Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟ Β΄

<Μετάλλιο από τη Ταρσό που αναπαριστά τον Φίλιππο Β’

 

  Η Μακεδονία έως τα χρόνια του Φιλίππου Β΄

 

Η Μακεδονία πρωτοεμφανίζεται στην ιστορία, κατά το Θεόπομπο, τον 8 αι. π.Χ. με το βασιλιά της Κάρανο. Κατά τον Ηρόδοτο, όμως, μυθικός γενάρχης της μακεδονικής δυναστείας θεωρείτο ο Ηρακλής, μέσω του απογόνου του Τημένου. Ο ιδρυτής του κράτους και του βασιλικού οίκου των Τημενιδών Αργεαδών, Περδίκκας, με τα αδέλφια του κατέφυγαν από το Άργος στους Ιλλυριούς και από εκεί στη Λεβαία, κάπου στη Μακεδονία. Την καταγωγή αυτή υποστήριξε και ο ιστορικός Θουκυδίδης, που καθόρισε την περιοχή της Πιερίας ως πυρήνα του βασιλείου. Οι Μακεδόνες όμως είχαν και στενές σχέσεις με τους Θεσσαλούς, όπως αναφέρεται και στη διήγηση του Θουκυδίδη.  Σύμφωνα με τον Ησιόδο, οι γενάρχες της Μακεδονίας και Θεσσαλίας, ο Μακεδνός ή Μακεδόνας και ο Μάγνης ήταν αδέλφια, γιοι του Δία και της Θυίας (Ηοίαι, απόσπασμα 7.5).  Κατά την ίδια περίοδο (8ος και 7ος αι.), άρχισε η εγκατάσταση αποίκων στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου, που αυξήθηκαν κατά τον 6ο αι. (Δίκαια, Μεθώνη, Πύδνα, Ποτίδαια κ. ά.).

 

Η Μακεδονία κατα την Αρχαιότητα

 

Οι Μακεδόνες ήδη από τον 7ο αι. π.Χ. έρχονται σε επαφή με τους νότιους Έλληνες, που είχαν εγκατασταθεί στη Χαλκιδική, καθώς και στα παράλια της Πιερίας και δέχονται πολιτιστικά ρεύματα από την υπόλοιπη Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Τον 5ο αι. π.Χ. η Μακεδονία ως έννοια γεωγραφική και πολιτική, περιλαμβάνει την περιοχή ανάμεσα στον Όλυμπο και τον άνω ρου του Αλιάκμονα στα δυτικά, μέχρι τον ποταμό Στρυμόνα στα ανατολικά. Οι ιστορικοί του 5ου αι. π.Χ. Ηρόδοτος και Θουκυδίδης αποκαλούσαν «Κάτω Μακεδονία» τα πεδινά της Πιερίας και της Ημαθίας-Βοττιαίας και τη διέκριναν από την «Άνω Μακεδονία», που περιλάμβανε τις ανατολικές υπώρειες της Πίνδου, τον άνω Αλιάκμονα και την περιοχή στα ΝΑ των λιμνών Αχρίδας και Πρεσπών. Μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ. ο πληθυσμός της Μακεδονία ήταν αγρότες και δεν είχαν διακριθεί ιδιαίτερα στις τέχνες ή στα γράμματα. Η έλλειψη οργανωμένου στρατού είχε σαν αποτέλεσμα να τους υποτάξουν εύκολα οι Πέρσες.

 

Οι απόγονοι τού Περδίκκα, που εδραίωσαν και μεγάλωσαν το κράτος τους, θεωρούνται: ο Φίλιππος ο Α’ (621-588 π.Χ.) και ο Αμύντας ο Α’, ο οποίος είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με τους Πεισιστρατίδες της Αθήνας. Από τότε οι άνακτες της Μακεδονίας κατάλαβαν την ανάγκη ελέγχου της Θράκης. Ο γιος του Αμύντα Αλέξανδρος Α’ ο Φιλέλληνας (498 -454) υπήρξε ο πιο σημαντικός της περιόδου αυτής. Την προσωνυμία «Φιλέλλην» τη χρωστά στη συμμετοχή του στους Μηδικούς πολέμους κατά των Περσών. Αυτός έσωσε το Θεμιστοκλή με 10 χιλ. άνδρες στα Τέμπη (480 π.Χ.) και συντέλεσε αποφασιστικά στη νίκη των Πλαταιών (479 π.Χ.). Γι’ αυτό και οι Αθηναίοι τον αναγνώρισαν «ως ‘Έλληνα πάνυ Ελλήνων» =( ‘Έλληνα πιο πολύ από κάθε άλλον ‘Έλληνα) και του έστησαν  χρυσό ανδριάντα στους Δελφούς. Η απομάκρυνση των Περσών από την περιοχή του έδωσε την ευκαιρία να ενσωματώσει στην επικράτειά του τις περιοχές της Ορεστίδος, Λυγκηστίδος και Πελαγονίας προς τα δυτικά και τα βόρεια καθώς και της Μυγδονίας, Κρηστωνίας και Βισαλτίας με τα πλούσια μεταλλεύματα προς τα ανατολικά.  Η διαδοχή του Αλεξάνδρου σταθεροποιήθηκε μόλις το 435 π.Χ., επί Περδίκκα Β’, του «ξυμμάχου και φίλου» των Αθηναίων στα ταραγμένα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου (431 – 404 π. Χ.).

 

Η δημιουργία  όμως πρωτοποριακού για την εποχή κράτους επιτεύχθηκε από τον Αρχέλαο (414/3 – 399 π. Χ.), που επωφελήθηκε από την ήττα των Αθηναίων στη Σικελία. Η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας, στις οποίες περιλαμβάνεται και η πώληση ναυπηγήσιμης ξυλείας, καθώς και άλλες διευκολύνσεις αύξησαν τα οικονομικά του. Η ορθολογική χρήση των πόρων αυτών, σε συνδυασμό με την μοναδική ικανότητα του ηγεμόνα στην καλλιέργεια των προοδευτικότερων πνευματικών τάσεων της εποχής του έδωσαν τη δυνατότητα να αναδιοργανώσει το ιππικό και το πεζικό του, να ιδρύσει οχυρά και να αναπτύξει το οδικό δίκτυο του κράτους. Η επιρροή του βασιλιά επεκτάθηκε και πέρα από τα σύνορα του κράτους. Παράλληλα ο Αρχέλαος φαίνεται πως μετέφερε την  πρωτεύουσά του από τις Αιγές στην Πέλλα, όπου έχτισε μεγαλόπρεπα ανάκτορα, που διακόσμησε ο μεγαλύτερος ζωγράφος της εποχής, ο Ζεύξις.

 

Ο πρόωρος θάνατος του Αρχελάου σε κυνηγετικό ατύχημα (;) είχε καταστρεπτικές συνέπειες για την επικράτειά του. Οι επόμενες δεκαετίες διαταράχτηκαν από τις εισβολές των Δαρδανών υπό τον ικανό Βάρδυλι. Παράλληλα, πολλά εδάφη πέρασαν στα χέρια των Χαλκιδέων. Οι προσπάθειες του Αμύντα Γ’ (393/2-370/69 π. Χ.), πατέρα του Φιλίππου, χαρακτηρίζονται από έντονες μεταπτώσεις. Η μεγαλύτερη καταστροφή συνέβη το 360/59 π.Χ. όταν ο Περδίκκας Γ’ (365 – 359 π. Χ.) ηττήθηκε από τους Ιλλυριούς του Βάρδυλι. Ο ίδιος, μαζί με 4000 στρατιώτες, έπεσε στο πεδίο της μάχης. Το μέγεθος της καταστροφής για τους Μακεδόνες ήταν πρωτόγνωρο. Η πειθαρχία κατέρρευσε, και το φρόνημα του λαού καταρρακώθηκε. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ανέλαβε ο Φίλιππος Β’.

Φίλιππος Β΄ (386-336 π.Χ.) βασιλιάς της Μακεδονίας

 <Προτομή του Φιλίππου Β
 

Ο Φίλιππος της Μακεδονίας ή Φίλιππος Β’ o Μακεδών, ήταν ο βασιλιάς που έκανε την Μακεδονία ισχυρό κράτος, ένωσε υπό την ηγεμονία του τα υπόλοιπα ελληνικά κράτη και προετοίμασε στην ουσία την κατάκτηση της Περσίας και του μεγαλύτερου μέρους του τότε γνωστού κόσμου από τον γιο του Αλέξανδρο τον Μέγα.

Γεννήθηκε το 382 π.Χ. στην Πέλλα και  ήταν τριτότοκος γιος του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ’ και της Ευρυδίκης. Ο αδελφός του Αλέξανδρος ο Β’ στην αρχή της βασιλείας του εξασφάλισε την ειρήνη με του Ιλλυριούς στέλνοντας τον νεαρό αδελφό του σαν όμηρο. Το μακεδονικό κράτος είχε συμμαχική σχέση με τους Αθηναίους αλλά μετά την συντριβή τους στον Πελοποννησιακό Πόλεμο ο Αμύντας άρχισε να προσανατολίζεται προς τους Θηβαίους. Για να επισφραγίσει τη συνθήκες έστειλε το νεαρό Φίλιππο σαν όμηρο στη Θήβα. Λίγοι θα πήραν σοβαρά τον νεαρό με την τραχιά προφορά και τις «βαρβαρίζουσες συνήθειες» της Ιλλυρικής αυλής. Ο νεαρός που έζησε κοντά στον Πελοπίδα και τον Επαμεινώνδα αντί να δυσφορήσει φρόντισε να διδαχθεί όσα πιο πολλά μπορούσε κοντά σε αυτούς τους σπουδαίους άνδρες.

 

Στη Θήβα ο Φίλιππος μυήθηκε στα μυστήρια των Καβείρων και του Τροφώνειου. Έγινε δηλαδή κοινωνός γνώσης που είχε διασωθεί από την Εποχή του Χαλκού. Στη Βοιωτία αντελήφθη την μεγάλη επιρροή που είχαν οι ισχυρές οικογένειες, όπως οι Σπαρτοί και είδε από κοντά την καταστρεπτική επιρροή του Περσικού χρυσού στις Ελληνικές υποθέσεις. Μπορούμε σχεδόν με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι η παραμονή του στη Βοιωτία έθεσε τις βάσεις της κατοπινής του πολιτικής.

Οι μηχανορραφίες όμως, της βασιλομήτορος και η ήττα από του Ιλλυριούς είχαν φέρει το κράτος στα όρια της διάλυσης. Οι Θράκες πίεζαν από τα βορειο ανατολικά και οι Αθηναίοι προσπαθούσαν αν επεκταθούν από το νότια. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ανακλήθηκε ο Φίλιππος Β’ σαν επίτροπος του ανιψιού του. Αντί να απελπιστεί άρχισε να αντιδρά με αδίστακτη ενεργητικότητα. Δήλωσε τύποις υποταγή στον Ιλλυριό βασιλιά και εξαγόρασε την ειρήνη με τους Θράκες στραγγίζοντας ότι είχε μείνει στο θησαυροφυλάκιο.

 

Οι Αθηναίοι ήλπιζαν να δημιουργήσουν προτεκτοράτο στα νότια υποστηρίζοντας κάποιο σφετεριστή που λεγόταν Μαντείας. Ο Φίλιππος με ένα σκληρό πυρήνα από βασιλικούς φρουρούς και επίστρατους αγρότες τους αιφνιδίασε και εξουδετέρωσε τον κίνδυνο. Χαρίζοντας τη ζωή στους επιζώντες δημιούργησε την εικόνα του μεγαλόψυχου μονάρχη. Η νίκη εξύψωσε το ηθικό του στρατού, δημιούργησε κλίμα εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του και του επέτρεψε να αρχίσει τη στρατιωτική του μεταρρύθμιση.

 

Την εποχή που ήταν στη Θήβα παρατήρησε ότι μόνο οι πρώτες δύο σειρές μαχητών εμπλέκονταν στην  «λοξή φάλαγγα». Οι υπόλοιποι οπλίτες απλώς βοηθούσαν στην άσκηση πίεσης στη φάλαγγα του αντιπάλου. Ο Φίλιππος διπλασίασε το μήκος του δόρατος που κυμάνθηκε πλέον από 5 έως 7μ. και το ονόμασε σάρισα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την μετατόπιση του κέντρου βάρους και την ανάγκη χρήσης και των δύο χεριών για το χειρισμό του όπλου. Η ασπίδα περιορίστηκε σε μέγεθος και κρέμονταν πλέον από τον ώμο με έναν τελαμώνα και δεν έπαιζε πια ρόλο στον ωθισμό. Αντίθετα όμως από την φάλαγγα των οπλιτών οι πέντε πρώτες σειρές μπορούσαν να εμπλακούν. Αυτό έδινε τοπική υπεροχή πέντε προς δύο ανά στίχο μαχητών. Επίσης εξοικονομούντο χρήματα καθώς μόνο οι πρώτες σειρές μαχητών έχρηζαν πλήρους θωρακίσεως. Η εκπαίδευση των φαλαγγιτών ήταν απλές ασκήσεις πυκνής τάξεως που μπορούσαν να εφαρμοστούν σε σύντομο χρονικό διάστημα και η εναλλαγή κλάσεων σε ενεργό υπηρεσία επέτρεψαν στο Φίλιππο να εκπαιδεύσει το σύνολο των Μακεδόνων αγροτών και να αποκτήσει έτσι σημαντικές εφεδρείες.
 

Μακεδονική Φάλαγγα.
 

Ο νέος σχηματισμός έδειξε τα δόντια του συντρίβοντας το στρατό του Ιλλυριού βασιλιά Βάρδυλι και εκμηδενίζοντας ουσιαστικά την Ιλλυρική απειλή. Αυτό επέτρεψε στο Φίλιππο να ελέγξει τη Λυγιστίδα και να σταθεροποιήσει τα Δυτικά του σύνορα χάρις στο γάμο του με την αδελφή του βασιλιά των Μολοσσών Ολυμπιάδα που αργότερα θα του χάριζε για διάδοχο τον Μ. Αλέξανδρο.

Με την απόκρουση των επιδρομέων και την εξασφάλιση παρατηρείται μία σημαντική βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των μακεδονικών περιοχών. Η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της χώρας, όπως της ξυλείας για τη ναυπήγηση πλοίων -που ήταν όχι μόνο άφθονη αλλά και υψηλής ποιότητας-, των σιτηρών και των κοπαδιών καθώς και των μεταλλείων αργύρου και χρυσού, που παρέμειναν κερδοφόρα έως και το κλείσιμό τους από τους Ρωμαίους στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ., υπήρξε οργανωμένη. Ο Φίλιππος φρόντισε για την αναβάθμιση των κατοίκων από βοσκούς σε καλλιεργητές που είχαν τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις πολιτών του βασιλείου του. Με την πολιτική του ο Φίλιππος καταρχήν εξασφάλισε τα βόρεια σύνορα εδραιώνοντας την κεντρική εξουσία στην Άνω Μακεδονία.
 

Επέκταση προς Δυσμάς…
 

Στα χρόνια της βασιλείας του Φιλίππου Β΄, οι δραστηριότητες των Θρακών βασιλέων αποτελούσαν μόνιμη πηγή ανησυχίας και δημιουργούσαν προβλήματα στα βόρεια σύνορα του Μακεδονικού κράτους. Ο Φίλιππος υποχρεώθηκε επανειλημμένως από τις περιστάσεις να εμπλακεί στις υποθέσεις της Θράκης. Όταν ο Φίλιππος κατέλαβε την Αμφίπολη (357 π.Χ) στον κάτω ρου του Στρυμόνα, οι Θράκες με επικεφαλής κάποιον Κετρίπορι, άρχισαν να επιτίθενται εναντίον ελληνικών πόλεων της πεδιάδας του Δάτου. Μία από αυτές, οι Κρηνίδες, ζήτησε προστασία από τον Φίλιππο, ο οποίος ανταποκρίθηκε άμεσα, θέτοντας τέρμα στις θρακικές επιδρομές, και προσάρτησε την περιοχή το 356 π.Χ..

 

Ο Φίλιππος διείδε την στρατηγική και οικονομική σημασία των Κρηνίδων. Αφού τις κατέλαβε, αύξησε τον πληθυσμό της με Μακεδόνες αποίκους και της έδωσε το όνομά του. Έτσι δημιουργήθηκε η Μακεδονική πόλη Φίλιπποι. Η πόλη περιβλήθηκε από ένα μεγάλο και ισχυρό τείχος και εκοσμήθει  με ένα θέατρο από τα καλύτερα της Αρχαίας Ελλάδας. Η πόλη των Φιλίππων αναδείχθηκε πρώτιστη βασιλική αποικία και η προσάρτησή της αποτέλεσε ένα σταθερό βήμα προς την πραγματοποίηση της επέκτασης της Μακεδονίας από τον Στρυμόνα έως τον Νέστο. Ταυτόχρονα ο Φίλιππος άρχισε να εκμεταλλεύεται εντατικά τα χρυσωρυχεία που είχαν το όνομα «άσυλα», ίσως γιατί όπως υπέθεσε ο Γάλλος αρχαιολόγος Heuzey, όσοι εγκληματίες ή φυγάδες σκλάβοι έρχονταν εδώ, έβρισκαν ασυλία, δουλεύοντας στα χρυσωρυχεία. Ο Ηρόδοτος, ονομάζει τα χρυσωρυχεία Συλέος Πεδίον και Σκαπτή ύλη – και αποδίδει στα χρυσωρυχεία μια πρόσοδο ανώτερη από 1000 τάλαντα το χρόνο. Στους Φιλίππους εγκαταστάθηκε το βασιλικό νομισματοκοπείο, όπου κόπηκε το περίφημο νόμισμα (1).

 

<Χρυσό νόμισμα του Φιλίππου

Ο Φίλιππος επιθυμώντας την αύξηση του πληθυσμού εξασφάλισε νέες καλλιεργήσιμες γαίες πραγματοποιώντας αρδευτικά, αποξηραντικά και εκχερσωτικά έργα, ενώ μία σειρά φρουρίων στη Θράκη εξασφάλισε τον έλεγχο της περιοχής. Η χρηματοδότησή τους καλύφθηκε από τα έσοδα που προέρχονταν από την εκμετάλλευση των μεταλλείων του Παγγαίου κοντά στην Αμφίπολη, των Φιλίππων και του Δαμαστίου στην περιοχή της λίμνης Οχρίδας. (2) Ο Θεόφραστος που γνώριζε καλά την περιοχή των Φιλίππων, μας πληροφορεί πως τον 4ο αιώνα π.Χ, με την εγκατάσταση των Μακεδόνων αποίκων, εκτελείται ένα τεράστιο πλουτοπαραγωγικό έργο. Αποξηράνθηκε ένα μεγάλο μέρος της πεδιάδας που ως τότε ήταν σκεπασμένη με νερά και έλη. Το αποξηραντικό έργο που επιτεύχθηκε είχε και σαν αποτέλεσμα την καλυτέρευση του κλίματος της περιοχής. Με τον χρυσό της περιοχής στη δίαθεσή του μπορούσε να ελπίζει στην ευόδωση και των άλλων σχεδίων του.

 

Με την ενσωμάτωση των Παιώνων και των Αγριάνων στο στρατό απέκτησε καλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό και σχημάτισε νέες μονάδες. Πλαισίωσε τη φάλαγγα των σκληροτράχηλων αγροτών του με τους εκπληκτικούς ακοντιστές από την Αγριανία που αργότερα θα γίνονταν περιώνυμοι στις εκστρατείες του γιου του Αλεξάνδρου. Έδωσε επίσης μάτια κι αυτιά στο στρατό του με τη χρήση ελαφρών ιππέων από την Παιονία και τη Θράκη. Οι ιππείς αυτοί ονομάστηκαν πρόδρομοι γιατί προηγούντο του στρατού σε αποστολές ανίχνευσης και συλλογής πληροφοριών. Κύριος εξοπλισμός τους ήταν ακόντια για καταδρομικές επιχειρήσεις. Υπάρχει όμως μία τοιχογραφία που παριστά έναν τέτοιο ιππέα να εφορμά και να λογχίζει τον εχθρό κρατώντας τη λόγχη του και με τα δύό χέρια. Αυτό μας πληροφορεί ότι υπό κατάλληλες συνθήκες ο σχηματισμός μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και σαν ιππικό εφόδου. Επιπλέον σχημάτισε και μηχανικό (μηχανοποιοί) με σύγχρονα πολιορκητικά μηχανήματα (καταπέλτες, χελώνες κ.α.) που θα του έδινε σημαντικό πλεονέκτημα στις συγκρούσεις που θα ακολουθούσαν.

Οδεύοντας προς το Νότο…

 

 Λίγο πριν ο Φίλιππος υποτάξει τους Παίονες, ο βασιλιάς Αρταξέρξης Β’ της Περσίας πέθανε και τον διεδέχθει ο γιος του Αρταξέρξης Γ’  Ωχος, ένας δυναμικός άντρας του οποίου ο κύριος στόχος ήταν να ανακαταληφθεί η Αίγυπτος. Για να επιτύχει αυτό, έπρεπε να ελέγξει τη θάλασσα, και επομένως έπρεπε να λάβει μέτρα ενάντια στην Αθήνα, η οποία είχε ένα ναυτικό και είχε υποστηρίξει την Αίγυπτο σε πολλές περιπτώσεις. Ο σατράπης της Καρίας, Mαύσωλος, όμως κατάφερε να προκαλέσει μια επανάσταση μεταξύ των συμμάχων της Αθήνας. Αυτό ήταν η αρχή του «Κοινωνικού Πολέμου» (357-355 π,Χ.).

 

Αμέσως, ο Φίλιππος (που είχε δεχτεί πιθανώς τα χρήματα από το βασιλιά της Περσίας αλλά δεν χρειαζόταν και μεγάλη ενθάρρυνση ) κατέλαβε τη Αμφίπολη και ήρθε για πρώτη φορά σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των Αθηνών. Οι κάτοικοι της πόλης δεν επλήγησαν ιδιαίτερα, αν και ο Μακεδόνας βασιλιάς διέταξε να εξοριστούν κάποιοι και τοποθέτησε φρουρά στην πόλη. Υποσχέθηκε όμως να παραχωρήσει τη νέα κατάκτησή του εάν οι Αθηναίοι του έδιναν Πύδνα, ένα σημαντικό λιμένα. Οι Αθηναίοι δέχτηκαν την προσφορά, αλλά όταν ο Φίλιππος κατάλαβε ότι δεν ήταν σε θέση να διεξάγουν δύο πολέμους συγχρόνως, αποφάσισε να κρατήσει και τις δύο πόλεις. Από τώρα και στο εξής, ο καθένας στην Ελλάδα κατάλαβε ότι για πρώτη φορά στην ιστορία, οι Μακεδόνες ήταν ενωμένοι, είχαν χρήματα και στρατό μαζί με έναν ικανό ηγέτη.

 

Ο Φίλιππος B’ είχε μεγάλες πολιτικές φιλοδοξίες που μπορούν να συγκριθούν με τις αντίστοιχες του Δημοσθένη. Ο Φίλιππο ήθελε να γίνει Στρατηγός Αυτοκράτωρ των Ελλήνων και να επιτεθεί στους Πέρσες. Έτσι αποφάσισε να κάνει ριζικές αλλαγές στη διοίκηση της Μακεδονίας, αλλαγές για τις οποίες είχε θέσει βάσεις ο Αρχέλαος. Κρατούσε τα παιδιά των ευγενών στο «Σώμα των Βασιλικών Παιδων» όπου μορφώνονταν και εξασφάλιζαν την πίστη των οικγενειών τους Διέθετε πλέον ευρύ κύκλο έμπειρων ανθρώπων και φιλόδοξων ταλαντούχων νέων, απ’ όπου ξεπήδησε η νέα ηγεσία.

 

Επόμενος στόχος του ήταν να επιβληθεί στο «Κοινόν των Χαλκιδέων» που πρωτοστατούσε η Όλυνθος. Την περίοδο της θηβαϊκής ηγεμονίας, η Όλυνθος έρχεται και πάλι σε ρήξη με την Αθήνα (368 – 358 π.Χ.) για την περιοχή της Αμφίπολης. Από το γεγονός αυτό προσπαθεί να επωφεληθεί ο Φίλιππος Β’. Στην αρχή της προσφέρει ως αντίδωρο για την φιλική της στάση την Ποτίδαια και την περιοχή της Ανθεμούντος. Η συμμαχία, ωστόσο, της Ολύνθου με το Φίλιππο δε θα διαρκέσει για πολύ, καθώς αντιτίθεται στα σχέδια του. Η πόλη γίνεται γνωστή από τους πύρινους φιλιππικούς λόγους του Δημοσθένη στην Αθήνα, ο οποίος δεν πετυχαίνει την αποστολή βοήθειας. Το 348 π.Χ. ο Φίλιππος ισοπεδώνει την πόλη και πουλάει τους κατοίκους της ως δούλους και επιβάλει στους Αθηναίους τη Φιλοκράτειο Ειρήνη. Ο δρόμος για το Νότο ήταν πλέον ανοιχτός. Ο Φίλιππος αρχικά προσπάθησε να πείσει τους Νοτιοέλληνες με τη δύναμη της διπλωματίας για ένωση και κοινή εκστρατεία κατά των Περσών με κυριότερο σύμμαχο ως το 338 π.Χ. τη Θήβα, αλλά και με υπολογίσιμους αντιπάλους την Αθήνα και τη Σπάρτη. Ο αρχαίος Ελληνικός κόσμος όμως, μολονότι είχε επίγνωση του κοινού αίματος και της κοινής φυλής, ποτέ δεν ενώθηκε σ’ ένα ενιαίο κράτος, έτσι ώστε να φαίνεται αφύσικο το σχέδιο του Φιλίππου.  Από την άλλη μεριά όμως οι συνεχείς κατά τα τελευταία χρόνια πόλεμοι μεταξύ των μεγάλων Ελληνικών πόλεων είχαν ως αποτέλεσμα τη σοβαρή εξασθένηση του Ελληνικού μεγαλείου, έτσι ώστε να φαίνεται σκόπιμη και ευκταία η συνένωσή τους κάτω από μια ισχυρή Ελληνική δύναμη. Οι απόψεις αυτές δίχασαν την αθηναϊκή κοινή γνώμη στους «Φιλιππίζοντες», όπως ονομάστηκαν οι Αισχίνης, Ισοκράτης, Δημάδης και Εύβουλος, και τους «αντί- Φιλιππίζοντες», με αρχηγό το μεγάλο ρήτορα Δημοσθένη, που θεωρούσαν χρέος τους εθνικό να μην αφήσουν να υποδουλωθεί η Ελλάδα στο «βάρβαρο» Φίλιππο.

 

<Ελεφαντοστέινη προτομη του Φιλιππου Β’ από τη Βεργίνα

Αφορμή για τις επεμβάσεις του Φιλίππου στο Νότο υπήρξε η πρόσκληση των Θεσσαλών να λάβει μέρος στον «Ιερό πόλεμο» εναντίον των συμμάχων των Αθηναίων Φωκαέων. Η μόνη φορά που αντιμετώπισε πρόβλημα ήταν όταν οι Φωκείς χρησιμοποίησαν καταπέλτες σαν υποστήριξη πυροβολικού και συνέτριψαν τη φάλαγγα. Ο Φίλιππος όμως ήταν ακλόνητος. Ανασυγκρότησε το στρατό του  και κατάφερε να τους νικήσει το στρατό της Φωκίδας και του τυράννου των Φερρών, στη μάχη του Κρόκιου Πεδίου το 352 π.Χ. πετυχαίνοντας παράλληλα άλλες δύο νίκες στο διπλωματικό πεδίο: την υποταγή της Θεσσαλίας στη Μακεδονία (άρα και την ένταξη του περίφημου θεσσαλικού ιππικού στο στρατό του) και την αποδοχή της Μακεδονίας ως μέλους του Αμφικτιονικού Συνεδρίου των Δελφών, προβάλλοντας έτσι την Μακεδονία ως πρωταγωνιστική δύναμη σταθερότητας στα ελληνικά πράγματα. Ύστερα, με το συνέδριο της Κορίνθου, ένωσε τους Έλληνες και πολιτικά, εκτός από τη Σπάρτη, που επέλεξε την απομόνωση και τη συνεχή αντιπαράθεση με τους Μακεδόνες, και την ουδέτερη Κρήτη.

 

Ήδη όμως, από το 345 π.Χ. η αντιφιλιππική παράταξη του Δημοσθένη άρχισε να κερδίζει έδαφος στην εκκλησία του Δήμου. Αναδιοργανώθηκε ο Αθηναϊκός στόλος και συγκροτήθηκαν ισχυρές συμμαχίες με άλλες πόλεις. Έτσι όταν ο Φίλιππος ενώ βρισκόταν στο Βόσπορο, πολιόρκησε το Βυζάντιο (340 π.Χ.) κόβοντας τον επισιτισμό των Αθηναίων, αντιμετώπισε τον αθηναϊκό στόλο και αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία και αν γυρίσει στη Μακεδονία. Ο Νότος τον ενδιέφερε περισσότερο τώρα, που τα βορειοανατολικά σύνορα του κράτους του είχαν φτάσει στον Εύξεινο και τον Ίστρο. Με πρόφαση λοιπόν την αμφικτιονική δίκη της Άμφισσας στους Δελφούς για ιεροσυλία, επενέβη για τρίτη φορά στον «Ιερό Πόλεμο» και κυρίεψε την Ελάτεια (339 π.Χ.). Τώρα πια ο κίνδυνος για την Αθήνα ήταν άμεσος. Τρομοκρατημένος ο Δημοσθένης πήγε ο ίδιος στη Θήβα και πέτυχε να εξασφαλίσει τη συμμαχία της για την αναχαίτιση του κοινού εχθρού. Όμως Φίλιππος , αφού κυρίεψε τα στενά του Μπράλου και την Άμφισσα , κατατρόπωσε τους δύο μεγάλους στρατούς στην περίφημη μάχη της Χαιρώνειας τον Αύγουστος του 338 π.Χ. Εκείνη τη μέρα ο 18χρονος Αλέξανδρος, που διοικούσε το Μακεδονικό ιππικό, εξολόθρευσε τον Ιερό λόχο των Θηβαίων και οι φαλαγγίτες επκράτησαν των οπλιτών.

Θρίαμβος και τραγωδία.

 

 Μετά τη Χαιρώνεια ο Φίλιππος έγινε ο αποκλειστικός κύριος των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα και ένωσε όλους τους Έλληνες σ’ ένα είδος ομοσπονδίας με κοινό διοικητικό όργανο το «Συνέδριο των Ελλήνων» που έδρευε στην Κόρινθο και είχε σκοπό έναν πανελλήνιο πόλεμο κατά των προαιωνίων εχθρών της φυλής. Αυτό που μισό αιώνα τώρα λαχταρούσε ο Ισοκράτης γινόταν πραγματικότητα αλλά εμποδιζόταν απο τις Μακεδονικές δυναστικές έριδες.  O Φίλιππος, έχοντας διώξει την Ολυμπιάδα, παντρεύτηκε την Κλεοπάτρα, ανιψιά του Αττάλου. Στο γαμήλιο γλέντι ο Άτταλος εύχεται στο ζευγάρι να αποκτήσει γρήγορα ένα νόμιμο διάδοχο (αποκαλώντας έμμεσα τον Αλέξανδρο νόθο). Ο Αλέξανδρος άδειασε το ποτήρι του στα μούτρα του Αττάλου και ξέσπασε ένας φοβερός καυγάς. Ο Φίλιππος, μεθυσμένος, τραβά το ξίφος του αλλά σκοντάφτει και πέφτει κάτω. Ο Αλέξανδρος σχολιάζει «δείτε τον άνθρωπο που θέλει να περάσει στην Ασία και δεν μπορεί να περάσει πάνω από ένα τραπέζι». Ο Αλέξανδρος και η Ολυμπιάδα καταφεύγουν στην Ήπειρο. Η φυγή του Αλέξανδρου ανατρέπει τα σχέδια του Φιλίππου, που δεν μπορεί να εκστρατεύσει χωρίς αντιβασιλέα. Όμως ο Αλέξανδρος αργότερα γύρισε μετά την επέμβαση ενός Κορίνθιου οικογενειακού φίλου και ο Φίλιππος ξανάρχισε τα σχέδιά του στέλνοντας τον Ιούνιο του 336 π.Χ. στον Ελλήσποντο τον Άτταλο και τον Παρμενίων α με 10.000 άνδρες, για να προετοιμάσουν την εκστρατεία.
 

Η δολοφονια του Φιλίππου Β σε γκαρβουρα του 19ου αι.>
 

Ακολούθως οργάνωσε τον εορτασμό για τους γάμους της κόρης του Κλεοπάτρας με το βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου στο θέατρο των Αιγών. Σύμφωνα με τον Διόδωρο, σε μια επίδειξη δύναμης ο Φίλιππος έκανε την είσοδό του στο θέατρο χωρίς την φρουρά του. Τότε όμως δολοφονήθηκε από έναν από τους πιο έμπιστους σωματοφύλακές του, τον Παυσανία. Ο Παυσανίας σκοτώθηκε λίγα λεπτά αργότερα από τους διώκτες του. Ο Αλέξανδρος είναι ο μόνος πιθανός διάδοχος και με την υποστήριξη του Αντίπατρου, που εκτελούσε χρέη «πρωθυπουργού» ανακηρύχθηκε από τον στρατό νέος βασιλιάς. Τα αίτια και οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας δεν εξακριβώθηκαν ποτέ.

 

Ο Φίλιππος Β’ είναι ο σημαντικότερος απ’ όλους τους προκατόχους του. Με την εισαγωγή νέας στρατιωτικής οργάνωσης και με τις πολιτικές του ικανότητες κατόρθωσε να ενώσει όλους τους ‘Έλληνες και να δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την κοσμοκρατορία του υιού του Μεγάλου Αλέξανδρου κληροδοτώντας του ένα ώριμο πια βασίλειο, με άριστο εξοπλισμό και σταθερή διοίκηση που οι κάτοικοί του ήταν σκληροτράχηλοι και καλοί εργάτες των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας.

Ο τάφος του Φιλίππου

 

 Στις 8 Νοεμβρίου, 1977, ο αρχαιολόγος Μανώλης Ανδρόνικος , μετά από 15 χρόνια ερευνών ανακοίνωσε την ανακάλυψη του ασύλητου τάφου του Φιλίππου Β’ στην Βεργίνα της Ημαθίας. Τα οστά του Φιλίππου καθώς και τα οστά της τελευταίας του γυναίκας Κλεοπάτρας βρέθηκαν μέσα σε χρυσή λάρνακα βάρους 11 κιλών. Αργότερα ανακάλυψε κι άλλους Βασιλικούς Τάφους, πλούσιους σε κτερίσματα και τοιχογραφίες , επιβεβαιώνοντας ότι οι αρχαίες Αιγές – που μέχρι τότε τοποθετούνταν στην περιοχή της Έδεσσας – βρίσκονταν στη Βεργίνα.
 

<Προτομή του Φιλίππου Β’ βάση των λειψάνων του
 

Τα ευρήματα του τάφου αργότερα συμπεριλήφθηκαν στην έκθεση «Αναζητώντας τον Αλέξανδρο» που έγινε σε 4 πόλεις των ΗΠΑ από το 1980 ως το 1982. Αν και είναι ανακάλυψη μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, η ταυτοποίηση του τάφου του Φιλίππου έχει αμφισβητηθεί. Αρκετούς υποστηρικτές έχει η άποψη ότι πρόκειται για τον τάφο του Φιλίππου Γ΄.

-----------

1)Την αφθονία του χρυσού της Μακεδονίας αποδεικνύουν οι περίφημοι «Φιλίππειοι Στατήρες» («Εθνος» 21.1.1933).

 

2)Το ΙΓΜΕ ανεκοίνωσε ότι ενετόπισε: α) 8.000 κιλά προσχωματικού χρυσού σε τέσσερις περιοχές («Βήμα» 31.8.1995) και χρυσοφόρες ζώνες στο Παγγαίο και στην περιοχή Παλαιάς Καβάλας («Καθημερινή» 19.11.1988).

-------------------

Βιβλιογραφία:

• NGL Hanmond GT, Ιστορία της Μακεδονίας Τόμοι Α΄, Β΄, Φίλιππος, Βασιλεύς Μακεδόνων (Εκδοτική Αθηνών)
• The Seventy Great Battles of All Time, Edited by Jeremy Black, Thames & Hudson Ltd, 2005
• William Stearns Davis, Readings in Ancient History: Illustrative Extracts from the Sources, 2 Vols, (Boston: Allyn and Bacon, 1912-1913), Vol. I: Greece and the East.
• Πλούταρχος «Αλέξανδρος« Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920
• Πολύβιος  μτφ. Evelyn S. Shuckburgh London: Macmillan, 1889.
• Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση1950
• Πολύαινος «Στρατηγήματα»  J. M. Dent & Sons, Ltd., London, 1905
• Φροντίνος «Στρατηγήματα» J. M. Dent & Sons, Ltd., London, 1905
• Δίων Κάσσιος  Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914
• Στράβων Γεωγραφικά Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920
• Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγησις Βοιωτικα-Φωκικά»  (Εκδοτική Αθηνών)

Είσαι αναρχικός-ή; Η απάντηση μπορεί να σε εκπλήξει

Πιθανώς να έχεις ήδη ακούσει ένα-δυο πράγματα για τους αναρχικούς και τι υποτίθεται ότι πιστεύουν. Το πιθανότερο είναι πως ότι έχεις ακούσει είναι ανοησίες. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι αναρχικοί είναι υποστηρικτές της βίας, του χάους και της καταστροφής ή ότι είναι τρελαμένοι μηδενιστές που απλά θέλουν να τινάξουν τα πάντα στον αέρα. Στη πραγματικότητα τίποτα δεν απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Οι αναρχικοί είναι απλά άνθρωποι που πιστεύουν ότι τα ανθρώπινα όντα είναι ικανά να συμπεριφέρονται με εύλογο τρόπο χωρίς να τους το επιβάλουν. Είναι μια πολύ απλή σκέψη. Μα είναι μια που οι πλούσιοι και δυνατοί έβρισκαν πάντοτε πολύ επικίνδυνη.

Στην πιο απλή μορφή τους τα αναρχικά πιστεύω καταλήγουν σε δύο βασικές υποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι τα ανθρώπινα όντα είναι, υπό κανονικές συνθήκες, όσο λογικά και αξιοπρεπή τους επιτρέπεται να είναι και μπορούν να οργανώνουν τον εαυτό τους αλλά και τις κοινότητες τους, χωρίς να χρειάζεται να τους πουν το πως. Η δεύτερη είναι ότι η εξουσία διαφθείρει. Περισσότερο απ΄όλα, ο αναρχισμός σημαίνει απλά να έχεις το κουράγιο να παίρνεις τις αρχές της κοινής ευπρέπειας, με τις οποίες όλοι ζούμε, και να τις ακολουθείς μέσα από τα λογικά συμπεράσματα τους. Όσο παράξενο και αν φαίνεται, στα πιο σημαντικά πράγματα είσαι ήδη αναρχικός-ή, απλά δεν το συνειδητοποιείς.

Ας αρχίσουμε παίρνοντας μερικά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή.

• Αν υπάρχει μια γραμμή για να ανέβεις σε ένα λεωφορείο με πολύ κόσμο, περιμένεις τη σειρά σου και αποφεύγεις να ανοίξεις δρόμο με τον αγκώνα σου, ακόμα και όταν δεν υπάρχει τριγύρω αστυνομία;

Αν απάντησες “ναι”, τότε είσαι συνηθισμένος να συμπεριφέρεσαι σαν αναρχικός-η!
 

Η πιο βασική αναρχική ιδέα είναι η αυτο-οργάνωση: η υπόθεση ότι τα ανθρώπινα όντα δεν χρειάζονται να απειλούνται με διώξεις για να είναι ικανά να φτάσουν σε λογική κατανόηση το ένα με το άλλο ή να συμπεριφερθούν μεταξύ τους με αξιοπρέπεια και σεβασμό.

Όλοι πιστεύουν ότι είναι ικανοί να συμπεριφέρονται εύλογα από μόνοι τους. Αν σκέφτονται ότι οι νόμοι και η αστυνομία είναι απαραίτητα, είναι γιατί νομίζουν ότι όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν είναι ικανοί να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο.

Αλλά αν το καλοσκεφτείς, ακριβώς έτσι δεν σκέφτονται και όλοι αυτοί οι άνθρωποι για εσένα; Οι αναρχικοί υποστηρίζουν πως όλη η αντικοινωνική συμπεριφορά- που μας κάνει να νομίζουμε ότι είναι απαραίτητο να έχουμε στρατούς, αστυνομία, φυλακές και κυβερνήσεις να ελέγχουν τη ζωή μας- στη πραγματικότητα βασίζεται  στις συστημικές ανισότητες και την αδικία που οι στρατοί, η αστυνομία, οι φυλακές και οι κυβερνήσεις κάνουν δυνατές. Όλα είναι ένας φαύλος κύκλος. Αν οι άνθρωποι συνηθίζουν στο να τους συμπεριφέρονται σαν η γνώμη τους να μην έχει σημασία, πολύ πιθανώς να θυμώσουν,να γίνουν κυνικοί, ακόμα και βίαιοι – που φυσικά κάνει ευκολότερο για αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία να λένε πως η γνώμη τους δεν μετράει. Μόλις καταλάβουν ότι οι γνώμες τους πραγματικά έχουν την ίδια σημασία σαν και όλων των υπολοίπων, έχουν την τάση να γίνονται αξιοθαύμαστα κατανοητικοί. Εν συντομία: Οι αναρχικοί πιστεύουν ότι είναι η ίδια η εξουσία και τα αποτελέσματα της, που κάνουν τους ανθρώπους ανόητους και ανεύθυνους.

• Είσαι μέλος μιας λέσχης ή αθλητικής ομάδας, μιας οποιασδήποτε συλλογικότητας όπου οι αποφάσεις δεν επιβάλλονται από έναν αρχηγό αλλά παίρνονται στη βάση της γενικής συναίνεσης;

 Αν η απάντηση σου είναι “ναι”, τότε ανήκεις σε έναν οργανισμό που λειτουργεί με αναρχικές αρχές! Μια άλλη αναρχική αρχή είναι η εθελοντική ένωση. Πρόκειται απλά για την εφαρμογή δημοκρατικών αρχών στη καθημερινή ζωή. Η μόνη διαφορά   είναι ότι οι αναρχικοί πιστεύουν πως θα πρέπει να είναι δυνατό να υπάρχει μια κοινωνία, στην οποία τα πάντα θα οργανώνονται σύμφωνα με αυτό το πλαίσιο -όλες οι ομάδες βασισμένες στην ελεύθερη συναίνεση των μελών τους- και για αυτό, όλες οι “από τα πάνω προς τα κάτω” δομές στρατιωτικού τύπου όπως οι στρατοί, οι γραφειοκρατίες ή οι μεγάλες εταιρίες, που βασίζονται σε ιεραρχίες, δεν θα είναι πλέον απαραίτητες. Ίσως δεν πιστεύεις ότι αυτό θα είναι δυνατό. Ίσως και να το πιστεύεις. Όμως, κάθε φορά που φτάνεις σε συμφωνία μέσω της συναίνεσης, παρά μέσω των απειλών, κάθε φορά που έρχεσαι σε μια εθελοντική ρύθμιση με ένα άλλο πρόσωπο, φτάνεις στην κατανόηση ή φτάνεις σε συμβιβασμό παίρνοντας υπόψιν την κατάσταση του άλλου προσώπου εν προκειμένω ή τις ανάγκες του, είσαι αναρχικός -ακόμα και αν δεν το καταλαβαίνεις.

 

Ο αναρχισμός είναι απλά ο τρόπος που οι άνθρωποι δρουν όταν είναι ελεύθεροι να πράξουν όπως επιλέξουν, και όταν έχουν να κάνουν με άλλους που είναι εξίσου ελεύθεροι -και για αυτό έχουν συνείδηση της ευθύνης ,που αυτό συνεπάγεται, απέναντι στους άλλους. Αυτό οδηγεί σε ένα άλλο κρίσιμο σημείο: Ενώ οι άνθρωποι μπορούν να είναι λογικοί και διακριτικοί όταν έχουν να κάνουν με ίσους, η ανθρώπινη φύση είναι τέτοια που δεν γίνεται να τους εμπιστευτούμε όταν τους δίνεται η εξουσία πάνω σε άλλους. Δώσε σε κάποιον τέτοια εξουσία. Αναπόφευκτα σχεδόν, θα τη καταχραστεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

• Πιστεύεις ότι οι περισσότεροι πολιτικοί είναι εγωιστές, επηρμένα γουρούνια που δεν τους νοιάζει πραγματικά για το δημόσιο συμφέρον; Πιστεύεις ότι ζούμε σε ένα οικονομικό σύστημα που είναι ηλίθιο και άδικο;

 Αν απάντησες “ναι”, τότε προσυπογράφεις την αναρχική κριτική στη κοινωνία του σήμερα -τουλάχιστον στο ευρύτερο πλαίσιο της. Οι αναρχικοί πιστεύουν ότι η εξουσία διαφθείρει, και ότι αυτοί που περνούν όλη τους τη ζωή αναζητώντας την εξουσία είναι οι τελευταίοι που θα πρέπει να την έχουν. Οι αναρχικοί πιστεύουν ότι το παρόν οικονομικό σύστημα, είναι ποιο πιθανό να ανταμείψει τους ανθρώπους για την εγωιστική και αδίστακτη συμπεριφορά τους, παρά για την αξιοπρέπεια και την τρυφερότητα τους ως ανθρώπινα όντα. Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται έτσι. Η μόνη διαφορά είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν σκέφτονται πως μπορεί να γίνει κάτι για αυτό, ή τέλος πάντων -και αυτό είναι κάτι στο οποίο οι πιστοί υπηρέτες των δυνατών είναι σχεδόν σίγουρο ότι επιμένουν- οτιδήποτε που δεν θα καταλήξει να κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα.

 

Αλλά τι γίνεται αν αυτό δεν είναι αλήθεια;
Και υπάρχει πραγματικά οποιοσδήποτε λόγος να το πιστεύεις αυτό; Στην πραγματικότητα, όταν τις περνάς από τέστ, οι περισσότερες προβλέψεις για το τι θα συμβεί χωρίς κυβερνήσεις ή καπιταλισμό αποδεικνύονται εξολοκλήρου αναληθείς. Για χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν χωρίς κυβερνήσεις. Σε πολλά μέρη του κόσμου οι άνθρωποι ζουν έξω από τον έλεγχο των κυβερνήσεων, σήμερα. Βέβαια, σε μια πολύπλοκη, αστική, τεχνολογική κοινωνία όλο αυτό θα ήταν πιο περίπλοκο: αλλά η τεχνολογία μπορεί επίσης να διευκολύνει την επίλυση όλων αυτών των προβλημάτων. Για την ακρίβεια, δεν έχουμε ξεκινήσει καν να σκεφτόμαστε πως θα ήταν οι ζωές μας αν η τεχνολογία ανταποκρίνονταν αληθινά στις ανθρώπινες ανάγκες. Πόσες ώρες θα έπρεπε να δουλεύουμε αλήθεια ώστε να διατηρούμε μια λειτουργική κοινωνία – αν ξεφορτωνόμασταν δηλαδή όλα τα άχρηστα ή καταστροφικά επαγγέλματα όπως διαφημιστές, δικηγόρους, ανθρωποφύλακες, οικονομικούς αναλυτές, ειδικούς δημοσίων σχέσεων, γραφειοκράτες και πολιτικούς, και στρέφαμε τα καλύτερα επιστημονικά μυαλά μακριά από τους διαστημικούς εξοπλισμούς ή τα συστήματα των χρηματαγορών, ώστε να μηχανοποιήσουν τις επικίνδυνες ή ενοχλητικές εργασίες όπως η εξόρυξη μεταλλευμάτων η ο καθαρισμός της τουαλέτας, και να διανείμουν την υπόλοιπη εργασία σε όλους ισότιμα; Πέντε ώρες την ημέρα; Τρεις; Δύο; Κανείς δεν ξέρει γιατί ποτέ κανένας δεν ρωτάει αυτού του είδους τις ερωτήσεις. Για τους αναρχικούς, αυτές είναι οι ερωτήσεις που θα έπρεπε να ρωτάμε.

• Πιστεύεις πραγματικά αυτά που λες στα παιδιά σου (ή έλεγαν σε εσένα οι γονείς σου);

 “Δεν έχει σημασία ποιος το ξεκίνησε”. “Δύο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό” ή“το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού”. “Κάνε στους άλλους ότι θα ήθελες να κάνουν και οι άλλοι για εσένα..” “Καθάρισε την ακαταστασία σου”. “Μην είσαι κακός στους ανθρώπους επειδή είναι διαφορετικοί”. Ίσως θα έπρεπε να αποφασίσουμε, αν λέμε ψέμματα στα παιδιά μας όταν τους μιλάμε για το κακό και το καλό ή αν είμαστε πρόθυμοι να πάρουμε στα σοβαρά τις παραινέσεις μας. Διότι, αν ακολουθήσετε αυτές τις ηθικές αρχές μέχρι τα λογικά συμπεράσματα τους, καταλήγετε στον αναρχισμό.

 

Πάρτε για παράδειγμα την αρχή “δύο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό”. Αν πραγματικά το έπαιρνες στα σοβαρά, αυτό από μόνο του θα τίναζε στον αέρα ολόκληρη τη βάση για τον πόλεμο και το σύστημα ποινικού δικαίου. Το ίδιο ισχύει για το μοίρασμα: πάντα λέμε στα παιδιά ότι πρέπει να μάθουν να μοιράζονται, να αλληλοκατανοούν τις ανάγκες τους, να βοηθούν το ένα το άλλο. Μετά βγαίνουμε έξω στον πραγματικό κόσμο όπου υποθέτουμε ότι όλοι είναι εκ του φυσικού τους εγωιστές και ανταγωνιστικοί. Αλλά όπως θα σημείωνε ένα αναρχικός: στη πραγματικότητα, ότι λέμε στα παιδιά μας είναι σωστό. Σχεδόν οποιοδήποτε μεγάλο επίτευγμα που άξιζε το κόπο στην ανθρώπινη ιστορία, κάθε ανακάλυψη ή κατόρθωμα που βελτίωσε τις ζωές μας, βασίστηκε στην συνεργασία και την αλληλοβοήθεια. Ακόμα και τώρα, οι περισσότεροι από εμάς ξοδεύουμε περισσότερα για τις οικογένειες και τους φίλους μας παρά για τους εαυτούς μας. Ενώ, πιθανόν, πάντα θα υπάρχουν ανταγωνιστικοί άνθρωποι στο κόσμο, δεν υπάρχει κανένας λόγος γιατί η κοινωνία πρέπει να βασίζεται στην ενθάρρυνση τέτοιων συμπεριφορών, πόσο μάλλον κάνοντας τους ανθρώπους να ανταγωνίζονται για τις βασικές ανάγκες της ζωής. Αυτό υπηρετεί μόνο τα συμφέροντα των ανθρώπων στην εξουσία, που μας θέλουν να ζούμε μέσα στο φόβο τους ενός για τον άλλο. Γι’ αυτό οι αναρχικοί καλούν για μια κοινωνία βασισμένη όχι μόνο στην ελεύθερη ένωση αλλά και στην αλληλοβοήθεια. Είναι γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά μεγαλώνουν πιστεύοντας στην αναρχική ηθική και σταδιακά έχουν να κατανοήσουν ότι ο κόσμος των ενηλίκων δεν λειτουργεί με αυτό το τρόπο. Για αυτό και τόσα πολλά γίνονται επαναστατικά ή αποξενωμένα, ακόμα και αυτοκτονικά ως έφηβοι, και τελικά, παραιτημένα ως ενήλικες. Η μόνη τους παρηγοριά, συχνά, είναι η δυνατότητα να μεγαλώσουν οι ίδιοι παιδιά και να υποκρίνονται ότι ο κόσμος είναι δίκαιος. Αν όμως μπορούσαμε να ξεκινήσουμε πραγματικά να χτίζουμε ένα κόσμο που, έστω στο ελάχιστο, θα ήταν βασισμένος σε δίκαιες αρχές;
Δεν θα ήταν αυτό το μεγαλύτερο δώρο που θα μπορούσε να δώσει κανείς στα παιδιά του;

• Πιστεύεις ότι τα ανθρώπινα όντα είναι θεμελιωδώς διεφθαρμένα και κακά, ή ότι συγκεκριμένα ήδη ανθρώπων (γυναίκες, άνθρωποι διαφορετικού χρώματος, λαϊκοί άνθρωποι που δεν είναι πλούσιοι ή δεν έχουν ανώτερη εκπαίδευση) είναι υποδεέστερα δείγματα, προορισμένα να κυβερνώνται από ανώτερους από αυτούς ;

 Αν απάντησες “ναι”, ε λοιπόν, δεν είσαι τελικά αναρχικός. Αλλά αν απάντησες “όχι”, τότε, κατά πάσα πιθανότητα προσυπογράφεις το ενενήντα τις εκατό των αναρχικών αρχών, και πιθανόν, σε μεγάλο βαθμό να ζεις τη ζωή σου σύμφωνα με αυτές.

 

Κάθε φορά που συμπεριφέρεσαι σε έναν άλλο άνθρωπο με κατανόηση και σεβασμό, είσαι αναρχικός. Κάθε φορά που επιλύεις τις διαφορές σου με άλλους με το να έρχεσαι σε έναν λογικό συμβιβασμό, ακούγοντας τι έχει να πει ο καθένας παρά να αφήνεις ένα άτομο να αποφασίζει για όλους τους άλλους, είσαι αναρχικός.Κάθε φορά που έχεις την ευκαιρία να επιβάλεις με τη δύναμη σε κάποιον να κάνει κάτι, αλλά αποφασίζεις να απευθύνεσαι στη λογική του, είσαι αναρχικός. Το ίδιο ισχύει κάθε φορά που μοιράζεσαι κάτι με έναν φίλο, η αποφασίζεις ποιος θα πλύνει τα πιάτα, η κάνεις οτιδήποτε και έχεις τη προσοχή σου στραμμένη στη δικαιοσύνη.

Τώρα, μπορεί να διαφωνήσεις  με όλα αυτά ότι είναι ωραία και καλά ως ένα τρόπος για μικρές ομάδες ανθρώπων να συνεννοηθούν μεταξύ τους, αλλά η διαχείριση μιας πόλης ή μιας χώρας, είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα. Και φυσικά υπάρχει κάτι σε αυτό. Ακόμα και αν αποκεντροποιήσεις τη κοινωνία και βάλεις όσο περισσότερη δύναμη είναι δυνατή στα χέρια μικρών κοινοτήτων, θα υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα που θα χρειάζονται συντονισμό, από τη λειτουργία των σιδηροδρόμων μέχρι τις αποφάσεις για το ποια κατεύθυνση θα πρέπει να πάρει η ιατρική έρευνα. Αλλά μόνο και μόνο επειδή κάτι είναι περίπλοκο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να το κάνεις δημοκρατικά. Απλά θα είναι περίπλοκο. Για την ακρίβεια, οι αναρχικοί έχουν ένα σωρό διαφορετικές ιδέες και οράματα για την αυτο-διεύθυνση μιας περίπλοκης κοινωνίας. Το να τα εξηγήσω θα έπαιρνε πολύ περισσότερο από το μέγεθος και τις προθέσεις ενός μικρού εισαγωγικού κειμένου σαν και αυτό. Αρκεί να πούμε, πρώτα απ’ όλα, ότι πολλοί άνθρωποι έχουν ξοδέψει πολύ χρόνο επινοώντας μοντέλα για το πως θα δούλευε μια πραγματικά δημοκρατική και υγιής κοινωνία. Βεβαίως, κανένας αναρχικός δεν ισχυρίζεται ότι έχει το τέλειο σχέδιο. Το τελευταίο πράγμα που θέλουμε είναι να επιβάλουμε προκατασκευασμένα μοντέλα στη κοινωνία ούτως ή άλλως. Η αλήθεια είναι ότι πιθανότατα δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε τα μισά από τα προβλήματα που θα προκύψουν στη προσπάθεια μας να δημιουργήσουμε μια δημοκρατική κοινωνία. Ακόμα και έτσι, είμαστε πεπεισμένοι ότι -με την ανθρώπινη επινοητικότητα να είναι αυτό που είναι- τέτοια προβλήματα μπορούν πάντα να λυθούν,  όσο γίνεται σύμφωνα με το πνεύμα των βασικών αρχών μας, οι οποίες σε τελική ανάλυση είναι οι αρχές της θεμελιώδους ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Η Νύμφη Νέδα και το Ιερό σπήλαιο της Δήμητρος Μέλαινας

Ο ποταμός της Νέδας αποτελεί ένα τοπίο απαράμιλλου φυσικού κάλλους που χαρακτηρίζεται από συνεχή εναλλαγή τοπίου, πλούσια βλάστηση, επιβλητικούς βράχους, κατάφυτες πλαγιές, μικρούς καταρράκτες και διαυγή ανοιχτοπράσινα νερά. Πηγάζει από το Λύκαιον Όρος και αποτελεί το σύνορο Μεσσηνίας και Ηλείας. Πήρε το όνομά του από την ομώνυμη Νύμφη που υπήρξε τροφός του Διός. Στο φαράγγι που σχηματίζετε στον ρου του ποταμού υπάρχει το Ιερό σπήλαιο της Θεάς Δήμητρος Μέλαινας. Σύμφωνα με τον μύθο εκεί αποσύρθηκε η Θεά πενθώντας την Κόρη.

Η Νέδα πηγάζει από το όρος Λύκαιο, κοντά στο χωριό Πέτρα, στα ορεινά της Μεσσηνίας κοντά στα όρια με την Αρκαδία. Διανύοντας μια διαδρομή 32 χιλιομέτρων που αποτελεί φυσικό σύνορο των νομών Ηλείας και Μεσσηνίας το ποτάμι εκβάλλει στο Ιόνιο στη θέση Ελαία, λίγο έξω από την Κυπαρισσία. Η διάσχυση της αποτελεί πρόκληση και ξεχωριστή εμπειρία για τον επισκέπτη και χαρακτηρίζεται από συνεχή εναλλαγή τοπίου, πλούσια βλάστηση, επιβλητικούς βράχους και διαυγή ανοιχτοπράσινα νερά.

Ο ποταμός σε ένα μεγάλο μήκος της πορείας του διασχίζει ένα στενό φαράγγι απαράμιλλου φυσικού κάλους με κατάφυτες πλαγιές και μικρούς καταρράκτες.

 Το φαράγγι της Νέδας χαρακτηρίζεται από μοναδική υδροχαρή βλάστηση, κατάφυτες πλαγιές με είδη της ευμεσογειακής βλάστησης - πλατάνια, αγριοβελανιδιές, συκιές και πουρνάρια - αλλά και με ιδιαίτερα πλούσια πανίδα, αποτελούμενη από βίδρες, σπάνια ερπετά και είδη νυχτερίδων (που υπάρχουν στο σπήλαιο του Στομίου), προσδίδουν ιδιαίτερη οικολογική αξία στην περιοχή.
Σε διαφορετικά σημεία του ποταμού υπάρχουν τρεις καταρράκτες οι οποίοι καταλήγουν σε μικρές κολυμπήθρες, με εξαιρετική διαύγεια και τυρκουάζ χρωματισμούς του νερού.

 Αρκετά είναι τα δύσκολα σημεία με στενά περάσματα και ορμητικό ρεύμα του νερού όπου χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διάβαση. Λίγα χιλιόμετρα δυτικά της νέας Φιγαλείας βρίσκεται μια μεγάλη σπηλιά μοναδικής ομορφιάς, το Στόμιο, απ' όπου περνούν τα νερά του ποταμού. Στην περιοχή, κρεμασμένο σε μια πλαγιά υπάρχει το κατάλευκο εκκλησάκι της Παναγίας.
Από το σημείο αυτό υπάρχουν δύο εναλλακτικές πεζοπορικές διαδρομές εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς. Η πρώτη ακολουθεί το ποτάμι από την πλευρά της Ηλείας και μετά από 1.30' ώρα διαδρομής μέσα σε ένα άγριο πευκοδάσος φτάνει στα νερά του Ιονίου, στη θέση Πρασιδάκι.

Η δεύτερη ακολουθώντας το ποτάμι από την πλευρά της Μεσσηνίας περνά από τα χωριά Καρνιές και Φόνισσα και καταλήγει στην Ελαία. Το φαράγγι δεν υπόκειται σε κάποιο ιδιαίτερο καθεστώς προστασίας

 Η Νύμφη Νέδα:
Σύμφωνα με την Μυθολογία, στο όρος Λύκαιο η Ρέα γέννησε το Δία στη θέση "Κρητέα" του βουνού, κοντά στο μετέπειτα άλσος του Παρρασίου ή Πυθίου Απόλλωνα, και εμπιστεύτηκε την ανατροφή του στις νύμφεςΝέδα, Θεισόα και Αγνώ (μερικοί μύθοι αναφέρουν και τη νύμφη Ιθώμη).

  Στην Μυθολογία μας οι Πελασγοί Αρκάδες αναφέρονται ως αρχαιότατοι Έλληνες, ενώ στην "γέννηση" του Διός στο Λύκαιον Όρος συνηγορούν και τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα στο ιερό του Διός στο όρος, τα οποία αποδεικνύουν την εκεί λατρεία του Πατέρα Θεού από το -3500.
Όλοι οι γενεαλογικοί και πολλοί θρησκευτικοί μύθοι και λατρευτικά έθιμα των αρχαίων Αρκάδων έχουν την προέλευσή τους στο όρος Λύκαιο που δεσπόζει στα δυτικά της πεδιάδας της Μεγαλόπολης. Από αυτό κατάγονται και όλοι οι ιδρυτές των Αρκαδικών πόλεων με πρώτο τον βασιλιά Λυκάονα ο οποίος ίδρυσε την κοντινή Παναρχαία Λυκόσουρα.

Σύμφωνα με το μύθο, επειδή εκείνη την εποχή η Αρκαδία ήταν άνυδρη κι η Ρέα δεν έβρισκε νερό, χτύπησε με ένα ραβδί τη γη και έτσι δημιουργήθηκε το ποτάμι που ονομάστηκε Νέδα από τη νύμφη, ενός από τα δύο ελληνικά ποτάμια με γυναικείο όνομα (το άλλο ποτάμι είναι η Αραπίτσα στην Νάουσα).

Οι νύμφες κράτησαν και ανέθρεψαν το θεϊκό βρέφος και το γλύτωσαν από τα δόντια του πατέρα του Κρόνου. Κατόπιν το βρέφος το πήραν οι Κούρητες για να το διασώσουν από τις ορέξεις του Κρόνου.

  Οι Νύμφες κατά τον Όμηρο είναι θυγατέρες του Δία Αιγιόχου, του θεού της θύελλας. Φαίνεται να έχουν σχέση με τα νερά των βροχών που έρχονται από τον ουρανό, πέφτουν στην γή και αναβλύζουν από τις πηγές στην επιφάνεια. Υπάρχει μιά θρησκευτική συνήθεια στο βουνό Λύκιο στην Αρκαδία την οποία περιγράφει ο Παυσανίας.Στις εποχές μεγάλης ξηρασίας, ο ιερέας του Λυκαίου Διός, πήγαινε στην πηγή Αγνώ και εξευμένιζε την Νύμφη με θυσίες και προσευχές. Ύστερα έριχνε ένα κλαδί βελανιδιάς στην επιφάνεια της πηγής. Σε λίγο κανείς έβλεπε το νερό να αναβράζει, σηκώνονταν ατμοί και σχηματίζονταν ένα σύννεφο το οποίο τραβούσε κι άλλα και τελικά η βροχή ερχόταν.

Το Ιερό σπήλαιο της Δήμητρος Μέλαινας: Στό ιερό Eλάϊoν όρος, στην νότια πλευρά του βουνού κοντά στο χωριό Στόμιο υπάρχει μια σπηλιά, πάνω από το βαθύ φαράγγι της Νέδας, όπου λατρευόταν η Μέλαινα Δήμητρα.

 Πρόκειται για τη σπηλιά στην είσοδο της οποίας σήμερα υπάρχει ξωκκλήσι της Παναγιάς στη δεξιά όχθη της Νέδας , κοντά στο στόμιο όπου το φαράγγι γίνεται σπηλαιώδες και το ρέμα υπογειοποιείται και περνά μέσα από αυτό.

 Σύμφωνα με την Μυθολογία, όταν η Δήμητρα αναζητούσε την κόρη της, την Περσεφόνη, ο Ποσειδώνας επιδίωξε την ερωτική συνεύρεση μαζί της. Η Θεά για να γλιτώσει, μεταμορφώθηκε σε φοράδα, οπότε και ο θεός μεταμορφώθηκε σε άλογο, και έτσι τελικά η συνεύρεση πραγματοποιήθηκε.

 Η Δήμητρα, αηδιασμένη από την συμπεριφορά του Ποσειδώνα και στενοχωρημένη από την αρπαγή της κόρης της, φόρεσε μαύρα (γι´ αυτό και "μέλαινα") και κλείστηκε στη σπηλιά στο Ελάιον όρος. Έτσι η γή έπαυσε την καρπορία της, οι σοδειές καταστράφηκαν και οί άνθρωποι είχαν αρχίσει να πεθαίνουν από την πείνα.

 Τη βρήκε ο Πάν ο οποίος ενημέρωσε τον Δία. Αυτός έστειλε τις Μοίρες που την έπεισαν να βγεί από το σπήλαιο. Η Μεγάλη Θεά βγήκε πάλι στο φως και η Γή επανήλθε στους κανονικούς ρυθμούς της.
Σύμφωνα με τις παραδόσεις οι κάτοικοι της Αρχαίας Φιγαλείας λουζόντουσαν στα νερά της Νέδας για να αποκτήσουν δύναμη, ενώ κατά την ενηλικίωσή τους οι νέοι έκοβαν τα μαλλιά τους και τα αφιέρωναν στην Θεά πετώντας τα στον ποταμό.

  Οι Φιγαλείς θεωρούσαν το σπήλαιο ιερό και είχαν τοποθετήσει σ’ αυτό ένα ξύλινο άγαλμα που παρουσίαζε τη θεά καθισμένη σ’ ένα βράχο.Το άγαλμα της θεάς είχε πολύ παράξενη , μυθική – συμβολική μορφή που υποδηλώνει την αρχική, υποχθόνια φύση της θεάς : είχε κεφαλή αλόγου από την οποία πρόβαλλαν φίδια και άλλα ζώα και ήταν ντυμένη με μακρύ μαύρο (εξ ου και η προσωνυμία της ) χιτώνα. Κρατούσε στο ένα χέρι δελφίνι και στο άλλο περιστέρι .

 Το άγαλμα αυτό καταστράφηκε από φωτιά. Αυτό είχε συνέπεια, να αμελήσουν οι Φιγαλείς τη λατρεία της Θεάς ώσπου η γη έπαυσε ξανά την καρποφορία της. Ο χρησμός που πήραν από την Πυθία τους αποκάλυψε, όχι μόνο το λόγο της ακαρπίας, αλλά ότι θα ακολουθούσαν ακόμη χειρότερα δεινά αν δεν αρχίσουν να απονέμουν στη Θεά μεγαλύτερες τιμές.

  Οι έντρομοι κάτοικοι έφεραν με μεγάλες δαπάνες τον Αιγινήτη γλύπτη Ονάτα ο οποίος κατασκεύασε ένα υπέροχο χάλκινο αvτίγραφο του αρχικού αγάλματος. Το έφτιαξε, βασιζόμενος είτε σε ζωγραφιά που είδε, είτε σε αντίγραφο είτε σε όραμα που είδε στον ύπνο του.

Στη σπηλιά της Μέλαινας Δήμητρος, οι Φιγαλείς πρόσφεραν στη θεά σταφύλια, καρπούς, κερύθρες, ακατέργαστο μαλλi τα οποία περιέχυναν με αγνό λάδι πάνω στο βωμό.

  Γύρω από τη σπηλιά υπήρχε άλσος και πηγή. Ο Παυσανίας επισκέφτηκε το ιερό σπήλαιο, δεν είδε όμως το άγαλμα της θεάς διότι σύμφωνα με τα λεγόμενα των συγχρόνων του Φιγαλέων είχε καταστραφεί από την κατάπτωση κομματιού βράχου από την οροφή του σπηλαίου.

Ο Ιάσωνας και ο δράκοντας

Στην πολύ παλιά εποχή, στα μυθικά χρόνια τής λαμπρής και ξακουστής αργοναυτικής εκστρατείας, ο θεϊκός Ιάσωνας, γιός τού άρχοντα Αίσονα και τής συνετής Πολυμήδης, έλαβε από τον παμπόνηρο θείο του, τον βασιλιά Πελία τής Ιωλκού, την σαφή εντολή να ταξιδέψει μέχρι την μακρινή Κολχίδα και να του φέρει το περίφημο χρυσόμαλλο δέρας, ένα πολύτιμο δέρμα κριαριού με ολόχρυσο τρίχωμα. Υπακούοντας στην προσταγή, ο γενναίος Ιάσωνας ετοίμασε το μεγαλύτερο, ταχύτερο και ανθεκτικότερο πλοίο εκείνων των καιρών, την πανέμορφη και περίτεχνη Αργώ, την γέμισε με άφθονες προμήθειες κάθε είδους, φόρτωσε όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό και προσκάλεσε τους ρωμαλέους αργοναύτες – φίλους καλούς και σπάνιους συντρόφους – να επιβιβαστούν και να αποπλεύσουν μαζί του. Η περιπέτεια ξεκινούσε…

Διασχίζοντας, έτσι, το καταγάλανο Αιγαίο και προσπερνώντας τα σαγηνευτικά νησιά του, μετά από πολλές ημέρες και νύχτες, η αστραφτερή και θεόρατη Αργώ έφτασε στα μέρη τού Καυκάσου, κοντά στον ποταμό Φάση, στην αφιλόξενη γη των Κόλχων. Βασιλιάς εκείνης τής άγριας περιοχής ήταν ο φοβερός Αιήτης, γιός τού θεού Ήλιου και τής νύμφης Περσηίδας, αδελφός τής δαιμόνιας Κίρκης και τής φιλήδονης Πασιφάης, σύζυγος τής Ιδυίας και πατέρας τής γητεύτρας Μήδειας και τού Άψυρτου. Αφού ασφάλισαν, λοιπόν, το πλοίο τους και αποβιβάστηκαν, ο Ιάσωνας και οι αργοναύτες του πήγαν κατευθείαν στο μεγαλοπρεπές ανάκτορο τού Αιήτη και με ξεκάθαρα λόγια τού ανήγγειλαν τον σκοπό τού ταξιδιού τους. Στην αίθουσα των ακροάσεων, επάνω σε χρυσό θρόνο, καλυμμένη με αργυρό πέπλο, καθόταν αμίλητη η πολυμήχανη θυγατέρα τού βασιλιά, η οποία παρακολούθησε ολόκληρη την συνομιλία τού πατέρα της με τους ξένους και ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα τον αρρενωπό Ιάσωνα, που έλαμπε σαν τον Σείριο, όπως γράφουν και οι αρχαίοι σοφοί.

Θέλοντας, τότε, να απαλλαγεί, όσο το δυνατόν ταχύτερα, από την παρουσία των ενοχλητικών ταξιδιωτών, ο σκληρόκαρδος βασιλιάς Αιήτης απάντησε καταφατικά στην απαίτηση τού αγέρωχου ήρωα και αμέσως πρόσθεσε: «Το χρυσόμαλλο δέρας βρίσκεται, εδώ και πολλά χρόνια, κρεμασμένο στο ιερό άλσος τού θεού Άρη, επάνω σε μία πανύψηλη και πανάρχαια βαλανιδιά, και προστατεύεται άγρυπνα από ένα τεράστιο και φονικό δράκοντα, ισχυρό και ακατανίκητο, που κανείς μέσα στην Κολχίδα δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει. Εάν εσύ το καταφέρεις, γιέ τού Αίσονα, πάρε το χρυσόμαλλο δέρας και γύρνα στην πατρίδα σου». Τα λόγια, όμως, ήταν υστερόβουλα, γιατί ο τραχύς βασιλιάς έλπιζε, βαθιά μέσα του, ότι ο Ιάσωνας και οι αργοναύτες θα έπεφταν θύματα τού ανθρωποφάγου δράκοντα, που θα καταβρόχθιζε όλους τους νέους, και οι δικοί τους δεν θα τους ξανάβλεπαν ποτέ. Αλλά γελάστηκε…

Το ίδιο βράδυ, εξάλλου, ενώ ο Ιάσωνας είχε αποκοιμηθεί επάνω στην Αργώ, είδε ένα πολύ παράξενο όνειρο: «Καθώς πλησίαζε μόνος του προς την βαλανιδιά, από την οποία κρεμόταν το πολύτιμο τρόπαιο, ξετυλίχθηκε από την πελώρια ρίζα της και απειλητικός ορθώθηκε μπροστά του ο φρικαλέος δράκοντας. Το θηρίο τον κοίταξε επίμονα με τα κόκκινα μάτια του, έπειτα άνοιξε διάπλατα το αδηφάγο στόμα του και τον κατάπιε ολόκληρο. Τότε ο ήρωας βρέθηκε φυλακισμένος και αβοήθητος μέσα στο σκοτεινό στομάχι τού δράκοντα και ένιωσε ότι από εκεί δεν θα έβγαινε ποτέ ζωντανός. Ξαφνικά, όμως, ενώ σκεφτόταν με θλίψη το άδοξο τέλος που τον περίμενε, είδε το στόμα τού τέρατος να ξανανοίγει αργά-αργά. Χωρίς να χάσει καθόλου χρόνο, ο ήρωας κινήθηκε αποφασιστικά προς το φως, που διακρινόταν μεταξύ των δοντιών τού θηρίου. Έφτασε, λοιπόν, μέχρι την είσοδο τού στόματός του και αντίκρισε – πάνοπλη και ετοιμοπόλεμη – την κάλλιστη θεά Αθηνά, να τον προσμένει απ’ έξω, και να τού δίνει το χέρι της γιά να τον τραβήξει και να τον λυτρώσει». Ο Ιάσωνας ξύπνησε ταραγμένος και ανακάθισε σκεφτικός στην πρόχειρη κλίνη του, κοιτάζοντας αφηρημένος προς τ’ αστέρια. Έπειτα από κάμποση ώρα, ωστόσο, ένιωσε ότι είχε πλέον κατανοήσει το απόκρυφο μήνυμα τού ονείρου, χαμογέλασε ικανοποιημένος και ξάπλωσε ξανά.

Λίγο πριν από το ξημέρωμα, τώρα, μία σκιά ανέβηκε ελαφροπατώντας στην Αργώ, ψιθύρισε κάτι στο αυτί ενός φρουρού, εκείνος έδειξε με το δάχτυλο το μέρος όπου κοιμόταν ο Ιάσονας, και η λυγερή μορφή κατευθύνθηκε προς τα εκεί, γονάτισε ήσυχα δίπλα στον ξαπλωμένο νέο και τον ξύπνησε με ήρεμο τρόπο. Μόλις ο Ιάσωνας συνήλθε, αντίκρισε την όμορφη Μήδεια, την κόρη τού Αιήτη, που τον κοιτούσε με τα μεγάλα, πράσινα, αστραφτερά μάτια της. «Σε λίγες ώρες», τού είπε, «θα πας να συναντήσεις τον δράκοντα, τον φύλακα τής βαλανιδιάς. Εκεί κοντά θα βρίσκομαι κ’ εγώ». Πριν ο ήρωας προλάβει να αντιδράσει κάπως, η αρχοντοπούλα είχε σηκωθεί και έφευγε βιαστικά από το πλοίο. Ήδη χάραζε…

Με το πρώτο φως τού ήλιου, ο Ιάσωνας συγκέντρωσε τους αργοναύτες, τους μίλησε γιά το παράτολμο εγχείρημα που θα αναλάμβανε σε λίγο, τους μοίρασε προσεκτικά διάφορα καθήκοντα, πήρε μαζί του δώδεκα επίλεκτους, οπλισμένους νέους και ξεκίνησε θαρραλέα γιά το άλσος τού Άρη. Την ίδια στιγμή, όρθια κάτω από την βαλανιδιά, σκεπασμένη με ένα μελανό πέπλο, στεκόταν εκστασιασμένη η Μήδεια, έψελνε ψιθυριστά έναν άγνωστο ύμνο και ράντιζε τελετουργικά τα μάτια τού θηρίου με ένα μυστηριώδες, αρωματικό φίλτρο. Σύντομα, ο επικίνδυνος δράκοντας ναρκώθηκε και αποκοιμήθηκε εντελώς. Φτάνοντας εκεί ο Ιάσωνας, αφού τοποθέτησε περιμετρικά τους συντρόφους του, γιά να φρουρούν την περιοχή με τα σπαθιά στα χέρια, αντιλήφθηκε την δράση τής γητεύτρας καλλονής, την προσέγγισε, την κοίταξε κατάματα με ευγνωμοσύνη, μετά αναρριχήθηκε στην πυκνόφυλλη βαλανιδιά με σταθερές κινήσεις, άρπαξε το περιζήτητο χρυσόμαλλο δέρας, κατέβηκε επιδέξια και εγκατέλειψε άμεσα το άλσος, μαζί με τους αργοναύτες και την Μήδεια.

Έχοντας επιτελέσει τον απίστευτο άθλο του και πριν να γίνει αντιληπτός από τον αδίστακτο Αιήτη και τους ανθρώπους του, ο Ιάσωνας απέπλευσε τάχιστα από την Κολχίδα μαζί με τους αγαπητούς συντρόφους του, έχοντας δίπλα του, επάνω στην γοργοτάξιδη Αργώ, την πανέμορφη βασιλοπούλα Μήδεια, την πολύτιμη αρωγό και συμπαραστάτισσά του. Το υπέροχο πλοίο κατευθυνόταν πλέον ολοταχώς προς την Ιωλκό. Ο γενναιόψυχος ήρωας δεν έκρυβε ούτε την ικανοποίηση ούτε την χαρά του, και ήταν πανέτοιμος να αντιμετωπίσει και άλλες περιπέτειες.

Ακράτεια: Αίτια και αντιμετώπιση

Η ανδρική ακράτεια των ούρων στην πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλεται σε μία από τις παρακάτω περιγραφόμενες 4 αιτίες:

Σε συγγενείς παθήσεις που βλάπτουν τη νεύρωση της κύστεως και της ουρήθρας (π.χ. μυελομηνιγγοκήλη) ή προκαλούν δομικές ανωμαλίες( π.χ. εκστροφή της κύστεως)

Σε επίκτητες νευρολογικές παθήσεις(π.χ. Κατά Πλάκας Σκλήρυνση)

Σε κακώσεις της λεκάνης και

 

Σε ακράτεια μετά προστατεκτομή

Η μυελομηνιγγοκήλη είναι η πιο συχνή αιτία νευρογενούς διαταραχής της κύστεως στα παιδιά.Η επίπτωση της παθήσεως στη Β.Αμερική είναι 1-2 ανά 1000 γεννήσεις ζωντανών παιδιών. Η συχνότητα εμφάνισης ελαττώνεται διεθνώς με την εφαρμογή προγραμμάτων προγεννητικού ελέγχου με υπερηχοτομογραφήματα και αμνιοπαρακεντήσεις. Η θνησιμότητα των ασθενών με μυελομηνιγγοκήλη έχει ελαττωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και αυτό οδήγησε σε αύξηση του αριθμού των ασθενών με προβλήματα από το ουροποιητικό σύστημα, δεδομένου ότι το 97% από αυτούς παρουσιάζουν νευρογενή δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού και η ταχεία χειρουργική σύγκλειση της βλάβης κατά την περιγεννητική περίοδο, όπως και η αποκατάσταση των κινητικών ανωμαλιών των κάτω άκρων, δεν φαίνεται να προδικάζει και καλό αποτέλεσμα πάντοτε, όσον αφορά τη δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού και την ακράτεια των ούρων.

Η νευρογενής διαταραχή στη μυελομηνιγγοκήλη παραβλάπτει, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, τόσο την κύστη όσο και τον σφιγκτήρα με αποτέλεσμα η ακράτεια που εμφανίζεται να είναι μικτής αιτιολογίας.

Στις επίκτητες νευρολογικές παθήσεις(Κατά Πλάκας Σκλήρυνση, νόσος του Πάρκινσον, αγγειακή εγκεφαλική νόσος κλπ), συνήθως παραβλάπτεται η νεύρωση της κύστεως με αποτέλεσμα να προκύπτει ακράτεια επιτακτικού τύπου ( ασταθής-υπεραντανακλαστική κύστη).

Στις κακώσεις της λεκάνης συνήθως έχουμε βλάβη του σφιγκτηριακού μηχανισμού από απευθείας κάκωση του σφιγκτήρα ή από ανάπτυξη ουλής στην περιοχή που ανατομικά ευρίσκεται ο σφιγκτήρας.

Η ακράτεια των ούρων αποτελεί μια πολύ ενοχλητική, αλλά ευτυχώς σπάνια, επιπλοκή των προστατεκτομών. Η συχνότητά της κυμαίνεται περί το 1% για την προστατεκτομή για Καλοήθη Υπερπλασία Προστάτη(ΚΥΠ) (διουρηθρική η διακυστική). Μετά από ριζική αφαίρεση του οργάνου για κακοήθη νόσο, η επίπτωση της πάθησης είναι σαφώς μεγαλύτερη και κυμαίνεται κατά τους διαφόρους συγγραφείς από 8-87%

Ταξινόμηση της ανδρικής ακράτειας
Η ανδρική ακράτεια δεν αποτελεί πάθηση με ενιαία αιτιολογία και παθογένεια, έχει διάφορες αιτίες και κατατάσσεται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

• Ακράτεια οφειλόμενη σε διαταραχή της λειτουργίας του εξωστήρα (ασταθής-υπεραντανακλαστική κύστη)
• Ακράτεια οφειλόμενη σε σφιγκτηριακή ανεπάρκεια.
• Μεικτού τύπου ακράτεια (συνύπαρξη ασταθούς κύστης και σφιγκτηριακής ανεπάρκειας)

Διάγνωση

Οι ασθενείς με ακράτεια πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη κλινικό, απεικονιστικό και ουροδυναμικό έλεγχο, για να διαπιστωθεί ο τύπος της ακράτειας και έτσι να εφαρμοστεί η κατάλληλη συντηρητική ή χειρουργική θεραπεία.

Λεπτομερές ιστορικό, κλινική εξέταση και εργαστηριακές εξετάσεις (νεφρική λειτουργία, καλλιέργεια ούρων) θεωρούνται "εκ των ουκ άνευ". Επίσης θα πρέπει να γίνει έλεγχος του ασθενούς για σακχαρώδη διαβήτη και άλλες αιτίες περιφερικής νευροπάθειας και νόσους του νευρικού συστήματος, π.χ. αγγειακές ή εκφυλιστικές βλάβες.

Η παρουσία συχνουρίας, η επιτακτική ούρηση και η ακράτεια επιτακτικού τύπου είναι ενδεικτικά ασταθούς εξωστήρα, ενώ η απώλεια ούρων μόνο σε όρθια θέση ή μετά από αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης (π.χ. φτάρνισμα) οφείλεται συνήθως σε σφιγκτηριακή βλάβη.

Η ουροδυναμική μελέτη θεωρείται απόλυτα απαραίτητη για τη διερεύνηση της ανδρικής ακράτειας των ούρων και περιλαμβάνει τα εξής:

Ουροροομετρία

Κυστεομανομετρία πληρώσεως

Διάγραμμα ουρηθρικών πιέσεων

Κυστομανομετρία ουρήσεως.

 

Θεραπεία

Μετά την πλήρη αξιολόγηση και την ταξινόμηση της ακράτειας, εφαρμόζουμε την κατάλληλη για κάθε τύπο θεραπεία. Θεραπεία της δυσλειτουργίας του εξωστήρα
Οταν η ακράτεια οφείλεται σε αμιγή εξωστηριακή δυσλειτουργία (ασταθής κύστη), τότε η θεραπευτική μας αγωγή κατευθύνεται προς τη βασική διαταραχή. Η φαρμακοθεραπεία του ασταθούς εξωστήρα έχει ως στόχο την ελάττωση της συσταλτικότητας της κύστης. Επειδή ο κύριος νευροδιαβιβαστής στην κύστη είναι η ακετυλχολίνη, τα αντιχολινεργικά σκευάσματα κατέχουν σημαντική θέση στη θεραπεία της υπερσυσταλτικότητας του εξωστήρα. Μία ουσία που ήδη κυκλοφόρησε και στη χώρα μας, η τολτεροδίνη, υπόσχεται πολλά στην αντιμετώπιση της ασταθούς κύστεως.

Επί αποτυχίας, και μόνο τότε, της συντηρητικής θεραπείας, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σοβαρά το ενδεχόμενο της χειρουργικής θεραπείας, ιδίως σε περιπτώσεις ασθενών, όπου τα συμπτώματα εκδηλώνονται με ιδιαίτερη οξύτητα. Οι επεμβάσεις που χρησιμοποιούνται διακρίνονται σε απονευρωτικές και αυξητικές (διευρυντικές) κυστεοπλαστικές.

Θεραπεία σφιγκτηριακής ανεπάρκειας
Οταν η υποκείμενη αιτία της ακράτειας είναι η σφιγκτηριακή ανεπάρκεια, τότε ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αποκατάσταση της εγκράτειας είναι η χρήση συμπίεσης στην ουρήθρα ή στον κυστικό αυχένα. Αυτό γίνεται ή χειρουργικά ή με περιουρηθρική έγχυση διαφόρων υλικών όπως το teflon ή το κολλαγόνο.

Τεχνητοί σφιγκτήρες
Η προσθετική χειρουργική για τη θεραπεία της βαρειάς ακράτειας από σφιγκτηριακή ανεπάρκεια αναπτύχθηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Το 1973 οι Scot και συν, παρουσίασαν την πρώτη συσκευή, που εκπληρούσε τις προϋποθέσεις να θεωρηθεί ένας σύγχρονος τεχνητός ουρηθρικός σφιγκτήρας. Η συσκευή πέρασε από πολλά στάδια βελτιώσεων για να φτάσουμε στο πιο πρόσφατο και τελικά εν χρήσει, μοντέλλο τεχνητού σφιγκτήρα τον ΑS 800 . Με καλή επιλογή των ασθενών τα αποτελέσματα είναι εξαίρετα. Ο Mundy δημοσίευσε συνολικό επιτυχές αποτέλεσμα 95% και τόνισε πως οι ασθενείς με ακράτεια μετά προστατεκτομή αποτελούν την καλύτερη ομάδα προς θεραπεία. Σε μία δική μας σειρά 20 ασθενών η εγκράτεια που επιτεύχθηκε ήταν 90% για την ομάδα με απλή σφιγκτηριακή ανεπάρκεια και 85% για την ομάδα με πιο σύνθετα προβλήματα.

Μιά ιδιαίτερη ομάδα ασθενών με ακράτεια μετά προστατεκτομή παρουσιάζει πολύπλοκα προβλήματα, όπως συνδυασμό ασταθούς κύστεως, σφιγκτηριακής ανεπάρκειας και στενώματος, είτε στην περιοχή του αυχένα ,είτε στην περιοχή της βολβικής ουρήθρας. Οι ασθενείς αυτοί, όπως προκύπτει από την εμπειρία μας, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με συνδυασμό επανορθωτικής και προσθετικής χειρουργικής, όπως διευρυντική κυστεοπλαστική για αντιμετώπιση της ασταθούς κύστεως, ουρηθροπλαστική ή εμφύτευση ουρηθρικών stents για το στένωμα της ουρήθρας και τέλος εμφύτευση τεχνητού σφιγκτήρα για την αντιμετώπιση της σφιγκτηριακής ανεπάρκειας. Ευνόητο είναι ότι τέτοια περίπλοκα περιστατικά θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σε κέντρα που αποδεδειγμένα έχουν εξειδικευμένη εμπειρία πάνω σ' αυτό το θέμα.

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΑΚΡΑΤΕΙΑ
Σύμφωνα με τους ορισμούς της Διεθνούς Εταιρείας Εγκράτειας(International Continence Society-ICS) η ακράτεια των ούρων είναι μία κατάσταση κατά την οποία η απώλεια των ούρων αποτελεί πρόβλημα ατομικής υγιεινής και κοινωνικό πρόβλημα και μπορεί να αναπαραχθεί και να επιδειχτεί.

 

Διακρίνεται σε:

Ακράτεια επιτακτικού τύπου

Ακράτεια από προσπάθεια

Μεικτή ακράτεια, όπου συνυπάρχουν τόσο το επιτακτικό στοιχείο, όσο και εκείνο της απώλεια ςούρων κατά την προσπάθεια

 

Η ακράτεια επιτακτικού τύπου οφείλεται στις περισσότερες περιπτώσεις σε ασταθή κύστη, μια διαταραχή κατά την οποία η ασθενής δεν μπορεί να αναστείλει την ούρησή της με αποτέλεσμα ακούσια απώλεια ούρων. Η αιτιολογία της μπορεί να είναι νευρογενής(διάφορες παθήσεις του νευρικού συστήματος) ή ιδιοπαθής(αγνώστου αιτιολογίας).

Η ακράτεια των ούρων από προσπάθεια συμβαίνει όταν η ενδοκυστική πίεση ξεπερνά την ουρηθρική αντίσταση,σαν αποτέλεσμα αυξημένης ενδοκοιλιακής πίεσης(π.χ. βήχας, φτάρνισμα, γέλιο κ.λ.π.) και απουσία εξωστηριακών συστολών.Έχουν προταθεί αρκετές κατατάξεις ,για τη διαφοροποίηση υποομάδων της ακράτειας από προσπάθεια,ανάλογα με το μηχανισμό της απώλειας. Ο Green περιέγραψε 2 τύπους ακράτειας από προσπάθεια, βασιζόμενος σε ακτινολογική αξιολόγηση. Ο τύπος I αντιστοιχεί σε απώλεια της οπίσθιας ουρηθροκυστικής γωνίας και ο τύπος II σε επί πλέον πτώση της βάσεως της κύστεως και της ουρήθρας κατά τις αυξήσεις της ενδοκοιλιακής πίεσης. Το 1980 οι McGuire et al 3 εισήγαγαν την έννοια της ακράτειας τύπου III ή ενδογενή σφιγκτηριακή ανεπάρκεια, όπου υπάρχει βλάβη του σφιγτηριακού μηχανισμού.

Έχει, σε μεγάλο βαθμό, επικρατήσει η άποψη ,πως ο κυστικός αυχένας και η εγγύς ουρήθρα είναι, υπό φυσιολογικές συνθήκες, ενδοκοιλιακά ανατομικά στοιχεία,δηλ. κείνται πάνω από ένα καλά υποστηριζόμενο πυελικό διάφραγμα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να προάγουν την ισότιμη κατανομή των αναπτυσσόμενων ενδοκοιλιακών δυνάμεων,τόσο στην κύστη όσο και στην ουρήθρα. Στους τύπους I και II της ακράτειας από προσπάθεια,συμβαίνει απώλεια αυτής της υποστήριξης,έτσι ώστε κατά την αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης ο κυστικός αυχένας προπίπτει εκτός κοιλιακής κοιλότητας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ανισότιμη κατανομή της ενδοκοιλιακή ςπίεσης στην κύστη και τον κυστικό αυχένα και επομένως η ενδοκυστική πίεση ξεπερνά την πίεση της ουρήθρας και εμφανίζεται απώλεια ούρων. Πρακτικά η πάθηση πρέπει να θεωρείται σαν "κήλη" του κυστικού αυχένα και οι περισσότερες επεμβάσεις για τη διόρθωση της ακράτειας στοχεύουν στην επανατοποθέτηση του κυστικού αυχένα εντός του κοιλιακού κύτους αποκαθιστώντας έτσι την ισότιμη κατανομή της ενδοκοιλιακής πίεσης και στα δύο ανατομικά στοιχεία (κύστη-αυχένας).

Στην μεικτή ακράτεια συνυπάρχουν τόσο η ασταθής κύστη, όσο και η ακράτεια από προσπάθεια.

Διάγνωση
Για την διάγνωση σημαντική θέση κατέχουν
1. Κλινική εξέταση
2. Η απεικόνιση
3. Ο ουροδυναμικός έλεγχος

Θεραπεία
Ανάλογα με τον τύπο της ακράτειας εφαρμόζεται και η κατάλληλη θεραπεία.

Επιτακτική ακράτεια
Η θεραπεία είναι κύρια φαρμακευτική. Χρησιμοποιούνται διάφορα αντιχολινεργικά φάρμακα(Detrusitol, Ditropan), που σκοπό έχουν να καταστείλουν τις ακούσιες συστολές της κύστεως. Τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά κυρίως σε περιπτώσεις ιδιοπαθούς ασταθούς κύστεως και λιγότερο ικανοποιητικά σε νευρογενή ακράτεια. Αν αποτύχει η συντηρητική αγωγή μπορεί κανείς να καταφύγει σε χειρουργική θεραπεία (αυξητική εντεροκυστεοπλαστική).

Ακράτεια από προσπάθεια
Η θεραπεία της ακράτειας από προσπάθεια είναι κύρια χειρουργική και αποβλέπει στην αποκατάσταση της υποκείμενης διαταραχής. Έτσι σε υπερκινητικό αυχένα/ουρήθρα επανατοποθετούμε με διάφορες επεμβάσεις τον αυχένα/ουρήθρα εντός του κοιλιακού κύτους. Σε ακράτεια τύπου ΙΙΙ (βλάβη σφιγκτηριακού μηχανισμού) επιλέγουμε μεθόδους που ασκούν πίεση στην περιοχή του σφιγκτήρα(ταινίες, τεχνητό σφιγτήρα, ενέσιμα υλικά).
Τελευταία διεθνώς αλλά και στην χώρα μας εφαρμόζεται μια μέθοδος που ονομάζεται Ταινία Ελεύθερη Τάσεως (TVT), που έχει πολύ καλά αποτελέσματα.

Μεικτή ακράτεια
Εδώ αντιμετωπίζουμε και τις δύο υποκείμενες διαταραχές, δηλ. τόσο την ασταθή κύστη όσο και την ακράτεια από προσπάθεια με τις μεθόδους που ήδη αναφέραμε.

Ο βηματοδότης του μέλλοντος ήρθε και στην Ελλάδα

Μια πολύτιμη καινοτομία, ένας βηματοδότης χωρίς ηλεκτρόδια είναι στη διάθεση ασθενών και στην Ελλάδα και ήδη χρησιμοποιείται στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Ηρακλείου.

Απόδειξη των δυνατοτήτων της Ελλάδας, η οποία παρά την κρίση συνεχίζει να πρωτοπορεί, αποτελεί ο αυξημένος ρόλος ενός ελληνικού πανεπιστημιακού νοσοκομείου στην ανάπτυξη μιας πρωτοποριακής συσκευής.

Η πανεπιστημιακή, καρδιολογική κλινική του πανεπιστημιακού νοσοκομείου του Ηρακλείου Κρήτης είναι ανάμεσα στα δέκα κέντρα όλης της Ευρώπης, που εφαρμόζει το λεγόμενο ενδοκαρδιακό βηματοδότη χωρίς ηλεκτρόδια.

«Όπως φανερώνει η ονομασία του, πρόκειται για μία νέα γενιά βηματοδοτών, η οποία δεν φέρει ηλεκτρόδια και είναι εξαιρετικά μικροί σε μέγεθος μόλις 1,5 εκατοστών», σημειώνει ο καθηγητής Καρδιολογίας και πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, Π. Βάρδας. Σύμφωνα με τον κ. Βάρδα, η ανάπτυξή τους βασίστηκε σε μία ιδέα που είχε η κλινική πριν από 25 χρόνια!

Από το Δεκέμβριο ο νέος βηματοδότης χρησιμοποιείται στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Κρήτης και έως σήμερα έχει τοποθετηθεί σε 4 ασθενείς με απόλυτη επιτυχία.

Η πρωτοποριακή συσκευή αναπτύχθηκε από την αμερικανική εταιρεία Medtronic, ο οποίος, μάλιστα, έχει εντάξει την Κρήτη στο παγκόσμιο πρόγραμμα ανάπτυξης!

Ο νέος τύπος βηματοδότη θα παρουσιαστεί εκτενώς μαζί με άλλες καινοτομίες στο χώρο της καρδιολογίας στο ετήσιο, διεθνές συνέδριο Vessels &amp; Stroke 2015, το οποίο πραγματοποιείται 6-8 Μαρτίου στην Αθήνα.

Ειδικότερα, θα τεθούν επί τάπητος οι εξελίξεις σε δύο τομείες της ιατρικής τεχνολογίας:

Υποδορίως εμφυτεύσιμοι απινιδωτές (S-ICD).Αποτελούν την τελευταία λέξη της ιατρικής τεχνολογίας και όπως και οι συμβατικοί απινιδωτές αφορούν τη θεραπεία των ασθενών που βρίσκονται σε κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Το βασικό τους πλεονέκτημα ότι σε αντίθεση με τους συμβατικούς, παραμένουν άθικτα τα αγγεία της καρδιάς και του αίματος.

«Πιστεύω ότι μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες η ιατρική τεχνολογία θα είναι σε θέση να προσφέρει μία μικρή συσκευή, η οποία θα μπορεί να εμφυτεύεται εύκολα υποδόρια και να μας προστατεύει από το μεγάλο εχθρό της ανθρωπότητας, τον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο», τονίζει ο καθηγητής.

Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος (ΑΚΘ) είναι ο φυσικός θάνατος που αναφέρεται στην απότομη διακοπή των ζωτικών σημείων που οδηγεί σε μη αναστρέψιμο θάνατο, λόγω απώλειας της καρδιακής παροχής, οφειλόμενης σε κοιλιακή ασυστολία, κοιλιακή ταχυκαρδία (ΚΤ) ή κοιλιακή μαρμαρυγή (ΚΜ).Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι η πρώτη αιτία θανάτου στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ με 500.000 θύματα ετησίως στην κάθε περιοχή.

Νέες μέθοδοι στη βαλβιδοπάθεια.Η στένωση της αορτικής βαλβίδας αποτελεί σήμερα την πιο συχνή βαλβιδοπάθεια σε ηλικίες άνω των 70 ετών. Σήμερα, υπάρχουν διεθνώς δύο τεχνικές:

Α. Διαδερμική Αντικατάσταση Αορτικής βαλβίδας (TAVR).Είναι μία εναλλακτική μέθοδος, που σχεδιάστηκε για να προσφέρει μία λιγότερο επεμβατική (αντίστοιχη της στεφανιογραφίας και αγγειοπλαστικής) αντιμετώπιση στο πρόβλημα της σοβαρής αορτικής στένωσης.

Β. Διαδερμικήεπιδιόρθωση Ανεπάρκειας Μιτροειδούς βαλβίδας (MitraClip). Η επέμβαση χαρακτηρίζεται από χαμηλή περιεγχειρητική θνητότητα και νοσηρότητα, μικρή διάρκεια νοσηλείας, σημαντική μείωση του βαθμού της ανεπάρκειας και σημαντική βελτίωση της λειτουργικής κατάστασης. Έχει επίσης αποδείξει όφελος ως προς τη μείωση των επαναεισαγωγών και παρέχει αθροιστικό όφελος στις θεραπείες καρδιακού επανασυγχρονισμού.

Όσον αφορά στα νέα φάρμακα για τις καρδιοπάθειες, το ενδιαφέρον στρέφεται στην ουσία LCZ696, η οποία δείχνει να έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας. Στο συνέδριο θα συζητηθούν τα αποτελέσματα της μεγάλης κλινικής μελέτης Paradigm, η οποία παρουσιάστηκε πέρσι και είχε τόσο εντυπωσιακά ευρήματα, ώστε διακόπηκε πρόωρα!

Στο συνέδριο θα βρεθούν στο επίκεντρο και επίκαιρα θέματα Οικονομικών και Πολιτικής Υγείας, όπου έχουν κληθεί να συμμετέχουν έγκυροι ξένοι και Έλληνες επιστήμονες. Παράλληλα, θα παρουσιαστούν αναλυτικά και θα συζητηθούν οι νέες Κατευθυντήριες Οδηγίες, που έχει εκδώσει η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία για θέματα όπως Πνευμονική Εμβολή και Υπερτροφική Μυοκαρδιοπάθεια.

Γιατί όσοι ερωτεύονται ξεχνούν τους φίλους τους;

Η εύρεση ενός νέου ερωτικού συντρόφου και η σύναψη μιας ρομαντικής σχέσης απορροφούν τον χρόνο του ερωτευμένου, με συνέπεια να χάνει κατά μέσο όρο δύο από τους πιο στενούς φίλους του, σύμφωνα με μια νέα βρετανική επιστημονική έρευνα, που έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζουν από προσωπικές εμπειρίες, ότι δηλαδή οι ερωτευμένοι τείνουν να απομονώνονται κοινωνικά. 

Η μελέτη, υπό τον καθηγητή Ρόμπιν Ντάνμπαρ, διευθυντή του Ινστιτούτου Γνωσιακής και Εξελικτικής Ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η οποία θα δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό «Personal Relationships» (Προσωπικές Σχέσεις), παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Βρετανικής Επιστήμης στο Μπέρμιγχαμ, σύμφωνα με το BBC και τη «Γκάρντιαν». 

Η έρευνα διαπίστωσε ότι ο έρωτας οδηγεί σε συρρίκνωση του κύκλου φίλων και γνωστών των δύο ερωτευμένων, μια απώλεια που συμβαίνει εξίσου τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες μετά την έναρξη μιας νέας ρομαντικής σχέσης. Αρνητικά επίσης επηρεάζεται η σχέση των ερωτευμένων με τις οικογένειές τους. 

Μια προηγούμενη έρευνα του Ντάνμπαρ είχε δείξει ότι οι άνθρωποι κατά μέσο όρο έχουν πέντε ανθρώπους (συντρόφους, στενούς φίλους, συγγενείς κ.α.), στους οποίους μπορούν να στραφούν για συναισθηματική υποστήριξη και οικονομική βοήθεια. Ο μέγιστος αριθμός φίλων που είναι ρεαλιστικά δυνατό να έχει ένας άνθρωπος, είναι περίπου 150 άτομα. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι στο Facebook κατά μέσο όρο το κάθε μέλος έχει περίπου 120 - 130 φίλους. Ο στενός «πυρήνας» όμως είναι πάντα τέσσερα έως έξι άτομα, τα οποία κανείς βλέπει τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, ενώ πέριξ αυτών υπάρχει ένας ευρύτερος κύκλος («συμπάθειας») πιο μακρινών φίλων, τους οποίους κανείς βλέπει τουλάχιστον μια φορά το μήνα. 

«Όταν δεν βλέπεις (άλλους) ανθρώπους, οι συναισθηματικοί δεσμοί με αυτούς ξεθωριάζουν γρήγορα. Όταν η προσοχή σου στρέφεται στο νέο ερωτικό σύντροφό σου, δεν βλέπεις πια το ίδιο τους άλλους ανθρώπους με τους οποίους στο παρελθόν είχες τόσα να κάνεις, με συνέπεια μερικές από αυτές τις σχέσεις αρχίζουν να φθίνουν», δήλωσε ο Ντάνμπαρ. 

Σε μια ξεχωριστή έρευνα υπό τον ίδιο επιστήμονα, οι βρετανοί ερευνητές εξέτασαν τι είδους φιλίες δημιουργούν τα δύο φύλα στο Facebook και διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες έχουν συνήθως online φιλίες με άτομα που ήδη γνωρίζουν από την καθημερινή ζωή τους, ενώ οι άνδρες τείνουν να κάνουν «συλλογή» ηλεκτρονικών φίλων, ακόμα κι αν τους ή τις ξέρουν ελάχιστα στην πραγματικότητα. 

«Τα αγόρια φαίνεται να ανταγωνίζονται ποιος μπορεί να αποκτήσει τους περισσότερους φίλους, κάτι που ίσως αποτελεί μια μορφή διαφήμισης του ανδρισμού τους, καθώς ένα από τα πράγματα που οι γυναίκες χρησιμοποιούν για να αξιολογήσουν την ποιότητα ενός άνδρα ως συντρόφου, είναι ο αριθμός άλλων κοριτσιών που τον κυνηγάνε, συνεπώς το να έχει κανείς πολλά κορίτσια για φίλες στο Facebook, φαίνεται καλή ιδέα», δήλωσε ο Ντάνμπαρ.

Τι είναι η γυναικεία εκσπερμάτιση και πότε συμβαίνει;

Πράγματα που δε γνωρίζουμε για τη γυναίκα και τον οργασμό

Πόσους οργασμούς μπορεί να έχει η γυναίκα κάθε φορά

Σε σχέση με τον άντρα, η γυναίκα έχει το προνόμιο περισσότερων οργασμών σε μια σεξουαλική επαφή. 0 αριθμός αυτός (1 έως 5 συνήθως) μπορεί να αλλάζει κάθε φορά και ο πρώτος οργασμός είναι πάντα πιο έντονος. Η δυνατότητα αυτή της γυναίκας να έχει περισσότερους οργασμούς πολλές φορές την οδηγεί στο "κυνήγι" των πολλών οργασμών, κάτι που μπορεί να της προκσλέσει μεγαλύτερο άγχος και λιγότερη απόλαυση. 0 λόγος για τον οποίο πολλοί ασχολούνται με τον αριθμό των οργασμών, οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελεί στοιχείο που μπορεί να μετρηθεί με αριθμούς, σε αντίθεση με την ποιότητα του οργασμού, για την οποία δεν υπάρχει αντικειμενική βαθμολογία

Τι είναι ο πολλαπλός οργασμός;

Πολλές γυναίκες έχουν την ιδιότητα να φτάνουν σε οργασμό περισσότερες από μια φορές κατά τη διάρ­κεια μιας σεξουαλικής επαφής. 0 πρώτος οργασμός είναι ο πιο έντονος, ενώ οι επόμενοι λιγότερο έντονοι, ολλά πολύ ευχάριστοι επίσης. Οι άντρες δεν μπορούν να έχουν περισσότερο οπό έναν οργασμό στη διάρκεια μιας σεξουαλικής επαφής επειδή το πέος χαλαρώνει αμέσως μετά την εκσπερμάτιση και μεσολαβεί πάντα κάποιος χρόνος μέχρι την επόμενη στύση.

Από τι εξαρτάται ο αριθμός των οργασμών κάθε φορά στη γυναίκα;

O αριθμός των οργασμών εξαρτάται κυρίως από τον τύπο του οργασμού της κάθε γυναίκας, σημαντικό όμως ρόλο παίζουν η ποιότητα της επαφής και η συμ­μετοχή του άνδρα. Μερικές γυναίκες έχουν την ιδιότη­τα να έχουν αλλεπάληλους μικρούς οργασμούς, αντί του συνηθισμένου ενός. Άλλες πάλι γυναίκες που συ­νήθως έχουν έναν οργασμό, μπορούν κάποιες φορές να έχουν και ένα δεύτερο ή τρίτο, απομακρυσμένους χρονικά από τον πρώτο.

Η γυναίκα έχει εκσπερμάτιση;

'Οχι, με την έννοια της εκσπερμάτισης του άντρα. Η εκσπερμάτιση στον άντρα περιέχει σπερματοζωάρια, που συμμετέχουν στη συνέχεια στη γονιμοποίηση του ωαρίου. Στη γυναίκα δεν αμφισβητείται η έκκριση υγρών τη στιγμή του οργασμού που θα μπορούσαν να θεωρη­θούν "γυναικεία εκσπερμάτιση." Παρόλα αυτά ορισμέ­νοι ερευνητές έχουν εντοπίσει όχι μόνο τέτοια υγρά, αλλά και τα σημεία που τα εκκρίνουν.

Τι είναι ο εγκεφαλικός οργασμός;

Πράγματα που δε γνωρίζαμε για τη γυναίκα και τον οργασμό της. 

Υπάρχει εγκεφαλικός οργασμός;

Υπάρχουν γυναίκες, οι οποίες ισχυρίζονται ότι μπο­ρούν να φτάσουν σε οργασμό χωρίς σωματικό ερεθι­σμό, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά ερωτικές φαντα­σιώσεις. Το φαινόμενο αυτό δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά. Η δυνατότητα μιας γυναίκας να έχει οργασμό στη διάρκεια του ύπνου (ονείρωξη) δεν απο­τελεί φαινόμενο ανάλογο του εγκεφαλικού οργασμού.

 

Το μέγεθος της κλειτορίδας έχει σχέση με τη σεξουαλική διέγερση ή τον οργασμό; Οι διαφορές στο μέγεθος της κλειτορίδας είναι αρκετά μεγάλες, χωρίς αυτό το γεγονός να συνεπάγεται ανά­λογες διαφοροποιήσεις στη σεξουαλική συμπεριφορά των γυναικών. Μια μεγάλου μεγέθους κλειτορίδα είναι πιο εύκολο να ερεθιστεί με την τριβή στο σώμα του άντρα, διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό τη σεξουα­λική διέγερση της γυναίκας.

 

Θεραπεύεται η γυναικεία ανοργασμία; Στην ερωτική λειτουργικότητα της γυναίκας υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή του συναισθηματικού στοι­χείου σε σχέση με τη λειτουργικότητα του άντρα. Για το λόγο αυτό ο γυναικείος οργασμός δεν είναι το ίδιο αυτονόητος με τον αντρικό οργασμό. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι ο γυναικείος οργασμός είναι μια λειτουργία που μαθαίνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν οργασμό στις πρώτες τους σεξουαλικές επαφές. Για όλους αυτούς τους λόγους, η θεραπεία της γυναικείας ανοργασμίας προϋποθέτει τακτικές και καλής ποιότητας σεξουαλι­κές επαφές της γυναίκας με έναν άντρα που τον εμπι­στεύεται και έχει μαζί του καλή συναισθηματική σχέση. Μια σειρά από θεραπευτικές προσεγγίσεις δίνουν τη δυνατότητα στη γυναίκα να αντιμετωπίσει με επιτυχία το πρόβλημα της ανοργασμίας. Μια από αυτές είναι η σεξοθεραπεία ζεύγους, η οποία μπορεί να βοηθήσει τη γυναίκα να έχει οργασμούς με τη χρήση ειδικών τεχνικών. Στη θεραπεία αυτή δίνεται επίσης έμφαση στην πληροφόρηση του ζευγαριού, στην απάντηση σε απορίες και στη διευκρίνιση ζητημάτων που αφορούν την επίτευξη του οργασμού. Το ζευγάρι προτρέπεται να συνεργαστεί στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Ο ρόλος του συντρόφου στη σεξοθεραπεία ζεύγους είναι σημαντικός, ιδιαίτερα στην επίτευξη του κλειτορι- δικού οργασμού. Μια άλλη θεραπευτική προσέγγιση είναι η ψυχοδυναμικά προσανατολισμένη ατομική ψυ­χοθεραπεία. 'Ενας από τους στόχους αυτής της θεραπείας είναι η λύση ενδοψυχικών συγκρούσεων που έχουν σαν συνέπεια τη δυσκολία της γυναίκας να εμπιστεύεται και να λειτουργεί απελευθερωμένη μέσα στη συντροφική σχέση.

 

Οι γυναίκες που δεν έχουν οργασμό, έχουν ερωτικές φαντασιώσεις; Οι γυναίκες που δεν έχουν οργοσμό είναι δυνατό να έχουν ικανοποιητική επιθυμία για σεξ και άθικτη τη δυαντότητα της ερωτικής διέγερσης. Οι δυο αυτές λειτουργίες τροφοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τις ερωτικές φαντασιώσεις.  Οι ονοργασμκές γυναίκες παράγουν κατά κανόνα ερωτικές φαντασιώσεις σε φυσιολογικούς  ρυθμούς και με επαρκή ένταση. 

Τα αντικαταθλιπτικά σκοτώνουν τον οργασμό

Οι ορμόνες επιλέγουν τον σύντροφό μας;

Η ανθρωπολόγος Hellen Fisher καθηγήτρια στο Rutgers Canada University έχει αφιερώσει την έρευνά της στην μελέτη της διαφοράς των δυο φύλων, στη διερευνηση  γυναικείας σεξουαλικότητας και τη σύνδεση των συναισθημάτων με τη βιοχημεία του ανθρωπίνου εγκεφάλου. Άραγε τι συμβαίνει στο μυαλό μιας γυναίκας όταν ερωτεύεται; Και πώς οι ορμόνες καθορίζουν τον έρωτά της;Τα αντικαταθλιπτικά, μπορούν να σκοτώσουν τον οργασμό;

-Γιατί οι γυναίκες ερωτευόμαστε όταν κάνουμε σεξ με έναν άνδρα;

Υπάρχουν τρεις εγκεφαλικές λειτουργίες στο μυαλό μιας γυναίκας. Η επιθυμία για σεξ, η διάθεση για ρομαντική αγάπη και  η τάση για προσκόλληση σε έναν άνδρα οι οποίες είναι εντελώς διαφορετικές η μία με την άλλη, δεν «πάνε» μαζί.  Μπορούν, όμως, να συνυπάρχουν γι’ αυτό και το λεγόμενο ευκαιριακό σεξ ίσως δεν είναι και τόσο ευκαιριακό. Με τον οργασμό της γυναίκας έχουμε  αύξηση της ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη συνδέεται με την ρομαντική αγάπη. Έτσι εξηγείται γιατί οι γυναίκες συνήθως ερωτεύονται έναν άνδρα με τον οποίο θα κάνουν σεξ. Με τον οργασμό έχουμε μια αύξηση της οξυτοκίνης και της βασοπρεσίνης- ουσίες οι οποίες συνδέονται με την προσκόλληση. Γι’ αυτό αισθανόμαστε αυτό το αίσθημα κοσμικής ένωσης με κάποιον αφού κάναμε έρωτα μαζί του.

-Οι γυναίκες ερωτεύονται μονάχα ένα τύπο άνδρα; Μπορούν να επιθυμούν πολλούς άνδρες ταυτόχρονα;

Όπως προαναφέραμε αυτά τα τρία γυναικεία εγκεφαλικά συστήματα, η επιθυμία για σεξ, η ρομαντική αγάπη και η προσκόλληση δεν είναι πάντα συνδεμένα μεταξύ τους. Μπορεί να αισθάνεστε μια βαθιά προσκόλληση με έναν μόνιμο σύντροφο, ενώ ταυτόχρονα αισθάνεστε έντονη ρομαντική αγάπη για κάποιον άλλο, ενώ αισθάνεστε σεξουαλική παρόρμηση για άνδρες που ουδεμία σχέση έχουν με τους άλλους δυο! Εν συντομία, είμαστε ικανές να αγαπάμε περισσότερους από έναν ανθρώπους ταυτόχρονα. Μπορούμε να είμαστε ξαπλωμένες στο κρεβάτι όλη νύχτα και να περνάμε από βαθιά αισθήματα προσκόλλησης για ένα πρόσωπο σε βαθιά αισθήματα ρομαντικής αγάπης για κάποιο άλλο. Είναι σαν να συνεδριάζει μια επιτροπή του έρωτα στο κεφάλι μας, που σκέφτεται ποιο σύντροφο θα διαλέξει, τελικά! Ο άνθρωπος δεν είναι ένα ζώο φτιαγμένο για την ευτυχία, είμαστε ένα ζώο που φτιάχτηκε για να αναπαράγεται. Νομίζω ότι η ευτυχία που βρίσκουμε, την δημιουργούμε. Και μπορούμε να δημιουργούμε καλές σχέσεις μεταξύ μας για να νιώθουμε καλύτερα. Αλλά τι συμβαίνει όταν δεν είμαστε καλά;

-Τα αντικαταθλιπτικά σκοτώνουν τον οργασμό;  

Μια μεγάλη ανησυχία που έχω έχει να κάνει με τα αντικαταθλιπτικά. Πάνω από 100 εκατομμύρια συνταγές γράφονται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ. Και η χρήση των φαρμάκων αυτών γενικεύεται, επεκτείνεται σε ολόκληρο τον κόσμο. Ξέρω μια κοπέλα που παίρνει ένα από αυτά τα αντικαταθλιπτικά, παίρνει αυξητικά της σεροτονίνης (SSRI)  από τα 13 της χρόνια. Τώρα πια είναι 23. Δεν έχω τίποτα ενάντια στη χρήση τους, όταν το άτομο περνά μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Αλλά όλο και περισσότεροι σήμερα, συνηθίζουν να τα παίρνουν για μεγαλύτερο διάστημα από όσο πρέπει. Ξέρετε τι συμβαίνει τότε; Αυτά τα φάρμακα όπως είπαμε ανεβάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης. Και αυξάνοντας τα επίπεδα αυτά, καταστέλλουμε το κύκλωμα της ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη σχετίζεται με την ρομαντική αγάπη και έτσι μειώνουν, σκοτώνουν θα έλεγα τη διάθεση για σεξ. Και όταν σκοτώνουμε την διάθεση για σεξ, σκοτώνουμε τον οργασμό. Και όταν σκοτώνουμε τον οργασμό, σκοτώνουμε τη χημεία που σχετίζεται με την προσκόλληση. Όλα αυτά είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους στον εγκέφαλο. Και όταν παρεμβαίνουμε σε κάποιες λειτουργίες του εγκεφάλου, παρεμβαίνουμε και σε άλλες που ούτε καν είχαμε υποψιαστεί. Τα αντικαταθλιπτικά σκοτώνουν τον έρωτα και όλο και πιο πολλοί τα χρησιμοποιούν. Θέλω να καταλήξω στο ότι ένας κόσμος χωρίς αγάπη  και έρωτα θα είναι ένα ολέθριο λάθος για την ανθρωπότητα.