ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (6.1-6.70)

Ραψωδία ζ' Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας

Ὣς ὁ μὲν ἔνθα καθεῦδε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς
ὕπνῳ καὶ καμάτῳ ἀρημένος· αὐτὰρ Ἀθήνη
βῆ ῥ᾽ ἐς Φαιήκων ἀνδρῶν δῆμόν τε πόλιν τε,
οἳ πρὶν μέν ποτε ναῖον ἐν εὐρυχόρῳ Ὑπερείῃ,
5 ἀγχοῦ Κυκλώπων, ἀνδρῶν ὑπερηνορεόντων,
οἵ σφεας σινέσκοντο, βίηφι δὲ φέρτεροι ἦσαν.
ἔνθεν ἀναστήσας ἄγε Ναυσίθοος θεοειδής,
εἷσεν δὲ Σχερίῃ, ἑκὰς ἀνδρῶν ἀλφηστάων,
ἀμφὶ δὲ τεῖχος ἔλασσε πόλει, καὶ ἐδείματο οἴκους,
10 καὶ νηοὺς ποίησε θεῶν, καὶ ἐδάσσατ᾽ ἀρούρας.
ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἤδη κηρὶ δαμεὶς Ἄϊδόσδε βεβήκει,
Ἀλκίνοος δὲ τότ᾽ ἄρχε, θεῶν ἄπο μήδεα εἰδώς·
τοῦ μὲν ἔβη πρὸς δῶμα θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,
νόστον Ὀδυσσῆϊ μεγαλήτορι μητιόωσα.
15 βῆ δ᾽ ἴμεν ἐς θάλαμον πολυδαίδαλον, ᾧ ἔνι κούρη
κοιμᾶτ᾽ ἀθανάτῃσι φυὴν καὶ εἶδος ὁμοίη,
Ναυσικάα, θυγάτηρ μεγαλήτορος Ἀλκινόοιο,
πὰρ δὲ δύ᾽ ἀμφίπολοι, Χαρίτων ἄπο κάλλος ἔχουσαι,
σταθμοῖϊν ἑκάτερθε· θύραι δ᾽ ἐπέκειντο φαειναί.
20 ἡ δ᾽ ἀνέμου ὡς πνοιὴ ἐπέσσυτο δέμνια κούρης,
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν,
εἰδομένη κούρῃ ναυσικλειτοῖο Δύμαντος,
ἥ οἱ ὁμηλικίη μὲν ἔην, κεχάριστο δὲ θυμῷ.
τῇ μιν ἐεισαμένη προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη·
25 «Ναυσικάα, τί νύ σ᾽ ὧδε μεθήμονα γείνατο μήτηρ;
εἵματα μέν τοι κεῖται ἀκηδέα σιγαλόεντα,
σοὶ δὲ γάμος σχεδόν ἐστιν, ἵνα χρὴ καλὰ μὲν αὐτὴν
ἕννυσθαι, τὰ δὲ τοῖσι παρασχεῖν, οἵ κέ σ᾽ ἄγωνται.
ἐκ γάρ τοι τούτων φάτις ἀνθρώπους ἀναβαίνει
30 ἐσθλή, χαίρουσιν δὲ πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ.
ἀλλ᾽ ἴομεν πλυνέουσαι ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφι·
καί τοι ἐγὼ συνέριθος ἅμ᾽ ἕψομαι, ὄφρα τάχιστα
ἐντύνεαι, ἐπεὶ οὔ τοι ἔτι δὴν παρθένος ἔσσεαι·
ἤδη γάρ σε μνῶνται ἀριστῆες κατὰ δῆμον
35 πάντων Φαιήκων, ὅθι τοι γένος ἐστὶ καὶ αὐτῇ.
ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἐπότρυνον πατέρα κλυτὸν ἠῶθι πρὸ
ἡμιόνους καὶ ἄμαξαν ἐφοπλίσαι, ἥ κεν ἄγῃσι
ζῶστρά τε καὶ πέπλους καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα.
καὶ δὲ σοὶ ὧδ᾽ αὐτῇ πολὺ κάλλιον ἠὲ πόδεσσιν
40 ἔρχεσθαι· πολλὸν γὰρ ἀπὸ πλυνοί εἰσι πόληος.»
Ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη γλαυκῶπις Ἀθήνη
Οὔλυμπόνδ᾽, ὅθι φασὶ θεῶν ἕδος ἀσφαλὲς αἰεὶ
ἔμμεναι· οὔτ᾽ ἀνέμοισι τινάσσεται οὔτε ποτ᾽ ὄμβρῳ
δεύεται οὔτε χιὼν ἐπιπίλναται, ἀλλὰ μάλ᾽ αἴθρη
45 πέπταται ἀννέφελος, λευκὴ δ᾽ ἐπιδέδρομεν αἴγλη·
τῷ ἔνι τέρπονται μάκαρες θεοὶ ἤματα πάντα.
ἔνθ᾽ ἀπέβη γλαυκῶπις, ἐπεὶ διεπέφραδε κούρῃ.
Αὐτίκα δ᾽ Ἠὼς ἦλθεν ἐΰθρονος, ἥ μιν ἔγειρε
Ναυσικάαν εὔπεπλον· ἄφαρ δ᾽ ἀπεθαύμασ᾽ ὄνειρον,
50 βῆ δ᾽ ἴμεναι διὰ δώμαθ᾽, ἵν᾽ ἀγγείλειε τοκεῦσι,
πατρὶ φίλῳ καὶ μητρί· κιχήσατο δ᾽ ἔνδον ἐόντας·
ἡ μὲν ἐπ᾽ ἐσχάρῃ ἧστο σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξίν,
ἠλάκατα στρωφῶσ᾽ ἁλιπόρφυρα· τῷ δὲ θύραζε
ἐρχομένῳ ξύμβλητο μετὰ κλειτοὺς βασιλῆας
55 ἐς βουλήν, ἵνα μιν κάλεον Φαίηκες ἀγαυοί.
ἡ δὲ μάλ᾽ ἄγχι στᾶσα φίλον πατέρα προσέειπε·
«Πάππα φίλ᾽, οὐκ ἂν δή μοι ἐφοπλίσσειας ἀπήνην
ὑψηλὴν εὔκυκλον, ἵνα κλυτὰ εἵματ᾽ ἄγωμαι
ἐς ποταμὸν πλυνέουσα, τά μοι ῥερυπωμένα κεῖται;
60 καὶ δὲ σοὶ αὐτῷ ἔοικε μετὰ πρώτοισιν ἐόντα
βουλὰς βουλεύειν καθαρὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα.
πέντε δέ τοι φίλοι υἷες ἐνὶ μεγάροις γεγάασιν,
οἱ δύ᾽ ὀπυίοντες, τρεῖς δ᾽ ἠΐθεοι θαλέθοντες·
οἱ δ᾽ αἰεὶ ἐθέλουσι νεόπλυτα εἵματ᾽ ἔχοντες
65 ἐς χορὸν ἔρχεσθαι· τὰ δ᾽ ἐμῇ φρενὶ πάντα μέμηλεν.»
Ὣς ἔφατ᾽· αἴδετο γὰρ θαλερὸν γάμον ἐξονομῆναι
πατρὶ φίλῳ· ὁ δὲ πάντα νόει καὶ ἀμείβετο μύθῳ·
«Οὔτε τοι ἡμιόνων φθονέω, τέκος, οὔτε τευ ἄλλου.
ἔρχευ· ἀτάρ τοι δμῶες ἐφοπλίσσουσιν ἀπήνην
70 ὑψηλὴν εὔκυκλον, ὑπερτερίῃ ἀραρυῖαν.»

***
Βαθιά κοιμότανε εκεί εκείνος, βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος,
στον ύπνο και στον κάματο δοσμένος.
Ωστόσο η Αθηνά τον δρόμο πήρε για τους Φαίακες,
να πάει στη χώρα και στην πόλη τους.
Που άλλοτε κατοικούσαν στην ευρύχωρη Υπερεία,
κοντά στους αλαζόνες Κύκλωπες.
Όμως αυτοί, ασυναγώνιστοι όπως ήταν στη βία και στη δύναμη,
συχνά τους έβλαπταν.
Ώσπου ο ωραίος σαν θεός Ναυσίθοος
τους ξεσηκώνει, και τους πήγε να μείνουν στη Σχερία,
από τους σιτοφάγους γείτονες μακριά.
Εκεί, γύρω στην πόλη τείχος ύψωσε,
έχτισε κατοικίες, για τους θεούς ανάστησε ναούς,
10 μοίρασε και τη γη.
Στο μεταξύ πάει καιρός που είχε στον κάτω κόσμο κατεβεί,
από τη μοίρα του θανάτου χτυπημένος.
Τώρα κρατούσε την αρχή ο Αλκίνοος,
νους προικισμένος με τη γνώση των θεών.
Για το δικό του το παλάτι πήρε τον δρόμο η Αθηνά,
τα μάτια λάμποντας, και με τη σκέψη της στραμμένη
στον γυρισμό του μεγαλόψυχου Οδυσσέα.
Φτάνει πηγαίνοντας στον στολισμένο θάλαμο,
όπου κοιμότανε μια κόρη, σαν τις αθάνατες στην όψη και στο ανάστημα:
η Ναυσικά, του μεγαλόκαρδου Αλκινόου η θυγατέρα.
Κοντά της, πλάι στον κάθε παραστάτη, ησύχαζαν ακόλουθες,
κοπέλες δύο σαν τις Χάριτες ωραίες.
Και τα κλειστά θυρόφυλλα να λάμπουν.
Σαν την πνοή του ανέμου η θεά περνώντας,
20 ρίγησε το κλινοσκέπασμα της κόρης.
Στάθηκε πάνω απ᾽ το κεφάλι της κι όπως ξεκίνησε να της μιλήσει,
την όψη πήρε της θυγατέρας κάποιου Δύμαντα,
θαλασσινού με φήμη — της ήταν συνομήλικη, φίλη επιστήθια κι αγαπημένη.
Με το δικό της πρόσωπο, τα μάτια λάμποντας, της είπε η Αθηνά:
«Ω Ναυσικά, γιατί τόσο νωθρή να σε γεννήσει η μάνα σου;
Αφρόντιστα σου μένουν τα λαμπρά σου ρούχα,
κι όμως ο γάμος πια σου γνέφει·
πρέπει κι εσύ τα ωραία σου να τα φορέσεις,
να τα χαρίσεις όμως και στους άλλους που θα σε πάνε στου γαμπρού.
Έτσι στοχάζομαι πως ανεβαίνει ένδοξη η φήμη στους ανθρώπους,
30 και καμαρώνουν ο πατέρας σου κι η σεβαστή σου μάνα.
Εμπρός λοιπόν, μόλις χαράξει,
ας πάμε να τα πλύνουμε μαζί. Σκοπεύω να σ᾽ ακολουθήσω,
να ετοιμαστείς το γρηγορότερο, θα σου παρασταθώ κι εγώ,
αφού δεν θα ᾽σαι για καιρό παρθένα.
Κιόλας σε ορέγονται πολλοί για νύφη,
οι ευγενέστεροι άντρες σ᾽ όλο τον δήμο των Φαιάκων,
απ᾽ όπου έχει αναβλαστήσει κι η δική σου φύτρα.
Γι᾽ αυτό σου λέω, παρότρυνε τον ξακουστό πατέρα σου,
πριν καλοξημερώσει, να σου ετοιμάσει άμαξα και μούλες,
για να φορτώσουν τους ζωστούς χιτώνες,
πέπλους λυτούς κι ενδύματα χρωματιστά που λάμπουν.
Καλύτερα κι εσύ στην άμαξα ν᾽ ανέβεις, μην πας πεζοπορώντας,
40 οι γούρνες βρίσκονται τόσο μακριά απ᾽ την πόλη.»
Είπε τον λόγο της, τα μάτια λάμποντας, η Αθηνά,
και για τον Όλυμπο κινούσε, όπου, καθώς διηγούνται,
τη μόνιμή τους έδρα έχουν οι θεοί ασφαλισμένη·
δεν τη χτυπούν ανέμοι, δεν τη λασπώνουν οι νεροποντές,
χιόνι δεν τη βαραίνει·
μόνο αιθρία απλώνεται παντού, λάμψη λευκή την περιβάλλει.
Εκεί μακαρισμένοι χαίρονται οι θεοί την αιωνία ζωή·
εκεί κατέφυγε, τα μάτια λάμποντας, κι η Αθηνά
που φανερώθηκε στην κόρη.
Και πρόβαλε στην ώρα της καλλίθρονη η Αυγή
τη Ναυσικά ξυπνώντας, που τη στόλιζαν εξαίσιοι πέπλοι.
Από το θαυμαστό της όνειρο συνεπαρμένη,
έτρεξε από κάμαρη σε κάμαρη,
50 το μήνυμα να φέρει στους γονείς, στον κύρη και στη μάνα της.
Τους βρήκε μέσα· ήταν εκείνη στην εστία καθισμένη με τις ακόλουθές της,
κλώθοντας νήματα βαμμένα στην πορφύρα της θαλάσσης·
εκείνον τον απάντησε στην πόρτα,
έτοιμο να προσέλθει στη βουλή με τους βασιλικούς συμβούλους,
όπου και τον καλούσαν φημισμένοι οι Φαίακες.
Πήγε και στάθηκε πολύ κοντά του, και τον πατέρα της προσφώνησε:
«Ω κύρη μου ακριβέ, δεν θ᾽ αρνηθείς στην κόρη σου ένα αμάξι,
ψηλό όσο πρέπει και καλλίτροχο,
ρούχα πολύτιμα στον ποταμό να φέρει, να τα πλύνω,
που βρίσκονται στο σπίτι λερωμένα.
60 Πρώτος εσύ μέσα στους πρώτους της βουλής που αποφασίζει,
το σώμα σου δεν πρέπει να ντύνεις με ρούχα καθαρά;
Έχεις και πέντε γιους. Οι δυο τους είναι κιόλας παντρεμένοι,
οι τρεις ακόμη παλληκάρια θαλερά κι ανύπαντρα.
Όλοι τους θέλουν, στο χοροστάσι όταν πηγαίνουν,
φρεσκοπλυμένα ρούχα να φορούν.
Κι είναι δικό μου χρέος όλα να τα σκέφτομαι.»
Έτσι του μίλησε, σεμνά, διστάζοντας να ομολογήσει
στον πατέρα της για τον δικό της γάμο, που τη συγκινούσε.
Εκείνος όμως πιάνοντας καλά το νόημα, της αποκρίθηκε αναλόγως:
«Όχι, παιδί μου, μήτε οι μούλες θα σου λείψουν
μήτε και τ᾽ άλλα, τ᾽ απαραίτητα.
Πήγαινε όπου λες. Το αμάξι σου οι δούλοι θα ετοιμάσουν,
70 ψηλό όσο πρέπει και καλλίτροχο, με την καρότσα του γερά δεμένη.»

«Ψυχολογική προβολή» κατά Φρόιντ: Βλέπεις στους άλλους ό,τι είσαι εσύ

Ίσως έχει τύχει ν’ αντιπαθείτε κάποιον χωρίς να υπάρχει ουσιαστικός λόγος γι’ αυτό, δίχως δηλαδή να σας έχει κάνει κάτι ο άνθρωπος, αλλά παρ’ όλα αυτά να μην μπορείτε να σταθείτε ούτε στο ίδιο δωμάτιο μαζί του. Κι ίσως ακούγεται περίεργη αυτή η συμπεριφορά, όμως είναι ένας φυσιολογικός αμυντικός μηχανισμός του ανθρώπου που εκδηλώνεται με μη συνειδητό τρόπο σε συνθήκες φόρτισης. Είναι χαρακτηριστικό και συμβαίνει σε όλους να μη θέλουν να δουν καθαρά όσα αρνητικά κι ελαττώματα πλαισιώνουν τον χαρακτήρα τους, με αποτέλεσμα να υπάρχει και φόβος ως προς το να τα δεχτούν. Αυτό έχει ως φυσικό επακόλουθο, να προβάλλουν μη επιθυμητές σκέψεις, συναισθήματα, ιδέες και πεποιθήσεις σε άλλους ανθρώπους προκειμένου να μη δουν όσα έχουν μέσα τους.

Ως έναν βαθμό αυτή η συμπεριφορά είναι φυσιολογική, ωστόσο μετά από ένα σημείο δείχνει τον βαθμό αδυναμίας του «εγώ» του κάθε ανθρώπου κι αποτελεί εμπόδιο στην εξέλιξή του. Επίσης, προβάλλοντας πεποιθήσεις, προσωρινά το μυαλό ξεγελιέται κι υπάρχει ανακούφιση από την αποφυγή αντιμετώπισης των αρνητικών πλευρών, δυστυχώς όμως ο βαθύτερος, εσωτερικός πόνος παραμένει. Εδώ, αξίζει ν’ αναφέρουμε και το αντίστροφο: είναι σύνηθες να δεχτεί κάποιος μια τέτοια συμπεριφορά κι ως αντίδραση ν’ αρχίσει να ακτινοβολεί αρνητισμό και προβλήματα. Σ’ αυτήν την περίπτωση η αιτία είναι καθαρά η απειλή που θα νιώσει από ένα τέτοιο ξέσπασμα.

Το φαινόμενο, λοιπόν, ονομάστηκε «ψυχολογική προβολή» από τον Φρόιντ και ταιριάζει φούστα-μπλούζα με την ανθρώπινη ψυχολογία. Σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να καταλάβετε πως ο εξωτερικός κόσμος, που αποτελείται από τις σχέσεις με τους άλλους και τις πεποιθήσεις που προβάλλονται πάνω τους, καθρεφτίζει στην πραγματικότητα τις πτυχές ενός εαυτού που νομίζει πως έτσι φαίνεται στα μάτια των άλλων. Όπως είπε κι o φιλόσοφος E. Kant «δε βλέπουμε τους άλλους όπως είναι, τους βλέπουμε όπως εμείς είμαστε». Αντίστοιχα ο ψυχολόγος Carl Jung είπε κάποτε πως «οτιδήποτε μας ενοχλεί στους άλλους, μπορεί να μας οδηγήσει στην κατανόηση του εαυτού μας». Για καλύτερη κατανόηση τους φαινομένου της ψυχολογικής προβολής αξίζει να μιλήσουμε με παραδείγματα.

Ας πούμε, όταν θεωρούμε πως κάποιοι συνάδελφοί μας είναι κατώτεροι από εμάς, ενώ στην πραγματικότητα θεωρούμε τον εαυτό μας κατώτερο, αποκτούμε γενικευμένη πεποίθηση. Ένα δεύτερο παράδειγμα, είναι όταν ο ένας από τους δύο συντρόφους έχει εξωσυζυγική σχέση και θεωρεί πως γι΄ αυτό ευθύνεται ο άλλος σύντροφος. Στα δύο αυτά παραδείγματα το φαινόμενο της προβολής λειτουργεί ως ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του ατόμου που το εκδηλώνει κι ικανοποίησης του εγώ του.

Παρ’ όλο που έχουν μιλήσει κι αν έχουν μιλήσει ψυχολόγοι για το φαινόμενο των προβολών, η συνειδητοποίηση πως ό,τι βρίσκουμε αρνητικό πάνω μας το προβάλουμε στους άλλους, είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη και κοπιαστική διαδικασία. Δυστυχώς, συμβαίνει όταν είναι πια πολύ αργά κι έχουν διαλυθεί σχέσεις με ανθρώπους. Ωστόσο, μπορείτε να πάρετε αυτόν τον μηχανισμό άμυνας και να γνωρίσετε, να κατανοήσετε, να διαχειριστείτε καλύτερα τον εαυτό σας και τον εσωτερικό σας κόσμο. Γιατί, η κατανόηση πως ό,τι προβάλουμε στους άλλους μάς δείχνει τον εαυτό μας, θα βοηθήσει να εκπέμπουμε ό,τι μας αξίζει.

Επομένως, όταν κάποιος είναι ευγενής, μεγαλόκαρδος και συμπονετικός, θα εκπέμπει αυτό και στους γύρω του. Αντιθέτως, αν κάποιος είναι μίζερος, γεμάτος θυμό κι αρνητικός απέναντι σε όλα, τότε αυτό θα βλέπει στους γύρω του κι αυτό θα λαμβάνει καθημερινά. Σ’ αυτό το ταξίδι δε χρειάζεται να είστε μόνοι σας. Η βοήθεια ενός ειδικού ψυχοθεραπευτή στην κατανόηση πως ό,τι σας ενοχλεί στους άλλους δεν είναι παρά κομμάτια σας, θα αποδειχθεί πολύ χρήσιμη. Όσο δύσκολη, λοιπόν, κι αν είναι η διαδικασία αντιμετώπισης των αρνητικών πλευρών του καθενός, μόνο οφέλη και θεραπεία των τραυμάτων έχει να προσφέρει κι αξίζει κάθε στιγμή κόπου.

Η Θεωρία του Χάους για αρχάριους

«Αν μια πεταλούδα κουνήσει τα φτερά της στο Πεκίνο, το αποτέλεσμα μετά από ένα μήνα μπορεί να είναι ένας τυφώνας στο Μαϊάμι.»

Σίγουρα θα σας έχει τύχει, κάποια στιγμή στη ζωή σας, να πάτε να κοιμηθείτε σ’ ένα απόλυτα ήσυχο σπίτι και μόλις ξαπλώνετε και κλείνετε τα μάτια σας ν’ ακούτε τη χαλασμένη βρύση –για την οποία αμελήσατε να καλέσετε τον υδραυλικό- να στάζει… Τιπ, ταπ, ταπ, τιπ, ταπ, τιπ, τιπ…

Την επόμενη φορά που θα σας συμβεί μην εκνευριστείτε. Μπορείτε να κάνετε κάτι πολύ καλύτερο –αφού δε θα μπορείτε να κοιμηθείτε: Να μελετήσετε τη θεωρία του χάους!

Το μόνο που χρειάζεστε είναι ένα ατομικό ρολόι. Δεν μπορεί, κάπου θα έχετε ένα: Μέσα στο συρτάρι ή στο επιστημονικό σας εργαστήριο. Αν δεν έχετε πεταχτείτε μέχρι το περίπτερο ή το Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» για να δανειστείτε ένα.

Οι εκνευριστικές σταγόνες μπορούν να πέφτουν με δύο τρόπους: Είτε με κανονικό ρυθμό (τιπ, ταπ, τιπ, ταπ) είτε με χαοτικό (τιπ, ταπ, τιπ, τιπ, τιπ… ταπ, τιπ… ταπ… κλπ)

Σας φαίνεται αστείο να ασχοληθείτε μαζί τους;

Κι όμως, το 1978, μια ομάδα νεαρών φοιτητών στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας πέρασαν τα καλύτερα τους χρόνια προσπαθώντας να προβλέψουν την περιοδικότητα της πτώσης των σταγόνων της βρύσης.

Και κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα: Αν γνωρίζεις επακριβώς τους χρόνους πτώσης των τριών πρώτων σταγόνων τότε μπορείς να προβλέψεις επακριβώς και το μέλλον του συστήματος εις τον αιώνα τον άπαντα!

Σε αυτό το «επακριβώς» υπεισέρχεται και η θεωρία του χάους, που καθιστά αδύνατη την πρόβλεψη του καιρού, των ζαριών, των ιπποδρομιών, του ποδόσφαιρου, των κοινωνικών εξεγέρσεων και της οικονομίας.

Οι φοιτητές, που είχαν ένα πολύ καλό ατομικό ρολόι, βρήκαν ότι αν μετρήσουν την περιοδικότητα της πτώσης των τριών πρώτων σταγόνων με ακρίβεια εννιά δεκαδικών ψηφίων (0,000000001 δευτερόλεπτα) μπορούν να προβλέψουν το μέλλον των επόμενων… εννιά σταγόνων!

Για να ξέρουν τι θα συμβεί μετά από –για παράδειγμα- δυο μέρες (ένα δισεκατομμύριο σταγόνες) θα έπρεπε να έχουν ένα ρολόι που να μετράει το 0,00000000000000000000000000000000000000000…1 (θα χρειαζόμουν πάρα πολύ χώρο για να γράψω ένα δισεκατομμύριο μηδενικά).

Αυτή η αδυναμία πρόβλεψης ξεπερνιέται –κατά κάποιο τρόπο- με τη βοήθεια των παράδοξων εκλυστών.

Αφού δεν μπορούμε να κοιμηθούμε, με αυτές τις χαοτικές σταγόνες να συνεχίζουν να πέφτουν, ας πάμε να φτιάξουμε ένα κέικ.

Για να φτιάξουμε κέικ χρησιμοποιούμε το μίξερ, το οποίο έχει δύο απολύτως προβλέψιμα (νευτώνεια) χτυπητήρια. Αυτά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα άλλο από το να γυρνάνε γύρω-γύρω. Αν εσείς τύχει να τα δείτε να κάνουν κάτι διαφορετικό, όπως να χορεύουν τσα-τσα, τότε καλύτερα να κόψετε τα ναρκωτικά.

Τα υλικά όμως που χρησιμοποιούμε για το κέικ συμπεριφέρονται, μέσα στον κάδο, τελείως χαοτικά.

Φανταστείτε ότι μπορείτε να δείτε έναν-έναν όλους τους κόκκους της ζάχαρης που ρίξατε στο μπολ. Καθώς τους χτυπάνε τα χτυπητήρια άλλος πηγαίνει δεξιά, άλλος αριστερά κι άλλος για Μυτιλήνη. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε προς τα πού θα κινηθούν οι κόκκοι της ζάχαρης ούτε τα μόρια του αυγού ή του λιωμένου βουτύρου.

Όμως μετά από λίγο χτύπημα το αποτέλεσμα είναι φαινομενικά πάντα ίδιο και μοιάζει –με λίγη φαντασία- με τις θίνες της ερήμου.

Μέσα από το χάος προκύπτει οργάνωση, τάξη.

Ο «παράδοξος ελκυστής» είναι αυτό που κάνει τους τυφώνες, τους γαλαξίες και τους σχηματισμούς στον καφέ σας να είναι πάντα σπειροειδείς.

«Και τι σημασία έχουν όλα αυτά;» θα με ρωτήσετε.

Πολύ μεγάλη αν θέλετε να έχετε πραγματικά αστραφτερά πιάτα.

Μια ομάδα μαθηματικών και φυσικών προσπάθησε να βρει τρόπο να χρησιμοποιήσει το «φαινόμενο της πεταλούδας» (που πιο επιστημονικά λέγεται «ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες») προς όφελος μας. Κατέληξαν στον «χαοτικό έλεγχο» και στο… χαοτικό πλυντήριο πιάτων!

Το χαοτικό πλυντήριο πιάτων είναι μια ιαπωνική εφεύρεση.

Σε αυτό οι βραχίονες που εκτοξεύουν νερό κινούνται χαοτικά (σταματάνε ξαφνικά, ξεκινάνε όποτε τους έρθει, άλλοτε γυρνούν πιο αργά, άλλες φορές πιο γρήγορα) και ρίχνουν νερό εξίσου χαοτικά (όχι με την ίδια πίεση όλη την ώρα).

Το αποτέλεσμα είναι πεντακάθαρα πιάτα, πολύ καλύτερα από αυτά που βγάζετε από τα βαρετά συνηθισμένα πλυντήρια σας, με κατανάλωση λιγότερης ενέργειας.

Η θεωρία του χάους έχει πολύ μεγάλη σχέση και με το άδειο σας ψυγείο, αφού η ποσότητα των τροφίμων που βάζετε ή δε βάζετε εκεί μέσα εξαρτάται απόλυτα από την οικονομική σας κατάσταση, που με τη σειρά της εξαρτάται από την οικονομικο-κοινωνική κατάσταση της χώρας σας.

Ας κάνουμε μια σύντομη χαοτική θεώρηση της εξέγερσης, αφού φάγαμε πολύ κέικ και η ζάχαρη μας κρατάει ξύπνιους –άσε τη βρύση.

Όπως απέδειξαν οι μαθηματικοί της μη γραμμικής δυναμικής (οι θεωρητικοί του χάους) για να προβλέψεις επακριβώς πώς θα κινηθεί, πώς θα μεταβληθεί ένα χαοτικό σύστημα πρέπει να ξέρεις τα πάντα για κάθε ένα στοιχείο του (για κάθε συνιστώσα του, για να είμαστε και πολιτικά επίκαιροι).

Το κατεξοχήν χαοτικό σύστημα είναι η ανθρώπινη κοινωνία, για τον απλό λόγο ότι αποτελείται από… ανθρώπους.

Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι το πιο απρόβλεπτο στοιχείο –και έχουν γραφτεί πολλά βιβλία, έχουν φτιαχτεί πολλές ταινίες με βάση αυτή την αδυναμία πρόβλεψης.

Ο άνθρωπος, το θεμελιώδες στοιχείο της κοινωνίας, είναι απρόβλεπτος. Ευτυχώς όμως υπάρχουν οι παράδοξοι ελκυστές, οι στατιστικολόγοι και οι οικονομολόγοι.

Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τη συμπεριφορά του ενός ατόμου, αλλά μπορούμε να πιθανολογήσουμε για τη συμπεριφορά του συνόλου.

Για να συμβεί μια γενικευμένη κοινωνική εξέγερση, μια επανάσταση, πρέπει το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας να ξεπεράσει τα όρια του.

Δεν αρκεί να «τρελαθεί» ένας ή δέκα ή χίλιοι. Αυτό δεν είναι επανάσταση, είναι παράπλευρες απώλειες.

Με αυτή τη λογική δουλεύουν οι κυβερνήσεις και τα κεφάλια (κεφάλαια) πίσω από αυτές:
Πιέζουνε τις καταστάσεις και εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους μέχρι που να αντιληφθούν ότι η «αγελ(λ)άδα» (η πλειονότητα της) είναι έτοιμη να εκραγεί.

Τότε παραχωρούν λίγα προνόμια και δικαιώματα για να αποφύγουνε την έκρηξη ή δημιουργούν εξωτερικούς/εσωτερικούς εχθρούς ως αντιπερισπασμό.

Όμως «μικρές μεταβολές στις αρχικές συνθήκες προκαλούν μεγάλες αλλαγές στην επακόλουθη συμπεριφορά».

Το φαινόμενο της πεταλούδας: «Η χρεοκοπία μιας μικρής βαλκανικής χώρας μπορεί, μετά από ένα μήνα, να προκαλέσει την κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας.»

Συνήθως δε συμβαίνει. Αυτό το γνωρίζουν καλά οι πολιτικοί, οι στατιστικολόγοι και οι οικονομολόγοι. Τις περισσότερες φορές το κέικ φουσκώνει –όπως και οι καταθέσεις των αργυραμοιβών που παίζουν ζάρια (με τις ζωές των ανθρώπων) στα υπόγεια ρετιρέ.

Όμως «συνήθως» δεν σημαίνει ποτέ.

Η αλλαγή έρχεται όταν λες «δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο»… Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η πρώτη σου νίκη

Όταν κοιτάς τα χέρια σου άδεια, τα βήματα σου χωρίς ρυθμό, το βλέμμα να αναζητά συνεχώς και οι λέξεις ανικανοποίητες και μπερδεμένες, εκεί κάπου ξέρεις ότι κάτι λείπει, ότι έχεις κολλήσει κάπου, ότι χρειάζεται να ανακαλύψεις τον τρόπο να αλλάξεις και να βρεις νέα δεδομένα.

Υπάρχουν οι έννοιες όπως ελπίδα, πίστη, που βοηθούν και συμπαραστέκονται στο μέσα σου να κρατηθεί, να περιμένει, να κάνει υπομονή για τη συνέχεια, αλλά και η πραγματικότητα παραμένει πολλές φορές βαριά. Γιατί όταν κάτι λείπει, όταν φτάνεις στο σημείο να πρέπει να αλλάξεις στην πράξη… η πίστη, η ελπίδα κρύβονται και αχνοφαίνονται.

Η αλλαγή έρχεται όταν λες… δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο, όταν πια ξέρεις ότι ευτυχώς δεν έχεις τον έλεγχο και σε αυτό το σημείο είναι η πρώτη σου νίκη! Αποδέχεσαι αυτά που έχεις, αυτά που μπορείς να κάνεις και γίνεσαι ξανά ένα «ξεχωριστό» άτομο, όχι συνυφασμένο μόνο μαζί με τους άλλους. Βρίσκεις την ατομικότητά σου.

Συνειδητοποιείς ότι αυτό που χρειάζεσαι είναι κάτι άλλο, μια σπίθα στο μυαλό, ένας δυνατός χτύπος στη ψυχή… η έμπνευση. Μια νέα έμπνευση, που θα σου θυμίσει ότι τόσο καιρό προσπαθούσες σκληρά και μόνο αυτό. Πήγαινες κόντρα και όχι όπως κυλούσε η ίδια η ζωή.

Μια έμπνευση μπορεί να είναι διαφορετική σε κάθε άνθρωπο. Μπορεί να είναι μια συνειδητοποίηση που πολύ καιρό δυσκολευόμασταν να δούμε, μια ανάμνηση του παλιού μας εαυτού, ένα όραμα ενός ξεχασμένου ονείρου που αφήναμε κρυμμένο καιρό. Έμπνευση μπορεί να είναι η αποδοχή μας για μια νέα κατάσταση ή και για μας τους ίδιους και για όλα όσα είμαστε αυθεντικοί και ότι μας κάνει να ξαναβρίσκουμε το δρόμο μας.

Όταν νιώθουμε ανικανοποίητοι με αυτά που κάνουμε και με το αποτέλεσμα και απομακρυνόμαστε από τον εαυτό μας, πρέπει να κάνουμε πίσω, να αφουγκραστούμε αυτά που δεν αλλάζουν, αυτά που δεν είναι στον έλεγχο μας. Είναι η ώρα να συμφιλιωθούμε με όλα αυτά και να αναζητήσουμε τότε μια «έμπνευση»… τον σκοπό… το κίνητρο, που θα είναι ο οδηγός να αλλάξουμε βήμα και να εμπνεύσουμε ξανά τη ζωή μας!

Οι καλύτεροι τρόποι για να μετατρέψετε μια σχέση εξ αποστάσεως σε λειτουργική σχέση

Οι περισσότερες έρευνες πάνω στον τομέα των σχέσεων μαρτυρούν ότι σχεδόν το 70% των μη δεσμευμένων ανθρώπων πιστεύει ότι οι σχέσεις εξ αποστάσεως είναι κάτι που αξίζει να προσπαθήσουν. Όταν δεν μπορείτε να δείτε το/τη σύντροφό σας, είναι σημαντικό να εμπιστεύεστε τα συναισθήματά σας και τη δύναμη της ίδιας της σχέσης σας, ώστε να παραμείνετε και οι δύο ευτυχισμένοι.

Ας υποθέσουμε ότι γνωρίζετε ένα άτομο στο διαδίκτυο και ότι αυτό το άτομο νιώθετε πώς είναι ο/η απόλυτος/η σύντροφος, παρά τη μεγάλη απόσταση που σας χωρίζει.

Αξίζει πραγματικά να προσπαθήσετε μια τέτοια σχέση από τόσο μεγάλη απόσταση; Κι αν είναι πραγματικά ο απόλυτος έρωτας για εσάς; Θα εκπλαγείτε από το πόσο εύκολα αναπτύσσεται μια σχέση, αν και οι δύο δουλέψετε πραγματικά πάνω σε αυτή. Αφού μάθετε και εφαρμόσετε λίγες βασικές αρχές, η σχέση σας μπορεί να γίνει ακόμα και η πιο ευτυχισμένη, επιτυχημένη και σημαντική που είχατε ποτέ.

Η απόσταση, αν αντιμετωπιστεί με τηλεφωνήματα, γραπτά μηνύματα και βιντεοκλήσεις, μπορεί να δημιουργήσει ένα μαγευτικό δέσιμο που αναδύεται μέσα από την ανακάλυψη ο ένας του άλλου· των σκέψεων, των χαρακτηριστικών, των αξιών, των δυνατών και αδύναμων σημείων, των επιθυμιών και των ονείρων. Αυτού του είδους η αλληλεπίδραση θα σας ενώσει με τρόπο μοναδικό.

Βέβαια, πρέπει να ομολογήσουμε ότι σαν μην ήταν αρκετά περίπλοκες από μόνες τους οι σχέσεις, εδώ έρχεται να προστεθεί και η δύσκολη συνθήκη της απόστασης.

Διαβάστε τους παρακάτω κανόνες, κρατήστε τους κατά νου και χρησιμοποιήστε τους σοφά!

1. Μια οποιαδήποτε ερωτική σχέση είναι πιθανότερο να πετύχει αν και τα δύο μέρη καλλιεργήσουν την ικανότητα να μιλούν ειλικρινά για τα συναισθήματά τους

Μη φοβάστε να επικοινωνήσετε στο/στη σύντροφό σας όλα όσα χρειάζεστε και θέλετε από αυτόν. Είναι χρησιμότερο και για τους δυο σας να γνωρίζει την πραγματικότητα, ώστε να μπορεί να εκτιμήσει αν έχει τη δυνατότητα και θέλει να σας τα προσφέρει ή όχι.

2. Κάντε τη σχέση σας μία από τις προτεραιότητές σας

Μην ακυρώνετε τις συναντήσεις σας ή μην καθυστερείτε τα τηλεφωνικά σας ραντεβού.

3. Να είστε καθημερινά σε επαφή

Το οικονομικό ζήτημα πλέον δεν υφίσταται, αφού υπάρχει το διαδίκτυο και τόσες μα τόσες εφαρμογές για να επικοινωνείτε μέσα από αυτό, μέσω μηνυμάτων, κλήσεων και βιντεοκλήσεων. Και όταν επιτέλους επικοινωνήσετε, μην μείνετε απλά στα καθημερινά τετριμμένα ζητήματα, αλλά ενημερώστε τους για το κάθε μικρό στοιχείο της ζωής σας ή των σκέψεών σας. Με αυτό τον τρόπο, ακολουθείτε ο ένας τον άλλο στην ημέρα σας. Οι νυχτερινές συζητήσεις, μάλιστα, μπορούν να αποκαλύψουν πολλά βαθύτερα θέματα, όπως στόχους, αξίες και όνειρα.

4. Να είστε ευέλικτοι

Δηλώστε στη σχέση σας πόσο πολύ τη σκέφτεστε και την αγαπάτε και είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα τη βελτιώσετε, όσο μακριά κι αν βρίσκεστε. Κάντε τους να τους λείπετε περισσότερο και δημιουργήστε τους την επιθυμία να σας δούνε. Μην γίνεστε όμως κτητικοί ή παρανοϊκοί. Μια τέτοια στάση καλλιεργεί τις αμφιβολίες, την ανασφάλεια και την απόσταση ανάμεσά σας και τίποτα από αυτά δεν βοηθά μια σχέση να αναπτυχθεί επιτυχώς.

Σε περίπτωση που ο/η σύντροφός σας θέλει πραγματικά να είναι μαζί σας, τότε δεν χρειάζεται να περιμένει να μάθει εσάς και τα νέα σας από κοντά. Όσο μπορείτε να εμπιστεύεστε ο ένας τον άλλο, προσπαθήστε να ενημερώνεστε για την καθημερινή, προσωπική τους ζωή, μείνετε σε επαφή και η σχέση σας μπορεί να εξελιχθεί σε μια ικανοποιητική, λειτουργική σχέση.

Διαίσθηση: Η νευροεπιστήμη εξηγεί τι είναι και αν μπορούμε να βασιστούμε σε αυτή για να παίρνουμε αποφάσεις

Στον δυτικό κόσμο, όπου τις τελευταίες δεκαετίες ο αναλυτικός τρόπος σκέψης προωθείται σταθερά, το να βασίζεται κανείς στη διαίσθησή του, αντιμετωπίζεται με δυσπιστία. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η εξέλιξη μας οδήγησε από την πρωτόγονη και θρησκευτική σκέψη στην αναλυτική και επιστημονική, φτάνοντας να θεωρούν τα συναισθήματα και τη διαίσθηση λανθασμένα και παράξενα εργαλεία.

Ωστόσο, η διαίσθηση δεν είναι ένα «προϊόν» αντιεπιστημονικής σκέψης αλλά αποτέλεσμα πολλών επεξεργασιών που συμβαίνουν στον εγκέφαλό μας.

Έρευνες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή που κάνει προβλέψεις, καθώς συγκρίνει συνέχεια τις πληροφορίες που λαμβάνει από τις αισθήσεις και τις τρέχουσες εμπειρίες, με τις αποθηκευμένες γνώσεις και αναμνήσεις προηγούμενων εμπειριών και προβλέπει τι θα επακολουθήσει. Αυτό διασφαλίζει ότι ο εγκέφαλος είναι πάντοτε προετοιμασμένος, να αντιμετωπίσει κάθε τρέχουσα κατάσταση, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όταν συμβαίνει κάτι που δεν έχει προβλεφθεί, ο εγκέφαλος ενημερώνει τα γνωστικά του μοντέλα. Η αντιστοίχιση των προηγούμενων μοντέλων και της τρέχουσας εμπειρίας γίνεται αυτόματα και υποσυνείδητα.

Αν από την αντιστοίχιση που θα κάνει ο εγκέφαλος προκύψει σημαντική ταύτιση ή αναντιστοιχία αλλά αυτό δεν έχει φτάσει ακόμη στη συνειδητή επίγνωση τότε, εμφανίζεται η διαίσθηση. Όσο μεγαλύτερη είναι η εμπειρία σε κάποιο συγκεκριμένο τομέα τόσες περισσότερες πληροφορίες έχει ο εγκέφαλος για να συγκρίνει την τρέχουσα εμπειρία και τόσο πιο αξιόπιστες είναι οι διαισθήσεις. Αυτό σημαίνει ότι, όπως συμβαίνει και με τη δημιουργικότητα, η διαίσθηση μπορεί να βελτιωθεί με την εμπειρία.

Στην Ψυχολογία, αναγνωρίζονται δύο γενικοί τρόποι σκέψης: Η διαισθητική σκέψη που είναι αυτόματη, γρήγορη και υποσυνείδητη και η αναλυτική σκέψη που είναι λογική, σκόπιμη, αργή και συνειδητή.

Και ενώ πολλοί πιστεύουν ότι, αυτά τα είδη σκέψης είναι αντίθετα και ο τρόπος που λειτουργούν δεν μπορεί να αλλάξει, μία πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η αναλυτική και η διαισθητική σκέψη δεν συσχετίζονται και επομένως, μπορούν να συμβαίνουν ταυτόχρονα, συμπληρώνοντας η μία την άλλη ή λειτουργώντας συντονισμένα. Πόσες επιστημονικές έρευνες, ιδέες και υποθέσεις, δεν ξεκίνησαν με μια διαίσθηση και αργότερα επικυρώθηκαν μέσω δοκιμών και αναλύσεων!

Ωστόσο, τι πρέπει να κάνουμε όταν έχουμε να πάρουμε μια σοβαρή απόφαση; Θα μπορούσαμε απλά να βασιστούμε στη διαίσθησή μας;

Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Η διαίσθηση βασίζεται σε εξελικτικά παλαιότερη, αυτόματη και γρήγορη επεξεργασία και γι’ αυτό μπορεί να λάβει λανθασμένες οδηγίες, όπως είναι για παράδειγμα, οι γνωστικές προκαταλήψεις.

Οι γνωστικές προκαταλήψεις είναι συστηματικά λάθη στη σκέψη, που συμβαίνουν αυτόματα. Αν όμως, εξοικειωθεί κανείς με τις κοινές γνωστικές προκαταλήψεις, μπορεί να μάθει να τις εντοπίζει, σε μελλοντικές περιπτώσεις.

Επίσης, επειδή η διαίσθηση βασίζεται στην γρήγορη επεξεργασία που είναι αρχαία, συμβαίνει κάποιες φορές να είναι ξεπερασμένη.

Έτσι, όταν βρίσκεστε μπροστά στη λήψη μιας απόφασης που βασίζεται στη δική σας εκτίμηση, αναρωτηθείτε:

1. Η διαίσθησή σας έχει εκτιμήσει σωστά την κατάσταση;

2. Πρόκειται για μια εξελικτική παλιά ή νέα κατάσταση;

3. Υπάρχουν γνωστικές προκαταλήψεις;

4. Έχετε εμπειρία ή εξειδίκευση σε τέτοιου είδους καταστάσεις;

Αν είναι εξελικτική, παλιά, εμπεριέχει γνωστική προκατάληψη και δεν έχετε κάποια εξειδίκευση σε αυτό, τότε προτιμήστε να βασιστείτε στην αναλυτική σκέψη. Διαφορετικά, βασιστείτε στη διαίσθησή σας.

Είναι πλέον καιρός, να σταματήσουμε να βλέπουμε τη διαίσθηση με καχυποψία και να τη δούμε έτσι όπως είναι: ένας αυτόματος, γρήγορος και υποσυνείδητος τρόπος επεξεργασίας, που μπορεί να μας δίνει πολλές και χρήσιμες πληροφορίες, που η αναλυτική σκέψη δεν μπορεί να μας δώσει και επίσης να αποδεχθούμε ότι, αυτά τα δύο είδη σκέψης μπορεί να συμβαίνουν μαζί και να συνεργάζονται, κάθε φορά που βρισκόμαστε μπροστά σε δύσκολες καταστάσεις και πρέπει να πάρουμε σοβαρές αποφάσεις.

Το αληθινό νόημα της γαλήνης

Σήμερα, πιο πολύ από ποτέ, η ανάγκη για εσωτερική ηρεμία και γαλήνη θεωρείται από τους περισσότερους ψυχολόγους και ψυχιάτρους σαν την υπέρτατη δοκιμασία που πρέπει να δαμάσει ο άνθρωπος!

Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας βασιλιάς που πρόσφερε ένα βραβείο στον καλλιτέχνη που θα χρωμάτιζε την καλύτερη εικόνα της ειρήνης. Βρέθηκαν πολλοί καλλιτέχνες που θέλησαν να δοκιμάσουν τις ικανότητές τους στο διαγωνισμό αυτό.

Ο καθένας παρουσίασε το έργο του. Ο βασιλιάς εξέτασε όλες τις εικόνες, αλλά υπήρξαν μόνο δύο που τον γοήτευσαν πραγματικά και έπρεπε να επιλέξει ανάμεσά τους. Η μια από τις δυο εικόνες που επέλεξε απεικόνιζε μια ήρεμη λίμνη. Η λίμνη έμοιαζε με ένα τέλειο καθρέφτη που περιστοιχιζόταν από πανέμορφα, πανύψηλα βουνά. Από πάνω υπήρχε ένας καταγάλανος ουρανός, γεμάτος με μικρά σύννεφα που έπαιρναν ονειρικά σχέδια και σχήματα. Όλοι όσοι είδαν αυτό τον πίνακα σκέφτηκαν πως αντιπροσώπευε την απόλυτη εικόνα της ειρήνης.

Ο δεύτερος πίνακας ήταν κι αυτός με βουνά. Αλλά αυτά ήταν τραχιά και γυμνά. Αποψιλωμένα από δέντρα και βλάστηση. Ο ουρανός ήταν γκρίζος και το τοπίο πλημμύριζε από αστραπές και δυνατή βροχή! Πιο πέρα, εκεί που κατέληγε το βουνό, ξεκινούσε ένας δυνατός καταρράκτης. Αυτό το τοπίο δεν τους φάνηκε καθόλου ειρηνικό.

Παρατηρώντας το δεύτερο πίνακα, ο βασιλιάς πρόσεξε ακριβώς πίσω από τον καταρράκτη μια μικροσκοπική ανάπτυξη θάμνων να φυτρώνει επάνω σε μια ρωγμή του άγριου βράχου. Επάνω στο θάμνο, υπήρχε μια φωλιά πουλιών. Μέσα στη φωλιά, βρισκόταν ένα θηλυκό πουλί που τάιζε τα νεογνά του. Στην τέλεια ειρήνη της φωλιάς της! Ο βασιλιάς επέλεξε το δεύτερο πίνακα.

Όταν τον ρώτησαν για την επιλογή του εκείνος τους απάντησε: «Ειρήνη δε σημαίνει να μην υπάρχει θόρυβος, ένταση, πρόβλημα, ή σκληρή δουλειά. Ειρήνη σημαίνει να στέκεσαι στη μέση όλων εκείνων των πραγμάτων και των καταστάσεων που τραντάζουν συθέμελα την ύπαρξη και το περιβάλλον σου κι εσύ να έχεις ήρεμη την καρδιά και τις σκέψεις σου. Αυτή είναι η πραγματική έννοια της ειρήνης!».

Το υποσυνείδητο σάς μιλάει … Ακούστε το

Αισθάνεστε έλλειψη κινητοποίησης; Βρίσκεστε σε μια τοξική σχέση; Αισθάνεστε μοναξιά; Φοβάστε; Μάθετε να εξετάζετε και να διερευνάτε το υποσυνείδητο και να εξερευνάτε τα βάθη του.

Πόσα προβλήματα προσπαθείτε να αντιμετωπίσετε τελευταία; Ένα; Αρκετά; Δεκάδες;

Μερικές φορές μπορείτε να βρείτε τη λύση στο ίδιο σας το υποσυνείδητο.

Πρέπει απλώς να μάθετε να το ακούτε και να ερμηνεύετε όσα σας λέει. Ωστόσο η πρόσβαση στο υποσυνείδητο δεν είναι εύκολη και απαιτεί πολλή ενδοσκόπηση.

Πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να στραφούν σε κάποιον ψυχολόγο που ειδικεύεται στην ύπνωση προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό το κομμάτι της ψυχής τους. Άλλοι προσπαθούν μόνοι τους, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του “περπατήματος μέσα στο σπίτι”

Το υποσυνείδητο σάς μιλάει

Πάθατε ποτέ κρίση πανικού; Δεν πρόκειται για τίποτε άλλο παρά για ένα μήνυμα που σας στέλνει ο νους σας για σας αφυπνίσει.

Μπορεί να μη γνωρίζετε γιατί εμφανίζεται αυτό το άστοχο άγχος. Είναι επίσης πιθανό ότι μεταφέρετε στην πλάτη σας κάποια προβλήματα εδώ και πολύ καιρό.

Όταν περιμένετε υπερβολικά για να λύσετε κάποιο πρόβλημα, γίνεται εμπόδιο.

Γνωρίζετε ότι το να αγνοείτε τα προβλήματά σας δεν είναι το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε, όμως εξακολουθείτε να περιμένετε μέχρι αυτά να γίνουν οριστική πραγματικότητα.

Αν το σώμα σας σάς μιλάει με κάποιον τρόπο, πρέπει να το ακούσετε.

Η μηχανή της σκέψης

Όπως λέει ο Bruce Lipton, γιατρός και ερευνητής:

«Το υποσυνείδητο είναι εκατομμύρια φορές πιο ισχυρό και πιο σημαντικό από τον συνειδητό νου. Χρησιμοποιείτε το υποσυνείδητό σας το 95% του χρόνου αλλά δεν μπορείτε να το ελέγξετε».

Αυτό συμβαίνει επειδή πρόκειται για ένα μέρος του νου σας με πολύ υψηλό επίπεδο σπουδαιότητας αναφορικά με τις διεργασίες της σκέψης.

Σκεφτείτε μερικές απαντήσεις που έρχονται αυτόματα στο νου μετά από κάποιες ερωτήσεις. Για παράδειγμα:

«Πού βρίσκεται ο Παρθενώνας;»

«Στην Αθήνα».

Το λέτε χωρίς να σκεφτείτε επειδή έχει εσωτερικευθεί από το υποσυνείδητό σας.

Το ίδιο πράγμα συμβαίνει όταν κινείτε τα δάχτυλα του χεριού σας ή όταν βγαίνετε για μια βόλτα. Δεν χρειάζεται να έχετε επίγνωσης της κίνησης για να την κάνετε.

Περιέργως μπορεί να συμβεί και το αντίθετο.

Υπάρχουν πολλά ζητήματα τα οποία πιθανώς δεν συνειδητοποιείτε πλήρως.

Ίσως επειδή δεν θέλετε να τους δώσετε προσοχή ή επειδή επιθυμείτε να τακτοποιηθούν από μόνα τους.

Υποσυνείδητο και ένστικτο

Το ένστικτό σας σχετίζεται στενά με το υποσυνείδητο. Έχετε ποτέ ξανασκεφτεί κάποια απόφαση επειδή η διαίσθησή σας σάς είπε ότι δεν ήταν η καλύτερη επιλογή;

Αν και μπορεί να το ονομάζετε αυτό «προαίσθημα», στην πραγματικότητα αποτελεί αντανάκλαση του υποσυνειδήτου σας.

Σας ενθαρρύνει να κάνετε τη σωστή επιλογή, εκείνη που γνωρίζει ότι θα σας ωφελήσει, δίνοντάς σας μια σιωπηλή εντολή.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να είστε προετοιμασμένοι να το ακούσετε. Αυτό το μέρος του εαυτού σας θα σας βοηθήσει σε διάφορες πτυχές της ζωής σας.

Πώς το πετυχαίνετε αυτό;

• Δώστε προσοχή στα συναισθήματά σας: η καταπίεση όσων αισθάνεστε είναι μια μάταιη προσπάθεια να κάνετε το υποσυνείδητό σας να σωπάσει.
• Μη φοβάστε να ανακαλύψετε τον εαυτό σας: όταν βυθίζεστε στο υποσυνείδητο, μπορεί να βρείτε μέρη του εαυτού σας που δεν σας αρέσουν.
• Αποδεχτείτε την κατάσταση: δεν οφείλονται τα πάντα σε κακή τύχη και δεν κατευθύνονται εναντίον σας όλα τα αρνητικά. Τα άσχημα πράγματα δεν επιλέγουν σε ποιους συμβαίνουν.
• Περάστε λίγο χρόνο μόνοι σας: το να φοβάστε να μείνετε μόνοι σας σάς κάνει να αναζητάτε πολυσύχναστα μέρη για να αποφύγετε να δώσετε προσοχή στον εαυτό σας.
• Συνδεθείτε με τον βαθύτερο εαυτό σας

Η ενσυνειδητότητα, που είναι επίσης γνωστή ως πλήρης συνείδηση, είναι μία πρακτική που θα σας βοηθήσει να συνδεθείτε με τον βαθύτερο εαυτό σας.

Η ενδοσκόπηση, μία από τις τεχνικές του, θα σας επιτρέψει να το πετύχετε.

Αν όμως θέλετε να ξεκινήσετε με τον εαυτό σας, πρέπει να αρχίσετε να δίνετε από την αρχή προσοχή στα όνειρά σας.

Ακόμα και αν δεν πιστεύετε ότι έχει και πολύ νόημα, η καταγραφή τους ώστε να τα αναλύσετε αργότερα αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα για να ανοίξετε τις γραμμές επικοινωνίας με το υποσυνείδητό σας.

Μόλις αυτό συμβεί, είναι σημαντικό να κάνετε κάποια αλλαγή. Πρέπει να αλλάξετε ό,τι σας πληγώνει και σας καταπιέζει καθώς και να θεραπεύσετε τις πληγές που δεν κλείνουν.

Το να συνεχίσετε όπως πριν πάνω στο ίδιο μονοπάτι σημαίνει ότι στρέφετε την πλάτη σας στα ένστικτά σας.

Η αλλαγή της συμπεριφοράς σας είναι κάτι δύσκολο, όπως και η επίλυση προβλημάτων -όμως ακόμα και αν δεν κάνετε τίποτα, το υποσυνείδητό σας δουλεύει.

Δεν θα κουραστεί ποτέ να σας στέλνει σήματα που λένε ότι πρέπει να αλλάξετε μονοπάτι και να δώσετε προσοχή στις λύσεις που βρίσκονται μπροστά σας.

Αισθάνεστε έλλειψη κινητοποίησης; Βρίσκεστε σε μια τοξική σχέση; Αισθάνεστε μοναξιά; Φοβάστε; Τι πράγμα;

Εξετάστε και διερευνήστε το υποσυνείδητο και εξερευνήστε τα βάθη του.

Το αριστουργηματικό αποτελεί πάντα την εξαίρεση

Όποιος έχει ξυπνήσει από τα πρώτα όνειρα της νιότης` όποιος έχει αναλογιστεί τη δική του εμπειρία και την εμπειρία των άλλων` όποιος έχει εξετάσει τη ζωή στην ιστορία του παρελθόντος και της εποχής του, και τελικά στα έργα των μεγάλων ποιητών, σίγουρα θα μπορεί να επιβεβαιώσει το αποτέλεσμα, αν η κρίση του δεν έχει παραλύσει από κάποια ανεξίτηλα χαραγμένη προκατάληψη, ότι αυτός ο κόσμος των ανθρώπων είναι το βασίλειο του τυχαίου και της πλάνης. Αυτά τα δύο τον κυβερνούν ανελέητα στα μεγάλα πράγματα αλλά και στα μικρά. Και μαζί μ’ αυτά η ανοησία και η μοχθηρία κρατάνε κι αυτές το δικό τους φραγγέλιο. 

Βγαίνει λοιπόν αβίαστα το συμπέρασμα ότι καθετί καλύτερο θέλει πολύ κόπο και προσπάθεια για να επικρατήσει` ό, τι είναι ευγενές και σοφό σπάνια εμφανίζεται, σπάνια αναλαμβάνει δράση ή βρίσκει ευήκοα ώτα, ενώ το παράλογο και το διεστραμμένο στον τομέα της σκέψης, το βαρετό και το κακόγουστο στη σφαίρα της τέχνης, το μοχθηρό και το ψευδεπίγραφο στη σφαίρα της δράσης, επιβάλλουν κατά κανόνα την κυριαρχία τους με μικρές μόνο διακοπές. Απ’ την άλλη μεριά, το αριστουργηματικό αποτελεί πάντα την εξαίρεση, μια περίπτωση στο ένα εκατομμύριο` οπότε αν έχει εκφραστεί μέσα σ’ ένα αιώνιο έργο, το έργο αυτό στέκει απομονωμένο, αφού πρώτα βγει αλώβητο από τις κακόβουλες επικρίσεις των συγχρόνων. Διατηρείται σαν τον μετεωρίτη που ήρθε στα μέρη μας από έναν κόσμο διαφορετικό απ’ τον δικό μας. 

Όσο αφορά όμως τη ζωή του ατόμου, κάθε προσωπική ιστορία είναι μια ιστορία βασάνων, γιατί κατά κανόνα η ζωή είναι μια συνεχής αλυσίδα από μεγάλες ή μικρές αναποδιές, τις οποίες όλοι κρύβουν όσο μπορούν, γιατί γνωρίζουν ότι οι άλλοι σίγουρα θα νιώσουν ικανοποίηση στο θέαμα κάποιων δεινών απ’ τα οποία εκείνοι τώρα είναι, προσωρινά τουλάχιστον, απαλλαγμένοι` πολύ σπάνια θα νιώσουν συμπόνια ή αλληλεγγύη. Προς το τέλος της ζωής του, ίσως να μην υπάρξει ποτέ άνθρωπος, μυαλωμένος και ειλικρινής, που θα επιθυμούσε να τα ξαναπεράσει όλα αυτά. Απεναντίας, αντ’ αυτού θα επέλεγε σίγουρα την απόλυτη ανυπαρξία.

Τα στάδια της ανάπτυξης της ανθρώπινης προσωπικότητας

Η θεωρία της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης που δημιουργήθηκε από τον Erik Erikson είναι ίσως μία από τις πιο γνωστές θεωρίες προσωπικότητας. Η θεωρία διαφέρει από πολλές άλλες, δεδομένου ότι ασχολείται με την ανάπτυξη καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, από τη γέννηση μέχρι το θάνατο.

Σε κάθε στάδιο, το άτομο διαπραγματεύεται μια κρίση που λειτουργεί ως κομβικό σημείο στην ανάπτυξη του. Όταν η κρίση έχει επιλυθεί επιτυχώς, το άτομο είναι σε θέση να αναπτύξει την ψυχοκοινωνική ποιότητα που σχετίζεται με το συγκεκριμένο στάδιο ανάπτυξης.

Γνωρίστε περισσότερα για τα ψυχοκοινωνικά στάδια της θεωρίας του Erik Erikson, συμπεριλαμβανομένης της κρίσης με την οποία έρχεται κανείς αντιμέτωπος σε κάθε στάδιο και τα σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια κάθε σημείου της ανάπτυξης.

Στάδιο 1ο: Εμπιστοσύνη Εναντίον Αμφιβολίας

Η κρίση «Εμπιστοσύνη εναντίον Αμφιβολίας» είναι το πρώτο ψυχοκοινωνικό στάδιο που παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους περίπου της ζωής ενός παιδιού. Κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης φάσης της ανάπτυξης, ένα βρέφος εξαρτάται εντελώς από τους φροντιστές του.

Όταν οι γονείς ή οι φροντιστές ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενός παιδιού με συνέπεια και με τρόπο που αποπνέει ζεστασιά, το παιδί, στη συνέχεια, μαθαίνει να εμπιστεύεται τον κόσμο και τους ανθρώπους γύρω του.

Στάδιο 2ο: Αυτονομία Εναντίον Ντροπής

Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την ψυχοκοινωνική κρίση ανάμεσα στην αυτονομία και την ντροπή ή την αμφιβολία. Καθώς το παιδί εισέρχεται στα νηπιακά χρόνια, το κέρδος μίας μεγαλύτερης αίσθησης του προσωπικού ελέγχου γίνεται όλο και πιο σημαντικό.

Καθήκοντα όπως να μαθαίνει πώς να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα, να επιλέγει τροφές και παιχνίδια, είναι τρόποι με τους οποίους τα παιδιά αποκτούν μια μεγαλύτερη αίσθηση της ανεξαρτησίας.

Στάδιο 3ο: Πρωτοβουλία Εναντίον Ενοχής

Το τρίτο ψυχοκοινωνικό στάδιο εμφανίζεται στις ηλικίες μεταξύ περίπου των τριών και πέντε ετών και επικεντρώνεται στην ανάπτυξη μιας αίσθησης της αυτο-πρωτοβουλίας.

Τα παιδιά που ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε παιχνίδια με αυτοσκηνοθεσία, συνεχίζουν στη ζωή με μια αίσθηση ισχυρής πρωτοβουλίας, ενώ όσα έχουν αποθαρρυνθεί από αυτές τις δραστηριότητες μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται μια αίσθηση ενοχής για τις δραστηριότητες που ξεκινούν οι ίδιοι.

Στάδιο 4ο: Εργατικότητα Εναντίον Αισθήματος Κατωτερότητας

Κατά τη διάρκεια της μέσης παιδικής ηλικίας μεταξύ των ηλικιών περίπου έξι και έντεκα ετών, τα παιδιά εισέρχονται στο ψυχοκοινωνικό στάδιο που είναι γνωστό ως «Εργατικότητα έναντι Αισθήματος Κατωτερότητας». Καθώς τα παιδιά συμμετέχουν στην κοινωνική αλληλεπίδραση με τους φίλους και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες στο σχολείο, αρχίζουν να αναπτύσσουν μια αίσθηση υπερηφάνειας και ολοκλήρωσης στην εργασία και τις ικανότητές τους.

Τα παιδιά που επαινούνται και ενθαρρύνονται αναπτύσσουν μια αίσθηση επάρκειας, ενώ εκείνα τα οποία αποθαρρύνονται μένουν με ένα αίσθημα κατωτερότητας.

Στάδιο 5ο: Ταυτότητα Εναντίον Σύγχυσης των ρόλων

Στο πέμπτο ψυχοκοινωνικό στάδιο, ο σχηματισμός μιας προσωπικής ταυτότητας γίνεται κρίσιμος. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, οι έφηβοι εξερευνούν διαφορετικές συμπεριφορές, ρόλους και ταυτότητες.

Ο Erikson πίστευε ότι αυτό το στάδιο ήταν ιδιαίτερα κρίσιμο και ότι η σφυρηλάτηση μιας ισχυρής ταυτότητας χρησιμεύει ως βάση για την εξεύρεση της μελλοντικής κατεύθυνσης στη ζωή.

Εκείνοι που βρίσκουν μια αίσθηση ταυτότητας αισθάνονται ασφαλείς, ανεξάρτητοι και έτοιμοι να αντιμετωπίσουν το μέλλον, ενώ όσοι παραμένουν σε σύγχυση μπορεί να αισθάνεται χαμένοι, ανασφαλείς και αβέβαιοι για τη θέση τους στον κόσμο.

Στάδιο 6ο: Οικειότητα Εναντίον Απομόνωσης

Το έκτο ψυχοκοινωνικό στάδιο επικεντρώνεται στον σχηματισμό οικείων σχέσεων αγάπης με τους άλλους ανθρώπους. Οι γνωριμίες, ο γάμος, η οικογένεια και οι φιλίες είναι σημαντικές κατά τη διάρκεια του σταδίου της οικειότητας εναντίον της απομόνωσης, η οποία διαρκεί περίπου από την ηλικία των 19 μέχρι των 40 ετών.

Με τη διαμόρφωση επιτυχών σχέσεων αγάπης με άλλους ανθρώπους, τα άτομα είναι σε θέση να βιώσουν την αγάπη και να απολαύσουν την οικειότητα. Εκείνοι που αποτυγχάνουν να σχηματίσουν σταθερές σχέσεις μπορεί να αισθάνονται απομονωμένοι και μόνοι.

Στάδιο 7ο: Παραγωγικότητα Εναντίον Απραξίας

Μόλις οι ενήλικες εισέλθουν στο στάδιο, που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας, η ψυχοκοινωνική κρίση επικεντρώνεται στην ανάγκη δημιουργίας ή γαλούχησης πράγματων που θα επιβιώσουν περισσότερο από το άτομο.

Η ανατροφή μιας οικογένειας, η εργασία και η συμβολή στην κοινότητα είναι όλοι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αναπτύσσουν μια αίσθηση του σκοπού. Όσοι αδυνατούν να βρουν τρόπους για να συμβάλουν μπορεί να αισθάνονται αποκομμένοι και άχρηστοι.

Στάδιο 8ο: Πληρότητα του Εγώ εναντίον Απελπισίας

Το τελικό ψυχοκοινωνικό στάδιο ξεκινά γύρω από την ηλικία των 65 ετών και διαρκεί μέχρι το θάνατο. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, το άτομο κοιτάζει πίσω στη ζωή του. Το μείζον ζήτημα κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου είναι: «Έζησα τελικά μια ζωή με νόημα;».

Όσοι έχουν ζήσει μια ζωή με νόημα θα νιώσουν μια αίσθηση ειρήνης, σοφίας και πληρότητας, ακόμα και όταν αντιμετωπίζουν τον θάνατο. Για όσους κοιτάζουν πίσω στη ζωή τους και βλέπουν πικρία και λύπη, τότε θα νιώσουν συναισθήματα απελπισίας.

ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 400 π.Χ–1758 μ.Χ

Tα συστήματα παροχής αγαθών και υπηρεσιών στους πληθυσμούς εξελίχθηκαν παράλληλα με τους πολιτισμούς της αρχαιότητας. Αυτά τα πρώιμα οικονομικά συστήματα εμφανίστηκαν φυσικά, καθώς διάφορα επαγγέλματα και χειροτεχνίες παρήγαγαν αγαθά που μπορούσαν να ανταλλάσσονται. Οι άνθρωποι άρχισαν να εμπορεύονται, πρώτα με αντιπραγματισμό και αργότερα με νομίσματα από πολύτιμα μέταλλα, και το εμπόριο κατέστη σημαντικά συστατικό της ζωής. Η αγοραπωλησία αγαθών λειτουργούσε για αιώνες πριν κάποιος σκεφτεί να εξετάσει πώς λειτουργούσε το σύστημα.

Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι ήταν μεταξύ των πρώτων που έγραψαν για τα θέματα που συνολικά αναφέρονται ως «οικονομικά». Στην Πολιτεία, ο Πλάτωνας περιέγραψε την πολιτική και κοινωνική σύνθεση ενός ιδανικού κράτους το οποίο θα λειτουργούσε οικονομικά, με εξειδικευμένους παραγωγούς να παρέχουν προϊόντα για το κοινό καλό. Ωστόσο ο Αριστοτέλης. μαθητής του Πλάτωνα, υπερασπίστηκε την έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας, η οποία θα μπορούσε να ανταλλάσσεται στην αγορά. Αυτά αποτελούν επιχειρήματα που υφίστανται έως σήμερα. Ως φιλόσοφοι, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης έβλεπαν το οικονομικό ως ζήτημα ηθικής Φιλοσοφίας: Αντί να αναλύουν πώς λειτουργούσε ένα οικονομικό σύστημα, παρουσίαζαν ιδέες για το πώς θα έπρεπε να λειτουργεί. Αυτή η προσέγγιση αναφέρεται ως “κανονιστική” -είναι υποκειμενική και εξετάζει το ότι θα έπρεπε να συμβαίνει».

Η κανονιστική προσέγγιση των οικονομικών συνεχίστηκε στα χρόνια του Χριστιανισμού, καθώς φιλόσοφοι του Μεσαίωνα, όπως ο Θωμάς ο Ακινάτης, επιχείρησαν να ορίσουν τη δεοντολογία της ατομικής ιδιοκτησίας και των συναλλαγών στην αγορά. Ο Θωμάς ο Ακινάτης εξέταζε την ηθική των τιμών, υποστηρίζοντας τη σημασία «δίκαιων, τιμών, με τις οποίες δεν δημιουργείται υπερβολικό κέρδος για τον έμπορο.

Οι αρχαίοι έζησαν σε κοινωνίες όπου το εργατικό δυναμικό ήταν κυρίως σκλάβοι και η μεσαιωνική Ευρώπη λειτούργησε με φεουδαρχικό σύστημα -στο οποίο οι χωρικοί προστατεύονταν από τοπικούς άρχοντες με αντάλλαγμα εργασία ή στρατιωτική θητεία. Επομένως τα ηθικά επιχειρήματα των φιλοσόφων αυτών ήταν κάπως ακαδημαϊκά.

Άνοδος της πόλης-κράτους

Σημαντική αλλαγή επήλθε τον 15ο αιώνα. καθώς στην Ευρώπη αναπτύχθηκαν πόλεις-κράτη που πλούτισαν μέσω του διεθνούς εμπορίου. Αντί των γαιοκτημόνων φεουδαρχών, σημαντικό συντελεστή της οικονομίας αποτελούσε πλέον η νέα, ευημερούσα τάξη εμπόρων η οποία συνεργάστηκε με δυναστείες τραπεζιτών που χρηματοδοτούσαν τις συναλλαγές και τα εξερευνητικά ταξίδια των εμπόρων.

Νέα εμπορικά έθνη αντικατέστησαν τις φεουδαρχικές οικονομίες μικρής κλίμακος και η οικονομική σκέψη άρχισε να επικεντρώνεται στον καλύτερο τρόπο ελέγχου της ανταλλαγής αγαθών και χρημάτων από τη μια χώρα στην άλλη. Η κυρίαρχη προσέγγιση της εποχής, γνωστή ως μερκαντιλισμός, αφορούσε το ισοζύγιο πληρωμών -τη διαφορά μεταξύ του τι ξοδεύει μια χώρα στις εισαγωγές και του τι κερδίζει από τις εξαγωγές. Η πώληση αγαθών στο εξωτερικό θεωρήθηκε καλή επειδή έφερνε χρήματα στη χώρα. Η εισαγωγή αγαθών θεωρήθηκε επιβλαβής επειδή έπαιρνε χρήματα από τη χώρα. Για την αποφυγή ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου και την προστασία εγχώριων παραγωγών από τον εξωτερικό ανταγωνισμό, οι μερκαντιλιστές υποστήριξαν τη φορολόγηση των εισαγωγών. Καθώς το εμπόριο αυξήθηκε, ξέφυγε από τον έλεγχο των μεμονωμένων εμπόρων και των υποστηρικτών τους. Δημιουργήθηκαν συμπράξεις και εταιρείες, συχνά με κρατική υποστήριξη, για να επιβλέπουν μεγάλες εμπορικές συναλλαγές. Οι επιχειρήσεις αυτές άρχισαν να χωρίζονται σε «μερίδια», ώστε να μπορούν να χρηματοδοτούνται από πολλούς επενδυτές. Το ενδιαφέρον για την αγορά μεριδίων αυξήθηκε ραγδαία στα τέλη του 17ου αιώνα, οδηγώντας στην ίδρυση πολλών συμμετοχικών εταιρειών και χρηματιστηρίων όπου τα μερίδια (μετοχές) μπορούσαν να αγοραστούν και να πωληθούν.

Μια νέα επιστήμη

Η τεράστια αύξηση των συναλλαγών ανανέωσε το ενδιαφέρον για τη λειτουργία της οικονομίας και οδήγησε στη δημιουργία του κλάδου των οικονομικών. Την εποχή του Διαφωτισμού που εμφανίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα και εξαίρει πρωτίστως τον ορθολογισμό, υιοθετήθηκε μια επιστημονική προσέγγιση για την «πολιτική οικονομία». Οι οικονομολόγοι επιχείρησαν να μετρήσουν την οικονομική δραστηριότητα και περιέγραψαν τη λειτουργία του συστήματος, αντί να εξετάσουν μόνο τις ηθικές συνέπειες.

Στη Γαλλία, μια ομάδα διανοουμένων γνωστών ως φυσιοκράτες ανέλυσε τη ροή του χρήματος στην οικονομία και στην ουσία παρήγαγε το πρώτο μακροοικονομικό μοντέλο (για την οικονομία ως σύνολο). Αυτοί τοποθέτησαν στο επίκεντρο της οικονομίας τη γεωργία και όχι το εμπόριο ήτα χρηματοπιστωτικά. Στο μεταξύ πολιτικοί φιλόσοφοι στη Βρετανία μετέφεραν το βάρος από τις μερκαντιλιστικές ιδέες περί εμπορίου προς τους παραγωγούς, τους καταναλωτές και την αξία και χρησιμότητα των αγαθών. Άρχισε να αναδύεται το πλαίσιο για τη σύγχρονη μελέτη των οικονομικών.

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

380 π.Χ.

Ο Πλάτωνας περιγράφει την ιδανική πολιτεία, στην οποία η ιδιοκτησία ανήκει σε όλους και η εργασία είναι εξειδικευμένη.

350 π.Χ.

Ο Αριστοτέλης τάσσεται υπέρ της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά κατά της συσσώρευσης πλούτου ως αυτοσκοπού.

1265-74 μ.Χ.

Ο Θωμάς ο Ακινάτης υποστηρίζει ότι η τιμή ενός προϊόντος είναι «δίκαιη» μόνο αν το κέρδος δεν είναι υπερβολικό και η πώληση δεν ενέχει εξαπάτηση.

1397

Στη Φλωρεντία της Ιταλίας ιδρύεται η Τράπεζα των Μεδίκων -ένα από τα πρώτα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που βασίζονται στο διεθνές εμπόριο.

1400

Οι συναλλαγματικές καθίστανται τυποποιημένος τρόπος πληρωμής στο ευρωπαϊκό εμπόριο και είναι εξαγοράσιμες από τις εμπορικές τράπεζες.

1492

Ο Χριστόφορος Κολόμβος φτάνει στην αμερικανική ήπειρο. Σύντομα ο χρυσός εισρέει στην Ευρώπη, αυξάνοντας την προσφορά χρήματος.

1599

Ιδρύεται η Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών (The British East India Company), μια διεθνής εμπορική εταιρεία, η πρώτη διεθνής εμπορική επωνυμία στον κόσμο.

1630

Ο Τόμας Μαν υποστηρίζει μια εμποροκρατική (μερκαντιλιστική) πολιτική η οποία χρησιμοποιεί τις εξαγωγές ως μέσω αύξησης του πλούτου ενός έθνους.

1637

Η κερδοσκοπική φούσκα της ολλανδικής αγοράς τουλίπας «σκάει» και καταστρέφει χιλιάδες επενδυτές.

1668

Ο Τζοσάια Τσάιλντ περιγράφει το ελεύθερο εμπόριο και υποστηρίζει την αύξηση τόσο των εισαγωγών όσο και των εξαγωγών.

1682

Ο Γουίλιαμ Πέτι παρουσιάζει πώς μπορεί να μετρηθεί η οικονομία στο βιβλίο Quantulumcunque Concerning Μοney.

1689

Ο Τζον Λοκ υποστηρίζει ότι ο πλούτος προέρχεται όχι από το εμπόριο, αλλά από την εργασία.

1697

Ο Γκρέγκορι Κινγκ συντάσσει μια περίληψη στατιστικών για το βρετανικό εμπόριο του 17ου αιώνα.

1752

Ο Ντέιβιντ Χιουμ υποστηρίζει ότι τα δημόσια αγαθά πρέπει να πληρώνονται από τις κυβερνήσεις.

1756

Ο Φρανσουά Κενέ και οι οπαδοί του, οι φυσιοκράτες, υποστηρίζουν ότι η γη και η γεωργία είναι οι μόνες πηγές οικονομικής ευημερίας.

1758

Ο Κενέ δημοσιεύει το βιβλίο Tableau Economique, την πρώτη ανάλυση των λειτουργιών μιας ολόκληρης οικονομίας: της «μακροοικονομίας».

ΠΟΛΛΕΣ ΜΙΚΡΕΣ ΝΙΚΕΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΝΤΡΙΠΤΙΚΗ ΗΤΤΑ

Στην προσωπική μας ζωή, έχουμε πολλές φορές βιώσει την αυτοεξαπάτηση υπό τη μορφή μιας σειράς από μικρές επιτυχίες που ακολουθούνται από μια μεγάλη αποτυχία. Φουσκώνω από αυτοπεποίθηση, προβάλλω μια αυτάρεσκη εικόνα στους γύρω μου και απολαμβάνω κάποια από τα παροδικά οφέλη αυτής της αυταπάτης, προτού τελικά προσγειωθώ ανώμαλα στη σκληρή πραγματικότητα. Η ανώμαλη προσγείωση συχνά συνοδεύεται από βαριές απώλειες, οι οποίες εν μέρει οφείλονται στην τυφλότητα που είχε επιφέρει η υπέρμετρη αυτοπεποίθησή μου. Λόγου χάριν, υπάρχει κίνδυνος να αγνοήσω τις πρόδηλες ενδείξεις ότι μια υποτιθέμενα ευτυχισμένη σχέση στην πραγματικότητα φθίνει άσχημα· κλείνοντας τα μάτια μου, βελτιώνω προσωρινά την ψυχολογική μου διάθεση αναβάλλοντας το αναπόφευκτο ξεκαθάρισμα λογαριασμών – και ανεβάζοντας το κόστος του. 

Όπως έχουμε δει, εύκολα παγιδεύεται κανείς στον φαύλο κύκλο της άρνησης και δύσκολα απεμπλέκεται από αυτόν. Για να το θέσουμε διαφορετικά, η αυτοεξαπάτηση συχνά έχει καταστροφικές συνέπειες. Αυτό δεν ισχύει μόνο για γεγονότα με ευρύ κοινωνικό αντίκτυπο, όπως η εξαπόλυση αδικαιολόγητων πολεμικών επιθέσεων και η εφαρμογή εσφαλμένων οικονομικών πολιτικών, αλλά και για επιλογές που αφορούν τον στενό προσωπικό μας κύκλο. 

Μπορεί μεν να αντλήσουμε προσωρινά οφέλη από την εξαπάτηση του εαυτού μας και των άλλων, αλλά δύσκολα θα αποφύγουμε να επωμιστούμε ένα βαρύ μακροπρόθεσμο κόστος. Πιστεύω ότι αυτός είναι ένας γενικός κανόνας στη ζωή ότι τα οφέλη της αυτοεξαπάτησης εκδηλώνονται άμεσα, ενώ το κόστος της άγνοιας γίνεται αισθητό με καθυστέρηση. Πειράματα σε επίμυς έχουν αποδείξει ότι αυτού του είδους οι επιδράσεις –δηλαδή, όσες εκδηλώνονται με χρονική υστέρηση— είναι πολύ δύσκολο να συνδεθούν με τις αιτίες που τις προκαλούν. Οι άμεσες συνέπειες μιας πράξης, θετικές ή αρνητικές, είναι συνήθως προφανείς· οι μακροπρόθεσμες επιδρά σεις εξακριβώνονται με πολύ μεγαλύτερη δυσκολία. Τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα από το γεγονός ότι έχουμε την ισχυρή τάση να επικεντρωνόμαστε στο παρόν και να υποτιμούμε τις απώτερες μελλοντικές συνέπειες των ενεργειών μας.

Επιστήμονες τροποποίησαν γενετικά ανθρώπινο ήπαρ ώστε να παράγει λιγότερη χοληστερόλη

Η επιστήμη συνεχίζει να κάνει βήματα προς τα μπροστά αφού επιστήμονες τροποποίησαν γενετικά ανθρώπινο ήπαρ ώστε να παράγει λιγότερη χοληστερόλη.

Ένας εθελοντής στη Νέα Ζηλανδία έγινε ο πρώτος άνθρωπος που υποβλήθηκε σε επεξεργασία γονιδίων προκειμένου να μειωθεί η χοληστερόλη στο αίμα του, ένα βήμα που μπορεί να προμηνύει την ευρεία χρήση της τεχνολογίας για την πρόληψη των καρδιακών προσβολών.

Το πείραμα, μέρος μιας κλινικής δοκιμής της αμερικανικής εταιρείας βιοτεχνολογίας Verve Therapeutics, περιελάμβανε την έγχυση μιας έκδοσης του εργαλείου γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR προκειμένου να τροποποιηθεί ένα μόνο γράμμα του DNA στα ηπατικά κύτταρα του ασθενούς.

Πρόκειται για μια πρωτοποριακή μέθοδο που θα μπορούσε ενδεχομένως να σώσει εκατομμύρια ανθρώπους από καρδιαγγειακές παθήσεις και καρδιακές προσβολές, όπως αναφέρει το MIT Technology Review.

Σύμφωνα με την εταιρεία, αυτή η επεξεργασία θα μπορεί να μειώσει μόνιμα τα επίπεδα της «κακής» LDL χοληστερόλης ενός ατόμου, του λιπαρού μορίου που προκαλεί απόφραξη και σκλήρυνση των αρτηριών με την πάροδο του χρόνου.

«Το VERVE-101 είναι ένα φάρμακο γονιδιακής επεξεργασίας, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να κάνει μια απλή ορθογραφική αλλαγή στο DNA του ήπατος ώστε να απενεργοποιεί ένα γονίδιο που προκαλεί ασθένεια», δήλωσε ο ερευνητής γονιδίων και ιδρυτής της Verve Therapeutics, Sekar Kathiresan.

Είναι η πρώτη φορά που μια τεχνική που ονομάζεται «επεξεργασία βάσεων»- μια νέα εκδοχή της γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR που αντικαθιστά γράμματα του DNA αντί να κόβει συνολικά τα γονίδια- χρησιμοποιείται σε ανθρώπους.

«Από όλες τις διαφορετικές επεξεργασίες γονιδιώματος που βρίσκονται σε εξέλιξη, αυτή θα μπορούσε να έχει τον πιο μεγάλο αντίκτυπο λόγω του αριθμού των ανθρώπων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν», δήλωσε ο Έρικ Τόπολ, καρδιολόγος και ερευνητής στο Scripps Research, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Η Verve ελπίζει τώρα να πραγματοποιήσει κλινική δοκιμή στην οποία θα συμμετάσχουν περίπου 40 ενήλικες ασθενείς με ετερόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία (HefH), μια κληρονομική γενετική διαταραχή που προκαλεί επικίνδυνα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, ώστε να αξιολογήσει την ασφάλεια και την ανεκτικότητα της ένεσης.

Αριστοτέλης: Αυτά είναι τα 12 χαρακτηριστικά του υπεράνθρωπου

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός “ιδανικού ανθρώπου” ή Υπεράνθρωπου κατά τον Αριστοτέλη;

“Όμως ο ιδανικός άνθρωπος κατά τον Αριστοτέλη -ο μεγαλόψυχος— δεν είναι ένας απλός μεταφυσικός φιλόσοφος.

Δεν εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο για ασήμαντους λόγους… αφού ελάχιστα είναι τα πράγματα που θεωρεί πολύτιμα. Όμως θα διακιν­δυνεύσει για έναν σημαντικό σκοπό, και θα είναι έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του, αφού πιστεύει ότι δεν αξίζει τον κόπο να προστατεύει κανείς τη ζωή του με οποιοδήποτε τίμημα.

Του αρέσει να ευεργετεί, αλλά ντρέπεται να τον ευεργετούν, γιατί το πρώτο είναι ένδειξη ανωτερότητας και το δεύτερο κατωτερότητας…

Δεν ανταγωνίζεται τους άλλους για τα κοινά αντικείμενα της φιλοδοξίας, ούτε πηγαίνει εκεί όπου άλλοι κατέχουν την πρώτη θέση…

Πρέπει να εκδηλώνει ανοιχτά και την αγάπη και το μίσος, αφού η απόκρυψη δείχνει δειλία…

Δεν μπορεί να αφήσει τη ζωή του να στρέφεται γύρω από κάποιον άλλο, εκτός αν είναι ένας φίλος, γιατί μια τέτοια συμπεριφορά θα ήταν δουλική…

Σπάνια θαυμάζει κάτι, αφού τίποτα δεν είναι σπουδαίο γι’ αυτόν…

Ούτε είναι μνησίκακος, γιατί δεν είναι ένδειξη μεγαλόψυχου ανθρώπου το να θυμάται τις αδικίες που έχει υποστεί αλλά το να τις παραβλέπει…

Δεν μιλά για τους ανθρώπους, ούτε για τον εαυτό του ούτε για τους άλλους, γιατί δεν επιθυμεί ούτε να επαινούν αυτόν ούτε να ψέγουν τους άλλους. Και ο ίδιος ούτε επαινεί ούτε κακολογεί, ούτε καν τους εχθρούς του, παρά μόνο αν προσβληθεί…

Για αναπόφευκτα ή ασήμαντα ζητήματα δεν διαμαρτύρεται ούτε ζητά βοήθεια, αφού μόνο όποιος τα θεωρεί σοβαρά θα φερόταν έτσι…

Η κίνησή του είναι αργή, η φωνή του βαριά και τα λόγια του μετρημένα. Γιατί δεν βιάζεται αυτός που ελάχιστα ζητήματα θεωρεί σοβαρά, ούτε εξάπτεται εκείνος που τίποτα δεν θεωρεί σπουδαίο. Γιατί στη βιασύνη και στην έξαψη οφείλεται η στριγκή φωνή και η βιασύνη…

Υπομένει κάθε είδους ατυχίες με αξιοπρέπεια, και κάνει πάντα ό,τι καλύτερο μπορεί ανάλογα με τις συνθήκες, όπως ο ικανός στρατηγός χρησιμοποιεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο τις δυνάμεις που έχει στη διάθεσή του…

Είναι ο καλύτερος φίλος του εαυτού του, και του αρέσει η απομόνωση, ενώ ο άνθρωπος χωρίς αρετή ή ικανότητες είναι ο χειρότερος φίλος του εαυτού του και φοβάται τη μοναξιά.

Αυτός, λοιπόν, είναι ο Υπεράνθρωπος του Αριστοτέλη “

Ηθικά Νικομάχεια, χ, 7. Και iv3

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΤΕΛΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΛΕΠΤΙΝΗΝ

ΔΗΜ 20.139–142

Η κατάργηση της ἀτελείας θα αμαυρώσει την προαιώνια φήμη της Αθήνας ως ευεργέτιδας πόλης

Ο ρήτορας, επιτιθέμενος στους πολιτικούς του αντιπάλους, ζήτησε την εφαρμογή των δικών του προτάσεων αντί του νόμου του Λεπτίνη και την αποφυγή του ακραίου μέτρου της κατάργησης της ἀτελείας (βλ. σχετικά ΔΗΜ 20.11–17).

[139] [Σκοπῶ δὲ καὶ τοῦτο.] Καὶ μὴν οὐδ’ ἐκείνου γ’ ἀπο-
στατέον τοῦ λόγου, ὅτι τῆς μὲν ἀξίας, ὅτ’ ἐδώκαμεν, ἦν
δίκαιον τὴν ἐξέτασιν λαμβάνειν, ὅτε τούτων οὐδεὶς ἀντεῖπεν,
μετὰ ταῦτα δ’ ἐᾶν, εἴ τι μὴ πεπόνθαθ’ ὑπ’ αὐτῶν ὕστερον
κακόν. εἰ δ’ οὗτοι τοῦτο φήσουσι (δεῖξαι μὲν γὰρ οὐκ
ἔχουσιν), δεῖ κεκολασμένους αὐτοὺς παρ’ αὐτὰ τἀδικήματα
φαίνεσθαι. εἰ δὲ μηδενὸς ὄντος τοιούτου τὸν νόμον ποιή-
σετε κύριον, δόξετε φθονήσαντες, οὐχὶ πονηροὺς λαβόντες
ἀφῃρῆσθαι. [140] ἔστι δὲ πάντα μὲν ὡς ἔπος εἰπεῖν ὀνείδη
φευκτέον, τοῦτο δὲ πάντων μάλιστ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι.
διὰ τί; ὅτι παντάπασι φύσεως κακίας σημεῖόν ἐστιν ὁ
φθόνος, καὶ οὐκ ἔχει πρόφασιν δι’ ἣν ἂν τύχοι συγγνώμης
ὁ τοῦτο πεπονθώς. εἶτα καὶ οὐδ’ ἔστιν ὄνειδος ὅτου πορρώ-
τερόν ἐσθ’ ἡμῶν ἡ πόλις ἢ τοῦ φθονερὰ δοκεῖν εἶναι, ἁπάν-
των ἀπέχουσα τῶν αἰσχρῶν. [141] τεκμήρια δ’ ἡλίκα τούτου
θεωρήσατε. πρῶτον μὲν μόνοι τῶν πάντων ἀνθρώπων ἐπὶ
τοῖς τελευτήσασι δημοσίᾳ [καὶ ταῖς ταφαῖς ταῖς δημοσίαις]
ποιεῖτε λόγους ἐπιταφίους, ἐν οἷς κοσμεῖτε τὰ τῶν ἀγαθῶν
ἀνδρῶν ἔργα. καίτοι τοῦτ’ ἔστι τοὐπιτήδευμα ζηλούντων
ἀρετήν, οὐ τοῖς ἐπὶ ταύτῃ τιμωμένοις φθονούντων. εἶτα
μεγίστας δίδοτ’ ἐκ παντὸς τοῦ χρόνου δωρειὰς τοῖς τοὺς
γυμνικοὺς νικῶσιν ἀγῶνας τοὺς στεφανίτας, καὶ οὐχ, ὅτι τῇ
φύσει τούτων ὀλίγοις μέτεστιν, ἐφθονήσατε τοῖς ἔχουσιν,
οὐδ’ ἐλάττους ἐνείματε τὰς τιμὰς διὰ ταῦτα. πρὸς δὲ τού-
τοις τοιούτοις οὖσιν οὐδεὶς πώποτε τὴν πόλιν ἡμῶν εὖ ποιῶν
δοκεῖ νικῆσαι· τοσαύτας ὑπερβολὰς τῶν δωρειῶν αἷς ἀντ’
εὖ ποιεῖ, παρέσχηται. [142] ἔστι τοίνυν πάντα ταῦτ’, ὦ ἄνδρες
Ἀθηναῖοι, δικαιοσύνης, ἀρετῆς, μεγαλοψυχίας ἐπιδείγματα.
μὴ τοίνυν δι’ ἃ πάλαι παρὰ πάντα τὸν χρόνον ἡ πόλις εὐ-
δοξεῖ, ταῦτ’ ἀνέλητε νῦν· μηδ’ ἵνα Λεπτίνης ἰδίᾳ τισίν, οἷς
ἀηδῶς ἔχει, ἐπηρεάσῃ, τῆς πόλεως ἀφέλησθε καὶ ὑμῶν αὐτῶν
ἣν διὰ παντὸς ἀεὶ τοῦ χρόνου δόξαν κέκτησθε καλήν· μηδ’
ὑπολαμβάνετ’ εἶναι τὸν ἀγῶνα τόνδ’ ὑπὲρ ἄλλου τινὸς ἢ τοῦ
τῆς πόλεως ἀξιώματος, πότερον αὐτὸ δεῖ σῶν εἶναι καὶ ὅμοιον
τῷ προτέρῳ, ἢ μεθεστάναι καὶ λελυμάνθαι.

***
[139] Έπειτα ούτε από τον ισχυρισμόν εκείνον πρέπει να απομακρυνθώμεν, ότι της μεν αξίας έπρεπε να επιχειρώμεν την εξέτασιν ότε εδώσαμεν, ότε ουδείς εκ τούτων αντείπε, μετά ταύτα δε είναι δίκαιον να αφήσετε την δωρεάν, εάν εφεξής δεν έχετε πάθει κανέν κακό από αυτούς, εάν δε ούτοι θα είπουν τούτο (διότι να το αποδείξουν βέβαια δεν δύνανται) πρέπει να φαίνωνται ότι έχουν τιμωρηθή ευθύς μόλις διέπραξαν τα αδικήματα. Εάν δε κακώς χωρίς να υπάρχη τοιούτος θα καταστήσετε έγκυρον τον νόμον, θα φανήτε ότι αφηρέσατε την ατέλειαν από φθόνον, ουχί διότι εύρετε αυτούς κακούς. [140] Και πάντα μεν τα ονείδη εν γένει πρέπει να αποφεύγετε, τούτο δε εξ όλων κατ' εξοχήν, ω άνδρες Αθηναίοι. Διατί; Διότι εν γένει ο φθόνος είναι σημείον διεστραμμένης φύσεως και δεν έχει πρόφασιν, διά την οποίαν ήθελε τύχει συγγνώμης ο έχων το πάθημα τούτο. Έπειτα ούτε υπάρχει όνειδος από το οποίον απώτερον απέχει η πατρίς μας, όσον από το να φαίνεται φθονερά, αν και επίσης απέχει από όλα τα άτοπα. [141] Παρατηρήσατε δε πόσαι μεγάλαι αποδείξεις τούτου υπάρχουν. Πρώτον μεν σεις μόνοι εξ όλων των ανθρώπων προς τιμήν τών εν πολέμω αποθανόντων εκφωνείτε δημοσία λόγους επιταφίους, διά των οποίων εξυμνείτε τα έργα των αγαθών ανδρών. Και η διαγωγή αύτη βεβαίως είναι διαγωγή ανθρώπων εκτιμώντων την αρετήν, ουχί φθονούντων τους ένεκα ταύτης τιμωμένους. Έπειτα δίδετε τας μεγίστας καθ' όλον τον χρόνον δωρεάς εις τους νικώντας τους γυμνικούς αγώνας και λαμβάνοντας στεφάνους και διά τον λόγον ότι εκ φύσεως ολίγοι μετέχουσι τούτων δεν εφθονήσατε τους έχοντας, ουδέ απενείματε κατωτέρας τας τιμάς εξ αιτίας τούτων. Εκτός δε τούτων τα οποία είναι τοιαύτα, κανείς ποτέ έως τώρα δεν φαίνεται ότι ενίκησε την πατρίδα ημών διά των ευεργεσιών του. Τοσαύτας υπερβολικάς δωρεάς έχει δείξει, δι' ων ανταμείβει τους ευεργέτας. [142] Είναι δε όλα αυτά, ω άνδρες Αθηναίοι, δικαιοσύνης, αρετής, μεγαλοψυχίας δείγματα. Μη λοιπόν, δι' όσα προ πολλού, καθ' όλον τον χρόνον η πατρίς ημών απολαύει δόξης καλής, μη τα καταστρέψετε τώρα. Μηδέ, ίνα ο Λεπτίνης ως ιδιώτης βλάψη μερικούς, τους οποίους αποστρέφεται, αφαιρέσετε παρά της πατρίδος και παρ' υμών την καλήν υπόληψιν της οποίας απολαύετε συνεχώς καθ' όλον τον χρόνον. Μηδέ νομίσετε ότι ο αγών ούτος γίνεται περί άλλου τινός, αλλά περί της υπολήψεως της πατρίδος, ποίον εκ των δύο (θα επικρατήση) πρέπει να μείνη αύτη ακεραία και ομοία με την ανέκαθεν υπάρχουσαν ή θα μεταβληθή ήδη και θα καταστραφή.