Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία

0.2. Αρχαία ελληνικά γράμματα

Είπαμε ότι η γραμματολογία «μελετά τα γράμματα μιας ορισμένης γλώσσας και εποχής». Έτσι, η δική μας Αρχαία ελληνική γραμματολογία μελετά όλα τα μνημεία του λόγου που είναι γραμμένα στην ελληνική γλώσσα, όπως τη μίλησαν και την έγραψαν όχι μόνο οι Έλληνες αλλά και πολλοί ξένοι στους είκοσι και παραπάνω αιώνες της αρχαιότητας. Το αντικείμενο είναι τεράστιο: χιλιάδες κείμενα, μικρά μεγάλα, που σωστό είναι, για να τα μελετήσουμε, να τα χωρίσουμε σε κατηγορίες (α) ανάλογα με τη μορφή και το περιεχόμενό τους, και (β) ανάλογα με την εποχή της συγγραφής τους.

Ανάλογα με τη μορφή και το περιεχόμενο τα κείμενα κατατάσσονται, σε γενικές γραμμές, σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα. Ο πίνακας είναι σωστός· όχι όμως και ολοκληρωμένος, καθώς καθεμιά από τις κατηγορίες της τρίτης στήλης περιλαμβάνει πολλά ακόμα επιμέρους είδη, που θα τα γνωρίζουμε ένα ένα, όταν τα συναντούμε.


Κατάταξη των αρχαίων ελληνικών κειμένων ανάλογα με τη μορφή και το περιεχόμενό τους

Χρονολογικά, η αρχή της ελληνικής αρχαιότητας τοποθετείται γύρω στο 2000 π.Χ., όταν τα πρώτα ινδοευρωπαϊκά φύλα άρχισαν να διεισδύουν στον ελλαδικό χώρο· το τέλος της ορίζεται συμβατικά στο 330 μ.Χ., τότε που η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης σηματοδότησε το ξεκίνημα της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Πιο δύσκολος είναι ο χωρισμός της ελληνικής αρχαιότητας σε περιόδους. Ο πρώτος χωρισμός σε μια προϊστορική και μιαν ιστορική περίοδο γίνεται συνήθως με κριτήριο τη γραφή: στην προϊστορία ανήκουν οι πολλοί αιώνες πριν από την επινόηση της γραφής, στην ιστορία οι αιώνες μετά την επινόηση και τη χρήση της. Τι να πούμε όμως, όταν η γραμμική Β γραφή των Μυκηναίων, που χρησιμοποιήθηκε από το 1600 ως το 1200 π.Χ., ξεχάστηκε, και μεσολάβησαν αρκετοί αιώνες ώσπου να σχηματιστεί μια νέα γραφή, βασισμένη στα φοινικικά γράμματα.

Γραμμένα στη γλώσσα μας, τα κείμενα των μυκηναϊκών πινακίδων ανήκουν στην ελληνική γραμματεία. Ωστόσο, όσες πινακίδες βρέθηκαν και διαβάστηκαν ως τώρα δεν περιέχουν παρά σημειώσεις για διοικητικά και οικονομικά θέματα. Έτσι, από την άποψη του απαρτισμένου ελληνικού λόγου, τα ελληνικά γράμματα και μαζί τους η ιστορική περίοδος της ελληνικής αρχαιότητας ξεκινούν τον 8ο π.Χ. αι. με τα ομηρικά έπη.

Στην ιστορική περίοδο της ελληνικής αρχαιότητας ξεχωρίζουμε τις ακόλουθες εποχές:

Ομηρική εποχή: 8ος π.Χ. αι.

Αρχαϊκή εποχή: 7ος και 6ος π.Χ. αι.

Κλασική εποχή: 5ος και 4ος π.Χ. αι. - Από την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας (508 π.Χ.) ως τον θάνατο του Μεγαλέξανδρου (323 π.Χ.)

Αλεξανδρινή ή Ελληνιστική εποχή: 3ος, 2ος και 1ος π.Χ. αι. - Από τον θάνατο του Μεγαλέξανδρου (323 π.Χ.) ως τη ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.)

Ελληνορωμαϊκή εποχή: 1ος, 2ος και 3ος μ.Χ. αι. - Από τη ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.) ως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.)

Κάθε περίοδος παρουσιάζει ορισμένα κυρίαρχα χαρακτηριστικά, που θα τα μελετήσουμε στο αντίστοιχο κεφάλαιο· πρέπει όμως να τονίσουμε ότι ο διαχωρισμός μιας ιστορικής εξέλιξης σε περιόδους, σε φάσεις κλπ. είναι αυθαίρετος, όπως αυθαίρετο είναι και να καθορίζεται κάποια χρονολογία ως όριο ανάμεσα στη μία και την άλλη περίοδο. Παράδειγμα: όσο σημαντικός και να ήταν ως γεγονός ο θάνατος του Μεγαλέξανδρου, τα χαρακτηριστικά της Κλασικής εποχής δεν εξαφανίστηκαν και τα χαρακτηριστικά της Ελληνιστικής εποχής δεν εμφανίστηκαν από τη μια μέρα στην άλλη. Αντίθετα: η ροή του χρόνου είναι αδιάκοπη, οι εξελίξεις αργές και κάθε εποχή διατηρεί πολλά από τα προηγούμενα και προλαβαίνει πολλά απ᾽ όσα θα ακολουθήσουν. Αν παρ᾽ όλα αυτά ξεχωρίζουμε περιόδους και ορίζουμε κάποιες σημαδιακές χρονολογίες ως όρια, είναι γιατί αυτό μας βοηθά να κατατάξουμε τα δεδομένα, να οργανώσουμε τη μελέτη και να συστηματοποιήσουμε τη γνώση μας.

Η Ελληνική Αρχαιότητα: Πόλεμος - Πολιτική - Πολιτισμός 7. Η ρωμαϊκή ηγεμονία

7.5. Ας βρούμε τα σημάδια που αποκαλύπτουν κατάλληλα την ψυχή του καθενός

Στις ρητορικές σχολές της Ρόδου και της Μικράς Ασίας αναπτύχθηκε σταδιακά ένα εξεζητημένο ύφος γραφής, που βασιζόταν στην ελληνιστική κοινή αλλά τη διακοσμούσε με περίτεχνα σχήματα λόγου. Η σαφήνεια και η λιτότητα των Αττικών ρητόρων εγκαταλείφθηκε. Μακρές αλλά ισοζυγισμένες προτάσεις με ηθελημένες παρηχήσεις και περιττά επίθετα σχεδόν νανούριζαν τον ακροατή, προσφέροντας ηδυπαθή χαλάρωση. Η παλαιά ποικιλομορφία του τόνου χάθηκε προς όφελος ενός ρυθμικού συντονισμού με τη συγκίνηση. Το πάθος εξάρθηκε. Ένας κυματιζόμενος και ανθηρός λόγος, κατάλληλος για ανάγνωση ή αισθητική ακρόαση, πήρε τη θέση της λεκτικής αμεσότητας στο δικαστήριο ή την Εκκλησία του Δήμου.

Η αντίδραση προήλθε από κύκλους λογίων που ένιωσαν νοσταλγία για την αττική διάλεκτο και τον επιδέξιο χειρισμό της από τον Λυσία ή τον Δημοσθένη. Η νέα τάση επιστροφής στο παρελθόν ονομάστηκε Αττικισμός, και ο άλλοτε νωχελικός και άλλοτε εμφορούμενος από πάθος αντίπαλός της χαρακτηρίστηκε Ασιανισμός, αφού είχε αναπτυχθεί στην Ασία και ίσως ταίριαζε καλύτερα στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων της Ανατολής.

Ο Αττικισμός χαρακτηρίζεται συχνά ως βίαιη προσπάθεια παρεμπόδισης της φυσικής εξέλιξης στη γλώσσα. Ωστόσο, ήδη από τον Όμηρο, η αρχαιότητα διέθετε λογοτεχνικές διαλέκτους, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο αποκομμένες από τη φυσική ομιλία. Οι διάλεκτοι αυτές συνόδευαν συγκεκριμένα γραμματειακά είδη και μετασχηματίζονταν με τρόπους διαφορετικούς από την αβίαστη εξέλιξη των φυσικών γλωσσών.

Ο Αττικισμός εμφανίστηκε κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. ως φαινόμενο γλωσσικό και υφολογικό. Ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, ένας ιστορικός και οξυδερκής κριτικός της λογοτεχνίας που έζησε την περίοδο του Αυγούστου, είναι ο παλαιότερος γνωστός εκφραστής αυτής της τάσης. Επειδή όμως η γλώσσα επηρεάζει τη σκέψη και τις αξιολογήσεις, από τα σπλάχνα του Αττικισμού γεννήθηκε ένα κίνημα εγγράμματης παιδείας που είχε ως πρότυπο την αθηναϊκή πεζογραφία του 5ου και του 4ου αιώνα, δηλαδή της εποχής που ονομάστηκε κλασική. Το κίνημα αυτό έμεινε γνωστό ως Δεύτερη Σοφιστική και είχε πολλούς και ποικίλους εκπροσώπους κατά την αυτοκρατορική περίοδο.

Η θεματολογία και τα ειδικά ενδιαφέροντα των ιδιαίτερα καλλιεργημένων αυτών ανθρώπων διέφεραν πολύ, και τα έργα τους κυμαίνονταν από τη φιλοσοφική εμβρίθεια έως την πλέον ασπόνδυλη ευρυμάθεια. Όλοι τους όμως συμμερίζονταν την αγάπη για την αρχαία γραμματεία και όλοι τους θαύμαζαν το ύφος του Ομήρου, του Πλάτωνα και του Δημοσθένη. Άλλοι ήθελαν απλώς να διδαχτούν, άλλοι προσπαθούσαν επίσης να μιμηθούν. Ορισμένοι πέτυχαν την πρωτοτυπία που συνεπάγεται η επιρροή όταν συνδυάζεται με αυθεντική αίσθηση του παρόντος. Ο 2ος αιώνας μ.Χ. απείχε πολύ, και όχι μόνο χρονικά, από την κλασική εποχή. Εκτός από τις εξαιρετικά διαφορετικές πολιτικές συνθήκες (οικουμενική αυτοκρατορία έναντι αυτόνομης πόλης, σταθερή μοναρχία έναντι μεταβαλλόμενης δημοκρατίας), απουσίαζε πλέον και ο πόλεμος. Με λίγες αλλά σημαντικές εξαιρέσεις, η περίοδος στην οποία άνθισε η Δεύτερη Σοφιστική υπήρξε εποχή ειρήνης για αρκετές επαρχίες.

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες του 2ου αιώνα (Τραϊανός, Αδριανός, Αντωνίνος Ευσεβής, Μάρκος Αυρήλιος) υπήρξαν φιλέλληνες και καλλιεργημένοι. Ενθάρρυναν με τα λόγια και στήριξαν με τα έργα τους την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών, ιδίως της μνημειακής αρχιτεκτονικής. Η Αθήνα κοσμήθηκε με πολυτελή οικοδομήματα που είχε να δει από την εποχή του Περικλή. Με απόφαση του Μάρκου Αυρήλιου, το 176 ιδρύθηκαν στην πόλη τέσσερις έδρες φιλοσοφίας για να εκπροσωπούνται επίσημα οι σπουδαιότερες τάσεις (πλατωνική, περιπατητική, επικούρεια και στωική). Το μέτρο αποσκοπούσε στην οικονομική ενίσχυση και θεσμική κατοχύρωση σχολών που λειτουργούσαν ήδη από αιώνες. Σχετική ειρήνη και πολιτική βούληση συνεργάστηκαν για την πολιτιστική παραγωγή του 2ου αιώνα.

Ο Πλούταρχος (περ. 50-120) γεννήθηκε και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Καταγόταν από εύπορη και καλλιεργημένη οικογένεια, σπούδασε στην πλατωνική Ακαδημία και ταξίδεψε μέχρι την Ασία, την Αίγυπτο και την Ιταλία. Κάποια διαστήματα μάλιστα διέμεινε στη Ρώμη, όπου και έδωσε διαλέξεις, ενώ τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής του υπήρξε ιερέας του μαντείου των Δελφών. Πάντοτε ήταν ευσεβής. Μεγάλες ψυχικές διακυμάνσεις, αμφιβολίες ή μεταστροφές δεν χαρακτήριζαν την πνευματική πορεία του.

Ο Πλούταρχος αποτελεί υποδειγματική περίπτωση ευρυμαθούς και πολυγραφότατου άνδρα, που συνδυάζει τη ρητορική ευφράδεια με τη φιλοσοφική παιδεία, τις ιστορικές γνώσεις με την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και τις υψηλές γνωριμίες με την πολιτική δράση στον περιορισμένο ορίζοντα της πατρίδας του. Αν και θεωρούσε ότι οι Ρωμαίοι είχαν στερήσει την ελευθερία από τις ελληνικές πόλεις, είχε ωστόσο καλές σχέσεις με την εξουσία τους και μάλιστα συνέβαλε σημαντικά ώστε να φανούν οι γραμμές συνέχειας ανάμεσα στην αρχαία ελληνική και τη ρωμαϊκή αντίληψη του κόσμου. Του απονεμήθηκε άλλωστε η ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη. Κύριο μέλημά του στάθηκε η ηθική διαπαιδαγώγηση των συγχρόνων του.

Τα έργα του χωρίζονται σε πολυάριθμες φιλοσοφικοϊστορικές πραγματείες ή διάλογους (που αποκαλούνται Ηθικά) και σε βιογραφίες σημαντικών πολιτικών προσωπικοτήτων της Ελλάδας και της Ρώμης. Κατά τη συγγραφή των βιογραφιών στόχος του δεν ήταν ούτε η πληρότητα στην παρουσίαση των δεδομένων ούτε η πλήρης ένταξη των προσώπων στα ιστορικά τους συμφραζόμενα. Όπως δηλώνει ο ίδιος, τον ενδιέφερε η ανάδειξη του ἤθους, της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας καθενός προσώπου, που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως παράδειγμα για τον αναγνώστη. Ο Πλούταρχος προτιμούσε να αφηγηθεί εκτενώς ένα επουσιώδες συμβάν στη ζωή του ήρωά του, αν αυτό διέθετε συμβολική και ηθικοδιδακτική αξία, παρά να καταγράψει με αντικειμενική αμεροληψία όλες τις πράξεις του βίου του. Η μεγάλη πρωτοτυπία του όμως συνίσταται στην απόφασή του να παρουσιάσει τα ήθη των περισσότερων ηρώων του κατά ζεύγη, έτσι ώστε ένας Έλληνας να βρίσκει τον ομόλογό του σε έναν νεότερο Ρωμαίο. Με αυτή την ευφυή μέθοδο αντίστιξης ανέδειξε τον παραλληλισμό μεταξύ Ελλάδας και Ρώμης στις πολιτικές αντιλήψεις και πρακτικές και ιδίως στο πολιτικό ήθος. Ταυτόχρονα προώθησε τη λατρεία της σημαντικής προσωπικότητας που ήταν σύμφωνη με το πνεύμα της εποχής.

Ο Πλούταρχος δεν είχε μιμητές στη συγγραφή παράλληλων βίων. Η βιογραφία όμως γνώρισε μεγάλη δόξα. Ο Φιλόστρατος (περ. 170-250), που πρώτος διέκρινε την Αρχαία από τη Δεύτερη Σοφιστική, παρουσίασε ένα έργο με βιογραφίες σημαντικών εκπροσώπων και των δύο τάσεων καθώς και έναν μυθιστορηματικό βίο του Απολλώνιου Τυανέα. Αργότερα ο Διογένης Λαέρτιος (3ος-4ος αιώνας) και ο Ευνάπιος (4ος αιώνας) έκαναν το ίδιο με παλαιότερους και νεότερους σοφιστές και φιλοσόφους. Συχνά το ενδιαφέρον τους, όπως και του Φιλόστρατου, είλκυαν περισσότερο οι πεποιθήσεις των βιογραφουμένων προσώπων παρά οι λεπτομέρειες του βίου τους. Η ζωή και οι σκέψεις ήταν αξεδιάλυτα δεμένες στα μάτια τους. Τα έργα τους είναι περισσότερο δοξογραφικά παρά αμιγώς βιογραφικά. Ακόμη και ιστορικοί, όπως ο Σουητώνιος και ο Ηρωδιανός, επέλεξαν να γράψουν ιστορία δίνοντάς της τη μορφή αυτοκρατορικών βιογραφιών.

Ο Ηρώδης ο Αττικός (περ. 101-177), Έλληνας ρήτορας και πολιτικός με υψηλές διασυνδέσεις, διέθετε τεράστιο πλούτο και ευρεία παιδεία. (Ο Φιλόστρατος υπήρξε ένθερμος θαυμαστής του.) Καταγόταν από μια πολύ επιφανή οικογένεια της Αθήνας. Ο πατέρας του ήταν ο πρώτος ελληνικής καταγωγής Ρωμαίος πολίτης που κατόρθωσε να αποκτήσει το αξίωμα του υπάτου. Ύπατος έγινε και ο ίδιος. Ο Ηρώδης έφτασε να διαθέτει τόσο μεγάλη πολιτική ισχύ στην Αθήνα, ώστε κατηγορήθηκε για τυραννία. Ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος (161-180), που συνδεόταν φιλικά μαζί του, προσπάθησε να διασκεδάσει τις κατηγορίες και να δώσει τέλος στην αντιπαράθεση. Αιτία της δεν ήταν μόνο ο φθόνος, αλλά και η ιδιοσυγκρασία του Ηρώδη. Μεγάλος ευεργέτης, έχοντας δαπανήσει τεράστια ποσά για οικοδομικά έργα σε όλη την Ελλάδα και όχι μόνο στην ιδιαίτερη πατρίδα του, δεν δίσταζε να συγκρουστεί με σπουδαία πρόσωπα. Δεν γνωρίζουμε τα κίνητρα της αντιπαράθεσής του με δύο αδελφούς που είχαν από κοινού διοριστεί κυβερνήτες της ρωμαϊκής Αχαΐας, αλλά η σύγκρουσή του με έναν διάσημο Ρωμαίο ρητοροδιδάσκαλο πρέπει να οφειλόταν σε διάσταση ιδεών. Γνωστή ήταν άλλωστε και η επίθεση που εξαπέλυσε εναντίον του ο Περεγρίνος. Από τη ρητορική παραγωγή του σώζεται μόνο ένας αμφισβητούμενος λόγος Περὶ πολιτείας. Μαθητής του λέγεται ότι υπήρξε ο Αίλιος Αριστείδης (117-189), μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία της εποχής.

Η παρατήρηση του ουρανού και η εμπειρία των ονείρων είναι οι δύο πιο σημαντικές πηγές της θρησκευτικότητας. Αυτό τουλάχιστον πίστευε ο Αριστοτέλης. Και δεν εννοούσε μόνο το δέος του νυχτερινού θόλου, αλλά επίσης τις εναρμόνιες -ημερήσιες, μηνιαίες, ετήσιες- μετατοπίσεις του Ήλιου και τις αυξομειώσεις της Σελήνης. Ούτε αναφερόταν απλώς στα ενύπνια. Αυτό που μάλλον τον παρακίνησε να θεωρήσει τον ύπνο ως προνομιακή δίοδο επικοινωνίας με τον θεϊκό χώρο ήταν η συνταρακτική εμπειρία των ιδιαίτερα συμβολικών ονείρων.

Στην ελληνική παράδοση πολλά συνεργούσαν σε μια τέτοια αντίληψη. Ήδη στον Όμηρο υπάρχουν θεόσταλτα όνειρα. Οι επικοί και τραγικοί ποιητές είχαν εκμεταλλευτεί δεόντως την προφητική σημασία τους για τους σκοπούς της δράσης. Κάποιοι θρησκευτικοί συγγραφείς και αλληγοριστές (όπως ο άγνωστος συγγραφέας ενός πρόσφατα δημοσιευμένου παπύρου που βρέθηκε στο Δερβένι, έξω από τη Θεσσαλονίκη) είχαν θεωρήσει ότι από όλες τις καταστάσεις αλλοιωμένης συνείδησης η ονειρική αποτελεί την πιο εύκολη και διαδεδομένη οδό γνώσης των θεϊκών βουλών. Στα ιερά του Ασκληπιού μια συνηθισμένη μέθοδος θεραπείας ήταν η ἐγκοίμησις: ο ασθενής πλάγιαζε μέσα στον ιερό χώρο, και στον ύπνο ο θεός τού παρείχε ίαση - κυριολεκτικά ή συμβολικά. Η ερμηνεία των ονείρων απασχολούσε πολύ και τους Ρωμαίους.

Ενώ τα όνειρα εκείνα που κατακλύζουν τον κοιμώμενο με μια αύρα ιερότητας είχαν γίνει αντικείμενο εξονυχιστικής μελέτης από τους εντεταλμένους ερμηνευτές των θεών, κανένας, όσο γνωρίζουμε, δεν είχε σκεφτεί να κρατήσει καθημερινό ημερολόγιο των ενυπνίων του. Αυτά μέχρι την εποχή του Αίλιου Αριστείδη.

Γόνος εύπορης οικογένειας από τη Μικρά Ασία, ο Αίλιος Αριστείδης μελέτησε και ταξίδεψε πολύ. Οι ρητορικές του ικανότητες ήταν εκπληκτικές και από νεαρή ηλικία γνώρισε τον απροσποίητο θαυμασμό των συγχρόνων του. Στα είκοσί του χρόνια έφτασε στη Ρώμη, όχι ως κάποιος τυχαίος που ψάχνει τον δρόμο του, αλλά ως ένας ήδη φτασμένος ρήτορας. Η υγεία του όμως ήταν εξαιρετικά ασταθής. Υπέφερε από κάθε είδους νόσημα. Όλα τους είχαν ψυχοσωματική προέλευση.

Στην προσπάθειά του να καταλάβει τι συμβαίνει, ο Αίλιος Αριστείδης άρχισε να καταγράφει τα όνειρά του. Το εκτενέστατο αυτό έργο ονομάστηκε Ἱεροί λόγοι, γιατί περιλάμβανε συμβολικά συμβάντα των οποίων η πηγή πιστευόταν ότι βρίσκεται έξω από την ανθρώπινη ψυχή. Στην περίπτωση του Αίλιου Αριστείδη ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ψυχικό δράμα ενός ανθρώπου, στον οποίο η ακόρεστη φιλοδοξία συγκρούεται με ένα εξίσου αφόρητο αίσθημα προσωπικής ενοχής.

Τελικά ο Αίλιος Αριστείδης κατόρθωσε να γιατρευτεί μόνος του. Την αυτοΐασή του την απέδωσε, όπως θα έκαναν πολλοί την εποχή του, στην επιτυχή εξιλέωση δαιμονικών δυνάμεων και στη συνδρομή των θεών. Αν δεν ήταν η πολύ επιτυχημένη υπεράσπιση της ρητορικής έναντι της φιλοσοφίας που επιχείρησε ο Αριστείδης στο πλαίσιο μιας φανταστικής αντιπαράθεσης με τον Πλάτωνα, πιθανόν δεν θα γνωρίζαμε το προσωπικό δράμα ενός μεγάλου Αττικιστή. Τα κείμενά του θα είχαν περιπέσει στην αφάνεια και θα είχαν πιθανότατα χαθεί. Το προσωπικό και ονειρικό δράμα του διασώθηκε επειδή ήταν έξοχος ρήτορας.

Τα όνειρα έχουν ανάγκη αποκρυπτογράφησης. Πολύ σπάνια μιλούν με κυριολεξίες. Τις περισσότερες φορές είναι σύμβολα που λειτουργούν με βάση τις αρχές της αναλογίας, της υποκατάστασης και της μετωνυμίας. Τη συστηματική ερμηνεία τους ανέλαβε ο Αρτεμίδωρος από τη Δάλδη στο πρώτο σωζόμενο έργο αρχαίας ονειροκριτικής. Ενώ η μέθοδος του Αρτεμίδωρου διαφέρει πολύ από τη σύγχρονη ψυχαναλυτική τάση, η αρχαία και η νεότερη ερμηνευτική συμφωνούν στη διάκριση του φαινομενικού από το βαθύ περιεχόμενο των ονείρων και στον εγγενή δυναμισμό των ψυχικών παραστάσεων, που μετασχηματίζονται σαν τον Πρωτέα. Όπως όλα τα φαινόμενα της ζωής, δεν υπάρχουν ποτέ δύο πανομοιότυπα όνειρα. Η αναγνώριση της ομοιότητας ή και ταυτότητας μέσα στην ποικιλόμορφη διαφορά είναι ένδειξη πραγματικής τέχνης. Ο Αρτεμίδωρος, αν και ονειροκρίτης, ανήκει και αυτός στο αρχαιότροπο κίνημα της Δεύτερης Σοφιστικής.

Σύγχρονος του Αίλιου Αριστείδη και του Αρτεμίδωρου ήταν ο Γαληνός (129 - περ. 200), ο μεγαλύτερος γιατρός που γνώρισε η αρχαιότητα μετά τον Ιπποκράτη. Γεννημένος στο Πέργαμο, ο Γαληνός έδειξε από νεαρή ηλικία ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον για όλους σχεδόν τους τομείς του επιστητού. Η οικογένειά του είχε παράδοση στη γνώση. Μελέτησε μόνος του αστρονομία, αρχιτεκτονική, βοτανική, φιλοσοφία και υπηρέτησε ως θεραπευτής στο Ασκληπιείο της πόλης του, πριν φύγει για σπουδές στη Σμύρνη, την Κόρινθο και την Αλεξάνδρεια. Τελικά βρέθηκε στη Ρώμη να δίνει διαλέξεις στα ελληνικά και να υπηρετεί ως προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου.

Ο Γαληνός ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τις ανατομές ζώων, από τις οποίες απέκτησε μια εξαιρετική κατ᾽ αναλογία γνώση της ανθρώπινης ανατομίας, και στη συνέχεια αποπειράθηκε να κάνει πρωτόγνωρες εγχειρήσεις στους ασθενείς του - κάποιοι ήταν τραυματισμένοι μονομάχοι του ιπποδρόμου. Οι επιτυχίες που είχε του προσέδωσαν τη φήμη μεγάλου θαυματουργού.

Ο Γαληνός αναγνώριζε, δίπλα στις καθαρά σωματικές ασθένειες, τις αρρώστιες της ψυχής - με ή χωρίς σωματικά συμπτώματα. Ταυτόχρονα υπήρξε πολυγραφότατος συγγραφέας, όχι μόνο στον ειδικό τομέα της ιατρικής (και ιδίως στα πεδία της φυσιολογίας και της ανατομίας), αλλά και σε κλάδους όπως η γνωσιοθεωρία, η μεθοδολογία της επιστήμης και η λογική. Προσπάθησε μάλιστα να εναρμονίσει σε μια ενιαία σύνθεση την αριστοτελική με τη στωική λογική. Τόσο πολυάριθμα ήταν τα συγγράμματά του, ώστε αναγκάστηκε ο ίδιος να συντάξει δύο ειδικούς καταλόγους των έργων του. Μεγάλος θαυμαστής του Ιπποκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, δεν δίσταζε να διαφωνεί μαζί τους όταν η προσωπική του πείρα είχε δείξει άλλο δρόμο για την επίλυση ενός ζητήματος. Μέχρι την περίοδο της Αναγέννησης, οι γνώσεις ανατομίας που διέθεταν οι γιατροί προέρχονταν, άμεσα ή έμμεσα, από τις δικές του ανακαλύψεις. Κατά τη γνώμη του, ο αληθινός γιατρός έπρεπε να είναι ταυτόχρονα γνώστης του κόσμου, ικανός χειρουργός και αγαθός άνθρωπος.

Ο όρος Δεύτερη Σοφιστική περιλαμβάνει μια πληθώρα ετερόκλητων συγγραφέων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν επίσης ο Παυσανίας, που περιηγήθηκε τον ελλαδικό χώρο στο μέσον του 2ου αιώνα και ενδιαφέρθηκε να καταγράψει, με θρησκευτική ζέση, τα σημαντικά μνημεία και τους μύθους του παρελθόντος (σε ένα έργο που επιγράφεται Ἑλλάδος περιήγησις), και ο Λουκιανός από τα Σαμόσατα της Συρίας, ο οποίος την ίδια εποχή έστρεφε το καυστικό πνεύμα του προς όλες τις κατευθύνσεις, ιδίως τις θρησκοληπτικές, δίχως οίκτο για την ανθρώπινη αδυναμία και δίχως προσκόλληση σε ένα συγκεκριμένο γραμματειακό είδος ή σε μία και μόνο λογοτεχνική διάλεκτο.

Μερικοί οπαδοί της Δεύτερης Σοφιστικής δημιούργησαν βοηθήματα για τη μελέτη της κλασικής γραμματείας. Ο Αρποκρατίων και ο Πολυδεύκης υπήρξαν λεξικογράφοι, ο Αθηναίος συλλέκτης ετερόκλητων πληροφοριών. Άλλοι αφιέρωσαν τον μόχθο τους στην επιστημονική μελέτη της ρητορικής. Ο Ερμογένης από την Ταρσό της Κιλικίας ενδιαφέρθηκε για την ταξινόμηση όλων των δυνατών βασικών θέσεων (στάσεων) που μπορεί ο ρήτορας να χρησιμοποιήσει σε έναν λόγο, ιδίως δικανικό, προκειμένου να ενισχύσει, όσο είναι εφικτό, την επιχειρηματολογία του.

Η Δεύτερη Σοφιστική ήταν τόσο πολύμορφη όσο και οι χαρακτήρες των εκπροσώπων της. Η πολιτική και πολιτιστική ενοποίηση της ανατολικής Μεσογείου παρείχε τον κοινό χώρο δράσης, όχι ομοιόμορφη μονοτονία.

Η Ανθρώπινη Επίγνωση

(Στον Ιερό Περίβολο της Πραγματικότητας)

Ο Χώρος της Επίγνωσης (και της Ανθρώπινης Επίγνωσης επίσης) είναι ο Μόνος Πραγματικός Χώρος, της Ύπαρξης, της Εμπειρίας, της Ζωής: Οποιοδήποτε γνωστικό γεγονός Προϋποθέτει την Επίγνωση (τον Παρατηρητή) ή τον Χώρο Εποπτείας και το παρατηρούμενο (που δεν είναι παρά μεταβολές στις σχέσεις των στοιχείων του παρατηρούμενου χώρου).

Η Επίγνωση Θεωρείται σαν ένα Ολοκληρωμένο Σύστημα Εμπειρίας της Ύπαρξης στο Οποίο Τίθενται εξαρχής το Υποκείμενο και το αντικείμενο. Πως όμως αντιλαμβάνεται το Υποκείμενο, τι αντιλαμβάνεται κι είναι αληθινό ό,τι αντιλαμβάνεται; Αυτό που συλλαμβάνεται είναι η Πραγματικότητα;

Πραγματικότητα είναι Αυτό (ο Χώρος, οι Καταστάσεις, τα όντα, οι σχέσεις, οι μεταβολές του παρατηρούμενου… όλα συλλήψεις της Αντίληψης) που Υπάρχει από Μόνο του, που δεν είναι κατασκευασμένο. Ένας τέτοιος ορισμός της Πραγματικότητας όμως είναι διφορούμενος. Αν Εφαρμοσθεί Κυριολεκτικά μπορεί να Οδηγήσει όντως στην Πραγματικότητα, στην Αντικειμενική Πραγματικότητα, στην Υπερβατική Πραγματικότητα, στην Αντικειμενικότητα Πέραν του Υποκειμένου, αλλά αν εφαρμοσθεί επιπόλαια, επιφανειακά οδηγεί σε μια τελείως εσφαλμένη αντίληψη της αντικειμενικότητας και της πραγματικότητας. Οι Σοφοί ακολουθούν τον Πρώτο Δρόμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι διολισθαίνουν στην πλαστή πραγματικότητα και στο όνειρο.

Ας το εξηγήσουμε με απλά λόγια: Εφόσον ο Μόνος Πραγματικός Χώρος Ύπαρξης κι Εμπειρίας και Γνώσης είναι η Επίγνωση (δηλαδή το Υποκείμενο), μπορούμε να Οδηγηθούμε στην Αντικειμενική Πραγματικότητα (όπως την ορίσαμε πιο πάνω σαν το μη κατασκευασμένο) μόνον Μέσα στο Υποκείμενο, Υπερβαίνοντας το «Υποκείμενο», τις υποκειμενικές διαδικασίες, αντιλήψεις και βιώματα. Είναι αυτή ακριβώς η Υπέρβαση, η Έξοδος από το Υποκείμενο, που υποδείχθηκε από τους Σοφούς και την Μυστική Παράδοση σαν η Μόνη Οδός που Οδηγεί στην Αλήθεια, στην Αντικειμενική Πραγματικότητα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως ακολουθούν εντελώς αντίθετο δρόμο. Ενώ, όπως είπαμε ο Μόνος Πραγματικός Χώρος Ύπαρξης, Εμπειρίας, Γνώσης, είναι η Επίγνωση σαν Σύστημα Υποκειμένου- αντικειμένου (ο κόσμος της δυαδικότητας), το Υποκείμενο καθηλώνεται, οχυρώνεται στον «εαυτό» του και τοποθετεί απέναντί του το αντικειμενικό: αυτό που συλλαμβάνει είναι το άμεσα αντικειμενικό, το οποίο με την παρατήρηση και την επαλήθευση και την διυποκειμενική σύμβαση μεταξύ των ανθρώπων, θεωρείται σαν «αντικειμενικό». Από μια άποψη είναι αντικειμενικό, αλλά δεν είναι η Αντικειμενική Πραγματικότητα.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των δύο τρόπων προσέγγισης του Αντικειμενικού; Στην Πρώτη Περίπτωση Βγαίνουμε τελείως έξω από το Σύστημα της Επίγνωσης, το Δυαδικό σύστημα, σε μια Κατάσταση Επίγνωσης Ανώτερη, Ευρύτερη και Πλήρη που Αγκαλιάζει τα πάντα: Βιώνουμε ένα Ανοιχτό Σύστημα Αντίληψης, πέρα από την δυαδικότητα, Βιώνουμε την Ενότητα της Ύπαρξης, Βιώνουμε την Πραγματικότητα. Στην Δεύτερη Περίπτωση όμως παραμένουμε μέσα στο Δυαδικό Σύστημα, αποκλεισμένοι στο υποκείμενο και τοποθετώντας τον αντικειμενικό κόσμο απέναντί μας σαν κάτι ξένο: Βιώνουμε όχι μια ολοκληρωμένη εμπειρία της ύπαρξης, αλλά τον διχασμό, την αποξένωση από το περιβάλλον κι αναρωτιόμαστε για τον λόγο ύπαρξής μας, την θέση μας στον κόσμο, τη σχέση μας με τον κόσμο και τους άλλους (όλα αυτά τα βασανιστικά ερωτήματα που τυραννούν τους ανθρώπους χιλιάδες χρόνια). Ο Πρώτος Δρόμος απαιτεί μια Σαφή Αντίληψη του τι συμβαίνει, απαιτεί μια Πνευματική Ανάπτυξη, μια Υπέρβαση της παρούσας υποκειμενικής κατάστασης, μια Απελευθέρωση της Επίγνωσης από τα υποκειμενικά στοιχεία, μια Διεύρυνση της Επίγνωσης πέρα από τα όρια, στο Χωρίς Όρια. Είναι η στενή και τεθλιμμένη Οδός που Οδηγεί στην Αληθινή Ζωή. Ο Δεύτερος Δρόμος είναι ο εύκολος δρόμος των ανθρώπων που δεν επιθυμούν καμιά πνευματική ανάπτυξη αλλά μια απλή (πολλές φορές μη αξιοπρεπή) επιβίωση και διαβίωση μέσα σε ένα χιλιοκομματιασμένο κόσμο, σε μια ζωώδη κοινωνία που ο πολιτισμός της ανέχεται την αδικία, την φτώχεια, τη δυστυχία…

Πραγματικότητα είναι η Χωρίς Διαφοροποιήσεις Συνεχής Παρουσία που Ανανεώνεται κάθε στιγμή κι είναι πάντα Πλήρης… δεν είναι απλά η απουσία αντίληψης, το «πνευματικό κενό». Η Ηρεμία είναι η Πλήρης Δράση κι η Φωτισμένη Δράση είναι η Απαρασάλευτη Ηρεμία.

Η Επίγνωση Αυθόρμητη, Ανεμπόδιστη, Ανόθευτη, είναι η Πραγματικότητα: Αντίληψη και Περιεχόμενο της Αντίληψης Ταυτίζονται. Αυτός είναι ο λόγος που όλα συλλαμβάνονται, γίνονται γνωστά, χωρίς προσπάθεια. Βιώνουμε την Ύπαρξη σαν Ενότητα, κι όλα Περιέχονται σε αυτή την Εμπειρία.

Πραγματικότητα είναι Αυτό που συλλαμβάνεται (από την Επίγνωση, Πέραν του Υποκειμένου σαν το Αληθινά Αντικειμενικό) άμεσα χωρίς γνωστικές ενέργειες ή διαδικασίες, αυθόρμητα χωρίς παρεμβάσεις: Πραγματικότητα είναι Αυτό που Υπάρχει πριν και μετά την ανθρώπινη σκέψη, πέρα από την ανθρώπινη σκέψη: Μια Πλήρης Αποδοχή Όλου του Χώρου Ύπαρξης σαν Μιας Ενότητας: Μια Αποκάλυψη που δεν οφείλει τίποτα σε δικές μας προσπάθειες: η Μη Κατασκευασμένη Πραγματικότητα.

Οποιαδήποτε προσπάθεια να διευκρινισθεί, να αναλυθεί, ή να ερμηνευθεί το περιεχόμενο της αντίληψης αποτελεί μια αυθαίρετη κατασκευή, μια προβολή των περιοριστικών δραστηριοτήτων στην Πραγματικότητα που μας οδηγεί μέσα στον αδιέξοδο κύκλο της δυαδικότητας, σε μια εικονική πραγματικότητα, σε μια μαζική φρεναπάτη.

Όταν αυτό γίνεται ενστικτωδώς, καθώς αφηνόμαστε στο Ρεύμα της Ζωής, που μας πετάει στις ακτές του άμεσα αντικειμενικού, οδηγούμαστε σε διάφορες αντιλήψεις της Πραγματικότητας. Αυτός είναι στην ουσία του ο μηχανισμός της μετανάστευσης των όντων μέσα στην δημιουργία, στους διάφορους κόσμους. Όταν αυτό γίνεται με συγκεκριμένες προσδιορισμένες διαδικασίες μιλάμε για Πεδία Εκδήλωσης της Ύπαρξης. Κι όταν γίνεται με συγκεκριμένους αυστηρούς κανόνες (που αναγνωρίζουμε σαν νόμους της φύσης) τότε έχουμε μπροστά μας την διαφοροποίηση των (μετρήσιμων) αντικειμενικών κόσμων, του κόσμου του πνεύματος, του νου, της ψυχής, του υλικού κόσμου…

Ανεξάρτητα από το σε ποιο Πεδίο ή Κόσμο Εκδηλώνεται η Επίγνωση η Ίδια η Επίγνωση Είναι Χώρος που Υπερβαίνει τα Πάντα ενώ ταυτόχρονα τα περιλαμβάνει όλα σαν ένα πολύ μικρό μέρος της πραγματικότητάς της… καθώς Επεκτείνεται σε Απέραντα Βάθη Μακριά από όλα.

Η Επίγνωση ακόμα κι όταν Εκδηλώνεται με ένα υλικό φορέα (σώμα) στην Πραγματικότητα Προηγείται του σώματος, είναι Ανεξάρτητη από το Σώμα και Ελεύθερη να Ανυψωθεί πάνω από τον κόσμο της δυαδικότητας και να Πετάξει Προς τα Ανεξερεύνητα Βάθη του Αληθινού Όντος. Εξαρτάται από εμάς να το επιδιώξουμε, να το πραγματοποιήσουμε, να το Βιώσουμε.

Εμείς οι ίδιοι, σαν Επίγνωση, Ανυψωνόμαστε Πέρα από τα Όρια, η θέτουμε όρια, Εκδηλωνόμαστε πνευματικά πέρα από τους ψυχοσωματικούς περιορισμούς (σε μια μεταφυσική πορεία στους αόρατους κόσμους μέχρι την Θεότητα), ή περιοριζόμαστε μέσα στις ψυχοσωματικές λειτουργίες, στην μίζερη ζωούλα μας, σε ένα κόσμο που παραζαλισμένος γυρίζει γύρω από τις αυταπάτες του.

Είμαστε Υπεύθυνοι της Ύπαρξής μας: Αληθινά Κυρίαρχοι, ή δούλοι της μοίρας μας… ανάλογα με το πώς την οικοδομούμε…

Η Αληθινή Επίγνωση

(Στο Άδυτο του ΙΕΡΟΥ ΧΩΡΟΥ)

Επίγνωση (στην Πραγματική Βιωματική Προσέγγισή της – άσχετα πως το αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος) Είναι Αυτοαναβλύζουσα Αντίληψη της Ύπαρξης, που στην Βάση της, στην Πλήρη Λειτουργία της και στην Αληθινή Κατάστασή της, Είναι Αντίληψη Παρουσίας Χωρίς Ιδιότητες, Χωρίς Όρια, Χωρίς Περιεχόμενο – Μια Αδιαφοροποίητη Αντίληψη Συνέχειας, Αιωνιότητας, Πληρότητας κι Ολοκλήρωσης.

Όταν η Επίγνωση Συσχετίζεται με Περιεχόμενο τότε αποκτά ένα Απεριόριστο Βάθος, σαν Χώρος Αντίληψης, Βάθρο Αντίληψης πάνω στο Οποίο μπορεί να θεωρηθεί, (να θεμελιωθεί, να παρατηρηθεί και να αναλυθεί) το ιδιαίτερο. Η Επίγνωση του Χώρου Ύπαρξης, της Ενότητας του Αδιαφοροποίητου, όχι μόνο Προηγείται αλλά και Προϋποτίθεται σε κάθε επίγνωση του ιδιαίτερου. Η επίγνωση του ιδιαίτερου δεν είναι παρά μια πολύ μερική επίγνωση-αντίληψη, μια εξαρτημένη κατάσταση αντίληψης και ποτέ (ποτέ) η πλήρης ολοκληρωμένη επίγνωση. Η Επίγνωση Είναι το Λευκό Φόντο που είτε Υπάρχει Από Μόνο του, στην Καθαρή Κατάστασή του, είτε χρησιμοποιείται σαν Φόντο, Βάση πάνω στην Οποία σχηματίζεται οποιοδήποτε σχήμα, που αποτελεί είτε ένα ολοκληρωμένο «νόημα», είτε στοιχείο κάποιου νοήματος (ύπαρξης, δραστηριότητας, κατάστασης, κλπ.)… Αυτό το Λευκό Φόντο είναι Πλήρες Δυνάμεως Δυνατότητας και Ζωής κι όχι «κενός» «ανύπαρκτος» «χώρος»… Επιτέλους, είναι θέμα απλής κοινής λογικής: για να γράψεις κάτι χρειάζεσαι χαρτί, ή κάποιο άλλο υλικό σαν βάση.

Συνήθως οι άνθρωποι (από τους φιλοσόφους, επιστήμονες, μέχρι τους απλούς ανθρώπους) αντιλαμβάνονται την «Επίγνωση» και την ορίζουν σαν «επίγνωση του κάτι» (επειδή ακριβώς δεν έχουν «εμπειρία» κάποιας άλλης κατάστασης επίγνωσης). Παραβλέπουν, τόσο την Ουσιαστική Παρουσία (τους) που Συνιστά την Επίγνωση, όσο και το Πλαίσιο Χώρο Αντίληψης και προσδιορίζουν και ορίζουν σαν επίγνωση μόνο την άμεση παρούσα συμβαίνουσα αντίληψη του συγκεκριμένου (δηλαδή δεν έχουν αντίληψη του πλήρους φαινομένου αλλά μόνον του «περιεχομένου»). Αυτή είναι μια πολύ επιφανειακή προσέγγιση ενός Φαινομένου, που έχει τις Αιτίες του, τις Ρίζες του, την Ουσιαστική Λειτουργία του, πολύ βαθιά (μεταφυσικά), πολύ μακριά (μέσα στην ποικιλία των καταστάσεων επίγνωσης που είναι δυνατές), και πολύ ψηλότερα από το απλό «κοίταγμα» του αφελούς ανθρώπου, και ασφαλώς (γελάμε με αυτό ακόμα κι αν διατυπώνεται από δήθεν επιστήμονες και) δεν μπορούμε να πάρουμε μια τέτοια αντίληψη στα σοβαρά… Κάποιοι θεωρούν ακόμα την επίγνωση σαν επιφαινόμενο της υλικής εγκεφαλικής λειτουργίας και δεν μπορούν να αποδεχτούν ότι μπορεί να υπάρξει «Επίγνωση» χωρίς ύλη, χωρίς εγκέφαλο, χωρίς έμβια ζωή. Παραβλέπουν προκλητικά το γεγονός ότι προϋποτίθεται η «Επίγνωση» για να μπορέσουν να συλλάβουν όλες αυτές τις ωραίες ηλίθιες θεωρίες - αφού πάντα ο παρατηρητής προϋποτίθεται σε κάθε δραστηριότητα, ενέργημα, γνώσης – και μετά κάνουν το επιστημονικό ηλίθιο λάθος να περιορίζουν και να προσδιορίζουν σαν Ζωή (που στην πραγματική της Ουσία είναι Κίνηση, Ενέργεια, Δραστηριότητα) το υλικό φαινόμενο της ζωής (και μάλιστα της γήινης, ενώ είναι μαθηματικά βέβαιο ότι υπάρχουν εκατομμύρια πλανήτες στους Γαλαξίες με έμβια ζωή, πολλές φορές δομημένη σε διαφορετική υλική βάση…)… Και τέλος το ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν εμπειρία μιας Ανώτερης Κατάστασης Επίγνωσης, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κιόλας μια τέτοια κατάσταση: Τότε κι ο τυφλός έχει κάθε δικαίωμα να αποδείξει ότι δεν υπάρχει φως, αντίδραση της αντίληψης των αισθήσεων, όραση. Πολύ επιστημονικό ακούγεται αυτό!

Στην πραγματικότητα η Επίγνωση Προηγείται της Ύπαρξης (αφού η ύπαρξη δεν εμφανίζεται παρά σαν αντιληπτική σύλληψη, ιδιότητες, φαινόμενα) ό,τι κι αν λέει η «τετράγωνη» λογική των ανθρώπων. Και μάλιστα, είναι η Επίγνωση που δημιουργεί όλα τα φαινόμενα της ύπαρξης, τη ζωή, ακόμα και τα υλικά φαινόμενα. Όλα είναι «συμβάντα επίγνωσης», «νοητικά» φαινόμενα, που μέσα στην (μετρήσιμη) «νοητική» λειτουργία εμφανίζονται σαν φαινόμενα μιας χονδροειδούς «υλικής» ουσίας… Έτσι μας δίδαξαν όλοι οι Μεγάλοι Διδάσκαλοι, ο Ορφέας, ο Λάο Τσε, ο Βούδας… κι έτσι διαπιστώσαμε, βιωματικά, ότι συμβαίνει… Κι αν κάποιοι θεωρούν το «μυστικό βίωμα» σαν υποκειμενική παραφροσύνη και φαντασία με το ίδιο δικαίωμα τους θεωρούμε με τη σειρά μας ανόητους που δεν «βλέπουν» αυτό που είναι μπροστά στα μάτια τους. Η Ευγένεια είναι αμοιβαία!

Η Επίγνωση Εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές (Βαθμίδες Επίγνωσης, που δημιουργούν τα Πεδία Δραστηριότητας), σαν «Είναι», σαν «Νοείν», σαν «Ενέργεια», σαν «Φαινόμενο», που «μελέτησαν» οι Έλληνες Σοφοί (Ορφέας, Πυθαγόρας, Παρμενίδης, Ηράκλειτος, Πλάτωνας… Πλωτίνος), που «διευκρίνισε» ο Λάο Τσε στην «Οδό» του κι εξάντλησε η βουδιστική μεταφυσική (Σιντάρτα, Ναγκαρζούνα, Ασάνγκα και Βασουμπάντχου, Μποντιντάρμα)… Όταν η Επίγνωση συνδέεται με ένα υλικό φορέα δημιουργούνται, εκδηλώνονται και λειτουργούν όλες εκείνες οι δραστηριότητες που εμφανίζονται σαν «ψυχολογική λειτουργία» (που ο Πλάτωνας όριζε σαν «υλική ψυχή» και την θεωρούσε σαν ένα πρόσκαιρο φαινόμενο που όφειλε ακριβώς την ύπαρξή του στην «σύνδεση» της Επίγνωσης-Ψυχής με το σώμα), σαν ψυχοσωματική δραστηριότητα… Η Επίγνωση μπορεί να λειτουργεί σε αυτή την περίπτωση μέσω των ψυχοσωματικών λειτουργιών και μέσω των αισθήσεων και να δραστηριοποιείται στον κόσμο… αλλά μπορεί να Υπάρχει (όταν Απελευθερώνεται) και χωρίς το σώμα… Αυτός είναι ο Δρόμος των Σοφών. Τον Ακολούθησαν πολλοί. Ο Καθένας μπορεί να το διαπιστώσει μόνος του, με δική του προσωπική εμπειρία…

Πως Μπορεί λοιπόν Κάποιος (Ξεκινώντας από την Παρούσα Επίγνωση) να Προχωρήσει στο Απέραντο Βάθος της Επίγνωσης, πέρα από την επίγνωση του συγκεκριμένου, στην Ουσία της Επίγνωσης, στην Ίδια την Πηγή της Επίγνωσης, που Είναι η Αληθινή Ύπαρξη, η Αληθινή Ζωή, η Χωρίς Όρια Κατάσταση, η Ίδια η Θεότητα (Gottheit του Μάιστερ Έκχαρτ);

Αυτή η Κατάσταση Επίγνωσης που δεν είναι κατάσταση αλλά Υπέρβαση όλων των καταστάσεων επίγνωσης, στον Χωρίς Όρια Χώρο Αντίληψης, είναι το Άδυτο του ΙΕΡΟΥ, το ΙΕΡΟ, όπου λιώνουν τα Πάντα σε Μια Απέραντη Ήρεμη Θάλασσα Παρουσίας Χωρίς Ιδιότητες.

Νίτσε: Οι περιφρονητές του σώματος

Σ’ αυτούς που το σώμα περιφρονούν θέλω να πω δυο λόγια. Μήτε να πολυδιδαχτούν και μήτε να πολυδιδάξουν πρέπει -φτάνει μονάχα να πουν στο ίδιο τους το σώμα: χαίρε- και τότε θα βουβαθούν.

«Σώμα είμαι και ψυχή» - έτσι μιλάει το παιδί. Και γιατί δε θα ’πρεπε τάχα να μιλάει κανείς σαν τα παιδιά;

Όμως αυτός που ξύπνησε και βλέπει συνειδητά, λέει: Σώμα είμ’ ολόκληρος και τίποτ’ άλλο, κι είναι μια λέξη απλή η ψυχή, για κάτι που έχει σχέση με το σώμα.

Το σώμα είναι ένα μεγάλο λογικό, μια ποικιλία με μια μόνη αίσθηση, ένας πόλεμος και μια ειρήνη, ένα κοπάδι κι ένας βοσκός.

Του σώματός σου όργανο είναι και η μικρή σου λογική, αδερφέ μου που «πνεύμα» την φωνάζεις, ένα μικρό όργανο κι ένα παιχνιδάκι του μεγάλου σου λογικού.

Λες «Εγώ» κι είσαι περήφανος γι’ αυτή τη λέξη. Το πιο μεγάλο όμως -κι αυτό δεν θέλεις να το πιστέψεις- είναι το σώμα σου και το μεγάλο του λογικό! αυτό δε λέει «Εγώ», αυτό δρα σαν «Εγώ».

Ό,τι οι αισθήσεις νιώθουν κι ό,τι το πνεύμα αναγνωρίζει, αυτό δεν αποτελεί τον τελικό σκοπό. Όμως οι αισθήσεις και το πνεύμα πασχίζουν να σε πείσουν ότι αυτό είναι ο σκοπός του παντός: πόσο ματαιόδοξα είναι!

Αισθήσεις και πνεύμα, είν’ όργανα και παιχνιδάκια. Πίσω τους κρύβεται ο «εαυτός». Ο «εαυτός» ερευνάει ακόμα, με τα μάτια των αισθήσεων κι ακούει μετ’ αφτιά του πνεύματος.

Ολοένα ακούει ο «εαυτός» και ψαχουλεύει, ζυγιάζει, εκβιάζει, κατακτάει, ρημάζει. Κυριαρχεί κι είναι όμοια του «Εγώ» κυρίαρχος.

Πίσω από τους στοχασμούς και τα αισθήματά σου, αδερφέ μου, σηκώνεται ένας πιο τρανός αφέντης, ένας άγνωστος σοφός -αυτός ονομάζεται «εαυτός». Κατοικεί στο κορμί σου, είναι το ίδιο το κορμί σου.

Και βρίσκεται πιο πολύ λογικό μέσα στο κορμί σου, παρά μέσα στη σπουδαιότερη σοφία σου. Και ποιος ξέρει τάχα γιατί έχει ανάγκη το κορμί σου τη μεγαλύτερη σοφία σου;

Ο «εαυτός» σου γελάει για το εγώ σου και για τα περήφανα πηδήματά του. «Τι είναι για μένα τούτα τα πηδήματα και τα φτερουγίσματα της σκέψης;» λέει μέσα του: «Ξεστρατίζει το σκοπό μου. Εγώ χειραγωγούμαι από το Εγώ και είμαι των ιδεών ο υποβολέας».

Ο Εαυτός προστάζει το Εγώ: «νιώσε πόνο!» Κι αυτό πονάει και στοχάζεται να μην πονάει πια - κι είν’ αυτό ακριβώς που πρέπει να στοχάζεται.

Ο Εαυτός προστάζει το Εγώ: «νιώσε χαρά!» κι αυτό χαίρεται και στοχάζεται, πώς να χαίρεται πιο πολύ - κι αυτό ακριβώς πρέπει να στοχάζεται.

Στους περιφρονητές του κορμιού θέλω να πω δυο λόγια: Τιμή σ’ αυτούς που περιφρονούν. Τι δημιούργησε όμως την εκτίμηση και την περιφρόνηση, την αξία και τη θέληση;

Ο δημιουργός Εαυτός, δημιούργησε για λογαριασμό του, εκτίμηση και περιφρόνηση, δημιούργησε χαρά και πόνο. Το δημιουργό σώμα, δημιούργησε το πνεύμα, σάμπως χέρι της θέλησής του.

Ακόμα και στη βλακεία σας και στην περιφρόνησή σας, τον Εαυτό σας υπηρετείτε, περιφρονητές του κορμιού. Σας το λέω: Κι ο Εαυτός σας ακόμα θέλει να πεθάνει και ξεμακραίνει από τη ζωή!

Δε μπορεί πια να κάνει αυτό που πολύ θέλει: παραπάνω από τον εαυτό του να δημιουργήσει. Αυτό θέλει πιο πολύ, αυτός είναι ο πόθος του ολάκερος.

Όμως πολύ αργά του είναι κιόλας για κάτι τέτοιο: - κι έτσι ποθεί να δώσει ο εαυτός σας, ω καταφρονητές του κορμιού! Γιατί δε μπορείτε πια να δημιουργήσετε τίποτα πιο πάνω από τον εαυτό σας.

Και τούτος είναι ο λόγος που αγανακτείτε εναντίον του κορμιού και της γης.

Ένας φθόνος ασυνείδητος κρύβεται στη λοξή ματιά της καταφρόνησής σας.

Δεν παίρνω το δρόμο σας, ω καταφρονητές του κορμιού! Δεν είστε για μένα γέφυρα για τον Υπεράνθρωπο!

Αυτά έλεγε ο Ζαρατούστρας.

Νίτσε, Τάδε έφη Ζαρατούστρας

Η γαλήνη είναι η ισχυρότερη μορφή δύναμης

Γίνε αναζητητής της γαλήνης.

Σ ένα κόσμο που ταράζεται συθέμελα, εσύ μη σταματάς να αναζητάς τη γαλήνη.

Σε μια χώρα που χάνεται και παράλληλα, σου κλείνει πόρτες σε κάθε ευκαιρία,εσύ μείνε γαλήνιος, ατάραχος, ψύχραιμος.

Όταν το φως φαίνεται να λιγοστεύει και το σκοτάδι να θεριεύει, εσύ μείνε γαλήνιος.

Εκείνες τις ώρες που ο φόβος σε σκεπάζει, εσύ άνοιξε την αγκαλιά σου στη γαλήνη.

Πάντα να αναζητάς και να βρίσκεις το χρόνο για να γαληνεύεις.

Γιατί η γαλήνη είναι γεννήτορας της δύναμης.

Κάθε μορφής δύναμη βρίσκεται κάτω από τη γαλήνη του μυαλού, της καρδιάς και της ψυχής.

Γαλήνη δεν σημαίνει απάθεια, υποχώρηση ή αδιαφορία.

Γαλήνη σημαίνει δύναμη να αυτοσυγκεντρωθείς και να εστιάσεις την προσοχή σου σε ότι κι αν έχεις στη διάθεσή σου για να νικήσεις, να ξεπεράσεις τις δυσκολίες, να απελευθερωθείς από εκείνο που σε ταλαιπωρεί, σε πονάει, σε καταδυναστεύει.

Γιατί αυτό που έχεις, πάντα είχες και ποτέ δεν θα σου πάρουν είναι η ικανότητα να μπορείς να γαληνεύεις στο επίκεντρο της ταραχής.

Είναι η ικανότητα να βρίσκεις το δικό σου κέντρο όταν οι άλλοι γύρω σου παραπατάνε.

Είναι η δύναμη να επιβιώσεις όταν όλα γύρω σου βουλιάζουν.

Είναι η δύναμη να ανοίγεις δρόμους εκεί που σβήνουν όλα τα μονοπάτια.

Γιατί όταν μπορείς να γαληνεύεις μέσα στην αναστάτωση, στο επίκεντρο κάθε αναστάτωσης, τότε έχεις τη δύναμη να την αντιμετωπίσεις ψύχραιμα, δημιουργικά και νικηφόρα.

Η γαλήνη είναι η ξεχωριστή εκείνη δύναμη που θα οπλίσει το χέρι του Δαβίδ με τη σφεντόνα να σημαδέψει επιδέξια το στόχο του και να τον πετύχει.

Κλωστές οι άνθρωποι

Κλωστές οι άνθρωποι. Κλωστές που άλλοτε περιπλέκονται και άλλοτε χωρίζουν και ξανασμίγουν. Υπάρχουν και εκείνες που αν και κάποτε ήταν ένα κουβάρι αγάπης, τώρα πλέον έχουν γίνει ένα κουβάρι θυμού. Κάθε άνθρωπος και μια κλωστή.

Κάθε κλωστή και ένας δρόμος που σμίγει με άλλους δρόμους μικρούς και μεγάλους. Αδιέξοδα, ανηφόρες, κατηφόρες, διασταυρώσεις. Ένας δρόμος η ζωή μας, μα ποτέ μια ευθεία. Με λογής λογής συναντήσεις, συναναστροφές και γνωριμίες.

Άνθρωποι που μας βρίσκουν στην αρχή, στα μισά ακόμη και στο τέλος. Με κάποιους από αυτούς ακόμη και αν οι δρόμοι σας χωρίσουν, κάποια περίεργη αόρατη δύναμη σας ξανασμίγει. Είναι λες και οι κλωστές που υφαίνουν τις ζωές σας να είναι φτιαγμένες από το ίδιο υλικό και προσελκύουν η μία την άλλη με ένα τρόπο μυστηριακό.

Είναι αυτοί που αν και χαθήκατε, όταν ξαναβρίσκεστε είναι λες και δεν άλλαξε τίποτα με την πάροδο του χρόνου. Με κάποιο τρόπο η ζωή σας φέρνει ξανά, στα ίδια μονοπάτια γιατί ξέρει πως δεν σμίγουν εύκολα οι άνθρωποι και οι ψυχές. Μπορεί να μιλάνε οι ψυχές σας, οι ματιές σας, τα σώματα σας. Ό,τι και να συμβαίνει, ότι και να προηγήθηκε και χώρισαν οι δρόμοι σας για κάποιο λόγο η ζωή σας έφερε ξανά κοντά.

Εννοείται πως κάποιες κλωστές κόβονται από ρίζας με κάποιους ανθρώπους, και η μοίρα φροντίζει να μην ξανά αντικρίσουμε τα μάτια που μας πόνεσαν ή τα χείλη που μας πρόδωσαν και μας τσάκισαν. Λίγοι είναι αυτοί, που όπως τα κύματα, επιστρέφουν στη στεριά μας.

Δεν έμειναν ναυάγια ερημωμένα και ξεχασμένα. Αναδύθηκαν και τα φύσηξε ο αέρας προς τη στεριά μας. Αν είναι αέρας καθαρός θα δείξει η πορεία. Εσύ αγκάλιασε το παιχνίδι της μοίρας γιατί ξέρει τι κάνει.

Σε φοβίζει ο Λαβύρινθος;

Λαβύρινθος· ένας εσωτερικός χώρος με μία μόνο είσοδο και πολύπλοκους διαδρόμους που κατασκευάστηκε για να απομονώσει το Μινώταυρο.

Ο μύθος λέει πως μόνο ένας άντρας κατάφερε να βγει από τον Λαβύρινθο ζωντανός. Αντιμετώπισε και νίκησε το Μινώταυρο και στη συνέχεια βρήκε το δρόμο της εξόδου.

Από τότε εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μπει ο καθένας στο δικό του λαβύρινθο.

Μπλέκουν στις μπερδεμένες του στοές και ψάχνουν να βρουν την έξοδο. Κι εκεί είναι το λάθος.

Όταν βρεθείς στο Λαβύρινθο, προσπαθείς να βγεις, ενώ πρέπει να δεχθείς ότι αναγκαστικά θα φτάσεις πρώτα στο κέντρο του, θα βρεις εκεί το Μινώταυρο που θα παραμονεύει, θα τον αντιμετωπίσεις και έπειτα θα προσπαθήσεις να βρεις την έξοδο. Θα βγεις ακολουθώντας την αντίθετη διαδρομή τώρα. Και με αυτήν την αντίστροφη πορεία θα αρνηθείς το παρελθόν και θα κάνεις μια νέα αρχή.

Ο Λαβύρινθος είναι το ταξίδι σου πάνω σε αυτή τη Γη, οι επιλογές που κάνεις ή δεν κάνεις, οι αποφάσεις που πρέπει να πάρεις, τα διλήμματα που αντιμετωπίζεις κι οι δρόμοι που τελικά ακολουθείς.

Ο ίδιος σου ο εαυτός θα σε φέρει μέσα στο Λαβύρινθο. Δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς.

Στην αρχή όλα είναι σκοτεινά κι εσύ βρίσκεσαι μόνος. Κοιτάς γύρω σου φοβισμένος. Δε θες να προχωρήσεις γιατί ξέρεις ότι θα χαθείς. Μα κάτι πρέπει να κάνεις. Υπολόγισε τις δυνάμεις σου, τα όπλα που έχεις και στάσου στα πόδια σου.

Τότε θα έρθει και η ελπίδα… Η ελπίδα πως θα τα καταφέρεις. Γιατί παρά τους δαιδαλώδεις διαδρόμους, τα στενά του περάσματα και τους κινδύνους που παραμονεύουν ο Λαβύρινθος καταλήγει στο φως – είναι το ταξίδι σου στο φως.

Κι όταν μπερδευτείς στις στοές του, μην το βάλεις κάτω! Τις πιο πολλές φορές ο Λαβύρινθος θα σε βγάλει σε αδιέξοδο. Δεν θα μπορείς να προχωρήσεις γιατί δεν θα ξέρεις που να πας και θα πρέπει να γυρίσεις πίσω.

Άλλες φορές θα σε βγάλει μπροστά σε δύο δρόμους κι εσύ θα πρέπει να επιλέξεις. Ίσως ο ένας να σε οδηγήσει τελικά εκεί που θες, ίσως να είναι και οι δύο οι λάθος δρόμοι. Κάποιον όμως, θα πρέπει να ακολουθήσεις.

Να θυμάσαι ότι όσο μπερδεμένος κι αν είναι, ο Λαβύρινθος , πάντα κάπου θα σε οδηγεί.

Και μη φοβηθείς το Μινώταυρο σαν τον συναντήσεις. Ο Μινώταυρος είσαι εσύ… είσαι εσύ όταν απελπίζεσαι και το βάζεις κάτω. Είσαι ο Μινώταυρος, όπως είσαι και ο Θησέας, όπως είσαι και η Αριάδνη. Μην ζητήσεις λοιπόν, το Μίτο ή το σπαθί. Ήδη τα κρατάς στα χέρια σου.

Γιατί λοιπόν, σε φοβίζει ο Λαβύρινθος; Επειδή είναι σκοτεινός; Ποιος το λέει; Είναι το ταξίδι σου στην ζωή και θα έχει όποια χρώματα εσύ επιλέξεις.

Επειδή είναι μπερδεμένος και θα χαθείς;

Σκέψου τι θα ήμασταν, αν δεν χανόμασταν σε Λαβυρίνθους. Θα μέναμε σε ένα σημείο μην έχοντας μονοπάτι να ακολουθήσουμε.

Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο ο Λαβύρινθος θα σε κάνει να προχωρήσεις. Προχώρα λοιπόν, εκεί που υπάρχει δρόμος.

Βρες το λαβύρινθο μέσα σου και μπες. Και μην ξεχνάς! Εσύ κρατάς το Μίτο και εσύ μοναχά μπορείς να οδηγήσεις τον εαυτό σου στην έξοδο κι εκεί να συναντήσεις το Ερεβοκτόνο Φως.

Η ζωή είναι ένας αγώνας δρόμου όχι με τους άλλους, αλλά με τον εαυτό μας

Η γραμμή της ζωής μου δεν είναι ευθεία και όπως οι ζωές όλων μας, έχουν ύψη, βάθη και πολλές στροφές. Ατελείς άνθρωποι και αντιφατικοί από την αρχή μέχρι το τέλος είμαστε. Όταν γράφαμε καλά στα διαγωνίσματα, η δασκάλα στο Δημοτικό μας έβαζε άριστα 10. Όταν πάλι οι επιδόσεις μας ήταν κακές, παίρναμε και 3 και 2 ακόμη!

Τα χρόνια πέρασαν, οι βαθμολογίες αυτές ξεχάστηκαν και δε μας πονάνε πια. Οι άλλες όμως οι βαθμολογίες, αυτές της ζωής, όσα έχουμε καταφέρει, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε με μικρότερη, αυτές μας ακολουθούν, ίσως και να μας καθορίζουν.

Είμαι φτιαγμένος, λοιπόν, από κάποια 10αράκια και καμαρώνω για αυτά πολύ. Έχω όμως μαζέψει και πολλά 3αράκια και 2αράκια στη ζωή μου. Είχα και έχω φθηνές συμπεριφορές, μην περιμένεις να ζω μόνο στα 10αράκια μου και να φοράω φωτοστέφανο. Μη με χτυπάς όμως εκεί που πονάω, μη βλέπεις μόνο τα 2αράκια μου, χειροκρότησε και τα 10αράκια που έχω και κάπου παρακάτω θα ξαναβρεθούμε, θα μετρηθούμε πάλι και θα κάνουμε απολογισμό.

Θα κοιτάξουμε ο ένας τον άλλον στα μάτια στα ίσα και με το κεφάλι ψηλά, σαν δυο παλιοί γνώριμοι, που ακόμη έχουν ανοιχτούς λογαριασμούς. Γιατί η περηφάνια ταιριάζει σε όλα τα αναστήματα και σε κάθε μορφωτικό και αξιακό υπόβαθρο. Η περηφάνια γνωρίζει πως η αναπνοή δεν είναι απλώς μια πολυτέλεια, είναι υποχρεωτική επένδυση στην επιχείρηση που λέγεται ζωή.

Να προσέχετε πολύ ποιοι άνθρωποι μπαίνουν στην ψυχή σας και ποια λόγια επιτρέπετε να φτάσουν στην καρδούλα σας, είναι πανίσχυρα. Και να θυμάστε πως, όταν κάποιος περπατά μακριά μας, δεν είναι το τέλος της ιστορίας μας, είναι το τέλος του ρόλου του στην ιστορία μας.

Δεν έχω συνταγές και μαγικά ξόρκια, μακάρι να είχα. Μαζεύω μόνο εφεδρείες και φροντίζω να φτιάξω έναν υγιή μικρόκοσμο, ώστε, όταν αθροιστεί με άλλους, να βγει μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας και το πρόσημο να είναι θετικό.

Πότε πετάμε ψηλά και χαιρόμαστε, πότε πέφτουμε πολύ χαμηλά και ντρεπόμαστε γι’ αυτό, όλα είναι στο παιχνίδι και όλα είναι κατανοητά και ανθρώπινα, «Ο άνθρωπος είναι μαλακός, ένα δεμάτι χόρτο…», ενώ παλεύουμε ή και εκλιπαρούμε για λίγη τρυφερότητα που θα φωτίσει τα μάτια μας.

Ο καιρός περνάει και αργούμε να καταλάβουμε ότι η ζωή είναι αγώνας δρόμου όχι με τους άλλους, αλλά με τον εαυτό μας και ότι δεν πρέπει να ταξιδεύουμε πάντα με το ίδιο εισιτήριο, χρειάζεται να το ανανεώνουμε πολλές φορές στη ζωή μας.

Μην κρίνουμε, μην κουνάμε το δάχτυλο και ας αφήσουμε επιτέλους τους ανθρώπους να ζήσουν όπως θέλουν, δεν έχουμε ιδέα για τον αγώνα τους και τον σταυρό που κουβαλάνε.

Έχω μάθει πως κανείς δε μας χρωστάει τίποτα και όλη μας η ζωή είναι ένα ταξίδι γεμάτο από αποχωρισμούς και σφιχταγκαλιάσματα, ενώ είμαστε εν δυνάμει μηχανές παραγωγής και όμορφων και ενίοτε χυδαίων πραγμάτων (Ξανά για εμπέδωση και λίγη περισσότερη προσοχή).

Μπορεί βέβαια να είμαστε οι κακοί στην ιστορία κάποιου. Μπορεί να έχουν δίκιο. Σημασία έχει να δημιουργούμε εναλλακτικές και να μη λυγίζουμε!

Μαθήματα από το Αρχαίο Ινδικό Κείμενο Bhagavad Gita

Αυτές είναι εννέα πνευματικές αλήθειες και συνάμα μαθήματα ζωής από το Bhagavad Gita, ένα αρχαίο ινδικό κείμενο γεμάτο με σοφία.

1. Η αλλαγή είναι ο νόμος του σύμπαντος

“Αυτό που έχετε πάρει, ήταν από εδώ
Αυτό που δώσατε δόθηκε εδώ.
Αυτό που σας ανήκει σήμερα
ανήκε σε κάποιον χθες
και θα είναι αύριο κάποιου άλλου.
Η αλλαγή είναι ο νόμος του σύμπαντος”.

Τίποτα δεν είναι σταθερό. Τίποτα δεν είναι μόνιμο. Η αληθινή ακινησία προέρχεται από το να εναγκαλίζεστε την κίνηση – την άμπωτη και τη ροή της ζωής. Η γη κινείται διαμέσου του χώρου. Η νύχτα ακολουθεί την ημέρα. Κάθε στιγμή είναι εντελώς καινούργια. Το να είσαι σοφός είναι το να δεχτείς την αλλαγή. Το να είναι φωτισμένος είναι να αγαπάς την αλλαγή.

2. Τα πάντα συμβαίνουν για έναν λόγο

“Ό, τι συνέβη ήταν καλό
Ό, τι συμβαίνει είναι καλό
Ό, τι κι αν συμβεί θα είναι επίσης καλό”.

Αυτή η νοοτροπία σας ενδυναμώνει και προσελκύει περισσότερο από το καλό. Αυτό που συνέβη, συνέβη. Δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο να γίνει. Το μέλλον είναι μια εικόνα, μια ψευδαίσθηση. Δεν θα έρθει ποτέ. Είναι πάντα τώρα. Ελέγχετε το παρόν. Ζήστε το στο έπακρο.

3. Αγαπήστε τη διαδικασία χωρίς να εξαρτάστε από το αποτέλεσμα

“Προσφέρετε την καρδιά σας στο έργο σας, αλλά ποτέ στην ανταμοιβή του”.

Ποτέ μην αναλαμβάνετε δράση για χάρη της ανταμοιβής. Κάντε την εργασία σας με αγάπη. Μην περιμένετε τίποτα. Είστε επιβραβευμένοι στο παρόν. Κάντε ό, τι κάνετε από έναν τόπο χαράς. Δημιουργήστε από έναν τόπο μη-νου. Δώστε από έναν τόπο αγάπης.

4. Δώστε χωρίς να περιμένετε κάτι σε αντάλλαγμα

“Ένα δώρο είναι αγνό όταν δίνεται από την καρδιά στο σωστό άτομο, τη σωστή στιγμή, και στο σωστό μέρος, και όταν δεν περιμένουμε τίποτα σε αντάλλαγμα”.

Να είστε αγνοί όταν δίνετε. Η αγάπη μεγαλώνει όταν μοιράζεται. Δώστε και θα λάβετε.

5. Αφήστε τις προσκολλήσεις

“Ήρθατε εδώ με άδεια χέρια και θα φύγετε με άδεια χέρια”.

Η προσκόλληση σε υλικά πράγματα μπορεί να σας βαρύνει. Δεν κατέχουμε πράγματα, όμως τα πράγματα μπορούν να μας κατέχουν. Οι απολαύσεις των αισθήσεων είναι βραχύβιες. Όταν εξαφανιστούν μπορούν να προκαλέσουν πόνο. Οι σοφοί δεν αποδίδουν την ευτυχία τους στις απολαύσεις. Πηγαίνουν πέρα από αυτές. Μην προσκολλάστε σε πράγματα. Πάντα να ταξιδεύετε με ελαφρότητα.

6. Η ψυχή είναι αιώνια

“Για την ψυχή δεν υπάρχει ποτέ γέννηση ούτε θάνατος. Ούτε, αφού κάποτε ήταν, δεν παύει ποτέ να είναι. Είναι αγέννητος, αιώνιος, πάντα υπάρχων, άθικτος και πρωτόγονος. Δεν σκοτώνεται όταν σκοτωθεί το σώμα”.

Η γέννηση και ο θάνατος είναι αυτού του κόσμου. Η γέννηση και ο θάνατος είναι της δυαδικότητας. Η ενέργεια δεν μπορεί ποτέ να δημιουργηθεί ή να καταστραφεί· μετασχηματίζεται από τη μια μορφή στην άλλη. Η ενέργεια είναι ουσιαστικά μη διττή. Η συνείδηση δεν είναι του ανθρώπινου σώματος.

7. Όλα είναι Ένα

“Ο άνθρωπος που με βλέπει σε όλα
και όλα μέσα μου
δεν θα χαθεί για μένα, ούτε
θα με χάσει ποτέ.

Αυτός που έχει ρίζες στην ενότητα
συνειδητοποιεί ότι είμαι
σε κάθε πλάσμα· οπουδήποτε
πηγαίνει, παραμένει μέσα μου.

Όταν βλέπει όλα τα όντα ως ίσα
στον πόνο ή στη χαρά
γιατί είναι σαν τον εαυτό του,
ότι ο άνθρωπος έχει μεγαλώσει τέλεια στη γιόγκα (ένωση)”.

Αντιμετωπίστε όλα τα όντα ως ίσα. Αντιμετωπίστε τους άλλους όπως θέλετε οι άλλοι να σας αντιμετωπίσουν. Δείτε την έμφυτη καλοσύνη σε όλη την ύπαρξη. Δείτε μέσα από τις ετικέτες και τις ιστορίες. Όλα είναι Θεός. Όλα είναι Ένα.

8. Είσαι αυτό που πιστεύεις ότι είσαι

“Βλέπουμε αυτό που είμαστε και είμαστε αυτό που βλέπουμε”.

“Ο άνθρωπος φτιάχνεται από την πίστη του. Όπως πιστεύει, έτσι είναι”.

Ο νους υπερισχύει της ύλης. Κάντε ευτυχισμένες σκέψεις και θα είστε πιο χαρούμενοι. Γνωρίστε ότι μπορείτε, και θα μπορείτε. Ψάξτε πράγματα για τα οποία να είστε ευγνώμονες. Ψάξτε για το καλό. Θα το βρείτε.

9. Τολμήστε να κάνετε μεγάλα όνειρα

“Μένουμε μακριά από τον στόχο μας όχι από τα εμπόδια, αλλά από μια πορεία προς ένα μικρότερο στόχο”.

Δείτε το, αισθανθείτε το, γίνετε αυτό. Μη φοβάστε όταν ονειρεύεστε. Κάντε όσο μεγαλύτερα όνειρα μπορείτε. Το πως αισθάνεστε είναι ο οδηγός σας. Μετακινήστε το όνειρό σας στην παρούσα στιγμή για να το εκδηλώσετε.

Harvard: Τι φταίει που η μοναξιά εξελίσσεται σε επιδημία;

Η μοναξιά έχει αναχθεί σε επιδημία, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να την έχει χαρακτηρίσει «παγκόσμια ανησυχία για τη δημόσια υγεία». Μελέτες την έχουν συνδέσει με αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης άνοιας της τάξεως του 50%, ενώ αυξάνει κατά 30% τις πιθανότητες να εμφανίσουμε στεφανιαία νόσο ή εγκεφαλικό επεισόδιο.

Αν σκέφτεσαι πόσους απασχολεί πια η μοναξιά, θα σου πω ότι –πάντα σύμφωνα με τις έρευνες– αφορά το 60% του γενικού πληθυσμού. Υπό την πίεση αυτής της απειλής υγείας, ο ΠΟΥ δημιούργησε διεθνή επιτροπή που ασχολείται με τις λύσεις του προβλήματος.

Έως ότου δημοσιευθεί η πρώτη έκθεση, ας δούμε τι είχε να πει στο Big Think ο Robert Waldinger καθηγητής ψυχιατρικής στην ιατρική σχολή του Harvard.

Ο Dr Waldinger αναφέρθηκε σε ευρήματα μελετών που δείχνουν πως το άγχος, η επιταχυνόμενη παρακμή του εγκεφάλου και η έλλειψη ευημερίας συνδέονται με τη μοναξιά.

Φαίνεται επίσης ότι η θεραπεία βρίσκεται στη δημιουργία σχέσεων, είτε πρόκειται για φίλους και συγγενείς, είτε για περιστασιακές συναντήσεις.

Ο ειδικός μοιράζεται και πρακτικά βήματα για την καταπολέμηση της μοναξιάς, ενθαρρύνοντας τις καθημερινές σχέσεις με άτομα, ακόμα κι αν είναι ο ταμίας του καταστήματος απ’ όπου παίρνουμε τον καφέ μας.

Τι λέει για τη μοναξιά ο Robert Waldinger

«Η μοναξιά είναι δίχως αμφιβολία μια επιδημία της κοινωνίας μας», διαπιστώνει. «Είναι όμως και κάτι που εξελίσσεται εδώ και δεκαετίες. Πρόκειται για την αίσθηση που μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε λιγότερο συνδεδεμένοι με άλλους ανθρώπους από όσο θέλουμε. Είναι μια πολύ υποκειμενική εμπειρία και αυτό την κάνει διαφορετική από την απομόνωση. Μπορείς να απομονωθείς σκόπιμα και να νιώσεις υπέροχα για αυτό. Στην περίπτωση της μοναξιάς, ο μόνος που μπορεί να πει ότι τη νιώθει είμαστε εμείς οι ίδιοι».

Όπως εξηγεί, μπορεί να αισθανόμαστε μοναξιά ενώ είμαστε μέσα σε πλήθος ανθρώπων ή και μέσα στο γάμο μας. Μπορεί επίσης να νιώθουμε πλήρεις και καθόλου μόνοι στην κορυφή ενός βουνού.

«Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα, γνωρίζουμε πως οι άνθρωποι επενδύουν όλο και λιγότερο σε άλλους ανθρώπους», προσθέτει ο Dr Waldinger. «Σε κάποιες έρευνες, το 60% των ανθρώπων έχουν πει ότι νιώθουν μοναξιά τον περισσότερο χρόνο. Στις περισσότερες σχετικές μελέτες, το μικρότερο ποσοστό που δηλώνει το ίδιο πράγμα είναι 30 με 40%. Το πιο μοναχικό ηλιακό γκρουπ είναι αυτό των ηλικιών μεταξύ 16 και 24 ετών.

«Ανάμεσα σε μεγαλύτερους σε ηλικία ενήλικες υπάρχει διαρκώς αυξανόμενη μοναξιά, ειδικά όταν χάνουν φίλους και συντρόφους. Σε κάθε περίπτωση, η μοναξιά είναι διάχυτη σε όλο τον κόσμο, σε όλα τα ηλικιακά γκρουπ, σε όλες τις ομάδες εισοδήματος και τις πληθυσμιακές ομάδες».

Δεν φταίει η ψηφιακή επανάσταση για την επιδημία μοναξιάς

Ο διευθυντής του Harvard Study of Adult Development εξήγησε και τους λόγους που έχει γίνει επιδημία η μοναξιά, πάντα σύμφωνα με τα ευρήματα σχετικών εργασιών.

«Υπάρχουν τόσοι παράγοντες που ευθύνονται. Δεν είναι κάτι που άρχισε με την ψηφιακή επανάσταση. Η μοναξιά ήταν σε άνοδο τουλάχιστον από το ’50. Εν μέρει εξαιτίας της κοινωνικής απομάκρυνσης. Οι κοινωνίες έγιναν πιο κινητικές, με τα δίκτυα της οικογένειας και των φίλων να διαταράσσονται καθώς οι άνθρωποι μετακινούνταν για τις εργασίες τους και για άλλες ευκαιρίες, όπως η εκπαίδευση. Από τη μία όλα αυτά ήταν θετικά. Από την άλλη, διέλυσαν την αίσθηση του ανήκειν».

Μετά, προσθέτει, εμφανίστηκε ο κόσμος των οθονών, με πρώτη την τηλεόραση: «Τότε άρχισε η μείωση του χρόνου που επένδυαν οι άνθρωποι στις κοινότητές τους. Ο κόσμος άρχισε να βγαίνει έξω λιγότερο, να γίνεται πιο σπάνια μέλος κάποιου κλαμπ, να εκκλησιάζεται λιγότερο, να καλεί αραιά και πού φίλους στο σπίτι του. Όλα αυτά φαίνεται πως έπαιξαν το ρόλο τους στην αύξηση της αποσύνδεσης με τους άλλους ανθρώπους και την αύξηση της μοναξιάς».

Η κατάσταση προφανώς επιδεινώθηκε όσο η ψηφιακή επανάσταση μας έδινε όλο και περισσότερες οθόνες και εφαρμογές που έχουν σχεδιαστεί ειδικά να τραβήξουν και να διατηρήσουν την προσοχή μας μακριά από τους ανθρώπους για τους οποίους νοιαζόμαστε.

Όλο αυτό έχει περιγραφεί ως «οικονομία προσοχής».

Η μοναξιά επηρεάζει το πώς γερνάει ο εγκέφαλος μας

Η Julianne Holt-Lunstad, καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστημών στο Brigham Young University και ερευνήτρια της μοναξιάς, έχει κάνει μια εξαιρετική δουλειά, κατά την οποία βρήκε πως η μοναξιά είναι το ίδιο επικίνδυνη για την υγεία μας με το κάπνισμα μισού πακέτου τσιγάρων την ημέρα.

«Πιστεύουμε πως το άγχος είναι από τους βασικούς τρόπους που η μοναξιά φθείρει τη σωματική μας υγεία», λέει ο Waldinger, προσθέτοντας ότι «υπάρχουν και πολλές άλλες αιτίες. Επιπροσθέτως, η έρευνα δείχνει πως οι άνθρωποι που είναι μόνοι στα ύστερα χρόνια της ζωής τους παρουσιάζουν πιο γρήγορη εγκεφαλική εξασθένιση».

Έχει ανακαλυφθεί πως ο κίνδυνος για άνοια αυξάνεται κατά 26% σε μια δεκαετία για τους ενήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω. Οπότε, γνωρίζουμε ότι αυτή η ίδια διαδικασία του αυξανόμενου ή του μειωμένου άγχους επηρεάζει τη γήρανση του εγκεφάλου μας. Και πολλές άλλες μελέτες δείχνουν πως η καλύτερη δυνατή επιλογή που μπορούμε να κάνουμε και η οποία μπορεί να μας κρατήσει στο σωστό δρόμο της ευημερίας μας, είναι να επενδύσουμε στις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους».

Ακόμα και οι περιστασιακές συναντήσεις ωφελούν την ευημερία μας

Προφανώς και υπάρχουν λόγοι που μας έχουν οδηγήσει στο να αποφεύγουμε τα πολλά-πολλά με τους άλλους ανθρώπους και να αγκαλιάζουμε τη μοναξιά μας. Ο Waldinger εξηγεί πως για να βοηθήσουμε τον οργανισμό μας να μη ζήσει τις συνέπειες της μοναξιάς, δεν χρειάζονται πολλά.

«Δεν είναι μόνο οι πιο στενές σχέσεις που μας κάνουν να νιώθουμε “συνδεδεμένοι”. Είναι όλων των ειδών οι σχέσεις. Από τον ταχυδρόμο της γειτονιάς μας και τον ταμία του σούπερ μάρκετ μέχρι κάθε άλλη περιστασιακή συνάντηση. Όλοι οι τρόποι που μας βοηθούν να κάνουμε λίγο πιο προσωπική την όποια επαφή, μπορούν να κάνουν τους άλλους να νιώσουν το “ανήκειν” αλλά και εμάς να νιώσουμε λίγο περισσότερο πως ανήκουμε».

Πολλοί άνθρωποι που είναι μόνοι αισθάνονται πως οι άλλοι δεν θέλουν να είναι μαζί τους, διαπιστώνει ο ειδικός: «Γνωρίζουμε επίσης πως οι μοναχικοί άνθρωποι περνούν κάποιες φορές το μήνυμα ότι δεν θέλουν να τους προσεγγίσει κανείς γιατί φοβούνται τους άλλους, φοβούνται τον κόσμο. Έχουν ωστόσο, τη δυνατότητα να μάθουν να κάνουν περισσότερες κινήσεις και να δείχνουν πως θα ήθελαν να συνδεθούν, ακόμα κι αν φοβούνται λίγο να το κάνουν. Έχουν αναπτυχθεί τύποι γνωστικής-συμπεριφορικής θεραπείας, όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν αυτές τις κοινωνικές δεξιότητες. Εκπαιδεύονται στο να αναθεωρούν την εικασία πως δεν είναι επιθυμητοί από άλλους ανθρώπους.

«Αν αισθάνεστε μόνοι και νιώθετε φόβο, η πρότασή μου είναι να βρείτε ένα περιβάλλον, μια δραστηριότητα που να περιλαμβάνει και άλλους ανθρώπους, ανάμεσα στους οποίους αισθάνεστε άνετα και δείτε τι θα προκύψει. Ανήκετε. Έχετε σημασία. Είστε συνδεδεμένοι».

Την καλοσύνη σου τη βλέπουν οι άλλοι ως αδυναμία και υποταγή

Γιατί οι άνθρωποι τείνουν να βλέπουν την καλοσύνη ως αδυναμία; Μήπως επειδή νιώθουν ότι αν τους είσαι καλός, λες ότι δεν είσαι απειλή και ότι μπορούν να σε εκμεταλλευτούν; Ή μήπως επειδή αισθάνονται ότι το να είσαι ευγενικός σημαίνει ότι δεν είσαι αρκετά δυνατός για να υπερασπιστείς τον εαυτό σου και ότι θα τους αφήσεις να περπατήσουν από πάνω σου;

Θα μπορούσε να είναι ένα από αυτά τα πράγματα, ή θα μπορούσε να είναι κάτι εντελώς άλλο. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: οι άνθρωποι τείνουν να βλέπουν την καλοσύνη ως αδυναμία και αυτό μπορεί να είναι πρόβλημα.

Εάν θεωρείτε ότι είστε πολύ καλοί, οι άνθρωποι θα σας εκμεταλλευτούν. Θα σκεφτούν ότι μπορούν να ξεφύγουν με οτιδήποτε, γιατί απλά θα είσαι καλός και θα τους αφήσεις να το κάνουν. Και αυτό δεν είναι δίκαιο για εσάς. Δεν πρέπει να το αντέξετε.

Εάν θεωρείτε ότι είστε πολύ ευγενικοί, οι άνθρωποι θα πιστεύουν επίσης ότι δεν είστε αρκετά δυνατοί για να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας. Θα νομίζουν ότι απλά θα τους αφήσεις να περπατήσουν από πάνω σου και ότι δεν θα κάνεις τίποτα γι’ αυτό. Και ούτε αυτό είναι δίκαιο για εσάς. Θα πρέπει να είστε σε θέση να υπερασπίζεστε τον εαυτό σας και να σας σέβονται.

Δεν είναι εύκολο να βρεις τη σωστή ισορροπία, αλλά είναι σημαντικό να προσπαθήσεις. Δεν θέλετε να σας βλέπουν ως ώθηση, αλλά δεν θέλετε επίσης να σας βλέπουν ως κάποιον που είναι πάντα έτοιμος να πολεμήσει. Υπάρχει μια μέση λύση, και εκεί θέλεις να είσαι.

Πώς μπορείτε λοιπόν να βρείτε αυτή την ισορροπία;

Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζετε πώς συναντάτε τους άλλους. Εάν είστε πάντα ευγενικοί και δεν υπερασπίζεστε ποτέ τον εαυτό σας, οι άνθρωποι θα σας δουν ως ωθούμενο. Αλλά αν είστε πάντα έτοιμοι να πολεμήσετε και να μην υποχωρήσετε ποτέ, οι άνθρωποι θα σας δουν ως κάποιον που πάντα αναζητά μια μάχη.

Είναι σημαντικό να βρείτε μια μέση λύση. Να είστε διεκδικητικοί και να υπερασπίζεστε τον εαυτό σας, αλλά και να είστε πρόθυμοι να ακούσετε τους άλλους και να συμβιβαστείτε. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να βρεις την ισορροπία μεταξύ του να σε θεωρούν ως ωθούμενο και σε κάποιον που πάντα ψάχνει για καυγά.

Mαντική και Mαγεία

Όποιος επιχειρεί να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα Μαγεία και Μαντεία, πρέπει πρώτα να θέσει στον εαυτό του δύο ερωτήματα: «Τι είναι μαγεία;» και «Tι είναι μαντεία;» Στο δεύτερο ερώτημα, η απάντηση είναι μάλλον εύκολη. «Μαντεία είναι μια τελετουργία που βοηθά να ξεπεραστούν προβλήματα αποφάσεων» - αυτός είναι ο ορισμός που έδωσε ο Fritz Graf σε άρθρο του με αυτόν ακριβώς τον τίτλο: «Μαγεία και Μαντεία»1. Ο ορισμός της μαγείας είναι πολύ πιο αβέβαιο εγχείρημα, ιδίως αν θέλουμε να έχει κάποια γενική εφαρμογή. Το πρόβλημα είναι όμοιο με εκείνο της εξέτασης των αιρέσεων, της επισήμανσης των πεποιθήσεων που είναι κοινές σε όλες τους, και του ορισμού της λέξης «αίρεση» στη βάση αυτή: πράγμα ακατόρθωτο, μ' όλα ταύτα, διότι «αίρεση» είναι, από τη φύση της, αυτό το οποίο η Εκκλησία έχει ορίσει ως μη αποδεκτό - και το κριτήριο αποδοχής μπορεί διαφέρει από εποχή σε εποχή, και σίγουρα διαφέρει από θρησκεία σε θρησκεία. Το ίδιο ισχύει και για τη μαγεία: παρά τις προσπάθειες των ειδικών να ορίσουν ποιες πράξεις συνιστούν, από τη φύση τους, μαγεία, είναι ασφαλέστερο να αποδεχθούμε τον ορισμό του Marcel Maoss: μαγεία «είναι η θρησκεία των απομονωμένων»2 - ήτοι πρακτικές σχετικές με το θείο ή το υπερφυσικό οι οποίες δεν επιδοκιμάζονται από την ομάδα. Ο άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χομπς (1588-1679) το έθεσε με τον ίδιο σχεδόν τρόπο: Το τμήμα εκείνο της θρησκείας που το κράτος δεν επιτρέπει είναι μαγεία. αν υιοθετήσουμε έναν τόσο ουδέτερο ορισμό της μαγείας, αυτό σημαίνει πως όταν συζητούμε για μαντεία υπό το φως της μαγείας, πρέπει να πρόκειται για έναν τύπο μαντείας που δεν επιδοκιμάζεται από τις επικρατούσες θρησκευτικές αντιλήψεις.

Σαν επεξήγηση αυτής της τελευταίας επισήμανσης, ας πάρουμε δύο αρχαία παραδείγματα μαντείας, από τον 4ο αιώνα π.Χ. Οι ανασκαφές στη Δωδώνη έφεραν στο φως χιλιάδες μολύβδινα ελάσματα, στα οποία ήταν χαραγμένα ερωτήματα που ζητούσαν απάντηση από τον Δία, μέσω των ιερέων τού εκεί μαντείου του. Hταν γραμμένα (ή, ίσως, υπαγορευμένα) από επισκέπτες που είχαν έλθει στο μαντείο από όλο τον ελληνικό κόσμο. Eνα από αυτά ρωτά:

Κατεφάρμαξε Τιμώι Ἀριστοβούλαν;

«Mήπως η Tιμώ δηλητηρίασε την Αριστοβούλα;»3

Σε ένα άλλο, μια ομάδα ανθρώπων ρωτά:

[ - Διί] τώι Νάωι και τάι Διώναι· ή μη χρηύνται Δωρίωι τω[ι] ψυχαγωγώι;

«[ - στον Δία] τον Νάιο και την Διώνη: θα πρέπει να καταφύγουν σε νεκρομάντη;»4.

Δεδομένου ότι ο Zευς είναι ο ύπατος των θεών, δύσκολα θα θεωρούσαμε τις δύο αυτές ερωτήσεις απαγορευμένες από την κυρίαρχη θρησκεία. Με άλλα λόγια, καμία από τις μαντείες αυτές δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μαγεία. Το σημαντικό, ωστόσο, με τη δεύτερη είναι ότι η ίδια η ερώτηση αφορά τη μαντεία. Γνωρίζουμε μόνο ότι η ομάδα των ερωτώντων προερχόταν από περιοχή που μιλούσε κάποια δωρική διάλεκτο. Κατά τον καθηγητή Αναστάσιο-Φ. Χριστίδη, ο οποίος ολοκληρώνει τη δημοσίευση ενός μεγάλου αριθμού ελασμάτων από τη Δωδώνη, «η ερώτηση ετέθη από ομάδα ατόμων - άραγε από μια κοινότητα (ή από αντιπροσώπους της);»5. Με άλλα λόγια, οι ερωτώντες ζητούν να μάθουν αν η πόλη τους, ως σώμα πολιτικό, πρέπει ή όχι να αναγνωρίσει τη νεκρομαντεία ως μια μορφή μαντείας αποδεκτή από τον Δία. Προφανώς τον 4ο αιώνα π.Χ., οπότε χαράχθηκαν αυτά τα ελάσματα, η μαντεία δεν ήταν απαγορευμένη από την πολιτεία και δεν θεωρούνταν μαγεία.

Mαγικοί πάπυροι

Οι κυριότεροι αντίπαλοι της μαντείας στον ελληνικό κόσμο ήταν οι χριστιανοί κληρικοί, που οι περισσότεροί τους θεωρούσαν ότι η μαντική ισοδυναμούσε με προσφυγή στις συμβουλές των δαιμόνων, τη θεωρούσαν δηλαδή αίρεση, άρα μαγεία. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να περιορίσουμε τη συζήτησή μας εδώ στη μαντεία κατά τη χριστιανική εποχή6. Oμως αντί να ασχοληθούμε με την εξέλιξη των χριστιανικών ιδεών για τη μαντεία, θα ήταν πιο ενδιαφέρον να δώσουμε μερικά παραδείγματα μαντικών πρακτικών γραμμένων σε παπύρους7. Στις περισσότερες περιπτώσεις θα φανεί το γιατί οι χριστιανοί μπορεί να αποδοκιμάζουν· άλλες περιπτώσεις δεν είναι τόσο απλές.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού φιλοξενεί τον εκτενέστερο μαγικό πάπυρο, έναν κώδικα 36 φύλλων, του 4ου αιώνα μ.Χ. Αποτελείται από συνταγές, γραμμένες οι περισσότερες στα ελληνικά, για διάφορες πρακτικές, μεταξύ των οποίων και μαντικές. Η πρώτη από αυτές, στα κοπτικά, είναι η εξής8:

ΣΑΦΦΑΙΟΡ BaEaKOTa KIKaTOY- TaPa EKENNK ΛΙΧ, ο μεγαλοδαίμων και ο απαραίτητος... ΙΨΕΝΤΑΝΧΟΥΧΕΩΧ ΔΩΟΥ ΣΑΜΑΙ ΑΡΑΒΕΝΝΑΚ ΑΝΤΡΑΦΕΥ ΒΑΛΕ ΣΙΤΕΝΓΙ ΑΡΤΕΝ BENTEN aKPaB ENTX OYaNTX ΒΑΛΑΣΟΥ-ΠΛΑ ΣΡΑΧΕΝΝΕ ΔΕΧΕΝΝΕ ΚΑΛΑΣΟΥ ΣΑΤΕΜΜΩΚ ΒΑΣΗΕ ΒΑ-ΛΑ ΣΑΜΑΙ ημέρα Διός9 ώρα α', επί δε ρυστικής10 ώρα ε΄ αίλουρος [ή] η΄ αίλουρος. Δόξα στον Oσιρι, τον βασιλιά του κάτω κόσμου, τον άρχοντα της ταρίχευσης, που βρίσκεται νοτίως (του;) Θις, που δοξάζεται στην aβυδο, αυτόν που είναι κάτω από το δένδρο «noobs», που η δόξα του βρίσκεται (στην;) Πασαλώμ. Δόξα (στον;) aλθαβώτ· φέρε μου τον Σαβαώθ. Δόξα στον Αδωναΐ, τον μεγάλο Εού, τον γενναιότατο· φέρε μου τον Μιχαήλ, τον δυνατό άγγελο που είναι πλησίον του Θεού. Δόξα στον aνουβι, επάνω στο βουνό του. Δόξα στις θεές - στον μέγα Θωθ, τον σοφό. Δόξα στους θεούς, ΑΧΝΟΥΙ ΑΧΑΜ ΑΒΡΑ ΑΒΡΑ Σαβαώθ. Oτι Ακσχα Σχαις το όνομά μου, Σαβασχα το αληθές όνομά μου· Σλωτ Σλωτ γενναιότατος το όνομά μου. aς ενωθεί λοιπόν αυτός που είναι στον κάτω κόσμο με αυτόν που ευρίσκεται στον αέρα· ας εγερθούν, ας έλθουν, και να μου φέρουν ειδήσεις για το θέμα για το οποίο τους ερωτώ.

Η ρυστική ημέρα, η «ημέρα της σωτηρίας», δείχνει ότι οι οδηγίες γράφτηκαν αρκετά χρόνια μετά την εγκαθίδρυση του χριστιανισμού στην Αίγυπτο, ενώ ο Σαβαώθ και ο άγγελος Μιχαήλ μαρτυρούν ιουδαϊκή επίδραση.

«Αντίγραφον ιεράς βίβλου»

Το δεύτερο παράδειγμα είναι λιγότερο «εξωτικό», επειδή γνωρίζουμε μερικούς από τους Αιγύπτιους θεούς που μνημονεύει11. Περιέχει οδηγίες που η υποτιθέμενη αρχαιότητά τους είχε προφανή στόχο να εντυπωσιάσει τον χρήστη τους. Τα 29 γράμματα για τα οποία γίνεται λόγος είναι εκείνα του κοπτικού αλφαβήτου.

Μεγάλη Ισις η κυρία. Αντίγραφον ιεράς βίβλου της ευρετίσης εν τοις του Ερμού ταμίοις. Ο δε τρόπος εστίν τα περ[ιτ]τά γράμματα {κθ'}, δι' ων ο Ερμής <εκληδονίσατο> κε η Ισις ζητούσα (εξεύρεν) εαυτής τον αδελφόν κε άνδρα Οσιρειν. <Λέ(γε)·> «Επικαλούμαι τον (Ηλιον) κε τους εν βυθώ θεούς πάντας»-περί ων θέλις κληδονισθήναι. Λαβών φύνικος άρσενος φύλλα κθ΄ επίγρ(αψον) εν εκάστω των φύλλων τα των θεώ(ν) ονόματα κε απευξάμενος αίρε κατά δύο δύο. Το δε υπολιπό[μ]ενον έσχατον αναγνώτι κε ευρήσις σου την κληδόνα εν οις μέτεστειν και χρηματισθήση τηλαυγώς.

«Mεγάλη Iσις η Δέσποινα. Αντίγραφο ιερού βιβλίου που βρέθηκε στα αρχεία του Ερμή. Η μέθοδος είναι ο περιττός αριθμός των γραμμάτων {δηλ. 29}, με την οποία ο Ερμής <δεχόταν οιωνούς> και η Iσις, αναζητώντας, <βρήκε> τον αδελφό και σύζυγό της Oσιρι <Λέγε:> «Επικαλούμαι τον ήλιο και όλους τους θεούς στα βάθη» - για οτιδήποτε θέλεις να λάβεις οιωνό. Παίρνοντας 29 φύλλα από αρσενικό φοίνικα, γράψε σε καθένα από αυτά τα ονόματα των θεών και, αφού πεις μια προσευχή, μάζεψέ τα ανά δύο. Διάβασε το τελευταίο φύλλο, και εκεί θα βρεις και θα λάβεις καθαρό χρησμό».

Το τρίτο παράδειγμα είναι και αυτό συνταγή, γραμμένη τον 2ο αι. μ.Χ.12 Φαίνεται μάλλον ιουδαϊκής καταγωγής. Σημειώστε το τρισάγιον.

Εάν θέλις χρηματισθήναι περί ούτινος θέλις πράγματος, λέγε τούτον τον λόγον θυμώ μηδέν λαλήσας· «Επικαλούμαι σέ μέσον μέρος αρούρης καθήμενον ο εν τη δυνάμι τα πάντα διοικών ον τρέμουσιν οι δέμονες ον τα όρη φοβίται ον προσκυνούσιν έγγελοι ον προσκυνί Ηλιος και Σελήνη ου εστίν ο ουρανός θρόνος και έθρα κωμαστήριον η δε γη υποπόδιον». Ιου ιου ΑΡΑΡΑ[ c.11 ] ΘΟΜΑΡΑΑΡΑΒΡΩ[ c.8 ] ΙΟΥ ΙΟΥ. aγιε [άγιε, άγιε,] απέρατε απέρατ[ε απέρατε,] αστροθέτα π[ c.3 ]π[ c.9 ] ;;θην[αι] πεδίον [c.3 Κε]χρημάτισμαι αφόβως, αδρανώς εύδηλον χρησμόν περί του δήνα προάγματος. Αγνός δε ποίει και λίβανον επίθυε εις τον τόπον.

«Εάν θέλεις να λάβεις χρησμό για οτιδήποτε επιθυμείς, πες τούτα τα λόγια από μέσα σου, χωρίς να τα προφέρεις (μεγαλόφωνα). Επικαλούμαι εσένα που κάθεσαι στο μέσον της ερήμου(;), που με τη δύναμή σου τα πάντα ορίζεις, εσένα που τρέμουν οι δαίμονες, που φοβούνται τα βουνά, που προσκυνούν οι άγγελοι, που προσκυνούν ο Hλιος και η Σελήνη, εσένα που θρόνος σου είναι ο ουρανός και ο αιθέρας κωμαστήριον, και η γη υποπόδιο. ΙΟΥ ΙΟΥ ΑΡΑΡΑ [ ] ΘΟΜΑΡΑΑΡΑΒΡΩ[ ] ΙΟΥ ΙΟΥ. aγιε άγιε άγιε, άπειρε άπειρε άπειρε, αστροθέτη [μαγικές λέξεις;] - Χωρίς φόβο ή τρόμο ζητώ καθαρό χρησμό για το πράγμα αυτό (οτιδήποτε). Να το πράξεις αυτό με αγνότητα και να καύσεις λιβάνι στον τόπο».

Το τελευταίο κείμενο, καθαρά χριστιανικό, είναι γραμμένο σε ένα μονό φύλλο παπύρου του 5ου ή του 6ου αι. μ.Χ.13. Είχε, προφανώς, τοποθετηθεί σε χριστιανικό ναό ή ιερό και μας παρακινεί να σκεφθούμε τις μολύβδινες πινακίδες με τις οποίες ξεκινήσαμε, στο Μαντείο του Διός στη Δωδώνη. Χιουτ είναι ένας τόπος στην Αίγυπτο, στον οποίο ο ερωτών σκέπτεται να πάει. Θα ήταν και εκεί ο Θεός μαζί του;

Ο θεός ο παντοκράτωρ, ο άγιος, ο αληθινός, φιλάνθρωπος και δημιουργός, ο πατήρ του κυρίου και σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, φανέρωσόν μοι την παρά σοι αλήθιαν· ει βούλη με απελθείν εις Χιουτ, η ευρίσκω σε συν εμοί πράττοντα και ευμενήν; Γένοιτο.

Αμήν.
------------------
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. F. Graf, «Magic and Divination» στο «The World of ancient Magic» (= Papers from the Norwegian Institote at athens 4, Bergen 1999), σσ. 283-98.

2. Μ. Maoss, «Esqoisse d' one theorie generate de la magie», L' annee Sociologiqoe 1902-3, ανατ. Paris 1997 στο Sociologie et anthropologie. Βλ. ειδικά σσ. 14-16.

3. Δ. Ευαγγελίδης, «Η ανασκαφή της Δωδώνης», ΠΑΑΕ (1929) 104-29, στη σ. 126, αρ. 5. Cf. Α.-Φ. Χριστίδης, Σ. Δάκαρης, Ι. Βοκοτοπούλου, «Magic in the oracolar tablets from Dodona» στο «The World of ancient Magic» (επάνω, σημ. 1) 67-72, στη σ. 70, nαρ. 4. Για μια γενική εισαγωγή στη Δωδώνη και τις μαντικές μεθόδους εκεί, βλ. Η. W. Parke, «The oracles of Zeos: Dodona, Olympia, ammon» (Oxford 1967).

4. Δ. Ευαγγελίδης, «Ηπειρωτικαί έρευναι... Η ανασκαφή της Δωδώνης», Ηπειρωτικά Χρονικά 10 (1935) 193-202, στη σ. 257, αρ. 23. Cf. Χριστίδης et al., σ. 71, αρ. 5.

5. Επάνω, σημ. 4.

6. Δύο καλές εισαγωγές στην ελληνική μαντεία κατά την προ-χριστιανική περίοδο είναι: Α. Booche-Leclerq, «Histoire de la divination dans l'antiqoite, I. Introdoction. Divination hellenistiqoe: methodes» (Paris 1879), και W.R. Halliday, «Greek divination. a stody of its methods and principles» (London 1913).

7. Για μια καλή πραγμάτευση της χριστιανικής «δαιμονοποίησης» της μαντείας, βλ. Graf, όπ.π. (επάνω σημ.1).

8. Κ. Preisendanz, «Papyri graecae magicae. Die griechischen Zaoberpapyri», I (2

Stottgart 1973), 66-7. Οι λέξεις που είναι τυπωμένες με ΜΙΚΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ γράμματα είναι «μαγικά» λόγια και δεν ανήκουν σε κάποια από τις γνωστές γλώσσες. Οι τυπωμένες λέξεις με πλάγια γράμματα είναι μεταφρασμένες από τα κοπτικά, με βάση την αιγυπτιακή έκδοση από τον Marvin W. Meyer στο H.-D. Betz, «The Greek Magical Papyri in Translation» (Chicago 1986) 36-7. Oλα τα τοπωνύμια είναι αιγυπτιακά· το δέντρο «noobs» ήταν αφιερωμένο στον θεό Θωθ.

9. H Τρίτη.

10. Η μέρα της σωτηρίας, τουτέστιν η Κυριακή.

11. Preisendanz, όπ.π. (επάνω σημ. 7) II (Stottgart 1974), 151-2. Βλ. επίσης D. R. Jordan, «Two papyri with formolae for divination» στο Μ. Meyer & P. Mirecki (επιμ.), «Magic & ritoal in the ancient world» (Leiden 2002) 25-36, στις σ. 25-8. Η ορθογραφία, από εδώ και κάτω, είναι αυτή του πρωτοτύπου.

12. Preisendanz, όπ.π. (επάνω σημ.7) II, 206. Πρβλ. επίσης Jordan, όπ.π. (επάνω σημ.11), 28-35.

13. Preisendanz, όπ.π. (επάνω σημ.7) II, 209.

Ένα μεγάλο βήμα για την ανθρώπινη αυτοσυνειδησία, με οδηγό τα αετώματα των πρώτων Παρθενώνων

Σε κάθε επίσκεψή μου στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης, βλέπω ότι οι ακροατές μου, πέρα από τον θαυμασμό τους για την αναμφισβήτητη καλλιτεχνική και ιστορική αξία των εκθεμάτων, πάντοτε ενδιαφέρονται να κατανοήσουν πως μεταφράζονται όλα αυτά σε όρους ανθρώπινης σκέψης και αυτοσυνειδησίας.

Ας κάνουμε λοιπόν μαζί μια απόπειρα να παρακολουθήσουμε την αγωνιώδη προσπάθεια των αρχαίων Ελλήνων να κατανοήσουν την φύση τους και να ερμηνεύσουν και διαχειριστούν το σύμπαν μέσα στο οποίο ζούσαν. Η περίοδος στην οποία θα αναφερθούμε δεν ήταν παραπάνω από ογδόντα χρόνια, αλλά στην διάρκειά της οι αλλαγές που έγιναν στην ανθρώπινη σκέψη ήταν κοσμογονικές. Δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά ακολουθεί ο χρυσός αιώνας. Οδηγοί μας σε αυτή την πορεία θα είναι τα γλυπτά της Ακρόπολης και ειδικότερα τα αετώματα των δύο παλαιότερων ναών, του Εκατόμπεδου και του Προπαρθενώνα, που έχουμε πια την ευτυχία να τα βλέπουμε εκτεθειμένα στο νέο Μουσείο της Ακροπόλεως.

Στέκομαι μπροστά στο αέτωμα του Εκατόμπεδου. Στο κεντρικό του σημείο παρουσιάζει δύο λιοντάρια που έχουν καταβάλει ένα ταύρο και ετοιμάζονται να τον κατασπαράξουν. Σκηνή βιαιότητας. Πως εξηγείται αυτό; Εμείς πάντα πιστεύαμε ότι ο αρχαίος Έλληνας ανέβαινε στον Βράχο για να διαχειριστεί το κτήνος που έχει μέσα του και να ανακαλύψει τον θεό. Εδώ αντιθέτως βλέπουμε να θριαμβεύει ο νόμος της ζούγκλας. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Συμβαίνει διότι βρισκόμαστε σε μια αρκετά πρώιμη εποχή, όπου οι άνθρωποι ήταν ακόμα επιρρεπείς στο ένστικτο. Κάποιος που θέλει να μιλήσει στους ανθρώπους και να τους πει ότι αν πορεύονται με μόνο οδηγό το ένστικτό τους, μπορεί μεν πρόσκαιρα να νοιώσουν έντονες απολαύσεις, αλλά μακροπρόθεσμα αυτό μπορεί να αποβεί επικίνδυνο, πρέπει να βρει τον κατάλληλο τρόπο να το κάνει. Πώς θα δείξει αυτόν τον κίνδυνο; Πώς θα δείξει απεικονιστικά τις προτροπές “μην κάνεις αυτό διότι θα είναι πολύ οδυνηρή η εμπειρία σου, μη δοκιμάσεις εκείνο διότι δεν μπορέσεις ποτέ να ξαναβρείς τον εαυτό σου, μην πάρεις αυτόν τον δρόμο διότι είναι πολύ επικίνδυνο το ταξίδι”; Ο τρόπος θα πρέπει να είναι τόσο γλαφυρός και τόσο ξεκάθαρος ώστε να περνάει εύκολα το μήνυμα: “αν υποκύψεις στον νόμο της ζούγκλας και στο κτήνος που έχεις μέσα σου, οι συνέπειες θα είναι ανεξέλεγκτες και βίαιες”. Με άλλα λόγια, δείχνω την κτηνώδη πλευρά της φύσης και της ζούγκλας, αλλά με διάθεση αποτρεπτική, δηλαδή το κάνω για να δώσω στον άλλο να καταλάβει πόσο επικίνδυνο είναι αυτό και πόσο δύσκολα θα μπορέσει να το διαχειριστεί.

Αφού συνέλθω κάπως από το σοκ που μου προκάλεσε το κεντρικό και έντονο στοιχείο του αετώματος, η ματιά μου αρχίζει να διακρίνει ότι στα αριστερά εμφανίζεται ο Ηρακλής να παλεύει με τον θαλάσσιο Τρίτωνα, και στα δεξιά ένας τρισώματος δαίμονας. Αρχίζω σιγά-σιγά να βλέπω ότι μέσα στην επικράτεια του νόμου της ζούγκλας, όπου τα λιοντάρια κατασπαράζουν τον ταύρο, όπου δηλαδή ο πιο δυνατός κατασπαράζει τον πιο αδύνατο, αρχίζει δειλά-δειλά από τις άκρες να διακρίνεται η προσπάθεια του ανθρώπου να τιθασεύσει αυτές τις κτηνώδεις ανεξέλεγκτες δυνάμεις. Και να! Ο Ηρακλής τελικά καταφέρνει να βάλει κάτω τον Τρίτωνα (ο Τρίτων συμβολίζει το τέρας, άρα την Γη). Από την άλλη πλευρά έχω ένα τρισώματο δαίμονα που στο ένα χέρι κρατά ένα λουλούδι, στο άλλο ένα κανάτι και στο τρίτο ένα κεραυνό – τις φυσικές δυνάμεις δηλαδή. Καταλαβαίνω ότι εδώ απεικονίζεται η προσπάθεια του ανθρώπου να μπορέσει να κατανοήσει την ίδια του την φύση. Έτσι φτάνω ένα σκαλί πιο πάνω από αυτό που ήμουν πριν.

Πού, λοιπόν, στρέφεται ο άνθρωπος για να καταλάβει τον εαυτό του και τον κόσμο; Βλέπει και παρατηρεί τι γίνεται γύρω του. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά από τις άλλες θρησκείες. Και είναι μία πολύ σημαντική διαφορά. Σε όλες τις άλλες θρησκείες του κόσμου η αντίληψη και η συνείδηση που έχει ο άνθρωπος για τον κόσμο προέρχεται εξ αποκαλύψεως, δηλαδή από ένα θρησκειολογικό πλαίσιο που του αποκαλύφθηκε. Π.χ. ένας προφήτης είδε κάποιο όραμα κλπ. Και αυτό το παραλαμβάνουν οι κοινωνίες και το κωδικοποιούν σε θρησκεία. Η Ελληνική θρησκεία δεν προέκυψε έτσι. Γι’ αυτό έχουμε και την εμφάνιση της φιλοσοφίας. Αυτό δηλαδή που έκαναν οι Έλληνες είναι το εξής απλό πράγμα: Στράφηκαν προς την φύση τους και προσπάθησαν να δώσουν απαντήσεις μη λαμβάνοντας υπ’ όψη μία προϋπάρχουσα αποκαλυπτική αλήθεια, αλλά προσπαθώντας να την συγκροτήσουν.

Κι έτσι άρχισαν να παρατηρούν. Ένας έλεγε: γενεσιουργός δύναμη του σύμπαντος και του ανθρώπου είναι το νερό. Άλλος απαντούσε: όχι το νερό, αλλά ο αέρας. Όχι ο αέρας, αλλά η φωτιά ισχυριζόταν ένας τρίτος. Όχι, είναι και τα τέσσερα μαζί, λέει άλλος, και υπάρχουν στιγμές που τα τέσσερα ενώνονται ή που τα τέσσερα χωρίζονται. Πριν φθάσουμε στους κλασικούς φιλοσόφους, Πλάτωνα, Αριστοτέλη κλπ, οι οποίοι στράφηκαν στον άνθρωπο και στα παιχνίδια του μυαλού, είχαμε τους φυσικούς φιλοσόφους, τον Θαλή τον Μιλήσιο, τον Αναξίμανδρο, τον Αναξιμένη και άλλους, που πίστευαν ότι οι απαντήσεις βρίσκονται στην φύση. Και φθάνουμε στον Ηράκλειτο που μας λέει ότι όλα εναλλάσσονται, και στον Εμπεδοκλή που μας λέει ότι τελικά ότι ο κόσμος, δηλαδή οι άνθρωποι και η φύση είναι όλοι φτιαγμένοι από τέσσερα στοιχεία: τον αέρα, την γη, το νερό και την φωτιά, και αυτά τα στοιχεία δεν χάνονται ποτέ. Ό,τι δηλαδή μας λέει η σημερινή Χημεία. Διότι όλο το σύμπαν αποτελείται από στοιχεία που έλκονται και απωθούνται ταυτόχρονα. Έλκονται ψάχνοντας να βρουν το ταίρι τους (“φιλότητα” το λέει αυτό ο Εμπεδοκλής) και απωθούνται προσπαθώντας να αποκολληθούν (“νείκος“). Αυτές είναι οι δυνάμεις που καθορίζουν το σύμπαν.

Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε από όλα αυτά είναι ότι οι άνθρωποι τον ΣΤ’ αιώνα, προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις. Σε ένα Χριστιανικό ναό τα θεία πρόσωπα σου επιβάλλουν ή υποβάλλουν ένα τρόπο συμπεριφοράς. Αντιθέτως, εδώ βλέπουμε την προσπάθεια του ανθρώπου να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει μόνος του τα μυστικά που τον περιβάλλουν. Τι θέλει άραγε να μας πει αυτός ο τρισώματος δαίμονας που βλέπουμε στο αέτωμα του Εκατόμπεδου και που κρατάει τον κεραυνό που είναι η φωτιά, ένα αγγείο που είναι το νερό, και ένα λουλούδι που είναι το χώμα; Θέλει να μας πει ότι όντως ζούμε μέσα σε ένα ανεξέλεγκτο κόσμο ζούγκλας, όπου γίνονται κάθε είδους βιαιότητες, αλλά ο άνθρωπος, σαν τον Ηρακλή και τον τρισώματο δαίμονα, προσπαθεί αυτόν τον ανεξέλεγκτο κόσμο να τον τιθασεύσει. Και τα καταφέρνει. Και αυτός ο κόσμος τελικά, αν τον μελετήσω και τον κατανοήσω, έχει μέσα του και ανθρώπινα στοιχεία. Είναι περίπλοκος, αλλά εγώ, μελετώντας τον, μπορώ να τον κατανοήσω και να τον δομήσω.

Σε όλα τα έργα της εποχής εκείνης βλέπουμε λιοντάρια, βλέπουμε τέρατα. Το τέρας συμβολίζει το ένστικτο του ανθρώπου, το οποίο απεικονίζεται ως κακό, απλώς και μόνον διότι δεν το ελέγχουμε. Και δεν το ελέγχουμε διότι δεν είναι ορατό. Γι’ αυτό τα τέρατα απεικονίζονται ως πλάσματα που δεν υπάρχουν στην φύση. Άρα όπου βλέπουμε όλους αυτούς τους δαίμονες, είτε τους ζωγραφίζει ο Ιερώνυμος Μπος στα νεότερα χρόνια, ή τους κατασκευάζει ο αρχαίος γλύπτης του Εκατόμπεδου, η σημασία είναι πάντα η ίδια: Ότι υπάρχουν πράγματα που είναι αόρατα, αλλά δυνατά, έντονα κι επικίνδυνα, που μπορεί να με παρασύρουν επειδή δεν τα βλέπω για να τα ελέγξω, και όλα αυτά θα πρέπει με κάποιο τρόπο να τα διαχειριστώ. Ο βασικότερος στόχος της ζωής του ανθρώπου είναι κυρίως αυτός: Να μπορέσει να διαχειριστεί αυτόν τον σκοτεινό κόσμο. Και σιγά-σιγά, όσο περνάει ο χρόνος, η αίσθηση που έχουμε βλέποντας τα έργα της αρχαϊκής περιόδου, είναι ότι βαθμιαία υποχωρούν τα ζώα, τα κτήνη και τα ανεξέλεγκτα στοιχεία, και φθάνουμε στην λατρεία του Ανθρώπου.

Ο Εκατόμπεδος καταστράφηκε κάποια στιγμή και οι επόμενοι τύραννοι αποφάσισαν να χτίσουν ένα νέο ναό. Ο πρώτος ναός ήταν Πεισιστράτειος, ο δεύτερος προ-Κλεισθένειος και ο τρίτος Περίκλειος. Δεν σημαίνουν τίποτε αυτά, αλλά μας βοηθούν λίγο να τοποθετήσουμε χρονικά τα γεγονότα.

Προχωρώ, και στέκομαι μπροστά στο αέτωμα του δεύτερου ναού (όσο έχει σωθεί). Συνειδητοποιώ αμέσως ότι ανάμεσα στον πρώτο ναό (τον Εκατόμπεδο, του 570) και στον δεύτερο ναό (τον Προπαρθενώνα, του 490) υπάρχει μεγάλη διαφορά. Η διαφορά έγκειται στο ότι τα τέρατα έχουν πια χαθεί. Τι συνέβη;

Συνέβη ότι οι άνθρωποι άρχισαν να ελέγχουν την κατάσταση σε κάποιο βαθμό. Κι εδώ έχουμε πάλη, πόλεμο και βία. Αλλά δεν έχουμε ζωικά στοιχεία, δεν έχουμε κτηνώδη στοιχεία. Εδώ παλεύουν οι θεοί με τους τιτάνες και τους γίγαντες. Δηλαδή, κάποιες θεότητες που στόχευαν στο χάος ήρθαν σε σύγκρουση με τους ολύμπιους θεούς που επιδίωκαν να οργανώσουν με τάξη το σύμπαν. Το σύμπαν ήταν χαώδες και ανεξέλεγκτο, γεμάτο φόβους. Αυτούς τους φόβους η νηφαλιότητα των ολυμπίων θεών προσπάθησε να τους βάλει σε μια τάξη. Και γι’ αυτό οι ολύμπιοι θεοί (εν προκειμένω η Αθηνά) έρχονται να πολεμήσουν τους τιτάνες και τους γίγαντες. Η Αθηνά φέρει ένα πλεκτό με φίδια και έχει κρεμασμένο στο στήθος της το γοργόνειο.

Για να καταλάβουμε την απεικόνιση, ας δούμε στα γρήγορα τον σχετικό μύθο, ο οποίος έχει τεράστια σημασία για την κατανόηση της ανθρώπινης αυτοσυνειδησίας. Λέει λοιπόν ο μύθος ότι η θεά Αθηνά μαζί με τον Περσέα σκότωσαν την Μέδουσα. Τι έγινε όμως η Μέδουσα; Εξαφανίστηκε; Όχι, η Αθηνά την εγκολπώθηκε. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι όταν σκοτώσεις κάτι που ούτως ή άλλως υπάρχει μέσα σου, δεν μπορείς να το εξαφανίσεις, μπορείς απλά να το εγκολπωθείς και να βρίσκεσαι σε μία διαρκή εγρήγορση για την διαχείρισή του. Τον φόβο μου δεν τον εξαφανίζω. Τον διαχειρίζομαι. Βρίσκω μηχανισμούς και τρόπους να τον διαχειρίζομαι. Η απεικόνιση της Αθηνάς μας λέει ότι σκοτώνοντας την Μέδουσα δεν σκότωσε και το ένστικτο, αλλά το κουβαλάει μέσα της. Και επειδή το κουβαλάει μέσα της, μπορεί και το διαχειρίζεται. Γι’ αυτό στο αέτωμα η Αθηνά φοράει ένα πλεκτό φτιαγμένο με φίδια, τα οποία αντιπροσωπεύουν τις δυνάμεις του ενστίκτου, της φύσης και της γης. Για τον ίδιο λόγο φοράει το γοργόνειο, για να μας πει ότι το εγκολπώθηκε. Αυτό, στην δική μας Χριστιανική κουλτούρα είναι εντελώς διαφορετικό. Ο δικός μας Θεός αντιπαρατίθεται στο κακό και το ακυρώνει. Οι αρχαίοι δεν πίστευαν ότι μπορούν να ακυρώσουν το κακό, αλλά να το τιθασεύσουν, να το εγκολπωθούν και να το διαχειριστούν. Σαν να ήξεραν πολύ βαθειά μέσα τους ότι οι ανεξέλεγκτες δυνάμεις, τα ένστικτα και οι φόβοι δεν μπορούν ποτέ να εξαφανιστούν εντελώς. Για παράδειγμα, ο Απόλλων πήγε στους Δελφούς να σκοτώσει τον Πύθωνα. Αυτό απεικονίζεται στο αέτωμα του ναού των Δελφών. Τι συμβολίζει αυτό; Συμβολίζει την επικράτηση του ανθρώπου πάνω στο κτήνος, την επικράτηση του πνεύματος πάνω στην ύλη. Αλλά από τότε που τον σκότωσε, ονομάσθηκε Πύθιος Απόλλων. Τον φόνο που έκανε τον φέρει στο όνομά του.

Έτσι λοιπόν, στο αέτωμα του δεύτερου ναού έχουμε την μάχη ανάμεσα στου Θεούς και τους Γίγαντες. Δηλαδή, άλλη μια μάχη ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Μόνο που εδώ, το καλό και το κακό έχουν την ίδια όψη. Ανθρώπινη. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι πίσω στο 570 π.Χ. οι άνθρωποι είχαν κατορθώσει να διαχειριστούν ένα θέμα, λέγοντας: Εδώ ο άνθρωπος, εκεί το κτήνος. Και περνούν τα χρόνια και διαπιστώνουν ότι αυτός ο διαχωρισμός δεν ήταν και τόσο ασφαλής, διότι είδαν ότι και μέσα στον άνθρωπο υπάρχει το κτήνος, και ότι ανάμεσα στους ανθρώπους υπάρχουν πολλά κτήνη. Και ότι το κτήνος δεν είναι κάτι που φαίνεται πάντοτε εξωτερικά, αλλά μπορεί να βρίσκεται πίσω από την πολύ όμορφη όψη ενός ανθρώπου. Άρα περνάμε από ένα επίπεδο ορατής διαφοροποίησης μεταξύ ανθρώπου και κτήνους, σε ένα επίπεδο μη ορατής διαφοροποίησης, που έχει και αυτό την ανάγκη της διαχείρισής του.

Φαίνεται λοιπόν πια καθαρά η πορεία: Το 570 π.Χ. ο άνθρωπος θεωρεί ότι κατέκτησε το νόημα. Πιστεύει ότι ξέρει πλέον ποιοι είναι οι άνθρωποι και ποια τα ζώα, και όταν φτιάχνει το αέτωμα του Εκατόμπεδου, χρησιμοποιεί αυτές τις απεικονίσεις. Με την πάροδο των ετών όμως διαπιστώνει ότι το ζώο τελικά υπάρχει μέσα του και πρέπει να βρει τρόπο να το τιθασεύσει και να το διαχειριστεί, και το αέτωμα του Προπαρθενώνα το 490 π.Χ. αντανακλά αυτήν του την νέα ανησυχία.

ΥΠΕΡΒΟΡΕΟΙ ΚΑΙ ΔΗΛΟΣ

Η βασικότερη πηγή μας για τους Υπερβόρεους είναι ο Ηρόδοτος, ο οποίος λέει ότι οι Δήλιοι είχαν στενή σχέση μαζί τους φέροντας τακτικά προσφορές από τη μακρινή τους χώρα.Μας πληροφορεί ότι -σύμφωνα με τους Δήλιους- έφθασαν στο νησί δύο ζεύγη παρθένων η ΄Ωπις και η ΄Αργη " μαζί με τους θεούς" χωρίς να γυρίσουν πίσω και αργότερα η Λαοδίκη και η Υπερόχη. Προς τιμήν τους οι γυναίκες τις Δήλου κάνουν εράνους και τις καλούν με τ΄όνομά τους. Απ΄αυτές έμαθαν και οι ΄Ιωνες και οι νησιώτες να τις υμνούν και να σπορπούν τη σποδό από τα καμμένα κρέατα της θυσίας πάνω στη θήκη της ΄Ωπης και της ΄Αργης, που βρίσκεται πίσω από το Αρτεμίσιο στραμμένη στην Ανατολή."των μηρίων καταγιζομένων επί τω βωμώ την σποδόν ταύτην επί την θήκην την Ωπιός τε και ΄Αργης αναισιμούσθαι επιβαλλομένην. Η δε θήκη αυτέων εστί όπισθε του Αρτεμισίου, προς ηώ τετραμμένην, αγχοτάτω του Κυίων ιστιητορίου".

Ο Παυσανίας αναφέρει μεταξύ άλλων ότι οι ΄Ελληνες από τους Δηλίους έμαθαν το όνομα της ΕΙλείθυιας "Σε μικρή απόσταση είναι χτισμένος ένας ναός της Ειλείθυιας, για την οποία λένε πως ήρθε από τους Υπερβόρειους στη Δήλο και βοήθησε τη Λητώ στους πόνους του τοκετού. ...Οι Δήλιοι κάνουν και θυσίες στην Ειλείθυια και ψάλλουν ΄και ένα σχετικό μ΄αυτήν ύμνο του Ωλήνα....."

Ξαναγυρίζοντας στον Ηρόδοτο γεννάται η απορία στη φράση "άμα αυτοίσι τοίσι θεοίσι απικέσθαι".Τί σημαίνει που έφθασαν συγχρόνως με τους Θεούς; Και ποίοι είναι αυτοί οι Θεοί που ήρθαν με την ΄Ωπη και την Άργη, αν όχι η ΄Αρτεμις και ο ΑΠόλλων που γεννήθηκαν εκει; Η Λητώ και Ειλίθυια δεν ήρθαν ταυτόχρονα.Μήπως ο Απόλλων δεν γεννήθηκε εκεί;

Μετά τις δύο αυτές παρθένους έφθασαν και η Λαοδίκη και η Υπερόχη, φέροντας προσφορές για τη συμπαράσταση στο θείκό τοκετό. ΑΥτές ήταν τυλιγμένες σε άχυρα σταριού "ιερά ενδεδεμένα εν καλάμη πυρών", συνήθειες που έχουν και οι γυναίκες της Θράκης,όταν θυσιάζουν στην Αρτέμιδα.Με το δεύτερο ζεύγος των παρθένων έρχονται και πέντε άνδρες πολίτες ως πομποί, δηλ. οδηγοί συνοδοί, που λέγονταν Περφερέες και τιμώνταν ιδιαίτερα. Επειδή, κατά τους Δήλιους, οι απεσταλμένοι δε γύρισαν ποτέ πίσω, οι Υπερβόρεοι,φοβούμενοι ότι αυτό θα μπορούσε να ξανασυμβεί, έστελναν τα ιερά ως τα σύνορα του γειτονικού λαού και τα προωθούσαν από έθνος σε έθνος ΄μέχρι τη Δήλο. Προς τιμήν των υπερβορέων αυτών νέων, αγόρια και κορίτσια κόβουν τα μαλλιά τους. τα κορίτσια πριν το γάμο τους κόβουν έναν πλόκαμο, τον τυλίγουν γύρω από ένα αδράχτι και τον τοποθετούν στο μνημείο που είναι αφιερωμένο σ΄αυτές τις παρθένους, ενώ τά αγόρια τυλίγουν λίγες τρίχες γύρω από μερικά χόρτα και τα αποθέτουν στο ίδιο μνημείο. Τα ιρά φθάνουν στη Δήλο ακολουθώντας την εξής διαδρομή; πρώτοι παραλαμβάνουν οι Σκύθες και ύστερα, προωθούμενα από τους γείτονές τους φθάνουν δυτικά στην Αδριατική. από εκεί στέλνονται προς τα νότια και πρώτοι από τους ΄Ελληνες τα παίρνουν οι Δωδωναίοι, στη συνέχεια κατεβαίνουν στον Μηλιέα κόλπο, περνούν απέναντι στην Εύβοια και από πόλη σε πόλη φτάνουν στην Κάρυστο, Οι ίδιοι οι Καρύστιοι τα πηγαίνουν στην Τήνο παρακάμποντας την ΄Ανδρο και τέλος οι Τήνιοι τα φέρνουν στη Δήλο. Το τί περιελάμβαναν οι προσφορές αυτές έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις κατά καιρούς. ότι επρόκειτο για ήλεκτρο, αυγά κύκνων , μέλι,κλπ . έχει επισημανθεί ορθώς ότι τα κείμενα μας μιλούν για ιερά δράγματα ασταχύων και επομένως το πιθανότερο ήταν ότι επρόκειτο για κάτι φθαρτό, αναλώσιμο, εφόσον άλλωστε σε κανένα κατάλογο δεν καταχωρείται κάποιο πολύτιμο ανάθημα των Υπερβορέων.

Ο Ηρόδοτος δίνει τοπογραφικές πληροφορίες για τον τάφο των Υπερβόρεων αυτών - το Σημα Λαοδίκης και Υπερόχης- στο δηλιακό ιερό που βρίσκεται, μέσα στο τέμενος της Αρτέμιδος, στ΄αριστερά καθώς μπαίνει κανείς και πλάι του έχει φυτρώσει μια ελιά. Επίσης αναφέρει ότι πίσω από το Αρτεμίσιο, υπάρχει ένας άλλος τάφος -η Θήκη- προφανώς ίδιας εποχής με το Σήμα. Σε αυτή τη θήκη κείτεται η ΄Ωπις και η ΄Αργη, τις οποίες οι νησιώτισσες τιμούν με ύμνους. Οι τάφοι των ΥΠερβορέων εντοπίστηκαν ανασκαφικά και χρονολογούνται στην πρώιμη ή μέση Χαλκοκρατία περίπου 2000-1500 πχ. Η λατρεία τους διατηρήθηκε σε όλη την αρχαική εποχή. Η Θήκη δεν περιείχε καμμιά προσφορά πιό πρόσφατη από τη μυκηναική περίοδο, αλλά η λατρεία συνεχίστηκε , αν κρίνουμε από το γεγονός ότι οι Αθηναίοι τηνπερίοδο της α΄και β΄κάθαρσης διατήρησαν το μνημείο. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, στη Θήκη έριχναν τις στάχτες από την καύση των ζώων μετά τη θυσία.Στο σήμα βρέθηκαν αντικείμενα της αρχαϊκής περιόδου, ένα κεφάλι κούρου, μιά φτερωτή σφίγγα, αγγεία κλπ. ενώ ένας προστατευτικός τοίχος κτίστηκε την ελληνιστική εποχή μετατρέποντας το Σήμα σε άβατον.

Παραστάσεις Υπερβορέων υπάρχουν και σε άλλα νησιά, όπως στη Μήλο (αμφορέας με τον Απόλλωνα κιθαρωδό που φθάνει σε άρμα από τους Υπερβόρεους).

Ο Καλλίμαχος στον ύμνο εις Δήλον αναφέρει τρεις κόρες από τους Υπερβόρεους,

Πρώται τοι ταδ΄ένεικαν από ξανθών Αριμασπών
Ούπις τε Λοξώ και ευαίων Εκαέργη,
θυγατέρες Βορέαο, και άρσενες οι τοτ΄άριστοι
ηιθέων.ουδ΄οι γε παλιμπετές οίκαδ΄ίκοντο,
εύμοιροι δ΄εγένοντο, και ακλέες ούποτ΄εκείνοι.
η τοι Δηλιάδες μεν, ότ΄ευηχής υμέναιος
ήθεα κουράων μορμύσσεται, ήλικα χαίτην
παρθενικαίς, παίδες δε θέρος το πρώτον ιούλων
άρσενες ηιθέοισιν απαρχόμενοι φορέουσιν.

Σύμφωνα με τον ποιητή λοιπόν, πρώτες έφθασαν από τους ξανθούς Αριμασπούς η Ούπις , η Λοξώ και η καλότυχη Εκαέργη, οι θυγατέρες του Βοριά συνοδευόμενες από τα καλύτερα παλλικάρια. Κανείς από τους απεσταλμένους δεν ξαναγύρισε πίσω, αλλά στάθηκαν τυχεροί γιατί η δόξα τους δεν έσβησε.

Παρατηρούμε ότι οι μύθοι που σχετίζονται με τις Υπερβόρεες παρθένους αποδεικνύουν στενή σχέση μεταξύ του Απόλλωνα και της ΄Αρτεμης και οι προσφορές συνδέονται εξίσου και με τις δύο θεότητες, όπως φαίνεται και από τα ονόματα των παρθένων που αποτελούν επικλήσεις τις μίας ή της άλλης θεότητας.

Η Ούπις συνδέεται στενά με την Αρτέμιδα, τη Δήμητρα, τη Ρέα, αλλά και την Εκάτη, και σχετίζεται με τις τελετουργίες του καθαρμού. Εϊναι μία πρώιμη θεότητα που απρροφήθηκε από τη λατρεία της Αρτέμιδος, Η σύγχυση των δύο μορφών και η σχέση τους με τη Δήλο διαφαίνεται στο μύθο του Ωρίωνα. Σύμφωνα με απόσπασμα του Ευφορίωνα, τον Ωρίωνα άρπαξε η Ηώς από την Τανάγρα και τον μετέφερε στη Δήλο, όπου είδε την αμαλλοφόρο (αυτή του μετέφερε τις προσφορές) Ούπι και θέλησε να τη βιάσει. Θύμωσε λοιπόν η ΄Αρτεμις και τον σκότωσε. Την ΄Αρτεμη επεχείρησε να βιάσει ο Ωαρίων, λέει ο Καλλίμαχος στο ύμνο του στη Θεά.

Σε άλλη παράδοση ο Ωρίων τοξεύθηκε από την ΄Αρτεμη είτε γιατί αποπειράθηκε να βιάσει την Ούπη είτε γιατί θέλησε να παραβγεί στο δίσκο με τη θεά.

Το όνομα Ούπις κατά το Μέγα Ετυμολογικό, προέρχεται από το ρήμα οπίζεσθαι και η Ούπις είναι" αυτή που βλέπει "ειδικά τις γυναίκες στις ωδίνες του τοκετού και αργότερα τις καλές και κακές πράξεις του ανθρώπου και γι΄αυτό ταυτίζεται και με τη Νέμεση.

Ο Καλλίμαχος στον ύμνο προς τιμήν της Αρτέμιδος, μιλά για μία χορική τελετή των Αμαζόνων στην ΄Εφεσο, μπροστά στο ξόανο της θεάς την οποία ονομάζει "βασίλισσα Ούπι".

Εξάλλου και τα άλλα δύο ονόματα των παρθένων συνδέονται με τους δύο θεούς, η Λοξώ παραπέμπει στην μαντική ικανότητα του Απόλλωνα που προσδιορίζεται από το επίθετο Λοξίας, ενώ Εκαέργη προσδιορίζει και της δύο θεότητας.(διάσπαση της θεϊκής ενότητας σε πολλαπλές ιδιότητες.

Οι Υπερβόρεοι είναι συνδεδεμένοι με αγερμούς που τελούνται και στην Αθήνα, και συγκεκριμένα με το έθιμο της ειρεσιώνης. Σύμφωνα με τη Σούδα, όταν έπεσε λοιμός στη γή, ο Απόλλων είπε στους Αθηναίους να κάνουν θυσία στη Δήμητρα και για το λόγο αυτό συγκεντρώνονται στην Αθήνα απαρχές καρπών από όλα τα μέρη. Μάλιστα σύμφωνα με τον Αρποκρατίωνα, πρεσβεύτής στην Αθήνα με αφορμή το λοιμό ήρθε ο υπερβόρεος ΄Αβαρις. Υπάρχει άποψη ότι οι υπερβόρεες προσφορές υπήρχαν καταρχήν στην Αθήνα και από εκεί πέρασαν στη Δήλο, η οποία δεν είχε καλλιέργεια γής, ούτε σχέση η Δήμητρα με τον Απόλλωνα.

Η προσπάθεια των Αθηναίων να συνδέσουν την πόλη τους με τους θεμελιώδεις μύθους της Δήλου αντικατοπτρίζεται στην περιγραφή του Παυσανία σχετικά με τη διαδρομή των προσφορών των Υπερβορέων. Φαίνεται πως κάποια περίοδο που οι Αθηναίοι είχαν τον πρώτο λόγο στο νησί (ίσως μετά τη β΄κάθαρση) άλλαξαν τη διαδρομή, εδραιώνοντας έτσι τη μυθική τους σχέση με τη Δήλο και τον ΑΠόλλωνα, όσο και με τους Υπερβόρεους. Ο Παυσανίας λοιπόν αναφέρει ότι στις Πρασιές (σημερινό Πόρτο Ράφτη) υπήρχε ναός του Απόλλωνα και εκεί έφταναν οι προσφορές των ΥΠερβορέων. Η μεταφορά γινόταν όπως την παραδίδει ό Ηρόδοτος, χέρι με χέρι, αλλά από ανατολικά: Από τους Αριμασπούς, στους Ισσηδόνες, μέσω των Σκυθών στη Σινώπη και από ΄Ελληνες έρχονται στις Πρασιές της Αττικής, όπου οι Αθηναίοι τις πηγαίνουν στη Δήλο. Οι απαρχές είναι κρυμμένες σε άχυρο και κανείς δεν τις βλεπει.Μάλιστα για ν΄αποδείξουν οι ΑΘηναίοι την αρχαιότητα της αποστολής των προσφορών μέσω Πρασιών αναφέρουν ότι εκεί βρίσκεται το ΄αγαλμα του Ερυσίχθωνα που πνίγηκε γυρνώντας από μία τέτοια θεωρία.

Σχετικά με τις παρθένους ο Παυσανίας, διατηρεί το σχήμα των δύο αποστολών αλλά η διαφορά από τον Ηρόδοτο είναι ότι δεν υπάρχει η Λαοδίκη και η Υπερόχη, αλλά και στη θέση τους μπαίνει η Αχαιία, για την οποία ο Ωλήν έγραψε έναν ύμνο και μετά ο Μελάνωπος, ο οποίος λέει ότι πριν την Αχαιία, ήρθαν στη Δήλο η ΄Ωπις και η Εκαέργη.

Είναι σαφές ότι τόσο από τον Ηρόδοτο ,΄οσο και από την ποιητική παράδοση , έχουμε δύο αποστολές και επομένως δύο τελετουργίες σχετικές με τις Υπερβόρεες.Μία προς τιμήν της ΄Ωπης και της ΄Αργης, η οποία τελείται μόνο από γυναίκες και πρόκειται για τον ύμνο του Ωλήνα και μία που συνδέεται με το δεύτερο ζεύγος των παρθένων, που συνοδεύονται από 5 αγόρια και συνδέεται με την ενηλικίωση των νέων και μάλιστα στην περίοδο προ του γάμου , σύμφωνα με τον Καλλίμαχο " όταν ακουστεί ο μελωδικός υμέναιος".

Στο πέρασμα των αιώνων τα δύο ζεύγη των παρθένων έγιναν ένα και η λατρεία τους ενοποιήθηκε.Η Λαοδίκη και η Υπερόχη συνδέονται με την Ειλείθυια, η ¨Ωπις και η ΄Αργη με την Αρτέμιδα. Αργότερα η ΄Αρτεμις απορρόφησε την Ειλείθυια.΄Ισως μάλιστα χάθηκε και η λατρευτική αυτονομία των Υπερβορέων, καθώς αυτές απορροφήθηκαν μέσα στη λατρεία του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος, οι οποιοι δανείστηκαν όχι μόνο τα ονόματά τους αλλά και το πεδίο δράσης τους και το τελετουργικό της λατρείας τους, ενώ οι τελετουργίες των παρθένων ενσωματώθηκαν στις εορτές και τη λατρεία της ιερής δηλιακής τριάδας.

Οι αρχαίοι γενικά είχαν την αντίληψη ότι η χώρα των Υπερβορέων ήταν ένας επίγειος παράδεισος πλημμυρισμένος από μουσική και χορούς με χαρακτηριστικά ανάλογα των θεϊκών κοινωνιών. Οι παρθένοι που ξεκινούν από μη μακρυνή χώρα του Βορρά να επισκεφθούν το νεογέννητο θεό στη Δήλο, προέρχονται από ένα λαό ο οποίος απολαμβάνει όλα τα αγαθά των αθανάτων, ζει με διαρκή γιορτή και δε γνωρίζει αρρώστια και θάνατο. Πίνδαρος 10ς Πυθ.43 .Η Υπερόχη ,όπως δηλώνει το όνομά της είναι η χορηγός που ξεχωρίζει από το χορευτικό κύκλο της μυθικής της πατρίδας και ηγείται της πομπής από τη χώρα την Υπερβορέων προς το νησί της Δήλου. Στη χώρα αυτή, όπως γράφει ο Πίνδαρος «υπάρχουν παντού χοροί παρθένων και λυρών βοές και αυλών αντίλαλοι 10ς Πυθ.39-40.

Η ιδιαίτερη σημασία της προσφοράς των πρωτων καρπών στο δηλιακό μύθο, βρίσκεται και στον τόπο της προέλευσής τους.έρχονται από έναν επίγειο παράδεισο, μία γη τόσο καρπερή που δίνει δυό φορές το χρόνο καρπούς . Οι μυθικοί κάτοικοί του σχεδόν ημίθεοι ζουν μια ζωή γεμάτη χορούς και θυσίες προς τιμήν του Απόλλωνα.

Η μούσα δεν τους εγκαταλείπει ποτέ. Δεν αρρωσταίνουν ούτε γερνούν, ούτε απειλούνται από πόλεμο και τιμωρία, δεν υφίστανται τα δεινά των θνητών. Ως διάμεσο μεταξύ θεών και ανθρώπων, απολαμβάνουν όλες τις ιδιότητες που και οι ΄Ιωνες, παραλήπτες των τραγουδιών και των προσφορών τους, απολαμβάνουν την ώρα της δικής τους εορτής.

΄Όπως γράφει ο Πίνδαρος, κανείς θνητός , ούτε από στεριά ,ούτε από θάλασσα κατόρθωσε να βρει τη χώρα των Υπερβορέων (ναυσί δ΄, ούτε πεζός ιών κεν εύροις ες Υπερβορέων αγώνα θαυμαστόν οδόν) μία εικόνα που παραπέμπει στην Αστερία, το νησί που πλανιόταν στο Αιγαίο, πριν ο Απόλλωνας θεμελιώσει επάνω του ένα μεγάλο ιερό, στην καρδιά των Κυκλάδων.

Εξαίρεση ο Περσέας που κάθησε στο τραπέζι των Υπερβορέων, «στα δώματά τους μπήκε, του βρήκε να προσφέρουν στο θεό εξαίσιες όνων εκατόμβες και χαίρεται πολύ με τις αδιάκοπες γιορτές και με τους ύμνους ο Απόλλων και γελάει σαν βλέπει την άγρια φωνή των άσκημων ζώων «παρ΄οις ποτε Περσεύς εδαίσατο λαγέτας, θώματ΄εσελθών,κλειτάς όνων εκατόμβας, επιτόσσαις θεώ,ρέζοντας ών θαλίαις έμπεδον ευφαμίαις τε μάλιστ’ Απόλλων χαίρει, γελά θ΄ορών ύβριν ορθιάν κνωδάλων».

Απ΄τη ζωή τους πουθενά δε λείπει η Μούσα΄παντού χοροί παρθένων και λυρών βοές κι αυλών αντίλαλοι δονούνε τον αέρα. Με χρυσές δάφνες έχοντας τα μαλλιά τους δεμένα γλεντοκοπούν όλο χαρά.κι ούτε οι αρρώστιες, ούτε τα φριχτά γεράματα την άγια αυτή γενιά δεν βασανίζουν .μακριά από κόπους μακριά από μάχες ζουν ήσυχοι χωρίς το φόβο της Νέμεσης, που του δικαίου είναι ασπίδα « Αλλά και ο Ηρακλής, κατά μία παράδοση τους επισκέφθηκε την εποχή που κυνηγούσε το ελάφι της Κερύνειας και μετέφερε από κει το σπόρο της ελιάς για να στεφανώσει τους Ολυμπιονίες Παυσανίας 5.7.7. Κομισθήναι δε εκ της υπερβορέων γης τον κότινον φάσιν υπό του Ηρακλέους ες έλληνας, είναι δε ανθρώπους οι υπέρ τον άνεμον οικούσι τον Βορέαν.

Την ευτυχισμένη γη των Υπερβορέων περιγράφει ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης στο έργο του Περί Υπερβορέων από το οποίο σώζονται κάποια αποσπάσματα. Σύμφωνα με μία παράδοση εκεί γεννήθηκε η Λητώ και γι΄αυτό οι Υπερβόρεοι κατεξοχήν τιμούν τον Απόλλωνα. «Είναι όλοι τους ένα είδος ιερέων του Απόλλωνα επειδή ολημερίς τον υμνούν με ωδές και τον τιμού ξεχωριστά. ΄Εχει μάλιστα τέμενος και ναό σφαιρικό στο σχήμα με πλούσια αναθήματα «μυθολογούσι δ΄εν αυτήι την Λητώ γεγονέναι διό δια τον Απόλλω μάλιστα των άλλων θεών παρ΄αυτοίς τιμάσθαι.είναι σ΄αυτούς ώσπερ ιερείς τινας Απόλλωνος δια το τον θεόν τούτον καθ΄ημέραν υπ΄αυτών υμνείσθαι μετ΄ωιδής συνεχώς και τιμάσθαι διαφερόντως υπάρχειν δε και κατά την νήσον τέμενος τε Απόλλωνος μεγαλοπρεπές και ναόν αξιόλογον αναθήμασι πολλοίς κεκοσμημένον,σφαιροειδή τώι σχήματι.

Στη χώρα των Υπερβορέων υπάρχει μια ιερή πόλη του θεού, της οποίας οι περισσότεροι κάτοικοι είναι κιθαριστές και υμνούν συνεχώς το θεό παίζοντας την κιθάρα, τραγουδώντας στο ναό του και αποσεμνύοντες τις πράξεις του « και πόλιν μεν υπάρχειν ιεράν του θεού τούτου, των δε κατοικούντων αυτήν τους πλείστους είναι κιθαριστάς, και συνεχώς εν τώι ναώι κιθαρίζοντας ύμνους λέγει τώι θεώι μετ΄ ωιδής, αποσεμνύνοντας αυτού τας πράξεις.

Η χώρα των Υπερβορέων έχει και δω αρχετυπικό χαρακτήρα που βρίσκει την ανθρώπινη πραγμάτωσή του στη Δήλο. Οι Μούσες δεν αποδημούν ούτε από εκεί _ τουλάχιστον αυτό μεταφέρουν οι ποιητικές και ηχητικές εικόνες του Καλλίμαχου και του Ομήρου αλλά ενυπάρχουν στους χορούς που υμνούν το Θεό. Η στενή σχέση Δήλου και Υπερβορέων, δύο λαών –ιερέων του Απόλλωνα εκφράζεται και στη μουσική συγγένειά τους στο επίπεδο της λατρείας. Δεν είναι τυχαίο ότι στο άγαλμα του Δηλίου Απόλλωνα που δυστυχώς δε σώθηκε παρά σε νομίσματα και σφραγίδες της ελληνιστικής περιόδου, παριστάνεται ο θεός με τις τρεις Χάριτες στο ένα χέρι, οι οποίες κρατούν λύρα, αυλούς και σύριγγα, τα όργανα που συνοδεύουν, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, τη μεταφορά των προσφορών από τη χώρα των Υπερβορέων στη Δήλο.

Η μαρτυρία του Πλουτάρχου μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος θεολογικής ερμηνείας της χρήσης των οργάνων αυτών στη λατρεία του Απόλλωνα. Το μακρύ προσκύνημα αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία , εφόσον στη Δήλο δεν φτάνουν μόνο οι προσφορές αλλά και η μουσική των λαών από τους οποίους περνούν και η φωνή και η γλώσσα τους. Ο όρος απαρχαί άλλωστε έχει χρησιμοποιηθεί για να δηλώσει όχι μόνο φυσικούς αλλά και πνευματικούς καρπούς.Φορέας των μουσικών αυτών φωνών εκτός από τους ιερείς και τους θεωρούς, υπήρξε το πλήθος των καλλιτεχνών που συνέρρεαν στο ιερό νησί από τα αρχαϊκά ως τα ελληνιστικά χρόνια φέροντος ό,τι καλύτερο, σε καλλιτεχνικό επίπεδο, προς τιμήν του Μουσηγέτη θεού.

Η Υπερβόρεια Παράδοση

Είναι γνωστές οι Ελληνικές παραδόσεις για τους Υπερβορείους και ιδιαίτερα για τον
Υπερβόρειο Απόλλωνα και τον «αιθεροβάτη», ιπτάμενο και ταξιδεύοντα πάνω σε ένα βέλος,
ιερέα του Άβαρη (α+βάρος, δηλαδή ο αβαρής!). Είναι ακόμα γνωστή η εκδοχή στην
Ελληνική μυθολογία ότι η Λητώ, η μητέρα του Απόλλωνα, καταγόταν από τη χώρα των
Υπερβορείων, από την οποία αναχώρησε μεταμφιεσμένη σε λύκαινα (λύκη=φως, απ’ όπου
και ο Λύκιος Απόλλωνας, το λυκαυγές, το λυκόφως και η αμφιλύκη). Τη μυθική αυτή
περιοχή, που εθεωρείτο σαν ένα είδος επίγειου παράδεισου οι Έλληνες την τοποθετούσαν στο
έσχατο βόρειο άκρο του τότε γνωστού κόσμου (Ultima Thule), στις πολικές περιοχές όπου
κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν υπήρχε μέρα και κατά το θερινό νύκτα, πέρα από τα Ριπαία
Όρη, τα οποία όπως επιστεύετο ότι μετακινούντο και απομακρύνοντο όταν τα πλησίαζαν οι
άνθρωποι. Σε αυτή βασίλευε η αιώνια άνοιξη και από αυτή προήρχοντο οι κύκνοι, τα ιερά
πτηνά του Απόλλωνα. Οι κάτοικοι της Υπερβοραίας εθεωρούντο ένας αγαπητός και δίκαιος
λαός, γι’ αυτό πολύ αγαπητός στον Απόλλωνα, ο οποίος κάθε φθινόπωρο αποδημούσε από
τους ελφούς στη χώρα τους, αφήνοντας στο διάστημα αυτό σαν αναπληρωτή του το
Διόνυσο, για να ξαναεπιστρέψει την άνοιξη στη ήλο με το άρμα του που το έσερναν επτά
κύκνοι.

Κατά τον 6ο π.χ. αιώνα ο θεολόγος και θαυματουργός Αριστέας ο Προκονήσιος έγραψε ένα
φανταστικό περιηγητικό μυθιστόρημα, τα Αριμάσπεια Έπη, το οποίο δυστυχώς χάθηκε. Σε
αυτό μιλούσε για τη μυθική χώρα των Ισσηδόνων, για τους υπερβόρειους εκείνους λαούς,
για τους μονόφθαλμους (κύκλωπες) Αριμασπούς (σκυθική λέξη που σημαίνει μονόφθαλμος),
για τους γρύπες που φυλάνε το χρυσό και για τον αγαπημένο λαό του Υπερβόρειου
Απόλλωνα στα πέρατα του κόσμου. Ο Μάξιμος ο Τύριος ταυτίζει τους Ισσηδόνες με τους
Υπερβορείους της Θούλης και ονομάζει τον Αρισταία «άνδρα φιλόσοφο» Ο Πίνδαρος τον
αναφέρει ότι κατείχε εξέχουσα θέση στη πατρίδα του και ότι έπεφτε σε έκσταση
καταλαμβανόμενος από τον Απόλλωνα (φοιβόλαμπος γενόμενος). Το ίδιο αναφέρει και ο
Ηρόδοτος (εν εκτάσει αποφοιβώμενος). Ακόμα ο Σουίδας στο λεξικό του, στη λέξη
«Αριστέας», προσθέτει ότι αυτός μπορούσε να βγει και να ξαναμπεί με τη θέλησή του στο
σώμα του: τούτου φασί την ψυχήν, όταν εβούλετο εξιέναι και επανιέναι πάλιν, ενώ ο Μάξιμος
ο Τύριος αναφέρει: η δε ψυχή του εκδύσασα του σώματος επλάζετο εν τω αιθέρι.

Στον Αρισταίο αποδίδεται και μια θεογονία και λέγεται ότι όταν πέθανε εξαφανίσθηκε το
σώμα του και πολλοί τον είδαν ζωντανό σε άλλα μέρη. Στο Μεταπόντιο φανερώθηκε με τη
μορφή κόρακα (ιερό πτηνό του Απόλλωνα) μαζί με την ακολουθία του Απόλλωνα.
Άγνωστοι στον Όμηρο οι Υπερβόρειοι θεωρούνται εντούτοις σαν ένας πραγματικά υπαρκτός
λαός από τον Ηρόδοτο. Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, ο μεγάλος αυτός θαλασσοπόρος,
αστρονόμος και ωκεανογράφος του 4ου π.χ. αιώνα, ξεκινώντας από τη Μασσαλία
περιέπλευσε το Γιβραλτάρ και από εκεί πλέοντας βόρεια έφτασε μέχρι το βορειότατο άκρο
της Νορβηγίας και περιέγραψε τις παρατηρήσεις του σε ένα ιδιαίτερο έργο με τίτλο Πυθέου
Περίπλους ή περί των απίστων (απιστεύτων) της Θούλης, από το οποίο όμως διασώθηκαν
μόνο 33 αποσπάσματα.

Οι Κροτωνιάτες μαθητές του Πυθαγόρα τον αποκαλούσαν σαν τον «προερχόμενο από τους
Υπερβορείους Απόλλωνα» (Υπό των Κροτωνιατών τον Πυθαγόραν Απόλλωνα Υπερβόρειον
προσαγορεύεσθαι (Απόσπασμα Αριστοτέλους 191, Diels V.S. I, 14,7 σελ. 99). Σύμφωνα με
μια παράδοση που αναφέρει και ο Ιάμβλιχος, ο Πυθαγόρας ήταν μαθητής του Άβαρη. Αξίζει
επίσης να σημειωθεί ότι ο Ναός του Επικουρίου Απόλλωνος στις Βάσσες της Φιγαλείας
(Ανδρίτσαινα) είναι ο μόνος που έχει προσανατολισμό από Βορά προς Νότο, σε αντίθεση με
τους άλλους Ελληνικούς λαούς που είναι προσανατολισμένοι από την Ανατολή προς τη
δύση. Γενικά θεωρείται ότι υπήρχε μια Υπερβόρεια κοινή Παράδοση για την Αρία Φυλή.

Η ιδρύτρια της Θεοσοφικής Εταιρίας Μαντάμ Μπλαβάτσκυ αναφέρει παρακάτω αρκετά
σημαντικά πράγματα για την Υπερβοραία, τους Υπερβόρειους, τον Υπερβόρειο Απόλλωνα
και γενικότερα για την αρχαιοελληνική παράδοση στο βιβλίο της Η Μυστική ιδασκαλία
(1888):

...Η δεύτερη τώρα ήπειρος ήταν η «Υπερβοραία», «η χώρα που άπλωνε τα ακρωτήριά της νότια και
δυτικά από το Βόρειο Πόλο για να δεχθεί τη 0εύτερη Φυλή, και αποτελούσε ολόκληρη τη χώρα που είναι γνωστή σήμερα σα Βόρεια Ασία. Το όνομα αυτό είχε δοθεί από τους αρχαίους Έλληνες στην απόμακρη και μυστηριώδη περιοχή στην οποία ταξίδευε σύμφωνα με τη παράδοσή τους κάθε χρόνο ο
«Υπερβόρειος Απόλλωνας». Αστρονομικά βέβαια ο Απόλλωνας είναι ο ήλιος, ο οποίος εγκαταλείποντας τα Ελληνικά ιερά, αγαπούσε να επισκέπτεται κάθε χρόνο την απόμακρη χώρα του, όπου όπως ελέγετο ο Ήλιος δεν έδυε ποτέ για μισό χρόνο (Εγγύς γαρ νυκτός τε και ήματος εισί κελευθοί, λέει ένας στίχος της Οδύσσειας, Ι, 86).

Αλλά ιστορικά, ή καλύτερα ίσως εθνολογικά και γεωλογικά η σημασία είναι διαφορετική. Η χώρα των
Υπερβορείων, αυτή που εκτείνετο πέρα του Βορρά, του ψυχρού θεού των χιονιών και των καταιγίδων, ο οποίος αγαπούσε να κοιμάται βαριά πάνω στην αλυσίδα των Ριπαίων ορέων, δεν ήταν ούτε μια ιδανική χώρα, όπως εικάζεται από τους μυθολόγους, ούτε ακόμη μια χώρα κοντά στη Σκυθία και το Δούναβη.

Ήταν μια αληθινή Ήπειρος, μια γνήσια χώρα που δε γνώριζε χειμώνα εκείνες τις αρχαίες μέρες και της
οποίας η λύπη δεν έχει παραμείνει περισσότερο από μια νύχτα και μια ημέρα στη διάρκεια του έτους,
ακόμη και σήμερα. Οι νυκτερινές σκιές δε πέφτουν ποτέ πάνω της, έλεγαν οι Έλληνες, γιατί είναι η χώρα των θεών, η αγαπημένη κατοικία του Απόλλωνα, του θεού του φωτός και οι κάτοικοί της είναι οι
αγαπημένοι του ιερείς και υπηρέτες...

... Και τώρα εγείρεται το φυσικό ερώτημα: Αν οι Έλληνες ήξεραν την εποχή του Ομήρου για μια
Υπερβόρεια χώρα, δηλαδή μια ευλογημένη χώρα πέρα από το άγγιγμα του Βορέα, του θεού των χιονιών και των καταιγίδων, μια ιδανική περιοχή την οποία οι μεταγενέστεροι Έλληνες και οι κλασσικοί τους έχουν προσπαθήσει μάταια να εντοπίσουν ψάχνοντας γι’ αυτήν πέρα από τη Σκυθία, μια χώρα όπου οι νύχτες ήσαν μικρές και οι μέρες μεγάλες και πέρα από αυτή τη περιοχή μια χώρα όπου ο ήλιος δεν έδυε ποτέ και ο φοίνικας μεγάλωνε ελεύθερα - αν ήξεραν όλα αυτά, ποιος τότε τους τα είχε πει; Στην εποχή τους και για αιώνες πριν, η Γροιλανδία είχε ήδη καλυφθεί με αιώνια χιόνια, με πάγο που δεν έλιωνε ποτέ, όπως είναι ακριβώς σήμερα. Τα πάντα τείνουν να δείξουν ότι η χώρα των σύντομων νυκτών και των μεγάλων ημερών ήταν η Νορβηγία ή η Σκανδιναβία, πέρα από τις οποίες υπήρχε η ευλογημένη γη του αιώνιου φωτός και καλοκαιριού. Για να το γνωρίζουν αυτό οι Έλληνες θα πρέπει η παράδοσή τους να είχε μεταβιβαστεί σε αυτούς από κάποιο άλλο λαό, πιο αρχαίο από αυτούς, ο οποίος ήταν οικείος με αυτές τις κλιματολογικές λεπτομέρειες για τις οποίες οι ίδιοι οι Έλληνες δε θα μπορούσαν να γνωρίζουν τίποτα. Ακόμα και σήμερα, η επιστήμη υποψιάζεται την ύπαρξη πέρα από τις Πολικές θάλασσες, στον ίδιο το κύκλο του Αρκτικού Πόλου μιας θάλασσα που δεν παγώνει ποτέ και μιας ηπείρου που είναι πάντα πράσινη (Σημ. Εδώ βέβαια η Μπλαβάτσκυ μιλάει πριν από πάνω από εκατό χρόνια, ενώ σήμερα οι επιστήμονες παρουσιάζονται σα να έχουν εξερευνήσει όλο τον αρκτικό ωκεανό και αποφαίνονται πως δεν υπάρχει μια τέτοια χώρα, σε αντίθεση με τα σοβαρά επιχειρήματα των οπαδών της Κούφιας Γης). Οι αρχαϊκές διδασκαλίες και παρόμοια οι Πουράνες - γι’ αυτόν που καταλαβαίνει τις αλληγορίες των δεύτερων - περιέχουν τις ίδιες δηλώσεις. Αρκεί λοιπόν για μας η ισχυρή πιθανότητα ότι ένας λαός, άγνωστος τώρα στην ιστορία, να έζησε στη διάρκεια της μειοκαίνου περιόδου της σύγχρονης επιστήμης, μιας εποχής που η Γροιλανδία ήταν μια σχεδόν τροπική χώρα.

Ο Ουρανός βασίλευσε και κυβέρνησε τη δεύτερη Φυλή (Σημ. των Υπερβορείων) και την τότε ήπειρό
τους, Ο Κρόνος τη Τρίτη Φυλή ή Λεμουρίους και ο Δίας, ο Ποσειδώνας και άλλοι πολέμησαν στην
αλληγορία για την Ατλαντίδα, που ήταν όλη η γη την ημέρα της Τετάρτης Φυλής...

Ο Ουρανός γέννησε τους Τιτάνες της Τρίτης Φυλής και αυτοί είναι που προσωποποιούμενοι από τον
Κρόνο, τον ευνούχισαν. διότι αφού οι Τιτάνες είναι που έπεσαν στη (φυσική) γέννηση όταν η δημιουργία με τη θέληση αντικαταστάθηκε από τη φυσική δημιουργία, αυτοί δε χρειάζονταν πια τον ουρανό.

Τρία μεγάλα έθνη της αρχαιότητας ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν απ’ ευθείας από το βασίλειο του
Κρόνου ή τη Λεμουρία (συγχεόμενη ήδη αρκετές χιλιάδες χρόνια πριν την εποχή μας με την Ατλαντίδα):

οι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες και οι Αρχαίοι Έλληνες (0ιόδωρος και Πλάτωνας). Αλλά η αρχαιότερη
πολιτισμένη χώρα της Ασίας, η Ινδία, μπορεί να δειχθεί ότι αξίζει τον ίδιο ισχυρισμό.

Επιπλέον θα πρέπει να υπάρχει κάποιος καλός λόγος γιατί ένα Ασιατικό έθνος θα έπρεπε να τοποθετήσει τους μεγάλους προγόνους και άγιούς του στη Μεγάλη Άρκτο, ένα αστερισμό του Βορά. Έχουν περάσει όμως 70.000 χρόνια από τότε που ο πόλος της γης έδειχνε στο μακρύτερο άκρο της ουράς της Μικρής Άρκτου και πολλά περισσότερα χιλιάδες χρόνια από τότε που οι Επτά Ρίσις μπορούσαν να ταυτισθούν με τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου.

Η Αρία φυλή γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στο μακρινό βορά, αν και μετά το βύθισμα της ηπείρου της
Ατλαντίδας οι φυλές της μετανάστευσαν πιο νότια στην Ασία. Έτσι ο Προμηθέας είναι γιος της Ασίας και ο γιος του 0ευκαλίωνας, ο Έλληνας Νώε, αυτός που δημιούργησε ανθρώπους από τις πέτρες της
μητέρας γης, ονομάζεται από το Λουκιανό Βόρειος Σκύθης και ο Προμηθέας γίνεται αδελφός του
Άτλαντα και καθηλώνεται στο Καύκασο ανάμεσα στα χιόνια.

Ο Δευκαλίωνας λέγεται ότι έφερε τη λατρεία του Άδωνη και του Όσιρη στη Φοινίκη. Η λατρεία τώρα
αυτή είναι του Ήλιου, που χάνεται και ξαναβρίσκεται στην αστρονομική του σημασία. Μόνο στο Πόλο
είναι που ο Ήλιος πεθαίνει για 6 μήνες, γιατί σε γεωγραφικό πλάτος 68 μοιρών μένει νεκρός μόνο για 40 ημέρες, όπως ακριβώς στη γιορτή του Όσιρη. Οι δυο λατρείες γεννήθηκαν στα βόρεια της Λεμουρίας ή σε εκείνη την ήπειρο της οποίας η Ασία ήταν ένα είδος σπασμένης προέκτασης και η οποία εκτείνετο μέχρι τις πολικές περιοχές.

Η Ελλάδα είχε τον Υπερβόρειο όσο και το Νότιό της Απόλλωνα. Έτσι όλοι σχεδόν οι θεοί της
Αιγύπτου, της Ελλάδας και της Φοινίκης καθώς και άλλων πανθέων είναι βόρειας καταγωγής και
επήγασαν στη Λεμουρία κατά το τέλος της Τρίτης Φυλής, αφού είχε ολοκληρωθεί πλήρως η φυσική και
φυσιολογική της εξέλιξη. Όλοι οι μύθοι της Ελλάδας γράφηκαν πάνω σε ιστορικά γεγονότα, εφόσον
εκείνη η ιστορία είχε περάσει ανόθευτη με μύθους στις μέλλουσες γενεές.

Κοσμικά και αστρονομικά ο υπερβόρειος Απόλλωνας είναι ο προσωποποιημένος Ήλιος, ο οποίος στη
διάρκεια της πορείας του αστρικού έτους (25.868 έτη) αλλάζει τα κλίματα πάνω στην επιφάνεια της γης
κάνοντας τις τροπικές περιοχές παγωμένες περιοχές και αντιστρόφως...

Η Ιστορία της Λητούς, της μητέρας του Απόλλωνα έχει διάφορες σημασίες. Αστρονομικά η Λητώ είναι
η Πολική Περιοχή και η νύκτα που δίνει γέννηση στον Ήλιο, τον Απόλλωνα, τη Φοίβη κ.λ.π. Αυτή
γεννιέται στις Υπερβόρειες περιοχές όπου όλοι οι κάτοικοι ήσαν ιερείς του γιού της, εορτάζοντας την
ανάστασή του και τη κάθοδο στη χώρα του κάθε δεκαεννιά χρόνια της ανακαίνισης του σεληνιακού
κύκλου. Η Λητώ είναι γεωλογικά η Υπερβόρεια Ήπειρος και η περιοχή της.

Ο Φαέθωνας, πεθαίνοντας ενώ έφερε θερμότητα στα παγωμένα άστρα των πολικών περιοχών,
ξυπνώντας στο Πόλο το 0ράκοντα που είχε γίνει άκαμπτος από το κρύο και εκσφενδονιζόμενος στο
έρεβος, είναι μια αλληγορία που αναφέρεται άμεσα στην αλλαγή κλίματος σε εκείνες τις μακρινές
περιοχές, όταν από μια παγωμένη ζώνη, οι πολικές χώρες είχαν γίνει μια χώρα με ήπιο και ζεστό κλίμα.

Ο σφετεριστής των λειτουργιών του Ήλιου Φαέθωνας, εκσφενδονιζόμενος στο έρεβος από το κεραυνό
του 0ία, είναι ένας υπαινιγμός για τη δεύτερη μεταβολή που συνέβη σε εκείνες τις περιοχές όταν για μια ακόμη φορά η γη «όπου άνθιζε η μανόλια» έγινε ξανά η έρημη και απαγορευμένη χώρα του απώτατου βορρά και των αιώνιων πάγων. Αυτή η αλληγορία καλύπτει τα γεγονότα δύο πραλάγια και αν κατανοείτο καλά, όφειλε να ήταν μια απόδειξη για τη τεράστια αρχαιότητα των ανθρωπίνων φυλών.

Τόσο απόκρυφη και μυστικιστική είναι μία από τις όψεις της Λητούς, ώστε αυτή κάμεται να
ξαναεμφανίζεται ακόμα και στην Αποκάλυψη (ιβ΄) σαν η γυναίκα η σκεπασμένη με τον Ήλιο
(Απόλλωνα) και τη Σελήνη (Άρτεμη) κάτω από τα πόδια της, η οποία όντας έγγειος «φωνάζει
κοιλοπονώντας από την επικείμενη γέννα». Ένας μεγάλος κόκκινος δράκοντας κ.λ.π. στέκεται μπροστά
από τη γυναίκα έτοιμος να καταβροχθίσει το παιδί. Αυτή γεννά τελικά το παιδί, το οποίο επρόκειτο να
κυβερνήσει όλα τα έθνη με μια σιδερένια ράβδο και το οποίο συνελήφθη στο θρόνο του θεού (Ηλίου). 

Ηγυναίκα έφυγε προς την ερημιά κυνηγόμενη από το δράκοντα, ο οποίος χύνει από το στόμα του νερό σα μια πλημμύρα. Και ο δράκοντας πήγε να κάνει πόλεμο με το υπόλοιπο του σπόρου της ο οποίος κρατάει τις εντολές του Θεού (0ες ιβ΄1,17). Οποιοσδήποτε διαβάζει την αλληγορία της Λητούς που καταδιώκεται από την εκδίκηση της ζηλιάρας Ήρας, θα αναγνωρίσει τη ταυτότητα των δυο αποδόσεων. 

Η Ήρα στέλνει τον Πύθωνα, το δράκοντα να καταδιώξει και καταστρέψει τη Λητώ και να φάει το παιδί της. Το τελευταίο είναι ο Απόλλωνας, ο Ήλιος, διότι ο «άνδρας - παιδί που επρόκειτο να κυβερνήσει όλα τα έθνη με μια σιδερένια ράβδο» της Αποκάλυψης, είναι βέβαια όχι ο «Υιός του Θεού» Ιησούς, αλλά ο φυσικός Ήλιος που κυβερνά όλα τα έθνη.

O Aπόλλων σκοτώνει τον Πύθωνα

Ο δράκοντας με το να είναι ο Βόρειος Πόλος, κυνηγώντας βαθμιαία τους πρώτους Λεμουρίους από
τις χώρες οι οποίες έγιναν όλο και πιο Υπερβόρειες και ακατάλληλες για κατοικία από εκείνους που
αναπτύσσονταν γρήγορα σε φυσικούς ανθρώπους, διότι αυτοί είχαν τώρα να αντιμετωπίσουν τις
κλιματολογικές μεταβολές, αυτός ο 0ράκοντας δε θα αφήσει τη Λητώ να γεννήσει (τον Ήλιο να
εμφανισθεί). Αυτή οδηγείται από τον Ουρανό και δε βρίσκει μέρος «που να γεννήσει», μέχρις ότου ο
Ποσειδώνας (ο Ωκεανός) συγκινημένος από ευσπλαχνία, κάνει ακίνητο το επιπλέον νησί της Δήλου (η
νύμφη Αστερία μέχρι τότε κρυβόταν από το Δία κάτω από τα κύματα του Ωκεανού), πάνω στο οποίο
βρίσκει καταφύγιο η Λητώ και όπου γεννιέται ο λαμπρός θεός ήλιος, ο οποίος με το που εμφανίζεται
σκοτώνει αμέσως το Πύθωνα, τη κρύα και παγωμένη Αρκτική περιοχή, στου οποίου τις θανατηφόρες
σπείρες εκλείπει η ζωή. Με άλλα λόγια η Λητώ - Λεμουρία μετασχηματίζεται στη Νιόβη Ατλαντίδα,
πάνω στην οποία βασιλεύει ο γιος της Απόλλωνας ή Ήλιος - με μια σιδερένια ράβδο πραγματικά, αφού
ο Ηρόδοτος κάνει τους Άτλαντες να καταριούνται την πολύ μεγάλη του θερμότητα....

Η φιλονικία μεταξύ της Λητούς και της Νιόβης (της Ατλάντειας φυλής), μητέρας των επτά γιων και επτά θυγατέρων που προσωποποιούν τις επτά υποφυλές της Τετάρτης Φυλής και τους επτά κλάδους τους,είναι μια αλληγορία για την ιστορία των δυο ηπείρων (Λεμουρίας και Ατλαντίδας). Ο θυμός των  «Υιών του Θεού» ή της «Θέλησης και της Γιόγκα» στη θέα του σταθερού εκφυλισμού των Ατλάντων ήταν μεγάλος και η καταστροφή των παιδιών της Νιόβης από τα παιδιά της Λητούς, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη, τις θεότητες του φωτός, της σοφίας και της αγνότητας ή αστρονομικά τον Ήλιο και τη Σελήνη, των οποίων η επιρροή προκαλεί μεταβολές στον άξονα της γης, πλημμύρες και κατακλυσμούς, είναι έτσι πολύ σαφής. Ο μύθος για τα ατέλειωτα δάκρυα της Νιόβης, της οποίας η λύπη κάνει τον Δία να τη μεταβάλλει σε μια πηγή - την Ατλαντίδα σκεπασμένη από νερά - δεν είναι λιγότερο γραφικός σα
σύμβολο. Η Νιόβη ας θυμηθούμε είναι η κόρη μίας των Πλειάδων (ή Ατλαντίδων) κι έτσι η εγγονή του
Άτλαντα, γιατί παριστάνει τις τελευταίες γενεές της καταδικασμένης ηπείρου.

Η παράδοση λέει ότι οι «Υιοί του Θεού» ή οι μεγάλοι μυημένοι της Ιερής Νήσου επωφελήθησαν από το κατακλυσμό για να απαλλάξουν τη γη απ’ όλους τους Μάγους των Ατλάντων...

Οι Λεμούριοι καθώς και οι πρώτοι Άτλαντες ήσαν διαιρεμένοι σε δυο ξεχωριστές τάξεις: τους Υιούς της
Νυκτός ή του Σκότους και τους Υιούς του ΄Ηλίου ή του Φωτός. Τα παλιά βιβλία μας λένε για φοβερές
μάχες μεταξύ τους, όταν οι πρώτοι αφήνοντας τη χώρα τους του Σκοταδιού απ’ όπου ο Ήλιος
απομακρύνετο για πολλούς μήνες κατέβαιναν από τις αφιλόξενες περιοχές τους και «προσπάθησαν να
αποσπάσουν τον κύριο του φωτός» από τους καλύτερα ευνοουμένους αδελφούς τους των ισημερινών
περιοχών. Μπορεί να μας πουν ότι οι αρχαίοι δε γνώριζαν τίποτα για τη μακριά νύχτα των έξη μηνών
στις πολικές περιοχές. Ακόμα όμως και ο Ηρόδοτος, πιο μελετημένος από τους υπόλοιπους, αναφέρει
ένα λαό που κοιμόταν για έξη μήνες το χρόνο και παρέμενε ξύπνιος τους άλλους έξη. Εντούτοις οι
Έλληνες γνώριζαν καλά ότι υπήρχε μια χώρα στο βορά όπου το έτος ήταν διαιρεμένο σε μια μέρα και σε μια νύχτα διαρκείας έξη μηνών η καθεμιά, γιατί ο Πλίνιος το λέει αυτό καθαρά στο Τέταρτο βιβλίο του.

Αυτοί μιλούν για τους Κιμμερίους και τους Υπερβόρειους και κάνουν μια διάκριση μεταξύ των δυο. Οι
πρώτοι κατοικούσαν το Palus Maeotis (μεταξύ 45ο και 50ο γεωγραφικού πλάτους). Ο Πλούταρχος
εξηγεί ότι δεν ήσαν παρά ένα μικρό τμήμα ενός μεγάλου έθνους, διωγμένου από τους Σκύθες, το οποίο
έθνος σταμάτησε κοντά στη Ταναϊδα έχοντας διασχίσει την Ασία. «Αυτά τα φιλοπόλεμα πλήθη ζούσαν
προηγουμένως στις ακτές του ?κεανού, μέσα σε πυκνά δάση και κάτω από ένα σκοτεινό ουρανό. Εκεί
ο πόλος ακουμπά σχεδόν στη κορυφή, εκεί μακρές νύκτες και μέρες διαιρούν το έτος». Όσο για τους
Υπερβόρειους αυτοί οι λαοί, όπως εκφράζονται από τον Solinus Polyhistor (C.16) «σπείρουν το πρωί,
θερίζουν το μεσημέρι, μαζεύουν τα φρούτα τους το δειλινό και τα αποθηκεύουν στη διάρκεια της νύκτας στις σπηλιές τους.

Ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης (4ος αιώνας π.χ.) αναφέρει τα εξής για το μέρος που γεννήθηκε η Λητώ:
"Απέναντι από την ακτή της Κελτικής Γαλατίας υπάρχει ένα νησί στον ωκεανό, όχι μικρότερο από τη
Σικελία, βρισκόμενο προς το βορρά, το οποίο κατοικείται από τους Υπερβορείους, οι οποίοι
ονομάζονται έτσι γιατί κατοικούν πέρα από τον Βόρειο Άνεμο (Σημ.. από του πορροτέρω κείσθαι
της βορείου πνοής). Η παράδοση λέει ότι η Λητώ γεννήθηκε εκεί και γι αυτό το λόγο οι κάτοικοι
τιμούν τον Απόλλωνα περισσότερο από κάθε άλλο θεό. Σε αυτό το νησί υπάρχει ένας μεγαλοπρεπής
περίβολος του Απόλλωνα και ένας σημαντικός ναός κυκλικής μορφής (το Στόουνχεντζ;),
διακοσμημένος με πολλά καθαγιασμένα δώρα. Υπάρχει επίσης μία πόλη, αφιερωμένη στον ίδιο θεό,
οι περισσότεροι κάτοικοι της οποίας είναι αρπιστές.***. Λέγεται επίσης ότι σε αυτό το νησί το
φεγγάρι φαίνεται να είναι πολύ κοντά στη γη, ότι βλέπονται καθαρά σε αυτό ορισμένες προεξοχές
γήινης μορφής, ότι ο Απόλλωνας επισκέπτεται το νησί σε μια πορεία δεκαεννέα ετών, στην οποία
περίοδο τα άστρα συμπληρώνουν τις περιστροφές τους και ότι γι’ αυτό το λόγο οι Έλληνες
διακρίνουν το κύκλο των 19 χρόνων με το όνομα του «μεγάλου έτους». Στη διάρκεια της εποχής της
εμφάνισής του ο θεός παίζει την άρπα του και χορεύει κάθε νύχτα...»

------------------
*** «κιθαρίζειν τε και χορεύειν συνεχώς τας νύκτας από ισημερίας εαρινής έως πλειάδος
ανατολής επί τοις ιδίοις ευημερήμασι τερπόμενον...»

Ο Geoffrey Ashe στο βιβλίο του «Η Αρχαία Σοφία» παρατηρεί τα εξής σε σχέση με τα
λεγόμενα του Εκαταίου:

"Η τοποθέτηση από τον Εκαταίο ενός υπερβόρειου ιερατείου στη Βρετανία μπορεί να μην
είναι καθαρή φαντασία. Μπορεί να αντανακλά τη σαμανιστική διαδοχή που ταξίδευε δυτικά
μαζί με τη μετανάστευση των Κελτών και εξελισσόταν στο δρόμο της σε ρυιδισμό, με
αντίστοιχες σχολές στη Βρετανία».

Ενδιαφέρον εδώ έχει το Άβαλον, ο διφορούμενος Άλλος Κόσμος των Βρετανών Κελτών.
Μερικές φορές αυτός λέγεται ότι είναι ένα νησί και έχει μια έντονα Υπερβόρεια έννοια: είναι
ένας μακάριος τόπος όπου το κλίμα είναι πάντα ήπιο και δεν υπάρχει ποτέ καθόλου χιόνι ή
δυνατός άνεμος. Το όνομά του θεωρείται ότι παράγεται από μια Κέλτικη λέξη για το «μήλο»
και είναι έτσι η «Χώρα των Μήλων». Μερικοί λόγιοι είχαν προτείνει ότι συνδέεται με τον
Απόλλωνα, με το επιχείρημα ότι «Απόλλωνας» σημαίνει ο Θεός του μήλου (;). Όπως η
Σαμπάλα έχει την υπόγεια προέκτασή της στην Αγκάρτι, έτσι είχε και το Άβαλον. Αυτό
συγχωνεύθηκε με ένα υπόγειο κόσμο γνωστό σαν Annwn. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση
μια είσοδο προς το Annwn υπάρχει στο λόφο του Γκλαστόνμπερυ Τορ στο Σόμερσετ, όπου
υποτίθεται ότι έφερε ο Ιωσήφ της Αριμαθαίας το 63 μ.χ. το Άγιο ισκοπότηρο. Είναι πάντως
εντυπωσιακό ότι ο λόφος του Γκλαστόνμπερυ Τορ έχει ένα επταδικό σπειροειδές μονοπάτι.
Και η Μπλαβάτσκυ συνεχίζει για το μέρος γέννησης του Απόλλωνα:

Το νησί της Δήλου ή Αστερία της Ελληνικής Μυθολογίας δεν ήταν ποτέ στην Ελλάδα, μια χώρα η οποία την εποχή της δεν ήταν ακόμη σε ύπαρξη, ούτε καν στη μοριακή της μορφή. Αρκετοί συγγραφείς έχουν δείξει ότι αυτή αντιπροσώπευε μια χώρα ή νησί πολύ μεγαλύτερη από τις μικρές κουκίδες γης που έγιναν η Ελλάδα. Τόσο ο Πλίνιος όσο και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης την τοποθετούν στις βόρειες θάλασσες. Ο ένας την ονομάζει βασιλεία και ο άλλος, ο Πλίνιος, την ονομάζει Οσερίκτα (Osericta), μια λέξη που σύμφωνα με τον Rudbeck «είχε μια σημασία στις βόρειες γλώσσες ισοδύναμη με το Νησί των Θείων Βασιλιάδων ή θεών - βασιλιάδων» ή πάλι με το «βασιλικό νησί των θεών», γιατί εκεί γεννήθηκαν οι θεοί, δηλαδή οι θείες δυναστείες των βασιλιάδων της Ατλαντίδας προήλθαν από αυτό το τόπο. Ας αφήσουμε τους γεωγράφους και τους γεωλόγους να το αναζητήσουν μεταξύ εκείνης της ομάδας νησιών που ανακάλυψε ο Νόρντενσκιολντ στο ταξίδι του με το Βέγα στις αρκτικές περιοχές.

Αυτά τα νησιά βρέθηκαν στρωμένα μα απολιθώματα αλόγων, προβάτων, βοδιών κ.λ.π. ανάμεσα από
γιγάντια κόκαλα ελεφάντων, μαμούθ, ρινόκερων κ.λ.π. Αν δεν υπήρχε άνθρωπος επάνω στη γη εκείνη τη περίοδο, τότε πώς συνέβη τα άλογα και τα πρόβατα να βρεθούν μαζί με τα τεράστια πανάρχαια ζώα
ρωτάει σε ένα γράμμα ένας δάσκαλος (Εσωτερικός Βουδισμός 67). Η απάντηση δίνεται στο κείμενο.
Τα μυστικά βιβλία μας πληροφορούν ότι το κλίμα έχει αλλάξει σε εκείνες τις περιοχές περισσότερο από
μια φορά από τότε που κατοίκησαν οι πρώτοι άνθρωποι σε εκείνα τα τώρα απρόσιτα γεωγραφικά πλάτη.

Αυτά ήσαν ένας παράδεισος προτού γίνουν κόλαση. Ο σκοτεινός Άδης των Ελλήνων και το ψυχρό
βασίλειο των σκιών όπου η Σκανδιναβική κόλαση, η Θεά - βασίλισσα του βασιλείου των νεκρών,
εξουσιάζει βαθιά κάτω στο Χελχάιμ και στο Νιφλχάιμ». Εντούτοις ήταν ο τόπος γέννησης του
Απόλλωνα, ο οποίος ήταν ο λαμπρότερος των θεών, αστρονομικά στον ουρανό, καθώς αυτός στην
ανθρώπινη σημασία του ήταν ο πιο φωτισμένος από τους θείους βασιλιάδες που κυβέρνησαν τα πρώτα
έθνη. Το τελευταίο γεγονός αναφέρεται στην Ιλιάδα όπου ο Απόλλων λέγεται ότι παρουσιάστηκε
τέσσερες φορές στην μορφή του (σαν ο θεός των τεσσάρων φυλών) και έξη φορές σε ανθρώπινη μορφή, δηλαδή συνδεδεμένος με τις θείες δυναστείες των πρώτων αδιαχώριστων Λεμουρίων.

Είναι εκείνοι οι πρώτοι μυστηριώδεις λαοί, οι χώρες τους (που έχουν γίνει τώρα ακατοίκητες), καθώς
και το όνομα που δίνεται τόσο στο ζωντανό όσο και στο νεκρό άνθρωπο, που έχουν δώσει μια ευκαιρία
στους αδαείς εκκλησιαστικούς πατέρες να εφεύρουν μια κόλαση, την οποία μεταμόρφωσαν σε μια
καιόμενη αντί για μια ψυχόμενη τοποθεσία.

Μια καλή απόδειξη ότι όλοι οι θεοί και θρησκευτικές πίστεις και μύθοι έχουν έρθει από το βορρά, ο
οποίος ήταν επίσης η κοιτίδα του φυσικού ανθρώπου, βρίσκεται σε αρκετές υποδηλωτικές λέξεις που
έχουν πηγάσει και παραμένουν μέχρι σήμερα μεταξύ των βορείων φυλών στην αρχική σημασία τους.
Παρόλο όμως που υπήρξε μια εποχή που όλα τα έθνη είχαν την ίδια γλώσσα, αυτές οι λέξεις έχουν λάβει μια διαφορετική σημασία στους Έλληνες και στους Λατίνους. Μια τέτοια λέξη είναι το
Manu=άνθρωπος, ένα ζωντανό ον και Manes=νεκροί άνθρωποι. Οι Λάπωνες ονομάζουν μέχρι σήμερα
τα πτώματά τους manne. Ο Mannus είναι ο πρόγονος της Γερμανικής φυλής. Το Ινδουιστικό Manu, το
σκεπτόμενο ον, από τον άνθρωπο (man). Το Αιγυπτιακό Menes και ο βασιλιάς της Κρήτης Μίνωας,
κριτής του Άδη - όλοι προέρχονται από την ίδια ρίζα ή λέξη.

Η μυθολογία τώρα που κτίζεται με τη Θεογονία του Ησιόδου, η οποία δεν είναι παρά μια ποιητική
αναφορά πραγματικών παραδόσεων ή προφορικής ιστορίας,, μιλάει για τρεις γίγαντες: τον Βριάρεω, τον Κόττο και τον Γύγη που ζούσαν σε μια σκοτεινή χώρα, όπου είχαν φυλακισθεί από τον Κρόνο για την επανάσταση εναντίον του. Και οι τρεις, σύμφωνα με το μύθο είχαν εκατό χέρια και πενήντα κεφάλια, τοτελευταίο υπονοώντας φυλές, ενώ το πρώτο υποφυλές. Έχοντας στο μυαλό μας ότι στη μυθολογία σχεδόν κάθε πρόσωπο είναι ένας θεός ή ημίθεος, καθώς κι ένας βασιλιάς ή απλός θνητός στη δεύτερη όψη του (για παράδειγμα ο Γύγης είναι ένα εκατόγχειρο και πεντηκοντοκέφαλο τέρας στη μια περίπτωση κι ένας Λύδιος, ο διάδοχος του βασιλιά Candaules της χώρας σε μια άλλη απόδοση. Το ίδιο ανευρίσκεται και στο Ινδουιστικό Πάνθεο, όπου οι Ρίσις και οι Υιοί του Μπράχμα γεννιούνται σα
θνητοί) και ότι και οι δυο είναι σύμβολα χωρών, νησιών, δυνάμεων της φύσης, στοιχείων, εθνών,
φυλών και υποφυλών, το εσωτερικό Σχόλιο γίνεται κατανοητό. Λέει ότι οι τρεις γίγαντες είναι τρεις
πολικές χώρες που έχουν αλλάξει μορφή αρκετές φορές σε κάθε νέο κατακλυσμό ή εξαφάνιση της μιας
ηπείρου για να δώσουν τη θέση της σε μια άλλη. Ολόκληρη η σφαίρα συγκλονίζεται περιοδικά και έχει
συγκλονιστεί από την εμφάνιση της Πρώτης Φυλής τέσσερες φορές μέχρι τώρα. Εντούτοις, αν και το
πρόσωπο της γης μεταμορφωνόταν έτσι κάθε φορά, η διαμόρφωση των αρκτικών και των ανταρκτικών
πόλων δεν έχει αλλάξει πολύ. Οι πολικές περιοχές ενώνονται και σπάνε μεταξύ τους σε νησιά και
χερσονήσους, παραμένοντας εντούτοις πάντα οι ίδιες. Έτσι η Βόρεια Ασία ονομάζεται η «αιώνια και
διαρκής χώρα» και η Ανταρκτική η «παντοτινά ζώσα» και «κρυμμένη», ενώ η Μεσόγειος, ο Ατλαντικός, ο Ειρηνικός και άλλες περιοχές εξαφανίζονται και επανεμφανίζονται στη σειρά, μέσα στα μεγάλα κύματα.

Από τη πρώτη εμφάνιση της μεγάλης Ηπείρου της Λεμουρίας, οι τρεις πολικοί γίγαντες είχαν φυλακισθεί στον κύκλο τους από το Κρόνο. Η φυλακή τους περιβάλλεται από ένα τοίχος ορειχάλκου και η έξοδος είναι μέσα από πύλες κατασκευασμένες από το Ποσειδώνα (δηλαδή από τις θάλασσες), τις οποίες αυτοί δεν μπορούν να διασχίσουν. Και αυτή είναι η υγρή περιοχή όπου βασιλεύει το αιώνιο σκοτάδι και μαραίνονται οι τρεις αδελφοί. Η Ιλιάδα δημιουργεί από αυτή τα Τάρταρα. Όταν οι Θεοί και οι Τιτάνες επαναστάτησαν με τη σειρά τους εναντίον του Δία, τη Θεότητα της Τετάρτης Φυλής, ο Πατέρας των Θεών αναλογίσθηκε τους φυλακισμένους γίγαντες για να νικήσει τους θεούς και τους Τιτάνες και νακατακρημνίσει τους τελευταίους στον Άδη, ή με καθαρότερα λόγια για να βυθίσει εν μέσω κεραυνού και αστραπής τη Λεμουρία στο βυθό της θάλασσας, για να κάνει χώρο για την Ατλαντ ίδα, η οποία επρόκειτομε τη σειρά της να βυθιστεί και αφανισθεί. Η γεωλογική αναστάτωση και κατακλυσμός της Θεσσαλίας ήταν μια επανάληψη σε μια μικρή κλίμακα του μεγάλου κατακλυσμού και παραμένουσα εντυπωμένη στο μυαλό των Ελλήνων συγχωνεύθηκε από αυτούς και μπερδεύτηκε με τη γενική μοίρα της Ατλαντίδας.

Τέτοιοι συμβολισμοί βρίσκονται σε όλες τις εξωτερικές θρησκείες που δηλώνουν προϊστορικές αλήθειες.

Η ηλιόλουστη, ευτυχισμένη χώρα, η αρχέγονη κοιτίδα των πρωταρχικών ανθρώπινων φυλών, έχει γίνει
πολλές φορές από τότε υπερβόρεια και Κρονική, δείχνοντας έτσι το Χρυσό Αιώνα και τη Βασιλεία του
Κρόνου από πολλές όψεις.

Ήταν πράγματι πολύπλευρη στο χαρακτήρα της: κλιματολογικά, εθνολογικά και ηθικά. Γιατί η Τρίτη ή
Λεμουρία Φυλή πρέπει φυσιολογικά να χωριστεί στη πρωταρχική ανδρόγυνη και στη μετέπειτα
δισεξουαλική φυλή της και το κλίμα των τόπων και των περιοχών της σε εκείνο μιας αιώνιας άνοιξης κι
ενός αιώνιου χειμώνα, σε ζωή και σε θάνατο, καθαρότητα και ακαθαρσία. Ο κύκλος των μύθων πάντοτε μεταμορφώνεται στο ταξίδι του από τη λαϊκή φαντασία. Εντούτοις μπορεί να καθαριστεί από τη σκωρία που έχει συσσωρεύσει στο δρόμο του μέσα από τα πολλά έθνη και τα αναρίθμητα μυαλά που έχουν προσθέσει τα δικά τους ενθουσιώδη στοιχεία στα αρχικά γεγονότα.

Οι ήπειροι αφανίζονται στη σειρά από φωτιά και νερό: είτε από σεισμούς και ηφαιστειακές εκρήξεις ή
από βύθιση και τη μεγάλη μετατόπιση υδάτων. Οι ήπειροί μας πρέπει να αφανιστούν σύμφωνα με τη
πρώτη κατακλυσμική διαδικασία...

Ο γεωγράφος Ντένις μας λέει ότι η μεγάλη θάλασσα, βόρεια της Ασίας ονομαζόταν παγωμένη ή
Κρονική. Ο Ορφέας και ο Πλίνιος το επιβεβαιώνουν δηλώνοντας ότι το όνομα αυτό της το έδωσαν οι
γιγάντιοι κάτοικοί της. Και η μυστική διδασκαλία εξηγεί και τις δυο επιβεβαιώσεις λέγοντάς μας ότι όλες οι ήπειροι σχηματίσθηκαν από το Βορρά προς το Νότο και ότι όπως η ξαφνική αλλαγή κλίματος
εμίκρυνε τη φυλή που είχε γεννηθεί πάνω της, αναστέλλοντας την ανάπτυξή της, έτσι αρκετές μοίρες
νότια, διαφορετικές συνθήκες είχαν δημιουργήσει πάντα τους υψηλότερους ανθρώπους σε κάθε νέα
ανθρωπότητα ή φυλή. Το βλέπουμε αυτό μέχρι σήμερα. Οι ψηλότεροι άνθρωποι βρίσκονται σήμερα στις βόρειες χώρες ....Έτσι και οι γίγαντες της Ατλαντίδας, κι επομένως οι Τιτάνες του Ησιόδου είναι όλοι βόρειοι.