται με την εχθρότητα της ανελέητης εξουσίας του Κρέοντα και τελικά οδηγείται στο θάνατο. Κάτι παρόμοιο μπορεί να διακρίνει κανείς και στη σημερινή τραγωδία του θεάτρου αλλά της της πολιτικής: ορισμένοι «ειδικοί» στην αμορφωσιά, στην απουσία κάθε είδους ταλέντου –με «αριστερή» κουλτούρα σκυλάδικου και «σοσιαλιστική», «κομμουνιστική» συμπεριφορά συντεχνίας γιδοβοσκών (βλ. τι λέει ο Πλάτων σχετικά στο Θεαίτητο), χωρίς την παραμικρή ευαισθησία– καταδικάζουν στον αργό θάνατο το κύριο σώμα της κοινωνίας, τους ζωντανούς της ήρωες, τη μοναδικότητα της ατομικότητας. Όμως ο ήρωας, της αρχαίας τραγωδίας, παραμένει αλύγιστος: ξεκινά μόνος, αλλά όχι σπάνια έχει και διαδόχους που συνεχίζουν απτόητοι την ηρωική δράση, αγνοώντας τη μοίρα που τους περιμένει. Εδώ έγκειται το μεγαλείο της τραγικότητάς του. Όσο κι αν εξουσιαστικές και άλλες δυνάμεις, ή ακόμη και πάθη-ενστικτώδεις ορμές του ίδιου του ήρωα, τείνουν να τον εκμηδενίζουν, να τον ευτελίζουν, να τον ταπεινώνουν, η βαρύτητα, η δυναμική των πράξεών του είναι αυτή που επισκιάζει την επιδιωκόμενη ή επιζητούμενη ατίμωσή του. Ακόμη και ο πιο ντροπιασμένος ήρωας επανεμφανίζεται κάποια στιγμή ως αληθινός αρωγός της ανθρώπινης κοινότητας.

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία: ΗΣΙΟΔΟΣ - Θεογονία (775-819)

ἔνθα δὲ ναιετάει στυγερὴ θεὸς ἀθανάτοισι,
δεινὴ Στύξ, θυγάτηρ ἀψορρόου Ὠκεανοῖο
πρεσβυτάτη· νόσφιν δὲ θεῶν κλυτὰ δώματα ναίει
μακρῇσιν πέτρῃσι κατηρεφέ᾽· ἀμφὶ δὲ πάντῃ
κίοσιν ἀργυρέοισι πρὸς οὐρανὸν ἐστήρικται.
780 παῦρα δὲ Θαύμαντος θυγάτηρ πόδας ὠκέα Ἶρις
† ἀγγελίη πωλεῖται ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης.
ὁππότ᾽ ἔρις καὶ νεῖκος ἐν ἀθανάτοισιν ὄρηται,
καί ῥ᾽ ὅστις ψεύδηται Ὀλύμπια δώματ᾽ ἐχόντων,
Ζεὺς δέ τε Ἶριν ἔπεμψε θεῶν μέγαν ὅρκον ἐνεῖκαι
785 τηλόθεν ἐν χρυσέῃ προχόῳ πολυώνυμον ὕδωρ,
ψυχρόν, ὅ τ᾽ ἐκ πέτρης καταλείβεται ἠλιβάτοιο
ὑψηλῆς· πολλὸν δὲ ὑπὸ χθονὸς εὐρυοδείης
ἐξ ἱεροῦ ποταμοῖο ῥέει διὰ νύκτα μέλαιναν·
Ὠκεανοῖο κέρας, δεκάτη δ᾽ ἐπὶ μοῖρα δέδασται·
790 ἐννέα μὲν περὶ γῆν τε καὶ εὐρέα νῶτα θαλάσσης
δίνῃς ἀργυρέῃς εἱλιγμένος εἰς ἅλα πίπτει,
ἡ δὲ μί᾽ ἐκ πέτρης προρέει, μέγα πῆμα θεοῖσιν.
ὅς κεν τὴν ἐπίορκον ἀπολλείψας ἐπομόσσῃ
ἀθανάτων οἳ ἔχουσι κάρη νιφόεντος Ὀλύμπου,
795 κεῖται νήυτμος τετελεσμένον εἰς ἐνιαυτόν·
οὐδέ ποτ᾽ ἀμβροσίης καὶ νέκταρος ἔρχεται ἆσσον
βρώσιος, ἀλλά τε κεῖται ἀνάπνευστος καὶ ἄναυδος
στρωτοῖς ἐν λεχέεσσι, κακὸν δ᾽ ἐπὶ κῶμα καλύπτει.
αὐτὰρ ἐπὴν νοῦσον τελέσει μέγαν εἰς ἐνιαυτόν,
800 ἄλλος δ᾽ ἐξ ἄλλου δέχεται χαλεπώτερος ἆθλος·
εἰνάετες δὲ θεῶν ἀπαμείρεται αἰὲν ἐόντων,
οὐδέ ποτ᾽ ἐς βουλὴν ἐπιμίσγεται οὐδ᾽ ἐπὶ δαῖτας
ἐννέα πάντ᾽ ἔτεα· δεκάτῳ δ᾽ ἐπιμίσγεται αὖτις
† εἰρέας ἀθανάτων οἳ Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχουσι.
805 τοῖον ἄρ᾽ ὅρκον ἔθεντο θεοὶ Στυγὸς ἄφθιτον ὕδωρ,
ὠγύγιον· τὸ δ᾽ ἵησι καταστυφέλου διὰ χώρου.
ἔνθα δὲ γῆς δνοφερῆς καὶ ταρτάρου ἠερόεντος
πόντου τ᾽ ἀτρυγέτοιο καὶ οὐρανοῦ ἀστερόεντος
ἑξείης πάντων πηγαὶ καὶ πείρατ᾽ ἔασιν,
810 ἀργαλέ᾽ εὐρώεντα, τά τε στυγέουσι θεοί περ.
ἔνθα δὲ μαρμάρεαί τε πύλαι καὶ χάλκεος οὐδός,
ἀστεμφὲς ῥίζῃσι διηνεκέεσσιν ἀρηρώς,
αὐτοφυής· πρόσθεν δὲ θεῶν ἔκτοσθεν ἁπάντων
Τιτῆνες ναίουσι, πέρην χάεος ζοφεροῖο.
815 αὐτὰρ ἐρισμαράγοιο Διὸς κλειτοὶ ἐπίκουροι
δώματα ναιετάουσιν ἐπ᾽ Ὠκεανοῖο θεμέθλοις,
Κόττος τ᾽ ἠδὲ Γύγης· Βριάρεών γε μὲν ἠὺν ἐόντα
γαμβρὸν ἑὸν ποίησε βαρύκτυπος Ἐννοσίγαιος,
δῶκε δὲ Κυμοπόλειαν ὀπυίειν, θυγατέρα ἥν.

***
Εκεί και η θεά η μισητή στους αθανάτους μένει,
η φοβερή η Στύγα, η κόρη του Ωκεανού, που ρέοντας γυρνά στον εαυτό του
η πιο μεγάλη. Χώρια από τους θεούς μένει σε φημισμένα δώματα
που τα κυκλώνουνε μεγάλα βράχια. Κι από παντού ολόγυρα
με κίονες ασημένιους ακουμπούν στον ουρανό.
780 Καμιά φορά του Θαύμαντα η κόρη, η Ίριδα η γοργόποδη,
έρχεται απεσταλμένη πάνω απ᾽ τη ράχη την πλατιά της θάλασσας:
κάθε φορά που φιλονικία κι έριδα σηκώνονται μέσα στους αθανάτους
και τύχει ψέματα να πει κάποιος απ᾽ όσους κατοικούν τα Ολύμπια δώματα,
τότε ο Δίας στέλνει την Ίριδα να φέρει το μέγα όρκο των θεών,
κρύο νερό περίφημο από μακριά μες σε χρυσό σταμνί,
νερό που από το βράχο στάζει υψηλό και απόκρημνο.
Άφθονο ρέει το νερό από το ιερό ποτάμι μέσα στη μαύρη νύχτα
κάτω απ᾽ τη γη με τους πλατιούς τους δρόμους,
κέρας του Ωκεανού που της δόθηκε το ένα δέκατο απ᾽ τα νερά του.
790 Γιατί στα εννιά του δέκατα ο Ωκεανός γύρω απ᾽ τη γη κι από τη ράχη την πλατιά της θάλασσας
στριφογυρνά με ασημένιες δίνες και χύνεται στον πόντο,
ενώ το ένα δέκατο κυλά απ᾽ το βράχο, μεγάλη συμφορά για τους θεούς.
Όποιος απ᾽ τους αθάνατους που κατέχουνε την κορυφή του χιονισμένου Ολύμπου
κάνει σπονδή με το νερό αυτό και δώσει όρκο ψεύτικο
κείτεται άπνοος για έναν πλήρη χρόνο. Κι ούτε ποτέ σιμώνει για φαΐ
νέκταρ και αμβροσία, μα κείτεται δίχως πνοή, δίχως μιλιά,
σε απλωμένο στρώμα και τον τυλίγει λήθαργος κακός.
Και μόλις φτάσει στο τέλος της αρρώστιας, στο μέγα χρόνο απάνω,
800 άλλος μετά τον άλλον τον περιμένει μόχθος δυσκολότερος:
χρόνια εννιά στερείται τους θεούς που ζουν αιώνια,
κι ούτε ποτέ σε σύσκεψη μαζί τους συμμετέχει, ούτε σε συμπόσιο
για εννέα χρόνια ολόκληρα. Μα τη δέκατη χρονιά και πάλι
στα συμβούλια συμμετέχει των αθάνατων που κατέχουν τα Ολύμπια δώματα.
Τέτοιον ορίσανε όρκο οι θεοί το αθάνατο νερό της Στύγας,
το παμπάλαιο. Κι η Στύγα μέσα από τόπο απόκρημνο το ρίχνει.
Εκεί της ζοφερής της γης, του νεφελώδη Τάρταρου,
του πόντου του ατρύγητου και τ᾽ ουρανού του έναστρου
είναι στη σειρά οι πηγές και τα πέρατα όλων,
810 πικρά και μουχλιασμένα, που κι οι θεοί μισούνε.
Εκεί οι πύλες οι λαμπρές και το κατώφλι το ακλόνητο,
το χάλκινο, στερεωμένο με ρίζες ατελεύτητες,
αυτοφυές. Πέρα απ᾽ αυτό, χώρια απ᾽ όλους τους θεούς,
οι Τιτάνες μένουνε στου ζοφερού του χάους την άκρη.
Μα οι ξακουστοί του Δία του μεγαλόβροντου οι σύμμαχοι
δώματα κατοικούν πλάι στα θεμέλια του Ωκεανού,
ο Κόττος και ο Γύγης. Ενώ τον Βριάρεω, επειδή γενναίος ήταν,
τον έκανε γαμπρό του ο Ποσειδώνας ο βαρύβροντος που σείει τη γη
και του ᾽δωσε να παντρευτεί την Κυμοπόλεια, τη θυγατέρα του.