ΑΙΣΩΠΟΣ - Μῦθοι (216.1-220.1)

216. ΠΑΙΣ ΚΛΕΠΤΗΣ ΚΑΙ ΜΗΤΗΡ [216.1] παῖς ἐκ διδασκαλείου τὴν τοῦ συμφοιτητοῦ δέλτον ἀφελόμενος τῇ μητρὶ ἐκόμισε. τῆς δὲ οὐ μόνον αὐτὸν μὴ ἐπιπληξάσης, ἀλλὰ καὶ ἐπαινεσάσης αὐτὸν ἐκ δευτέρου ἱμάτιον κλέψας ἤνεγκεν αὐτῇ· ἔτι δὲ μᾶλλον ἀποδεξαμένης αὐτῆς προϊὼν τοῖς χρόνοις ὡς νεανίας ἐγένετο, ἤδη καὶ τὰ μείζονα κλέπτειν ἐπεχείρει. ληφθεὶς δέ ποτε ἐπ᾽ αὐτοφώρῳ καὶ περιαγκωνισθεὶς ἐπὶ τὸν δήμιον ἀπήγετο. τῆς δὲ μητρὸς ἐπακολουθούσης αὐτῷ καὶ στερνοκοπούσης εἶπε βούλεσθαί τι αὐτῇ πρὸς τὸ οὖς εἰπεῖν καὶ προσελθούσης αὐτῆς ταχέως τοῦ ὠτίου ἐπιλαβόμενος καταδήξας ἀφείλετο. τῆς δὲ κατηγορούσης αὐτοῦ δυσσέβειαν, εἴπερ μὴ ἀρκεσθεὶς οἷς ἤδη πεπλημμέληκε καὶ τὴν μητέρα ἐλωβήσατο, ἐκεῖνος ὑπολαβὼν ἔφη· «ἀλλ᾽ ὅτε σοι πρῶτον τὴν δέλτον κλέψας ἤνεγκα, εἰ ἐπέπληξάς μοι, οὐκ ἂν μέχρι τούτου ἐχώρησα καὶ ἐπὶ θάνατον ἠγόμην».
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι τὸ κατ᾽ ἀρχὰς μὴ κολαζόμενον ἐπὶ μεῖζον αὔξεται.

217. ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ ΔΙΨΩΣΑ
[217.1] περιστερὰ δίψει συνεχομένη ὡς ἐθεάσατο ἔν τινι πίνακι κρατῆρα ὕδατος γεγραμμένον, ὑπέλαβεν ἀληθῆ εἶναι. διόπερ πολλῷ ῥοίζῳ ἐνεχθεῖσα ἔλαθεν ἑαυτὴν τῷ πίνακι ἐντινάξασα. συνέβη οὖν αὐτῇ τῶν πτερῶν περιθραυσθέντων ἐπὶ τὴν γῆν καταπεσοῦσαν ὑπό τινος τῶν παρατυχόντων συλληφθῆναι.
οὕτως ἔνιοι τῶν ἀνθρώπων διὰ σφοδρὰς ἐπιθυμίας ἀπερισκέπτως τοῖς πράγμασιν ἐπιχειροῦντες ἑαυτοὺς εἰς ὄλεθρον ἐμβάλλουσιν.

218. ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΚΟΡΩΝΗ
[218.1] περιστερὰ ἔν τινι περιστερεῶνι τρεφομένη ἐπὶ πολυτεκνίᾳ ἐφρυάττετο. κορώνη δὲ ἀκούσασα αὐτῆς τῶν λόγων ἔφη· «ἀλλ᾽, ὦ αὕτη, πέπαυσο ἐπὶ τούτῳ ἀλαζονεύουσα. ὅσῳ γὰρ ἂν πλείονα τέκνα ἔχῃς, τοσούτῳ περισσοτέρᾳ δουλείᾳ στενάξεις».
οὕτω καὶ τῶν οἰκετῶν δυστυχέστεροί εἰσιν, ὅσοι ἐν τῇ δουλείᾳ τεκνοποιοῦσιν.

219. ΠΙΘΗΚΟΣ ΚΑΙ ΑΛΙΕΙΣ
[219.1] πίθηκος ἐπί τινος ὑψηλοῦ δένδρου καθήμενος ὡς ἐθεάσατο ἁλιεῖς ἐπί τινος ποταμοῦ σαγήνην βάλλοντας, παρετηρεῖτο τὰ ὑπ᾽ αὐτῶν πραττόμενα. ὡς δὲ ἐκεῖνοι τὴν σαγήνην ἀνασπάσαντες μικρὸν ἄποθεν ἠρίστουν, καταβὰς ἐπειρᾶτο καὶ αὐτὸς τὰ αὐτὰ πράττειν· φασὶ γὰρ μιμητικὸν εἶναι τὸ ζῷον. ἐφαψάμενος δὲ τῶν δικτύων ὡς συνελήφθη, ἔφη πρὸς ἑαυτόν· «ἀλλ᾽ ἔγωγε δίκαια πέπονθα. τί γὰρ ἁλιεύειν μὴ μαθὼν τοῦτο ἐπεχείρουν;»
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι ἡ τῶν μὴ προσηκόντων ἐπιχείρησις οὐ μόνον ἀσύμφορος, ἀλλὰ καὶ ἐπιβλαβής ἐστιν.

220. ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΒΥΡΣΟΔΕΨΗΣ
[220.1] πλούσιος βυρσέως παραπλησιάζοντος μὴ δυνάμενος τὴν δυσωδίαν φέρειν ἐπέκειτο αὐτῷ, ἵνα μεταβῇ. ὁ δὲ ἀεὶ ἀνεβάλλετο λέγων μετ᾽ ὀλίγον χρόνον μεταβήσεσθαι. τούτου δὲ συνεχῶς γενομένου συνέβη χρόνου διελθόντος τὸν πλούσιον ἐν συνηθείᾳ γενόμενον τῆς δυσωδίας μηκέτι αὐτῷ διενοχλεῖν.
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι ἡ συνήθεια καὶ τὰ δυσχερῆ τῶν πραγμάτων καταπραΰνει.

***
216. Το κλεφτρόνι και η μάνα του.
[216.1] Ήταν μια φορά ένα σχολιαρόπαιδο που σούφρωσε την πλάκα του συμμαθητή του στο σχολείο και την έφερε στη μάνα του. Εκείνη, που λέτε, όχι μόνο δεν τον μάλωσε αλλά του είπε και μπράβο. Την επόμενη φορά, λοιπόν, ο κλεφταράκος βούτηξε και της πήγε ένα πανωφόρι. Το καλοδέχτηκε και αυτό η μάνα με ακόμη μεγαλύτερους επαίνους. Έτσι, καθώς το παιδί μεγάλωσε με τον καιρό και έγινε νεαρούλης, άρχισε πλέον να καταπιάνεται με πιο χοντρές κλοπές. Έλα όμως που μια μέρα τον έπιασαν στα πράσα: αμέσως τότε του δέσανε τα χέρια πισθάγκωνα και τον τραβούσαν κατευθείαν για τον δήμιο. Όσο για τη μάνα, αυτή ακολουθούσε από πίσω του και βάραγε τα στήθια της θρηνώντας. Σε κάποια στιγμή, λοιπόν, ο νεαρός τής φώναξε πως ήθελε να της ψιθυρίσει κάτι στο αυτί. Μόλις τον πλησίασε εκείνη, τούτος γράπωσε με τα δόντια του το αυτί της, το δάγκασε με όλη του τη δύναμη και της το ξερίζωσε. Η γυναίκα, φυσικά, ξέσπασε σε δριμύ κατηγορητήριο: «Ξεδιάντροπε! Σαν να μη σου έφταναν τα εγκλήματα που έχεις διαπράξει! Τη μάνα σου, βρε, τη μάνα σου τόλμησες να σακατέψεις;». Όμως ο γιος της τής έκοψε τη φόρα και έκραξε: «Γιατί, μωρή, δεν με μάλωσες τότε που έκανα την πρώτη μου κλεψιά και σου έφερα εκείνη την πλάκα; Άμα το είχες κάνει, δεν θα είχα καταντήσει εδώ πέρα τώρα, να με τραβολογάνε για εκτέλεση».
Το δίδαγμα του μύθου: Άμα δεν τιμωρήσεις το κακό από την αρχή, με τον καιρό θα φουντώσει πιο πολύ.

217. Το περιστέρι που διψούσε.
[217.1] Ήταν ένα περιστέρι που το βασάνιζε δίψα, ώσπου σε κάποια στιγμή αντίκρισε μια ζωγραφιά που απεικόνιζε στάμνα με νερό. Το χαζοπούλι, που λέτε, νόμισε πως η μπογιατισμένη στάμνα ήταν αληθινή. Γι᾽ αυτό πήρε πολλή φόρα και πέταξε καταπάνω της· και έτσι, άθελά του, κοπανήθηκε με δύναμη πάνω στη ζωγραφισμένη σανίδα. Φαντάζεστε λοιπόν τί του συνέβη: τα φτερά του τσακίστηκαν γύρω τριγύρω, με αποτέλεσμα το πουλί να πέσει στο έδαφος και να το τσακώσει κάποιος περαστικός.
Έτσι συμβαίνει με μερικούς ανθρώπους: Από τη σφοδρή λαχτάρα τους καταπιάνονται με τη μία ή την άλλη υπόθεση δίχως περίσκεψη, με αποτέλεσμα να ρίχνονται κατευθείαν στον χαμό.

218. Η περιστέρα και η κουρούνα.
[218.1] Ήταν μια περιστέρα που την εξέτρεφαν στον περιστερώνα. Αυτή, που λέτε, όλο καυχιότανε για το πλήθος των τέκνων της. Μια μέρα, όμως, άκουσε τους κομπασμούς της η κουρούνα και την έβαλε στη θέση της: «Σκάσε, μωρή βλαμμένη, πάψε πια να κοκορεύεσαι για αυτό. Δεν το καταλαβαίνεις; Όσο πιο πολλά παιδιά κάνεις, τόσο περισσότεροι θα είναι οι σκλάβοι που θα κλαις τη μοίρα τους».
Το ίδιο ισχύει και για τους δούλους: Όσοι κάνουν παιδιά μέσα στη σκλαβιά είναι πιο δυστυχισμένοι.

219. Ο πίθηκος και οι ψαράδες.
[219.1] Μια φορά ο πίθηκος αναρριχήθηκε και κούρνιασε πάνω σε ψηλό δέντρο. Από εκεί πάνω πήρε το μάτι του κάτι ψαράδες που ρίχνανε το μεγάλο δίχτυ τους μέσα στο ποτάμι. Βάλθηκε λοιπόν να παρατηρεί τί έκαναν. Με τα πολλά, εκείνοι τράβηξαν το δίχτυ τους έξω στην όχθη και αποτραβήχτηκαν λίγο πιο πέρα για να κολατσίσουν. Τότε ο πίθηκος κατέβηκε κάτω και προσπάθησε να κάνει και αυτός την ίδια δουλειά. Βλέπετε, τούτο το ζώο είναι κατεξοχήν μιμητικό, καθώς λένε. Μόλις όμως πήγε να απλώσει χέρι στα δίχτυα, ευθύς μπλέχτηκε και παγιδεύτηκε στα βρόχια τους. Συλλογίστηκε λοιπόν από μέσα του: «Μωρέ καλά να πάθω. Τί μου ήρθε να καταπιαστώ με τέτοια δουλειά, τη στιγμή που είμαι άσχετος με το ψάρεμα;».
Το δίδαγμα του μύθου: Το να καταπιάνεσαι με δουλειές που δεν σου ταιριάζουν δεν είναι μόνο ανώφελο αλλά και επιζήμιο.

220. Ο πλούσιος και ο βυρσοδέψης.
[220.1] Ήταν μια φορά ένας πλούσιος που είχε για γείτονά του έναν ταμπάκη. Λοιπόν, που λέτε, δεν μπορούσε να υποφέρει τη δυσωδία και όλο πίεζε τον ταμπάκη να μετακομίσει. Εκείνος όμως όλο υποσχόταν ότι νά, τώρα σε λίγο καιρό θα τα μαζέψει και θα φύγει, και το πήγαινε από αναβολή σε αναβολή. Έτσι γινόταν συνέχεια, μέχρι που ξέρετε τί συνέβη; Με τον καιρό ο πλούσιος συνήθισε την απαίσια μυρωδιά και πια δεν τον ενοχλούσε.
Το δίδαγμα του μύθου: Η συνήθεια καθιστά υποφερτές ακόμη και τις πιο δύσκολες καταστάσεις.

Η φωνή μέσα στο κεφάλι σου

Πιθανότατα να έχεις συναντήσει "τρελούς" στο δρόμο, που μιλούν αδιάκοπα μόνοι τους ή μουρμουρίζουν. Ε, λοιπόν, αυτό δεν είναι και πολύ διαφορετικό από εκείνο που κάνεις εσύ και όλοι οι άλλοι "φυσιολογικοί" άνθρωποι, με τη διαφορά ότι εσείς δεν το κάνετε μεγαλόφωνα.

 

Η φωνή μέσα στο κεφάλι σου σχολιάζει, εικάζει, κρίνει, συγκρίνει, παραπονιέται, συμπαθεί, αντιπαθεί, κ.ο.κ.

 

Αυτή η φωνή δεν είναι απαραίτητα σχετική με την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι εκείνη τη στιγμή. Μπορεί να αναβιώνει το πρόσφατο ή το μακρινό παρελθόν, να προβάρει ή να φαντάζεται πιθανές μελλοντικές καταστάσεις.

 

Σ’ αυτή την περίπτωση, συχνά φαντάζεται ότι τα πράγματα θα πάνε στραβά ή ότι θα έρθουν αρνητικές καταστάσεις - αυτό ονομάζεται ανησυχία. Κάποιες φορές αυτή η κασέτα συνοδεύεται από οπτικές εικόνες ή "νοερές ταινίες".

 

Ακόμα κι αν η φωνή είναι σχετική με την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, θα την ερμηνεύσει σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό συμβαίνει επειδή η φωνή ανήκει στον "εκπαιδευμένο" νου σου, που είναι το αποτέλεσμα όλης της περασμένης σου ιστορίας, καθώς και του συλλογικού νοητικού πλαισίου που έχεις κληρονομήσει.

 

Έτσι, βλέπεις και κρίνεις το παρόν μέσα από τα μάτια του παρελθόντος και παίρνεις μια εντελώς διαστρεβλωμένη όψη του.

 

Δεν είναι ασυνήθιστο να είναι αυτή η φωνή ο χειρότερος εχθρός σου. Πολλοί είναι εκείνοι που ζουν με ένα βασανιστή μέσα στο κεφάλι τους, που συνεχώς τους επιτίθεται και τους τιμωρεί, που τους στραγγίζει τη ζωτική τους ενέργεια.

 

Αυτή η φωνή είναι η αιτία απερίγραπτης δυστυχίας και ταλαιπωρίας, αλλά και αρρώστιας.

 

Το καλό είναι ότι μπορείς να ελευθερωθείς από το νου σου. Αυτή είναι η μόνη αληθινή απελευθέρωση.

 

Μπορείς να κάνεις το πρώτο βήμα τώρα αμέσως. Άρχισε να ακούς τη φωνή μέσα στο κεφάλι σου όσο πιο συχνά μπορείς. Δώσε ιδιαίτερη προσοχή στα επαναλαμβανόμενα πρότυπα σκέψης, σ’ αυτούς τους παλιούς δίσκους γραμμοφώνου που παίζουν στο κεφάλι σου ίσως για πολλά χρόνια.

 

Αυτό εννοώ λέγοντας να "παρατηρείς αυτόν που σκέφτεται", που με άλλα λόγια σημαίνει: άκου τη φωνή μέσα στο κεφάλι σου· να είσαι εκεί παρών, ως μάρτυρας.

 

Όταν ακούς αυτή τη φωνή, κάνε το αμερόληπτα. Δηλαδή, μην κρίνεις. Μην κρίνεις και μην καταδικάζεις αυτό που ακούς, γιατί αλλιώς, η ίδια φωνή έχει ξαναμπεί από την πίσω πόρτα.

 

Απλώς συνέχισε να την παρατηρείς. Σύντομα θα συνειδητοποιήσεις ότι η φωνή είναι εκεί κι εδώ είσαι εσύ, που την ακούς, που την παρατηρείς. Αυτή η συνειδητοποίηση του είμαι, αυτή η αίσθηση της δικής σου παρουσίας, δεν είναι σκέψη. Προέρχεται από κάτι που είναι πέρα από τον νου.

 

Έτσι, όταν ακούς μια σκέψη, έχεις επίγνωση όχι μόνο της σκέψης, αλλά και του εαυτού σου που παρατηρεί αυτή τη σκέψη. Έχεις μπει σε μια νέα διάσταση της συνειδητότητας.

 

Καθώς ακούς τη σκέψη, νιώθεις μια συνειδητή παρουσία -τον βαθύτερο εαυτό σου- πίσω ή κάτω από τη σκέψη. Τότε η σκέψη χάνει τη δύναμη που ασκεί πάνω σου και σύντομα υποχωρεί, επειδή δεν ενεργοποιείς πια τον νου σου με το να ταυτίζεσαι μαζί του.

 

Αυτή είναι η αρχή του τέλους της αθέλητης και καταναγκαστικής σκέψης.

 

Όταν η σκέψη υποχωρεί, τότε βιώνεις μια ασυνέχεια στη ροή του νου - ένα κενό "μη-νου".

 

Στην αρχή τα κενά αυτά είναι σύντομα, διαρκούν λίγα δευτερόλεπτα ίσως, αλλά σταδιακά γίνονται όλο και μεγαλύτερα. Όταν εμφανίζονται αυτά τα κενά, νιώθεις μέσα σου ησυχία και γαλήνη.

 

Αυτή είναι η αρχή της αίσθησης της φυσικής σου κατάστασης, της αισθητής ενότητας με την Ύπαρξη, που συνήθως συσκοτίζεται από τον νου.

 

Με την εξάσκηση, η αίσθηση της ησυχίας και της γαλήνης βαθαίνει.

 

Στην πραγματικότητα, το βάθος της δεν έχει τέλος. Νιώθεις επίσης να αναδύεται από μέσα σου μια άφατη χαρά: η χαρά της Ύπαρξης.

Έκχαρτ Τόλλε, Η δύναμη του τώρα

Οι μύθοι της ευτυχίας

Η ψυχολόγος Σόνια Λιουμπομίρσκι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ρίβερσαϊντ βραβευμένη με το βραβείο θετικής ψυχολογίας Templeton, υποστηρίζει ότι οι περισσότεροι πιστεύουμε μια σειρά από μύθους, νομίζοντας πως θα είμαστε για πάντα ευτυχισμένοι φτάνει να πετύχουμε τους στόχους που επιβάλλει η κουλτούρα μας. Αυτή η περιορισμένη αντίληψη της ευτυχίας δεν μας αφήνει να αντιληφθούμε τα θετικά που συνοδεύουν κάθε αρνητικό γεγονός της ζωής και να αναγνωρίσουμε την ανάπτυξη που μας προσφέρει.

«Αντί να σας προκαλέσουν τρόμο ή κατάθλιψη, τα σημεία κρίσης της ζωής σας μπορούν να γίνουν ευκαιρίες για ανανέωση, ανάπτυξη και ουσιαστική αλλαγή. Όμως, εκείνο που έχει πραγματικά σημασία είναι πώς τα υποδέχεστε: η επιστήμη δείχνει πως η τύχη ευνοεί όντως τους προετοιμασμένους”, λέει η Sonja Lyubomirsky.

 

Όπως αποτυπώνει στο βιβλίο της «Οι Μύθοι της Ευτυχίας», αρκεί να καταλάβουμε πως «ευτυχισμένος δεν είναι αυτός που βιώνει μια σειρά συγκεκριμένων καταστάσεων, αλλά εκείνος που έχει συγκεκριμένους τρόπους αντιμετώπισης των καταστάσεων της ζωής».

 

Το ζητούμενο είναι η διαρκής ευτυχία. Όμως υπάρχει ένα εμπόδιο: Η ηδονική προσαρμογή = η τάση να συνηθίζουμε, να παίρνουμε σαν δεδομένο οτιδήποτε θετικό μας συμβαίνει Επίσης, ο άνθρωπος είναι πολύ πιο ευπροσάρμοστος απ’ όσο νομίζουμε, τόσο στο καλό όσο και στο κακό. Σε στιγμές κρίσεις επιλέγουμε το μέλλον μας. Επιστρέφει στο αρχικό επίπεδο ευτυχίας ξεχνώντας αυτό που του προκάλεσε χαρά ή πόνο Σκοπός του είναι η επιβράδυνση της προσαρμογής μετά από τη θετική αλλαγή και ο επαναπροσανατολισμός μας μετά από μια αρνητική. Επιλογή ορθολογικής διαδρομής αντί διαισθητικής καθώς η σκέψη είναι προτιμότερη από το ένστικτο.

 

Σχεδόν όλοι πιστεύουμε σε κάποια πράγματα ή σε μύθους της ευτυχίας – πεποιθήσεις ότι ορισμένα επιτεύγματα (γάμος, παιδιά, δουλειά, πλούτη) θα μας εξασφαλίσουν παντοτινή ευτυχία, και ότι ορισμένες αποτυχίες ή αναποδιές (προβλήματα υγείας, έλλειψη συντρόφου, φτώχεια) θα μας κάνουν δυστυχισμένους για πάντα. Αυτή η απλουστευτική κατανόηση της ευτυχίας ενισχύεται από την κουλτούρα μας και συνεχίζει να υπάρχει, παρά τα συντριπτικά επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν πως η ευτυχία μας δεν βασίζεται σε τέτοιες «ασπρόμαυρες» αρχές.

 

Ένας τέτοιος μύθος ευτυχίας είναι η αντίληψη ότι «Θα είμαι ευτυχισμένος όταν, ___________________»  (Συμπληρώστε το κενό).

 

Θα είμαι ευτυχισμένος όταν πάρω αυτή την προαγωγή, όταν παντρευτώ, όταν κάνω παιδί, όταν γίνω πλούσιος, κερδίσω το τζόκερ, βρω τη δουλειά των ονείρων μου, αγοράσω τις γόβες laboutin και ούτω καθεξής.

 

Το λάθος εδώ δεν είναι ότι αν πραγματοποιήσουμε αυτά τα όνειρα δεν θα γίνουμε ευτυχισμένοι. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα γίνουμε. Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα επιτεύγματα, ακόμη και όταν αρχικά είναι απολύτως ικανοποιητικά, δεν θα μας κάνουν τόσο ευτυχισμένους όσο νομίζουμε ή για τόσο μεγάλο διάστημα. Έτσι, όταν πετύχουμε αυτούς τους στόχους και δεν νιώσουμε όσο ευτυχισμένοι περιμέναμε, συμπεραίνουμε πως πρέπει να έχουμε κάποιο πρόβλημα, ή ότι είμαστε οι μόνοι που νιώθουμε έτσι.

 

Η αντίστροφη αντίληψη, ένας εξίσου διαδεδομένος και εξίσου τοξικός μύθος ευτυχίας, είναι η πεποίθηση ότι «Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος όταν, ___________________» (Συμπληρώστε το κενό). 

 

Για παράδειγμα «Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος όταν δεν έχω δουλειά, είμαι μόνος μου, έχω αυτήν την περιφέρεια/στήθος/μύτη κλπ.

 

Όταν μας τύχει μια αναποδιά, αντιδρούμε συχνά υπερβολικά. Νιώθουμε ότι δεν θα μπορέσουμε ποτέ να ξαναγίνουμε ευτυχισμένοι, ότι η ζωή μας έχει τελειώσει.

 

Η σχέση μου έχει προβλήματα. Πραγματοποίησα τα όνειρα μου, αλλά νιώθω πιο άδειος από ποτέ. Η δουλειά μου δεν είναι τόσο καλή όσο παλιά. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων δεν ήταν καλά. Έχω μετανιώσει τρομερά για κάποια πράγματα.

 

Οι Μύθοι της Ευτυχίας  θα καταφέρουν να ξεκαθαρίσει απολύτως ένα πράγμα: αν και φαίνεται ότι μερικές από αυτές τις μεγάλες προκλήσεις θα αλλάξουν οριστικά και μονίμως τη ζωή μας προς το καλύτερο ή το χειρότερο, εκείνο που καθορίζει στην πραγματικότητα τον αντίκτυπό τους είναι οι δικές μας αντιδράσεις.

 

Πραγματικά, οι αρχικές αντιδράσεις μας είναι που μετατρέπουν αυτά τα γεγονότα σε σημεία κρίσης, αντί να παραμείνουν προβλέψιμες ή και συνηθισμένες ακόμη μεταβατικές περίοδοι της ζωής, όπως πραγματικά είναι.

 

Δυστυχώς, οι αρχικές αντιδράσεις μας μάς ωθούν να επιλέγουμε δραματικές (και συχνά καταστροφικές) αντιδράσεις. Για παράδειγμα, αν αναληφθούμε ότι η δουλειά μας δεν μας ικανοποιεί πια, ως πρώτη αντίδραση μπορεί να συμπεράνουμε ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την ίδια τη δουλειά μας και ν’ αρχίσουμε αμέσως να ψάχνουμε για κάποια άλλη θέση αλλού.

 

Όμως, ως λύση με περισσότερες μακροπρόθεσμες ανταμοιβές ίσως ενδείκνυται να επανεξετάσουμε και να αναδιαμορφώσουμε τη δουλειά που έχουμε – επανεξετάζοντας και αναθεωρώντας παράλληλα τις καθημερινές σκέψεις και τα συναισθήματά μας.

 

Αυτό το βιβλίο καλύπτει δέκα διαφορετικά σημεία κρίσης. Αρχίζει με τις σχέσεις (γάμος, εργένικη ζωή, παιδιά),περνά στο χρήμα και τη δουλειά (προβλήματα εργασίας, οικονομική επιτυχία και καταστροφή) και τελειώνει με προβλήματα που έρχονται από τη μέση ηλικία και μετά (υγεία, γηρατειά, μεταμέλεια).

 

Μπορείτε κάλλιστα ν’ αρχίσετε με τις κρίσεις που σας αφορούν ή σας ενδιαφέρουν περισσότερο. Πιστεύω ότι όλοι ταυτιζόμαστε με πολλές από τις συγκεκριμένες προκλήσεις και μεταβατικές καταστάσεις που περιγράφω εδώ, αφού μπορεί να αντιπροσωπεύουν ένα μέρος του εαυτού μας όπως ήμασταν χτες, όπως είμαστε σήμερα και όπως θα είμαστε αύριο. Με τα γηρατειά συσσωρεύονται ευθύνες και απώλειες, η ζωή γίνεται πιο περίπλοκη, πιο δύσκολη και μερικές φορές πιο ακατανόητη. Πριν αρχίσουν οι κλιμακωτές ανεξέλεγκτες εξελίξεις, καλό θα είναι να εξετάσουμε καλά και προσεκτικά τις κύριες μεταβατικές και κρίσιμες εμπειρίες της ζωής μας, και ποια κίνητρα καθορίζουν τις αντιδράσεις μας απέναντι τους.

 

Αντί να σας προκαλέσουν τρόμο ή κατάθλιψη, τα σημεία κρίσης μπορούν να γίνουν ευκαιρίες για ανανέωση, ανάπτυξη και ουσιαστική αλλαγή. Όμως, εκείνο που έχει πραγματικά σημασία είναι πώς τα υποδέχεστε: η επιστήμη δείχνει πως η τύχη ευνοεί όντως τους προετοιμασμένους.

 

Στηρίζομαι σε έρευνες που έχουν γίνει σε αρκετούς σχετικούς τομείς – ανάμεσά τους η θετική ψυχολογία, η κοινωνική ψυχολογία, η ψυχολογία της προσωπικότητας και η κλινική ψυχολογία- για να βοηθήσω όσους από εσάς αντιμετωπίζετε σημαντικά σημεία καμπής, ώστε να κάνετε συνετές επιλογές.

 

Τα επιστημονικά δεδομένα που περιγράφω θα σας δώσουν μια ευρύτερη οπτική -ουσιαστικά, μια πανοραμική εικόνα της δικής σας μοναδικής κατάστασης- και θα σας ωθήσουν να προχωρήσετε πέρα από τις προσδοκίες σας. Δεν μπορώ να σας υποδείξω ποιον δρόμο ν’ ακολουθήσετε, αλλά μπορώ να σας δώσω ορισμένα εργαλεία ώστε να πάρετε μόνοι σας πιο υγιείς και πληροφορημένες αποφάσεις. Μπορώ να σας βοηθήσω να προετοιμαστείτε, ξέροντας πού πραγματικά βρίσκεται η ευτυχία και πού όχι.

 

Τα σημεία κρίσης – στα οποία νιώθουμε ότι η ζωή μας αλλάζει και δεν θα είναι ποτέ όπως παλιά, ή συνειδητοποιούμε κάτι, ή μαθαίνουμε ένα βαρυσήμαντο νέο – αποτελούν καθοριστικές στιγμές στη ζωή μας. Είναι στιγμές που τις θυμόμαστε πάντα και μας αλλάζουν, εμπειρίες που πρέπει να τις σκεφτούμε προσεκτικά και να αντιδράσουμε με κάποιον τρόπο.

 

Αυτό ισχύει όχι μόνο επειδή τέτοιες στιγμές είναι σημαντικές, αλλά και επειδή ακόμη και φαινομενικώς καταστροφικές εμπειρίες μπορεί να αποδειχτούν πύλες που οδηγούν σε θετικές αλλαγές στη ζωή μας.

 

Πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι άνθρωποι που βίωσαν κάποια αντιξοότητα (για παράδειγμα, αρκετά αρνητικά γεγονότα ή στιγμές που τους άλλαξαν τη ζωή) είναι τελικά πιο ευτυχισμένοι (και λιγότερο θλιμμένοι, τραυματισμένοι, στρεσαρισμένοι ή κλονισμένοι) από εκείνους που δεν έχουν βιώσει καμιά αντιξοότητα. Αν έχουμε αντέξει αρκετές καταστροφικές στιγμές, γινόμαστε «ανθεκτικοί» και είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι ώστε να διαχειριστούμε μεταγενέστερες προκλήσεις και τραύματα, μεγάλα και μικρά.

 

Οι ερευνητές απέδειξαν ότι πέρα από αυτή την αυξημένη γενική ανθεκτικότητα, η προσπάθεια να βγάλουμε νόημα από τις προκλήσεις της ζωής μάς βοηθά να ορίσουμε και να θεμελιώσουμε την ταυτότητά μας, κάτι που ενισχύει την αισιοδοξία για το μέλλον και μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε πιο αποτελεσματικά το στρες.

 

Τέλος, η εμπειρία αρνητικών συναισθημάτων όπως η θλίψη, η ανησυχία και ο θυμός στη διάρκεια ενός σημείου κρίσης  – όταν αυτά τα συναισθήματα δεν είναι χρόνια ή πολύ έντονα- μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά πολύτιμη, αφού τα ίδια αυτά συναισθήματα μας ειδοποιούν για απειλές, αδικίες και προβλήματα που απαιτούν την προσοχή μας. Γενικά, το να μάθουμε να κοιτάζουμε πέρα από τις προσδοκίες που συνοδεύουν τους μύθους της ευτυχίας μπορεί να είναι δύσκολο ή ακόμη και επώδυνο στην αρχή, αλλά μπορεί να μας βοηθήσει να αναπτυχθούμε και να ευημερήσουμε.

 

Πολλά σημαντικά σημεία καμπής μοιάζουν με σταυροδρόμια, σημεία από τα οποία μπορούμε να ακολουθήσουμε δύο ή περισσότερους διαφορετικούς δρόμους. Η αντίδρασή μας σε αυτά τα σημεία καμπής -που εκείνη τη στιγμή μπορεί να μας φαίνονται «σημεία χωρίς επιστροφή»- θα καθορίσει εν μέρει την εξέλιξη της κρίσης. Αν καταλάβουμε πώς επηρεάζονται οι αναδράσεις μας από τους μύθους.

Η έννοια της νοημοσύνης

Ο Χάουαρντ Γκάρντνερ θεωρείται ως «ο πατέρας» της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης, μία θεωρία η οποία άλλαξε τον χάρτη της εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο και η οποία επαναπροσδιορίζει και διευρύνει την έννοια της νοημοσύνης. Η νοημοσύνη, δεν είναι μία μοναδική και ενιαία οντότητα, αλλά αποτελείται από ξεχωριστές και ανεξάρτητες μονάδες.

 

Ο Γκάρντνερ διατύπωσε αυτή τη θεωρία το 1983, ύστερα από έρευνες που διεξήγαγε πάνω στη γνωστική ψυχολογία, ψυχομετρία, νευρολογία, φυσιολογία και ανθρωπολογία. Η σημαντικότερη επιτυχία του συνίσταται στο ότι διαφοροποιείται από τις παραδοσιακές αντιλήψεις της νοημοσύνης και τα ψυχομετρικά τεστ που ποσοτικοποιούν τη νοημοσύνη προτείνοντας ποιοτικές προσεγγίσεις.

 

Κάθε άτομο έχει ένα συνδυασμό εννέα ή και περισσοτέρων ειδών νοημοσύνης και μπορεί να τις αναπτύξει σε επαρκές επίπεδο. Η νοημοσύνη αποτελεί ένα πολυδιάστατο χαρακτηριστικό, το οποίο συνδέεται με ψυχοσωματικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Είναι η βιοψυχολογική ικανότητα να επεξεργαζόμαστε πληροφορίες τις οποίες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σε ένα πολιτισμικό χώρο ώστε να λυθούν προβλήματα ή να δημιουργηθούν προϊόντα τα οποία έχουν αξία σε μια κουλτούρα.

 

Ο Γκάρντνερ υποστηρίζει ότι το άτομο διαμορφώνει το μοναδικό γνωστικό προφίλ του χάρη στην ύπαρξη των πολλαπλών τύπων ευφυΐας. Αρχικά, ο Γκάρντνερ είχε ξεχωρίσει επτά είδη νοημοσύνης: γλωσσική-λεκτική, λογική-μαθηματική, οπτική-χωρική, σωματική-κιναισθητική, μουσική-ρυθμική, ενδοπροσωπική, διαπροσωπική.

 

Σε επόμενα βιβλία του πρόσθεσε άλλες δύο φτάνοντας τις εννέα, την φυσιογνωστική, και την υπαρξιακή-φιλοσοφική.

 

Ο Γκάρντνερ κατακρίνει τα εκπαιδευτικά συστήματα που διαχρονικά δίνουν έμφαση μόνο στην γλωσσικές και λογικομαθηματικές δεξιότητες οι οποίες ενεργοποιούν μόνο το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου και δεν ευνοείται έτσι η ανάπτυξη άλλων δυνατοτήτων και ιδιαίτερων κλίσεων των μαθητών.

 

Σύμφωνα με τον Γκάρντνερ η προσωπική και εξατομικευμένη μάθηση είναι η καλύτερη, διότι, κάθε παιδί μαθαίνει με το δικό του ρυθμό και τις δικές του δυνατότητες. Για τον Γκάρντνερ ο σκοπός του σχολείου θα έπρεπε να είναι να αναπτύσσει όλους τους τύπους νοημοσύνης και να βοηθήσει έτσι τον κόσμο να φτάσει στο ζενίθ των δυνατοτήτων του και να ανακαλύψει τα πραγματικά του ταλέντα.

 

Όπως εξηγεί ο Γκάρντνερ ποτέ δεν είναι αργά για να αλλάξουμε ζωή: «Σε γενικό πλαίσιο οι ευφυΐες καλλιεργούνται ευκολότερα όταν το άτομο είναι σε μικρή ηλικία, γεγονός που σημαίνει ότι είναι ενεργητικότερο, με αυξημένη περιέργεια, ένα σφουγγάρι που “ρουφά” τις γνώσεις. Ωστόσο με την κατάλληλη προσέγγιση όλα τα άτομα μπορούν να αναπτύξουν τομείς που είχαν ξεχασμένους και οι οποίοι είναι πιθανό να τους χαρίσουν την ολοκλήρωση που τους έλειπε».

 

H λογική του Γκάρντνερ είναι να κατανοήσουμε το πνευματικό προφίλ του κάθε παιδιού και αναλόγως να το διδάξουμε. «Για παράδειγμα, μια αρχή της φυσικής μπορεί να διδαχθεί στα παιδιά με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Μέσα από τα μαθηματικά, τη λογική, τη γλώσσα, ένα διάγραμμα στον χώρο, μια άσκηση του σώματος. Ετσι θα γίνει κατανοητή».

 

Και μόνο αν σκεφτεί κανείς τις θεωρίες που όλοι διδαχτήκαμε κατά καιρούς χωρίς να καταλαβαίνουμε ποτέ το νόημά τους, αντιλαμβάνεται το πόσο δίκιο έχει ο Γκάρντνερ. Και πόσο άδικο είναι το ότι ένας σημερινός υπάλληλος γραφείου θα μπορούσε – αν κάποιος εκπαιδευτικός είχε αντιληφθεί την κλίση του  – να είναι ένας επιτυχημένος –  και το σημαντικότερο – ευτυχισμένος χορευτής!

 

Για παράδειγμα, κάποιος που έχει χάσει την ικανότητα να διαβάζει λέξεις μπορεί ωστόσο να διαβάζει αριθμούς. Οι έρευνες αυτές τον οδήγησαν να γράψει το βιβλίο Ο κατεστραμμένος νους το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ο πρόδρομος της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης. Το 1979, ο Γκάρντνερ έλαβε μια μεγάλη χρηματοδότηση από το ίδρυμα Bernard Van Leer στη Δανία, προκειμένου ένα υλοποιήσει ένα πρότζεκτ πάνω στο Ανθρώπινο Δυναμικό.

 

Ύστερα από 4 χρόνια έρευνας διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης το 1984 στο πρώτο του βιβλίο Τα πλαίσια του νου. Από το 1972 έως το 2000 ήταν διευθυντής του Project Zero. Από το 1995 εργάζεται στο Πρόγραμμα GoodWork Project το οποίο μελετάει τις εμπειρίες διαφόρων ατόμων από διαφορετικούς επαγγελματικούς τομείς. Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα ενέπνευσε το βιβλίο του Ηγετικές Προσωπικότητες: Μια ανατομία της Ηγεσίας. Ο Γκάρντνερ μελέτησε επίσης και το θέμα της δημιουργικότητας. Το 1982 δημοσιεύσε το βιβλίο Η Τέχνη, ο Νους και ο Εγκέφαλος: μια Γνωστική Προσέγγιση της Δημιουργικότητας, το 1993 το βιβλίο Δημιουργώντας Μυαλά και το 1994 το βιβλίο Αλλάζοντας τον κόσμο: Ένα πλαίσιο για τη μελέτη της δημιουργικότητας. Το 2000 ο Γκάρντνερ μαζί με τους συναδέλφους του ίδρυσαν το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Νους, Εγκέφαλος και Εκπαίδευση». Το εν λόγω πρόγραμμα θεωρήθηκε πολύ πρωτοποριακό και πολλά πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο έχουν αναπτύξει παρόμοια μεταπτυχιακά. Στο πρόσφατο βιβλίο του Πέντε Μυαλά για το Μέλλον αναλύει πέντε γνωστικές ικανότητες που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους όσοι ασχολούνται με την εκπαιδευτική πολιτική. Ο Γκάρντνερ έχει γράψει 30 βιβλία και πάνω από 500 άρθρα. Έχει τιμηθεί με περισσότερα από 20 διεθνή βραβεία. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 100 διανοούμενους του κόσμου. Πολλοί ερευνητές και εκπαιδευτικοί από το νηπιαγωγείο μέχρι το πανεπιστήμιο έχουν εφαρμόσει και εμπλουτίσει την θεωρία του.

 

Ο Γκάρντνερ επαναπροσδιορίζει και διευρύνει την έννοια της νοημοσύνης. Η νοημοσύνη, δεν είναι μία μοναδική και ενιαία οντότητα, αλλά αποτελείται από ξεχωριστές και ανεξάρτητες μονάδες. Κάθε άτομο έχει ένα συνδυασμό των εννέα ή και περισσοτέρων ειδών νοημοσύνης και μπορεί να τις αναπτύξει σε επαρκές επίπεδο. Η νοημοσύνη αποτελεί ένα πολυδιάστατο χαρακτηριστικό, το οποίο συνδέεται με ψυχοσωματικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Είναι η βιοψυχολογική ικανότητα να επεξεργαζόμαστε πληροφορίες τις οποίες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σε ένα πολιτισμικό χώρο ώστε να λυθούν προβλήματα ή να δημιουργηθούν προϊόντα τα οποία έχουν αξία σε μια κουλτούρα.

 

Ο Γκάρντνερ υποστηρίζει ότι το άτομο διαμορφώνει το μοναδικό γνωστικό προφίλ του χάρη στην ύπαρξη των πολλαπλών τύπων ευφυΐας. Αρχικά, ο Γκάρντνερ είχε ξεχωρίσει επτά είδη νοημοσύνης: γλωσσική-λεκτική, λογική-μαθηματική, οπτική-χωρική, σωματική-κιναισθητική, μουσική-ρυθμική, ενδοπροσωπική, διαπροσωπική. Σε επόμενα βιβλία του πρόσθεσε άλλες δύο φτάνοντας τις εννέα, την φυσιογνωστική, και την υπαρξιακή-φιλοσοφική.

 

Ο Γκάρντνερ κατακρίνει τα εκπαιδευτικά συστήματα που διαχρονικά δίνουν έμφαση μόνο στην γλωσσικές και λογικομαθηματικές δεξιότητες οι οποίες ενεργοποιούν μόνο το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου και δεν ευνοείται έτσι η ανάπτυξη άλλων δυνατοτήτων και ιδιαίτερων κλίσεων των μαθητών. Σύμφωνα με τον Γκάρντνερ η προσωπική και εξατομικευμένη μάθηση είναι η καλύτερη, διότι, κάθε παιδί μαθαίνει με το δικό του ρυθμό και τις δικές του δυνατότητες. Για τον Γκάρντνερ ο σκοπός του σχολείου θα έπρεπε να είναι να αναπτύσσει όλους τους τύπους νοημοσύνης και να βοηθήσει έτσι τον κόσμο να φτάσει στο ζενίθ των δυνατοτήτων του και να ανακαλύψει τα πραγματικά του ταλέντα.

Οι οκτώ τύποι νοημοσύνης κατά τον Χάουαρντ Γκάρντνερ

Ο ψυχολόγος του Χάρβαρντ Χάουαρντ Γκάρντνερ, όπως και άλλοι ειδικοί, έχουν αρχίσει να πιστεύουν ότι πολλά κρυφά ταλέντα θα μπορούσαν να αναπτυχθούν, αν τονιστούν τα διάφορα είδη νοητικών ικανοτήτων που υπάρχουν πέρα απ’ αυτό που μετριέται με τα συνηθισμένα τεστ ευφυΐας.
 
«Η κοινωνία μας έχει τρεις προκαταλήψεις,» λέει ο Γκάρντνερ: «Την Τεστομανία, την Δυτικομανία και την Αριστομανία.» 

Η Τεστομανία είναι η υπερβολική σημασία που δίνεται στον αριθμό του Δείκτη Ευφυΐας –  δηλαδή στο πηλίκο που προκύπτει μετά τα διάφορα τεστ.

Η Δυτικομανία είναι ο τρόπος σκέψης που εστιάζεται αποκλειστικά στις ικανότητες που μπορούν να μετρηθούν, παραγνωρίζοντας τις εκλεπτυσμένες αντιλήψεις των Ανατολικών λαών για την ενορατική και μη λογική ευφυΐα.

Και η Αριστομανία ρίχνει όλο το βάρος της στις περγαμηνές, χωρίς να δίνει αρκετή σημασία σε πιο γνήσιες εγγυήσεις διανοητικών ικανοτήτων.

«Μόνον αν διευρύνουμε τις απόψεις μας για την ανθρώπινη νόηση θα μπορέσουμε να επινοήσουμε αποτελεσματικότερους τρόπους για να την εκπαιδεύσουμε,» γράφει ο Γκάρντνερ. Έτσι, το τολμηρό του βιβλίο Νοητικές Προδιαθέσεις δίνει ελπίδες σε πολλούς ανθρώπους που έχουν απογοητευτεί – είτε με τον εαυτό τους είτε με τα παιδιά τους – εξ αιτίας μετρίων επιδόσεων στο σχολείο, και που ίσως έχουν παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια να βελτιωθούν. Ο Γκάρντνερ απομονώνει επτά «κεντρικές» μορφές ευφυΐας, στις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα πραγματικής προόδου.

«Μη ρωτάς πόσο έξυπνο είναι ένα παιδί, αλλά µε ποιο τρόπο είναι έξυπνο» -Χάουαρντ Γκάρντνερ

Κατά τη διάρκεια των δυο τελευταίων δεκαετιών, η θεωρία της πολλαπλής νοηµοσύνης έχει χρησιµοποιηθεί για να προωθήσει πολλές αλλαγές σε πρόγραµµα και διδασκαλία στα σχολικά συστήµατα της Βορείου Αµερικής. Στα γραπτά του ο Gardner υποστήριξε ότι οι παραδοσιακές µετρήσεις για την αναγνώριση χαρισµατικών µαθητών στηρίζονται πολύ έντονα σε IQ τεστ προσανατολισµένα στις γλωσσικές και λογικο-µαθηµατικές ικανότητες. Με τη διατύπωση της θεωρίας της πολλαπλής νοηµοσύνης, στην Αµερική κυρίως, τα σχολεία καταφεύγουν όλο και περισσότερο στη θεωρία αυτή, ως µία εναλλακτική µέθοδο για την αναγνώριση των χαρισµατικών παιδιών. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να παραµένει πρόβληµα αυτής της προσέγγισης η ανάπτυξη µεθόδων που να µπορούν να µετρήσουν αξιόπιστα και έγκυρα καθένα από τα είδη νοηµοσύνης που αυτή πρεσβεύει.

Βέβαια, καµία συζήτηση για τις θεωρίες πολλαπλής νοηµοσύνης δεν είναι ολοκληρωµένη χωρίς την αναφορά στη γενική ιδέα του Daniel Goleman για τη συναισθηµατική νοηµοσύνη. Στο βιβλίο του συνοψίζει την εντυπωσιακή ανακάλυψη στην κατανόηση της ισχυρής επιρροής που έχουν τα συναισθήµατα στην ανάπτυξη και τη µάθηση. Τα συναισθήµατα αλληλεπιδρούν µε σκοπό να καθορίσουν το πώς βλέπουµε τον κόσµο, καθώς µεγαλώνουµε και να προωθήσουν ή να καθυστερήσουν τη µάθηση. Σύµφωνα µε το Goleman, ένας άνθρωπος που µπορεί να χρησιµοποιεί τα συναισθήµατά του µε αποτελεσµατικό τρόπο έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει ένας πετυχηµένος και παραγωγικός πολίτης.

Το 1983, στο βιβλίο “Τα πλαίσια του νου“, o Gardner διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοηµοσύνης. Θέτει υπό αµφισβήτηση την έννοια της νοηµοσύνης ως µιας σταθερής παραµέτρου που µπορεί να µετρηθεί µε κάποιο τεστ και εντάσσει τη θεωρία του στις πολυπαραγοντικές θεωρίες.
 
Σύµφωνα µε αυτήν, η νοηµοσύνη είναι ένα κράµα από νοητικές ικανότητες που είναι διακριτές και ανεξάρτητες, αλλά δρουν αλληλοσυµπληρωµατικά και έτσι µόνο καθιστούν το άτοµο ικανό να επιλύει προβλήµατα και να κατασκευάζει προϊόντα. Οι ικανότητες λοιπόν που συµπράττουν στη λειτουργία της νοηµοσύνης είναι πολλές και διακριτές. Όσες µάλιστα πληρούν συγκεκριµένα κριτήρια αποτελούν, κατά τον Gardner, ειδικό τύπο νοηµοσύνης.

Τα κριτήρια αυτά είναι: α) Ύπαρξη αντίστοιχου εγκεφαλικού κέντρου, β) Ύπαρξη ατόµων µε επί µέρους ικανότητες εξαιρετικά ανεπτυγµένες, γ) Ύπαρξη σαφούς πορείας ανάπτυξης της νοητικής ικανότητας και δηµιουργία συγκεκριµένων, προσδιορίσιµων προϊόντων δηµιουργηµάτων, δ) Ύπαρξη εξελικτικής ιστορίας στο ανθρώπινο είδος, ε) Ερευνητική στήριξη από ψυχοµετρικές έρευνες, στ) Ερευνητική στήριξη από την Πειραµατική Ψυχολογία, ζ) Ύπαρξη συνόλου επί µέρους γνωστικών λειτουργιών, η) ∆υνατότητα αποκωδικοποίησης σε ένα συµβολικό σύστηµα.

Με βάση τα παραπάνω κριτήρια ο Gardner έχει µέχρι τώρα αναγνωρίσει οκτώ τύπους νοηµοσύνης:

Α) Γλωσσική νοηµοσύνη
Α) Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να χειρίζεται αποτελεσµατικά την επικοινωνία του µε τους άλλους, καθώς και τον προφορικό και το γραπτό λόγο, ώστε να πετύχει ορισµένους σκοπούς, όπως να πληροφορήσει, να καθοδηγήσει, να εξηγήσει, να πείσει και να συγκινήσει. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να διαβάζουν, να γράφουν και να διηγούνται ιστορίες. Αντίστοιχα οι µαθητές αυτοί ξεχωρίζουν στο µάθηµα της λογοτεχνίας και της γραπτής έκφρασης εν γένει. Αρέσκονται στις αφηγήσεις, στην αποµνηµόνευση διαφόρων δοµών και µορφών λόγου, στους γλωσσοδέτες και στα λογοπαίγνια. Είναι πολύ πιθανό να χρησιµοποιούν πλούσιο λεξιλόγιο, να έχουν ευκολία στη δηµιουργία ρίµας, να έχουν ικανότητα δηµιουργίας συναρπαστικών ιστοριών και συναρπαστικού τρόπου διήγησης, να χαρακτηρίζονται από κλίση στα γλωσσικά παιχνίδια και στη γλωσσοµάθεια. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που εµπεριέχουν λέξεις, όπως είναι οι αφηγήσεις, οι συζητήσεις, οι διαλεκτικές αντιπαραθέσεις. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν µελέτη κειµένων, σύνθεση γραπτών εργασιών, αφηγήσεις, µονολογικές παρουσιάσεις, συνόψεις, εκθέσεις, απαγγελίες, έµµετρες αποδόσεις κ.λπ.

Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει λογοτέχνες, δηµοσιογράφους, πολιτικούς, κ.ά.

Β) Λογικοµαθηµατική νοηµοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόµου για λογική και συστηµατική σκέψη. Είναι η ικανότητα κατανόησης και χρήσης αφηρηµένων σχέσεων για την περιγραφή, εξήγηση και αποτίµηση γεγονότων και προβληµάτων. Έκφραση της λογικοµαθηµατικής νοηµοσύνης αποτελούν οι θεωρητικές και οι θετικές επιστήµες και στο καθηµερινό επίπεδο η άνεση του ατόµου να επιλύει αποτελεσµατικά διάφορα προβλήµατα. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να πειραµατίζονται, να διατυπώνουν υποθέσεις και να προσπαθούν να τις επαληθεύσουν, να δουλεύουν µε αριθµούς και να κάνουν ερωτήσεις. Οι µαθητές αυτοί ξεχωρίζουν στα µαθήµατα των φυσικοµαθηµατικών, διακρίνονται για την αναλυτική σκέψη τους και τον τεκµηριωµένο λόγο, την κατανόηση συµβολικών µεγεθών και του συµβολικού τρόπου απόδοσής τους. Αρέσκονται στη λογική τεκµηρίωση των πραγµάτων. Προτιµούν παιχνίδια όπως το σκάκι, έχουν την τάση να διατυπώνουν µε εξισώσεις και µαθηµατικούς τύπους φαινόµενα που βλέπουν γύρω τους, ζητούν πάντα από τους συνοµιλητές τους να αποδείξουν αυτό που υποστηρίζουν, αναζητούν πάντα ορθολογικές ιδέες και διαδικασίες.

Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που εµπεριέχουν διαδικασίες επαγωγικών, απαγωγικών και αναλυτικών συλλογισµών. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν ποσοτικοποιήσεις, µαθηµατικούς υπολογισµούς αξίας, µεγέθους, βάρους, απόστασης, χρόνου, κατηγοριοποιήσεις, γενικεύσεις, υποθέσεις, αιτιολογήσεις, συµπερασµούς.
 
Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει επιστήµονες, προγραµµατιστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, µαθηµατικούς, ντετέκτιβ κ.ά.

Γ) Χωρική νοηµοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να προσλαµβάνει χωρικές, σχηµατικές και χρωµατικές πληροφορίες µε ακρίβεια και να δηµιουργεί µε αυτές νοητικές εικόνες τις οποίες µετέπειτα µπορεί να τις εκφράζει µε αρχιτεκτονικές κατασκευές και εικαστικές συνθέσεις. Είναι πιο ανεπτυγµένη σε όσους έχουν καλή οπτική µνήµη και ικανότητα να θυµούνται τις διαστάσεις και τα σχήµατα των αντικειµένων. Η σπουδαιότητα της χωρικής νοηµοσύνης είναι µεγαλύτερη από ό,τι της αναγνωρίζεται συνήθως, καθώς αποτελεί µαζί µε τη γλωσσική τις δύο κύριες πηγές πληροφόρησης.
 
Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να ζωγραφίζουν, να κατασκευάζουν, να σχεδιάζουν, να δηµιουργούν νέα πράγµατα, να ονειροπολούν, να κοιτάζουν φωτογραφίες, να παρακολουθούν ταινίες. Είναι επίσης επιδέξια στο να λύνουν λαβυρίνθους και puzzles, να διαβάζουν χάρτες και γραφικές παραστάσεις. Οι µαθητές µε αυτή τη νοηµοσύνη είναι οπτικοί τύποι και ξεχωρίζουν στις εικαστικές τέχνες. Μαθαίνουν καλύτερα όταν εµπλέκεται η φαντασία τους και όταν δουλεύουν µε χρώµατα και εικόνες. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που χρησιµοποιούν έντονα εποπτικές προσεγγίσεις, εννοιολογικούς χάρτες και κάθε άλλη µορφή γραφικών αναπαραστάσεων, τρισδιάστατα µοντέλα, µεταφορικές εικόνες, κ.ά. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνόυν µοντελοποιήσεις, εικαστικές αποδόσεις κ.ά.

Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει αρχιτέκτονες, διακοσµητές, καλλιτέχνες, µηχανικούς, εφευρέτες, κυνηγούς, οδηγούς, πιλότους, χειρουργούς, κ.λ.π.

∆) Κιναισθητική νοηµοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να χρησιµοποιεί το σώµα ή µέλη του προκειµένου να εκφράσει ιδέες, πληροφορίες και συναισθήµατα ή να κατασκευάσει χρηστικά αντικείµενα, ή να λύσει προβλήµατα. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η κιναισθητική νοηµοσύνη δε συµβάλλει µόνο στην αξιοποίηση της κατεχόµενης γνώσης, αλλά αποτελεί και άριστο µέσο νοητικής ανάπτυξης και µάθησης. Οργανισµοί που δεν κινούνται δεν αναπτύσσουν εγκέφαλο. Η εξάσκηση είναι πρωταρχικό στοιχείο της κιναισθητικής νοηµοσύνης και γίνεται όχι µόνο όταν επαναλαµβάνουµε µια κίνηση, αλλά και όταν παρακολουθούµε κάποιον άλλο να την κάνει. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να κινούνται, να αγγίζουν, γενικά να χρησιµοποιούν τη γλώσσα του σώµατος. Οι µαθητές ξεχωρίζουν στις κατασκευές, εµπλέκονται σε αθλητικές δραστηριότητες και χορευτικοθεατρικές παραστάσεις, συνοδεύουν το λόγο τους µε παραστατικές κινήσεις και αρέσκονται σε επικίνδυνα παιχνίδια κίνησης. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν δραµατοποιήσεις, κατασκευές, συναρµολογήσεις, πρακτική αξιοποίηση υλικών, γενικότερα αισθησιοκινητικές δραστηριότητες. Αντιστοιχούν ιδίου τύπου µαθησιακές δραστηριότητες.

Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει χορευτές, αθλητές, µίµους, τεχνίτες, ηθοποιούς, χειρουργούς κ.ά.

Ε) Μουσική νοηµοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να συλλαµβάνει, διακρίνει και µετασχηµατίζει µουσικά σχήµατα και εκφράζεται µε συνθέσεις ή αποδόσεις µουσικών έργων. Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που αναπτύσσεται από πολύ νωρίς. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να τραγουδούν, να ακούνε µουσική, να παίζουν κάποιο όργανο. Οι µαθητές συµµετέχουν σε χορωδιακές εκδηλώσεις, σιγοτραγουδούν, σφυρίζουν, κτυπούν ρυθµικά χέρια ή πόδια στο θρανίο, θυµούνται µελωδίες, αναγνωρίζουν από τις πρώτες νότες συνθέτη και ερµηνευτή, µελετούν µε συνοδεία µουσικής, µεταφράζουν τους ήχους που ακούνε σε µουσική αίσθηση, θυµούνται περασµένες καταστάσεις και τις συνδέουν µε ήχους, παρατηρούν τον τόνο κα το ρυθµό της φωνής στην οµιλία των άλλων, χρησιµοποιούν συχνά µεταφορικές εκφράσεις από τον κόσµο της µουσικής.
Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που επιχειρούν τη διάχυση της µουσικής, και µάλιστα σε όλα τα µαθήµατα. Αντίστοιχες µαθησιακές δραστηριότητες είναι οι ηχητικές επενδύσεις, οι µουσικές αποδόσεις εννοιών ή και καταστάσεων, καθώς και οι ρυθµικές εκφράσεις.

Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει συνθέτες, µουσικούς, αλλά και τους λάτρεις της µουσικής και όσους απολαµβάνουν το ρυθµό και τη µουσικότητα της γλώσσας.

ΣΤ) Ενδοπροσωπική νοηµοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να συνειδητοποιεί, διακρίνει, ονοµατίζει, ελέγχει τα συναισθήµατά του, να οικοδοµεί ακριβή εικόνα για τον εαυτό του και να ασκεί µεταγνωστικό έλεγχο στις νοητικές λειτουργίες του. Είναι η ικανότητα του «γνώθι σ’αυτόν».

Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης καταλαβαίνουν καλύτερα τον εαυτό τους, τις επιθυµίες, τους φόβους, τις διαθέσεις τους και χρησιµοποιούν αυτές τις πληροφορίες για να ρυθµίζουν τη ζωή τους. Η ικανότητα να αποφασίζει κάποιος ποιος θέλει να είναι, ποιο επάγγελµα να διαλέξει, ποιον να παντρευτεί, είναι σηµαντικότατη για τη ζωή. Τα άτοµα αυτά µαθαίνουν καλύτερα µε το να δουλεύουν µόνα τους, στο δικό τους χώρο, έχουν αυτοπειθαρχία και µπορούν να εργασθούν χωρίς τη συνεχή στήριξη κάποιου άλλου προσώπου. Γνωρίζουν τα όριά τους, φέρονται καλά στον εαυτό τους, χωρίς να τον επικρίνουν ή να τον µειώνουν χωρίς λόγο, κάνουν το καλύτερο ακόµα και όταν δεν τους ελέγχει κανείς. Οι µαθητές αυτοί έχουν τη δυνατότητα να κατανοήσουν τον εαυτό τους και µπορούν να ολοκληρώσουν ατοµικά έργα χωρίς να έχουν ανάγκη από τη συνεχή στήριξη και παρότρυνση του δασκάλου ή της µαθητικής οµάδας. Γνωρίζουν πότε να χαλαρώνουν, µπορούν και ρυθµίζουν έντονες αρνητικές καταστάσεις του θυµικού όπως το άγχος, η θλίψη ή η οξυθυµία. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες µε τη µορφή προγραµµάτων εξατοµικευµένης διδασκαλίας, καθώς και διδακτικές παρεµβάσεις που επιχειρούν να ενισχύσουν το αυτο-συναίσθηµα, την αυτο-ρυθµιζόµενη µάθηση και τον αυτο-έλεγχο.

Είναι ο τύπος της νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει ψυχοθεραπευτές, φιλοσόφους, αλλά και αυτοδηµιούργητους ανθρώπους.

Ζ) ∆ιαπροσωπική νοηµοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να αντιλαµβάνεται τα συναισθήµατα, τις προθέσεις, τις διαθέσεις και τις επιθυµίες τρίτων, να κατανοεί την οπτική θεώρησης των πραγµάτων που υιοθετούν άλλοι, να επικοινωνεί και να συνεργάζεται µαζί τους, χωρίς συνεχείς τριβές. Όποιος έχει την ικανότητα της ενσυναίσθησης (empathy) είναι πιο ευαίσθητος στα ασαφή µηνύµατα που αποκαλύπτουν έµµεσα τις ανάγκες και τις επιθυµίες των άλλων. Η ενδοπροσωπική και η διαπροσωπική νοηµοσύνη µοιάζουν ως προς το περιεχόµενό τους, αλλά η πρώτη αφορά στο ίδιο το άτοµο, ενώ η δεύτερη στους άλλους. Συνδέονται άµεσα µεταξύ τους, γιατί µόνο γνωρίζοντας τον εαυτό µας και τα συναισθήµατά µας µπορούµε να κατανοήσουµε τον κόσµο που µας περιβάλλει. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να έχουν πολλούς φίλους, να µιλούν σε ανθρώπους, να γίνονται µέλη σε διάφορες οµάδες ατόµων. Ηγούνται, οργανώνουν, διαλέγουν το σωστό άτοµο για τη σωστή θέση, επικοινωνούν, χειρίζονται και διευθετούν συγκρούσεις µεταξύ ατόµων, οι άλλοι απολαµβάνουν τη συνεργασία µαζί τους. Γενικά έχουν ικανοποιητική σχέση µε τους συντρόφους τους.

Οι µαθητές µε αυτό το είδος νοηµοσύνης προτιµούν τις οµαδικές εργασίες, είναι αποδεκτοί από τους συµµαθητές τους, πρωτοστατούν σε οµαδικές δραστηριότητες και µεσολαβούν για επίλυση διαπροσωπικών διαφορών. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που σχετίζονται µε τις αρχές της αλληλοδιδακτικής και της οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν συλλογικές διαδικασίες, οµαδικές εργασίες, διαχείριση κρίσεων.

Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που ταιριάζει σε πολιτικούς, εκπαιδευτικούς, διευθύνοντες, ψυχοθεραπευτές κ.ά.

Η) Νατουραλιστική νοηµοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να αντιλαµβάνεται το γεωφυσικό χώρο, να κάνει διακρίσεις στη χλωρίδα και πανίδα, αλλά και να διακρίνει κοινά στοιχεία και κυρίαρχα µοτίβα, όπως αντικείµενα και διαδικασίες, που αφορούν κοινωνικοπολιτιστικές δραστηριότητες, όπως είναι ο τρόπος οµιλίας, το στιλ της ένδυσης και µε βάση αυτά να αναγνωρίζει και να κατατάσσει πρόσωπα στις οµάδες από τις οποίες προέρχονται. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να αναγνωρίζουν και να κατηγοριοποιούν αντικείµενα, παρόλο που ο προσδιορισµός και η κατηγοριοποίηση αυτή δεν αναφέρεται πάντοτε στο φυσικό περιβάλλον. Οι µαθητές διακρίνονται στις πάσης φύσεως ταξινοµικές δραστηριότητες και συχνά ασχολούνται µε συλλογές, είναι ιδιαίτερα παρατηρητικοί στις σχολικές εκδροµές, από τις οποίες συχνά επιστρέφουν µε δείγµατα πετρωµάτων, καρπών, λουλουδιών. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη συστηµατική παρατήρηση, τις συλλογές, τις ταξινοµήσεις και την αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης των χαρακτηριστικών που έχουν τα επιµέρους φυσικά υλικά.

Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που είναι ιδιαίτερα ανεπτυγµένη στους βιολόγους, βοτανολόγους, γεωργούς, κυνηγούς, εµπόρους πολύτιµων λίθων κ.λ.π.

Ο Gardner υποστηρίζει ότι είναι πολύ πιθανόν να διακριθούν και άλλα είδη νοηµοσύνης. Ήδη δύο νέοι τύποι νοηµοσύνης, η υπαρξιακή και η πνευµατική, βρίσκονται υπό µελέτη.

Δαμόκλειος σπάθη

Στις Συρακούσες βασίλευε ο πονηρός Διονύσιος, βασιλιάς ισχυρός που όλοι φοβούνταν, όλοι κολάκευαν αλλά και μισούσαν, φθονούσαν και κατηγορούσαν.

Ο Διονύσιος είχε έναν υπήκοο και αυλικό του, τον ζηλόφθονο Δαμοκλή.

Ο Δαμοκλής έβγαζε συνεχώς μπροστά στον Διονύσιο ατέλειωτους λόγους περί της ευτυχίας των βασιλέων. Και τι δε θα ‘δινε για να φτάσει κι αυτός σε κάποια μελλοντική ζωή του σε θέση παρόμοια μ’ αυτήν που κατείχε ο βασιλιάς του εκείνη τη στιγμή…

Κουρασμένος πια ο Διονύσιος, αποφάσισε να συμμορφώσει τον αυλικό του. Διοργάνωσε ένα μεγάλο συμπόσιο και διέταξε τον Δαμοκλή να πάρει τη θέση του στο θρόνο.

Ντυμένος με βασιλικά ρούχα σαν αληθινός μονάρχης, ο Δαμοκλής ένιωσε περήφανος με τέτοια τιμή.

Δεν μπορούσε να πιστέψει στην τύχη του! Το όνειρό του είχε εκπληρωθεί, έστω γι’ αυτές τις λίγες στιγμές.

Και γιατί να χαρεί μόνο λίγες στιγμές; σκέφτηκε.

Ο βασιλιάς του είχε παραχωρήσει τη θέση του κι είχε διατάξει να τον υπακούν σ’ ό,τι έλεγε, σαν να ήταν αυτός ο ίδιος βασιλιάς. Δεν ήταν δύσκολο να μιλήσει στον αρχηγό της φρουράς και να του ζητήσει να εξαφανίσει τον προηγούμενο βασιλιά… οριστικά.

Αυτά συλλογιζόταν, όταν οι υπηρέτες του τον ειδοποίησαν ότι το φαγητό είχε σερβιριστεί.

Σχεδιάζοντας να μιλήσει με τον αρχηγό της φρουράς στη διάρκεια του δείπνου, ο Δαμοκλής κάθισε στο θρόνο του, μπροστά στο τραπέζι που ήταν γεμάτο με εξωτικές λιχουδιές.

Ποιος ξέρει γιατί, στην καλύτερη στιγμή του δείπνου, ο Δαμοκλής σήκωσε το βλέμμα πάνω από το κεφάλι του.

Και τότε το είδε!

Ένα κοφτερό και μυτερό σπαθί κρεμόταν ακριβώς πάνω από το κεφάλι του. Το συγκρατούσε μονάχα ένα λεπτό κι αδύναμο νήμα που έμοιαζε πως θα κοβόταν από στιγμή σε στιγμή. Πολύ αργά, σχεδόν χωρίς ανάσα, ο Δαμοκλής σηκώθηκε από το βασιλικό κάθισμα και πήγε προς το κέντρο της σάλας. Έκπληκτος διαπίστωσε ότι το σπαθί μετακινιόταν μαζί του, και η μύτη του σημάδευε διαρκώς την κορυφή του κεφαλιού του.

Ο Δαμοκλής πανικοβλήθηκε κι αποφάσισε να μείνει εντελώς ακίνητος. Φοβόταν ότι και η παραμικρή κίνηση του κεφαλιού του θα μπορούσε να κόψει τη λεπτότατη κλωστή που συγκρατούσε το σπαθί.

Ο νέος βασιλιάς έβαλε τα κλάματα κι άρχισε να φωνάζει δυνατά τον Διονύσιο. Τον ικέτευε να τον βοηθήσει.

«Τι συμβαίνει;» τον ρώτησε ο Διονύσιος.

«Κοίταξε» είπε ο Δαμοκλής, δείχνοντας ψηλά και κουνώντας το δάχτυλό του πολύ απαλά.

«Το σπαθί;… Αααα, πάντα εκεί βρίσκεται. Νόμιζα ότι το είχα συνηθίσει, αλλά ευχαριστήθηκα τόσο πολύ αυτές τις ώρες, που σκέφτομαι να σε αφήσω στο πόστο μου για πάντα… Ήθελες τόσο πολύ να γίνεις βασιλιάς.»

 «Α, όχι, Μεγαλειότατε. Ήταν μια απλή φαντασίωση. Σε παρακαλώ, άσε με να βγάλω την κορόνα και να φύγω από εδώ… Σε παρακαλώ…»

Ο βασιλιάς δέχτηκε την παραίτηση του Δαμοκλή, όμως, με τον όρο πως στο εξής δεν θα τον ενοχλούσε με τα σχόλιά του και με το τι θα ήθελε να γίνει στις επόμενες ζωές του.

Ο σοφός δεν επιδιώκει τίποτα: ούτε να είναι καλός, ούτε δυνατός, ούτε υπάκουος, ούτε επαναστάτης, ούτε αντιφατικός, ούτε συνεπής… Θέλει μόνο να είναι αυτός που είναι. Κι είναι αυτή η μοναδική του επιθυμία – τόσο φυσική, τόσο δροσερή-, που μας γοητεύει.

Η ιδέα του σοφού που μοιάζει με γελαστό παιδί και μας καλεί να σκεφτούμε τον πολυπόθητο συνδυασμό αθωότητας και απόλυτης ελευθερίας.

Επιστήμονες ανακάλυψαν ένα νέο όργανο στο ανθρώπινο σώμα

Ερευνητές εντόπισαν ένα προηγουμένως άγνωστο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ανατομίας το οποίο συνδέεται με τη λειτουργία όλων των οργάνων, των περισσότερων ιστών και των μηχανισμών των σημαντικότερων ασθενειών.

Η μελέτη που πραγματοποιήθηκε με την καθοδήγηση της Ιατρικής Σχολής της Νέας Υόρκης αποκάλυψε ότι στρώματα του ανθρώπινου σώματος τα οποία έως τώρα θεωρούνταν πυκνοί συνδετικοί ιστοί, βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, περιβάλουν τον πεπτικό σωλήνα, τους πνεύμονες και το ουροποιητικό σύστημα, συναντιούνται γύρω από τις αρτηρίες, τις φλέβες και μεταξύ των μυών, είναι διασυνδεδεμένα διαμερίσματα γεμάτα με υγρά. Αυτές οι σειρές χώρων υποστηρίζονται από ένα δίκτυο ισχυρών και εύκαμπτων συνδετικών ιστών, μπορούν να δράσουν σαν απορροφητές κραδασμών οι οποίοι προστατεύουν τους ιστούς από το να υποστούν ζημιές σκιστούν καθώς, τα όργανα, οι μύες και οι φλέβες συμπιέζονται και πάλλονται ως μέρος της καθημερινής λειτουργίας του οργανισμού.

Η διαπίστωση ότι αυτό το σύστημα λειτουργεί ως αυτοκινητόδρομος κινούμενου υγρού ίσως εξηγεί γιατί ο καρκίνος που εισβάλει σε αυτό είναι πολύ πιο πιθανό να εξαπλωθεί. Το νέο αυτό σύστημα είναι η πηγή της λέμφου, υγρού ζωτικής σημασίας για την λειτουργία των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που δημιουργούν φλεγμονή. Περισσότερο από το μισό του υγρού στο σώμα βρίσκεται μέσα στα κύτταρα, ένα ακόμα ποσοστό συναντάμε στην καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία, στους λεμφαδένες και στα λεμφικά αγγεία. Το υπόλοιπο υγρό είναι «παρενθετικό» και η τρέχουσα μελέτη είναι η πρώτη που το ορίζει ως όργανο από μόνο του και ως ένα από τα μεγαλύτερα του σώματος, λένε οι συγγραφείς.

Σύμφωνα με τους ερευνητές κανείς δεν είχε παρατηρήσει μέχρι τώρα αυτούς τους χώρους, λόγω της μεθόδου που χρησιμοποιούσαν για να πραγματοποιήσουν εξετάσεις στους ιστούς. Οι επιστήμονες προετοιμάζουν τον ιστό για την εξέταση επεξεργάζοντας τον με χημικές ουσίες, κόβοντάς τον σε λεπτά τμήματα για να τονίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά με τη χρήση μικροσκοπίου. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί ζωντανές λεπτομέρειες των κυτταρικών δομών, αλλά απομακρύνει κάθε υγρό. Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι η απομάκρυνση των υγρών κατά τη δημιουργία των τομών στον υπό εξέταση ιστό προκαλεί την κατάρρευση του πρωτεϊνικού πλέγματος που περιβάλει τους χώρους αυτούς.

Ένας διάμεσος χώρος βρέθηκε στο δέρμα και στους υποβλεννογόνους και άλλους ινοσυνδετικούς ιστούς

Όπως τονίζει ο Neil Theise, καθηγητής της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης, η τεχνική που χρησιμοποιείται για την εξέταση των ιστών που περικλείουν το σώμα και που όπως αποδείχτηκε είναι γεμάτοι με υγρό, τους κάνει να εμφανίζονται στέρεοι στις διαφάνειες βιοψίας. «Το εύρημα αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δραματικές εξελίξεις στην ιατρική, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας ότι η άμεση δειγματοληψία του ενδιάμεσου υγρού μπορεί να γίνει ένα ισχυρό διαγνωστικό εργαλείο».

Τα ευρήματα της μελέτης βασίζονται σε μια νέα τεχνολογία,την probe-based Confocal Laser Endomicroscopy (pCLE), οποία συνδυάζει την παραδοσιακή κάμερα που κινείται στο λαιμό για να καταγράψει τα εσωτερικά όργανα με ένα λέιζερ που φωτίζει τους ιστούς, και αισθητήρες . Η τεχνολογία αυτή προσφέρει μικροσκοπική άποψη των ζωντανών ιστών αντί των σταθερών. Όπως αναφέρουν οι επιστήμονες στην δημοσίευση: «αναδύεται η δυνατότητα η άμεση δειγματοληψία του ενδιάμεσου υγρού θα μπορούσε να είναι ένα διαγνωστικό εργαλείο. Τελικά, η μελέτη μας αποδεικνύει την ισχύ της in vivo μικροσκοπίας για να δημιουργήσει νέες γνώσεις για την ανατομία και τη φυσιολογία των κανονικών και άρρωστων ιστών».

Νέα θεωρία για τη σύνδεση του Higgs με τη σκοτεινή ύλη

Μια νέα θεωρητική εργασία θέτει αυστηρότερους περιορισμούς στις ιδιότητες της σκοτεινής ύλης που προκύπτουν από πειράματα σωματιδιακής φυσικής.

 

Το μποζόν του Higgs βοηθά ώστε να εξηγηθεί πώς τα σωματίδια αποκτούν τη μάζα τους, έτσι φαίνεται ότι μπορεί να προσφέρει το κλειδί και στην κατανόηση της σκοτεινής ύλης, την κυρίαρχη μορφή της ύλης που μαζί με τη σκοτεινή ενέργεια αποτελούν το 95% όλων των στοιχείων του Σύμπαντος. Τα λεγόμενα μοντέλα Higgs-portal (όπου τα Higgs διασπώνται) υποστηρίζουν ότι τα σωματίδια της σκοτεινής ύλης αλληλεπιδρούν με τα φυσιολογικά σωματίδια μέσω της ανταλλαγής ενός μποζονίου Higgs. Αν είναι σωστές, τότε οι ερευνητές θα περίμεναν μια υπογραφή σκοτεινής ύλης στις διασπάσεις Higgs στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC). Μια νέα λοιπόν θεωρητική μελέτη αφαιρεί κάποια από την αβεβαιότητα στα μοντέλα αυτά, βελτιώνοντας τα όρια που έχει θέσει ο LHC στα υποψήφια μοντέλα της σκοτεινής ύλης.

 

Αν η σκοτεινή ύλη αλληλεπιδρά μέσω των διαμεσολαβητών του Higgs, τότε αυτό θα πρέπει να επηρεάσει – με αντίστροφη έννοια – το πώς αποσυντίθενται τα μποζόνια Higgs. Συγκεκριμένα, κάποιο κλάσμα των μποζονίων Higgs που δημιουργούνται στο LHC θα πρέπει να διασπαστεί σε σωματίδια σκοτεινής ύλης, τα οποία θα ξεφύγουν από την ανίχνευση τους. Το γεγονός ότι δεν παρατηρήθηκε καμία από αυτές τις «αόρατες αποσυνθέσεις» επιτρέπει στους ερευνητές να ορίσουν ένα χαμηλότερο όριο στην πιθανότητα ή στην ενεργό διατομή της αλληλεπίδρασης των σωματιδίων σκοτεινής ύλης με ένα νουκλεόνιο. 

 

Δυστυχώς, τα τρέχοντα όρια ενεργού διατομής στην σκοτεινή ύλη στο μοντέλο Higgs-portal, έχουν μεγάλα όρια σφάλματος, σε μεγάλο βαθμό επειδή αυτά τα μοντέλα εξαρτώνται από τη σύζευξη μεταξύ του μποζονίου Higgs και των νουκλεονίων, κάτι που είναι αβέβαιο. Ο Martin Hoferichter από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο Σιάτλ επαναξιολογεί αυτή τη σύζευξη Higgs με το νουκλεόνιο, ενσωματώνοντας την πρόσφατη πρόοδο για τη σύζευξη του μποζονίου Higgs με δύο νουκλεόνια.

 

Τα προκύπτοντα όρια ενεργού διατομής παρέχουν ένα πιο έντονο όριο για την εξαίρεση πιθανών υποψηφίων σωματιδίων σκοτεινής ύλης, ιδιαίτερα για το εύρος μάζας 1 έως 10 GeV, όπου τα πειράματα άμεσης ανίχνευσης είναι λιγότερο ευαίσθητα.

Νέα θεωρία συνδέει μαύρες τρύπες, σκοτεινή ύλη και κύματα βαρύτητας

Τα τελευταία χρόνια ήταν απίστευτα για τις ανακαλύψεις της φυσικής. Οι επιστήμονες εντόπισαν το μποζόνιο Higgs, ένα σωματίδιο που το κυνηγούσαμε για σχεδόν 50 χρόνια και το ανακαλύψαμε το 2012, αλλά και τα κύματα βαρύτητας , τα οποία προβλέφτηκαν από τη θεωρία πριν από 100 χρόνια, και ανιχνεύτηκαν το 2016. Σκέφτηκαν λοιπόν μερικοί θεωρητικοί, γιατί να μην συνδυάσουμε όλες τις πιο τρελές ιδέες φυσικής σε μια θεωρία; Τι θα συμβεί αν, ας πούμε, προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τη σκοτεινή ύλη που εκπέμπεται από μαύρες τρύπες μέσω των κυμάτων της βαρύτητας;

 

Μήπως το μποζόνιο Higgs αλληλεπιδρά με τη σκοτεινή ύλη ή τη σκοτεινή ενέργεια;

Είναι πραγματικά μια παράξενη ιδέα. Τώρα που οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει τα βαρυτικά κύματα, κυματισμούς στο διάστημα που δημιουργούνται από τα πιο βίαια φυσικά γεγονότα, θέλουν να χρησιμοποιήσουν την ανακάλυψή τους για να κάνουν πραγματικές παρατηρήσεις φυσικής. Νομίζουν ότι έχουν έναν τρόπο να εντοπίσουν ολοκαίνουργια σωματίδια που μπορεί να συνθέτουν την σκοτεινή ύλη, μια άγνωστη ουσία που αντιπροσωπεύει πάνω από το 80% όλης της βαρύτητας στο σύμπαν.

 

«Η βασική ιδέα είναι ότι προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε μαύρες τρύπες … τα πιο πυκνά και πιο συμπαγή αντικείμενα του σύμπαντος για να αναζητήσουμε νέα είδη σωματιδίων», δήλωσε η Masha Baryakhtar, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής Perimeter του Καναδά. Ειδικά ένα σωματίδιο: «Το αξόνιο. Οι άνθρωποι το ψάχνουν για 40 χρόνια. »

 

Οι μαύρες τρύπες είναι οι καταβόθρες του σύμπαντος, τόσο ισχυρές ώστε το φως δεν μπορεί να ξεφύγει από την έλξη τους μόλις εισέλθει σε αυτές. Έχουν τόσο ισχυρά βαρυτικά πεδία που παράγουν βαρυτικά κύματα όταν συγκρούονται μεταξύ τους. Η σκοτεινή ύλη μπορεί να μην είναι κατασκευασμένη από σωματίδια, αλλά αν ήταν, θα μπορούσαμε να την παρατηρήσουμε ως αξιόνια, ένα πανάλαφρο σωματίδια γύρω στο ένα δισεκατομμύριο δισεκατομμύρια φορές ελαφρύτερο από ένα ηλεκτρόνιο, που βρίσκεται γύρω από μαύρες τρύπες. Τώρα που καταλαβαίνετε όλους τους όρους, παρακάτω δείτε πως λειτουργεί η θεωρία.

 

Η Baryakhtar και οι συνεργάτες της πιστεύουν ότι οι μαύρες τρύπες είναι κάτι περισσότερο από παγίδες για το φως, αλλά πυρήνες στο κέντρο ενός είδους βαρυτικού ατόμου. Τα αξιόνια θα είναι τα ηλεκτρόνια, για να κάνουμε μια παρομοίωση Αν γνωρίζετε ήδη τις μαύρες τρύπες, γνωρίζετε ότι έχουν απίστευτα καυτούς, υψηλής ενέργειας δίσκους αερίου που περιστρέφονται γύρω από αυτές, που παράγονται από την τριβή μεταξύ σωματιδίων που επιταχύνονται από τη βαρύτητα της μαύρης τρύπας. Αυτή η θεωρία αγνοεί αυτά τα πράγματα, αφού τα αξιόνια δεν θα αλληλεπιδρούν μέσω της τριβής.

 

Διατηρώντας την αναλογία των ατόμων, τα αξιόνια μπορούν να στρέφονται γύρω από τη μαύρη τρύπα, κερδίζοντας και χάνοντας ενέργεια με τον ίδιο τρόπο που κάνουν τα ηλεκτρόνια στα άτομα. Αλλά τα ηλεκτρόνια αλληλεπιδρούν μέσω ηλεκτρομαγνητισμού, κι έτσι δημιουργούν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα ή τα κύματα του φωτός. Τα αξιόνια αλληλεπιδρούν μέσω της βαρύτητας, έτσι δημιουργούν τα βαρυτικά κύματα. Αλλά, όπως είπαμε πιο πάνω, τα αξιόνια είναι απίστευτα μικροσκοπικά. Σε αντίθεση με ένα μικροσκοπικό άτομο, η μαύρη τρύπα σε αυτά τα «άτομα βαρύτητας» περιστρέφεται, υπερφορτώνει το χώρο γύρω της και τον αναγκάζει να παράγει περισσότερα αξιόνια. Παρά τη μικροσκοπική μάζα του αξιονίου, αυτή η αποκαλούμενη διαδικασία υπερπαραγωγής θα μπορούσε να παράγει 10 ⁸⁰ αξιόνια, τον ίδιο αριθμό με όλα τα άτομα σε ολόκληρο το σύμπαν, και αυτά γύρω από μία μόνο μαύρη τρύπα.  

 

Και το πιο τρελό από όλα, θα πρέπει να ακούσουμε ένα βόμβο βαρυτικών κυμάτων από αυτά τα αξιόνια που κινούνται γύρω και απελευθερώνουν κύματα βαρύτητας στους ανιχνευτές μας, παρόμοια με τον τρόπο που βλέπετε τις φασματικές γραμμές που προέρχονται από την μετάβαση των ηλεκτρονίων στις στιβάδες των ατόμων. «Θα τα δείτε σε μια συγκεκριμένη συχνότητα η οποία θα είναι περίπου διπλάσια από την μάζα του αξιονίου», δήλωσε η Baryakhtar.

 

Υπάρχουν γιγάντιοι ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων που είναι διάσπαρτοι σε όλο τον κόσμο. Σήμερα υπάρχει ένα LIGO στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, ένα άλλο LIGO στη Λουιζιάνα και ένας που ονομάζεται Virgo στην Ιταλία αρκετά ευαίσθητος για να ανιχνεύσει βαρυτικά κύματα και με αναβαθμίσεις ικανός να ανιχνεύσει αξιόνια και να αποδείξει τη σωστή θεωρία. Οι επιστήμονες θα πρέπει ουσιαστικά να καταγράφουν τα δεδομένα, να τα αναπαράγουν και να συντονίζουν την ανάλυσή τους σαν ένα ραδιόφωνο για να πάρουν το σήμα με τη σωστή συχνότητα.

 

Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι με τους οποίους η ομάδα της Baryakhtar σκέφτεται ότι θα μπορούσε να εντοπίσει αυτό το φαινόμενο υπερπαραγωγής [superradiance],  μετρώντας τις ιδιοπεριστροφές σε ομάδες συγκρουόμενων μαύρων τρυπών. Εάν οι μαύρες τρύπες παράγουν πράγματι αξιόνια, οι επιστήμονες θα δουν πολύ λίγες μαύρες τρύπες να περιστρέφονται γρήγορα, καθώς τα φαινόμενα υπερπαραγωγής [superradiance] θα επιβραδύνουν μερικές από τις συγκρουόμενες μαύρες τρύπες και θα δημιουργήσουν μια ορατή επίδραση στα δεδομένα, σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Physical Review D . Οι ιδιοπεριστροφές της μαύρης οπής θα είχαν ένα συγκεκριμένο μοτίβο το οποίο θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε στα δεδομένα του ανιχνευτή βαρυτικών κυμάτων.

 

Άλλοι επιστήμονες ενθουσιάστηκαν αμέσως με αυτή τη δημοσίευση. «Είμαι πολύ ενθουσιασμένος με νέους τρόπους για να ανιχνεύσουμε το αγαπημένο μου σωματίδιο αξιόνιο! «, λέει η Δρ. Chanda Prescod-Weinstein, από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον. «Είναι τόσο cool και δεν έχω διαβάσει καμμιά δημοσίευση που να μιλάει για την υπερπαραγωγή χρόνια τώρα. Γι ‘αυτό ήταν πραγματικά διασκεδαστικό να βλέπεις την υπερεκτίμηση και την υπερπαραγωγή και τα αξιόνια στην ίδια δημοσίευση.».

 

Υπάρχουν όμως μερικά μειονεκτήματα, όπως συμβαίνει με οποιαδήποτε θεωρία. Αυτά τα θεωρητικά άτομα με τη μαύρη τρύπα στο κέντρο τους, θα έπρεπε να παράγουν αξιόνια μιας ορισμένης μάζας, όμως αυτή η μάζα δεν είναι ιδανική για να είναι το αξιόνιο, σωματίδιο της σκοτεινής ύλης, δήλωσε η Prescod-Weinstein. Επιπλέον, η δεύτερη ιδέα ανίχνευσης, αυτή που εξετάζει την ταχύτητα ιδιοπεριστροφής των μαύρων οπών που συγκρούονται, μπορεί να μην λειτουργήσει. «Λένε στην δημοσίευση ότι δεν λαμβάνουν υπόψη την πιθανή επίδραση μιας άλλης μαύρης τρύπας» στο συγκρουόμενο ζεύγος των μαύρων οπών , λέει ο Lionel London, συνεργάτης της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Cardiff που ειδικεύεται στο μοντέλο βαρυτικών κυμάτων. «Εάν αυτό αποδειχθεί ότι έχει σημαντική επίδραση και δεν το συμπεριλαμβάνουν, αυτό θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση τα αποτελέσματά τους.»

 

Αλλά υπάρχει ελπίδα. «Υπάρχει καλός λόγος να πιστεύουμε ότι το αποτέλεσμα μιας συνοδού μαύρης τρύπας δεν θα είναι μεγάλο.»

 

Πότε θα παρατηρούσαμε τέτοια γεγονότα; Προς το παρόν, οι ανιχνευτές βαρύτητας LIGO και Virgo πιθανότατα δεν είναι έτοιμοι. «Με την τρέχουσα ευαισθησία βρισκόμαστε στον άκρο» της ανίχνευσης αξιονίων, είπε η Masha Baryakhtar του Perimeter. «Αλλά ο ανιχνευτής LIGO θα συνεχίσει να βελτιώνει τα όργανα του και με την αύξηση της ευαισθησίας θα μπορούσαμε να δούμε ότι θα έρχονται χιλιάδες από αυτά τα σήματα των αξιονίων», ανέφερε. Χιλιάδες βουητά από αυτά τα “άτομα μαύρης τρύπας”.

 

Εάν έχετε φτάσει σε αυτό το σημείο της ιστορίας και ακόμα δεν καταλαβαίνετε τι συμβαίνει, μια ανακεφαλαίωση: Έχουμε αυτούς τους ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων που κοστίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια το καθένα, που εντοπίζουν με ακρίβεια κάποια τρελά πράγματα που συμβαίνουν στο σύμπαν. Οι θεωρητικοί έχουν βρει έναν ενδιαφέροντα τρόπο να τους χρησιμοποιήσουν για να λύσουν ένα από τα σημαντικότερα διαστρικά μυστήρια: Ποιά είναι η σκοτεινή ύλη; Όπως και με τις περισσότερες νέες ιδέες στη θεωρητική φυσική, είναι ενδιαφέρουσα αλλά δεν θα είμαστε έτοιμοι ακόμα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Αριστοτέλης: φιλοσοφία και ζωή

Αριστοτέλης: 384-323 π.Χ.
                                               
Προς τη φιλοσοφική ουσία της ζωής

§1

     Ι. Η αριστοτελική φιλοσοφία, πολυσχιδής και πολύπτυχη καθώς είναι, δεν αποτελεί άθροισμα προγραμματικών φιλοσοφικών προτάσεων, τις οποίες θα μπορούσε κανείς να απομνημονεύσει και στη συνέχεια να αναπαραγάγει εν είδει αντιγράφου. Δεν ανήκε στις προθέσεις του μεγάλου αυτού Έλληνα φιλόσοφου να σχεδιάσει εκ των προτέρων εγκεφαλικά σχήματα, μέσα από τα οποία θα ατένιζε το σύμπαν και τον κόσμο. Απεναντίας, όλη η σκέψη του ξετυλίχτηκε ως μια ακατάπαυστη φιλοσοφική ανάγνωση της ζωής: ως μια φιλοσοφική μάθηση, που τελικά θα εξελισσόταν σε ερευνητική αναζήτηση της πρώτης φιλοσοφίαςˑ αυτής δηλαδή που μεταγενέστεροι σχολιαστές του αποκάλεσαν: Μετά τα φυσικά. Η πραγματεία Μετά τα φυσικά ονομάστηκε έτσι, γιατί κατατάχτηκε μετά την πραγματεία Φυσικά.

      ΙΙ. Από την πλευρά των περιεχομένων της ωστόσο αποτέλεσε μια πρώτη επιστημονική άρθρωση της φιλοσοφικής κατεύθυνσης, που σήμερα είναι γνωστή ως μεταφυσική. Γιατί ο ίδιος ο Αριστοτέλης ονομάζει την τελευταία τούτη πρώτη φιλοσοφία; Πέραν του ότι ο όρος μεταφυσική ήταν άγνωστος στην εποχή του, με την πρώτη φιλοσοφία δίνει προτεραιότητα στη διερεύνηση των πρώτων αρχών ή της πρώτης αρχής του όντος. Η διερεύνηση αυτή, μεθοδολογικά, ακολουθεί δυο πτυχές. Πρώτα-πρώτα διασαφηνίζονται όροι και σημασίες τους, ώστε η προχωρητική διαδικασία να φωτίζει την αλήθεια και να επιτρέπει τη συγκρότηση εννοιώνˑ δεύτερο η σκέψη εκδιπλώνεται απορητικά και όχι δογματικά, γραμμικά. Έτσι η έννοια της αλήθειας αποκτά ουσιαστικό σημασιολογικό και όχι λιγότερο δια-νοηματικό περιεχόμενο: αποτελεί την αντικειμενική, υποστασιακή σταθερά της πραγματικότητας και συνάμα την εναρμονισμένη με τούτη την πραγματικότητα γνώση του υποκειμένου.

§2

     Ι. Πώς συγκεκριμενοποιείται περαιτέρω η εν λόγω φιλοσοφία; Προχωρεί στην εξέταση θεμελιωδών εννοιών και στην εύρεση/ανακάλυψη, διασάφηση και αποτύπωση των καθολικών –και κοινών– χαρακτηριστικών που συνθέτουν την πραγματικότητα των όντων. Τούτο υποδηλώνει την πρόθεση του Αριστοτέλη να εισχωρήσει στην κατανόηση της πραγματικότητας ως ενός όλου και να καταστήσει συναφώς τη φιλοσοφία πρωταρχικό και αδιάψευστο τρόπο βίωσης για τους ανθρώπους. Η ανθρώπινη ύπαρξη παύει έτσι να έρπει ανήμπορη μέσα στα θραύσματά της που πολλαπλασιάζονται αθώρητα και αντικρίζεται στην πληρότητα του Είναι της. Πλησιάζεται μέσα από την καθαρή θεωρία, τον θανάσιμο εχθρό του διανοητικισμού. Η διανοητική/εγκεφαλική γνώση συνιστά μια λογοκρατική θεώρηση του κόσμου, που εννοεί να είναι πνιγηρή και πλαστή: αποτελματώνει το ορέγεσθαι του ανθρώπου για γνώση, του αφαιρεί και το παραμικρό σκίρτημα χαράς και ευφορίας, τον αδρανοποιεί, τον ρίχνει σε έναν παραλυτικό μπλαζεδισμό, σε αφόρητη πλήξη και τον κλείνει ερμητικά στον εαυτό του.

   ΙΙ. Απέναντι σε μια τέτοια παραλυσία, ο Αριστοτέλης διατυπώνει το φιλοσοφικό αίτημα: να εξετάζονται οι πρώτες αιτίες και αρχές. Απ’ αυτή την άποψη, η φιλοσοφική σκέψη, η μεθοδικά οργανωμένη γνώση, δεν ασχολείται μονοσήμαντα και αποσπασματικά με το ένα ή το άλλο τεμάχιο του πραγματικού· αυτό το «έργο» το αφήνει για τους/στους διάσπαρτους σήμερα, εντός και εκτός ελληνικών μορφωτικών ιδρυμάτων, επαγγελματίες στην «επιστημονική» τους φλυαρία, άκρως απαίδευτους φιλοσοφικά, πολύ «ικανούς» όμως για τις/στις μικροπολιτικές τους επιδόσεις. Απεναντίας, η αριστοτελικώς νοούμενη φιλοσοφική θεωρία και πράξη προβάλλει πολύ συγκεκριμένα και καλλιεργεί ένα είδος φιλοσοφικής-διαφωτιστικής μύησης: εισχωρεί σε μια ενοποιητική σύλληψη του χωρόχρονου και της ολότητας των πραγμάτων, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν όντα.

§3

     Ι. Όποιος συμβαίνει να εγκλωβίζεται μέσα στους συσσωρευμένους ογκόλιθους του διανοητικισμού, με την ελπίδα να φτάσει στις κορφές του Ολύμπου, εάν ποτέ φτάσει εκεί, δεν θα βρει καμιά θεία βουλή, καμιά εκ θεών σωτηρία. Είναι ακριβώς, μέσω της ανώφελης ελπίδας, που αυτός ο διανοητικισμός, από την εποχή ακόμη του Ηράκλειτου, στερείται παντελώς την τέχνη του Λόγου και του στοχασμού και όσο υποφέρει από τούτη τη στέρηση, τόσο διεκδικεί μια απόλυτη κυριαρχία. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε περιβάλλοντα ζωής, καθυστερημένα κοινωνικά, πολιτικά, πολιτισμικά και πνευματικά, περίπου σαν αυτό της νεοελληνικής πραγματικότητας, όπου η ζωή των ανθρώπων, θεμελιωδώς στη σφαίρα των κατευθυνόμενων «διανοουμένων», είναι διαμελισμένη, ασύνταχτη, α-συν-εννόητη ως την έσχατη κατάπτωση κάθε όμορφου και ωραίου.

     ΙΙ. Αχ, αυτή η ελπίδα! Χωρίς συγκεκριμένα περιεχόμενα, χωρίς το αριστοτελικό τόδε τι αποβαίνει το πιο επικίνδυνο και υποχθόνιο φράγμα: εμποδίζει την ανθρώπινη ύπαρξη να αναπτύξει, εδώ και τώρα, το σύνολο των δυνατοτήτων δράσης της και να μετατοπιστεί στον ξάστερο ορίζοντα της οντολογικής θεώρησης του Eαυτού. Να γιατί και το καθημερινό νεοελληνικό ον, παγιδευμένο μέσα σε ανάλογο πολιτικο-κομματικό συρματόπλεγμα, επαληθεύει με την αγελαία στάση του τη ρήση του Νίτσε: «το θάρρος μέσα στο κόμμα: τα καημένα τα πρόβατα λένε στον αρχηγό τους: “μόνο να πηγαίνεις πάντα μπρος και σε μας ποτέ δεν θα λείψει το θάρρος να σε ακολουθούμε”. Ο καημένος ο αρχηγός λέει μέσα του: “μόνο να με ακολουθείτε πάντα και σε μένα δεν θα λείψει το θάρρος να σας οδηγώ”» (KSA 3, 256).

   ΙΙΙ. Τι υποδηλώνει λοιπόν η ως άνω οντολογική θεώρηση; Μια αναφορική σχέση νοήματος: το αποκλεισμένο ον εντός των συρματοπλεγμάτων, με τα οποία τον φιλοδωρεί ο διανοητικισμός, αναζητεί τον αληθινό εαυτό του, την αληθινή του ύπαρξη, στο έξω ον, σε μια άλλη ενδοκοσμική πραγματικότητα, που θα συνιστά υπέρβαση της μαζικής συνείδησης και θα επιτρέπει στον Εαυτό να σκέπτεται εν ελευθερία τον εαυτό του: νοήσεως νόησις. Ό,τι υπάρχει τώρα δεν είναι ο ελαφρόμυαλος ισχυρισμός του υποκειμένου –πολιτικού, διανοητικού, επιστημονικού κ.λπ.– αλλά η επιτευχθείσα αντιστοιχία σκέψης και πραγματικότητας. Τούτο σημαίνει πως όλη η φιλοσοφική ζήτησις προς το έξω ον, κατά την επίπονη ανέλιξή της, ερευνά την ουσία που δηλώνει τι είναι το τόδε τι, την ουσία δηλαδή ως το κατ’ Αριστοτέλη υπο-κείμενο, ως αυτό που υφίσταται σταθερά και συγκεντρώνει όλες εκείνες τις ιδιότητες, που κάνουν το συγκεκριμένο ον να είναι ον. Αυτή η ουσία ως υποκείμενο, με σημερινούς όρους, είναι η υπόσταση. Με τούτο το νόημα και ο Χέγκελ στη Φαινομενολογία του πνεύματος γράφει: «το παν εξαρτάται από τούτο: να συλλαμβάνουμε και να εκφράζουμε το αληθές όχι μόνο ως υπόσταση, αλλά και ως υποκείμενο». Δηλαδή εσωτερική διαλεκτική, ήτοι αλληλο-νοηματοδότηση, υπόστασης και υποκειμένου.