O Δεκάλογος του Πάουλο Κοέλιο

O Πάουλο Κοέλο έχει σπάσει όλα τα ρεκόρ Γκίνες. Είναι ο πιο πολυδιαβασμένος μετά τη Βίβλο. Είναι ζωντανό παράδειγμα αυτού που λέμε ότι «η πένα του συγγραφέα μπορεί να κάνει επανάσταση». Όταν ο «Αλχημιστής» και το «Πέμπτο Βουνό» έγιναν παγκόσμια επιτυχία πολλοί κράτησαν στην αγκαλιά τους τη φράση «όταν θέλεις κάτι πολύ, το σύμπαν συνομωτεί για να το πετύχεις» ή «θα ήταν ο κόσμος καλύτερος εάν οι άνθρωποι προσπαθούσαν να είναι αρεστοί στους άλλους και απλά να προσπαθούσαν να ακολουθήσουν τα όνειρά τους».

Σε μερικούς οι φράσεις αυτές ακούγονται σαν από εφηβικό ημερολόγιο. Αλλά άλλοι φωτίστηκαν μέσα στη σκοτεινιά της καθημερινότητάς τους. Ωστόσο, σπάνια τόσοι πολλοί αναγνώστες από τόσο διαφορετικά περιβάλλοντα και αντιφατικές χώρες έβρισκαν κοινές ανησυχίες. Ο Κοέλο έδωσε λύσεις σε σκέψεις ή τουλάχιστον μαλάκωσε και φώτισε το κενό που υπήρχε, ίσως… Με τον Δεκάλογο που ακολουθεί τουλάχιστον δίδαξε…

Γιατί το να τρώτε ένα... ουράνιο τόξο τροφίμων θα σας κάνει υγιέστερους

Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το λάχανο και το σπανάκι, είναι σίγουρα πολύ θρεπτικά, αλλά υπάρχουν και άλλα πολύχρωμα τρόφιμα που είναι εξίσου σημαντικά για την καλή μας υγεία. Τα έντονα κόκκινα, τα μπλε, τα μωβ, τα πορτοκαλί και τα κίτρινα φρούτα και λαχανικά, αξίζουν την προσοχή μας και την προτίμησή μας με το παραπάνω.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα φυτοχημικά, οι χρωστικές ουσίες που δίνουν σε αυτά τα τρόφιμα το έντονο χρώμα τους, μας βοηθούν να διατηρήσουμε μια καλή υγεία και μειώνουν τον κίνδυνο για χρόνιες ασθένειες.
Επωφεληθείτε από τα μοναδικά αντιοξειδωτικά, τις βιταμίνες και τα ανόργανα συστατικά, γεμίζοντας το πιάτο σας με ένα… ουράνιο τόξο τροφών κάθε μέρα. Οι ενήλικες γυναίκες θα πρέπει να τρώνε επτά με οκτώ μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα, ενώ οι άνδρες θα πρέπει να τρώνε οκτώ με δέκα μερίδες.
Ακολουθούν μερικές… πολύχρωμες επιλογές που μπορείτε να συμπεριλάβετε στο επόμενο γεύμα σας για να ωφελήσετε τον οργανισμό σας.
Κόκκινες τροφές
Ποιες είναι: Cranberries, ντομάτες, καρπούζι, κόκκινες πιπεριές, κεράσια, κόκκινα μήλα, φράουλες, βατόμουρα, γκουάβα, κόκκινα κρεμμύδια, ραπανάκια, ροζ γκρέιπφρουτ, παντζάρια, κόκκινο λάχανο, κόκκινα σταφύλια, κόκκινα φασόλια.
Γιατί πρέπει να τις προτιμάτε: Οι κόκκινες τροφές, προσφέρουν μια πολύ προστατευτική αντιοξειδωτική δράση, καθώς τα φυτοχημικά τους μπορεί να αποκρούσουν ή να αναστείλουν όγκους στο σώμα μας. Οι ντομάτες, το καρπούζι, το ροζ γκρέιπφρουτ και η εξωτική γκουάβα, είναι γεμάτα με το αντιοξειδωτικό λυκοπένιο που καταπολεμά τον καρκίνο. Μάλιστα, οι μαγειρεμένες ντομάτες (π.χ. σε σάλτσες, σοταρισμένες ή η πάστα ντομάτας) προσφέρουν τα μεγαλύτερα επίπεδα λυκοπενίου.
Τα κόκκινα μήλα, είναι μια εξαιρετική πηγή κερκετίνης, ενός αντιοξειδωτικού που καταστρέφει τις βλαβερές για τα κύτταρα ελεύθερες ρίζες, που μπορεί να προκαλέσουν πρόωρη γήρανση, καρδιακές παθήσεις και καρκίνο.
Τα ραπανάκια, τα κεράσια, το κόκκινο λάχανο, οι φράουλες, τα βατόμουρα και τα κόκκινα σταφύλια, περιέχουν ανθοκυανίνες, ένα άλλο αντιοξειδωτικό που καταπολεμά τον καρκίνο και μπορεί να βοηθήσει την αρτηριακή πίεση, να βελτιώσει την κυκλοφορία, να μειώσει τη φλεγμονή και να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Μπλε και μωβ τροφές
Ποιες είναι: Μωβ σταφύλια, σύκα, δαμάσκηνα, βατόμουρα, σταφίδες, μελιτζάνα, ρόδια, βατόμουρα, μούρα acai, μωβ λάχανο, φρούτα του πάθους, μωβ κρεμμύδια, μύρτιλλα.
Γιατί πρέπει να τις προτιμάτε: Όπως και τα κόκκινα φρούτα και λαχανικά, τα μπλε και μωβ τρόφιμα, είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά και ιδιαίτερα ανθοκυανίνες. Πιο πλούσια είναι τα μούρα, αλλά σημαντικές ποσότητες έχουν και τα δαμάσκηνα. Οι ανθοκυανίνες προστατεύουν επίσης το δέρμα από τον ήλιο, μειώνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, βελτιώνουν τη μνήμη και προστατεύουν το καρδιαγγειακό σύστημα κατά της πλάκας και της LDL χοληστερόλης.
Τα μωβ σταφύλια είναι η καλύτερη πηγή ρεσβερατρόλης, ενός συστατικού των φυτών που καταπολεμά τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία.
Πορτοκαλί και κίτρινες τροφές
Ποιες είναι: Καρότα, πορτοκάλια, γλυκοπατάτες, κίτρινες πιπεριές, ανανάς, κολοκύθα, καλαμπόκι, γκρέιπφρουτ, ροδάκινα, λεμόνια, πεπόνια, παπάγια, αχλάδια, μάνγκο, μανταρίνια, νεκταρίνια, βερίκοκα.
Γιατί πρέπει να τις προτιμάτε: Για να αυξήσετε την πρόσληψη βιταμίνης C και Α, συμπεριλάβετε πορτοκαλί και κίτρινα τρόφιμα στο πιάτο σας. Οι κίτρινες πιπεριές, η παπάγια και τα εσπεριδοειδή, όπως τα πορτοκάλια, τα λεμόνια και τα γκρέιπφρουτ, είναι πλούσια σε βιταμίνη C, η οποία ενισχύει το ανοσοποιητικό και είναι ό,τι καλύτερο αν είστε κρυωμένοι.
Οι γλυκοπατάτες, τα καρότα και η κολοκύθα, είναι γεμάτα με το αντιοξειδωτικό β-καροτένιο, τον πρόδρομο της βιταμίνης Α, καθώς το σώμα μας μετατρέπει το β-καροτένιο σε βιταμίνη Α. Βοηθά να έχουμε ένα υγιές δέρμα, ενισχύει την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και μειώνει τον κίνδυνο των ασθενειών των ματιών, όπως ο καταρράκτης και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Τα πορτοκαλί λαχανικά είναι επίσης ωφέλιμα για την υγεία μας και οι ειδικοί συνιστούν την κατανάλωση τουλάχιστον μίας μερίδας κάθε μέρα.
Πράσινες τροφές
Ποιες είναι: Μπρόκολο, αρακάς, πράσινα μήλα, αβοκάντο, λάχανο, σπαράγγια, σπανάκι, μαρούλι, σέλινο, ρόκα, αγγούρι, πράσινες πιπεριές, λαχανάκια Βρυξελλών, κολοκυθάκια, ακτινίδια, αγκινάρες, πράσινα φασόλια, πράσινα σταφύλια, μπάμιες.
Γιατί πρέπει να τις προτιμάτε: Τα σκούρα πράσινα λαχανικά όπως το λάχανο, το σπανάκι, τα λαχανάκια Βρυξελλών και οι λαχανίδες, είναι πλούσια στο αντιοξειδωτικό λουτεΐνη, ένα πολύ σημαντικό φυτοχημικό που μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
Οι πράσινες τροφές προσφέρουν επίσης μεγάλες ποσότητες ζωτικών βιταμινών και ανόργανων συστατικών: το σπανάκι, το μπρόκολο και το λάχανο περιέχουν άφθονο ασβέστιο, σίδηρο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Το φυλλικό οξύ, μία από τις πιο σημαντικές βιταμίνες Β για τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία και μπορεί να περιορίσει τον κίνδυνο γέννησης βρεφών που με ανωμαλίες της σπονδυλικής στήλης, όπως η δισχιδής ράχη.
Το αβοκάντο και τα σπαράγγια, που επίσης περιέχουν φυλλικό οξύ, βοηθούν στη μείωση της εκδήλωσης καρδιακών παθήσεων και κατάθλιψης. Οι ειδικοί συνιστούν την κατανάλωση τουλάχιστον μίας μερίδας σκούρων πράσινων λαχανικών κάθε μέρα.
Λευκές τροφές
Ποιες είναι: Κουνουπίδι, κρεμμύδια, πατάτες, σκόρδο, τζίντζερ, μανιτάρια, πράσα, μπανάνες.
Γιατί πρέπει να τις προτιμάτε: Τα λευκά λαχανικά ενισχύουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα και έχουν αντιικά και αντικαρκινικά συστατικά. Τα μανιτάρια βοηθούν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, ενώ το σκόρδο και τα κρεμμύδια περιέχουν υψηλά επίπεδα αλισίνης, εντός αντιοξειδωτικού που καταπολεμά τα βακτήρια και τις μολύνσεις και μειώνει τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου.
Το τζίντζερ βοηθά στην πέψη, ενώ οι μπανάνες και οι πατάτες περιέχουν άφθονο κάλιο που είναι καλό για την καρδιά, τα νεφρά, τον εγκέφαλο και τη λειτουργία των μυών. Επίσης, το κουνουπίδι είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, βιταμίνη C και φυλλικό οξύ.

20 πράγματα που ίσως δε γνωρίζατε για τα αγαπημένα σας ποτά

Ακόμη και αν δεν είστε ο καλύτερος στην δημιουργία εμπνευσμένων cocktails, μπορείτε πάντα να εντυπωσιάσετε τους γύρω σας με τις γνώσεις σας. Ορίστε λοιπόν, 20 πράγματα για τα δημοφιλέστερα αλκοολούχα ποτά που ίσως δεν γνωρίζατε.
Bourbon
1. Το 1964 το Κογκρέσο των ΗΠΑ αναγνώρισε το bourbon ως «διακεκριμένο προϊόν των Ηνωμένων Πολιτειών». Το αμερικανικό ουίσκι πήρε το όνομά του από την Bourbon County του Kentucky. Η ειρωνεία είναι ότι αν και το Kentucky παράγει το 95% του bourbon στον κόσμο, στην παραγωγή δεν περιλαμβάνεται καθόλου η Bourbon County.
Brandy
2. Η λέξη brandy προέρχεται από την ολλανδική brandewijn, η οποία μεταφράζεται ως «καμένο κρασί». Αυτό το δημοφιλές χωνευτικό έχει δημιουργηθεί από την απόσταξη του οίνου.
3. Μερικά από τα πρώτα θερμόμετρα που χρησιμοποιούνταν το 17ο αιώνα περιείχαν κονιάκ αντί για υδράργυρο. Το αλκοόλ τελικά αντικαταστάθηκε με υδράργυρο λόγω του ευρύτερου φάσματος θερμοκρασίας που μπορεί να αναγνωρίσει.
Gin
4. Ακόμη και αν το gin παράγεται στις ΗΠΑ από την εποχή της αποικιοκρατίας, δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές ποτό μέχρι την εποχή της ποτοαπαγόρευσης. Η ευκολία στην παραγωγή του και το χαμηλό κόστος του, το έκαναν αγαπημένο ποτό στα παράνομα μπαρ της Αμερικής.
5. Το όνομα «gin» προέρχεται από την ονομασία διαφόρων γλωσσών για το αγριοκυπάρισσο (juniper berry), από όπου το gin παίρνει τη γεύση του. Στα γαλλικά είναι genièvre, στα ολλανδικά jenever και στα ιταλικά ginepro.
6. Το gin έγινε εξαιρετικά δημοφιλές στις βρετανικές αποικίες, λόγω της χρήσης του ως προσθετικό σε σκευάσματα που προορίζονταν για την πρόληψη της ελονοσίας. Άποικοι σε τροπικές περιοχές χρησιμοποιούσαν το gin για να καλύψουν την πικρή γεύση της κινίνης, ένα φάρμακο κατά της ελονοσίας, διαλύοντάς τη σε ανθρακούχο νερό και στη συνέχεια προσέθεταν μια δόση gin. Αυτό το gin and tonic λοιπόν, έγινε στη συνέχεια γνωστό και στον υπόλοιπο κόσμο.
Ρούμι
7. Οι στυλίστες του 19ου αιώνα πίστευαν ότι το ρούμι βοηθούσε στα καθαρά και υγιή μαλλιά, για αυτό συχνά συμβούλευαν τους πελάτες τους να πλένουν τα μαλλιά τους με το ποτό αυτό.
8. Η 31η Ιουλίου στη Μεγάλη Βρετανία είναι γνωστή ως «Black Tot Day», μνημονεύοντας το νόμο του 1970, που κατήργησε το ημερήσιο επίδομα των ναυτικών για ρούμι. Το επίδομα αναφερόταν ως «daily tot» και με την κατάργησή του μειώθηκε από μισό μπουκάλι δύο φορές την ημέρα όταν εισήχθη το 1655, σε 70 ml μια φορά την ημέρα.
9. Προκειμένου να καθορίσουν αν το ρούμι τους είχε αποδυναμωθεί περισσότερο απ’ ό,τι θα έπρεπε, οι ναυτικοί αναμίγνυαν περιστασιακά μπαρούτι με το ποτό τους και δοκίμαζαν να ανάψουν φωτιά. Αν το μίγμα δεν αναφλεγόταν, ήξεραν ότι είχε εξατμιστεί αρκετά.
Sherry
10. Τόσο ο Χριστόφορος Κολόμβος όσο και ο Μαγγελάνος ταξίδεψαν με μια μεγάλη ποσότητα sherry στα πλοία τους κατά τη διάρκεια των περίφημων ταξιδιών τους. Στην πραγματικότητα, ο Μαγγελάνος ξόδεψε περισσότερα χρήματα για sherry παρά για όπλα στο πλαίσιο του ταξιδιού του το 1519.
Τεκίλα
11. Η αυθεντική τεκίλα (που αποτελείται από μπλε αγαύη συγκεκριμένων περιοχών του Μεξικού) δεν περιέχει το περιβόητο «σκουλήκι», αν και άλλοι τύποι mescal (φτιαγμένοι από διάφορα φυτά αγαύης) μερικές φορές πωλούνται με ένα σκουλήκι που ζει στην αγαύη, να επιπλέει στο κάτω μέρος του μπουκαλιού με τη μορφή προνύμφης. Ακόμη και αν η παρουσία αυτών των σκουληκιών ήταν ένα κακό σημάδι που δείχνει ότι η καλλιέργεια έχει προσβληθεί, η παρουσία ενός «σκουληκιού» στα μπουκάλια, έγινε ένα δημοφιλές τέχνασμα μάρκετινγκ στη δεκαετία του 1940 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
12. Κανείς δεν είναι βέβαιος πότε και πώς εφευρέθηκε η margarita, αλλά η πιο δημοφιλής ιστορία προέλευσής της χρονολογείται από τον Οκτώβρη του 1941, όταν ο μπάρμαν Don Carlos Orozco φέρεται να μπέρδεψε το ποτό της Margarita Henkel, κόρης ενός Γερμανού πρέσβη ο οποίος περιπλανήθηκε στο Μεξικό. Η Henkel ζούσε κοντά στην πόλη και μιας και ήταν η πρώτη που δοκίμασε και ενέκρινε το ποτό, ο Orozco του έδωσε το όνομά της.
Βότκα
13. Η λέξη «vodka» προέρχεται από το σλαβικό όρο voda που μεταφράζεται ως «λίγο νερό».
14. Ενώ η κλασική βότκα είναι κατά βάση προϊόν απόσταξης δημητριακών, η βότκα από πατάτες είναι επίσης μια δημοφιλής εναλλακτική λύση, ειδικά για όσους έχουν αλλεργία στη γλουτένη, αφού προέρχεται από πατάτες.
15. Η πρώτη χώρα που ανέδειξε τη βότκα σε εθνικό της ποτό ήταν η Πολωνία, η οποία ήταν επίσης και η πρώτη χώρα που άρχισε να την εξάγει.
16. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μεγάλου Πέτρου, ήταν συνηθισμένο για τους ξένους αξιωματούχους να πίνουν από το «Κύπελλο του Λευκού Αετού», ένα δισκοπότηρο που περιείχε 1,5 λίτρο βότκα. Αυτό ώθησε πρέσβεις πολλών χωρών να ταξιδεύουν σε ζεύγη ώστε όταν ο ένας πίνει από τη βότκα, ο άλλος να ασχοληθεί με σημαντικά ζητήματα του κράτους που πρέπει να συζητηθούν.
17. Η βότκα είναι το πιο δημοφιλές ποτό στον κόσμο, με κατανάλωση περισσότερων από 4,44 δισεκατομμύρια λίτρα μόνο τον περασμένο χρόνο. Στη Ρωσία καταναλώνονται κάθε χρόνο 13,9 λίτρα βότκας ανά άτομο.
Ουίσκι
18. Η ονομασία «whiskey» προέρχεται από την αγγλική λέξη για το αποσταγμένο οινόπνευμα, το οποίο μεταφράζεται ως «νερό της ζωής» (ή «νερό με ζωντάνια»).
19. Ακριβώς μετά τη θητεία του ως πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ, ο George Washington έχτισε ένα αποστακτήριο για ουίσκι στη φυτεία του στο Όρος Vernon. Μετά την ολοκλήρωσή του το 1797, έγινε σύντομα το μεγαλύτερο αποστακτήριο στην Αμερική, παράγοντας 42 χιλιάδες λίτρα το χρόνο. Αυτός που τον ενθάρρυνε να χτίσει το αποστακτήριο ήταν ο διευθυντής του αγροκτήματός του, James Anderson.
20. Κατά τη διάρκεια της Ποτοαπαγόρευσης, η απαγόρευση της κυβέρνησης δεν περιελάμβανε το ουίσκι που είχε συνταγογραφηθεί από γιατρό και πωλούνταν στα φαρμακεία. Αυτή η εξαίρεση ήταν ένας από τους βασικούς λόγους πίσω από τη γιγάντωση της αλυσίδας φαρμακειών Walgreens, τα οποία ήταν εφοδιασμένα με ουίσκι και από 20 καταστήματα στην αρχή της Ποτοαπαγόρευσης έφτασε να έχει 400 καταστήματα το 1930…

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΑΝ

Η διαπόμπευση ηταν μια πομπή με πρωταγωνιστή τον διαπομπευόμενο και ενα ξέφρενο οχλο που τον προσέβαλε και εξευτέλιζε με κάθε τροπο, σε πλατείες και δρόμους. Ηταν από τα πιο αγαπημένα θεάματα των βυζαντινών.
Καί σήμερα λέμε «είδα τις πομπές σου«, ή χαρακτηρίζουμε κάποιον ως «μπομπή» (βλ. και «μπόμπιρας»). Πομπεύομαι εχει σήμερα την έννοια του «ντροπιάζομαι».

Εισαγωγή

Οι ποινές που εφήρμοζε το βυζαντινό δίκαιο ως φυσική συνέχεια των ποινών του ρωμαϊκού δικαίου περιελάμβαναν τη θανάτωση, τον εξανδραποδισμό, τον ακρωτηριασμό, το σωματικό κολασμό, την κουρά, την εξορία, τη δήμευση. Εθιμικά ειχε καθιερωθει και η διαπόμπευση^[1] ενώ ο νόμος δεν την καθόριζε ρητά παρά μόνο σε δύο περιπτώσεις^[2].

Εκτός από την ηθική απαξίωση και την οικονομική εξαθλίωση που συνεπάγονταν ποινές όπως αυτή της κουράς, της εξορίας και της δήμευσης των περιουσιακών στοιχείων, παρατηρείται μια καταφανής αγριότητα στις περιπτώσεις της θανατικής ποινής, της διαπόμπευσης και του ακρωτηριασμού και του σωματικού κολασμού.
Ακόμα και ο Γεωργικός Νόμος του 7ου-8ου αι. προέβλεπε ακρωτηριασμό στην περίπτωση που έκοβε κανείς σταφύλια ή καρπούς σε ξένη ιδιοκτησία, και φραγγελισμό στην περίπτωση που τα ζώα κάποιου διέφευγαν της προσοχής του και έμπαιναν σε ξένη γη.

Κατά τον Καθ. Γ. Μπαμπινιώτη (131, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ, ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ, 1966) διαπόμπευση είναι Δημοσίος Εξευτελισμός.
Κατά Φυτράκη (ΜΕΙΖΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ) σ. 327 είναι διασυρμός, πόμπεμα, ρεζιλεμα.
Κατά Σταματάκο [ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ] σ. 265 διαπομπεύω σημαίνει φέρω εις πέρας την πομπήν ή περιφέρω, φέρω πέριξ.
Δες και σχόλιο μου^[3].
Κατά Δημητράκο (300, ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟΝ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Τομ. 4 Σελ. 1922) διαπομπεύω σημαίνει φέρω εις πέρας, τελώ πομπήν και περιφέρωντας κάτι το προσφέρω όπως προς τους καλεσμένους σε συμπόσιο.

Στο Βυζάντιο διαπόμπευαν τους κλέφτες, τους δειλούς, τους μέθυσους, τους μοιχούς, τους προδότες και άλλους, είτε ήταν απλοί πολίτες είτε εξέχουσες προσωπικότητες. H μαστίγωση, η κουρά, η ρινότμηση και πολλά άλλα αποτρόπαια βασανιστήρια συνόδευαν την διαπόμπευση.
Η διαπόμπευση ήταν περιαγωγή του τιμωρουμένου συνήθως καθισμένου ανάποδα σε ένα γάιδαρο. Η περιαγωγη αυτη λεγονταν ειρωνικά θρίαμβος και συγύρισμα. Στο μεσαιωνα και ιδιαιτερα στην Κρήτη λεγονταν και γιβέντισμα (κατα Ανδ. απο το γαλλικο μεσαιωνικο gibbet=σταυρος, ενω κατα Ξανθουδίδη απο το τουρκικο güvenmek=εξευτελίζω ) πρβλ. γιβεντισμένη

Η διαπόμπευση ηταν μια πομπή με πρωταγωνιστή τον διαπομπευόμενο και ενα ξέφρενο οχλο που τον προσέβαλε και εξευτέλιζε με κάθε τροπο, σε πλατείες και δρόμους. Ηταν από τα πιο αγαπημένα θεάματα των βυζαντινών.
Καί σήμερα λέμε «είδα τις πομπές σου«, ή χαρακτηρίζουμε κάποιον ως «μπομπή» (βλ. και «μπόμπιρας»). Πομπεύομαι εχει σήμερα την έννοια του «ντροπιάζομαι».

Πράξη πρώτη: Τα Προκαταρτικά

Η διαπόμπευση δεν είχε νομικό έρεισμα παρά μόνο σε 2 περιπτώσεις. Τις ποινές που προέβλεπαν οι Νεαρές του Ιουστινιανού τις βρίσκουμε και στην Εξάβιβλο του Αρμενοπούλου[Αρμ ^[499]].

Όπου όμως ανέφεραν : «τυπτομενος και κουρευομενος, εξοριζεσθω» (συχνά στην Εξάβιβλο του Αρμενοπούλου [499]) υπονοούσαν, χωρις να επιβάλλουν, ότι θα επακολουθούσε και διαπόμπευση. Δεν θα είχε άλλωστε νόημα η κουρά^[1] χωρις διαπόμπευση, αφού γινόνταν για λόγους εξευτελισμού και όχι για λόγους υγιεινής ή αισθητικής.

Ρητές μνείες υπάρχουν:

[Αρμ 499 σ.210 Βιβ. ΙΙΙ Τιτ. Η - «Περί μισθώσεως και περί εργολάβων» §41] «οι δε αθετησαντες εργολάβοι δια δαρμού^[2] και κουράς και εξορίας σοφρωνιζεσθωσαν«

[Αρμ 499 σ.211 Βιβ. ΙΙΙ Τιτ. Η - «Περί μισθώσεως και περί εργολάβων» §43] «ει δε τινες (εργολάβοι) ευρεθώσι παρά τά διατεταγμένα διαπραττόμενοι, τυπτόμενοι^[2] και κουρευόμενοι εξοριζέσθωσαν«

[Αρμ. 499 σ. 364 Βιβ. VI Τιτ. ΙΔ - Περί διαφόρων Ποινών §12] Ο ετέρου πραγματείαν υπεισερχόμενος … «διά δαρμού^[2] και κουράς και θριάμβου και διηνεκούς εξορίας υπομενέτω τιμωρίαν«.

1) Λατ. tonsura
2) Παρατηρούμε την χρήση των όρων δαρμού τυπτόμενοι και ποτέ κάτι περί ξύλου. Η έκφραση τον πλάκωσαν στο ξύλο ειναι νεώτερη και σημαίνει τελείως διάφορο πράγμα. Ο τιμωρουμενος δενότανε στο έδαφος και πάνω τοποθετούσαν μια σανίδα στην οποια προσέθεταν πάκες ή αλλα βάρη. Η εικονα ειναι νεωτερη αναπαράσταση οχι τοσο ακριβής ιστορικά, αλλά δινει περιπου μια ιδεα του ματυρίου. Το πλάκωμα (τοποθέτηση πλακών) στο (ή με το ) ξύλο ηταν κυριολεκτικό. Ο τιμωρούμενος ασφυκτιούσε κάτω από το βάρος και ομολογούσε ή μετανοούσε ή πεθαινε. Οταν ασφυκτιούμε σήμερα λέμε «νοιώθω μια πλάκωση», θλιβερό κατάλοιπο αυτού του βασανιστηρίου.

Η καμπάνα της εκκλησίας σήμαινε για την συγκεντρωση του πληθους (πρβλ. του «βαρεσαν, ή του εριξαν, καμπάνα«). Πολλές φορές η κλήση για συγκέντρωση του φιλοθεάμονος κοινού γινόταν μεβούκινο (πρβλ. την έκφραση «το έκανε βούκινο) ή με τύμπανο (πρβλ. «Ο κόσμος τόχει [ακούσει απο το ] τούμπανο«).

Η πρώτη πραξη της «τελετής» διαπόμπευσης ήταν λοιπόν το κούρεμα, το οποίο ήταν πολύ μεγάλη προσβολή για τον ένοχο. Το «κουρεύω» οι βυζαντινοί το έλεγαν και «κουράζω». Είναι συνηθισμένη η φράση: «τον τάδε εκούρασαν μοναχόν«*. Η διαπόμπευση εκτός από εξευτελιστική διαδικασία ήταν και ιδιαίτερα κοπιώδης γιατί τον τιμωρημένο, κατα τη διάρκεια της «τελετής», τον χτυπούσαν κιόλας. Απο τότε το «κουράζω» έγινε συνώνυμο του «καταπονώ». Από κει βγαίνουν και οι φράσεις «Άντε να κουρεύεσαι» ή «Αστον να κουρεύεται» που σημαίνουν ότι κάποιος είναι τόσο αχρείος ώστε του αξίζει το κούρεμα (δηλ. η διαπόμπευση). Ο τιμωρημένος γινόταν σαν «κουρέμενο γίδι»‘ ή «κουρόγιδο» που αργότερα μετατράπηκε σε κορο(γ)ιδο και μετα σε «κοροϊδο». Συνώνυμο ειναι και το επτασνησιακό «μπαίνιο τση ρούγας»(εμπαιγμος του δρόμου).

* Στην σημερινή μοναστηρική τελετουργία η μοναχική κουρά εχει συμβολικο χαρακτήρα. Συμβολίζει την εισοδο του δοκιμου στο ταγμα των μοναχών. Το ίδιο γίνεται ανα τους αιώνες και στά ιπποτικά ταγματα, και στα σχολεία και στο στρατό. Κουρά = εισδοχή.Στις δυό παρακάτων φωτογραφίες βλεπετε (όπως στα κέντρα αδυνατίσματος) με το στυλ «ΠΡΙΝ» και «ΜΕΤΑ» τον πατέρα Μαξιμο με αλογοουρά στο Μαξιμουμ τοσον πριν οσον και μετα. Αν θελετε να δειτε την πληρη τελετη (κοψιμο 5-7 τριχών σταυροειδώς επισκεφθήτε το http://www.youtube.com/watch?v=vl-AHpC9kis )

  

Όταν ο ένοχος είχε διαπράξει πολύ μεγαλύτερο παράπτωμα, όπως συνομωσία κατά του Αυτοκράτορα ή προδοσία, τότε πριν την «πομπή» του τον τύφλωναν. Δηλαδή είχε και μούτζες (βλ. Παρακατω) και τύφλες. Με μια λέξη ήταν «μουρτζότυφλος» ή «μούρτζουφλος» (Παρατσούκλι και του Αυτοκράτορα Αλέξιου Ε’ Δούκα επειδή τα μάτια του ηταν βαθειά μεσα στις κόγχες τους και σκεπάζονταν με πυκνά φρύδια και τον έκαναν να μοιάζει με τυφλωμένο. Ίσως και να ήταν άξιος του ονόματος). Συνήθως και τωρα οταν μουντζώνουμε λέμε προς ενίσχυση: «Τύφλα!» ή «Τύφλα στά μάτια σου!». Η εκφραση δεν «κοιτάς την τύφλα σου» (δηλ. τις δικες σου μπομπές=ντροπές) μοιάζει κυριολεκτικά οξύμωρη. Με την παραπάνω μεταφορική έννοια όμως είναι απολύτως λογική.

Διακοσμηση του τιμωρουμενου γινοταν με κουδούνια (κυπριά από τα προβατα) και απο κει υπαρχει η εκφραση «τον πήραν με της μπομπής τα κουδούνια«. Θυμηθητε και αντιστοιχα αποκρηατικα ντυσιματα στα χωριά οπου κουδουνια κρεμασμενα στο λαιμο αυξανουν την γελοιοτητα.

Το λεγόμενο ασθενές φύλο είχε μεγαλύτερο ποσοστό συμμέτοχης στις διαπομπεύσεις, ιδίως λόγω της μοιχείας. Έτσι η διαπομπευθεισα ονομάζονταν πομπεμένη ή βαρύμπομπη ή γιβεντισμένη. (διαισθάνομαι ότι το αττικό τοπωνύμιο «Βαρυμπόμπη» θα δόθηκε από κάποια τέτοια δυστυχισμένη που αποφάσισε μετά την διαπόμπευση να καταφύγει στην ερημιά ως κοινωνικώς απόβλητη. Η ετυμολογική ερμηνεία για την προέλευση από κάποιο Αλβανό ονομαζόμενο «Μπόμπη» δεν μου φαίνεται λογική. Η διαπόμπευση της μοιχαλίδας φαίνεται ότι επέζησε και μετά την πτώση του Βυζαντίου και την Τουρκοκρατία. Υπάρχει παροιμία που λέει :»Οποία δεν κάθεται καλά και κάνει εργολαβία: στο γάιδαρο και στον παπά και την αστυνομία».
Ο εστί μεθερμηνευόμενον: Οποία πηγαίνει με άλλους άντρες (η εργολαβία σήμαινε ερωτοτροπία, αφού προέβλεπε συχνή περιδιάβαση από το σπίτι του εραστή / ερωμένης, σαν τον εργολάβο που κάνει επιμέτρηση για την επισκευή σπιτιού), την καβαλικεύουμε ανάποδα στο γάιδαρο (διαπόμπευση), την στέλνουμε στον παπά για την ηθικό-θρησκευτική τιμωρία (επιτίμια, αφορισμός) και στην αστυνομία για την ποινική δίωξη (η μοιχεία αποποινικοποιήθηκε επ΄ εσχάτων).

Αλλη ηπιοτερη ποινή ήταν το σημάδεμα με πυρωμένο σίδερο (δια πυρός και σιδήρου). Ο τιμωρούμενος εκαυτηριάζετο για τήν διαγωγή του ή συμεριφορά του. Οι κλέφτες ειδικότερα σφραγίζονταν στο μέτωπο με πυρακτωμένη σφραγίδα, αν είχαν συλληφθεί για πρώτη φορά. Σε περίπτωση υποτροπής, η συνήθης κατάληξη ήταν ο ακρωτηριασμός[35].Εκφραση που την χρησιμοποιούμε και σημερα. Υπάρχε μια πιο σπάνια έκφραση (Βλ. Π.Δελτα: «Ο Τρελαντώνης») «μούτρο για σιδέρωμα«. Το σκέτο «μούτρο» να πρέπει να έχει τη ρίζα του σε αυτή την μορφή τιμωρίας.

Η «Εξάβιβλος» (^[499]) του Αρμενοπούλου αναφέρει στό Βιβλιο Ι , στον Τιτλο 5, §4 :«Πας καταμηνύσας και μη αποδείξας, δια του άρχοντος σιδήρω κολαζέσθω».Το «σιδέρωμα» γίνονταν 1) στο προσωπο ή το μέτωπο 2) στο χέρι 3) στό στήθος.
Οι κλέφτες ειδικότερα σφραγίζονταν στο μέτωπο με πυρακτωμένη σφραγίδα, αν είχαν συλληφθεί για πρώτη φορά. Σε περίπτωση υποτροπής, η συνήθης κατάληξη ήταν ο ακρωτηριασμός.

Η ποινη αυτη μας αφησε τα επώνυμα Σιδερωμένος,Καμένος. Αλλά πιθανοτατα και ο Κεκαυμένος (Καυτηριασμένος, καμένος με σίδερο), ο γνωστος Βυζαντικος Συγγραφέας του «Στατηγικού» να ειχε καποιο προγονο τιμωρημένο με καυτηριασμο.

Αλλες ποινές που προηγούντο της διαπόμπευσης ήταν η ρινοκοπία (κοψιμο της μύτης) (πρβλ. Επώνυμα Ασημομύτης και Κηρομύτης που παίρναν οι ρινότμητοι επειδή αντικαθιστούσαν αργότερα με τεχνητή την κομμένη μυτη τους), ή καυλοκοπία^[*]για τους «αλογευόμενους άνδρες» (κτηνοβάτες) που δεν ξέρουμε αν είχε τεχνητή αντικατάσταση. Ποινή ηταν επισης και το κόψιμο των αυτιών. Λεγεται και σημερα σαν απειλη «θα σου κοψω τ’ αυτια«. (Σημ. επιβιωση της εκφρασης στο ποντιακο τραγουδι).

---

[*] Ανακάλυψα πρόσφατα την ύπαρξη επωνύμου «Καλικάτσος» (πιθανόν απο το Ιτ. tagliare+cazzo, ταλιάρε+κάτσο = κόβω + πέος) που σημαινει οτι και η καυλοκοπία είχε τον Γερμανό της δηλ. κάποιο εξειδικευμένο άτομο που κάνει έντεχνα την αποκοπή του πέους ώστε να διασφαλίζεται η επιβίωση του τιμωρουμένου. Θυμίζω στον αναγνώστη οτι οι περισσότερες ποινές είχαν σαν σκοπό και τον εκφοβισμό, να επιζεί δηλαδή ο τιμωρηθείς, εν κοινωνία, για να βλέπουν και να φοβούνται οι υπόλοιποι. Μια κακή καυλοκοπία σήμαινε βέβαιο θάνατο απο αιμοραγία. Ο Ταλιακάτσος αναλαμβανε να τακτοποιησει το πρόβλημα. Ο καυλοκοπηθείς επιζούσε αλλά τα άλογα τα έβλεπε μόνο στον ιππόδρομο. Η ύπαρξη επωνύμου «Καλοκάθης» (αυτός που καλοκάθεται, που δεν λέι να φύγει) μας εμποδιζει να παρετυμολογησουμε το Καλιακάτσο απο το Ελληνικό «θα κάτσω», μέλλοντα του «κάθομαι».

Πράξη δεύτερη – Διαδικασία.

Για να διασκεδάσουν το κοινό που παρακολουθούσε τη διαπόμπευση και να γελοιοποιήσουν τον τιμωρούμενο, άλειφαν το πρόσωπό του με καπνιά (φούμο), την «ασβόλη». Τον «αποσβόλωναν». 
Σχετικές φράσεις το «έμεινε αποσβολωμένος«, «έφυγε αποσβολωμένος» κ.λ.π.

Το ρήμα «αποσβολώνω» είναι αντίστοιχο του αρχαίου «προπηλακίζω». Σύμφωνα με το λεξικό Σουίδα, «Προπηλακισμός: ύβρις είρηται δε από τον πηλόν επιχρίεσθαι τα πρόσωπα των ατιμίαν και ύβριν καταψηφιζομένων».Η λάσπη μέχρι και στις μέρες μας είναι σύμβολο ηθικής κατάπτωσης, συκοφαντίας και εξευτελισμού. Εκφράσεις : «Του ρίξανε λάσπη», ο «πολέμος της λασπης», μέχρι και ο νεολογισμος «λασπολογία«

Η διαπομπευση γινοταν στα φόρα δηλ. στις αγορές (απο το Λατινικο forum και πληθυτικος fora) αλλα και στο αμφιθέατρο-ιππόδρομο, και στούς δρόμους και τις πλατείες.
Δεν βγαζουμε λοιπον κατι (πχ. άπλυτα) ή ανθρωπο «στη φόρα» αλλα «στα φόρα«. Επομένως η συνηθισμενη εκφραση «θα τα βγάλω όλα στη φόρα» είναι λάθος.
Επειδη η Μέση οδός ηταν η κεντρικότερη της Κωνσταντινούπολης και περνούσε απο τέσσερα φόρα, υποθέτω πως οι περισσότερες διαπομπεύσεις γινόνταν σε αυτό τον δρόμο.

Κατά το συγύρισμα ο διαπομπευόμενος κάθονταν ανάποδα σε γαϊδαρο (απο εκει το «θα σου χέσω το γαιδαρο«) και οι φίλαθλοι του πετούσαν περιττώματα ζώων και παλαιά ρακη (πατσαβούρες) (Βλ. Ξανθ. σ.148 λ. γιβεντίζω οπου πατσαουριάζω= συνων. του γιβεντιζω). Γινοταν μια διακωμώδηση της γαμήλιας τελετής όπου χόρευαν οι θεατές το χορό των μανδηλιών (έκφραση:«της μπομπής τα μαντήλια») Ο κουρεμένος διαπομπευόμενος (κουτρούλης = με κούτρα ως τρούλος) ηταν ο γαμπρός, και η όλη «παράσταση» λέγονταν του κουτρούλη ο γάμος. Οι σοβαρές διαπομπεύσεις μεγαλόσχημων γινόταν στο (αμφι)θέατρο. Ο διαπομπευόμενος τότε έλεγαν οτι εθεατρίζετο. Γίναμε «θεατρο» σημαίνει: «βγηκαμε στο αμφιθεατρο» δηλ. ρεξιλευτηκαμε.

Την «ασβόλη» την έλεγαν και «μούτζα ή “γάνα” που σημαίνει μουντό χρώμα αλλά και παλάμη μουτζουρωμένη από στάχτη. Προέρχεται ίσως από το «μούζα = μαυρίλα» ή από το μούντα, μουντός.
Την ασβόλη την έπιαναν με όλη την παλάμη και την άλειφαν στο πρόσωπο με ανοιχτά τα δάχτυλα. Έτσι προέκυψε, η παλάμη με ανοιχτά δάχτυλα, να είναι υβριστική χειρονομία. (μούντζα ή φάσκελο).
Σχετικές φράσεις είναι «κοίτα μη με μουτζουρώσεις = κοίτα μη με προσβάλεις» ή «έφυγε μουτζουρωμένος= έφυγε ντροπιασμένος», «μούντζω τα» = μουτζουρωσέ τα, ειναι ακατάλληλα. πρβλ. «φασκελοκουκουλωσ’ τα».

Οσοι την γλυτωναν, οι αθωούμενοι, έβγαιναν (απο το δικαστήριο) ασπροπρόσωποι ή καθαροί.
Σήμερα λέμε «νσ την βγάλουμε καθαρή» εννοώντας «την μουρη μας» ή «την όψη μας»

Πραξη Τριτη – Ο επίλογος

Ηταν άραγε σοφρωνιστικός ο χαρακτηρας των διαπομπεύσεων;

Ο Ιουστινιανός ο Β΄,669-711, γνωστος ως Ρινότμητος, Βυζαντινός Αυτοκράτορας της Δυναστείας του Ηρακλείου, βασιλεψε απο το 685 μέχρι το 695 και ξανά απο το 705 to 711 και δεν φαίνεται να ντράπηκε απο την διαπόμπευσή του αλλά μάλλον αποθρασύνθηκε. βλ. [147 σ. 144]

Δεν μας παραξενεύει αυτό, γιατί οι Βυζαντινοί είχαν σωρεία αυτοκρατόρων με αρκετά εξευτελιστικά παρωνύμια [147 σ. 145] όπως: Αβάστακτος, Μονομάχος, Μέθυσος, Κοπρώνυμος, Παραπινάκης, Καυσαλώνης, Μούρτζουφλος, Μακελλάρης, Ονομάγουλος κλπ.

Μετα την διαπόμπευση ο διαπομπευθείς:

• ή εξοριζονταν, de jure, γιατί ο νόμος το προέβλεπε,
• ή εξοριζόνταν de facto, επειδή καταντούσε περίγελως των συντοπιτών του έπαιρνε των ομματιών του.(Δηλ. πηρε το όνειδος (ρεζίλικι) των ματιών του , την τύφλωση)
• ή μεταλλιζονταν (στα μεταλεία σε καταναγκαστικά έργα)(Επίθετα: Μεταλλίδης, Μεταλληνός)
• ή κλεινοταν σε μοναστήρι
• ή καταδικάζονταν σε καταναγκαστική κωπηλασία (κάτεργο) στις γαλέρες του πλωίμου (του Στόλου). Τοτε λεγοταν κατεργάρις. Η κωπηλασία γινόταν σε βάρδιες με κάποια ολιγόλεπτα διαλείματα. Μετα ακούγονταν η φωνή του ναυκλήρου «καθε κατεργάρις στον πάγκο του«
• … αλλά και εκτελούνταν (θανατώνονταν)

Τα επιζήσαντα επωνυμα Κηρομύτης, Ασημομύτης, Κουλοχέρης (Χειρότμητος), Σιδερωμένος (καυτηριασθείς δια σιδήρου) δηλώνουν οτι πολλοι που υπέστησαν την τιμωρία και τον εξευτελισμό αλλα εξακολούθησαν να ζούν »εν κοινωνία», η οποια τους έδωσε και το παρατσούκλι.

ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΗ POST MORTEM 

Πολλές φορές διάφοροι συνήθως και διάσημοι, διαπομπεύονταν και μετά θάνατο. Τα κεφάλια εκτελεσμένων συγυρίζονταν επάνω σ’ ένα κοντάρι. Τα τάφοι πατριαρχών και αυτοκρατόρων ανασκάπτονταν και τα πτώματα σερνόντουσαν στα φόρα ή τον ιππόδρομο.

ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ 

• Εβγα έξω και πομπέψου, έμπα μέσα και πορέψου
• Εκατσε η μπομπή στις στράτες κι΄αναγέλα τους διαβάτες
• Κι’ αυτός της πομπής, κι’ ο άλλος της γάνας
• Ο κόσμος το´ χει τούμπανο/βούκινο κι’ εμεις κρυφό καμάρι ^241,124
• Όποιος κρυφά παντρεύεται, φανερά πομπεύεται
• Πάω να πω τον πόνο μου και λέω την μπομπή μου^241,140
• Πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος ^241,204
• Τον εδικό μου κούρευαν , κι ήταν ντροπή δική μου ^241,160
• Του ζευγά οι πομπές στ΄αλώνι θα φανούν ^241,161
• Του φτωχού η μπομπή στο κούτελο και τ΄αρχοντα στό γόνα ^241,162
• Σαν πάρει ρούχα δανεικά και ξένα δακτυλιδια,
  η νύφη ας κουράζεται με δεκαοκτώ ψαλίδια

ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

• Είδα τις πομπές σου
• Το έκανε βούκινο
• Ο κόσμος τόχει τούμπανο
• Αστον να κουρεύεται
• Της μπομπής τα κουδούνια
• Δια πυρός και σιδήρου
• Θα σου κόψω τα αυτιά
• Θα τα βγάλω όλα στη φορα
• Θα σου χέσω το γαιδαρο
• Του κουτρούλη ο γάμος
• Πήρε των ομματιών του
• Καθε κατεργάρις στον πάγκο του
• Μούτρο για σιδέρωμα

---

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Εγώ ποπάς κι ίνουμαι

(Εγώ δεν γίνομαι παπάς)

Στίχοι: Παραδοσιακό
Μουσική: Παραδοσιακό
Εκτελέσεις: Αχιλλέας Βασιλειάδης

Εγώ ποπάς κι ίνουμαι σο ιερόν κ’ εμπαίνω σίντε θα ψάλλω τραγωδώ σασεύω κι απομένω.	Εγώ παπας δε γινομαι στο ιερο δεν μπαινω καθως θα ψάλλω θα τραγουδω θα τα χάνω και θα απομένω (άναυδος)
Επωδός
Απ’ αδά κι απάν’ μη πας κόφτ’ τ’ ωτία σ’ ο ποπάς όσο και να εν ποπάς εν άλλο κι ξομολογά σεν	Απο εδώ και πέρα να μην προχωρήσεις γιατί ο παπάς θα σου κόψει τ΄αυτιά όσο και νά’ ναι [ανεκτικός] είναι παπάς άλλη φορά δεν θα σ΄εξομολογήσει
Ας λέγω σας ντο είπε με ένας καλός ποπάς έμορφον είδες φίλε τόν το κρίμα σ’ μη ρωτάς.	Ας σας πω τι μου είπε ενας καλός παπάς «είδες ενα όμορφο; φίλα τον μη ρωτάς αν αμάρτησες»
Επωδός
Απ’ αδά κι απάν’ μη πας κόφτ’ τ’ ωτία σ’ ο ποπάς όσο και να εν ποπάς εν άλλο κι ξομολογά σεν	Απο εδώ και πέρα να μην προχωρήσεις γιατί ο παπάς θα σου κόψει τ΄αυτιά όσο και νά’ ναι [ανεκτικός] είναι παπάς άλλη φορά δεν θα σ΄εξομολογήσει
Επήα σον πνευματικόν είπα την αμαρτία μ’ ατό είπε με τηδέν κ’εν ποίσον ατό άλλον μίαν.	Πήγα στον πνευματικό είπα την αμαρτία μου. Αυτος μού ειπε «τιποτα δεν ειναι. Κάνε το αλλη μια φορά»
Επωδός
Απ’ αδά κι απάν’ μη πας κόφτ’ τ’ ωτία σ’ ο ποπάς όσο και να εν ποπάς εν άλλο κι ξομολογά σεν.	Απο εδώ και πέρα να μην προχωρήσεις γιατί ο παπάς θα σου κόψει τ΄αυτιά όσο και νά’ ναι [ανεκτικός] είναι παπάς άλλη φορά δεν θα σ΄εξομολογήσει

Υποσημειώσεις

[1] Διαπόμπευσης ~ Περιγραφή.

Μόνο τον Αύγουστο του 766 εκτελούνται 16 ανώτεροι υπάλληλοι και αξιωματικoί, οπαδοί της εικονολατρίας. Τον επόμενο χρόνο πέφτει στην αρένα και το κεφάλι του Πατριάρχη Κωνσταντίνου. Ο αυτοκράτορας έβαλε αρχικά να τον μαστιγώσουν, κατόπιν, στις 6 Οκτωβρίου, μπροστά στο συγκεντρωμένο λαό της Πόλης στη Μεγάλη Εκκλησία, να τον καθυβρίσουν. «Μετά από κάθε κεφάλαιο», γράφει ο μετέπειτα ηγούμενος Θεοφάνης, «ο γραμματέας επί των απορρήτων (ασηκρήτις) χτυπούσε τον ψευτοπατριάρχη στο πρόσωπο, ενώ ο Πατριάρχης Νικήτας καθόταν στην καρέκλα του και παρακολουθούσε». Την άλλη μέρα ο Κωνσταντίνος κουρεμένος και με ένα ξεμανίκωτο μανδύα για περίγελο, καθισμένος ανάποδα πάνω σε ένα γάιδαρο, οδηγήθηκε στον ιππόδρομο και διασύρθηκε, ενώ όλος ο χριστιανικός λαός τον γιουχάιζε. Τον γάιδαρο οδηγούσε ο ανιψιός του Κωνσταντίνου, του οποίου είχανκόψει τη μύτη. «Όταν έφτασε στα κόμματα του ιπποδρόμου, κατέβηκαν από τα καθίσματα τους, τον έφτυναν και του έριχναν ακαθαρσίες.^[*] Όταν έφτασαν στο σημείο που έπρεπε να σταματήσουν, μπροστά από το αυτοκρατορικό θεωρείο, τον έριξαν από τον γάιδαρο και τον πατούσαν στον αυχένα.» Στο τέλος του μήνα αποκήρυξε την πίστη του και, αφού πήραν ικανοποίηση, τον αποκεφάλισαν. Το κορμί του σύρθηκε μέσα από τους δρόμους στον τόπο εκτέλεσης των κρεμασμένων. Το κεφάλι του κρεμάστηκε από τα αφτιά σε κοινή θέα για τρεις μέρες. Δεν είναι ένας ευχάριστος χριστιανισμός;

---

[*] Εκφράσεις που παρήχθησαν απο αυτή την συνήθεια:

• Τον πήρανε με τις πέτρες
• Τον πήραν με τις λεμονοκουπες.

Τον «πήραν» σημαίνει «τον πήραν από πίσω^[1], τον ακολούθησαν πετώντας του πέτρες/λεμονόκουπες». Λεγονταν και «τον πήραν στο κατόπι(ν)»
Αλλά και άλλα πραγματα του πετούσαν ηταν πατσαβούρες^[2], σαπιοκοιλιές (τουρ. πατσά) αλλα και την ρετσινιά: ένα έμπλαστρο κατασκευασμένο από δέρμα ή ύφασμα πασαλειμένο με ρετσίνι. Δύσκολα αφαιρείται. Δρούσε κάπως σαν την αποτριχωτική χαλάουα. Ετσι έχουμε τήν έκφραση του «κόλλησαν την ρετσινιά», τον στιγμάτισαν δηλαδή για τα καλά.

(1) Η άλλη έκφραση «τον πήρε από πίσω» έχει τελείως άλλο νόημα και ελάχιστη δημοσιότητα και ευπρέπεια.
[2] Η πατσαβούρα: απο το ιταλικό spazzatura <Lat. spartiare< περιπατώ
Tο τουρκικό paçavra = κουρελόπανο προέρχεται απο το Ελληνικό πατσαβούρα. Το ρήμα πατσαβουριάζω προέρχεται απο το την πατσαβούρα και ειναι συνώνυμο του γιβεντίζω που σημαίνει διαπομπεύω.
156, ΛΕΞΙΚΟ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΚΡΗΤΙΚΟΥ ΓΛΩΣΙΚΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΞΑΝΘΙΝΑΚΗΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ, 2001.
[3] πισσοκοπώ σημαίνει πασαλείβω με πίσσα και ιδιαίτερα ξεριζώνω τις τριχες της κεφαλής με έμπλαστρο από πίσα. Ενδειξη θηλυπρέπειας. Σε αδεσποτη κωμωδια συναντάμε τον ‘ορο «κίναιδοι πεπιττοκοπημένοι» δηλαδή ομοφυλόφιλοι αποτριχωμένοι.
300, ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟΝ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΣ, ΔΟΜΗ
Η τεχνική είναι παρόμοια με της ρετσινιάς. Πιθανόν και να «κούρευαν» με αυτόν τον τρόπο τους διαπομπευομένους γιατί: 1. είναι πιο μόνιμη η κουρά, 2. πονάει περισσότερο 3. ειναι εξευτελιστική.

[KDesc ΤΟΜ. 6 - σ. 132]

[2] ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΗ ΔΙΑ ΝΟΜΟΥ

Η διαπόμπευση γινόνταν με την ανοχή της κρατικής εξουσίας (και πολλες φορές και με υπόδειξη ή προτροπή της), χωρις ομως να ειναι νομοθετημένη ποινή. Μονον ο τίτλος Γ του έκτου βιβλίου της ΕΞΑΒΙΒΛΟΥ [499] «περί πορνών και των εκβιαζόντων παρθένους» στο αρθρ. 8 αναφέρει :

Ίνα προκηρυχθή και στερχθή, γυναίκα μή έπιρρίπτειν αυτής τήν τιμήν, και μάλλον παρθένον, τω βουλομένω. ‘Αλλ’ εί βιάσεταί τις εν έρημία αυτήν, έκδικείσθαι κατά τούς νόμους δοκεί. Εί δέ εκδώ έαυτήν άβιάστως, κουρά και πομπή σωφρονίζεσθαι και μηδέ τω φθορεΐ κατ’ άμφω προσή τό άζήμιον, άλλα καί μάλα άποπληρούν τω δημοσίω τό έννομον.

[Αρμ 499 σ.350]

κούρεμα λοιπον και πομπή (δηλ. Διαπόμπευση) να μάθεις, κυρία μου, να περιμένεις να σε βιάσουν και οχι «να εκδώς εαυτήν αβιάστως».

Η διαπόμπευση γίνονταν και παλαιότερα Εικόνα 1 στο παράρτημα

Επίσης η Αφέντρα ΜΟΥΤΖΑΛΗ, αρχαιολόγος, βυζαντινολόγος αναφέρει στο ακρως ενδιαφέρον άρθρο της με τιτλο« «Γιατροί και νοσοκομεία στο Βυζάντιο»

Η Βυζαντινή Νομοθεσία, παράλληλα, καθόριζε την ποινική ευθύνη των γιατρών, ανδρών και γυναικών, χωρίς διάκριση φύλου. Οι ποινές ποικίλλουν και εξαρτώνται από τη βλάβη που προξενήθηκε στο θύμα, την ύπαρξη δόλου ή μη και την κοινωνική θέση του γιατρού ή του θύματος. Η ευθύνη των γιατρών αποδεικνυόταν με ιατροδικαστική έρευνα και, ανάλογα, τους επιβάλλονταν ποινές, όπως: πρόστιμα, μερική ή ολική δήμευση της περιουσίας, διαπόμπευση, όπου ο τιμωρούμενος γιατρός αναγκαζόταν κατά τη διαδικασία της περιαγωγής να κρατάει στα χέρια του ένα ουροδοχείο και να δέχεται τους ονειδισμούς του όχλου, μεταλλισμός, δηλαδή ισόβια καταναγκαστική εργασία στα μεταλλεία ή και – σπανίως – «διά ξίφους» θάνατος.

Ονοβάτις (επιθ. Ο ονοβάτης θηλ. η ονοβάτις, γεν ονοβάτιδος) μεταγενέστερο γενικά ή «Καθισμενη πάνω σε γαιδούρι», ίδιαίτερα γυναίκα που συνελήφθη μοιχευομένη και για τούτο διαπομπεύεται καθισμενη ανάποδα, σε γαιδούρι: τίς ἡ παρὰ Κυμαίοις ὀνοβάτις; τῶν γυναικῶν τὴν ἐπὶ μοιχείᾳ ληφθεῖσαν ἀγαγόντες εἰς ἀγορὰν ἐπὶ λίθου τινὸς ἐμφανῆ πᾶσι καθίστασαν: εἶθ᾽ οὕτως ἀνεβίβαζον ἐπ᾽ ὄνον, καὶ τὴν πόλιν κύκλῳ περιαχθεῖσαν ἔδει πάλιν ἐπὶ τὸν αὐτὸν λίθον καταστῆναι καὶ τὸ λοιπὸν ἄτιμον διατελεῖν, ‘ὀνοβάτιν’ προσαγορευομένην. τὸν δὲ λίθον ἀπὸ τούτου οὐ καθαρὸν νομίζοντες ἀφωσιοῦντο.

Any woman taken in adultery they used to bring into the market-place and set her on a certam stone in plain sight of everyone. In like manner they then proceeded to mount her upon a donkey, and when she had been led about the circuit of the entire city, she was required again to take her stand upon the same stone, and for the rest of her life to continue in disgrace, bearing the name ‘donkey-rider.’ After this ceremony they believed that the stone was unclean and they used ritually to purify it.

Πλούταρχος – Ερωτήσεις σ.2 Frank Cole Babbitt, Ed.

Ο Πλούταρχος (περ.45-120) ήταν Έλληνας ιστορικός, βιογράφος και δοκιμιογράφος. Γεννημένος στη Χαιρώνεια, της Βοιωτίας, Οι «Ερωτήσεις» είναι ένα μικρότερο έργο του Πλουτάρχου. Είναι 113 στον αριθμό. Όλες ξεκινούν με το «Γιατί», δίχως συμπερασματικές απαντήσεις. Η μία σειρά παραθέτει σκοτεινά στοιχεία της μυστηριακής Ρωμαϊκής ζωής και των Ρωμαϊκών εθίμων και η άλλη των Ελληνικών.

[3] Διαπόμπευσης Ορισμός

Στους Βυζαντινούς Χρόνους η Διαπόμπευση (πομπή) ήταν ενα κοινωνικό συμβάν. Προκαλείτο από το Δημόσιο αίσθημα, την τάση για χλεύη και εξευτελισμό του εκτελέσαντος αξιόποινη πράξη. Πολλές φορές οι λόγοι ήταν πολιτικοί και προκαλούνταν από κρατικούς αξιωματούχους. Οι αξιωματούχοι αυτοί ή κινούσαν παρασκηνιακά τα νήματα, ή συμμετείχαν ως θεατές η ακόμα και ως δραστήρια μέλη της ομάδας των διαπομπευόντων. Η «λόγω εξυβρισις», ο Δημοσιος εξευτελισμός, η δυσφήμηση (συκοφαντική ή μη) δεν αποτελουσε διαπόμπευση. Σημερα τέτοιες διαπομπεύσεις δεν γίνονται (ίσως λόγω της σπανιότητας των γαϊδάρων, ως υποζυγιων). Σήμερα ισχύουν οι ερμηνείες του Μπαμπινιώτη και του ΜΕΛ Φυτράκη οπως λέω παραπανω.

Ρινότμητος

Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας που σηματοδοτεί με τη βασιλεία του το τέλος του 7ου και τις αρχές του 8ου αιώνα είναι ο Ιουστινιανός Β’ ο επονομαζόμενος Ρινότμητος. Ο προηγούμενος αιώνας (7ος) σημαδεύτηκε απ’ την ηγεμονική μορφή του Ηρακλείου και ο επόμενος (8ος) αρχίζει με την έκπτωση, ρινοκοπία και γλωσσοκοπία του Ιουστινιανού του Β’, απέναντι στον οποίο στάθηκαν ιδιαίτερα επιθετικοί οι μεγαλογαιοκτήμονες – αριστοκράτες. Οι αυτοκράτορες που προηγήθηκαν του Ιουστινιανού του Β’, Λεοντιος (695-698) και Αψίμαρος – Τιβέριος (698-705) υπήρξαν σχετικά ανίσχυρες προσωπικότητες στο να επιβάλλουν τις προσωπικές τους απόψεις για τον τρόπο διοίκησης του κράτους και άσκησης της εξουσίας.

Ο Ιουστινιανός Β’, ο Ρινότμητος βασίλεψε σε δύο περιόδους, από το 685 έως το 695, και κατόπιν από το 705 έως τον θάνατό του το 711. Σε ηλικία μόλις 17 ετών (γεννημένος όταν ο πατέρας του Κωνσταντίνος Δ’ ήταν 16), ο Ιουστινιανός Β’ στέφεται αυτοκράτορας. Ο Ιουστινιανός γρήγορα θα δείξει τον ισχυρό του χαρακτήρα, την εξυπνάδα, τη διορατικότητα και τις μεγάλες διοικητικές ικανότητές του. Δυστυχώς όμως θα παρουσιάσει σημάδια σκληρότητας, που είχαν εκλείψει από τις ημέρες του Φωκά, καθώς και δείγματα διανοητικής ανισορροπίας, ανάλογα με αυτά που έδειξε ο Ηράκλειος προς το τέλος της ζωής του. Στην αρχή της βασιλείας του πραγματοποιεί επιτυχημένες εκστρατείες κατά των Αράβων στα ανατολικά. Έθεσε σε ισχύ τον «Νόμο των Αγροτών», μια ρύθμιση που επέτρεψε την ισχυροποίηση της αγροτικής τάξης. Διατηρώντας τη διοικητική διαίρεση των θεμάτων, διατάζει τη μεταφορά Σλάβων από τη Βαλκανική στη Βιθυνία της Μ. Ασίας για να την εποικήσουν, πιστεύοντας ότι έτσι θα τη θωρακίσει απέναντι στον αραβικό κίνδυνο. Το 691, συγκάλεσε την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο, προκειμένου να ρυθμιστούν ορισμένες λεπτομέρειες των Ε’ και ΣΤ’ Οικουμενικών Συνόδων. Από τα ψηφίσματά της πολλά είναι εξαιρετικά ασήμαντες λεπτομέρειες, παρά ταύτα όμως ο Ιουστινιανός αξίωσε την άμεση υιοθέτησή τους από τη Ρώμη, χωρίς δε καν να καλέσει απεσταλμένους του Πάπα Σέργιου στη Σύνοδο. Αποτέλεσμα ήταν η ρήξη στις σχέσεις τους. Τον ίδιο καιρό αναθέτει στον Μέγα Λογοθέτη Θεόδοτο και τον ευνούχο Στέφανο της Περσίας τη συλλογή φόρων. Οι αξιωματούχοι αυτοί εξήντλησαν τη σκληρότητά τους στους φορολογούμενους με αποτέλεσμα τη γενική δυσαρέσκεια. Το 695 ο στρατός εξεγείρεται και ανακηρύσσει Αυτοκράτορα έναν αξιωματικό με το όνομα Λεόντιος. Ο Λεόντιος, όντας παλαιός φίλος του πατέρα του, χαρίζει τη ζωή στον Ιουστινιανό αλλά τον τιμωρεί με ρινοκοπία (δηλαδή ακρωτηριασμό της μύτης) και τον εξορίζει στη Χερσώνα της Κριμαίας. Εκεί ο Ιουστινιανός παρέμεινε για δέκα χρόνια, δηλαδή μέχρι το 705. Τη χρονιά αυτή απέδρασε από τη Χερσώνα και, συνάπτοντας στρατηγικές συμμαχίες με τους Βούλγαρους και τους Χαζάρους, διέσπασε την άμυνα της πόλης και ανακατέλαβε την εξουσία από τον Αυτοκράτορα Τιβέριο που είχε στο μεταξύ εκθρονίσει και ρινοκοπήσει τον τον Λεόντιο το 698. Τιμώρησε με θάνατο και ακρωτηριασμό εκατοντάδες συνεργάτες και αξιωματούχους των προηγούμενων δύο Αυτοκρατόρων, ενώ για ανταμοιβή έχρισε Καίσαρα τον Χάζαρο χάνο Ιβουζίρ, έναν βάρβαρο κατά τα βυζαντινά πρότυπα, δίνοντάς του ένα αξίωμα για το οποίο συνήθως προορίζονταν μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας, προκαλώντας την έκπληξη και τον τρόμο στους Βυζαντινούς. Πραγματοποίησε το 709 και το 711 δύο εκστρατείες καταστολής εξεγέρσεων στη Ραβέννα και τη Χερσώνα. Η δεύτερη αυτή και αποτυχημένη εκστρατεία, θα προκαλέσει το πραξικόπημα και την ανάληψη της εξουσίας από τον αρμενικής καταγωγής Βαρδάνη ή Φιλιππικού.

Ο Βαρδάνης συνελήφθη κοιμώμενος απο τον Αναστάσιο τον Β και τυφλώθηκε. Τον βοήθησαν οι Γ. Βούραφος και Θ. Μυάκιος. Σε 15 ημερες, σε ενδειξη ευγνωμοσύνης για την βοήθεια τους, τύφλωσε και τους δύο. (Σταματημό δεν είχε ο αθεόφοβος. πρβλ «Αναστάση κανε στάση!»).

Η καταστροφή του συνόλου του βυζαντινού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα το 711 κατά το ταξίδι επιστροφής από τη Χερσώνα, και ο χαμός περίπου 70.000 ανδρών στα μανιασμένα κύματα, λέγεται ότι προκάλεσε το γέλιο του Αυτοκράτορα. Η θανάτωση, από τον ίδιο το Βαρδάνη, του Ρινότμητου και του εξάχρονου γιου του Τιβέριου από τους άνδρες του Βαρδάνη, σηματοδοτεί το τέλος της δυναστείας του Ηρακλείου. Ο Ιουστινιανός Β’, παρά τη σκληρότητα και την πνευματική του αστάθεια, ήταν ικανός Αυτοκράτορας, και εργάστηκε σκληρά για το καλό της αυτοκρατορίας, διατηρώντας και ενισχύοντας τη διοικητική και κοινωνική συνοχή που ήταν απαραίτητη για τη σωτηρία της. Οι εκρήξεις εκδίκησής του όμως ήταν τόσο βίαιες που τον κατέστησαν εξαιρετικά αντιδημοφιλή. Το πάθος του και το άσβεστο κουράγιο του, απέδειξαν ότι δεν αρκεί ο ακρωτηριασμός για να εξουδετερώσει τη φιλοδοξία ενός αποφασισμένου για την εξουσία ανθρώπου.

Καυτηριάζω

Κάποιος φανατικός της εκφρασης «καυτηριάζω» (και οχι μόνο), επαναλαμβάνει μέχρι ναυτιάσεως το «καυτηριάζω» φθάνοντας μέχρι να καυτηριάζει και τα βασανιστήρια (με ένα άλλο βασανιστήριο). Οξύμωρο όπως και το «πολεμάμε για την ειρήνη»:

Ποτέ κανείς δεν έχει καυτηριάσει τα όργια που γίνονται εδώ και δεκαετίες στους κόλπους της Παλαιστινιακής ηγεσίας. Ποτέ κανείς δεν έχει καυτηριάσει τη σύμπραξη ενός απελευθερωτικού κινήματος με τους διεθνείς τρομοκράτες που εκτελούσαν συμβόλαια θανάτου διακινώντας όπλα και ναρκωτικά κι αυτό έγινε με τις ευλογίες του Αραφάτ. Ο Αραφάτ είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για τη δημιουργία του κλισέ » Παλαιστίνιος=τρομοκράτης» όταν έκανε τους πολεμιστές της Φατάχ εντολοδόχους φονιάδες. Κανείς δεν έχει ποτέ καυτηριάσει τα βασανιστήρια στα οποία υπέβαλε τους πολιτικούς του αντιπάλους. Για τους δολοφονημένους από φριχτά βασανιστήρια και κρεμασμένους ανάποδα από τα δέντρα στη Γάζα και τα Κατεχόμενα προς «παραδειγματισμό». Ούτε μία τέτοια εικόνα δεν έχει δημοσιευθεί ποτέ σε ελληνικό ΜΜΕ. Κανείς δεν καυτηρίασε τη μετατροπή των αμάχων Παλαιστινίων σε ασπίδες. Κανείς δεν καυτηρίασε ποτέ την διασπάθιση της οικονομικής βοήθειας από την ΕΕ. Και το πιο σημαντικό είναι ότι κανείς ποτέ δενκαυτηρίασε ότι το άτομο αυτό έφυγε από το Καμπ Ντέιβιντ για να μη δείξει ότι του έδωσαν την Παλαιστίνη. Η μεγαλομανία του ηταν τόσο μεγάλη που ήθελε να φανεί ότι η Παλαιστίνη κερδήθηκε με αίμα και όχι με διπλωματία.

Κηρομύτης

Ένας από τους μεγάλους του Ρεμπέτικου, ηταν και ο Στέλιος Κηρομύτης. «Άρχοντας» στο ντύσιμο, και στους τρόπους, έγραψε ιστορία στο ρεμπέτικο. Μια θρυλική μορφή του ρεμπέτικου! Ο Κηρομύτης γεννήθηκε στον Πειραιά, το 1903. Ο πατέρας του έπαιζε μπουζούκι για το κέφι του, και ήταν φυσικό να ακολουθήσει τα χνάρια του πατέρα και ο γιος.

κουράζω

κουράζω και κουράζομαι.

Ο Φ. Κουκουλές το αποδίδει το «κουράζω» στο αρχ.»κειρομαι» ο Καθ. Γ. Μπαμπινιώτης στο μεσαιωνικό «κουρά» = κοπωση.

I. Ενεργ.Α΄ Μτβ.
1) Καταπονώ, ταλαιπωρώ: στράτα δεν ευρέθηκε ποτέ να με κουράσει Πανώρ. Ε΄ 58.
2) Τιμωρώ: Οπού λυπάται πολιτικήν, ο Θεός να τον κουράσει (οχι προφανώς από το κουρά αλλα απο το «κούρα»<Λατ. curare=θεραπευω και κατ΄επεκτασιν διορθώνω, συμμορφώνω δια τιμωρίας. Σημ Συν.) Σαχλ. Β΄ ΡΜ 425.
3) Κατεργάζομαι: κουράζουσι τον κόκκον εις το μέσον Φυσιολ. (Zur.) XX 3b11.Β΄ (Αμτβ.) καταπονούμαι, κουράζομαι: πεζεύομεν, τι κούρασαν τ’ άλογα Ιμπ. (Legr.) 908.

II. (Μέσ.) καταπονούμαι, ταλαιπωρούμαι: πολλά ’μαι κουρασμένος Λίβ. Ν 3133.

Η μετοχή παρακειμένου ως επίθετο = ταλαίπωρος: στάλαρε, Φετόντε κουρασμένε Ζήν. Ε΄ 249. [<ουσ. κουρά + κατάλ. -άζω. ] [Κριαρ]

Κάνω μια υποθεση:

Το κούρεμα αποτελεί εξευτελισμό και ηθική κατάπτωση όχι όμως σωματική κόπωση. Το ρήμα «κουράρω»= φροντίζω < λατ. curare πέρασε μόνο σε πιο ειδική έννοια: είμαι γιατρός και φροντίζω τον ασθενή μου. (πρβλ. κουράτωρ, ο κουράντες,«κόβει κούρες», «ποιός γιατρός σε κουράρει»). Αυτός που έχει υποστεί τις φροντίδες του γιατρού του και βρίσκεται στο στάδιο της ανάρρωσης θα έπρεπε να λέγεται κουρασμένος ή κουραρισμένος. Αυτός πραγματικά είναι εξαντλημένος από την αρρώστια. Από τον κουρασμένο ξεκίνησε και η όλη δημιουργία των λέξεων (κουράζω αντί κουράρω). Μια σύγχυση με το κούρεμα είναι πιθανή αφού παλαιότερα ο κουρέας όχι μόνο εκούρευε αλλά και εκούραρε με φλεβοτομίες, βδέλλες, κλύσματα (σερβιτσάλια) κλπ. Ας λάβουμε υπόψη οτι το κουράρω = φροντίζω για την θεραπεία, θεραπεύω έχει την έννοια διορθωτικού μέτρου. Παρόμοιο μέτρο, απο ηθικης πλευρας, ενα μέτρο σοφρωνισμού, ήταν η διαπόμπευση. (πρβ. «θα σε συγυρίσω» ισοδύναμο προς το «θα σε διορθώσω»)

Βλ. Κριαρά «κουράρω».
* Α´ (Αμτβ.) έχω έγνοια· φροντίζω για μια αγαθή πράξη: o δεν κουράρουσιν, ουδέ ποσώς ψηφούσιν αμέ να τρων, να πίνουσιν (Απόκοπ. (Παναγ.) 547).
* Β´ (Μτβ.) γιατρεύω: o το κακό τση το πολύ και άμετρο να κουράρω (Φορτουν. Α´ 160). [<ιταλ. curare. H λ. και σήμ.]«.

[178] Λεωνίδα Χ. Ζώη Λεξικόν Ιστορικόν και Λαογραφικόν Ζακύνθου Τόμος Β’ – ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ – 1963 σ. 229 στα λήμματα κούρα, κουρά, κουράντες, κουράρω, κουρέας, κουρεμένος, κουρέλι και κουρεύω.

βλ. κουράδι=ποιμνιο προβάτων που εκτρέφονται για το μαλλί τους

7. θριαμβεύω.

* Α´ Μτβ.
o 1) Θριαμβολογώ, προσβάλλω (κάπ.) με θριαμβολογίες: + εθριάμβευσαν αυτούς οι Τούρκοι και έδειξαν (Σφρ., Χρον. 1404).
o 2) (Προκ. για ηττημένο) διαπομπεύω: + (Πανάρ. 7330).
o 3) Διαφημίζω: + εσπούδαζαν οι άγιοι να κρύβουν τας αρετάς …, να μην τας θριαμβηύουν (Βίος αγ. Νικ. 220 (‑ηύουν για ομοιοκαταληξία)).
* Β´ Αμτβ.
o 1) αναδεικνύομαι νικητής, νικώ: o (Σουμμ., Παστ. φίδ. Χορ. γ´ [87]). [μτγν. θριαμβεύω. Η λ. και σήμ.]

θρίαμβος (ο).
1) Επινίκια πομπή· νίκη: θρίαμβον … για κείνον που τον πόλεμον έμελλε να νικήσει (Θησ. Θ´ [^[303]]).
2) Επευφημία: ποιους θρίαμβους εδώ ’ρθες για να πάρεις; (Ζήν. Πρόλ. 112). [αρχ. ουσ. θρίαμβος. Η λ. και σήμ.]
Πηγή: Εμμανουήλ Κριαρά «Λεξικόν της Δημώδους Ελληνικής Γραμματείας»

 

Aθηναϊκή Δημοκρατία και βυζαντινή Θεοκρατία

Η παρακμή του ελληνικού κόσμου

Τύφλωση και ευνουχισμός του Ισαάκιου Β΄ (1195) από τον ευσεβή αδελφό του Αλέξιο Γ΄ στο Βυζάντιο, που «είναι» (κατά Κόντογλου) «η αληθινή χριστιανική θρησκεία» (από το περ. «Δαυλός», τ.179, 11/1996)

Η προπαγάνδα της Εκκλησίας διατείνεται πως η ανατολική ρωμαϊκή ορθόδοξη Αυτοκρατορία, κληρονόμος της παγανιστικής προκατόχου της, η οποία είχε κατακτήσει την Ελλάδα το 146 π.Χ. είναι μια θετική εξέλιξη στην πορεία του ανθρωπίνου γένους. Την παρουσιάζουν ως μια υποδειγματική κοινωνία με ευσεβείς αυτοκράτορες και άγιους πατριάρχες πλαισιωμένους από ένα πλήθος οσίων μοναχών. Τα τέμπλα και οι σκοτεινές τοιχογραφίες των ναών είναι γεμάτα από αγέλαστες αποστεωμένες φωτοστεφανωμένες μορφές με βυζαντινά στέμματα και άμφια, που παραπέμπουν σε μια κοινωνία η οποια ζούσε στο ρυθμό θεολογικών συζητήσεων, νηστειών και θρησκευτικών τελετών.

Ο ευσεβέστατος Φώτης Κόντογλου, ισχυρίζεται: «ποτὲς ἄλλη φορὰ ἡ ὁμαδικὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων δὲν ἔφταξε σ᾿ ἕνα τέτοιο πνευματικὸ ὕψος. Ὅσοι θελήσανε καὶ θέλουνε νὰ κρίνουνε τὸ Βυζάντιο μὲ τὸν συνηθισμένον χονδροειδῆ ἀντιπνευματικὸν τρόπο καὶ μὲ τὶς γνωστὲς ἀνόητες εὐφυολογίες, καὶ νὰ τὸ γελοιοποιηθοῦνε …. αὐτοὶ φανερώνουνε μ᾿ αὐτὸ πόσο ἀνίδεοι εἶναι …με ὅλους τοὺς ψεύτικους τίτλους τῆς σοφίας καὶ τῆς ἐπιστήμης ποὺ εἶναι στολισμένοι.….. Τὸ Βυζάντιο εἶναι πολὺ λεπτὸ πρᾶγμα γιὰ νὰ μπορέσουνε νὰ τὸ πιάσουνε τὰ χοντροκανωμένα ἐργαλεῖα τους. Τὸ Βυζάντιο εἶναι ἡ ἀληθινὴ χριστιανικὴ θρησκεία, …… ἀληθινὰ στάθηκε … ἡ ἔμψυχος κιβωτός, ποὺ μέσα σ᾿ αὐτὴ φυλάχθηκε ἡ ἐπαγγελία τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς ἀνθρώπους….».

Οι ισχυρισμοί του Κόντογλου είναι εξαιρετικά προσβλητικοί για το θεό του Ευαγγελίου και πολύ προκλητικοί για τη νοημοσύνη μας. Αξίζει μια μικρή σύγκριση μεταξύ των δυο κόσμων, του ελληνικού και του ανατολικορωμαϊκου ορθόδοξου για να δούμε τι κατρακύλισμα υπήρξε η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης για τον ελληνικό πολιτισμό που είχε την ατυχία να βρεθεί στην Κατοχή της. Ασφαλώς η αθηναϊκή Δημοκρατία που ήταν το κέντρο του ελληνικού κόσμου, δεν ήταν η ιδανική Πολιτεία. Είχε δούλους, γινόταν μερικές φορές σκληρή στην απονομή Δικαιοσύνης και ήταν στο βαθμό που μπορούσε επεκτατική. Η Μήλος και η Μυτιλήνη γνώρισαν τη σιδερένια πυγμή της. Αλλά κι αν ακομη ξεπέφταμε στη ρωμέϊκη συνήθεια της πλαστογράφησης και της ιδεολογικής χρήσης της Ιστορίας, δεν θα χρειαζόταν να εξωραΐσουμε την Αθήνα, τα βγάζει πέρα πολύ εύκολα από μόνη της σε κάθε σύγκριση με τη βυζαντινή Θεοκρατία.

1. Δημοκρατικοί θεσμοί

Στην αθηναϊκή Δημοκρατία υπήρχε η Αγορά του Δήμου, έστω με όλα τα μειονεκτήματα που μπορούμε να τις προσάψουμε. Εκεί αναπτύχθηκε η έννοια του ελεύθερου πολίτη που έχει δικαιώματα, διαλέγεται, εκφράζεται, ψηφίζει και συναποφασίζει, συχνά βέβαια εξαγοράζεται ή γίνεται έρμαιο των δημαγωγών, αλλά αυτά είναι και σήμερα παρενέργειες της Δημοκρατίας. Ασφαλώς υπήρχαν αποκλεισμένοι. Γυναίκες, δούλοι, μέτοικοι. Για το Βυζάντιο όμως ισχύουν οι στίχοι της Οδύσσειας: «…τοῖσιν δ᾿ οὔτ᾿ ἀγοραὶ βουληφόροι οὔτε θέμιστες», που γράφτηκαν για τη χώρα των Κυκλώπων. Ακόμη και η επίφαση κάποιας αριστοκρατικής Δημοκρατίας, η ρωμαϊκή σύγκλητος, σταδιακά γινόταν στην Ανατολή όλο και πιο διακοσμητική συνέλευση αυλικών και υποταγμένη στη βούληση του Ενός, του ελέω Θεού Μονάρχη, που ο υπηρέτης του ο διορισμένος πατριάρχης τον έστεφε στο τέμενος της Αγιασοφιάς απόλυτο εξουσιαστή μέχρι να τον δολοφονήσει άγρια ο ευλαβής του διάδοχος, ή στην καλύτερη περίπτωση να τον κλείσει σε κάποιο μοναστήρι, τυφλωμένο ή ευνουχισμένο. Δεν υπάρχουν πολίτες, υπάρχουν δούλοι του Αυτοκράτορα, υπήκοοι, μια αισχρή αυλή μηχανορράφων δουλοφρόνων του «Ιερού Παλατίου», έτοιμη να προδώσει αυτόν που σήμερα προσκυνά χάριν του δολοφόνου του. Υπάρχει και ένας άθλιος κατά κανόνα πατριάρχης, υπάλληλος του αυτοκράτορα έτοιμος να επαλείψει με το μεταφυσικό του επίχρισμα, και να ευλογήσει, τα αίσχιστα.

2. Πνευματική παραγωγή

Η Αθήνα είχε την Ακαδημία του Πλάτωνα, το Λύκειο του Αριστοτέλη, τα θέατρά της, τα Στάδια της, τους ποιητές της, την Ακρόπολή της, εδωσε τόπο να ακμάσουν οι Ηρόδοτος, Αισχύλος, Ευρυπίδης, Σοφοκλής, Αριστοφάνης, Φειδίας, Σωκράτης, Θουκιδίδης, Περικλής. Μπήκαν τα θεμέλια της Αναγέννησης, του Ουμανισμού και του Διαφωτισμού. Ο λαός διαπαιδαγωγείτο στο θέατρο (αυτό που ο Κόντογλου θεωρούσε όργανο του διαβόλου) και οι πλούσιοι πλήρωναν τα έξοδα. Ο αιματοβαμένος και χυδαίος βυζαντινός Ιππόδρομος πήρε τη θέση του ελληνικού θεάτρου και το πνεύμα του Βυζαντίου περιστρεφόταν στο μέγιστο μέρος του γύρω από τη θρησκεία. Όχι πως δεν υπήρξαν σοφοί, αλλά η Φιλοσοφία τους ήταν θεραπαινίδα του ορθόδοξου δόγματος και ο χαρακτήρας που διαμόρφωσαν οι ίδιοι για να επιβιώσουν, ήταν γλοιώδης, σαν κι αυτόν του «Πρύτανη των Φιλοσόφων» του αυλοκόλακα καλόγερου Ψελλού. Οι Ιστορικοί, δεν μπορούσαν να γράψουν την αλήθεια, αναγκαζόμενοι να υμνούν τον Αυτοκράτορα ή να γράφουν διπλά βιβλία σαν τον Προκόπιο. Ο έρωτας και η χαρά της ζωής ενοχοποιήθηκαν, ένας νοσηρός και απάνθρωπος αναχωρητισμός και ασκητισμός που ξεπέρασε κάθε όριο μαζοχισμού, προβλήθηκε σαν πρώτυπο μιας τάχα ανώτερης Ηθικής και μέχρι σήμερα το πιο κοσμικό κομμάτι του ασχημονεί και αρπάζει λιμνοθάλασσες, επιχορηγήσεις και ολυμπιακά φιλέττα. Οι γυναίκες ήταν υποταγμένες στους περιορισμούς του μισογύνη Απ.Παύλου και η Υπατία που ξέφυγε από τον Κανόνα γδάρθηκε ζωντανή από τους καλόγερους του Αγίου Κύριλλου. Η αυτοκράτειρα Ευδοκία, η πιο καλλιεργημένη απ’όλες τις εστεμμένες, κόρη του Αθηναίου φιλόσοφου Λεόντιου, έπεσε στη δυσμένεια της νύφης της, της αειπάρθενης Αγίας Πουλχερίας (έκανε λευκό γάμο με γέρο στρατηγό), που με το φθόνο της στερημένης τη συκοφάντησε με τη βοήθεια του πανίσχυρου ευνούχου Χρυσάφιου, έγινε αιτία να δολοφονηθεί ο υποτιθέμενος εραστής της Παυλίνος και την εξώθησε να καταντήσει προσκυνήτρια στην Παλαιστίνη. Η βυζαντινή κοινωνία δεν άφηνε κανένα άλλο περιθώριο κοινωνικής δράσης ούτε διέθετε δημόσιο χώρο για γυναίκες έξω από τον ασφυκτικό αυλόγυρο των ναών και των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων. Η καλλιεργημένη Κασσιανή κλείστηκε σε μοναστήρι να θρηνεί για το γαμπρό που έχασε και για τις ανύπαρκτες αμαρτίες της, αφήνοντας ελεύθερο το έδαφος στην αγράμματη μέγαιρα αγία Θεοδώρα, την Ηγερία της Ορθοδοξίας, να καταστρέψει το μεταρρυθμιστικό έργο του πεθαμένου άνδρα της Θεόφιλου. Ο κορυφαίος μαθηματικός, αστρονόμος και μηχανικός Λέων ο μαθηματικός, καθαιρέθηκε από μητροπολίτης με διαταγή αυτής της αιματοβαμμένης αγίας, επειδή δεν ήταν εικονολάτρης και τα συγγράμματά του έπεσαν θύμα της καταστροφικής μανίας των ορθοδόξων. Αναγνωρίστηκε και έδρασε ελεύθερα ως επιστημονική αξία, μόνον αφού πρώτα τον ανακάλυψε ο φιλομαθής χαλίφης της Βαγδάτης. Ο ίδιος ο εικονοκλάστης πατριάρχης Ιωάννης ο Γραμματικός, ένας εξαιρετικά καλλιεργημενος άνθρωπος, κατασυκοφαντήθηκε από τους ορθόδοξους. Τον κατηγόρησαν πως ήταν μάγος, και τον αποκαλούσαν Λεκανομάντη. Ο όχλος πίστευε πως στα υπόγεια του σπιτιού του γινόντουσαν όργια. Εκθρονίστηκε με διαταγή της Θεοδώρας της οποίας ο έκφυλος γιός Μιχαήλ ο Γ΄, διέταξε να ξεθάψουν το πτώμα του, να το μαστιγώσουν και να το κάψουν δημόσια μέσα στον Ιππόδρομο. (Να θυμηθούμε εδώ την Αντιγόνη;). Τη θέση του πήρε ένας θεομπαίχτης απατεώνας, ο ευνούχος άγιος Μεθόδιος ο Ομολογητής, που ισχυρίστηκε εκτελώντας επιθυμία της επίορκης χήρας του Θεόφιλου, πως ένας Άγγελος έσβησε το όνομα του εικονομάχου αυτοκράτορα από το αφοριστήριο πάνω στην Αγ.Τράπεζα. Η ανεξικακία του Μεθόδιου, του «αιρετικών διαλύοντος τας επινοίας στερρώς», ήταν τεράστια, αν σκεφθεί κανείς πως ο Θεόφιλος-τον οποίο έσωσε από τις φωτιές της Κόλασης εξαιρώντας τον από τον αφορισμό- τον είχε ξεδοντιάσει τσακίζοντάς του τα σαγόνια, και μετά τον έκλεισε σε βαθύ τάφο μαζί με δυο κλέφτες, ο ένας από τους οποίους πέθανε και το σώμα του αφέθηκε να σαπίσει μέσα στην ειρκτή. Να σημειωθεί πως σύμφωνα με το Γενέσιο, το Μεθόδιο είχε αυτοπροσώπως ευνουχίσει-όπως ο πατριάρχης διέδωσε όταν κατηγορήθηκε για βιασμό- ο ίδιος ο Απόστολος Πέτρος.

3. Ποινές

Θα ήταν ψέμα να πει κανείς πως δεν εφαρμόστηκαν σωματικές ποινές στην αρχαία Αθήνα, κυρίως κατά των δούλων. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν παρατηρήθηκε η βυζαντινή κτηνωδία που εκδηλωνόταν μάλιστα δημόσια για να ικανοποιηθεί η δίψα για θέαμα και αίμα του όχλου των πιστών. Ο Ιππόδρομος λοιπόν, όπου η Εκκλησία και ο αυτοκράτορας έκαψαν ζωντανούς τους ηγέτες των αιρετικών Βογόμιλων, εκεί που σύρθηκε ο Ιουστινιανός Β΄ για να του κόψει ο διάδοχός του ο ευλαβής μετέπειτα μοναχός Λεόντιος τη μύτη (αργότερα υπέστη το ίδιο από το διάδοχό του το ευσεβή Τιβέριο και αργότερα αποκεφαλίστηκε από το διάδοχο του Τιβέριου τον Ιουστινιανό Β΄), έγινε θέατρο μαζικών σφαγών (Στάση του Νίκα, “Στάση” Θεσσαλονίκης) και ατομικών θεαματικών βασανιστηρίων.

Στον Ιππόδρομο διαπομπεύονταν με τον πιο αισχρό τρόπο, πριν να εκτελεστούν, ακρωτηριαμένοι, καυλοτομημένοι, ρινότμητοι, εκτυφλωμένοι, με κομμένα αυτιά, αποσβολωμένοι με φούμο, καψαλισμένοι, στιγματισμένοι με πυρωμένα σίδερα. κουδουνισμένοι, «διά δαρμού και κουράς» οι αξιωματούχοι που έχαναν τη θέση τους όπως ο πατριάρχης Κωνσταντίνος ο Β΄: Στην αρχή μαστιγώθηκε, μετά σκυλοβρίστηκε δημόσια από τον όχλο, μετά «ο γραμματέας των απορρήτων» τον χτύπαγε στο πρόσωπο, ενώ ο διάδοχός του ο παναγιότατος Νικήτας παρακολουθούσε καθισμένος στο θρόνο του. Μετά κουρεμένος και με σκισμένα ρούχα καβάλα ανάποδα στο γάιδαρο που τραβούσε ο ρινοκοπημένος ανιψιός του, σύρθηκε στον Ιππόδρομο όπου ο όχλος τον γιούχαρε, φτύνοντάς τον και πετώντας του ακαθαρσίες. Μετά τον σώριασαν κάτω από το βασιλικό θεωρείο, πατώντας του τον λαιμό. Αργότερα αποκεφαλίστηκε το πτώμα του σύρθηκε στους δρόμους και το κεφάλι του εκτέθηκε κρεμασμένο από τα αυτιά.

Όταν ο Κόντογλου γράφει: «ποτὲς ἄλλη φορὰ ἡ ὁμαδικὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων δὲν ἔφταξε σ᾿ ἕνα τέτοιο πνευματικὸ ὕψος» δεν έχει τρελαθεί. Κοροϊδεύει τον εαυτό του και τους αναγνώστες του, γίνεται βλάσφημος των θείων, αλλά τον τυφλώνει ο φανατισμός του, γιατί σύμφωνα με την επίσημη πρακτική της Ορθοδοξίας, μπορεί κάποιος να διαπράττει τα χειρότερα κακουργήματα όπως οι Αγιοι Μ.Κωνσταντίνος και Μ.Θεοδόσιος, αλλά να είναι ευσεβής, άγιος και θεάρεστος. Η Ειρήνη η Αθηναία (εικ.3) που τύφλωσε τον ίδιο το γιό της με πυρωμένες βελόνες για να του αρπάξει το θρόνο ανακηρύχθηκε Αγία γιατί επανέφερε τη λατρεία των ειδώλων, αν και σήμερα η Εκκλησία πλην εξαιρέσων (Μητρόπολη Μυτιλήνης κλπ) δεν τολμά να διακηρύξει δημόσια και τελετουργικά την Αγιότητά της και να αναπέμψει ύμνους σε αυτήν που επίσημα την αποκαλεί «ευσεβή». Η διεστραμμένη συζυγοκτόνος, σαδίστρια, πολύγαμη και έκφυλη Ζωή η Πορφυρογέννητη (εικ.2) που έσπασε το ρεκόρ των τυφλώσεων, προβάλλεται από την Ορθοδοξία ως υπόδειγμα γυναίκας στο Ιερό της τέμενος της Αγίας Σοφίας με φωτοστέφανο, δίπλα στον τελευταίο της εραστή επιζωγραφισμένο πάνω στον προηγούμενο, εκτεθειμένη μαζί του (ρετουσαρισμένη σαν πολιτευτής του «Λάος», για να φαίνεται νεώτερη), στην προσκύνηση των ορθόδοξων τουριστών.

Στην Αθήνα πέρα από την εξορία και το στιγματισμό με ψηφίσματα του Δήμου που γράφονταν σε ειδικές στήλες, οι σωματικές ποινές με την έννοια των διαδεδομένων βασανιστηρίων δεν υπήρχαν, τουλάχιστον σε έκταση τέτοια που να είναι αξιοσημείωτες. Ο θάνατος με το κώνειο δεν ήταν μαρτυρικός και δυο ήταν οι φοβερές ποινές κι αυτές επιβάλλονταν κατά κανόνα σε προδότες ή φοβερούς κακούργους. Το γκρεμοτσάκισμα σε κάποιο βάραθρο και ο αποτυμπανισμός. Είναι χαρακτηριστικό πως δεν έχουμε πολλές σαφείς περιγραφές και αναφορές σε αυτά όπως έχουμε για το Βυζάντιο και γιατί δεν επιβάλλονταν με μεγάλη συχνότητα και επειδή κανείς δεν υπερηφανευόταν γι’αυτές όπως κάνει η Άννα η Κομνηνή ή ο Κόντογλου, που περιγράφουν σχεδόν με υπερηφάνεια το κάψιμο των Βογόμιλων «αιρετικών» στον Ιππόδρομο από τον πατέρα της πρώτης και από τον πατριάρχη. Για τον αποτυμπανισμό υπάρχουν δυο εκδοχές, είτε θανάτωση του δεμένου κατάδικου με ρόπαλο, είτε πρόσδεσή του σε μια όρθια σανίδα με επακόλουθο αργό θάνατο από πείνα, δίψα και πληγές στα σημεία που ήταν οι χαλκάδες. Συνήθως είχε προηγηθεί βασανισμός. Homo homini lupus, αλλά τα πολύπλοκα, εκτεταμένα, επαναλαμβανόμενα, φρικιαστικά, πολυποίκιλα, θεαματικά και πολυάριθμα δημόσια βυζαντινά βασανιστήρια δεν είχαν θέση στην πόλη των Φιλοσόφων. Μιλάμε βέβαια για μια κοινωνία αρχαιότερη της Βυζαντινής η οποία δεν ισχυριζόταν πως πίστευε στο θεό της Αγάπης.

4. Μισαλλοδοξία

Ορθόδοξη Ρωσία, κληρονόμος του Βυζαντίου. Πνίξιμο «αιρετικών» Στριγκόλνικων, που στηλίτευαν τη διαφθορά του κλήρου, στον ποταμό Βολκχόφ του Νοβογκορόντ (1375)

Στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν κρούσματα θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Όχι οργανωμένα, όχι σαν μόνιμο κυνήγι των αιρετικών, αφού δεν υπήρχε πατριάρχης και Σύνοδος ή αφιονισμένοι καλόγεροι να στιγματίσουν τη διαφορετική εκδοχή σε μια θρησκεία από τη φύση της πλουραλιστική, που ήταν γεμάτη από διαφοροποιήσεις. Πολύ περισσότερο δεν υπήρχε λόγος να εκδηλωθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια μέσω αιρέσεων και διότι δεν υπήρχε τυραννία και διότι ο πολυθεϊσμός δεν ήταν δογματικός. Πολιτικοί αντίπαλοι ή αντίζηλοι κατά κανόνα, και όχι το ανοργάνωτο ιερατείο, χρησιμοποιούσαν θρησκευτικά προσχήματα για τη δίωξη ενοχλητικών αντιπολιτευόμενων. Ο φιλόσοφος Αναξαγόρας φεύγει από την πόλη για ασέβεια, του Πρωταγόρα που κατηγορήθηκε ως άθεος του έκαψαν τα συγγράμματά του στην αγορά, ο Σωκράτης που εισάγει καινά δαιμόνια πίνει το κώνειο, η Ασπασία δικάζεται για ασέβεια, ο ίδιος ο Αριστοτέλης αναγκάζεται με την ίδια κατηγορία να φύγει στη Χαλκίδα. Με εξαίρεση το Σωκράτη κανείς τους δεν θανατώθηκε. Δεν άναψαν φωτιές να καούν άνθρωποι, δεν υπήρξαν βασανιστήρια και ομαδικές σφαγές και διωγμοί ή κυνήγι μαγισσών, φρικαλέα μπουντρούμια ή στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ασφαλώς η Αθήνα, αν και ήταν ναυτική δύναμη και είχε αποικίες, δεν ήταν αυτοκρατορία και πρέπει να παραδεχθούμε στη δεύτερη το ελαφρυντικό πως από τη φύση της ευνοεί σκληρότερα μέτρα για να διατηρήσει τις αφύσικα τεράστιες της, έκταση και δύναμη. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί το προφανές πως η ιμπεριαλιστική αυτοκρατορία του δικέφαλου αετού, που μπόλιασε με την κτηνωδία της και το σλαβικό κόσμο (εικ.4), ήταν μια μεταφορά της υποχθόνιας Κόλασης που περιγράφουν τα συναξάρια της, πάνω στην επιφάνεια της Γης.

Ο Πυθαγόρας είχε υπολογίσει τις αποστάσεις των πλανητών

Οι Πυθαγόρειοι είχαν όλα τα «κλειδιά». Στο ρυθμό της κοσμικής μουσικής που πρώτοι «άκουσαν» οι μαθηματικοί του 6ου π.Χ. αιώνα εξακολουθεί να χορεύει η σύγχρονη Κοσμολογία.

Ένας Έλληνας καθηγητής Μουσικής και Πληροφορικής, με πανεπιστημιακές σπουδές στη Φυσική και ερευνητικό έργο στα Πυθαγόρεια Μαθηματικά απέδειξε ότι η «αρμονία σφαιρών», η περίφημη πυθαγόρεια θεωρία, έχει ακριβή εφαρμογή σε όλους τους γνωστούς μας σήμερα πλανήτες.
Ο πρώην πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, διευθυντής του Τομέα Τεχνολογίας Ήχου, Μουσικοπαιδαγωγικής και Βυζαντινής Μουσικολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χαράλαμπος Σπυρίδης ανακοινώνει στο επιστημονικό συμπόσιο «Φιλοσοφία και Κοσμολογία» τους αριθμούς που εκφράζουν σε αστρονομικές μονάδες τις αποστάσεις των πλανητών από τον Ήλιο πιάνοντας το νήμα από τους Πυθαγορείους.
Αριθμοί
Ο κ.Σπυρίδης διατυπώνει «μια καθολική, εξαιρετικά απλή και κομψή σχέση» που εμπεριέχει μόνον τους αριθμούς 1, 2, 3, 4 της «ιερής τετρακτύος» των Πυθαγορείων και το άθροισμά τους, τον «τέλειο» αριθμό 10.
Η «τετρακτύς» ήταν η βάση της πυθαγόρειας διδασκαλίας που πρέσβευε ότι οι ήχοι των ουράνιων σωμάτων συνθέτουν μία κοσμική μουσική, γιατί οι αποστάσεις και οι ταχύτητες των πλανητών και των απλανών αστέρων διέπονται από τους ίδιους αριθμητικούς λόγους που παράγουν και τη συμφωνία των ήχων.
Οι συμφωνίες των ήχων που παράγουν αρμονικό αποτέλεσμα έχουν μορφή απλών αριθμητικών σχέσεων. Επομένως κατά τους Πυθαγόρειους το μυστικό της μουσικής και της κοσμικής αρμονίας κρύβεται στις σχέσεις των τεσσάρων πρώτων φυσικών αριθμών (1, 2, 3, 4).
Ο Πυθαγόρας είναι ο πρώτος φιλόσοφος που συνδέει την Αστρονομία με τη Μουσική, υποστηρίζοντας ότι στο αρμονικό και σφαιρικό σύμπαν τα πάντα διέπονται από απλούς νόμους, που μπορούν να εκφρασθούν με τους αριθμούς της «ιερής τετρακτύος».
Με τη θεωρία της αρμονίας των σφαιρών που συνδυάζει την κοσμική αρμονία με τη μουσική αρμονία, ο μεγάλος φιλόσοφος επιχείρησε να εξηγήσει τη θέση και την κίνηση των πλανητών στον ουράνιο θόλο. Χρησιμοποιώντας μουσικούς όρους, δηλαδή εύφωνα μουσικά διαστήματα, καθόρισε υπό μορφήν κλίμακας τις μεσοπλανητικές αποστάσεις.
Ακολούθως, αντιστοιχίζοντας τα μουσικά διαστήματα σε μετρικές αποστάσεις, κατόρθωσε πρώτος να υπολογίσει σε Δελφικά στάδια τις μεσοπλανητικές αποστάσεις των «ουρανίων γεννητών», όπως ονόμασε τα ουράνια σώματα ο Πλάτωνας παίρνοντας το νήμα από τον Πυθαγόρα.
Ο Πυθαγόρας τον 6ο π.Χ. αιώνα δέχθηκε ότι η μουσική απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης είναι ένας τόνος και η μετρική απόσταση μεταξύ τους είναι 126.000 Δελφικά στάδια, δηλαδή 22.371.300 μέτρα.
Σχεδόν 24 αιώνες μετά δύο Γερμανοί αστρονόμοι, ο Γιόχαν Μπόντε και ο Τίτιους, προσδιορίζουν τις θέσεις των γνωστών τότε πλανητών του ηλιακού μας συστήματος με ικανοποιητική ακρίβεια. Η εμπειρική ανακάλυψή τους, ανερμήνευτη μέχρι σήμερα, έμεινε γνωστή ως ο κανόνας Μπόντε-Τίτιους.
Ο κανόνας των Γερμανών αστρονόμων έπαψε να δίνει αξιόπιστα αποτελέσματα όταν επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί στους «νεότερους» πλανήτες και στη ζώνη πέρα από τον Πλούτωνα, μία από τις συναρπαστικότερες περιοχές του ηλιακού συστήματος, γεμάτη αντικείμενα από βράχο και πάγο που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο σε τεράστιες αποστάσεις.
Ο καθηγητής Σπυρίδης, μελετώντας επί σειρά ετών τις πλατωνικές απόψεις «περί των θείων γεννητών», τις οποίες συγκέρασε με την «αρμονία των σφαιρών» του Πυθαγόρα, ανακάλυψε ότι ο κανόνας των δύο Γερμανών αστρονόμων του 18ουαιώνα αποτελεί μία μαθηματική έκφραση της πυθαγόρειας μουσικής των σφαιρών.
Στο συμπόσιο του Πανεπιστημίου Αθηνών θα αποδείξει ότι κατάφερε να επεκτείνει την ακριβή εφαρμογή της πυθαγόρειας θεωρίας σε όλους τους γνωστούς πλανήτες, ενώ θα υποδείξει συγκεκριμένες θέσεις «πλανητικών» αντικειμένων μετά τον Πλούτωνα.
Όπως δήλωσε:

«Η γέφυρα που κατασκευάσθηκε και συνδέει τον κόσμο των αστρονόμων με τον κόσμο των μουσικών διασφαλίζει την αιωνιότητα μιας συμπαντικής αρμονίας σε πλήρη εξέλιξη, η οποία θα προσδιορίσει το χωροχρόνο μέσω των γνώσεων της Αστρονομίας και της Μουσικής στην εκάστοτε εποχή».

Οι μεταθανάτιες τιμωρίες των σεξουαλικών παραπτωμάτων στις τοιχογραφίες των εκκλησιών

Με τις παραστάσεις των αμαρτωλών στην Κόλαση «το γυμνό σώμα διεισδύει στους νάρθηκες των εκκλησιών» λέει ο ζωγράφος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Στέφανος Τσιόδουλος στη σύντομη αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη του Τιμωρία, η σκοτεινή πλευρά της σεξουαλικότητας. Και όχι απλώς διεισδύει, αλλά αποδίδεται με ωμή αναπαραστατική γλώσσα.
Στην Κόλαση τιμωρούνται τα μέλη του αμαρτωλού με τα οποία διέπραξε τα αμαρτήματά του.
Και ενώ δεν αναπαριστώνται παρά σπανίως τα ανδρικά γεννητικά όργανα, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα γυναικεία, τα οποία παραδίδονται «στη λαγνεία» των ανδρών θεατών.


«υ πόρνησες γινέκες». Τοιχογραφία του 1779 στην εκκλησία Αγία Παρασκευή της Καλομοίρας Τρικάλων

Το θέμα που πραγματεύεται ο συγγραφέας παρέμενε ως τώρα αντικείμενο ενδιαφέροντος σχεδόν αποκλειστικά για τους ειδικούς επιστήμονες: πώς οι παραστάσεις της Κόλασης, όπως τις βλέπουμε σε πολλές εκκλησίες της Κύπρου, της Κρήτης, της Ηπείρου και άλλων περιοχών της ηπειρωτικής Ελλάδας από τον 13ο ως τον 19ο αιώνα, μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα ήθη, τη μορφή της κοινωνίας και τις αντιλήψεις που επικρατούσαν για τη μετά θάνατον ζωή. Ακόμη, το πώς η εικαστική πραγμάτευση λειτούργησε ως πρόσχημα ώστε οι ζωγράφοι να μιλήσουν για τα σεξουαλικά ήθη και τις αντίστοιχες φαντασιώσεις.
Το βιβλίο περιλαμβάνει πλήθος φωτογραφιών από τοιχογραφίες των εκκλησιών που επισκέφθηκε και μελέτησε ο συγγραφέας, οι οποίες καλύπτουν πέντε αιώνες, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της μελέτης του, όχι μόνο γιατί είναι το υλικό της έρευνας αλλά και επειδή λειτουργούν ως αδιαμφισβήτητες αποδείξεις των επιχειρημάτων του. Αυτή η διπλή, ας πούμε, ανάγνωση καθιστά το βιβλίο γοητευτικό και ως αναγνωστική και ως εικαστική εμπειρία.

Από τη θέση των ανδρικών και γυναικείων σωμάτων στις τοιχογραφίες ο Τσιόδουλος εξάγει ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την κοινωνική θέση των δύο φύλων. Τα ζευγάρια που κοιμούνται τη βραδιά της Αναστάσεως λ.χ. ή τις Κυριακές (αντί να πάνε στην εκκλησία) ζωγραφίζονται κατά κανόνα «από ψηλά» ώστε να εκτίθενται πλήρως τα σώματά τους. Ο άνδρας βρίσκεται κατά κανόνα ψηλότερα από τη γυναίκα, αλλά και όταν αυτό δεν συμβαίνει η στάση του σώματός του δείχνει την υπεροχή του. Οσοι «κοιμούνται» (δηλαδή κάνουν έρωτα) παραμελώντας τα θρησκευτικά τους καθήκοντα καταδικάζονται και αυτοί στο πυρ το εξώτερον. Στην προκειμένη περίπτωση τιμωρείται ο έρωτας αυτός καθαυτόν – και ας είναι νόμιμος.
Σε πολλές παραστάσεις αντί για τη λέξη «πόρνη» χρησιμοποιείται η λέξη «πουτάνα». Οι ζωγράφοι καταφεύγουν στο λαϊκό ιδίωμα – άλλωστε οι σχετικές επιγραφές των τοιχογραφιών είναι όλες τους ανορθόγραφες, που σημαίνει ότι έχουμε να κάνουμε με ζωγράφους οι οποίοι δεν είναι λόγιοι.
Οι γυναίκες που «κλέπτουν» (από τα περιβόλια) τα «κολοκήθηα» και τα «λάχανα» και τα «πράσα» τιμωρούνται στην Κόλαση να τις καβαλά ένας δαίμονας. Ετσι, ο ζωγράφος, με την πρόφαση της τιμωρίας, μπορεί ελεύθερα να αναπαραστήσει γυμνό το γυναικείο σώμα. Οι γυναίκες «που βυζαίνουν τουρκόπαιδα», ή «χαλούν την προξενεία», ή είναι «μαγίστρες» καταλήγουν και εκείνες στην Κόλαση, όπως και «οι πόρνοι», «οι πόρνισες» και οι «αρσενοικοίτες».
Στην Κόλαση όμως βασανίζονται όχι μόνον όσοι και όσες διαπράττουν «ηθικά» παραπτώματα, αλλά και κοινωνικά: οι ζωοκλέφτες (αν και αυτοί είναι οι λιγότεροι), οι μπακάληδες, οι ράφτες και κυρίως οι μυλωνάδες, οι «κρασοπούλοι» (όποιοι πωλούν κρασί) και οι παραυλακιστές (αυτοί που οργώνοντας το χωράφι τους μπαίνουν και στο χωράφι του διπλανού κλέβοντας έτσι μέρος από τη γη του).
Σκληρές τιμωρίες τους περιμένουν, όπως ο μυλωνάς να κουβαλά κρεμασμένη από τον λαιμό τη μυλόπετρά του και ο κρασοπούλος ένα βαρέλι κρασί, ενώ τους καβαλούν δαίμονες. Υπάρχουν όμως και χειρότερα: το σούβλισμα και το ψήσιμο. Ας σημειωθεί ότι το σούβλισμα ήταν διαδεδομένη μορφή βασανισμού και θανάτωσης την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Συχνά οι δαίμονες που καβαλούν τους αμαρτωλούς καπνίζουν καπνοσύριγγα (τσιμπούκι). Αυτό αποδεικνύει φυσικά ότι το κάπνισμα ήταν μια συνήθεια που δεν αποδεχόταν η Εκκλησία. Για παράδειγμα, σε μια τοιχογραφία του 1739, στο Παρεκκλήσιο του Κοιμητηρίου της Μονής Γρηγορίου στο Αγιον Ορος, διαβάζουμε την επιγραφή «όπηος καλόγερος πήνη καπνό τον ηπηρετούν η διαβολή». Για αυτό άλλωστε ακόμα και σήμερα οι αγιορείτες μοναχοί λένε αστεϊζόμενοι πως «ο καπνός είναι το λιβάνι του διαβόλου». (Και, για να θυμηθούμε τον λαϊκό βάρδο Χρήστο Κυριαζή, «τα τσιγάρα, τα ποτά και τα ξενύχτια έχουν κλείσει τα καλύτερα τα σπίτια».)
Φαλλικά σύμβολα
Οι σαδιστικές σκηνές αφθονούν στις τοιχογραφίες. Πέρα όμως από την ωμότητα και τη σκληρότητά τους, πιστοποιούν ότι λειτουργούσαν εξισορροπητικά. Ο φόβος της τιμωρίας και της αιώνιας κόλασης στη μέλλουσα κρίση θα απέτρεπαν τον μυλωνά, τον κρασοπούλο και τον παραυλακιστή από το να υποπέσουν σε οικονομικά εγκλήματα.
Ο συγγραφέας προβαίνει και σε αρκετές άλλες ερμηνείες, συμβολικού χαρακτήρα. Λόγου χάριν, κάποια εργαλεία (όπως τα φτυάρια, τα χωνιά ή τα φουρνόξυλα) δεν μετατρέπονται μόνο σε όργανα βασανισμού, αλλά επέχουν και θέση φαλλικών συμβόλων. Οι αμαρτωλοί άνδρες παρουσιάζονται εκθηλυσμένοι στην κόλαση, αφού «η παθητικότητα συνδέεται με το γυναικείο φύλο, ενώ είναι ασύμβατη με τα στερεότυπα περί ανδρισμού». Οι εικόνες λοιπόν λειτουργούν και «ως μηχανισμός ντροπής» ώστε να μη διασαλευθεί η κοινωνική τάξη και ο όποιος παραδοσιακός πολιτισμός.
Αρκετές από τις εικόνες των τοιχογραφιών στο βιβλίο παρουσιάζονται για πρώτη φορά.
Ο Στέφανος Τσιόδουλος θίγει ένα μεγάλο θέμα το οποίο σχετίζεται με τον τρόπο που λειτούργησε η λαϊκή φαντασία επί αιώνες όσον αφορά τη σκοτεινή της πλευρά. Από μια άποψη μπορεί να είναι και η πιο ενδιαφέρουσα. Το βιβλίο του αποτελεί μια καλή αρχή ώστε να περιμένουμε στο μέλλον και ευρύτερες αναπτύξεις.

Στην δεξιά πλευρά Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ