*** [19] Αυτές τις βίαιες πράξεις και τα αδικήματα που αφορούν την εορτή έκαμε ο κατηγορούμενος σε βάρος μου και σε βάρος των μελών της φυλής μου, πράξεις για τις οποίες, Αθηναίοι, υπέβαλα προβολή εναντίον του· υπάρχουν όμως και πολλά άλλα παρόμοια αδικήματα τα οποία, όσο μπορώ, θα σας διηγηθώ λεπτομερώς τώρα αμέσως. Είμαι σε θέση να αναφέρω και πολλές άλλες κακοήθεις, προσβλητικές, θρασείες και φοβερές ενέργειες του ελεεινού αυτού εναντίον πολλών από σας,
[20] τις οποίες μερικοί από τα θύματά του, κύριοι δικαστές, υπέμειναν σιωπηλά, επειδή φοβήθηκαν τον ίδιο, το θράσος του, τους φίλους που τον περιστοιχίζουν, τον πλούτο και τα άλλα όσα του ανήκουν· όσοι επιχείρησαν να τον τιμωρήσουν απέτυχαν, ενώ άλλοι συμφιλιώθηκαν μαζί του, ίσως γιατί νόμιζαν ότι αυτό θα τους ωφελούσε· όσοι δέχθηκαν τις προτάσεις του έλαβαν προσωπική ικανοποίηση· η ικανοποίηση όμως που απαιτούν οι νόμοι, κατά παράβαση των οποίων ο Μειδίας αδίκησε και εκείνους τους ανθρώπους και τώρα αδικεί εμένα και όλους τους άλλους πολίτες, είναι κάτι που κληροδοτήθηκε σε σας.
[21] Ορίστε λοιπόν για όλα τα αδικήματα μία ποινή — οποιαδήποτε θεωρείτε δίκαιη. Θα αποδείξω πρώτα τις προσβολές που δέχθηκα εγώ και στη συνέχεια όσες υποφέρατε σεις· έπειτα θα εξετάσω και όλη την υπόλοιπη ζωή του κατηγορουμένου και θα δείξω ότι του αξίζει να καταδικασθεί όχι μία, αλλά πολλές φορές σε θάνατο.
Παρακαλώ (γραμματέα), πάρε και διάβασε την πρώτη μαρτυρία, του χρυσοχόου.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ [22] [Εγώ ο Παμμένης, γιος του Παμμένη από τον δήμο Ερχιάς, έχω χρυσοχοείο στην αγορά όπου κατοικώ και ασκώ το επάγγελμα του χρυσοχόου. Ο Δημοσθένης, για όφελος του οποίου καταθέτω μαρτυρία, μου ανέθεσε να κατασκευάσω χρυσό στεφάνι και χρυσοποίκιλτο ιμάτιο, για να τα φορέσει στην πομπή προς τιμή του Διονύσου. Όταν τα έφτιαξα και τα είχα έτοιμα στο σπίτι μου, ο Μειδίας, που σήμερα κατηγορείται από τον Δημοσθένη, όρμησε νύχτα μαζί με άλλους στο σπίτι μου και προσπάθησε να καταστρέψει το στεφάνι και το ιμάτιο· και τα έφθειρε ως κάποιο βαθμό, αλλά δεν μπόρεσε να τα καταστρέψει τελείως, γιατί παρουσιάσθηκα εγώ και τον εμπόδισα.]
Ο έλληνας πρωτοπόρος του ηλιοκεντρικού συστήματος.
Η διαδρομή ως τον Κοπέρνικο τον Πολωνό.
Οι νέοι δρόμοι στην ανθρώπινη σκέψη
Από τα πρώτα στάδια της ζωής του, ο άνθρωπος προσπάθησε να καταλάβει και να εξηγήσει την ύπαρξή του με βάση τις γνώσεις του και τις παρατηρήσεις. Εστιάζοντας την προσοχή του στο πλήθος των εντυπωσιακών ουράνιων φαινομένων, ο πρωτόγονος άνθρωπος έκανε τα πρώτα εξελικτικά βήματα προς την επιστημονική θεώρηση με αφορμή την παρατήρηση δύο θεμελιωδών φαινομένων, δηλαδή της ημερήσιας αξονικής περιστροφής της ουράνιας σφαίρας και της ετήσιας μεταβατικής κίνησης του Ηλίου. Για πολλούς αιώνες ο άνθρωπος αγωνίσθηκε να κατανοήσει και να αποδείξει πώς δημιουργούνται αυτές οι δύο κινήσεις· αν δηλαδή οφείλονται στην περιφορά του συνόλου των αστέρων περί την ακίνητη Γη ή στην περιστροφή της Γης περί τον άξονά της, καθώς η Γη περιφέρεται περί το ακίνητο κέντρο του κόσμου, τον Ηλιο. Ως φυσιολογικό αποτέλεσμα επήλθε η διαίρεση των σοφών της αρχαιότητας σε δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις, δηλαδή στους οπαδούς της γεωκεντρικής θεώρησης του κόσμου και στους οπαδούς της ηλιοκεντρικής θεώρησής του. Οι πρώτοι αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία, ενώ οι δεύτεροι τη μειοψηφία.
Η πίστη στην ορθότητα της γεωκεντρικής θεώρησης του κόσμου ήταν πολύ μεγάλη, είχε καθαρά θρησκευτική προέλευση και βασιζόταν στην ακλόνητη πεποίθηση ότι η Γη ως κατοικία των θεών, των οποίων δεν πρέπει να ταράσσεται η ηρεμία αποτελεί το ακίνητο κέντρο του Σύμπαντος και ότι όλα τα ουράνια σώματα κινούνται γύρω της σε απόλυτα κυκλικές, τέλειες τροχιές. Συνεπώς, στο πλαίσιο της γεωκεντρικής θεώρησης, εμείς, ως παρατηρητές, έχουμε μια προνομιακή θέση στο Σύμπαν. Αυτό το μη αποδεκτό σήμερα συμπέρασμα ήταν αρκετά σημαντικό, καθ' ότι ήταν αισθητικά εξαιρετικά απλό (δηλαδή, μόνον κυκλικές τροχιές γύρω μας) και γι' αυτόν τον λόγο επιστημονικά εύκολα αποδεκτό (δηλαδή, απλοί φυσικοί νόμοι).
Από την εποχή της εμφάνισης των ελλήνων φιλοσόφων πριν από δυόμιση χιλιετίες στην αρχαία Ιωνία, αρχίζει η επιστημονική επανάσταση. Σε τι ακριβώς συνίσταται αυτή η επανάσταση; Η απάντηση είναι απλή όσο και σύντομη: Δημιουργία του Κόσμου από το Χάος. Ενα Σύμπαν προερχόμενο από το Χάος ήταν σε πλήρη συμφωνία με την πίστη των αρχαίων Ελλήνων σε μια μη προβλέψιμη Φύση, η οποία άρχεται από ιδιότροπους θεούς. Αλλά τον 6ο π.Χ. αιώνα στην Ιωνία αναπτύχθηκε ακριβώς η νέα αντίληψη, σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν είναι κατανοητό, διότι έχει εσωτερική τάξη, διότι στη Φύση υπάρχουν κανονικότητες που επιτρέπουν την αποκάλυψη των μυστικών της και της λειτουργίας της. Η Φύση δεν είναι εντελώς απρόβλεπτη, διότι υπάρχουν κανόνες στους οποίους πρέπει να υπακούει. Σ' αυτήν την τάξη και τον θαυμαστό χαρακτήρα του Σύμπαντος οι αρχαίοι έδωσαν το όνομα Κόσμος, δηλαδή ομορφιά (στολίδι).
Η επανάσταση συνέβη στην Ιωνία και όχι σε κάποια από τις μεγάλες πόλεις της Ινδίας, της Αιγύπτου, της Βαβυλωνίας, της Κίνας ή της Κεντρικής Αμερικής, σε σύγκριση με τις οποίες, βεβαίως, η Ιωνία είχε πολλά πλεονεκτήματα. Κατ’ αρχήν, η Ιωνία ήταν ένα νησιωτικό βασίλειο. (Η απομόνωση, έστω και ατελής, γεννά την ποικιλία). Λόγω των πολλών νησιών της χαρακτηριζόταν από μια ποικιλία πολιτικών συστημάτων. Δεν υπήρχε δύναμη που θα μπορούσε να επιβάλει κοινωνική και πνευματική ομοιομορφία σε όλα αυτά τα νησιά. Συνεπώς, έγινε δυνατή η ελεύθερη έρευνα και αναζήτηση ενώ δεν μπορούσε να θεωρηθεί πολιτική ανάγκη η καταφυγή στη δεισιδαιμονία. Σε αντίθεση με άλλους λαούς, οι Ιωνες βρίσκονταν στο σταυροδρόμι πολιτισμών και όχι στο κέντρο ενός πολιτισμού. Το φοινικικό αλφάβητο υιοθετήθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Ελληνες, για πρώτη φορά στην Ιωνία, και έτσι έγινε δυνατή η ευρεία διάδοση της γραφής και της παιδείας. Επομένως οι σκέψεις και οι ιδέες πολλών ήταν διαθέσιμες για συζήτηση, σχολιασμό ή αμφισβήτηση. Εξάλλου η πολιτική δύναμη βρισκόταν στα χέρια εμπόρων που προωθούσαν δραστικά την απαραίτητη, για την επιτυχία των σκοπών τους, τεχνολογία. Γενικά μπορεί να υποστηριχθεί ότι το κλειδί για την επανάσταση ήταν το χέρι, η χειρωνακτική εργασία, καθώς επίσης το πείραμα και η παρατήρηση. Μερικοί δε από τους λαμπρούς Ίωνες στοχαστές ήταν παιδιά ναυτικών, αγροτών, υφαντών, εξοικειωμένα με τη χειρωνακτική εργασία. Εκεί, στην Ανατολική Μεσόγειο, ήταν λοιπόν που οι μεγάλοι πολιτισμοί της Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας συναντήθηκαν και αλληλοεπηρεάστηκαν μέσα σε ένα πνεύμα έντονης αντιπαράθεσης που αφορούσε προκαταλήψεις, γλώσσες, θεσμούς, ιδέες και θεούς. Ετσι, έμφανίσθηκε η μεγάλη ιδέα, δηλαδή η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι υπάρχουν αρχές, δυνάμεις, φυσικοί νόμοι που μπορεί να γίνουν κατανοητοί χωρίς να είναι απαραίτητο να ερμηνευθεί ένα φαινόμενο, για παράδειγμα η πτώση ενός πουλιού, με την απευθείας παρέμβαση του Δία.
Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος
Η συνεισφορά των ιώνων φιλοσόφων, από τον Θαλή ως την Υπατία έδρασαν κυρίως από το 650 π.Χ. ως και το 450 μ.Χ. , στη διαμόρφωση της σύγχρονης αστρονομικής και κοσμολογικής επιστήμης είναι καθοριστική. Ιδιαίτερα ο Αρίσταρχος, αστρονόμος, μαθηματικός και γεωμέτρης της Αλεξανδρινής Σχολής, ο οποίος γεννήθηκε στη Σάμο και έζησε στις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα (310-230 π.Χ.), υπήρξε ο εισηγητής, κήρυκας και υποστηρικτής της ριζοσπαστικής, για την εποχή του, ηλιοκεντρικής θεωρίας. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία η φαινομένη κίνηση ενός πλανήτη είναι, για έναν γήινο παρατηρητή, περιοδικά ορθή (δηλαδή ο πλανήτης φαίνεται να κινείται κατά τη διεύθυνση κίνησης της Γης) και κατόπιν ανάδρομη.
Ακριβώς για να εξηγήσουν αυτή τη φαινόμενη κίνηση των πλανητών, όπως και του Ηλίου και της Σελήνης («Σώζειν τα φαινόμενα», όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στο έργο του «Περί του εμφαινόμενου προσώπου τω κύκλω της Σελήνης») οι αρχαίοι επινόησαν το γεωκεντρικό σύστημα του κόσμου (ή αλλιώς Πτολεμαϊκό από το όνομα του Κλαύδιου Πτολεμαίου). Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, οι πλανήτες κινούνται περί την Γη κατά το σύστημα των επικύκλων. Δηλαδή ο πλανήτης κινείται ομαλά σε κυκλική τροχιά γύρω από το κέντρο του επικύκλου, το οποίο (κέντρο) με τη σειρά του κινείται ομαλά σε κυκλική τροχιά με κέντρο σχεδόν ταυτιζόμενο με τη Γη. Με τον τρόπο αυτό οι αρχαίοι αναπαράστησαν τις φαινόμενες κινήσεις των πλανητών (ορθή και ανάδρομη). Αυτό το πολύπλοκο και θαυμαστό σύστημα αποτελούσε το απόλυτα δεκτό σύστημα του κόσμου. Στην πραγματικότητα όμως οι πλανήτες εκτελούν ελλειπτικές, περί τον Ηλιο, κινήσεις, γι’ αυτό και η υπόθεση των ομοιόμορφων, κυκλικών κινήσεων δεν απέδιδε αυτήν την πραγματικότητα. Οι παρατηρούμενες διαφορές, γνωστές στους αρχαίους, έμεναν ανεξήγητες. Φαινόμενα όπως αυτά όχι μόνο λύνονται κατά απλό τρόπο αλλά αποδεικνύονται και ως φυσική αναγκαιότητα αν, σύμφωνα με το ηλιοκεντρικό σύστημα του Αρίσταρχου, ο Ηλιος τοποθετηθεί εκεί όπου οι αρχαίοι πίστευαν ότι βρίσκεται η Γη.
Ο Αρίσταρχος έγραψε πολλές εργασίες, οι περισσότερες από τις οποίες δεν διασώθηκαν. Η θεωρία του όμως για τον Ηλιο ως κέντρο του Ηλιακού Συστήματος μαρτυρείται κατά αδιαμφισβήτητο τρόπο από διάφορους αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Αρχιμήδης1, ο Στοβαίος2 και ο Πλούταρχος3, ώστε να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για την πατρότητά της. Εξάλλου ο Αρίσταρχος είναι ο εφευρέτης του σκαφίου, δηλαδή μιας μορφής ηλιακού ρολογιού, με το οποίο κατόρθωσε να προσδιορίσει τη στιγμή της αληθούς μεσημβρίας σε έναν τόπο (και να ορίσει γενικότερα την ώρα κατά τη διάρκεια μιας ηλιοφανούς ημέρας), το γεωγραφικό πλάτος του, την τιμή της λόξωσης της εκλειπτικής, την ημερήσια απόκλιση του Ηλιου και τις ημέρες των ισημεριών και ηλιοστασίων ενός έτους (του 281 π.Χ.). Μαζί με τον Ηρακλείδη τον Πόντιο (τον επονομαζόμενο και Ποντικό) θεωρείται από τους πρώτους που εξήγησαν την ημερήσια περιστροφή της ουράνιας σφαίρας ως αποτέλεσμα της αξονικής περιστροφής της Γης. Επίσης εξήγησε τη διαδοχή των εποχών ως αποτέλεσμα της κλίσεως του άξονα περιστροφής της Γης ως προς το επίπεδο της εκλειπτικής. Είναι ο πρώτος έλληνας αστρονόμος που έδωσε την ακριβέστερη τιμή της φαινόμενης διαμέτρου του Ηλιου και της Σελήνης. Φαίνεται ότι είχε μια κάποια αντίληψη των πραγματικά μεγάλων αποστάσεων των αστέρων, έναν από τους οποίους θεωρούσε τον Ηλιο. Ο Αρίσταρχος περί το 288 ή 287 π.Χ. διεδέχθη τον Θεόφραστο στην θέση του αρχηγού της Περιπατητικής Σχολής, θέση που διατήρησε επί οκτώ έτη. Επιπλέον ο Αρίσταρχος επινόησε μια πολύ αξιόλογη μέθοδο προσδιορισμού των σχετικών αποστάσεων του Ηλιου και της Σελήνης από τη Γη (με μονάδα μέτρησης των αποστάσεων τη διάμετρο της σεληνιακής τροχιάς). Το αποτέλεσμα, βέβαια, ήταν 20 φορές μικρότερο του ακριβούς, χρησιμοποιήθηκε όμως επί αρκετές εκατονταετίες από τότε, η δε μέθοδος υπολογισμού αποδεικνύει ότι ο Αρίσταρχος είχε την ικανότητα γεωμετρικής θεώρησης των ουράνιων φαινομένων. Ακόμη ο Αρίσταρχος επινόησε μια εξίσου σημαντική μέθοδο προσδιορισμού των σχετικών διαστάσεων των τριών αυτών σωμάτων. Από τις γνωστές (και περίπου ίσες μεταξύ τους) φαινόμενες διαμέτρους του Ηλιου και της Σελήνης κατόρθωσε να υπολογίσει τις διαμέτρους των δύο σωμάτων (με μονάδα μέτρησης τη γήινη διάμετρο). Ισως η ανακάλυψη ότι η πραγματική διάμετρος του Ηλιου είναι εικοσαπλάσια της σεληνιακής διαμέτρου, σε συνδυασμό με το ότι η απόσταση του Ηλιου από τη Γη είναι εικοσαπλάσια της απόστασης της Σελήνης από τη Γη οδήγησε τον Αρίσταρχο στο συμπέρασμα ότι ο Ηλιος και όχι η Γη αποτελεί το κέντρο του κόσμου.
Η εισήγηση της ηλιοκεντρικής θεωρίας αποδεικνύει ότι ο Αρίσταρχος μπορούσε να κρίνει με σαφήνεια και να εξηγήσει σωστά τα υπό παρατήρηση ουράνια φαινόμενα, χωρίς να επηρεάζεται από τις επί αιώνες παραδεκτές αλλά εσφαλμένες αντιλήψεις και δοξασίες των συγχρόνων του. Εξάλλου, η επινόηση και χρήση του σκαφίου αποδεικνύει ότι μπορούσε με επιτυχία όχι μόνο να λύνει θεωρητικά τα αστρονομικά προβλήματα αλλά και να εφευρίσκει και να χρησιμοποιεί τα κατάλληλα όργανα, ήταν δηλαδή και ένας επιδέξιος παρατηρητής των ουράνιων φαινομένων.
Ουσιαστικά ο Αρίσταρχος είναι ο πατέρας και θεμελιωτής της Αστρονομίας, με βάση τη λογική σκέψη και όχι τις θρησκευτικές δοξασίες.
Η στιγμή της Αναγέννησης
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο Αρίσταρχος πρώτος εισηγήθηκε την αποδεκτή σήμερα ηλιοκεντρική θεωρία και θεμελίωσε την Αστρονομία πάνω στη λογική σκέψη, άποψη την οποία, δυστυχώς, μια μερίδα της διεθνούς αστρονομικής κοινότητας, είτε δικαιολογημένα από άγνοια είτε ακόμη και αδικαιολόγητα, δεν φαίνεται να συμμερίζεται απολύτως. Δυστυχώς για την ηλιοκεντρική θεωρία, θερμοί υποστηρικτές της γεωκεντρικής θεωρίας με εισηγητή τον επίσης Σάμιο Πυθαγόρα, ήταν επιστήμονες του κύρους ενός Αριστοτέλη, ενός Ιππάρχου ή ενός Πτολεμαίου... Συνεπώς, η επαναστατική ιδέα του Αρίσταρχου δεν ήταν δυνατό να γίνει αποδεκτή. Περιέπεσε στη λήθη χωρίς πάντως να ξεχασθεί εντελώς ως την εποχή της Αναγέννησης, οπότε στα 1543, περίπου δύο χιλιετίες αργότερα, δικαιώθηκε από τον διάσημο πολωνό αστρονόμο Nicolaus Copernicus. Αν και ο Κοπέρνικος απλώς ανέσυρε από την αφάνεια την ηλιοκεντρική θεωρία, επαναλαμβάνοντας έτσι τις ιδέες του Αρίσταρχου, εν τούτοις φέρεται σήμερα ως ο εισηγητής της ηλιοκεντρικής θεωρίας, μάλιστα δε το δεκτό σήμερα ηλιοκεντρικό σύστημα εξακολουθεί να ονομάζεται διεθνώς «Κοπερνίκειο» και όχι «Αριστάρχειο», όπως θα έπρεπε.
Η επιβίωση της ηλιοκεντρικής θεωρίας παρά την πολεμική των αντιπάλων της, οφείλεται λιγότερο στον Κοπέρνικο και περισσότερο στις συντριπτικές αποδείξεις για την ορθότητά της, που έδωσαν κατά καιρούς ο Γαλιλαίος, ο Κέπλερ, ο Νεύτων κ.ά. Προκύπτει αβίαστα, λοιπόν, το ερώτημα κατά πόσον το έργο του Κοπέρνικου είναι πρωτότυπο και ποια η αξία του. Για να δώσει κανείς μια υπεύθυνη απάντηση στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να λάβει υπόψη τις δυσκολίες της εποχής του Κοπέρνικου, κατά την οποία επικρατούσαν τα δόγματα του Αριστοτέλη με τα οποία δεν επιτρεπόταν να διαφωνήσει κανείς. Επιπλέον η κριτική στις θεωρίες του πολωνού αστρονόμου άρχισε αμέσως και υπήρξε ιδιαίτερα έντονη.
Αν και η συνεισφορά του Κοπέρνικου στην αναβίωση της ηλιοκεντρικής θεωρίας είναι σημαντική, αυτό όμως δεν αρκεί για να του αναγνωρισθεί και η πατρότητα της θεωρίας αυτής. Είναι αλήθεια ότι ο Κοπέρνικος γνώριζε τις απόψεις του Αρίσταρχου. Αυτό πιστοποιείται από ένα σωζόμενο απόσπασμα του χειρογράφου της πραγματείας του με τίτλο De Revolutionibus Orbium Coelestium. Σε αυτό φαίνεται διαγραμμένη η παράγραφος που αναφέρεται στην πραγματεία του Αρίσταρχου και η οποία κατά ένα παράδοξο τρόπο δεν έχει συμπεριληφθεί στην τυπωμένη έκδοση της πραγματείας του που παρουσιάστηκε το 1543. Το γεγονός της διαγραφής χαρακτηρίζεται από μερικούς ως λογοκλοπή, ενώ άλλοι θεωρούν την παράλειψη αναφοράς στον Αρίσταρχο και στη θεωρία του ως έλλειψη θάρρους ή δειλία. Θα πρέπει πάντως να τονισθεί ότι δεν είναι απολύτως εξακριβωμένο αν η διαγραφή πρέπει να αποδοθεί στον ίδιο τον Κοπέρνικο ή στον εκδότη του, δεδομένου ότι η έκδοση της πραγματείας έγινε μετά τον θάνατό του. Επίσης είναι αξιοσημείωτο ότι ο πολωνός αστρονόμος δεν έδινε επί μία ολόκληρη δεκαετία τη συγκατάθεσή του για την έκδοση της πραγματείας του φοβούμενος την καταδίκη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Τελικά, το 1543, εκδόθηκε στη Νυρεμβέργη ένα αντίγραφο του χειρογράφου του, το οποίο καταδικάσθηκε το 1616 από την Εκκλησία της Ρώμης.
Ο Κοπέρνικος δεν είναι λοιπόν ο εισηγητής αλλά απλώς ο άνθρωπος που ανέσυρε από τη λήθη και διέδωσε την ηλιοκεντρική θεωρία, η πατρότητα της οποίας ανήκει αποκλειστικά στον Αρίσταρχο. Η συνεισφορά του Κοπέρνικου βρίσκεται κυρίως στο γεγονός ότι εισήγαγε τον γεωμετρικό μηχανισμό του γεωκεντρικού συστήματος του Πτολεμαίου στο ηλιοκεντρικό σύστημα του Αρίσταρχου. Είναι όμως φανερό ότι, αφού η πραγματική δυσκολία δηλαδή η πεποίθηση ότι οι πλανήτες κινούνται ομαλά σε κυκλικές τροχιές δεν ήταν δυνατό να υπερνικηθεί, η όλη προσπάθειά του βρισκόταν σε λανθασμένο δρόμο. Για την αποκατάσταση της αλήθειας αλλά και για λόγους ιστορικής αυτογνωσίας, επιβάλλεται η όσο το δυνατόν ευρύτερη ενημέρωση πάνω στο έργο του μεγάλου έλληνα αστρονόμου Αρίσταρχου, ως μιας εκ των ηγετικών μορφών μέσα στον κόσμο των ελλήνων αστρονόμων, μαθηματικών και φιλοσόφων της αρχαιότητας.
------------------
1. Ο Αρχιμήδης στη μαθηματική πραγματεία του «Ψαμμίτης» γράφει: «Αρίσταρχος ο Σάμιος υποτίθεται γαρ τα μεν απλανέα των άστρων και τον Αλιον μένειν ακίνητον, ταν δε Γαν περιφέρεσθαι περί τον Αλιον κατά κύκλου περιφέρειαν, ός εστιν εν μέσω τω δρόμω κείμενος».
2. Ο Στοβαίος στο σύγγραμμά του «Περί Φυσικής» γράφει: «Αρίσταρχος τον Ηλιον ίστησι».
3. Ο Πλούταρχος στο έργο του «Περί αρεσκόντων τοις Φιλοσόφοις» αναφέρει: «Αρίσταρχος τον Ηλιον ίστησι μετά των απλανών, την δε Γην κινεί περί τον ηλιακόν κύκλον, εξελίττεσθαι δε κατά λοξού κύκλου την Γην, άμα δε και περί τον αυτής άξονα δινουμένην και κατά τας ταύτης εγκλίσεις σκιάζεσθαι τον δίσκον».
Σ’ αυτές τις φάσεις, στα παιχνίδια εξουσίας με τα παρακαλετά, τα κλάματα, την υποτιθέμενη αδιαφορία, τα ψευτοπείσματα, τα δήθεν μουτράκια, τα στραβώματα, τους εγωισμούς και τα νεύρα αναφέρομαι, που σχεδόν έχουν παγιωθεί ως απόλυτα φυσιολογικά μέσα σε κάθε σχέση που σέβεται τον εαυτό της ή ακόμη και κατά το πρώιμό της στάδιο, προκειμένου να κριθεί αν τελικά δυο άνθρωποι μπορούν να είναι μαζί.
Για ποιο λόγο ακριβώς είναι τόσο νορμάλ όλο αυτό μπορεί ή θέλει να μου εξηγήσει κάποιος; Υπάρχει καμιά μυστική συμφωνία, κάποιου είδους τεστ, καμιά υπογεγραμμένη, δημόσια αναρτημένη, υπεύθυνη δήλωση, κανένας ιερός όρκος, κάποια απαράβατη, νομική αρχή ή κάτι τέτοιο που να προσυπογράφει ότι ο έρωτας κι η αγάπη πρέπει να περνούν από Συμπληγάδες για να δοκιμαστεί η αντοχή τους;
Γιατί εξακολουθούμε και δεχόμαστε ως δεδομένη αυτή την εκδοχή; Γιατί να πρέπει να πονέσουμε τους εαυτούς μας αλλά και τους άλλους για να φανούμε ικανοί να διαχειριστούμε την ευτυχία; Και κυρίως, σε ποιον και για ποιο λόγο έχουμε να αποδείξουμε ότι είμαστε άξιοι να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε;
Εγώ ξέρω ότι οι άνθρωποι είναι γεννημένοι για να απολαμβάνουν την παρέα, τη συντροφιά, το σεβασμό, τη φροντίδα, το ενδιαφέρον, την αγκαλιά των άλλων ανθρώπων και φυσικά να τα ανταποδίδουν. Είναι στη φύση τους, πώς να το κάνουμε; Να κρατιούνται χέρι-χέρι, να περπατάνε δίπλα-δίπλα, να αγκαλιάζονται σφιχτά, να δένονται μεταξύ τους, να μοιράζονται, να περνάνε χρόνο και να γελάνε μαζί, να φιλιούνται παθιασμένα, να συζητάνε μέχρι τα ξημερώματα, να κοιτάζονται βαθιά στα μάτια, να λένε με τα τελευταία όσα με λόγια δεν μπορούν. Γιατί, στην τελική, αν ο άλλος δε σε κάνει να χαμογελάς, τότε τι να το κάνεις;
Δεν κερδίζεις έναν άνθρωπο, δεν τον κρατάς ούτε τον εξιτάρεις παραπάνω αν συνέχεια είναι αναγκασμένος να παίζει κυνηγητό μαζί σου. Δε του φτιάχνεις τον ψυχισμό, τις σκέψεις, τη διάθεση, τη μέρα, το είναι του όταν είναι μονίμως στην τσίτα, μες στο άγχος, υπό πίεση και πρέπει διαρκώς να αιτιολογεί και να αποδεικνύει τα αυτονόητα. Το αντίθετο μάλλον, τον ωθείς να ξενερώσει μια ώρα αρχύτερα και μην απορήσεις αν ένα πρωί εξαφανιστεί από τη ζωή σου γιατί δεν θα του έχεις αφήσει κανένα εναλλακτικό περιθώριο αντίδρασης. Και μιας που μιλήσαμε για παιχνίδια, να σου θυμίσω, ότι ακόμη και το κρυφτό, με φτύσιμο τελειώνει.
Είμαστε σε ηλικία που αρνούμαστε να τρέχουμε πίσω από κάποιον. Και ο μόνος λόγος που θα το κάνουμε θα είναι για ένα τελευταίο φιλί καληνύχτας μόλις αποχωριστούμε το βράδυ αργά. ‘Η για να της επιστρέψεις τα τσιγάρα της που ξέχασε στ’ αμάξι σου, βγαίνοντας βιαστικά, αφού της είχες κλέψει πονηρά καρδιά και μυαλό. Ή για να του δώσεις πίσω το φούτερ που σου δάνεισε απόψε διότι είχε λίγη παραπάνω ψύχρα και φοβήθηκε μην του κρυώσεις. Ναι, τέτοιους λόγους μπορώ να σου απαριθμώ ως αύριο. Μόνο τέτοιους όμως.
Η μαγκιά δεν είναι να ψάχνεις τρόπους να με προκαλείς να σε κυνηγάω, να με αναγκάζεις να αγωνίζομαι για ένα σου βλέμμα, να παλεύω να βρεθώ κοντά σου, να προπορεύεσαι και να προσπαθώ να σε φτάσω. Η μαγκιά αλλά κι ο προορισμός στο δικό μου το μυαλό είναι να με φτάσεις σ’ ένα σημείο να μην αντέχω να περπατώ χωρίς να μου κρατάς το χέρι εσύ. Να μην μπορώ να σκεφτώ άλλον άνθρωπο δίπλα μου πέρα από εσένα. Να μη διανοούμαι την ύπαρξή μου χωρίς τη δική σου και σχεδόν να απορώ πώς ζούσα πριν σε γνωρίσω. Το ‘χεις; Και ναι, εκεί θα μας παραδεχτώ και τους δύο.
Δεν είπε κανείς πως οι σχέσεις είναι εύκολο πράγμα. Απαιτούν κόπο, χρόνο, θυσίες. Πράγματα, που πολλές φορές για κάποιους δεν είναι εύκολο, να τους βγουν αυθόρμητα. Αντιθέτως, τους λούζει κρύος ιδρώτας στο άκουσμα της λέξης σχέση. Η συγκατοίκηση αποτελεί το νούμερο ένα εφιάλτη τους και τα γαμπριάτικα κουστούμια και τα νυφικά τους φαντάζουν κατάλληλα μόνο για μασκέ πάρτι.
Έτσι είναι. Πολλοί πάσχουν από δεσμοφοβία. Άνθρωποι μόνοι από επιλογή μ’ έναν ακατάληπτο τρόμο, αν κάποιος κοιμηθεί δίπλα τους τη νύχτα. Βεβαίως, όλα αυτά κάποια στιγμή ανατρέπονται. Είναι εκείνη η στιγμή, που βρίσκεις τον κατάλληλο άνθρωπο. Εκείνον, που κάνει όλες τις αντιστάσεις σου να καμφθούν, παραμερίζει του φόβους σου και βάζει φωτιά στα όχι σου.
Όταν συναντήσεις εκείνον, θα το νιώσεις. Απ’ τα πρώτα δευτερόλεπτα, κάτι θα χτυπήσει μέσα σου σαν προειδοποίηση. Απ’ το πρώτο φιλί και τα πρώτα αγγίγματα, θα καταλάβεις πως είναι ξεχωριστός απ’ τους υπόλοιπους και πως ήρθε να σου ανατρέψει την τάξη των πραγμάτων σου.
Από μόνος σου θα είσαι ο πρώτος, που θα διεκδικεί το χρόνο του και την αμέριστη προσοχή του. Θα θες να είσαι συνέχεια μαζί του, κι ας κορόιδευες, όταν έβλεπες σιαμαία ζευγαράκια. Θα θες να κάνεις πράγματα με τον άλλον. Δε θα τον αποκλείεις απ’ τη ζωή σου, βάζοντάς τον στην αναμονή. Θα τον αφήσεις να πλημμυρίσει τη ζωή σου, αίροντας κάθε στεγανό και κάθε δικλείδα ασφαλείας, που είχες τοποθετήσει παλιά.
Διότι, ο κατάλληλος άνθρωπος θα σε ταράξει. Θα σε κάνει ν’ αναθεωρήσεις όσα εσφαλμένα πίστευες. Θα μονολογείς πόσο αφελής ήσουν, που σου φάνταζαν αστείοι οι ερωτευμένοι άνθρωποι, που κρατιούνται χέρι-χέρι, που κοιτάνε βαθιά τον άλλο μες τα μάτια.
Θα σε κάνει να πιστέψεις πως ο έρωτας κι η αληθινή αγάπη υπάρχουν και πέρα απ’ τα παραμύθια. Θα σε κάνει να αισθανθείς το τόσο γλυκό και τόσο έντονο συναίσθημα, που νιώθεις όταν είσαι πραγματικά με κάποιον. Κι όχι μόνο θα πιστέψεις, αλλά θα σου αρέσει και θα θες να το νιώθεις μαζί του όλο και πιο έντονα. Θα ζεις μαζί του στιγμές μοναδικές κι ας κάνεις ακόμα τα ίδια πράγματα.
Όλα θα σου φαίνονται καινούρια. Οι λέξεις, τα αγγίγματα, η καθημερινότητα, οι παλιές σου συνήθειες θ’ αποκτήσουν άλλο χρώμα. Θα έχουν το χρώμα του ανθρώπου, που διάλεξες να είναι δίπλα σου. Και τι πιο όμορφο να χρωματίζει τις μέρες σου εκείνος; Τι πιο όμορφο να γεμίζει η ψυχή σου απ’ τον άνθρωπό σου;
Αρκεί μόνο να είναι ο άνθρωπός σου και να είναι δίπλα σου. Αυτό φτάνει και περισσεύει. Δε ζητάς τίποτα άλλο. Μέσα σου βαθιά ξέρεις πως καμιά φοβία για τις σχέσεις δεν ήταν αληθινή. Ήταν μια πρόφαση για ν’ αποφύγεις όλα εκείνα τα σχεδόν σχέση, σχεδόν έρωτας, σχεδόν αγάπη.
Καμουφλαριζόσουν πίσω από μια δικαιολογία, μέχρι να νιώσεις πραγματικά. Γιατί ο έρωτας δε συμβιβάζεται στα μισά. Δεν ξεκινάει για να μείνει στη μέση της διαδρομής από καύσιμα.
Δεν υπάρχει πιο όμορφο συναίσθημα απ’ την αγάπη. Εκείνη την αγάπη την απόλυτη, που σε κάνει να βρίσκεις την ευτυχία στα πιο απλά πράγματα. Σε μια βόλτα στη θάλασσα ή σε μια αγκαλιά την ώρα που κοιμάσαι.
Κανένας άνθρωπος δε γεννήθηκε για να είναι μόνος. Κι όσο κι αν στην εποχή μας τείνουμε να ευτελίζουμε και ν’ απομυθοποιούμε την έννοια του έρωτα, ένα είναι σίγουρο. Πως ο έρωτας είναι εκείνη η μοναδική δύναμη, που σου αλλάζει τη ζωή κι αξίζει να κάνεις τα πάντα για εκείνον.
Είναι, όντως, άξιο απορίας πως κάποιοι άνθρωποι καταφέρνουν να είναι τόσο θετικοί, τόσο αισιόδοξοι, τόσο χαμογελαστοί. Δεν το βάζουν ποτέ κάτω, τίποτα δεν τους ρίχνει το ηθικό. Η μέρα τους θα πάει καλά, θέλει, δε θέλει. «Όλα για κάποιο λόγο γίνονται» λένε συνήθως και κάπως έτσι εξηγούν κάθε αναποδιά, χωρίς παράπονα, χωρίς μουρμούρα, χωρίς γκρίνια. Όταν θα ξεπεράσουν κι αυτό το εμπόδιο, δε θα είναι ταλαιπωρημένοι, δε θα έχουν κουραστεί, μα θα είναι ακόμη πιο δυνατοί και γεμάτοι ενέργεια, λες και τίποτα δεν μπορεί να μπει στο δρόμο τους.
Κάνουμε το λάθος καμιά φορά και πιστεύουμε πως αυτοί δεν έχουν προβλήματα, όλα σε εμάς έτυχαν. Μα οι περισσότεροι απ’ αυτούς έχουν να διηγηθούν τρομακτικές ιστορίες. Κουβαλάνε, όπως όλοι μας, βαρύ φορτίο, αλλά έχουν επιλέξει να μην το αφήσουν να τους λυγίσει. Κι όσο αυτό γίνεται πιο βαρύ, τόσο περισσότερο πεισμώνουν και στέκονται σταθερά στα ποδιά τους, με τρομερή θέληση και όρεξη για ζωή κι ένα ζεστό χαμόγελο.
Συνήθως αποτελούν και στήριγμα για όλη την οικογένεια, μα και για τους φίλους τους. Έχουν δύναμη αρκετή, ώστε να μοιραστούν με όλους όσους αγαπούν. Ακόμη κι αν καμιά φορά δεν είναι πολύ σίγουροι για το ποια είναι η πιο σωστή συμβουλή να σου δώσουν, δίνουν, σε κάθε περίπτωση, αυτή που δεν κρύβει μέσα της κακία, φθόνο, ζήλια. Ξέρεις ότι η συμβουλή ενός πάντα χαμογελαστού ανθρώπου, δε θα έχει καμία σχέση με εκδίκηση για το κακό που κάποιος σου έκανε, θα ακολουθεί πολύ διαφορετικό δρόμο. «Αστό να περάσει, εκείνος έχασε. Εσύ κοιτά μέσα σου και βρες τον εαυτό σου» θα σου πει, με τρομερή δύναμη ψυχής.
Να υπάρχουν άραγε στιγμές που λυγίζουν ακόμα κι οι ίδιοι; Φαντάζομαι πως ναι, αλλά ποτέ δε θα βεβαιωθούμε. Κι αυτό γιατί τέτοιες στιγμές, στιγμές αδυναμίας, όπως ίσως θα έλεγαν, τις κρατάνε μόνο για τον εαυτό τους. Ξεσπάνε πιστεύω κάποιο βραδύ στο μαξιλάρι τους, μα το πρωί έχουν βρει πάλι τη δύναμή τους. Όχι όχι, δεν είναι ότι κρύβονται, δε φοβούνται να μην εκτεθούν, να μην χαλάσουν αυτή την εικόνα του θετικού ανθρώπου που έχουν δημιουργήσει. Δεν το κάνουν πιέζοντας τον εαυτό τους να χαμογελάσει, βγαίνει από μέσα τους αβίαστα.
Είναι ο τρόπος που έχουν επιλέξει να βλέπουν τη ζωή τέτοιος, που τους επιτρέπει να αναγνωρίζουν μόνο τα ζωηρά χρώματα γύρω τους, δεν υπάρχει μαύρο, δεν υπάρχει γκρίζο. Γι’ αυτό κι αν κάτι τους ξεγελάσει και τους κάνει να πιστέψουν ότι έχει μέσα του χρώμα, ενώ στην πραγματικότητα είναι πολύ μουντό, παίρνουν το χρόνο τους, τα λένε με το μαξιλάρι τους και την επόμενη μέρα ξεκινάνε πάλι αναγνωρίζοντας μόνο τα ζωηρά χρώματα.
Έχουν καταλάβει πόσο μικρή είναι η ζωή και τη στιγμή που το κατάλαβαν, τους αποκαλύφθηκε ένα μυστικό. Κάποιος τους ψιθύρισε πως δεν προλαβαίνουν να στενοχωριούνται για όλα τα δεινά που θα τους βρουν, δεν προλαβαίνουν να σκέφτονται ξανά και ξανά τα προβλήματά τους. Δεν προλαβαίνουν γιατί αν το κάνουν, δε θα μείνει χρόνος για την ίδια τη ζωή. Κι αν δεν κάνω λάθος, πρέπει τη στιγμή της αποκάλυψης αυτής, να υπέγραψαν κι ένα συμβόλαιο, επιβεβαιώνοντας την πρόθεσή τους να χαρούν και το τελευταίο δευτερόλεπτο που θα τους δοθεί.
Και πορεύονται μ’ αυτή τη λογική κάθε μέρα. Και προσπαθούν να μεταδώσουν αυτόν τον τρόπο σκέψης σε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα. Χαμογελάνε, χαμογελάνε πολύ και φτιάχνουν και τη δική σου μέρα. Είναι πραγματικά ευλογία να έχει κάνεις έναν τέτοιο άνθρωπο δίπλα του που να του δείχνει σε ό,τι κι αν συμβεί, κάτι θετικό. Να τον βοηθά να σταθεί στα πόδια του και να προχωρήσει με το κεφάλι ψιλά. Κι είναι ακόμα μεγαλύτερη ευλογία να είμαστε εμείς αυτοί οι άνθρωποι που χαμογελάνε τόσο πολύ, ομορφαίνοντας και τις ζωές των άλλων.
Η αγάπη είναι κινητήριος μοχλός για τις τέχνες, τη φαντασία, την έμπνευση και κυρίως για την λαϊκή ποπ κουλτούρα (αλλιώς δε θα επιβίωνε η ελληνική σκηνή και τα μπουζούκια προφανώς). Όλοι θεωρούμε ότι γνωρίζουμε την αγάπη από την καλή και την ανάποδη.
Είτε έχουμε αγαπηθεί και αγαπήσει είτε όχι, όλοι μα όλοι από τα γεννοφάσκια μας μαθαίνουμε να λέμε σ’αγαπώ στη μαμά και τον μπαμπά, όλη την ώρα. Εξάλλου, γιατί να αρνηθεί κάποιος μία εκδήλωση αγάπης;
Πώς γίνεται όμως ένα τέτοιο συναίσθημα να το γνωρίζουμε τόσο …λάθος ή τόσο λίγο, σύμφωνα με την επιστήμη; Και ιδού μερικές επιστημονικές ενδείξεις:
Η πιο προκλητική απόδειξη είναι ότι κανείς μας δεν αποδέχεται ότι επιστημονικά τουλάχιστον, η αγάπη μεταξύ δύο συντρόφων δεν είναι ούτε για πάντα, ούτε άνευ όρων. Μάλιστα, οι έρευνες δείχνουν ότι η αγάπη είναι οι εμπειρίες του σώματος όπως αυτές εκφράζονται σε μικρές στιγμές, που συνδέονται τα δύο μέρη. Αλλά, αυτό είναι μόνο επιστήμη.
Η αγάπη από την άλλη (λέει πάλι η επιστήμη) είναι αποκλειστική (εδώ εξαιρούνται οι χίπηδες και οι νέο χίπηδες φυσικά). Στην πραγματικότητα μάλιστα, η επιστήμη μάλλον κλίνει προς κάποιους «άγραφους» νόμους καθώς υποστηρίζει ότι οι μικρές αυτές στιγμές αγάπης μπορεί να είναι ανάμεσα σε δύο ερωτευμένους ή και σε δύο ξένους, αρκεί να αισθάνεσαι ασφαλής και να αποδέχεσαι αυτή τη σχέση. Παρατραβηγμένο και πολύ βάσει …συμβολαίου, αν με ρωτάτε.
Συνεχίζοντας στα άγνωστα «μονοπάτια» της αγάπης (για να μιλήσουμε πιο ρομαντικά) η αγάπη, λένε οι επιστήμονες, δεν ανήκει σε ένα πρόσωπο. Είναι ένα βιολογικό κύμα καλών συναισθημάτων και αμοιβαίου ενδιαφέροντος, μεταξύ δύο ή περισσότερων «συμβαλλομένων» μυαλών και κορμιών. Κανένα σχόλιο για λόγους ευθιξίας.
Σε πιο συγκεκριμένες «εκφράσεις» αγάπης, η οπτική επαφή είναι το κλειδί για να…περάσετε την πύλη της αγάπης. Μάλλον, προς το παρόν είναι η μοναδική πτυχή όπου επιστήμη και κοινή λογική συμπίπτουν.
Η ερμηνεία είναι ότι το σώμα έχει μία ενσωματωμένη ικανότητα να «αρπάζει» τα συναισθήματα των άλλων και να τα μεταφράζει σε θετικό συντονισμό, όπως λένε χαρακτηριστικά οι επιστήμονες. Δεκτό; Δεκτό λοιπόν.
Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος καθρεπτίζουν προηγούμενες ερωτικές εμπειρίες, λένε οι ειδικοί. Άρα το DNA ξέρει τα βάσανα του παρελθόντος ή δεν το κατάλαβα καλά. Και αν είναι έτσι, γιατί όλοι επιμένουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη;
Βέβαια η επιστήμη έρχεται να συμφωνήσει με τις «κακές» εμπειρίες φίλων και γνωστών που κάθε φορά επιμένουν «Μην τον/την θεωρείς δεδομένο». Ο πικραμένος θα το πει το παράπονό του (γι’ αυτό μάλλον και οι χειρότεροι συμβουλάτορες για θέματα τέτοιας φύσης είναι οι φίλοι). Ενώ συνεχίζει ότι η αγάπη είναι κάτι που πρέπει καθημερινά να αναδημιουργούμε κατά μία έννοια. Θέλει κόπο και δουλειά, δηλαδή.
Η καλύτερη βέβαια «ατάκα» στην επιστημονική ερμηνεία της αγάπης είναι ότι «αν απλά αναθεωρήσεις το πώς βλέπεις την αγάπη, τότε αλλάζεις τα δεδομένα και είσαι πιο δεκτικός σε αυτήν». Ότι δίνεις παίρνεις δηλαδή με μία ελαφρά δόση ρομαντισμού.
Άρα καταλήγοντας, αν ανήκετε στους πιο ρομαντικούς κρατήστε μόνο την τελευταία παράγραφο και ξεχάστε ό,τι διαβάσατε. Αν πάλι είστε πιο κυνικός δεν έχετε παρά να πιστεύεται ότι η αγάπη έχει όρους και χρονικά περιθώρια. Και αν είστε χίπης, απλά συνεχίστε να πιστεύετε όσα πιστεύατε. Κερδισμένοι θα βγείτε ούτως η αλλιώς.
Όσο για μας, επιμένουμε ακόμα «You know love’s a thief, steal your heart in the night, slip through your fingers, you best hold on tight» που λέει και ο Lemmy.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Emile Durkheim επέλεξε έναν ελληνικό όρο για να περιγράψει μία νέα κοινωνική κατάσταση στη δυτική Ευρώπη, αυτόν της ανομίας (anomie). Σύμφωνα με τον Γάλλο κοινωνιολόγο Ντιρκέμ, σε καταστάσεις ανομίας εκλείπουν οι σαφείς ρυθμίσεις, οι κανόνες και τα πρότυπα που καθορίζουν τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας.
Οι πολίτες δυσκολεύονται να συμμορφωθούν με κανόνες τους οποίους κρίνουν ανίσχυρους και ως συνέπεια αυτού αισθάνονται αποπροσανατολισμένοι και διακατέχονται από άγχος. Κατά τον Ντιρκέμ, η ανομία γίνεται ένας από τους παράγοντες που εξηγούν την αυτοκτονική τάση των ανθρώπων.
Ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στην έννοια της ανομίας στις σύγχρονες κοινωνίες, περιγράφοντας το φαινόμενο της ανομικής αυτοκτονίας. Αναφέρει λοιπόν ότι όσο πιο χαλαρή είναι η κοινωνική αλληλεγγύη και η κοινωνική συνείδηση τόσο τα ποσοστά αυτοκτονίας αυξάνονται.
Οι έντονες κοινωνικές αναταραχές, οι συνεχείς κρίσεις κυρίως σε οικονομικό επίπεδο μπορούν να προκαλέσουν το φαινόμενο της κοινωνικής ανομίας, το οποίο εμφανίζεται με κρίση αξιών και επηρεάζει τις σχέσεις των ατόμων τόσο σε οικογενειακό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Αυτή η δυσλειτουργία μπορεί να οδηγήσει ορισμένα άτομα σε αυτοκτονία.
Η Δομική ανομία είναι έννοια που χρησιμοποιεί ο κοινωνιολόγος Robert Merton προκειμένου να περιγράψει και να εξηγήσει την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά. Πρόκειται για την ένταση που προκαλείται στο άτομο όταν οι παραδεδεγμένοι κανόνες συγκρούονται με την κοινωνική πραγματικότητα. Ο Robert Merton αναπτύσσει τέσσερις εκδοχές της ανομίας:
Αρχικά η ανομία ορίζεται ως μία ρήξη των κοινωνικών κανόνων που χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά του ατόμου και κατ’ επέκταση οδηγεί στη διασάλευση της κοινωνικής συνοχής. Η εμφάνιση της ανομίας συνεπάγεται την έκπτωση της σημασίας που αποδίδει το άτομο στους θεσμοθετημένους κανόνες και τις κοινωνικά συμβατές μορφές συμπεριφοράς. Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα μέλη της ίδιας κοινωνίας να μη μοιράζονται την ίδια αίσθηση για το τί είναι σωστό και τί δεν είναι, τί πρέπει και τί δεν πρέπει.
Η δεύτερη εκδοχή της ανομίας αναφέρεται στη σχέση ανάμεσα στις νόρμες και τις αξίες που ρυθμίζουν την ίδια μορφή συμπεριφοράς. Οι κανόνες-νόρμες μπορεί να είναι σύμφωνες με τις αξίες στην περίπτωση που η συμπεριφορά βοηθάει στην κατάκτηση του στόχου.
Αντίθετα, οι κανόνες δε συμβαδίζουν με τις αξίες όταν η οριζόμενη συμπεριφορά δεν εξυπηρετεί στην επίτευξη των στόχων ή ακόμη χειρότερα παρεμποδίζει την επίτευξή τους. Η εκδοχή αυτή της ανομίας αναφέρεται στη διάσταση ανάμεσα στο θεσμικό κατασκεύασμα και στο κατασκεύασμα των ευκαιριών. Η ανομία αυτή εμφανίζεται όταν υπάρχει δυσλειτουργικότητα ανάμεσα στους πολιτισμικούς κανόνες και στόχους και στις κοινωνικά κατασκευασμένες ικανότητες των μελών της κοινωνίας να δράσουν σε συμφωνία με αυτούς. Η πρόσβαση των ατόμων στη χρησιμοποίηση κοινωνικά συμβατών μέσων θα καθορίσει την πρόκληση ή μη της ανομίας.
Η τέταρτη μορφή ανομίας γεννιέται μέσα από τη σχέση ανάμεσα στο κατασκεύασμα των νορμών και σ’ αυτό των ιδεών. Μιλώντας για ιδέες αναφερόμαστε στις πεποιθήσεις του υποκειμένου για τις νόρμες και τις αξίες, τους ρόλους και τους θεσμούς.
Έτσι, προκύπτουν δύο μορφές αντίδρασης:
1. αυτοί που πραγματικά υιοθετούν συγκεκριμένα πιστεύω και
2. αυτοί που δεν το κάνουν (αν και υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα άτομα αυτά τηρούν τις δεδομένες αρχές μόνον όταν εκτίθενται δημόσια ή μετέχουν σε τελετές). Αυτό το είδος ανομίας, λοιπόν, εμφανίζεται καθώς μεγάλος αριθμός ανθρώπων αρχίζει να αποξενώνεται από την κοινωνία, η οποία τους υπόσχεται στην αρχή αυτό που στη συνέχεια τους αρνείται στην πραγματικότητα. Τότε η παραίτηση από την υποταγή στην καθεστηκυία τάξη είναι αυτό που στο τέλος ονομάζουμε ανομία.
Η φυσική, ηθική και διανοητική θλιβερή ιδιοσυστασία των περισσότερων ανθρώπων μπορεί εν μέρει να έχει την αιτία της στο ότι οι γάμοι συνήθως δε συνάπτονται από καθαρή εκλογή και συμπάθεια, παρά μέσα από κάθε είδους εξωτερικούς λόγους και συμπτωματικές καταστάσεις. Όμως στις περιπτώσεις που δίνεται, μέχρι ένα βαθμό, σημασία στη συμφωνία και στη συμπάθεια, έχουμε κατά κάποιον τρόπο συμβιβασμό με τη θεότητα του γένους.
Οι ευτυχισμένοι γάμοι είναι, όπως ξέρουμε, σπάνιοι· γιατί έγκειται στη φύση του γάμου το κύριο έργο του να μην αφορά την παρούσα γενιά, παρά την επόμενη. Στο μεταξύ, ας πούμε για παρηγοριά των τρυφερών και ερωτευμένων ψυχών ότι κάποτε το ερωτικό πάθος συνοδεύεται από ένα αίσθημα εντελώς άλλης προέλευσης, δηλαδή από πραγματική φιλία βασισμένη στη συμφωνία του φρονήματος, η οποία όμως τις περισσότερες φορές εμφανίζεται όταν η κυρίως ερωτική σχέση έχει σβήσει με την ικανοποίηση.
Η φιλία θα προέλθει συνήθως από το γεγονός ότι οι φυσικές, ηθικές και διανοητικές ιδιότητες των δύο ατόμων, οι οποίες συμπληρώνουν η μία την άλλη και από αυτές δημιουργήθηκε η ερωτική σχέση για το μελλοντικό παιδί, αφορούν και τη ζωή των ίδιων των ατόμων, τα οποία, έχοντας αντίθετες ιδιότητες του ταμπεραμέντου και των πνευματικών προτερημάτων, συμπληρώνουν το ένα το άλλο και έτσι θεμελιώνουν μια ψυχική αρμονία.
Η μεταφυσική της ερωτικής σχέσης, που εξετάστηκε εδώ, συνδέεται με ακρίβεια με τη γενική μου μεταφυσική, και το φως που ρίχνει σε εκείνη μπορεί να συνοψιστεί στα ακόλουθα. Έχει προκύψει από τα προηγούμενα ότι η προσεκτική επιλογή για την ικανοποίηση του σεξουαλικού ενστίκτου, που περνά μέσα από αμέτρητες βαθμίδες και φτάνει μέχρι και το ερωτικό πάθος, βασίζεται στην ιδιαίτερα σοβαρή συμμετοχή του ανθρώπου στην ειδική, προσωπική ιδιοσυστασία της επόμενης γενιάς. Αυτή η πράγματι αξιοπαρατήρητη συμμετοχή επιβεβαιώνει δύο αλήθειες:
1. Το άφθαρτο της ίδιας της φύσης του ανθρώπου, η οποία συνεχίζει να ζει στις επόμενες γενιές. Γιατί εκείνη η τόσο ζωηρή και ένθερμη συμμετοχή, η οποία δεν απορρέει από συλλογισμό και πρόθεση παρά από το πιο βαθύ κομμάτι και ένστικτο της φύσης μας, δε θα μπορούσε να είναι τόσο αστείρευτη και να ασκεί τόσο μεγάλη εξουσία στον άνθρωπο, αν αυτός ήταν απόλυτα εφήμερος και τον διαδεχόταν μια εντελώς διαφορετική γενιά, η οποία απλώς θα τον ακολουθούσε χρονικά.
2. Η ίδια η φύση του ανθρώπου δίνει μεγαλύτερη σημασία στο γένος από ό,τι στο άτομο. Γιατί εκείνο το ενδιαφέρον για την ιδιαίτερη ιδιοσυστασία του γένους, το οποίο αποτελεί τη ρίζα κάθε ερωτικής στάσης, από τη φευγαλέα συμπάθεια μέχρι το πιο σοβαρό πάθος, είναι για τον καθένα η πιο σημαντική υπόθεση, δηλαδή εκείνη που η επιτυχία ή η αποτυχία της τον αγγίζει περισσότερο· Γι’ αυτό και αποκαλείται κυρίως υπόθεση της καρδιάς. Επίσης, αν κάνει την εμφάνισή του αυτό το ενδιαφέρον με ένταση και αποφασιστικότητα, κάθε άλλο που αφορά το ίδιο το άτομο ακολουθεί ή και θυσιάζεται στην ανάγκη.
Με αυτό τον τρόπο ο άνθρωπος μαρτυρά ότι βρίσκεται πιο κοντά στο γένος από ό,τι στην ατομικότητά του και ότι ζει πιο άμεσα στο γένος από ό,τι σε αυτήν. Γιατί λοιπόν ο ερωτευμένος κρέμεται από το βλέμμα της εκλεκτής του, αφήνεται εντελώς σε αυτήν και για χάρη της είναι πρόθυμος να κάνει κάθε θυσία; Επειδή είναι το αθάνατο κομμάτι του αυτό που την αποζητά· όλα τα άλλα τα αποζητά μόνο το θνητό.
ARTHUR SCHOPENHAUER, ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ
Η Μάχη του Ειρηνικού ξεκίνησε αρχικά με τη διένεξη Κίνας και Ιαπωνίας το 1937 και τον Δεκέμβριο του 1941, μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, εντάχθηκε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τελείωσε με το τέλος του πολέμου. Αντίπαλοι στον πόλεμο αυτό ήταν η Ιαπωνία και οι Σύμμαχοι και ο κύριος χώρος που διαδραματίστηκε ήταν ο Ειρηνικός ωκεανός. Αν και η Ιαπωνία ήταν μέρος του Άξονα, ελάχιστη βοήθεια δέχτηκε από τους συμμάχους της Γερμανία και Ιταλία, ενώ βοηθήθηκε περισσότερο από την Ταϊλάνδη. Από τους Συμμάχους, συμμετείχαν κυρίως οι Αμερικανοί, η Κίνα, η Βρετανία, οι Φιλιππίνες και η Ολλανδία. Η Σοβιετική Ένωση επίσης έλαβε ελάχιστα μέρος κυρίως στις τελευταίες μέρες του πολέμου καθώς παρέμεινε ουδέτερη μέχρι το 1945. Η ένταση στις σχέσεις Ιαπωνίας και Δυτικών χωρών είχε ξεκινήσει μερικά χρόνια πριν...
Πιο συγκεκριμένα η Αυστραλία, η Αμερική, η Μεγάλη Βρετανία και η Ολλανδία σταμάτησαν να εξάγουν ατσάλι, σιδηρομεταλλεύματα και πετρέλαιο στην Ιαπωνία για να την αποθαρρύνουν από την επεκτατική της πολιτική. Καθώς το 80% του πετρελαίου που κατανάλωνε η Ιαπωνία προέρχονταν από εισαγωγή, το εμπάργκο των Δυτικών χωρών θα επέφερε την οικονομική της κατάρρευση και την εγκατάλειψη των πρόσφατα κατακτημένων εδαφών. Η λύση ήταν η εύρεση νέων τέτοιων πόρων στις περιοχές που έλεγχαν οι Βρετανοί και η Ολλανδία, κυρίως η Malaya και οι Ανατολικές Ινδίες.
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του Πολέμου του Ειρηνικού ήταν η επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ, η οποία ουσιαστικά έβαλε την Αμερική στον πόλεμο. Η Ιαπωνία μέχρι τότε εκτός από την Κίνα, είχε εισβάλει και στη Γαλλική Ινδοκίνα. Μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ εισέβαλε στο Χονγκ Κονγκ, στη Malaya, στη Ταϊλάνδη, στη Νέα Γουινέα και σε πολλά νησιά του Ειρηνικού ωκεανού ανοίγοντας ταυτόχρονα πολλά μέτωπα. Αν και τα πρώτα χρόνια του πολέμου, η Ιαπωνία είχε καταφέρει να καταλάβει μεγάλες εκτάσεις των περιοχών στις οποίες είχε εισβάλει, από το 1944 και μετά οι Αμερικανικές δυνάμεις άρχισαν να ανακαταλαμβάνουν τις περιοχές αυτές.
Το 1945, μετά από μεγάλες μάχες στο Βόρνεο, το Ίβο Τζίμα και την Οκινάβα, οι Αμερικανοί πλησίασαν την Ιαπωνία και άρχισαν να την βομβαρδίζουν. Αν και το αποτέλεσμα του πολέμου ήταν ήδη προδιαγεγραμμένο, ο Πόλεμος του Ειρηνικού ουσιαστικά έληξε μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι και την εισβολή των Σοβιετικών στη Μαντζουρία, τον Αύγουστο του 1945. Η Ιαπωνία παραδόθηκε επίσημα στους Συμμάχους στις 2 Σεπτεμβρίου του 1945 και η παράδοση έγινε στον θωρηκτό USS Missouri από τον Στρατηγό Douglas MacArthur.
PACIFIC OCEAN
Ο Ειρηνικός Ωκεανός, ο ο μεγαλύτερος σε έκταση, 180.000.000 τ.χλμ., ανακαλύφθηκε και διαπλεύστηκε για πρώτη φορά το 1520 από το θαλασσοπόρο Μαγγελάνο. Οφείλει την ονομασία του στη γαλήνη που επικρατούσε κατά το μεγάλο ταξίδι του εξερευνητή, ο οποίος νωρίτερα αναγκάστηκε να παραμείνει πέντε ολόκληρους μήνες στις αφιλόξενες ακτές της Παταγονίας, καθώς η σφοδρή κακοκαιρία δεν τον άφηνε να συνεχίσει το ταξίδι του. Βρίσκεται μεταξύ της Αμερικής, της Αυστραλίας και της Ασίας. Όταν ο Μαγγελάνος έφτασε στον μετέπειτα ομώνυμο κόλπο, στη Γη του Πυρός, βρέθηκε μπροστά σε μια απέραντη θαλάσσια έκταση, άγνωστη ως τότε.
Ο Ισπανός Μπαλμπόα ονόμασε τον Ειρηνικό ωκεανό "Νότια θάλασσα", γιατί πίστευε πως βρίσκεται στα νότια του Ατλαντικού. Στα νησιά, αλλά και στα νερά του, υπάρχουν πολλά ενεργά ηφαίστεια, τα μεγαλύτερα από τα οποία βρίσκονται στη Χαβάη, όπου ξεκινούν από βάθος 6.000 μ. και εκτοξεύουν τη λάβα τους σε ύψος 4.200 μ. Αποτελεί τη μισή σχεδόν επιφάνεια της ολικής θαλάσσιας επιφάνειας της γης και είναι ο πιο βαθύς από όλους τους ωκεανούς, έχει βάθος 4.200 μ. και το μέχρι τώρα γνωστό μεγαλύτερο βάθος του είναι περίπου 10.000 μ. λίγο έξω απ' τις Φιλιππίνες, γνωστό ως η τάφρος ή η άβυσσος των Φιλιππίνων, ενώ μετρήθηκε βάθος 11.033 μέτρων, στην άβυσσο των Μαριάννων νήσων, αλλά δεν έχει επιβεβαιωθεί.
Ο Μαγγελάνος, χρησιμοποιώντας ως βοήθημά του τον παγκόσμιο χάρτη που είχε σχεδιάσει ο Λεονάρντο ντα Βίντσι το 1516, ξεκίνησε για να πραγματοποιήσει τον περίπλου της γης. Το 1519 οι Ισπανοί του χορηγούν πέντε πλοία και πλήρωμα 239 ανδρών και ξεκινώντας από τον ποταμό Γουαδαλκιβίρ, αφού πέρασε τον Ατλαντικό προχώρησε στη συνέχεια νότια και έφτασε στις 21 Οκτωβρίου 1520 στη Γη του Πυρός, στο νοτιότερο άκρο της Αμερικής. Μετά από αρκετές προσπάθειες να ανακαλύψει πέρασμα, κατόρθωσε να ανακαλύψει το στενό, που πήρε το όνομά του, τον "πορθμό του Μαγγελάνου".
Βγαίνοντας στον ωκεανό τον συνάντησε παραδόξως ήρεμο, καίτοι μαστίζεται συχνά από θύελλες και τυφώνες, γι' αυτό και τον ονόμασε Ειρηνικό. Αφού κατόρθωσε να τον διαπλεύσει και να φτάσει στις Φιλιππίνες προσπάθησε να προσηλυτίσει τους ντόπιους. Η προσπάθειά του, αν και είχε επιτυχία, επέφερε ως αποτέλεσμα το θάνατό του, καθώς σκοτώθηκε μαχόμενος εναντίον των ιθαγενών του νησιού Ματάν. Σε πολλές περιοχές του αναπτύσσονται Κοραλλιογενή νησιά, σε αντίθεση με τον Ατλαντικό, και του προσδίδουν σπουδαία στρατιωτική σημασία, είναι ολόκληρα νησιά από κοράλλια, τα οποία παρατηρούνται σε μέρη όπου η μέση θερμοκρασία του θαλάσσιου νερού δεν κατεβαίνει κάτω από τους 20° C και τους πιο ψυχρούς μήνες.
Τα πλέον σημαντικά εκτείνονται στη ΒΑ παραλία της Αυστραλίας, με πλάτος 30 - 50 και 80 - 140 χλμ. και σε μήκος 2.000 χλμ. Αξιόλογα συμπλέγματα είναι της Μελανησίας, Μικρονησίας, Πολυνησίας - νησιά Σολομώντα, Φίτζι, Σάντα Κρουζ, Κουκ, Τοκελάου, Γκουάμ, Χαβάη, Σαμόα, Παλάο, Καρολίνες. Μεγαλύτερα είναι τα νησιά της Ιαπωνίας και των Φιλιππίνων. Στην τεράστια έκταση του σχηματίζονται περίπου δώδεκα θαλάσσια ρεύματα, που διακρίνονται καθαρά μεταξύ τους. Σπουδαιότερα είναι το ρεύμα Κουροσίβο και της Αλάσκας, που με τα θερμά τους νερά βρέχουν την Ιαπωνία και την περιοχή της Αλάσκας και μετριάζουν το κλίμα τους και υποβοηθούν την ανάπτυξη της αλιείας.
Παρόλο που ο Ειρηνικός είναι ένας θερμός ωκεανός με πάρα πολλά ζεστά ρεύματα, υπάρχουν και ψυχρά ρεύματα που βρέχουν κυρίως τις ακτές της Καλιφόρνιας, της Χιλής και του Περού. Τα νερά που βρέχουν την Αλάσκα είναι κατά πολύ πιο θερμά από τα νερά που βρέχουν τη Σιβηρία. Τα Ασιατικά και Αυστραλιανά παράλια, προς Δ, έχουν ωκεάνιο κλίμα, επειδή δέχονται θαλάσσιους ανέμους, ενώ τα Αμερικανικά, προς Α, έχουν ηπειρωτικό κλίμα, εξαιτίας των χερσαίων ανέμων που δέχονται. Μεγάλη σπουδαιότητα για τη ναυτιλία στον Ειρηνικό έχουν οι άνεμοί του. Τα δυτικά παράλια εξάλλου έχουν βροχές λιγότερες από τα ανατολικά, γιατί οι μουσώνες εξουδετερώνουν τους δυτικούς ανέμους.
Τα νερά του Ειρηνικού παρέχουν συνθήκες ζωής ευνοϊκές. Εκτός από τα κοράλλια και τα φύκια, υπάρχει και αφθονία ψαριών σε σολομούς, ρέγκες, σκουμπριά και φάλαινες, που αλιεύονται από μεγάλους αλιευτικούς στόλους. Ο Ειρηνικός μαστίζεται από συχνούς σεισμούς, συχνότερους στα άκρα του, οι οποίοι σηκώνουν τεράστια κύματα που απλώνονται σ' όλο τον ωκεανό και προκαλούν μεγάλες καταστροφές στα νησιά στα οποία θα τύχει να φτάσουν. Οι σεισμοί αυτοί είναι και η αιτία της δημιουργίας πάρα πολλών νησιών του ωκεανού. Όλα σχεδόν τα νησιά του Ειρηνικού (αν εξαιρέσουμε τα νησιά που βρίσκονται στις παράκτιες θάλασσές του) είναι αποκλειστικά ηφαιστειογενή ή κοραλλιογενή.
Τα νησιά αυτά σχηματίζουν τα ονομαζόμενα νησιώτικα τόξα που αποτελούν και έκδηλο χαρακτηριστικό του Ειρηνικού. Εκτός από τα νησιώτικα τόξα, υπάρχουν επίσης και πολλά νησιά που είναι κορυφές των υφαλοράχεων του ωκεανού, όπως είναι η Χαβάη, το σύστημα των νησιών Τουαμότου, καθώς και νησιά ή και άγονοι βράχοι που ανακαλύφθηκαν στον κόλπο της Αλάσκας. Για πολλά από αυτά έχει αποδειχθεί ότι πρόκειται για παλιά ηφαίστεια. Άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ωκεανού είναι η ύπαρξη πολλών "ατόλων" (βυθισμένα κοραλλιογενή νησιώτικα τόξα) που σχηματίζουν λιμνοθάλασσες, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των νησιών Τουαμότου.
Στις ακραίες περιοχές υπάρχουν επίσης κοραλλιογενή φράγματα, όπως της Αυστραλίας και της Ν. Καληδονίας.
Θάλασσες του Ειρηνικού:
Βερίγγειος Θάλασσα
Κόλπος της Αλάσκας
Θάλασσα του Κορτέζ (Κόλπος της Καλιφόρνιας)
Θάλασσα του Οκχότσκ, (Okhotsk)
Ιαπωνική Θάλασσα
Εσωτερική Θάλασσα της Σέτο, (Seto Inland Sea)
Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας
Θάλασσα της Νότιας Κίνας
Κόμπος Μπεϊμπού, (Beibu Gulf)
Θάλασσα Σούλου, (Sulu Sea)
Θάλασσα Κελέμπες, (Celebes Sea)
Θάλασσα Μποχόλ, (Θάλασσα Μιντανάο)
Θάλασσα Φιλιππίνων
Θάλασσα Φλόρες, (Flores Sea)
Θάλασσα Μπάντα, (Banda Sea)
Θάλασσα Αραφούρα, (Arafura Sea)
Θάλασσα Τιμόρ, (Timor Sea)
Τασμανική Θάλασσα, (Tasman Sea)
Κίτρινη Θάλασσα, (Yellow Sea)
Θάλασσα Μποχάι, (Bohai Sea)
Κοραλιογενής Θάλασσα, (Coral Sea)
Κόλπος της Καρπεντάρια, Gulf of Carpentaria
ΜΕΓΑΛΕΣ ΝΑΥΜΑΧΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΤΟΝ Β΄Π.Π. ΠΟΥ ΕΚΡΙΝΑΝ ΠΟΛΕΜΟΥΣ ΚΑΙ ΤΥΧΕΣ ΛΑΩΝ
Την ώρα που η τελική έκβαση των περισσότερων πολέμων κρίνεται στη στεριά, υπάρχουν ναυμαχίες που έκαναν τη διαφορά σε επίπεδο ιστορικού αντίκτυπου. Κι έτσι δεν είναι σπάνιο η ιμπεριαλιστική μανία Αυτοκρατοριών ολόκληρων να ανακόπτεται από καταστροφές στη θάλασσα, την ίδια ώρα που λαμπρά βασίλεια γονάτισαν από υδάτινα φιάσκο. Δεν είναι βέβαια όλες οι μεγάλες και ξακουστές ναυμαχίες τελεσίδικες ως προς το αποτέλεσμά τους και την επίδραση στα πολεμικά τεκταινόμενα: η Ναυμαχία της Γιουτλάνδης, ας πούμε, η μεγαλύτερη θαλάσσια σύγκρουση του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μικρό αντίκτυπο είχε στην πορεία και την εξέλιξη των φονικών μαχών.
Την ίδια ώρα, η σύγκρουση δύο και μόνο δύο πλοίων, του «USS Monitor» και του «CSS Virginia», κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, άλλαξε για πάντα το πρόσωπο των θαλάσσιων μαχών σε επίπεδο στρατηγικής και τεχνολογίας. Με αυτά υπόψη, ας δούμε μια σειρά από ναυμαχίες που φιγουράρουν ως οι μεγαλύτερες θαλάσσιες μάχες που άλλαξαν τη μοίρα πολέμων…
Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας (22 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.)
Σε μια μάχη που έχει λάβει πια μυθολογικές διαστάσεις, ο μικρός Ελληνικός στόλος τα έβαλε με τον διπλάσιο (ακόμα και τριπλάσιο, σύμφωνα με άλλες ιστορικές πηγές της εποχής) Περσικό στα στενά μεταξύ της Ελληνικής ενδοχώρας και της Σαλαμίνας και τον έτρεψε σε φυγή. Χάνοντας τον μισό του σχεδόν στόλο, ο αποθαρρυμένος Ξέρξης θα εγκατέλειπε την εκστρατεία στην Ελλάδα (μετά και τις χερσαίες ήττες βεβαίως), σε μια κίνηση που έσωσε τον Ελληνικό πολιτισμό αλλά και την Ευρώπη ολόκληρη από την επέλαση των Περσών.
Όπως έχει υποστηριχθεί συχνά, στην ιστορική προοπτική της η Ναυμαχία της Σαλαμίνας ήταν η μάχη στην οποία χρωστά η Δύση την υπόστασή της, καθώς αν έχαναν οι αρχαίοι Έλληνες, το μέλλον της Ευρώπης θα ήταν εντελώς διαφορετικό.
Η Ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου 31 π.Χ.)
Ο ενωμένος στόλος του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας τα έβαλε με τον Ρωμαϊκό στόλο του Γάιου Οκταβιανού των 300 σχεδόν γαλέρων κοντά στην Ελληνική πόλη του Ακτίου (απέναντι από την Πρέβεζα). Η ναυμαχία δεν θα έκρινε μόνο το ποιος θα κυβερνούσε τη Ρώμη, αλλά θα καθόριζε τον ρου της Ιστορίας για τους επόμενους 6 αιώνες, παραμένοντας μια από τις πλέον σημαντικές στρατιωτικά ναυμαχίες της καταγεγραμμένης ιστορίας. Οι δυνάμεις του Οκταβιανού κατατρόπωσαν όμως τον στόλο του μνηστήρα του Ρωμαϊκού θρόνου και τον εγκαθίδρυσαν στο τιμόνι της Ρώμης ως τον αδιαφιλονίκητο και πανίσχυρο πια ηγεμόνα, τον πρώτο μάλιστα Αυτοκράτορα της Ρώμης και πανίσχυρο κυρίαρχο του τότε γνωστού κόσμου.
Ήταν η ναυμαχία που έδωσε τέλος στη Ρωμαϊκή δημοκρατία και γέννησε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αναγκάζοντας Αντώνιο και Κλεοπάτρα να φύγουν από τον κόσμο ταπεινωμένοι και κατατροπωμένοι. Κι έτσι η μάχη που δόθηκε στον μικρό κόλπο της Δυτικής Ελλάδας έκρινε την πορεία ενός τεράστιου βασιλείου αλλά και μιας ολόκληρης εποχής, σηματοδοτώντας το πέρασμα από τους Ελληνιστικούς χρόνους σε εκείνους της Ρωμαϊκής εποχής.
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου (7 Οκτωβρίου 1571)
Η αποφασιστικής σημασίας μάχη που θα είχε αντίκτυπο στην Ευρωπαϊκή κατανομή δυνάμεων για αιώνες δόθηκε στα ανοιχτά του Πατραϊκού Κόλπου, μπροστά από τις νήσους Εχινάδες. Η ναυμαχία μεταξύ των συνασπισμένων δυνάμεων της Δύσης και των Οθωμανών αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της πρώιμης νεότερης περιόδου, ένα στρατιωτικό γεγονός δηλαδή που προσέλαβε διαστάσεις Σταυροφορίας στη συνείδηση του κόσμου, καθώς επρόκειτο για την τελευταία ίσως μεγάλη σύγκρουση μεταξύ της Χριστιανικής Δύσης και του Ισλαμικού κόσμου.
Η δυτική Ιερή Ένωση, η συμμαχία δηλαδή των παπικών κρατών, της Ισπανίας, της Βενετίας, της Γένοβας, των Ιπποτών της Μάλτας και άλλων Ιταλικών κρατιδίων, αναμετρήθηκε με τον παντοδύναμο μέχρι τότε Οθωμανικό στόλο, κληροδότημα του τρομερού κουρσάρου Κοκκινογένη, σε μια μάχη που παραμένει από τις σημαντικότερες στην παγκόσμια ναυτική ιστορία. Παρά το γεγονός ότι οι δυνάμεις ήταν σχεδόν ισάξιες, η Ιερή Ένωση κατάφερε να βυθίσει και να αιχμαλωτίσει όχι λιγότερα από 187 Οθωμανικά πλοία, να υποχρεώσει την Τουρκική αρμάδα σε απώλειες 20.000 αντρών (νεκροί, τραυματίες και αιχμάλωτοι), να απελευθερώσει κάπου 10.000 Χριστιανούς που χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι ως κωπηλάτες, κι όλα αυτά χάνοντας μόλις 17 πλοία.
Η συντριπτική ήττα ήταν μάλιστα η πρώτη που μετρούσε ο Οθωμανικός στόλος εδώ και αιώνες, με τις συνέπειες να είναι ηχηρότατες: ήταν το τέλος των βλέψεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για ολοκληρωτική κυριαρχία στη Μεσόγειο και εδαφική επέκταση στην Ιταλία και τις ακτές της Γαλλίας και της Ισπανίας. Ταυτοχρόνως, σήμανε και την αρχή του τέλους μιας εποχής ηρωικής όπου η ναυτική ικανότητα και η μάχη σώμα με σώμα μετρούσε περισσότερο. Τα νέα και μεγάλα σκάφη που διέθετε ο στόλος της Ιερής Συμμαχίας, οι φοβερές και τρομερές γαλεάσσες με τη μεγάλη δύναμη κανονιών και πυροβόλων όπλων που έφεραν, απέδειξαν την ικανότητά τους σε συνθήκες ναυμαχίας και στη συνέχεια επιβλήθηκαν ως πολεμικά σκάφη απαραίτητα σε κάθε στόλο…
Η Ναυμαχία του Τσέζαπικ (5 Σεπτεμβρίου 1781)
Σχετικά μικρή σε κλίμακα, 24 Γαλλικά πλοία αντιμέτωπα με 19 Βρετανικά, η μάχη είχε τεράστιο αντίκτυπο στην Αμερικανική ιστορία, καθώς επέτρεψε τη νίκη του Τζορτζ Ουάσιγκτον στο Γιορκτάουν τον Οκτώβριο. Παρά τις μικρής έκτασης συγκρούσεις, που άφησαν μια χούφτα πλοίων κατεστραμμένα και κάπου 500 ναύτες και από τις δύο πλευρές νεκρούς και τραυματίες, ο Γαλλικός στόλος κατάφερε να τρέψει σε φυγή τον Αγγλικό, με τον κόλπο να παραμένει έτσι σε Γαλλικά χέρια και τον στρατηγό Cornwallis, που ήταν στρατοπεδευμένος έξω από το Γιορκτάουν, να μένει μόνος και αβοήθητος.
Χωρίς εφόδια και τρόπο διαφυγής, ο Βρετανός στρατηγός αναγκάστηκε έτσι να παραδοθεί στις Γαλλο-Αμερικανικές δυνάμεις. Χωρίς την επιτυχημένη ναυμαχία, η πορεία της Αμερικανικής ανεξαρτησίας θα ήταν σαφώς διαφορετική, καθώς η ήττα στο Γιορκτάουν είναι που έπεισε τους αποικιοκράτες Βρετανούς να αποσυρθούν τελικά από τις κτήσεις τους στον Νέο Κόσμο έπειτα από 6 χρόνια σφοδρών συγκρούσεων. Ήταν η ναυμαχία που γέννησε ένα έθνος.
Η Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (21 Οκτωβρίου 1805)
Η μάχη που έκρινε λίγο-πολύ το ποιος θα ελέγχει πλέον τις θάλασσες παραμένει η εμφατικότερη νίκη του Βρετανικού στόλου. Κάπου 33 Βρετανικά πολεμικά, με ναύαρχο τον επίσης θρυλικό Οράτιο Νέλσον, συνέτριψαν τις ενωμένες και υπέρτερες Ισπανικές και Γαλλικές δυνάμεις στα ανοιχτά της Νότιας Ισπανίας, αιχμαλωτίζοντας τα μισά σχεδόν αντίπαλα πλοία και κάνοντας τα υπόλοιπα να τραπούν σε άτακτη φυγή. Κι όλα αυτά χωρίς να χάσουν ούτε ένα δικό τους.
Η πανωλεθρία ανέκοψε την προέλαση του Βοναπάρτη προς την Αγγλία και εξασφάλισε το γεγονός ότι οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, που θα διαρκούσαν για άλλα 10 χρόνια, θα δίνονταν πια αποκλειστικά σε Ευρωπαϊκό χώμα. Η ναυμαχία αποθέωσε ταυτοχρόνως τον Νέλσον, ο οποίος πέθανε από τραύματα που δέχτηκε κατά τη διάρκεια της μυθικής σχεδόν ναυμαχίας, ως ορόσημο ανδρείας αλλά και ναυτικής καπατσοσύνης. Η Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ θεωρείται από τους ιστορικούς ως η σημαντικότερη σε σημασία θαλάσσια μάχη του 19ου αιώνα.
Η Ναυμαχία της Βιρτζίνια (8 και 9 Μαρτίου 1862)
Δύο μικρής έκτασης ναυμαχίες που δόθηκαν σε μια περίοδο 24 ωρών, αφορώντας αμφότερες το ίδιο πλοίο. Ήταν η θαλάσσια μάχη που άλλαξε για πάντα τις ναυμαχίες. Η πρώτη δόθηκε μεταξύ του θωρακισμένου πλοίου των δυνάμεων της Συνομοσπονδίας «CSS Virginia» και του στόλου των ξύλινων πλοίων της Ένωσης που είχαν μπλοκάρει το λιμάνι του Νόρφολκ της Βιρτζίνια (στα χέρια τότε των Νοτίων). Η πρώτη μάχη έκανε σαφές ότι η εποχή των ξύλινων πολεμικών πλοίων είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί, όταν το «Virginia» βύθισε στα γρήγορα δύο ξύλινα πλοία των Βορείων, καταστρέφοντας και μερικά ακόμα πριν αποσυρθεί χωρίς καν γρατσουνιά.
Η επόμενη μέρα βέβαια δεν ήταν τέτοιος θρίαμβος: θέλοντας να αποτελειώσει το έργο του, την άρση του ναυτικού αποκλεισμού του Νόρφολκ δηλαδή, το «Virginia» βγήκε στα ανοιχτά με ορμή, συνάντησε όμως τη μεταλλική εκδοχή της Ένωσης, το χαλύβδινο «Monitor», δίνοντας έτσι υπόσταση στην πρώτη μάχη μεταξύ δύο εξολοκλήρου μεταλλικών σκαφών. Ο καινοτόμος μάλιστα σχεδιασμός του πλοίου των Βορείων με τα μόλις 2 κανόνια κατάφερε να εξισορροπήσει τη δύναμη πυρός των 12 κανονιών του «Virginia» και έπειτα από 3 ώρες εχθροπραξιών, η μάχη ανακηρύχθηκε ισοπαλία.
Νίκη βέβαια σε σημασία για τους Βόρειους, καθώς το πλοίο της Συνομοσπονδίας δεν κατάφερε να απαλλάξει το λιμάνι από τον αποκλεισμό, δίνοντας το πάνω χέρι στην Ένωση. Ακόμα σημαντικότερο βέβαια ήταν το γεγονός ότι το μέταλλο απέδειξε την αξία του στις θαλάσσιες μάχες, μεταμορφώνοντας για πάντα το τοπίο των ναυμαχιών και στέλνοντας το ξύλο στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.
Η Ναυμαχία του Σαντιάγκο ντε Κούμπα (3 Ιουλίου 1898)
Σε μια από τις πρώτες ιστορικά συγκρούσεις με εξολοκλήρου μεταλλικά πλοία, η Ισπανική αρμάδα καταστράφηκε από τον σχεδόν ισοδύναμο Αμερικανικό στόλο, την ώρα που προσπαθούσε να εγκαταλείψει το λιμάνι. Τα σαραβαλιασμένα Ισπανικά πλοία αποδείχτηκαν πολύ λίγα για τα δόντια των νεόκοπων Αμερικανικών, με τον Ισπανικό στόλο να μετρά πανωλεθρία: και τα έξι θωρακισμένα πλοία βυθίστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και οι Ισπανικές απώλειες σε άντρες ανήλθαν στις 323, την ώρα που οι Αμερικανοί έχασαν μόλις έναν. Τι έκανε λοιπόν τη συγκεκριμένη ναυμαχία τόσο σημαντική; Μα ότι είχε τεράστιες επιπτώσεις στην κατανομή των υπερδυνάμεων του πλανήτη.
Η ναυμαχία ανάγκασε τους Ισπανούς όχι μόνο να συνθηκολογήσουν, δίνοντας έτσι τέλος στον βραχύβιο Ισπανο-Αμερικανικό πόλεμο, αλλά σήμανε και το τέλος των κονκισταδόρων ως παγκόσμιας δύναμης. Την ίδια στιγμή, με την άμεση κατάληψη του Πουέρτο Ρίκο και των Φιλιππίνων, η Αμερική μετατράπηκε σε αποικιακή αυτοκρατορία μέσα σε μια νύχτα!
Η Ναυμαχία των Στενών Τσουσίμα (27 και 28 Μαΐου 1905)
Σε μια από τις πλέον μάχες του θαλάσσιου πολέμου, ο Ρωσικός στόλος των 12 πολεμικών και 16 βοηθητικών πλοίων αποδεκατίστηκε από την Ιαπωνική αρμάδα στα ανοιχτά της Κορέας. Με επικεφαλής τον θρυλικό ναύαρχο Τόγκο, οι Ιαπωνικές δυνάμεις κατάφεραν να βυθίσουν τα 21 από τα 28 πλοία του Τσάρου Νικολάου Β' και να αιχμαλωτίσουν άλλα 7, κι αυτό χωρίς να χάσουν κανένα δικό τους.
Η ντροπιαστική πανωλεθρία του Ρωσικού στόλου της Βαλτικής έδωσε έτσι τέλος στον Ρωσο-Ιαπωνικό Πόλεμο, φέρνοντας ταπείνωση στην άλλοτε κραταιά Ρωσική Αυτοκρατορία, την ίδια στιγμή που αύξησε τη σφαίρα επιρροής των Ιαπώνων, σηματοδοτώντας την αρχή του τέλους της Τσαρικής διακυβέρνησης. Ταυτοχρόνως, η εμφατική νίκη κατά των κραταιών Ρώσων έδωσε στον Ιαπωνικό στρατό αισθήματα υπεροχής, τα οποία θα έβρισκαν διέξοδο στον επεκτατισμό της χώρας, εγκαινιάζοντας έτσι τη δική τους Αυτοκρατορία στην Ασία.
Η Ναυμαχία του Μίντγουεϊ (4 - 6 Ιουνίου 1942)
Η ιστορικότατη ναυμαχία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έδωσε την κυριαρχία του Ειρηνικού Ωκεανού στους Αμερικανούς, υποχρεώνοντας τον κατατροπωμένο και αποδεκατισμένο Ιαπωνικό στόλο σε αμυντική πια λειτουργία, στερώντας κάθε βλέψη για περαιτέρω εδαφική κυριαρχία. Αν η έκβαση της ευαίσθητης αυτής μάχης ήταν διαφορετική, τότε πιθανότατα η διακυβέρνηση Ρούσβελτ να υποχρεωνόταν σε συνθηκολόγηση. Το ιδιαίτερο στοιχείο της εν λόγω θαλάσσιας μάχης ήταν ότι τον πρώτο λόγο είχαν τα μαχητικά και τα βομβαρδιστικά, αφήνοντας τους δύο στόλους να παλεύουν με τον εναέριο εχθρό και όχι μεταξύ τους.
Οι αερομαχίες έφεραν τον όλεθρο στους Ιάπωνες, όχι μόνο δεν κατάφεραν να κατακτήσουν τη στρατηγικής σημασίας Νήσο του Μίντγουεϊ, αλλά σε διάστημα ενός τετάρτου της ώρας έχασαν τα τρία από τα τέσσερα αεροπλανοφόρα αλλά και τους καλύτερους πιλότους τους, δίνοντας έτσι οριστικό τέλος στα Ιαπωνικά σχέδια για κατατρόπωση του αμερικανικού ναυτικού. Ήταν μάλιστα από τις λίγες μάχες του Β' Π.Π. που δεν είχαν οι ΗΠΑ την αριθμητική υπεροχή, με τον ναύαρχο Νίμιτς να διοικεί έναν στόλο σαφώς μικρότερο από τον ξακουστό Ιαπωνικό. Το Μίντγουεϊ σήμανε το σημείο καμπής της μέχρι τότε ακατάσχετα νικηφόρας πορείας των Ιαπώνων στον Ειρηνικό, με τους ιστορικούς να το χαρακτηρίζουν το «Ελ Αλαμέιν του Ειρηνικού».
Η υποβρύχια μάχη του Ατλαντικού (1939 - 1945)
Όταν ξέσπασε ο δεύτερος Μεγάλος Πόλεμος που έβλεπε ποτέ η οικουμένη τον Σεπτέμβριο του 1939, ο στόλος της Ναζιστικής Γερμανίας δεν μπορούσε να αντιπαρατεθεί στο παντοδύναμο Βασιλικό Ναυτικό, οπότε ο Χίτλερ αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την ίδια ακριβώς τακτική που παραλίγο να έδινε τη νίκη στη Γερμανία κατά τον Α' Παγκόσμιο: τον αποκλεισμό της Βρετανίας με τον στόλο των υποβρυχίων της. Κι έτσι τα Ναζιστικά υποβρύχια άρχισαν να βυθίζουν τα εμπορικά πλοία των Βρετανών, για να γονατίσουν την οικονομία τους, γρηγορότερα απ’ όσο μπορούσαν να ξαναφτιαχτούν.
Με την είσοδο ωστόσο των ΗΠΑ στο πολεμικό παιχνίδι και τη βιομηχανική τους ανωτερότητα, τα πράγματα δεν πήγαιναν πια καλά για τους Χιτλερικούς. Παρά το γεγονός λοιπόν ότι τεράστιοι αριθμοί Αμερικανικών πλοίων αποτραβήχτηκαν στον πυθμένα της θάλασσας, μέχρι το 1943 η Αμερικανική βιομηχανική μηχανή, σε συνδυασμό πάντα με οπλικές τεχνολογίες κατά των υποβρυχίων, άρχισε να διεκδικεί βαρύτατο φόρο στα Γερμανικά υποβρύχια. Μέχρι το 1944, οι απώλειες στα Ναζιστικά υποβρύχια ήταν πια ανεπανόρθωτες και οι Γερμανοί είχαν χάσει τη μάχη της θάλασσας, κάτι που εξάλλου συνέβαινε πια και στη στεριά.
Πριν δαμαστούν ωστόσο τα υποβρύχια του Χίτλερ, κατάφεραν να βυθίσουν περισσότερα από 3.000 πλοία, στέλνοντας στον βυθό περισσότερους από 14 εκατομμύρια τόνους εμπορεύματος, κάτι που ισοδυναμούσε με το 70% σχεδόν των συμμαχικών απωλειών στη θάλασσα. Όσο για το κόστος των Γερμανών, ήταν επίσης τραγικό: 800 σχεδόν υποβρύχια και 28.000 άντρες θάφτηκαν στα έγκατα των ωκεανών, κάτι που αντιστοιχούσε στο 75% των Γερμανών ναυτικών. Αν δεν ανακοπτόταν η υποβρύχια απειλή των Χιτλερικών, η έκβαση του Β' Παγκοσμίου θα ήταν σαφώς διαφορετική…
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ MIDWAY
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η αυξανόμενη βαρύτητα του Ειρηνικού Ωκεανού στις παγκόσμιες υποθέσεις δεν αποτελεί μεταπολεμικό φαινόμενο, αλλά έχει βαθύτερες ρίζες που συνδέονται, σε μεγάλο βαθμό, με την πολιτικοοικονομική ανάπτυξη και πολεμική δραστηριοποίηση της Ιαπωνίας και άλλων κρατών της Άπω Ανατολής, τον τελευταίο αιώνα. Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Άπω Ανατολή, σκόπιμη είναι μια ευσύνοπτη αναφορά στην κλιμάκωση των επεκτατικών φιλοδοξιών των Ιαπώνων στον Ειρηνικό Ωκεανό κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, αλλά και στη διάψευση αυτών με τις ναυμαχίες της Θάλασσας των Κοραλλίων (4 - 8 Μαΐου 1942) και του Μίντγουεϊ (4 - 7 Ιουνίου 1942).
Στο ξεκίνημα της εκσυγχρονιστικής δεκαετίας του 1870, η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου αντιμετώπιζε παρόμοιο στρατηγικό περιβάλλον με αυτό της Μεγάλης Βρετανίας. Και τα δύο κράτη ήταν νησιωτικά και βρίσκονταν σε μικρή απόσταση από ηπειρωτικές μάζες των οποίων η κυριαρχία πιθανόν να περιερχόταν σε μία μόνο χερσαία Δύναμη (π.χ. στην Κίνα ή στη Ρωσία στην περίπτωση της Άπω Ανατολής) ή σε έναν συνδυασμό χερσαίων δυνάμεων. Οι ναυτικές φιλοδοξίες που, πιθανότατα, επίσης θα ανέπτυσσαν οι χερσαίες αυτές δυνάμεις αποτελούσαν σοβαρή απειλή για τη Βρετανία και την Ιαπωνία.
Η παρεπόμενη Βρετανική και Ιαπωνική ναυτική ανάπτυξη αλλά και η ανεπάρκεια των φυσικών τους πόρων σε περίοδο αυξανόμενου προστατευτισμού διεθνώς τις οδήγησε στην υιοθέτηση αποικιοκρατικών στοχεύσεων και πρακτικών. Υπήρξε πάντως μία ουσιώδης διαφορά στην αποικιακή τους πολιτική. Ενώ η Βρετανία επιδίωκε την απόκτηση αποικιών εκτός της ηπείρου της, η Ιαπωνία απέβλεπε στην αποικιοποίηση όμορων ηπειρωτικών και νησιωτικών εδαφών, εκμεταλλευόμενη τη γεωγραφική της θέση και τον αιφνιδιασμό που προκαλούσε η εξαπόλυση ακήρυκτων πολέμων κατά των γειτόνων της (Σινο-Ιαπωνικός Πόλεμος, 1894 - 1895 και Ρωσο-Ιαπωνικός πόλεμος, 1904 - 1905).
Την άνοιξη του 1942, ο πόλεμος στον Eιρηνικό εξελισσόταν ικανοποιητικά για τους Iάπωνες, ωστόσο παρέμενε η απειλή του πανίσχυρου ναυτικού και της επίφοβης αεροπορίας των HΠA.Mε όλες τις δυνάμεις του, ο Ιαπωνικός Συνδυασμένος Στόλος θα απέπλεε προς δυσμάς, όπου θα αντιμετώπιζε σε μία τιτανομαχία που θα έκρινε τον πόλεμο στον Ειρηνικό, τον Αμερικανικό στόλο. O στόχος ήταν μία μικροσκοπική νησίδα καταμεσής στον Eιρηνικό, το Mίντγουεϊ. Η ναυμαχία του Μίντγουεϊ (νήσος σε απόσταση περίπου 2.000 χλμ Β.Δ των νήσων Χαβάη) μεταξύ Αμερικανικού και Ιαπωνικού στόλου υπήρξε μια από τις πιο φημισμένες συγκρούσεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στον Ειρηνικό.
Έλαβε χώρα κάπου 6 μήνες μετά την καταστροφή στο Περλ Χάρμπορ, στις 4 ως 7 Ιουνίου 1942, και θεωρείται σημείο στροφής της μέχρι τότε ακατάσχετης νικηφόρας πορείας των Ιαπώνων στον Ειρηνικό. Αρκετοί ιστορικοί την χαρακτήρισαν ως το «Ελ Αλαμέιν» του Ειρηνικού, αλλά κάπου 50 χρόνια αργότερα άλλοι μελετητές την θεώρησαν ως «ανέλπιστη νίκη», η οποία ωστόσο για πρώτη φορά έδρασε σαν ισχυρό αντίβαρο στην εξαιρετικά μειονεκτική θέση των ΗΠΑ από την αρχή του πολέμου έναντι της Ιαπωνίας.
Το πραγματικό σημείο καμπής στον Ειρηνικό θα κριθεί μετά από 5 μήνες στην αεροναυμαχία της Σάντα Κρουζ (25 - 27 Οκτωβρίου 1942) όπου, αν και το αποτέλεσμα μπορεί να κριθεί ισόπαλο, εντούτοις οι Ιάπωνες εγκατέλειψαν για πάντα την κατακτητική τους οδό μετά από διπλή ήττα (Σάντα Κρουζ στη θάλασσα και Γκουανταλκανάλ στην ξηρά) οπότε και αυτοπεριορίστηκαν του λοιπού στη διατήρηση μιας αμυντικής ζώνης στα μητροπολιτικά τους ύδατα χωρίς ποτέ πια στο μέλλον να μπορέσουν να επεκταθούν περισσότερο. Ο Γιαμαμότο είχε λάβει, απειλώντας με άμεση παραίτηση, την έγκριση των προϊσταμένων του για τη "μεγάλη αναμέτρηση".
Ωστόσο η υλοποίηση της επιθετικής ενέργειας καθυστερούσε, αφού η στρατιωτική ηγεσία της χώρας δεν είχε πειστεί ότι μία τέτοια ενέργεια ήταν σκόπιμη. Από το διαφαινόμενο αδιέξοδο έβγαλαν τον Γιαμαμότο οι ίδιοι οι Αμερικανοί, οι Ιάπωνες θορυβήθηκαν με την επιδρομή του Ντούλιτλ τις 18 Απριλίου 1942, καθώς αντελήφθησαν ότι εφόσον ο Αμερικανικός στόλος παρέμενε ενεργός, η Ιαπωνία θα βρισκόταν στο έλεος των επιθέσεων των HΠA. O Γιαμαμότο με το επιτελείο του κατέστρωσε ένα μεγαλοπρεπές σχέδιο μάχης.
Mε όλες τις δυνάμεις του, ο Ιαπωνικός Συνδυασμένος Στόλος θα απέπλεε προς δυσμάς, όπου θα αντιμετώπιζε σε μία τιτανομαχία που θα έκρινε τον πόλεμο στον Ειρηνικό, τον Αμερικανικό στόλο. O στόχος ήταν μία μικροσκοπική νησίδα καταμεσής στον Ειρηνικό, το Μίντγουεϊ.
ΟΙ ΑΠΟΙΚΙΑΚΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ
Το γεωπολιτικό δυναμικό της Ιαπωνίας και οι παρεπόμενες αποικιακές της φιλοδοξίες τονώθηκαν περαιτέρω με την ευκαιρία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Η έντονη βιομηχανική ανάπτυξη της Ιαπωνίας, που προκλήθηκε από τις εκρηκτικές ανάγκες των εμπολέμων συμμάχων της, και η εξασφάλιση με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών καθεστώτος «Εντολής» στις πρώην Γερμανικές αποικίες της Μικρονησίας που δεν απαγόρευε την οχύρωσή τους, προκάλεσε την καχυποψία των ΗΠΑ. Σε μια εποχή που τα διδάγματα του Mahan είχαν γίνει κτήμα των συμπατριωτών του, η υπερφαλάγγιση της γραμμής επικοινωνιών ΗΠΑ - Αμερικανικών Φιλιππίνων από τα νέα «Ιαπωνικά» εδάφη δεν ήταν ευπρόσδεκτη στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η σχετικά μετριοπαθής στάση της Ιαπωνίας στα Συνέδρια της Ουάσιγκτον (1921 - 1922) και του Λονδίνου (1930) για τον έλεγχο των ναυτικών εξοπλισμών, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετώπισε η Αμερικανική οικονομία από το 1929 και μετά απέτρεψαν την όξυνση της Αμερικανικής στάσης έναντι της Ιαπωνίας. Τα οικονομικά, όμως, προβλήματα της Αμερικής ήταν αναμενόμενο ότι θα επηρέαζαν αρνητικά και την Ιαπωνική οικονομία, καθώς στο ήμισυ σχεδόν των εισαγωγών και των εξαγωγών της είχε ως εταίρο τη Μεγάλη Ατλαντική Δημοκρατία.
ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Οι έντονες οικονομικές δυσκολίες της Ιαπωνίας είχαν, μεταξύ άλλων, και αρνητικό πολιτικό αντίκτυπο, καθώς αναζωπύρωσαν το επεκτατικό πνεύμα μεγάλης μερίδας των Ιαπώνων. Πράγματι, η Ιαπωνία εισέβαλε στη Μαντζουρία, το φθινόπωρο του 1931, και ακολούθησε πόλεμος με την Κίνα το 1937, και ένας ακόμα ακήρυκτος πόλεμος με τη Σοβιετική Ένωση το 1939, που όμως δεν υπήρξε ευτυχής για τα Ιαπωνικά όπλα. Επιπλέον, η Ιαπωνία έπαυσε να εφαρμόζει τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει με τις συνθήκες του Λονδίνου και της Ουάσιγκτον και προς το τέλος της δεκαετίας του 1930 κατάφερε να δημιουργήσει μία αεροναυτική δύναμη που αντιστοιχούσε στο 81% της αντίστοιχης Αμερικανικής.
Πρακτικά αυτό σήμαινε ότι η Ιαπωνία είχε αποκτήσει την υπεροπλία στον Ειρηνικό, καθώς οι ΗΠΑ διατηρούσαν σεβαστό τμήμα των αεροναυτικών τους δυνάμεων στον Ατλαντικό για λόγους ασφαλείας. Επιπλέον, οι περισσότερες Αμερικανικές κτήσεις του Ειρηνικού παρέμεναν ανοχύρωτες σε εφαρμογή των προβλέψεων των σχετικών συνθηκών σε αντίθεση με τις αντίστοιχες ιαπωνικές που ήταν, κατά κανόνα, οχυρωμένες. Η αποτυχία των Ιαπώνων εναντίον του Κόκκινου Στρατού σε συνδυασμό με την εμφάνιση των «ορφανών» αποικιών της Ινδοκίνας και των Ολλανδικών Ανατολικών Ινδιών, μετά την πτώση των αποικιακών μητροπόλεών τους στον Άξονα, το 1940, οδήγησε σε αναπροσανατολισμό του Ιαπωνικού επεκτατισμού προς Νότο.
Επιβάλλοντας έτσι το καθεστώς της Ιαπωνικής «συγκυριαρχίας» στην Ινδοκίνα, τον Ιούλιο του 1941, με τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης του Βισύ. Η εξέλιξη αυτή κάθε άλλο παρά δυσχερής υπήρξε, καθώς ήδη από το 1936 η Ιαπωνία συνδεόταν με τη Γερμανία και την Ιταλία με τα σύμφωνα Αντικομιντέρν, ενώ το 1940 οι τρεις αυτές χώρες είχαν συμπήξει και τον περίφημο Άξονα. Η Ιαπωνική συγκυριαρχία στα εδάφη αυτά αποτέλεσε τη θρυαλλίδα στις Αμερικανο-Ιαπωνικές σχέσεις.
Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών αποφάσισε το πάγωμα των Ιαπωνικών περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ και τη διακοπή της παροχής πετρελαίου και άλλων στρατηγικά χρήσιμων πρώτων υλών για τις Ιαπωνικές ένοπλες δυνάμεις που πολεμούσαν ακόμα στην Κίνα. Το πέρας των άκαρπων σχετικών διμερών διαπραγματεύσεων, τον Νοέμβριο του 1941, ακολούθησε μία ακόμα αιφνιδιαστική επίθεση των Ιαπώνων, αυτή τη φορά στο Περλ Χάρμπορ (7 Δεκεμβρίου 1941) εναντίον του Αμερικανικού στόλου, ο σχεδιασμός της οποίας ανάγεται στην άνοιξη του 1940.
Η καταστροφή των βαριών θωρηκτών μονάδων που στάθμευαν στον Αμερικανικό ναύσταθμο αλλά και ο κατοπινός τορπιλισμός του Αμερικανικού αεροπλανοφόρου Σαρατόγκα, διεύρυναν θεαματικά το τακτικό προβάδισμα που διέθετε η Ιαπωνία στον Ειρηνικό. Παρόλα αυτά ο Αμερικανικός ναυτικός παράγοντας δεν εξαλείφθηκε, καθώς τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα παρέμειναν στο σύνολό τους ανέπαφα λόγω της τυχαίας απουσίας τους από το Περλ Χάρμπορ την ημέρα του βομβαρδισμού, αλλά και εξαιτίας της αμέλειας των Ιαπώνων αεροπόρων να καταστρέψουν σεβαστό μέρος των ναυπηγοεπισκευαστικών υποδομών και των αποθηκών πετρελαίου του Αμερικανικού ναυστάθμου.
Και στα δύο στρατόπεδα εκείνο που βασικά λειτούργησε ως ο βαθύτερος και πλέον αποφασιστικός παράγοντας στην πρόκληση της αναμέτρησης και στην τοποθέτηση των αντίπαλων δυνάμεων ήταν περισσότερο ο πολιτικός και λιγότερο ο στρατηγικός. Στην ευρύτερη ενότητα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η σύγκρουση στον Ειρηνικό ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και την Αυτοκρατορική Ιαπωνία σαφώς και είχε ξεχωριστά αίτια και μεγαλύτερο υπόβαθρο. Κατ' αρχάς στην ηγεσία της Ιαπωνίας βρισκόταν μια μιλιταριστική ομάδα που εμφανώς διακατεχόταν από επεκτατικές τάσεις ενώ ο ρόλος του Αυτοκράτορα Χιροχίτο ήταν περισσότερο τυπικός.
Βέβαια αυτή η ροπή προς την κατάκτηση νέων εδαφών συνδεόταν άμεσα τόσο με την ανάγκη εξεύρεσης πρώτων υλών για την αναπτυσσόμενη βιομηχανία όσο και με το κενό «εξουσίας» που είχε δημιουργήσει η υποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από τις μέχρι πρότινος αποικίες της. Απ' την άλλη πλευρά η χώρα της Αστερόεσσας βρισκόταν ακόμα πληγωμένη από τη μεγάλη κρίση του 1929 και προσπαθούσε να ανακάμψει. Πρόεδρος ήταν ο δημοκρατικός Φράνκλιν Ρούσβελτ του οποίου η πολιτική βασιζόταν στην αποφυγή της εμπλοκής στον πόλεμο. Όμως οι εξελίξεις τον ανάγκασαν να προσαρμοστεί.
Το γεγονός πως οι δύο χώρες έδειχνε πως θα προσχωρούσαν σε εχθρικά στρατόπεδα (Σύμμαχοι - Άξονας) αλλά και το ότι μια ναυτική δύναμη σαν την Αμερική δε μπορούσε να αφήσει έναν αντίπαλο να επεκτείνεται επικίνδυνα, αναπόφευκτα οδήγησαν στον πόλεμο που η έναρξη του σηματοδοτήθηκε από το Περλ Χάρμπορ. Από εκεί και πέρα η μοίρα των δύο χωρών άρχισε να ακροβατεί σε ένα παράξενα τεντωμένο συρματόσκοινο. Η χώρα του Ανατέλλοντος Ήλιου από στρατιωτικής άποψης βρισκόταν στο καλύτερο σημείο που θα έφτανε ποτέ κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Διέθετε 11 θωρηκτά όταν όλα τα αντίστοιχα πλοία των Αμερικανών είχαν καταστραφεί στο Περλ Χάρμπορ, οι πιλότοι της ήταν εμπειρότεροι και με τον αέρα του υπέρτερου, είχε τριπλάσια καταδρομικά, μα πάνω απ'όλα η σημαία της κυμάτιζε στο κατάστρωμα οχτώ αξιόλογων αεροπλανοφόρων όταν την ίδια στιγμή οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να αντιτάξουν μόλις τρία. Τη μειονεκτική θέση των Αμερικανών επιδείνωνε βέβαια και το ιδιαίτερα αρνητικό κλίμα που επικρατούσε πίσω στη «πατρίδα».
Δημοσιεύματα στο τύπο αναφέρονταν σε ενδεχόμενη Ιαπωνική απόβαση στις ανατολικές ακτές την ίδια ώρα που οι Ρεπουμπλικάνοι σχεδόν ζητούσαν την καταψήφιση της κυβέρνησης Ρούζβελτ σε καιρό πολέμου. Ήταν παραπάνω από εμφανές πως μια νέα ήττα θα σήμαινε πιθανώς και την πρόωρη συνθηκολόγηση της άλλοτε κραταιής υπερδύναμης και φυσικά με κάθε άλλο παρά ευνοϊκούς όρους.
Η Αμερικανική Πλευρά
Ο Πρόεδρος Φράνκλιν Ρούζβελτ είχε κερδίσει τις εκλογές επαναλαμβάνοντας το σύνθημα ότι δεν θα άφηνε τα παιδιά της Αμερικής να πεθάνουν ξανά στα πεδία μαχών της Ευρώπης. Αλλά καθώς η Αγγλία βρισκόταν απομονωμένη να συνεχίζει τον πόλεμο μόνη ενάντια στον Χίτλερ, για λόγους οικονομικούς και πολιτικούς, άρχισε να την βοηθά, στην αρχή κρυφά κι αργότερα ολοφάνερα, πράγμα μάλιστα που οδήγησε και σε συγκρούσεις μεταξύ Γερμανικών υποβρυχίων και Αμερικανικών αντιτορπιλικών με βυθίσεις και από τα δύο μέρη, προτού οι ΗΠΑ εμπλακούν επίσημα στον πόλεμο.
Παράλληλα, εθελοντές Αμερικανοί πιλότοι (Μοίρα «Οι Ιπτάμενοι Τίγρεις»), οι περισσότερο απ την τακτική αεροπορία των ΗΠΑ και με Αμερικανικό υλικό, ήδη πολεμούσαν στην Κίνα εναντίον των Ιαπώνων, ενώ ένα άλλο σμήνος εθελοντών («Οι Αετοί»), κυρίως Αμερικανών, πολεμούσε υπό την RAF εναντίον της Γερμανίας. Αμέσως δε μετά την επίθεση της Γερμανίας εναντίον της Ρωσίας επεξέτεινε την πολιτική του Νόμου Εκμισθώσεως και Δανεισμού (Lend - Lease Act) για πολεμική βοήθεια ακόμα και στην Ρωσία και όλα αυτά ενόσω δεν ήταν εμπόλεμη η χώρα του.
Η εκλογή του Ρούζβελτ φαίνεται να ήταν προϊόν μάλλον της πολιτικής του Νιου Ντηλ (New Deal), ενός μεγάλου πολιτικού σχεδίου εξόδου από την βαθιά οικονομική κρίση του 1929, που μάστισε με βαριά ανεργία την εργατική τάξη της χώρας σχεδόν επί μια δεκαετία, την πρόκληση της οποίας είχαν χρεωθεί οι κομματικοί του αντίπαλοι, οι Ρεπουμπλικάνοι. Την στιγμή εκείνη ο αντίπαλος τύπος του Ρούσβελτ εστίαζε την επίθεση του αποκλειστικά στα αντιπολεμικά συνθήματα, κατηγορώντας τον Ρούσβελτ ότι είχε ξεγελάσει τον λαό όταν υπόσχονταν ότι θα κρατηθεί μακριά απ τον πόλεμο, ενώ ουσιαστικά είχε πάρει το μέρος των αντιπάλων του Άξονα.
Μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ οι Ρεπουμπλικάνοι τον κατηγόρησαν αμέσως ότι αποδείχτηκε ανέτοιμος και ελλιπής για τις ανάγκες ενός πολέμου για τον οποίον έφερε μάλιστα και μέρος της ευθύνης. Η αλήθεια είναι ότι η οικονομική κρίση είχε αναγκάσει τον Ρούζβελτ σε σημαντικές περικοπές αμυντικών κονδυλίων στα μέσα της περιόδου του 1930 με αποτέλεσμα το αμερικανικό υλικό να υστερεί σαφέστατα του ιαπωνικού σε τεχνολογία. Αλλά η ανετοιμότητα για το Περλ Χάρμπορ δεν φαίνεται να ήταν αποτέλεσμα έλλειψης πληροφοριών, όσο αποτέλεσμα της διστακτικότητας του Αμερικανού προέδρου να αποφύγει απολύτως την κατηγορία ότι αυτός πρώτος έδωσε το επιθετικό χτύπημα.
Ακολούθησε μια εξεταστική επιτροπή του Περλ με εντολή του, η οποία το 1942 επέρριψε όλες τις ευθύνες στους αρχηγούς των στρατιωτικών και ναυτικών δυνάμεων για πλημμελή άσκηση καθήκοντος, που κατέληξε σε ποινές και αποστρατεία, χωρίς ποτέ όμως να αναφέρει με ακρίβεια τις συγκεκριμένες διαταγές που οι αξιωματικοί δεν ακολούθησαν και, παράξενο, χωρίς να τους περάσει από στρατοδικείο: τους υποβίβασε απλά κατά ένα βαθμό και τους αποστράτευσε. Ήταν αναμφίβολα μια κίνηση του Ρούζβελτ για να αποσείσει από πάνω του τις νέες επιθέσεις των Ρεπουμπλικάνων ότι απέτυχε στον τομέα της άμυνας του έθνους του.
Το σημείο αυτό πέρασε απαρατήρητο για την πλειοψηφία του λαού που έτρεχε τώρα εθελοντικά να στρατευθεί αυθόρμητα κατά της Ιαπωνίας, αλλά δεν ξέφυγε της προσοχής των ανώτατων αξιωματικών ειδικά του ναυτικού που σχεδόν έδειξαν αμέσως την έχθρα τους στον πρόεδρό τους. Τα αισθήματά τους μάλιστα ήταν τόσο φανερά, που ο Ρούζβελτ προσπέρασε 27 ανώτατους αξιωματικούς στην επετηρίδα για να αναθέσει τελικά την διοίκηση του Ειρηνικού στον Ναύαρχο Τσέστερ Νίμιτς. Ο Νίμιτς ως άτομο ήταν ολιγόλογος και έδειχνε μέτριος χαρακτήρας εξωτερικά, αλλά όπως αργότερα αποδείχτηκε, εξέταζε πολύ αναλυτικά τα πράγματα.
Όταν ήρθε όμως ο Ιούνιος του 1942 και παρά την απώθηση των Ιαπώνων στην αεροναυμαχία στην Θάλασσα των Κοραλλίων, στις Φιλιππίνες 75.000 Αμερικανοί στρατιώτες παραδίδονται στον εχθρό, αβοήθητοι από το Ναυτικό τους που, κατά τα επιτελικά σχέδια, θα ερχόταν να τους σώσει. Εκείνη τη στιγμή μέχρι και ο ίδιος ο Ρούζβελτ έγινε εξαιρετικά σκεπτικός βλέποντας και πάλι τη δημόσια εικόνα του να υποφέρει. Για τον Νίμιτς το ερώτημα ήταν ποια θα είναι η επόμενη κίνηση της Ιαπωνίας, μπροστά στην οποία παρουσιάζεται να εμφανίζει μεγάλο μειονέκτημα τόσο σε αριθμό δυνάμεων όσο και έκτασης χώρου στον οποίο οι Ιάπωνες έχουν το πλεονέκτημα να κινούνται με απόλυτη πρωτοβουλία.
Την ίδια εποχή άρθρα από τον πανικόβλητο Τύπο μιλούν για εμφάνιση εχθρικών υποβρυχίων στην Καλιφόρνια και πιθανότητα Ιαπωνικής απόβασης η οποία, υποστήριζαν, θα μπορούσε να φτάσει ανεμπόδιστη ως το Σικάγο. Οι Ρεπουμπλικάνοι και πάλι εκμεταλλευόμενοι το χαμηλό ηθικό του λαού, κατηγόρησαν τον Ρούζβελτ ως ανίκανο να ανταποδώσει τα χτυπήματα και ακατάλληλο για την άμυνα του έθνους, μερικοί μάλιστα από αυτούς τόλμησαν να συζητήσουν και κίνηση καταψήφισης της κυβέρνησης εν μέσω πολέμου. Ήταν μια στιγμή που ο Αμερικανός πρόεδρος ένοιωσε την απειλή εναντίον του ισχυρή όσο ποτέ και για λόγους πολιτικού κι εθνικού γοήτρου ζήτησε απ το επιτελείο του να προτείνει άμεσο σχέδιο αντεπίθεσης.
Ουσιαστικά μια χειρονομία, κάτι σαν τον περιορισμένο βομβαρδισμό του Ιαπωνικού μητροπολιτικού εδάφους και γιατί όχι του ίδιου του Τόκιο. Οι επιτελικοί απέρριψαν ως άνευ νοήματος την επιχείρηση, η οποία κανένα σοβαρό στρατηγικό αποτέλεσμα δεν θα είχε για τον πόλεμο, αλλά η επιμονή του προέδρου ήταν τόσο ισχυρή που τελικά προκάλεσε την εθελοντική πρωτοβουλία ενός αξιωματικού των υποβρυχίων (Πλοίαρχος Φράνσις Λω) που την συνέλαβε και ενός πραγματικά πρωτοποριακού και τολμηρού αξιωματικού της στρατιωτικής αεροπορίας, του Τζέιμς Ντούλιτλ που την έφερε σε πέρας (18 Απριλίου 1942).
Το Τόκιο δέχτηκε την επίθεση ενός σμήνους μέσων βομβαρδιστικών B-25 και μερικές σποραδικές βόμβες σε ορισμένα σημεία της πόλης χωρίς φυσικά να προκαλέσουν την οποιαδήποτε αξιόλογη καταστροφή. Οι Αμερικανοί επιτελικοί είχαν επαγγελματικά δίκιο, αλλά τους διέφυγε ο απρόβλεπτος πολιτικός απόηχος στην άλλη πλευρά. Κι ήταν αυτό ακριβώς που προκάλεσε την ναυμαχία στην Μίντγουεη.
Η Ιαπωνική Πλευρά
Η πραγματική κυβέρνηση στην Ιαπωνία ήταν ήδη, από τα μέσα της δεκαετίας του 30, μια στρατιωτική χούντα η οποία υποστηρίχτηκε από τους βιομηχάνους που συνδύαζαν την ανάπτυξη της χώρας με την απουσία πρώτων υλών στο έδαφός της. Ο Αυτοκράτορας Χιροχίτο, ο οποίος είχε δει μέχρι πρώην υπουργούς του να δολοφονούνται από τους στρατιωτικούς και στην επιφάνεια προβάλλονταν ως το σύμβολο της χώρας, ήταν από καιρό αιχμάλωτος του στρατιωτικού καθεστώτος.
Οι σχετικά εύκολες κατακτήσεις στην γεμάτη μέταλλα Μαντζουρία και η προφανώς εύκολη επέκταση στις άλλες γειτονικές χώρες που είχαν όλα όσα έλειπαν από την Ιαπωνική οικονομία, έκαναν το στρατιωτικό κατεστημένο να γεμίσει απέραντη αισιοδοξία πιστεύοντας ότι η απόλυτη απόφαση για την οποιαδήποτε αυτοθυσία και η σιδερένια υπακοή αρκούσε για την κατάκτηση των οποιωνδήποτε στόχων.
Ήδη απ το 1936 η ζωτική οικονομικο-στρατηγική ζώνη του Ειρηνικού είχε οριοθετηθεί και περιελάμβανε την περιοχή από την Σιγκαπούρη και την Ινδονησία (όπου αφθονούσε το πετρέλαιο) ως την Χαβάη, τις Αλεούτιες Νήσους (δυτικά από την Αλάσκα) και νότια ως τις Νήσους του Σολομώντος και την Αυστραλία - σχεδόν το 70% του Ειρηνικού. Με απόλυτη επίγνωση ότι ο κύριος αντίπαλος εκεί θα ήταν η Μ. Βρετανία και οι ΗΠΑ, ζήτησαν απ τον αρχηγό του επιτελείου Ναύαρχο Ιζορόκου Γιαμαμότο να εκπονήσει σχέδιο εξουδετέρωσης του αντίπαλου στόλου ώστε να μεταφερθούν τα αποβατικά τους στρατεύματα χωρίς εμπόδιο στα μέρη των νέων κατακτήσεων.
Αλλά το 1941 που η Αγγλία αγωνίζονταν να επιζήσει κι έδωσε όλη της την προτεραιότητα στην Ευρώπη, θεώρησαν ότι ο πρώτος αντίπαλος πρακτικά είχε διαγραφεί. Ωστόσο ο Ρούζβελτ είχε μεταφέρει τον στόλο του απ το Σαν Ντιέγκο στην Χαβάη για να επισημάνει την θέλησή του στο να αντισταθεί σε μελλοντική επέκταση της Ιαπωνίας αλλά έτσι προσέφερε ολοκάθαρα και τον στόχο, στον Γιαμαμότο. Τότε ο Ιάπωνας ναύαρχος αποφάσισε ότι η εξάλειψη της απειλής από τις ΗΠΑ ήταν συνώνυμη με την καταστροφή του στόλου του στην Χαβάη.
Ο Γιαμαμότο με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ είχε την ελπίδα ότι μια αδύναμη Αμερική στον Ειρηνικό, ανίκανη να πλήξει την Ιαπωνία, θα προτιμούσε να εμπλακεί σε κύκλο συνομιλιών και στο διάστημα αυτό ο Ιαπωνικός στρατός θα ήταν ανεμπόδιστος στις κατακτήσεις του. Με τον τρόπο αυτό υποσχέθηκε ότι η ζώνη προστασίας του μητροπολιτικού εδάφους θα κρατιόταν ανέπαφη. Αλλά η επίθεση του Ντούλιτλ στο Τόκιο έμελλε να ανατρέψει άρδην αυτήν την υπόθεση. Ο Γιαμαμότο πανικόβλητος από την ικανότητα κάποιων, έστω πολύ λίγων, βομβαρδιστικών να τον πλήξουν στην πατρίδα του, κατάλαβε ότι υπήρχαν λόγοι που απέρριπταν το άτρωτο της ζώνης γύρω από την Ιαπωνία.
Σαν ορθολογιστής που ήταν, κατάλαβε ότι δεν υπήρχε πιθανότητα αυτά τα βομβαρδιστικά να είχαν ξεκινήσει από επίγεια αφετηρία, άρα -και σωστά- είχαν απονηωθεί από τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα που παρέμειναν ακόμα απρόσβλητα. Επιπλέον αποφάσισε να καταλάβει την πιο κοντινή αμερικανική βάση που τον χώριζε από την Χαβάη, την νήσο Μίντγουεη, για να αποκλείσει την οποιαδήποτε πιθανότητα σύντομης προσέγγισης πλοίων ή αεροπλάνων στην περίμετρο του, οπότε ανέπτυξε ένα σχέδιο που να τα συμπεριλάμβανε ταυτόχρονα και τους δύο αυτούς στόχους
Εξ άλλου, στην προηγούμενη αναμέτρηση μαζί τους σε μια απόπειρα απόβασης απέναντι από την Αυστραλία, χωρίς να το περιμένει, εμπλέκεται με δύο από τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα, στην αεροναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλιών (4 - 6 Μαΐου 1942). Εκεί χάνεται ένα από τα κυριότερα αεροπλανοφόρα μάχης των Αμερικανών το Λέξινγκτον, ενώ οι Ιάπωνες πιλότοι αναφέρουν ότι το δεύτερο αεροπλανοφόρο, το Γιορκτάουν, είχε «καταστραφεί». Καταλαβαίνει ότι ο ίδιος, που διαθέτει ακόμα έξι αεροπλανοφόρα πρώτης γραμμής και 4 μικρότερα, είναι ισχυρότερος του αντιπάλου του και σχεδιάζει να εξαλείψει τα αντίπαλα αεροπλανοφόρα δια παντός, προκαλώντας τα στη μάχη που θα ξεσπάσει κατά την επίθεση στη Μίντγουεϊ.
Εντούτοις, δεν λαμβάνει υπ' όψιν του ή ίσως το ρισκάρει και αγνοεί τα μαθήματα που έπρεπε να πάρει από αυτήν την αναμέτρηση, Οι Ιάπωνες πιλότοι έκαναν σφάλματα πλοήγησης αλλά κυρίως αναγνώρισης και υπερεκτίμησης ζημιών στον αντίπαλο ενώ τα πλήγματα που επέφεραν στους αντιπάλους απορροφήθηκαν από ένα αξιόλογο αντίπαλο προσωπικό αφού το Λέξινγκτον χάθηκε βασικά από ατύχημα κατά την αποκατάσταση των ζημιών του κι όχι άμεσα από τα Ιαπωνικά πλήγματα. Αλλά, κυρίως, το σχέδιο των Ιαπώνων αποδείχτηκε να χωλαίνει εξαιρετικά στις πληροφορίες: όλα είχαν υπολογιστεί χωρίς να υπάρχει καμιά γνώση της ακριβούς θέσης και δύναμης του εχθρού.
Γνώριζαν μόνο ότι υπήρχαν σε δράση ακόμα τρία εχθρικά αεροπλανοφόρα, τα Σαρατόγκα, Εντερπραϊζ και Χόρνετ. Ακόμα τα Ιαπωνικά ναυτικά επιτελικά σχέδια περιείχαν πάντα μέσα αντιπερισπασμούς και διαχωρισμό δυνάμεων βασισμένα σε αυθαίρετες υποθέσεις για την αντίδραση του αντιπάλου πράγμα που προκαλούσε μάλλον προβλήματα στους ίδιους τους Ιάπωνες με την δυσκολία συντονισμού μεταξύ τους. Τα τελευταία αυτά φαινόμενα, θα βασανίσουν για καιρό το ιαπωνικό επιτελείο και θα αποτελέσουν τους σημαντικότερους παράγοντες που θα δράσουν τελικά ως μεγάλο αναπάντεχο πλεονέκτημα για τον Νίμιτς.
Παρόλο που όλα είναι πιθανά σε μια μάχη, οι σημερινοί ιστορικοί μελετητές πιστεύουν ότι αυτοί οι δύο παράγοντες, δηλαδή οι πληροφορίες και οι περίπλοκες αναπτύξεις των Ιαπωνικών δυνάμεων, διέσωσαν την Αμερική από μια βαριά ήττα το 1942.
ΤΟ ΙΑΠΩΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
Η Ιαπωνική τακτική του Ναυάρχου Γιαμαμότο δεν διεκδικούσε δάφνες πρωτοτυπίας. Εκμεταλλευόμενος τη συντριπτική του υπεροπλία σε μάχιμες μονάδες επιθυμούσε να καταστρέψει τις εναπομείνασες αντίπαλες δυνάμεις ώστε να μείνει μόνος και ελεύθερος στο «θέατρο» του Ειρηνικού. Του ήταν αρκετή όπως πίστευε απλά μια αιφνιδιαστική ισχυρή επίθεση για να το πετύχει. Φανατικός παίκτης του πόκερ ο ίδιος βασίστηκε σε μια κλασική «μπλόφα» για να προωθήσει το σχέδιό του. Μια δύναμη από δύο ελαφριά αεροπλανοφόρα και τέσσερα θωρηκτά θα επιτίθετο στις Αλεούτιες Νήσους ένα μικρό σύμπλεγμα ανοιχτά της Αλάσκας που όμως κανείς δεν θεωρούσε ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας .
Το θέμα ήταν η συγκεκριμένη επίθεση να «τραβήξει» προς τα εκεί ένα μέρος του Αμερικανικού στόλου ώστε να επιτευχθεί η διάσπασή του. Αμέσως μετά η κύρια Ιαπωνική δύναμη, ο τρομακτικός πρώτος στόλος αποτελούμενος από έξι αεροπλανοφόρα (Ακάγκι, Χιρίγιου, Σορίγιου, Κάγκα, Ζοϊκάκου και Σοκάκου) θα χτυπούσε και θα καταλάμβανε το Μίντγουεϊ, ένα κοραλλιογενές νησί που βρίσκεται δύο χιλιάδες χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Χαβάης πάνω στο οποίο υπήρχε αεροδρόμιο και Αμερικανική βάση.
Έτσι ο Γιαμαμότο αφενός θα αποκτούσε ένα έξοχο προπύργιο για τη περαιτέρω διεξαγωγή του επιθετικού πολέμου αν χρειαζόταν, αφετέρου έριχνε ένα πολύ ισχυρό δόλωμα για να υποχρεώσει τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα να εμφανιστούν και να τελειώνει μια και καλή μαζί τους με μια γρήγορη καταιγιστική έφοδο. Ίσως θεωρούσε πως είχε στήσει την τέλεια παγίδα.
Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ
Ο Νίμιτς δικαίως αγωνιούσε να εντοπίσει σε ποιο σημείο του Ειρηνικού θα δεχόταν την επόμενη επίθεση. Εκείνο που γνώριζε ήταν ότι είχε τρία αεροπλανοφόρα στη διάθεσή του, τα δίδυμα Χόρνετ και Εντερπράϊζ και το επιζήσαν από θαύμα Γιόρκταουν τις ζημιές του οποίου καταφέρνουν οι εργάτες των ναυπηγείων του να αποκαταστήσουν σε τρία μόνο 24ωρα - εξαιρετικά επαινετή απόδοση για τα τότε μέσα. Το άλλο αεροπλανοφόρο, το Σαρατόγκα, βρισκόταν ακόμα μακριά για να φτάσει και να πάρει την θέση του λαβωμένου Γιορκτάουν και με ανεκπαίδευτα πληρώματα στα αεροσκάφη.
Είναι ωστόσο τυχερός γιατί τα δύο πρώτα παραπάνω αεροπλανοφόρα παραλίγο δεν θα είχαν καν υπάρξει, κατασκευάστηκαν μέσα σε πλήρη οικονομική κρίση χάρις στην προεκλογική υπόσχεση του Ρούζβελτ να βοηθήσει τους ανέργους εργάτες των ναυπηγείων και παρά την αντίδραση του στρατού που απαιτούσε τα σχετικά κονδύλια να περάσουν στις δικές του ανάγκες. Αλλά το πού θα έπληττε ο Γιαμαμότο είχε από μόνο του τεράστια σημασία, γιατί δεν μπορούσε ο Νίμιτς να απλώσει τις περιορισμένες του δυνάμεις σε όλο τον Ειρηνικό και να ελπίζει να επιζήσει απέναντι σε έναν αντίπαλο που τον ξεπερνούσε σε όλα στα αριθμητικά μεγέθη.
Ήταν όμως παραπάνω από ευτυχής να έχει στις διαταγές του τον πιο ταλαντούχο και έμπειρο αξιωματικό Πληροφοριών του Ναυτικού τον Πλωτάρχη Τζόζεφ Τζων Ρότσφορντ (1898 - 1976). Σημαντικό σημείο σε αυτό τον τομέα ήταν ότι οι Αμερικανικές υπηρεσίες είχαν προ πολλού αποκρυπτογραφήσει τον Ιαπωνικό κώδικα επικοινωνιών. Τον προηγούμενο μήνα και αναλύοντας σωρεία μεμονωμένων δεδομένων, υπέδειξε στον ναύαρχο του την πιθανότητα Ιαπωνικής επίθεσης στην Θάλασσα των Κοραλλιών εντοπίζοντας την ημερομηνία επίθεσης και τον στόχο, κάνοντας μάλιστα πολύ καλή εκτίμηση των αντίπαλων δυνάμεων.
Δεν έπεσε έξω σε τίποτα. Ο Νίμιτς είχε εκτιμήσει ιδιαίτερα τις ικανότητές του και του ζήτησε να επαναλάβει το ίδιο «θαύμα» τώρα. Ο Ρότσφορντ, δουλεύοντας σχεδόν 24 ώρες το 24ωρο, στήριζε πολλά και στις επιμέρους αναλύσεις που έκανε από στοιχεία διαφορετικών πηγών. Κατ' αρχήν άκουσε από τους Ιαπωνικούς ασύρματους πολλές φορές να αναφέρεται η επιχείρηση «ΑΦ» ενώ η πυκνότητα των ασυρμάτων επικοινωνιών αυξήθηκε πολύ και ερχόταν από πολλές πηγές, πράγμα που του έδωσε την εντύπωση ότι κάτι «μεγάλο» ετοιμαζόταν. Κατά τύχη ένα Ιαπωνικό αναγνωριστικό ανέφερε στον ασύρματο ότι υπερίπταται εκείνη την στιγμή του «ΑΦ».
Ο Ρότσφορντ επιχείρησε ράδιο-τριγωνομέτρηση από ένα αριθμό κεραιών που είχαν συλλάβει το ίδιο σήμα και οι τροχιές των κατευθύνσεων συγκεντρώθηκαν πάνω στο νησί Μίντγουεϊ.Ο Νίμιτς ένοιωθε μεγάλο το βάρος της ευθύνης που έπεφτε απάνω του γνωρίζοντας ότι τυχόν αποτυχία του στη νέα αναμέτρηση θα έφερνε την πατρίδα του στο έσχατο όριο αντοχής στον Ειρηνικό και θα περνούσε πολύς χρόνος μέχρι να μπορέσει να ορθοποδήσει. Καταλάβαινε, επίσης, ότι αυτός θα γινόταν ο επόμενος αποδιοπομπαίος τράγος του Αμερικανού προέδρου σε περίπτωση αποτυχίας, όπως έγινε και στο Περλ με τον προκάτοχό του, Ναύαρχο Χάσμπαντ Κίμμελ.
Στην αρχή δεν δέχτηκε την άποψη Ρότσφορντ παρά σαν μια πολύ γενική υπόθεση, αλλά ο Ρότσφορντ, βασισμένος στην πρόταση ενός άλλου αξιωματικού του γραφείου του, του Υποπλοίαρχου Τζάσπερ Χολμς, έστησε παγίδα στους Ιάπωνες που τους παρακολουθούσαν στα ραδιοκύματα, στέλνοντας ένα επείγον τάχα μήνυμα σε ανοιχτή όμως γλώσσα (χωρίς κρυπτογράφηση) αναφέροντας βλάβη του συστήματος αφαλάτωσης νερού στην Μίντγουεϊ. Μετά από λίγο άκουσαν τους Ιαπωνικούς ασυρμάτους να αναμεταδίδουν την πληροφορία που είχαν συλλάβει αναφέροντας «πρόβλημα νερού στην ΑΦ».
Η λήψη αυτή, που ουσιαστικά ταυτοποιούσε το ΑΦ με την Μίντγουεϊ, έπεισε τον Νίμιτς απόλυτα για τον επόμενο στόχο, συνεχάρη τον Ρότσφορντ και ζήτησε απ τους αξιωματικούς του να αναπτύξουν σχέδιο έγκαιρης ειδοποίησης για τον εντοπισμό του Ιαπωνικού στόλου πράγμα που επετεύχθη με μια ομάδα αναγνωριστικών υδροπλάνων PBY-2 Catalina αναπτυγμένα σε διαφορές κατευθύνσεις στα Β.Δ της Μίντγουεϊ. Ολοφάνερα ο Αμερικανός ναύαρχος στήριξε πάρα πολλά στον τομέα πληροφόρησης, πράγμα που απέδειξε την επαγγελματική του αξία. Το αντίθετο ακριβώς συνέβαινε στο αντίπαλο στρατόπεδο.
Θεωρώντας το Γιόρκταουν ήδη βυθισμένο, οι Ιάπωνες υπολογίζουν ότι ο εχθρός τους διαθέτει μόνο δύο αεροπλανοφόρα να παρατάξει απέναντι στα 10 συνολικά δικά τους. Αρχικές προσπάθειες για ορισμένες αναγνωρίσεις εντοπισμού τους δεν καρποφόρησαν και, ενόσω γίνονταν οι προετοιμασίες, δεν εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από τον βιαστικό Γιαμαμότο για ανανέωση των προσπαθειών αναγνώρισης. Υποθέτει λοιπόν αυθαίρετα ότι τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα ελλιμενίζονται ακόμα στη Χαβάη.
Εντούτοις, ο Αμερικανός Ναύαρχος βρίσκεται μπροστά σε ένα άλλο ξεχωριστό πρόβλημα που έχει να κάνει με το τμήμα πληροφοριών του ναυτικού στο Πεντάγωνο, του οποίο τον αρχηγό Αντιναύαρχο Ρίτσαρντ Τέρνερ έχει τοποθετήσει ο ίδιος ο Ρούζβελτ. Ταραγμένος από τα δημοσιεύματα του πανικόβλητου τύπου, ο Ρούζβελτ φοβάται ότι η απλή έστω παρουσία εχθρικών αεροπλανοφόρων κοντά στις Αμερικανικές ακτές θα κατέστρεφε ανεπανόρθωτα την ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη του λαού για τη νίκη και πίστεψε ακόμα και σε κάποιες φήμες για κίνηση της αντιπολίτευσης για άρση εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση εν μέσω πολέμου.
Ιεραρχικά βέβαια είναι η υπηρεσία πληροφοριών στην Ουάσινγκτον η οποία ευθύνεται για την ανάλυση όλων των πληροφοριών που έρχονται από κάθε κατεύθυνση και μετά από σύσκεψη αποφασίζουν ότι η ανάλυση του Ρότσφορντ είναι λανθασμένη λέγοντας ότι το «ΑΦ» είναι σημείο κοντά στην Αμερικανική ήπειρο. Αν και η ανακοίνωση αυτή έρχεται με την υπογραφή του ιεραρχικά ανώτερου του Ρότσφορντ στην Ουάσινγκτον, εντούτοις κανείς δεν αγνοεί το πραγματικό χέρι πίσω από αυτήν την κίνηση κι ο Νίμιτς, που έχει καλοσκεφθεί τι έγινε με τον προκάτοχό του Χ. Κίμμελ.
Αποφασίζει να κάνει αυτό που νομίζει εκείνος και απορρίπτει την ανάλυση της Ουάσινγκτον, σαν διοικητής στο πεδίο της μάχης που έχει δική του άποψη για την κατάσταση. Στην Ουάσινγκτον τα πνεύματα ανάβουν και ο Ρούζβελτ αποφασίζει δεύτερο εγχείρημα. Με βάση την παραπάνω μαρτυρία ο Νίμιτς δέχτηκε την επίσκεψη του Πλωτάρχη Βινς Μάντοξ να μεταπείσει τον Νίμιτς μεταφέροντας την «συμβουλή» του προέδρου και του επιτελείου ότι είναι καλύτερα να παρατάξει τον στόλο του περιμένοντας επίθεση προς τις αμερικανικές ακτές και όχι την Μίντγουεϊ.
Ο Νίμιτς ερωτά αν του προσκομίζονται επίσημες διαταγές και η απάντηση είναι: «Όχι, μόνο συμβουλές», οπότε απορρίπτει και πάλι την ανεπίσημη πρόταση που του γίνεται. Ξέρει ότι αν αποτύχει θα δεχτεί έτσι κι αλλιώς όλη την οργή απάνω του και προτιμά να υποστεί ο,τιδήποτε αλλά να προέρχεται από την δική του πρωτοβουλία. Η σύγχυση εκείνη ωστόσο δεν θα τελειώσει άμεσα αλλά θα συνεχίσει και σε άλλο επίπεδο. Διοικητής στην Θάλασσα των Κοραλλιών ήταν ο Αντιναύαρχος Τζακ Φλέτσερ, επιβαίνοντας του αεροπλανοφόρου Γιορκταουν.
Παρόλο που είναι ο μόνος απ τους διοικητές εκείνης της στιγμής που έχει πείρα διοίκησης αεροπλανοφόρων στη μάχη, στην Ουάσινγκτον και σε μερίδα ανώτατων αξιωματικών προσκείμενων του Υπουργού Ναυτικών, ο Φλέτσερ κρίνεται «επιφυλακτικός και όχι αρκετά επιθετικός». Ηγέτης της ομάδας αυτής είναι ο Αντιναύαρχος Μπιλ Χάλσεϋ που ακούει στο παρατσούκλι «ο Ταύρος». Είναι άτομο γεμάτο κομπορρημοσύνη που την θαυμάζει ο Αμερικανικός τύπος σε στιγμές που το έθνος περνάει δύσκολες στιγμές. Είναι γνωστή η ρήση του: «Στο τέλος του πολέμου, Γιαπωνέζικα θα μιλάνε μόνο στην κόλαση» που παίρνει θέση στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων.
Ο Χάλσεϋ θέλει εκείνος να οδηγήσει την επόμενη μάχη αλλά ασθενεί ξαφνικά από αλλεργική ψωρίαση και αποφασίζει να αντικατασταθεί από τον Υποναύαρχο Ρέημοντ ''Τζάκυ'' Σπρούανς παρόλο που αυτός ποτέ του δεν είχε προηγουμένως διοικήσει αεροπλανοφόρα. Η επιλογή ξαφνιάζει και τον ίδιο τον Σπρούανς ο οποίος μαθαίνει ότι δεν θα είναι ο διοικητής όλων των δυνάμεων, αλλά μόνο των αεροπλανοφόρων Εντερπράιζ και Χόρνετ που θα αποτελούν την «Δύναμη Κρούσης 16» (TF-16) ενώ ο Φλέτσερ παραμένει διοικητής του Γιορκτάουν που ηγείται της «Δύναμης Κρούσης 17» (TF-17).
Πρόκειται για μια παράξενη «δυαρχία» στο πεδίο της μάχης και μάλιστα οι ενημερώσεις των δύο αυτών διοικητών από τον Νίμιτς γίνονται σε διαφορετική ώρα και όχι ταυτόχρονα. Ο Νίμιτς ζητά από τον Σπρούανς να τοποθετήσει τις δυνάμεις του κι εκείνος, επηρεασμένος απ την γνωστή άποψη της Ουάσινγκτον, προτιμά μια ενδιάμεση λύση.
Τοποθετείται κάπου 100 ναυτικά μίλια Β.Α της Μίντγουεϊ ώστε να μπορέσει να τρέξει ταχύτερα στην θέση που μπορεί να εμφανιστεί ο εχθρός είτε κατευθυνθεί στις Αμερικανικές ακτές είτε στο νησί της Μίντγουεϊ. Ο Φλέτσερ διατάσσεται να παραμείνει κοντά στον Σπρούανς γιατί οι μικρές Αμερικανικές δυνάμεις δεν μπορούν να διχαστούν μπροστά σε αριθμητικά ανώτερο αντίπαλο. Το ακριβώς αντίθετο όμως ελπίζει ο Γιαμαμότο. Πιστεύει ότι θα αναγκάσει σε διχασμό τον αντίπαλό του κάνοντάς τον, υποθέτει, να τρέξει πρώτα να υπερασπιστεί ένα άλλο, πιο απόμακρο μέρος και ν' αφήσει απροστάτευτη τη Μίντγουεη.
Γι αυτό και σχεδιάζει ένα μέρος του στόλου του να χτυπήσει τις Αλεούτιες νήσους, συστάδα νήσων πολύ κοντά στην Αλάσκα προς την Ασία, όπου υπάρχει μια μικρή αεροναυτική βάση, το Ντατς Χάρμπορ, την ώρα που η κύρια δύναμη θα επιτίθεται φυσιολογικά από τα Β.Δ της Μίντγουεϊ. Όπως απέδειξε η συνέχεια, ο Γιαμαμότο είχε απόλυτο άδικο. Ο Νίμιτς δεν άντεχε να διασπείρει απομονώνοντας τις μικρές του δυνάμεις έτσι κι αλλιώς, ενώ οι Ιάπωνες θα αποδειχτεί, ειρωνικά, ότι αν ίσως δεν είχαν διασπάσει εκείνοι τις δικές τους, μπορεί να είχαν την ευκαιρία να μετατρέψουν την τελική τους ήττα σε νίκη της τελευταίας στιγμής.
H ΓΙΑΠΩΝΕΖΙΚΗ ΑΡΜΑΔΑ ΕΤΟΙΜΑΖΕΤΑΙ
Για να επιτύχει το στόχο του, ο Γιαμαμότο διέταξε να συμπεριληφθούν στην αποστολή όλες οι μάχιμες μονάδες που δεν είχαν επιφορτισθεί με δευτερεύοντα καθήκοντα, μεταξύ αυτών επτά θωρηκτά, δέκα αεροπλανοφόρα, περίπου 24 καταδρομικά και περισσότερα από 70 αντιτορπιλικά, ενταγμένα σε έξι διαφορετικούς στόλους. O ίδιος ο ναύαρχος Γιαμαμότο θα ηγείτο του εντυπωσιακού κύριου σώματος με τα θωρηκτά Yamato, Nagato και Muchu, τα καμάρια του αυτοκρατορικού ιαπωνικού ναυτικού και ταυτόχρονα τα πιο ισχυρά πλοία του στόλου.
Υποστήριξη θα παρείχε το ελαφρύ αεροπλανοφόρο Hosho με τα οκτώ αεροσκάφη εφόρμησης που διέθετε, σχεδιασμένα για ανθυποβρυχιακό ρόλο, ενώ μία δύναμη αντιτορπιλικών θα προφύλασσε το στόλο. Συμμετείχε ακόμη η δύναμη των Aλεούτιων Nήσων υπό τις διαταγές του αντιναύαρχου Mοσίρο Xοσογκάγια, η οποία αποτελούνταν από το ελαφρύ αεροπλανοφόρο Ryujo και το μεταποιημένο πρώην επιβατηγό και πλέον αεροπλανοφόρο Junyo. Tα τέσσερα θωρηκτά Ise, Hyuga, Fuso και Yamashiro είχαν επιφορτισθεί με την εκ του μακρόθεν κάλυψη της επιχείρησης, ενώ μία ομάδα από καταδρομικά και αντιτορπιλικά θα προστάτευε και τις δύο δυνάμεις.
O ναύαρχος Νομπουτάκε Κόντο θα ηγείτο της επόμενης δύναμης, του 2ου Στόλου, συμπεριλαμβανομένων των θωρηκτών Kongo και Haruna και του ελαφρού αεροπλανοφόρου Zuiho. Έργο του η προστασία της Δύναμης Εισβολής που τελούσε υπό τις διαταγές του υποναύαρχου Ράιζο Τανάκα. Oπως και με τις υπόλοιπες δυνάμεις, μία κύρια δύναμη από αντιτορπιλικά και καταδρομικά θα παρείχε επαρκή προστασία. Αλλά το πραγματικό στολίδι της Ιαπωνικής αρμάδας ήταν ο επιβλητικός 1ος Αεροπορικός Στόλος. Υπό τις διαταγές του αντιναύαρχου Τσουίτσι Ναγκούμο, αυτή η δύναμη αποτέλεσε την ομάδα κρούσης στο Περλ Χάρμπορ και από τότε προσέφερε κάλυψη σε κάθε ιαπωνική επιχείρηση μεγάλης κλίμακας.
Για την αποστολή αυτή, σύμφωνα με το σχέδιο, θα ήταν διαθέσιμα και τα έξι βαρέα αεροπλανοφόρα. Δύο θωρηκτά και δύο βαρέα καταδρομικά καθώς και μία μοίρα αντιτορπιλικών θα δημιουργούσαν έναν προστατευτικό κλοιό γύρω από τα πιο ευάλωτα αεροπλανοφόρα. Αυτή η πελώρια συγκέντρωση πλοίων θα αναπτυσσόταν σύμφωνα με τις επιταγές ενός τυπικού Ιαπωνικού σχεδίου επίθεσης.
TΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΓΙΑΜΑΜΟΤΟ
Αρχικά, στις 3 Ιουνίου, ο Χοσογκάγια θα χτυπούσε τις Αμερικανικές ναυτικές εγκαταστάσεις στο Ντατς Χάρμπορ (Dutch Harbor Ολλανδικό Λιμάνι) των Αλεούτιων Νήσων, με σκοπό να παρασύρει τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα προς το Βορρά για να υπερασπιστούν την Aλάσκα.
Την επίθεση αυτή θα ακολουθούσε μία αεροπορική επιδρομή προερχόμενη από τα αεροπλανοφόρα του Ναγκούμο ενάντια στο Μίντγουεϊ, η οποία θα κατέστρεφε την Αμερικανική άμυνα. Κατόπιν, ο Ναγκούμο θα εγκαθίστατο στην περιοχή αναμένοντας τις Αμερικανικές ναυτικές δυνάμεις. Μετά τις επιθέσεις αυτές, τα μεταγωγικά αεροσκάφη του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού ναυτικού θα καταλάμβαναν τα Aτου και Kίσκα στις Αλεούτιες, τη νήσο Κούρε 60 ναυτικά μίλια βόρεια του Μίντγουεϊ, καθώς και το ίδιο το Μίντγουεϊ.
Στη συνέχεια, με το Κύριο Σώμα, ενισχυμένο από τις διαθέσιμες μάχιμες δυνάμεις του Κόντο, οι Ιάπωνες θα επιχειρούσαν να καταστρέψουν το Αμερικανικό ναυτικό μόλις αυτό εμφανιζόταν στην περιοχή. Προτού λάβουν χώρα όλα αυτά, ο Γιαμαμότο ήλπιζε να μειώσει τις Αμερικανικές δυνάμεις, σχηματίζοντας ένα στενό κλοιό αποτελούμενο από υποβρύχια. Tο σχέδιο αυτό παρουσιάστηκε επίσημα στο Ναυτικό Γενικό Επιτελείο και τέθηκε σε εφαρμογή από το ναύαρχο Ναγκάνο, αρχηγό του Επιτελείου, στις 5 Μαΐου.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού, συνέβησαν κάποια γεγονότα που άλλαξαν τα δεδομένα σημαντικά. Επειδή ο Ιαπωνικός στρατός δεν είχε πειστεί για τη σημασία της επικείμενης επίθεσης στη νήσο Μίντγουεϊ, ακολούθησε τα δικά του σχέδια. H επιχείρηση MO, η κατάληψη της νήσου Τουλάτζι και του Πορτ Μόρσμπυ, ξεκίνησε υπό την κάλυψη των αεροπλανοφόρων Shokaku και Zuikaku. H εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσμα τη διαίρεση της δύναμης αεροπλανοφόρων του ναυάρχου Ναγκούμο, θέτοντας ταυτόχρονα σε κίνδυνο το ένα τρίτο της δύναμης του 1ου Αεροπορικού Στόλου.
O ναύαρχος Γιαμαμότο επέτρεψε στα αεροπλανοφόρα αυτά να συμμετάσχουν στην MO, επειδή δεν ανέμενε να παρουσιαστούν προβλήματα, πιστεύοντας ότι οι Αμερικανοί δεν θα είχαν τα ψυχικά αποθέματα να αντεπιτεθούν. Αυτή η πεποίθηση ήταν μοιραία. Tα Shokaku και Zuikaku, καθώς και το ελαφρύ καταδρομικό Shoho, τέθηκαν εκτός μάχης στη ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλιών (Coral Sea), στις 8 Μαΐου 1942, από μία Αμερικανική δύναμη που είχε λάβει έγκαιρα θέση χάρη στο πιο σημαντικό Αμερικανικό "όπλο" του πολέμου, την αντικατασκοπία ("Hypo").
H ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΚΟΠΙΑ
Από την άλλη πλευρά ο διοικητής των δυνάμεων του Ειρηνικού Ναύαρχος Νίμιτς γνώριζε καλά πως δεν είχε πολλά περιθώρια. Περίμενε πως οι Ιάπωνες αργά η γρήγορα θα έκαναν την κίνησή τους και έπρεπε πάση θυσία να τους αντιμετωπίσει αποτελεσματικά παρά το μειονέκτημα δυνάμεων. Το πλέον σημαντικό πρόβλημα παρόλα αυτά ήταν πως δε γνώριζε καθόλου το σημείο στο οποίο ο επιτιθέμενος θα επέλεγε να δοθεί η μάχη. Γι' αυτό λοιπόν βασίστηκε εκεί που όπως αποδείχτηκε οι Ηνωμένες Πολιτείες υπερτερούσαν κατά πολύ στις υπηρεσίες πληροφοριών. Ανώτερος στον αντίστοιχο κλάδο του Ναυτικού ήταν ο ιδιαίτερα ικανός Πλωτάρχης Τζόζεφ Ρόντσφορντ.
Ο οποίος Ρόντσφορντ, στην προηγούμενη σύγκρουση στη Θάλασσα των Κοραλλιών είχε προβλέψει με ακρίβεια τις κινήσεις του εχθρού. Ο ίδιος μέσα από εντατικές παρακολουθήσεις και εκμεταλλευόμενος το ότι λίγο καιρό νωρίτερα οι ομοεθνείς του είχαν καταφέρει να «σπάσουν» τον κώδικα επικοινωνίας των αντιπάλων κατέληξε στο συμπέρασμα πως κάτι πολύ σημαντικό επρόκειτο να συμβεί στο σημείο «ΑΦ». Κι ενώ προσπαθούσε να λύσει τον απαιτητικό γρίφο ταυτοποίησης του σημείου η τύχη έκανε την πρώτη αλλά πολύ σημαντική εμφάνισή της. Σε ανύποπτη στιγμή ένα Ιαπωνικό αναγνωριστικό ανέφερε ότι πετάει πάνω από το «ΑΦ».
Η ραδιο-τριγωνομέτρηση που ακολούθησε έδωσε στον Ρόντσφορντ την απάντηση που τόσο επιζητούσε. Στόχος των Ιαπώνων ήταν το Μίντγουεϊ. H "Hypo" έδειξε δείγματα των ικανοτήτων της στο διάστημα από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Mάρτιο του 1942, στη διάρκεια των πρώτων Αμερικανικών επιθέσεων με αεροπλανοφόρα. Ενώ Ιάπωνες και Αμερικανοί μάχονταν στη Θάλασσα των Κοραλλιών, οι άνδρες της "Hypo", παρατηρώντας μία σταδιακή αύξηση της κίνησης των ραδιομεταβιβαζόμενων μηνυμάτων από Ιαπωνικής πλευράς, ανακάλυψαν ότι μία νέα επιχείρηση επρόκειτο να ξεκινήσει, η οποία περιελάμβανε το σύνολο των μονάδων του Ιαπωνικού στόλου.
Tο πρόβλημα που αντιμετώπιζε ο διοικητής της Hypo, Τζόσεφ Π. Ρόσφορτ, αφορούσε στον εντοπισμό του στόχου της επιχείρησης. H ικανότητά του σε συνδυασμό με τις διάσπαρτες πληροφορίες που είχε στην κατοχή του τον βοήθησαν να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο επικείμενος στόχος με την κωδική ονομασία "AF", ήταν το Μίντγουεϊ. Για να βεβαιωθεί, ο Ρόσφορτ επέλεξε να στείλει ένα μήνυμα-δόλωμα προς τους Ιάπωνες. Χρησιμοποιώντας την υποθαλάσσια τηλεφωνική σύνδεση με το Μίντγουεϊ, ζήτησε από τους ασυρματιστές του να μεταδώσουν, μέσω αποκωδικοποιημένου ραδιοδικτύου, ένα μήνυμα.
Ένα μήνυμα που να αναφέρει ότι οι εγκαταστάσεις αφαλάτωσης δε λειτουργούσαν - κάτι σημαντικό για ένα απομονωμένο νησί του Ειρηνικού γεμάτο από άνδρες, αλλά χωρίς πηγές πόσιμου νερού. Oι Ιάπωνες έπεσαν στην παγίδα και όταν οι άνδρες του Ρόσφορτ αποκωδικοποίησαν ένα Ιαπωνικό μήνυμα λίγο αργότερα, με ευχαρίστηση διάβασαν ότι "το AF αντιμετωπίζει προβλήματα με τις εγκαταστάσεις αφαλάτωσης". Οι Αμερικανοί γνώριζαν πλέον ότι ο κύριος στόχος της Ιαπωνικής επίθεσης ήταν το Μίντγουεϊ, αχρηστεύοντας τις παράλληλες επιχειρήσεις αντιπερισπασμού των Ιαπώνων.
Δεύτερον, ενημέρωσε για τον υποβρυχιακό κλοιό, οπότε οι Αμερικανοί κατάφεραν να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους προτού σχηματισθεί ο κλοιός. Tα Enterprise, Hornet και Yorktown, εναπομείναντα αεροπλανοφόρα του Νίμιτς -μετά την απώλεια του Lexington- βρίσκονταν όλα εν πλω μέχρι τα μέσα Μαΐου. Tα Enterprise και Hornet κατέφθασαν νωρίτερα από το Yorktown, το οποίο είχε εμφανείς ζημιές από τη μάχη της Θάλασσας των Κοραλλιών, στις 26 Μαΐου, και έφεραν άσχημα μαντάτα, ο αντιναύαρχος Γουίλιαμ Φ. Χάλσεϊ, ο επονομαζόμενος "Ταύρος", ο εμπνευσμένος, ατρόμητος διοικητής των αεροπλανοφόρων του Στόλου του Ειρηνικού, έπασχε από μία δερματική μόλυνση και η κατάστασή του ήταν μη αναστρέψιμη.
O Χάλσεϊ μεταφέρθηκε σε ένα νοσοκομείο, όπου ο ναύαρχος Νίμιτς τον επισκέφθηκε και του ζήτησε να του υποδείξει τον αντικαταστάτη του. Χωρίς να διστάσει, υπέδειξε τον υποναύαρχο Ρέιμοντ A. Σπρούανς, διοικητή στα καταδρομικά πλοία κάλυψης των αεροπλανοφόρων του Χάλσεϊ. Δύο μέρες αργότερα, ο ναύαρχος Φλέτσερ, κατέφθασε στο Περλ Χάρμπορ. Aφού ενημερώθηκε εν συντομία για την κατάσταση, ο Φλέτσερ απεφάνθη ότι ο εκτιμώμενος χρόνος αποκατάστασης των ζημιών του Yorktown θα ήταν τουλάχιστον τρεις εβδομάδες. Αλλά ο Νίμιτς δεν μπορούσε να περιμένει τόσο πολύ.
Διέταξε να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου το αεροπλανοφόρο να είναι έτοιμο για απόπλου στις 30 Μαΐου, για να μπορεί κατ' αυτόν τον τρόπο να αποφύγει τον επερχόμενο Ιαπωνικό υποβρυχιακό κλοιό. Mε 1.300 άνδρες να εργάζονται πυρετωδώς, το Yorktown ήταν υποψήφιο για το ρεκόρ ταχύτερης επισκευής. O Νίμιτς διέταξε τον υποναύαρχο Ρόμπερτ Ήνγκλις, διοικητή της Δύναμης Υποβρυχίων του Ειρηνικού, να αναπτύξει έναν υποβρυχιακό κλοιό στα δυτικά του Μίντγουεϊ και έναν άλλον στα βόρεια της Χαβάης για να υποστηρίξει τον υποχωρούντα στόλο σε περίπτωση ήττας.
Επιπλέον, μετέθεσε όλα τα διαθέσιμα αεροσκάφη στο Μίντγουεϊ, ενώ προγραμμάτιζε και άλλες αφίξεις στο μικρό κοραλλιογενές νησί που πολύ σύντομα θα γέμιζε με στρατιώτες και πολεμικές μηχανές. Παρά την γραφειοκρατία και τη σύγκρουση εξουσιών με αντίστοιχους κλάδους πληροφοριών στο Πεντάγωνο οι Αμερικανοί γνώριζαν πλέον πως το «ΑΦ» είναι το Μίντγουεϊ και συνεπώς το στοιχείο του αιφνιδιασμού για την Ιαπωνική πλευρά είχε χαθεί. Όπως είναι επίσης ευνόητο ο αντιπερισπασμός στις Αλεούτιες Νήσους δεν επρόκειτο να πετύχει απολύτως τίποτα.
Το γεγονός αυτό μαζί με το ότι δύο από τα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα που ήταν προγραμματισμένο να συμμετέχουν στην επιχείρηση (Ζουικάκου και Σοκάκου) βρίσκονταν για επισκευές και ο Γιαμαμότο έκρινε σκόπιμο να μην τα περιμένει άρχισαν σιγά σιγά να μετριάζουν το τεράστιο ντεζαβαντάζ δυνάμεων που είχε να αντιπαρέλθει ο Νίμιτς. Σε αυτά αξίζει να προσθέσουμε ακόμα πως το αεροπλανοφόρο Γιορκτάουν κατάφερε να επουλώσει τις πληγές του από προηγούμενη μάχη και με μια επισκευή «εξπρές» διάρκειας μόλις 72 ωρών τέθηκε και πάλι σε υπηρεσία (την ώρα που ο εχθρός δεν το υπολόγιζε). Τελικά, στις 28 Μαΐου, ο ναύαρχος Σπρούανς, αναχώρησε με τα δύο του αεροπλανοφόρα.
ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Στις αρχές του Ιούνη του 1942 δύο σχηματισμοί που ο καθένας δεν γνώριζε ούτε τη σύνθεση ούτε την ακριβή θέση του άλλου βρίσκονται ανοιχτά του Μίντγουεϊ. Της Ιαπωνικής δύναμης των τεσσάρων τελικά αεροπλανοφόρων πρώτης γραμμής (Ακάγκι, Κάγκα, Χιρίγιου και Σορίγιου) ηγείται ο σκληροτράχηλος Αντιναύαρχος Τσουίκι Ναγκούμο θριαμβευτής του Περλ Χάρμπορ. «Απέναντί» του στέκεται ο Υποναύαρχος Ρέϊμοντ Σπρούανς ο οποίος επελέγη την τελευταία στιγμή για τη θέση του Διοικητή της αμυντικής δύναμης παρά το ότι δεν είχε στο ενεργητικό του εμπειρία σε παρόμοια θέση. Υπό τις εντολές του βρίσκονται τα αεροπλανοφόρα Χόρνετ, Γιορκτάουν και φυσικά το εμβληματικό Εντερπράιζ.
Το ότι η ναυµαχία του Midway ήταν σηµαντική για την εξέλιξη του Β' Π. Π. στον Ειρηνικό, δεν υπάρχει η παραµικρή αµφιβολία. Μάλιστα είναι µια από τις ελάχιστες περιπτώσεις όπου και οι δύο πλευρές, Αµερικανοί και Ιάπωνες στην προκειµένη περίπτωση, την χαρακτηρίζουν ως «σηµείο καµπής». Πιστεύουµε ότι δεν πρέπει να αρκούµαστε µόνο στα «µεγάλα» ονόµατα, στα αεροπλανοφόρα στην προκειµένη περίπτωση, και σε κάποια λίγα άλλα πλοία, που έπαιξαν «πρωταγωνιστικό» ρόλο. Όλες οι µονάδες, πλοία και αεροσκάφη, που πήραν ή σχεδιάζονταν να πάρουν µέρος στη ναυµαχία του Midway, είχαν ρόλους που θα µπορούσαµε να τους θεωρήσουµε καθοριστικούς.
Ήταν όπως τα πιόνια µιας σκακιέρας, που ανεξάρτητα από τη βαθµολογική τους βαρύτητα, δε µπορούν να λείπουν αφού κάτι τέτοιο δεν επιτρέπεται από τους κανόνες του παιχνιδιού. Άλλωστε δε θα πρέπει να µας διαφεύγει ότι όπως στο σκάκι αυτό που µετράει είναι το µατ, έτσι και στον πόλεµο, το παν είναι η νίκη. Πριν όµως δούµε τις δυνάµεις που παρέταξαν στο Midway Αµερικανοί και Ιάπωνες, να κάνουµε µία διευκρίνιση. Για τους Ιάπωνες η επιχείρηση των αρχών του Ιουνίου του 1942 στον Ειρηνικό, είχε δύο σκέλη:
Ένα στον Κεντρικό Ειρηνικό, µε αντικειµενικό σκοπό την κατάληψη του Midway και, κυρίως, την καταστροφή των Αµερικανικών αεροπλανοφόρων.
Το άλλο ήταν στον Βόρειο Ειρηνικό κι απέβλεπε στην κατάληψη του νησιωτικού συµπλέγµατος των Αλεούτιων, πράγµα που θα έφερνε τους Ιάπωνες πιο κοντά στην Αµερικανική ήπειρο.
Στις δυνάµεις, αναφέρονται µόνον αυτές που έδρασαν στον Κεντρικό Ειρηνικό. Αυτές δηλαδή του Midway. Εκεί άλλωστε ήταν το «κύριο µέτωπο»
- ΗΠΑ
Στόλος Ειρηνικού: Ναύαρχος Chester W. Nimitz, Pearl Harbor, Hawaii.
Δύναμη Αεροπλανοφόρων Κρούσης: Υποναύαρχος Frank Jack Fletcher.
Δύναµη Επιχειρήσεων 17 (TF 17): Υποναύαρχος Frank Jack Fletcher.
Μοίρα Μαχητικών 3 (VF-3): Πλωτάρχης John S. Thatch: 25 Grumman F4F-4 Wildcat.
Μοίρα Βοµβαρδιστικών 3 (VB-3): Πλωτάρχης Maxwell F. Leslie: 18 Douglas SBD-3 Dauntless.
Μοίρα Ανιχνευτικών 3 (VS-3): Υποπλοίαρχος Wallace C. Short Jr.: 19 Douglas SBD-3 Dauntless.
Μοίρα Τορπιλοπλάνων 3 (VT-3): Πλωτάρχης Lance E. Massey: 13 Douglas TBD-1 Devastator.
Οµάδα Επιχειρήσεων 17.2 (TG 17.2)
Οµάδα Καταδροµικών: Υποναύαρχος William W. Smith. USS Astoria CA-34, USS Portland CA-33.
Οµάδα Επιχειρήσεων 17.4 (TG 17.4)
Αντιτορπιλικά συνοδείας: Πλοίαρχος Gilbert C. Hoover, Διοικητής 2ης Μοίρας Αντιτορπιλικών: USS Hughes DD-410, USS Morris DD-417, USS Anderson DD-411, USS Russell DD-414, USS Gwin DD-433, USS Hammann DD-412.
Δύναµη Επιχειρήσεων 16 (TF 16): Υποναύαρχος Raymond A. Spruance.
Οµάδα Επιχειρήσεων 16.5 (TG 16.5)
Οµάδα Αεροπλανοφόρων: Πλοίαρχος George D. Murray. USS Enterprise CV-6: Πλοίαρχος George D. Murray.
Πτέρυγα Μάχης: Πλωτάρχης Clarence W. McClusky. Μοίρα Μαχητικών 6 (VF-6), Υποπλοίαρχος James S. Gray: 27 Grumman F4F-4 Wildcat.
Μοίρα Βοµβαρδιστικών 6 (VB-6): Υποπλοίαρχος Richard H. Best: 19 Douglas SBD-2 & SBD-3 Dauntless.
Μοίρα Ανιχνευτικών 6 (VS-6): Υποπλοίαρχος Wilmer E. Gallaher: 19 Douglas SBD-2 & SBD-3 Dauntless.
Μοίρα Τορπιλοπλάνων 6 (VT-6): Πλωτάρχης Eugene E. Lindsey: 4 Douglas TBD-1 Devastator.
USS Hornet CV-8: Πλοίαρχος Marc A. Mitscher.
Πτέρυγα Μάχης: Πλωτάρχης Stanhope C. Ring.
Μοίρα Μαχητικών 8 (VF-8): Πλωτάρχης Samuel G. Mitchell: 27 Grumman F4F-4 Wildcat.
Μοίρα Βοµβαρδιστικών 8 (VB-8): Πλωτάρχης Robert R. Johnson: 19 Douglas SBD-2 & SBD-3 Dauntless.
Μοίρα Ανιχνευτικών 8 (VS-8): Πλωτάρχης Walter F. Rodee: 18 Douglas SBD-1, SBD-2 & SBD-3 Dauntless.
Μοίρα Τορπιλοπλάνων 8 (VT-8): Πλωτάρχης John C. Waldron: 15 Douglas TBD-1 Devastator.
Οµάδα Επιχειρήσεων 16.2 (TG 16.2)
Οµάδα Καταδροµικών: Υποναύαρχος Thomas C. Kinkaid, Διοικητής 6ης Οµάδας Καταδροµικών: USS New Orleans CA-32. USS Minneapolis CA-36. USS Vincennes CA-44. USS Northampton CA-26. USS Pensacola CA-24. USS Atlanta CL-51.
Οµάδα Επιχειρήσεων 16.4 (TG 16.4)
Αντιτορπιλικά συνοδείας: Πλοίαρχος Alexander R. Early, Διοικητής 1ης Μοίρας Αντιτορπιλικών: USS Phelps DD-360, USS Worden DD-352, USS Monaghan DD-354, USS Aylwin DD-355.
6η Μοίρα Αντιτορπιλικών: Πλοίαρχος Edward P. Sauer: USS Balch DD-363, USS Conyngham DD-371, USS Benham DD-397, USS Ellet DD-398, USS Maury DD-401.
Οµάδα Πετρελαιοφόρων: USS Cimarron AO-22, USS Platte AO-24, USS Dewey DD-349, USS Monssen DD-436.
Υποβρύχια: Υποναύαρχος Robert H. English, Διοικητής Υποβρυχίων Στόλου Ειρηνικού, Pearl Harbor, Hawaii.
Οµάδα Επιχειρήσεων 7.1 (TG 7.1): USS Cachalot SS-170, USS Flying Fish SS-229, USS Tambor SS-198, USS Trout SS-202, USS Grayling SS-209, USS Nautilus SS-168, USS Grouper SS-214, USS Dolphin SS-169, USS Gato SS-212, USS Cuttlefish SS-171, USS Gudgeon SS-211, USS Grenadier SS-210.
Οµάδα Επιχειρήσεων 7.2 (TG 7.2): USS Narwhal SS-167, USS Plunger SS-179, USS Trigger SS-237. Task Group 7.3 (TG 7.3): USS Tarpon SS-175, USS Pike SS-173, USS Finback SS-230, USS Growler SS-215.
Επίγεια Αεροπορική ∆ύναµη, Midway: Πλοίαρχος Cyril T. Simard.
α) 1η Πτέρυγα Περιπολίας (απόσπασµα): Αντιπλοίαρχος. Massie Hughes.
γ) Μοίρα Ανιχνευτικών – Βοµβαρδιστικών Πεζοναυτών 241 (VMSB-241), Ταγµατάρχης Lofton R. Henderson: 11 Vought SB2U-3 Vindicator, Ταγµατάρχης Benjamin W. Norris: 16 Douglas SBD-2 Dauntless.
Εβδόµη Αεροπορική δύναµη Στρατού (απόσπασµα): Υποστράτηγος Willis P. Hale. Λοχαγός James F. Collins: 4 Martin B-26 Marauder, Αντισυνταγµατάρχης Walter C. Sweeney Jr.: 13 Boeing B-17 Flying Fortress, Ταγµατάρχης G.A. Blakey: 6 Boeing B-17 Flying Fortress.
Επάκτια Άµυνα Midway: Πλοίαρχος Cyril T. Simard.
6ο Τάγµα (ενισχυµένο) Πεζοναυτών: Συνταγµατάρχης Harold D. Shannon.(Με τους Λόχους "C" και "D" του 2ου Τάγµατος Καταδροµών των Πεζοναυτών).
Μοίρα Τορπιλακάτων 1 (MBTRON 1): Υποπλοίαρχος Clinton McKellar Jr.
Δύναµη Κατάληψης Midway: Υποναύαρχος Raizo Tanaka επί του Jintsu.
α) Kiyuzumi Maru, Zenyo Maru, No 2 Toa Maru, Argentina Maru, Brazil Maru, Azuma Maru, Keiyo Maru, Goshu Maru, Kano Maru, Hokuriku Maru, Kirishima Maru, Nankai Maru: (µεταγωγικά που µετέφεραν την 5η Ειδική Ναυτική Αποβατική Δύναµη – οµάδες «Kure» και «Yokosuka» - και το απόσπασµα «Ichiki» του Στρατού. Συνολικά περί τους 5000 άνδρες).
Προκεχωρηµένη Δύναµη Υποβρυχίων (6ος Στόλος): Αντιναύαρχος Teruhisa Komatsu επί του Katori στο Kwajalein.
3η Μοίρα Υποβρυχίων: Υποναύαρχος Chimaki Kona επί του Rio de Janeiro στο Kwajalein.
19ος Στολίσκος Υποβρυχίων: Πλοίαρχος Ryojiro Ono I-156, I-157, I-158, I-159 (Αναπτυγµένα µεταξύ πλάτους 28 o 20" N, µήκους 162 o 20" W και πλάτους 26 o N, µήκους 165 o W).
13ος Στολίσκος Υποβρυχίων: Πλοίαρχος Takeharu Miyazaki I-121, I-122, I-123. (Μετέφεραν καύσιµα στη νησίδα Lisianski και στα αβαθή «French Frigate»).
30ος Στολίσκος Υποβρυχίων: Πλοίαρχος Maseo Teraoka I-162, I-165, I-166 (Αναπτυγµένα µεταξύ πλάτους 28 o 20" N, µήκους 162 o 20" W και πλάτους 26 o N, µήκους 165 o W).
Σµηναρχία του Chitose: στο Kwajalein.36 µαχητικά A6M Zero, 36 βοµβαρδιστικά B5N2 Kate.
1η Σµηναρχία: στο Aur και το Wotje 36 µαχητικά A6M Zero, 36 βοµβαρδιστικά B5N2 Kate.
14η Σµηναρχία: 36 αεράκατοι H6K Mavis στο Jaluit και το Wotje.
ΠΡΟΣ ΤΟ MΙΝΤΓΟΥΕΪ
Oι Aλεούτιες Nήσοι σίγουρα δεν αποτελούσαν το καταλληλότερο μέρος για αεροπορικές επιχειρήσεις και ο ναύαρχος Kακούζι Kακούτα το διαπίστωσε στις 3 Iουνίου. Oι διαταγές που είχε λάβει από τον Γιαμαμότο έκαναν λόγο για αεροπορική επίθεση στο Ντατς Χάρμπορ, μία μικρή λιμενική εγκατάσταση στο βόρειο τμήμα της νήσου Ουναλάσκα, περίπου στο μέσο του καμπυλόγραμμου, βραχώδους και εκτεινόμενου προς τα δυτικά συμπλέγματος των Αλεούτιων Νήσων.
Για να επιτύχει το στόχο του, ο Κακούτα είχε υπό τις διαταγές του το ελαφρύ αεροπλανοφόρο Ryujo, το οποίο ήταν η ναυαρχίδα του, το βαρύ, τροποποιημένο αεροπλανοφόρο Junyo, καθώς και 82 αεροσκάφη. Oι άσχημες καιρικές συνθήκες εμπόδισαν τις επιχειρήσεις, καθώς δεν μπορούσε να διασφαλιστεί επαρκής επικοινωνία μεταξύ των δύο αεροπλανοφόρων - το Ryujo, βρισκόταν μόνο του στο σημείο επίθεσης λίγο μετά τις 02:33, προκαθορισμένη ώρα έναρξης των απογειώσεων. Mόνο όταν το Junyo, εμφανίστηκε δέκα λεπτά αργότερα, μπόρεσε ο Κακούτα να εξαπολύσει την πρώτη αεροπορική επιδρομή ενάντια στο στόχο.
Tα αεροσκάφη του επιτέθηκαν στο Ντατς Χάρμπορ και προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές, αλλά χωρίς ουσιαστικό αντίκτυπο για τον Αμερικανικό στόλο. Στο λιμάνι δεν βρίσκονταν βαριές μονάδες του Αμερικανικού ναυτικού. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ένα Ιαπωνικό αεροσκάφος Mitsubishi A6M "Zero", το οποίο υπέστη ζημιές κατά τη διάρκεια της επιδρομής, κατέπεσε σε ένα μικρό νησί αρκετά κοντά στο Ντατς Χάρμπορ και ο πιλότος του σκοτώθηκε κατά την πρόσκρουση. Καθοδηγούμενοι από γηγενείς ιχνηλάτες της Aλάσκα, οι Αμερικανοί βρήκαν το Zero.
Mε εντατικές έρευνες στη συνέχεια θα αποκάλυπταν τα τρωτά σημεία του, τα οποία τελικά οδήγησαν στην ανάπτυξη μεθόδων καταστροφής του "αήττητου" Ιαπωνικού μαχητικού. Κάποιες εκατοντάδες χιλιόμετρα πιο νότια, δεκαπέντε λεπτά μετά την απογείωση των επιτιθέμενων στο Ντατς Χάρμπορ αεροσκαφών, οι Αμερικανοί πιλότοι των αναγνωριστικών αεροσκαφών της κοραλλιογενούς νήσου Μίντγουεϊ απογειώθηκαν προς αναζήτηση του εχθρικού στόλου. Λίγο μετά τις 09:00, ο ανθυποπλοίαρχος Τζακ Ρηντ της ομάδας VP-44, πετώντας με ένα υδροπλάνο PBY Catalina, εντόπισε τη Δύναμη Εισβολής του ναυάρχου Ράιζο Τανάκα.
Ανέφερε την επαφή με τον εχθρό στο Μίντγουεϊ, σημειώνοντας μόνο την ταχύτητα και την πορεία του. Μετά από αίτημα του σταθμού του Μίντγουεϊ, καθόρισε τους τύπους των πλοίων, καθώς και τους αριθμούς που έφεραν, δίνοντας έτσι στη βάση μία καλύτερη εικόνα για τη δύναμη του εχθρού. Κατόπιν, άρχισε να παρακολουθεί διακριτικά τον εχθρικό στόλο.
TO MITSUBISHI A6M "ZERO"
Γρήγορο, ευέλικτο και χειριζόμενο από άρτια εκπαιδευμένους πιλότους, το Mitsubishi A6M Zero ήταν το πιο διάσημο Ιαπωνικό αεροσκάφος του B' Παγκοσμίου Πολέμου και συγχρόνως μία μεγάλη έκπληξη για τους Αμερικανούς. H ύπαρξή του αγνοούνταν από τις Βρετανικές και Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες γνώριζαν μόνο για τα παλαιά σχέδια κατασκευής Ιαπωνικών αεροσκαφών. Tο Zero ήταν οπλισμένο με δύο πυροβόλα των 20 χιλιοστών, δύο πολυβόλα των 7,7 χιλιοστών, ενώ κατείχε το ρεκόρ στην ακτίνα δράσης, που ανερχόταν στα 1.930 μίλια, με μία απορριπτόμενη δεξαμενή καυσίμων.
Aν και ξεπεράστηκε από τα ισχυρότερα Αμερικανικά καταδιωκτικά μετά τα τέλη του 1943, το Zero παρέμεινε ένας αξιόλογος αντίπαλος μέχρι το πέρας του πολέμου. Tο A6M2-21 ήταν η έκδοση που χρησιμοποιήθηκε στο Περλ Χάρμπορ και σε όλο τον Ειρηνικό Ωκεανό στα πρώτα στάδια του πολέμου. Πετώντας στα 4.550 μέτρα με μέγιστη ταχύτητα 346 μίλια ανά ώρα και έχοντας την ικανότητα να φτάνει σε υψόμετρο 6.000 μέτρων σε 7 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα, ήταν ανώτερο από οποιονδήποτε άλλο τύπο καταδιωκτικού στον Ειρηνικό.
Όταν ο πόλεμος με την Aμερική ξεκίνησε, στις 7 Δεκεμβρίου 1941, το Ιαπωνικό ναυτικό είχε 328 A6M2 διαθέσιμα στην πρώτη γραμμή. Tα "μυστικά" του Zero αποκαλύφθηκαν στους Aμερικανούς όταν κατάφεραν να εντοπίσουν ένα σχεδόν άθικτο αεροσκάφος που είχε καταπέσει στη νήσο Aκουτάν. Oι πληροφορίες που συνελέγησαν, βοήθησαν τη βιομηχανία κατασκευής αεροσκαφών Grumman να ελαφρύνει το Grumman F4F Hellcat και να ενισχύσει το Grumman F6F Hellcat με μεγαλύτερο κινητήρα. Mερικά από τα Zero ήταν τα πρώτα αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν σε επιθέσεις αυτοκτονίας.
Tο Zero κατείχε τα πρωτεία στον εναέριο χώρο πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό μέχρι την αεροναυμαχία του Μίντγουεϊ τον Ιούνιο του 1942, η οποία αποτέλεσε το σημείο καμπής στο μέτωπο αυτό. H απαξίωση του μαχητικού αυξανόταν σταθερά και έφτασε στο μέγιστο, όταν το αεροσκάφος επελέγη ως μέσο για αποστολές αυτοκτονίας.
ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΠΡΙΝ ΤΗ ΜΑΧΗ
Οι Αμερικανοί παρατάσσουν τα 3 αεροπλανοφόρα, που διαθέτουν 233 συνολικά αεροπλάνα, και προστατεύονται από 25 πλοία συνοδείας. Στην Μίντγουεη βρίσκονται ακόμα κάπου 127 αεροπλάνα εκ των οποίων μερικά θα πάρουν μέρος σε επίθεση εναντίον του Ιαπωνικού στόλου και τα άλλα θα αμυνθούν στις αποβατικές τους δυνάμεις. Η όλη επίθεση στηρίζεται κυρίως στα επιθετικά αεροπλάνα των αεροπλανοφόρων που αποτελούν μείγμα τορπιλοπλάνων TBD-1 Devastator και βομβαρδιστικών καθέτου εφόρμησης SBD-2 ενώ τα υπόλοιπα είναι προστατευτικά διωκτικά σμήνη. Οι περικοπές της προπολεμικής κρίσης έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη τους πάνω στα τορπιλοπλάνα.
Έχουν υποβαθμισμένη ιπποδύναμη, είναι αργά και οι πιλότοι ποτέ δεν έχουν δοκιμάσει ρίψεις αληθινών τορπιλών στα γυμνάσια ενώ η εκπαίδευσή τους ήταν εξαιρετικά συντομευμένη χρονικά, κάποιοι πιλότοι τους θα πετάξουν μάλιστα πρώτη φορά με αυτά. Τα καταδιωκτικά F4F έχουν ήδη αποδειχτεί κατώτερα των αντίστοιχων Ιαπωνικών Mitsubishi A6M2 Zero και μόνο τα κάθετης εφόρμησης βομβαρδιστικά SBD-2 Dauntless έχουν ικανοποιητικές επιδόσεις ισάξιες και ελαφρά καλύτερες των Ιαπωνικών αν και παρόλα αυτά οι μισοί μόνο πιλότοι είναι εξοικειωμένοι με τον βομβαρδισμό κάθετης εφόρμησης.
Τα αντίστοιχα σμήνη στην ξηρά, χαρακτηρίζονται είτε ως αριθμητικά ανεπαρκή -μερικά Β-17 και Β-26 νεώτερα βομβαρδιστικά- είτε ως μοντέλα ξεπερασμένα τεχνολογικά και αδύνατον να επιζήσουν απέναντι σε Ιαπωνική επίθεση, όπως τα βομβαρδιστικά SBU-3 Vindicator, τα καταδιωκτικά F2A-3 Brewster Buffalo. Υπάρχουν και έξι νεώτερα τορπιλοπλάνα Grumman TBF-1 Avenger που βρίσκονται στο νησί με σκοπό να αντικαταστήσουν μερικά από τα αδύναμα TBD-1 Devastators του Χόρνετ αλλά δεν προλαβαίνουν να σαλπάρουν μαζί με το αεροπλανοφόρο τους.
Οι Ιάπωνες είναι πάντα οι αριθμητικά υπέρτεροι. Διαθέτουν συνολικά 8 αεροπλανοφόρα εκ των οποίων τα τέσσερα, Ακάγκι, Χιριού, Σορίγιου και Κάγκα έχουν στόχο την επίθεση στα αντίστοιχα Αμερικανικά. Τα άλλα δύο, Χόσου και Σιντόγιο, είναι συνοδευτικά της αποβατικής δύναμης. Τα επίσης συνοδευτικά αεροπλανοφόρα Ριούχο και Τζούνιο υπό τον Υποναύαρχο Κακούγι Κακούτα βάζουν πορεία ανατολικά για το Ντατς Χάρμπορ στις Αλεούτιες Νήσους και αποτελούν την δύναμη αντιπερισπασμού.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα σημαντικά Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα πρώτης γραμμής Ζουικάκου και Σοκάκου που αρχικά ήταν μέρος της επιχείρησης, παρέμειναν τελικά στα ναυπηγεία για επιδιορθώσεις οι οποίες αποδείχτηκαν εξαιρετικά αργές και ασήμαντες σε σχέση με την Αμερικανική ικανότητα της τριήμερης διάρκειας επισκευής του Γιόρκταουν. Ο Γιαμαμότο είχε τόσο πολύ επισπεύσει την επιχείρηση που δεν λογάριασε την βραδύτητα των συνεργείων του και ξεκινάει χωρίς αυτά. Συνολικά τα Ακάγκι, Χιρίου, Σορίγιου και Κάγκα μεταφέρουν 238 αεροσκάφη. Τα αεροπλάνα αιχμής του Ιαπωνικού ναυτικού είναι τα καθέτου εφόρμησης Aichi D3A1 και τα βομβαρδιστικά - τορπιλοπλάνα Nakajima B5N2.
Είναι εκείνα που κατέστρεψαν το Περλ Χάρμπορ και ως τότε τα καλύτερα στο μέτωπο του Ειρηνικού στο είδος τους αλλά, κυρίως, είναι στελεχωμένα με εξαιρετικά έμπειρα πληρώματα. Την επιθετική δύναμη των 4 αεροπλανοφόρων αιχμής διοικεί ο Αντιναύαρχος Τσουίτσι Ναγκούμο, όπως και στο Περλ Χάρμπορ. Ο Γιαμαμότο επιβαίνει του θωρηκτού Γιαμάτο στα μετόπισθεν για συντονισμό της μάχης μαζί με 2 ακόμα θωρηκτά και 2 βαριά καταδρομικά ενώ οι αποβατικές δυνάμεις διοικούνται από τον Υποναύαρχο Νομπουτάκε Κόντο με 2 μεγάλα θωρηκτά και κάπου 41 αποβατικά και βοηθητικά πλοία κι ένα σύνολο από 15 συνοδευτικά αντιτορπιλικά.
Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ
Τις πρώτες ώρες της 4ης Ιούνη του 1942 τελικά οι δυο αντιμαχόμενοι μπήκαν στην φανταστική αρένα μάχης. Πρώτα τα Ιαπωνικά βομβαρδιστικά εφορμούν στη βάση του Μίντγουεϊ χωρίς όμως να πλήξουν αρκετά τους στρατηγικούς στόχους που επιθυμούσαν. Παράλληλα από το ίδιο σημείο απογειώνονται όσα Αμερικανικά αεροσκάφη υπήρχαν με στόχο τον εντοπισμό των εχθρικών αεροπλανοφόρων. Την ίδια στιγμή ο Σπρούανς αν και δε γνωρίζει που ακριβώς βρίσκεται ο Ναγκούμο, ούτε αν τα καύσιμα των αεροπλάνων του είναι αρκετά για να φτάσουν ως εκεί, παίρνει μια απόφαση που θα αποδεικνύετο παραπάνω από σημαντική. Ολική επίθεση.
Μετά από λίγο σμήνη βομβαρδιστικών, τορπιλοπλάνων και καταδιωκτικών και από τα τρία αεροπλανοφόρα πετούν ανακατεμένα προς μη συγκεκριμένο προορισμό. Λίγες ώρες αργότερα τα βομβαρδιστικά που είχαν απογειωθεί από το Μίντγουεϊ βρίσκουν τους Ιάπωνες και κατά κύματα επιτίθενται εναντίον τους. Ή για την ακρίβεια προσπαθούν να επιτεθούν. Ένα σφοδρό μπαράζ αντιαεροπορικών σε συνδυασμό με τα πολύ ευέλικτα και ισχυρά Ιαπωνικά καταδιωκτικά (Α6 Ζέρο) τα καθηλώνουν. Οι πιλότοι του Στρατού και των Πεζοναυτών με τα σχετικά ξεπερασμένα αεροσκάφη τους δεν έχουν καμιά ελπίδα. Υφίστανται τρομερές απώλειες χωρίς καν να καταφέρουν να πετύχουν ένα χτύπημα.
Όμως ο σχετικά μεγάλος αριθμός τους (οι Αμερικανοί περίμεναν την επίθεση κι έτσι είχαν στείλει όσες διαθέσιμες μονάδες μπορούσαν στο νησί) μπερδεύει τον Ναγκούμο. Ο ίδιος θεωρεί ότι έχει αποκρούσει και την επίθεση από τα αεροπλανοφόρα και εφησυχάζει. Διατάζει μάλιστα τα τορπιλοπλάνα του να προσνηωθούν για να οπλιστούν με βόμβες, να εφοδιαστούν και να επιδράμουν εκ νέου προς το Μίντγουεϊ. Ήταν όμως η στιγμή που η Τύχη ξαναβγήκε στη σκηνή γελώντας πονηρά για να επιλέξει τον νικητή. Τα βομβαρδιστικά του Εντερπράιζ με κατεστραμμένες τις επικοινωνίες και τα καύσιμα σε οριακό επίπεδο αναζητούσαν ακόμα το στόχο.
Κι ενώ η διαταγή επιστροφής ήταν ζήτημα λεπτών παρατήρησαν τα απόνερα από ένα μοναχικό Ιαπωνικό καταδρομικό και αποφάσισαν να το ακολουθήσουν μήπως τους οδηγήσει σε κάτι πιο ενδιαφέρον. Πράγματι μετά από λίγο μπροστά τους απλώνονταν τα εχθρικά αεροπλανοφόρα και μάλιστα με το κατάστρωμα γεμάτο αεροπλάνα, βόμβες και χυμένο πετρέλαιο. Εκείνη τη στιγμή στην ουσία επρόκειτο για πλωτές πυριτιδαποθήκες. Τα Ζέρο έτρεξαν και πάλι να σώσουν την παρτίδα. Αυτή τη φορά όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι πιλότοι του Ναυτικού είναι πιο ικανοί, περισσότερο εκπαιδευμένοι και τα αεροσκάφη κάθετης εφόρμησης (SBD 2) πολύ πιο αποτελεσματικά.
Το Κάγκα είναι το πρώτο που δέχεται επίθεση. Τρεις βόμβες σε διαφορετικά σημεία το αχρηστεύουν. Ακολουθεί το Ακάγκι η ναυαρχίδα του πρώτου στόλου για το οποίο αρκούν μόλις δύο εύστοχα χτυπήματα. Από τις τρομακτικές εκρήξεις τραυματίζεται και ο ίδιος ο Ναγκούμο που προλαβαίνει να φυγαδευτεί από το πλοίο πριν αυτό βυθιστεί. Τέλος ένα σμήνος του Γιορκτάουν που καταφτάνει εκείνη τη στιγμή με τρεις γιγαντιαίες βόμβες χιλίων λιβρών σφραγίζει και τη μοίρα του Σορίγιου. Μόνο το Χιρίγιου καταφέρνει να αποσπαστεί από το κολασμένο πεδίο και μένει να συνεχίσει μόνο του την άνιση μάχη.
Η ΠΡΩΤΗ ΓΕΥΣΗ
Με την επίθεση στο Pearl Harbor οι Ιάπωνες ξεχύθηκαν σαν πληµµυρίδα και κατέλαβαν τον µισό Ειρηνικό κι ολόκληρη τη Ν.Α Ασία. Ήταν πια σαφές ότι ο επόµενός τους στόχος ήταν η Αυστραλία. Η Αυστραλία που µπορεί µεν να ήταν τεράστια, ταυτόχρονα όµως ήταν και ανυπεράσπιστη. Και ήσαν ήδη πολύ κοντά της έχοντας καταλάβει την Ινδονησία, που τότε ήταν Ολλανδική αποικία, κι ένα µεγάλο µέρος της Νέας Γουινέα. Στα τέλη Απριλίου είναι έτοιµοι να εξαπολύσουν την Επιχείρηση ΜΟ. Πρόκειται για την κωδική ονοµασία της αµφίβιας επιχείρησης για την κατάληψη του Port Moresby.
Στην περιοχή βρισκόταν η Task Force 17 του υποναυάρχου Frank J. Fletcher , η Task Force 11 του υποναυάρχου Aubrey Fitch και η Task Force 44 του, επίσης, υποναυάρχου J. G. Crace. Οι δύο πρώτοι ήσαν Αµερικανοί και ο τρίτος Βρετανός. Ο Fletcher επέβαινε του αεροπλανοφόρου Yorktown κι είχε στη δύναµή του 3 καταδροµικά κι 6 αντιτορπιλικά. Ο Fitch ήταν στο Lexington κι είχε 2 καταδροµικά κι 7 αντιτορπιλικά. Τέλος τη δύναµη του Crace αποτελούσαν 2 Αυστραλιανά καταδροµικά, 1 Αµερικάνικο και 2 αντιτορπιλικά. Επικεφαλής όλων ήταν ο Fletcher.
Από την πλευρά των Γιαπωνέζων υπήρχε η ∆ύναµη Κρούσης υπό τον Αντιναύαρχο Takeo Takagi µε τα αεροπλανοφόρα Zyikaku και Shokaku, του Αντιναυάρχου Chuichi Hara, 3 καταδροµικά κι 6 αντιτορπιλικά. Ήταν ακόµα και η ∆ύναµη Κάλυψης του αντιναυάρχου Aritomo Goto µε το µικρό αεροπλανοφόρο Shoho, το υδροπλανοφόρο Kamikawa Maru, 4 καταδροµικά, 3 ελαφρά καταδροµικά και 7 αντιτορπιλικά. Η σύγκρουση έγινε Β.Α της Αυστραλίας στην περιοχή της Θάλασσας των Κοραλλιών, από την οποία πήρε και το όνοµά της. Το κύριο µέρος της κράτησε δύο ηµέρες, 7 και 8 Μαΐου του 1942.
Ήταν η πρώτη ναυµαχία στην ιστορία όπου οι αντίπαλοι στόλοι δεν ήλθαν σε οπτική επαφή µεταξύ τους. Τα αποτελέσµατά της; Οι Αµερικανοί έχασαν: Ένα αεροπλανοφόρο, το Lexington. Ένα αντιτορπιλικό, το Sims. Ένα πετρελαιοφόρο, το Neosho κι 66 αεροπλάνα. Το άλλο αεροπλανοφόρο τους, το Yorktown, έπαθε σοβαρές ζηµιές. Από την πλευρά των Γιαπωνέζων είχαµε τις εξής απώλειες: Βυθίσθηκαν το αεροπλανοφόρο Shoho και το αντιτορπιλικό - οπλιταγωγό Kikutsuki ενώ χάθηκαν και περί τα 80 αεροπλάνα. Ζηµιές έπαθαν το αεροπλανοφόρο Shokaku, η ναρκοθέτιδα Okinoshima και το αντιτορπιλικό - οπλιταγωγό Yuzuki.
Σε τακτικό επίπεδο ήταν µια νίκη, στα σηµεία, για τους Ιάπωνες. Στρατηγικά όµως ήταν µια νίκη των Αµερικανών. Οι Γιαπωνέζοι αναγκάσθηκαν να ανακαλέσουν την Επιχείρηση ΜΟ. Έχασαν έτσι τη δυνατότητα να έχουν «εντός βολής» την Queensland, την Β.Α δηλαδή Αυστραλία. Μέσα σε έξι µήνες είχαν φθάσει στο απώτατο σηµείο της εξάπλωσής τους. Από εδώ κι εµπρός θα υποχωρούν.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΥΣΤΙΚΟ
Αν κάποιος έµπαινε στο ισόγειο και µε χωρίς παράθυρα γραφείο του προϊσταµένου της 14ης Μονάδας Πληροφοριών Μάχης του Ναυτικού, στο Pearl Harbor, θα έχανε κάθε ιδέα για το σύστηµα πληροφοριών του US Navy. Χαρτιά ήσαν σκορπισµένα παντού. Στα τραπέζια, στο πάτωµα και στο κρεβάτι εκστρατείας που υπήρχε σε µια γωνιά. Όµως τη µεγαλύτερη έκπληξη σίγουρα θα την ένιωθε µόλις έβλεπε τον ίδιο τον προϊστάµενο που κυκλοφορούσε µε µια κόκκινη ζακέτα και µαλακές παντόφλες. Όµως ο πλωτάρχης Joseph Rochefort, έτσι λεγόταν, ήταν µια ιδιοφυΐα στην κρυπτανάλυση. Ήταν ένας από αυτούς που είχαν καταφέρει να «σπάσουν» τον JN-25, τον κώδικα κρυπτογράφησης του Ιαπωνικού Ναυτικού.
Ήταν αυτός που είχε «διαβάσει» τα σήµατα των Γιαπωνέζων και είχε πει ότι η Επιχείρηση ΜΟ, αφορούσε την απόβαση στο Port Moresby. Ο ∆ιοικητής του Στόλου του Ειρηνικού ναύαρχος Chester William Nimitz, τον εµπιστευόταν απολύτως. ∆εν είχε προλάβει να τελειώσουν καλά-καλά οι επιχειρήσεις στη Θάλασσα των Κοραλλιών και ο Rochefort είχε αρχίσει να ξεκαθαρίζει πως µια άλλη, πολύ µεγάλη, επιχείρηση του ιαπωνικού ναυτικού επρόκειτο να εκδηλωθεί σύντοµα. Σύµφωνα µε τα σήµατα ο επόµενος αντικειµενικός σκοπός αναφερόταν ως AF. Ο Rochefort πίστευε ότι κάτω από αυτόν τον κωδικό κρυβόταν το Midway. Όµως οι προϊστάµενοί του δεν πείθονταν.
Θεωρούσαν ως πιθανότερους στόχους την Αλάσκα ή ακόµα και τα παράλια της Καλιφόρνια. Τους πρότεινε λοιπόν κάτι απλό αλλά αρκετά επικίνδυνο. Να στείλουν από τη Midway ένα «ανοικτό» σήµα και να αναφέρουν ότι χάλασε ο αφαλατωτής του νησιού. Ο κίνδυνος έγκειτο µήπως οι Γιαπωνέζοι υποπτευόντουσαν ότι οι Αµερικανοί είχαν σπάσει τους κώδικές τους. Το θέµα το έλυσε ο ίδιος ο Nimitz που συµφώνησε µε τον Rochefort. ∆ύο ηµέρες αργότερα στο Pearl Harbor «έπιαναν» ένα Γιαπωνέζικο σήµα που ανέφερε ότι το AF είχε πρόβληµα µε το πόσιµο νερό. Τι ήταν όµως η Midway κι είχε τόση σηµασία για τους δύο αντιπάλους;
Πρόκειται για µια ατόλη που βρίσκεται στη µέση του πουθενά ή για την ακρίβεια 1,360 µίλια Β.∆ της Χαβάη. Το αεροδρόµιο στο Eastern Island, η ναυτική της βάση, οι αποθήκες καυσίµων και πυροµαχικών, οι στρατώνες, ο σταθµός ασυρµάτου και προπαντός η θέση της την έκαναν ένα στόχο πρώτης προτεραιότητας. Αυτήν ακριβώς τη σκέψη είχε κάνει και ο ναύαρχος Isoroku Yamamoto , ο αρχηγός ολόκληρου του ιαπωνικού στόλου. Έχοντας ζήσει στις ΗΠΑ γνώριζε καλά τις δυνατότητες εκείνης της χώρας. Το ίδιο καλά όµως γνώριζε και τις αδυναµίες της δικής του. Πίστευε λοιπόν ακράδαντα ότι για να µπορέσει η Ιαπωνία να καταβάλλει τις ΗΠΑ, έπρεπε τα ταχύτερο δυνατόν να καταστρέψει τις ναυτικές της δυνάµεις.
Σ’ αυτό απέβλεπε µε την επίθεση στο Pearl Harbor. Όµως εκεί δεν έπαθαν τίποτα τα Αµερικανικά αεροπλανοφόρα κι εποµένως η ισορροπία στον Ειρηνικό µπορεί να είχε µεταβληθεί αλλά δεν είχε ανατραπεί. Η ναυµαχία στη Θάλασσα των Κοραλλιών έδειξε όχι µόνον αυτό αλλά κι ότι οι ΗΠΑ είχαν αρχίσει να ανακτούν δύναµη. Η ανάγκη λοιπόν για τη µεγάλη σύγκρουση που θα οδηγούσε στην καταστροφή του Αµερικανικού στόλου ήταν άµεση. Έτσι µπήκαν σε εφαρµογή τα σχέδια για την κατάληψη του Midway. Αν τα σχέδια αυτά πετύχαιναν, το Αυτοκρατορικό Ναυτικό όχι µόνο θα είχε στην κατοχή του ένα αβύθιστο αεροπλανοφόρο στη µέση του Ειρηνικού, αλλά και θα είχε εξαφανίσει τον αντίπαλο στόλο.
Η κατάληψη του συγκροτήµατος της Χαβάη θα ήταν πια παιχνιδάκι, ενώ οι δυτικές ακτές των ΗΠΑ θα ήσαν στο έλεός του. Η ιδέα του σχεδίου ήταν αρκετά απλή. Οι κύριες δυνάµεις θα κτυπούσαν στη Midway µε σκοπό να εξουθενώσουν την άµυνά του, να ανοίξουν τον δρόµο στις αποβατικές δυνάµεις αλλά και να παρασύρουν τα Αµερικανικά αεροπλανοφόρα στην αποφασιστική σύγκρουση. Πίστευαν ότι τα 7 µεγάλα και 4 µικρότερα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα είχαν να αντιµετωπίσουν µόνο 2 Αµερικανικά. Τα θωρηκτά ήσαν χωρίς αντίπαλο αφού όλα τα Αµερικανικά είχαν πάθει ζηµιές στο Pearl Harbor κι επισκευάζονταν στις δυτικές ακτές των ΗΠΑ.
Ιαπωνική υπεροχή υπήρχε επίσης στα καταδροµικά και τα αντιτορπιλικά. Στα υποβρύχια µόνο οι αριθµοί ήσαν περίπου ίσοι. Μάλιστα για να παραπλανήσουν τους Αµερικανούς, 24 ώρες πριν την επίθεση στη Midway, θα εκδηλωνόταν επίθεση στα νησιά Aleutians, στον Β. Ειρηνικό. Αυτό θα ανάγκαζε τους Αµερικανούς να διαιρέσουν τις δυνάµεις τους και κατά συνέπεια να τις αδυνατίσουν ακόµα περισσότερο. Ήταν ένα καλό σχέδιο που είχε όµως δύο µειονεκτήµατα. Το ένα ήταν ότι η εφαρµογή του έγινε κατά έναν εντελώς περιπεπλεγµένο, συνήθη όµως στους Γιαπωνέζους, τρόπο.
Το δεύτερο, και σηµαντικότερο, ήταν ότι η Επιχείρηση ΜΙ, όπως είχε ονοµασθεί, ήταν γνωστή στον Nimitz µε κάθε της λεπτοµέρεια. Ο Rochefort είχε φροντίσει σχετικώς. Στις 2 Μαΐου επισκέφθηκε τη Midway ο Nimitz µαζί µε τον διοικητή της αντιπλοίαρχο Cyril T. Simard και τον επικεφαλής των πεζοναυτών αντισυνταγµατάρχη Harold Shannon, πήγε παντού κι επιθεώρησε τα πάντα. ∆εν τους είπε τίποτα απ’ όσα γνώριζε. Όταν γύρισε στο Pearl Harbor, τους έστειλε ότι του είχαν ζητήσει για την άµυνα της ατόλης, την προαγωγή τους σε πλοίαρχο και συνταγµατάρχη, αντίστοιχα, κι ένα γράµµα που τους πληροφορούσε ότι θα δεχθούν Ιαπωνική επίθεση από τις 28 Μαΐου και µετά.
Κατά τα άλλα προσπαθούσε και ο ίδιος να µαζέψει όσες δυνάµεις µπορούσε. Στη διάθεσή του είχε µόνο δύο αεροπλανοφόρα. Το Enterprise και το Hornet. Το Saratoga έκανε επισκευές στο Seattle. Το Yorktown µόλις και κατάφερε να φτάσει στις 27 Μαΐου στο Pearl Harbor. Οι ζηµιές που είχε πάθει στη Θάλασσα των Κοραλλιών ήταν σοβαρές και χρειαζόταν επισκευές που θα κρατούσαν περί τις 90 ηµέρες. Οι εργαζόµενοι όµως στις δεξαµενές έκαναν το θαύµα τους. Το Yorktown επισκευάστηκε, πρόχειρα βέβαια αλλά οπωσδήποτε έγινε ικανό για µάχη, µέσα σε τρεις ηµέρες. Η αεροπορική του πτέρυγα είχε κι αυτή αποδεκατισθεί.
Τελικά δηµιουργήθηκε µια, πιο ισχυρή, από τις µοίρες VF-3, VB-3, VS-5 και VT-5. Όλες τους είχαν έµπειρους πιλότους. Μια σηµαντική ενίσχυση ολόκληρης της αεροπορικής δύναµης ήταν το ότι την θέση των F4F-3 είχαν πάρει τα F4F-4. Τα νεώτερα µοντέλα του Wildcat υπερείχαν σε δύο σηµεία. Είχαν αναδιπλούµενα φτερά και έφεραν έξι αντί τέσσερα πολυβόλα της 0.5 in. Αυτό σήµαινε ότι υπήρχε µια αύξηση στην ισχύ του πυρός κατά 50% αλλά και στον αριθµό που µπορούσε να µεταφέρει κάθε αεροπλανοφόρο, αφού έπιαναν λιγότερο χώρο στα κάτω καταστρώµατα.
Όµως ο Nimitz αντιµετώπιζε κι ένα σοβαρό πρόβληµα. Ο επικεφαλής της Task Force 16, υποναύαρχος William F. Halsey , είχε µπει στο νοσοκοµείο. Η ένταση και το άγχος των τελευταίων µηνών του είχε προκαλέσει δερµατίτιδα σ’ όλο του το σώµα. Ως αντικαταστάτη του πρότεινε στον Nimitz τον επικεφαλής της δύναµης κάλυψής του, τον υποναύαρχο Raymond A. Spruance. Μπορεί να µην είχε πείρα από αεροπλανοφόρα αλλά ο Halsey τον εκτιµούσε για τον τρόπο δράσης του. Ο Nimitz δέχθηκε κι έτσι ο Spruance ανέλαβε την TF16, επιβιβάσθηκε στο Enterprise και απέπλευσε από το Pearl Harbor στις 28 Μαΐου. Ακολούθησε, στις 30, ο Fletcher µε το Yorktown και την TF17.
Οι δύο δυνάµεις συναντήθηκαν στις 2 Ιουνίου, µόλις είχε αρχίσει να βραδιάζει, 400 µίλια Β.Α της Midway. Επικεφαλής ανέλαβε ο Flecher όντας αρχαιότερος. Έπλεαν στην περιοχή περιµένοντας τους Γιαπωνέζους, που κατευθύνονταν προς τον αντικειµενικό τους σκοπό. Η εκτέλεση του σχεδίου της επιχείρησης ΜΙ ήταν µάλλον πολύπλοκη. Τα Ιαπωνικά πλοία αποπλεύσανε από δια- φορετικά σηµεία διαφορετικές ηµεροµηνίες. Τα οπλιταγωγά αναχώρησαν, από τη Yokosuka και το Kure, στις 20 για τη Saipan απ’ όπου θα κατευθυνόταν προς τη Midway. Ακολούθησαν στις 27 τα πλοία που είχε υπό τις διαταγές του ο Nagumo δηλαδή τα αεροπλανοφόρα και η συνοδεία τους.
Την εποµένη έφυγαν από τη Β. Ιαπωνία και οι δυνάµεις που θα έκαναν την επίθεση στα Aleutians. Στις 29 ήταν η σειρά των πλοίων της δύναµης εισβολής στη Midway, του Kondo. Τελευταία έφυγε, πάντα στις 29, η κυρία δύναµη υπό τον ίδιο τον Yamamoto. Το ταξίδι δεν ήταν και τόσο οµαλό. Στις 2 Ιουνίου τα πλοία του Nagumo έπεσαν σε πυκνή οµίχλη. Τόσο πυκνή που δε µπορούσαν να ανταλλάξουν σήµατα ούτε και µε τον οπτικό τηλέγραφο. Για να δώσει την εντολή αλλαγής πορείας προς τη Midway, αναγκάσθηκε να σπάσει τη σιγή ασυρµάτου και να χρησιµοποιήσει έναν πολύ χαµηλής συχνότητας ασύρµατο που υπήρχε στο Akagi. Το σήµα αυτό ακούσθηκε και στο Yamato.
Ήταν το µόνο στοιχείο που είχε ο Yamamoto ότι η εξέλιξη των πραγµάτων ήταν σύµφωνα µε το πρόγραµµα. Αλλά η οµίχλη δεν ήταν το µόνο πρόβληµα που συνάντησαν οι Γιαπωνέζοι. Μια αεράκατος Kawanishi H8K Emily, ήταν να κάνει µια αναγνωριστική πτήση στο Pearl Harbor, για να δει αν ήταν εκεί ο Αµερικανικός στόλος. Θα ανεφοδιαζόταν στους αµµοϋφάλους French Frigate από υποβρύχια. Όταν όµως έφτασαν αυτά εκεί βρήκαν στην περιοχή να περιπολεί ένα Αµερικανικό αντιτορπιλικό. Επικοινώνησαν µε το Τόκιο κι αυτό ακύρωσε την πτήση.
Η τρίτη ατυχία ήταν ότι όταν οι δύο οµάδες υποβρυχίων που είχαν ως αποστολή να περιπολούν µεταξύ Pearl Harbor και Midway, ώστε να δουν τα Αµερικανικά πλοία, έφτασαν στην προκαθορισµένη περιοχή και δεν είδαν τίποτα. Ο Flecher µε τα πλοία του είχε ήδη περάσει. Παρά την έλλειψη των πληροφοριών για τις κινήσεις του αντιπάλου οι Γιαπωνέζοι προχωρούσαν κανονικά στην εκτέλεση της Επιχείρησης ΜΙ. Αν όµως αυτοί ταξίδευαν στα τυφλά, δε συνέβαινε το ίδιο και µε τον Nimitz. Γνωρίζοντας καλά τα σχέδια του αντιπάλου δεν έδωσε καµία σηµασία στην επίθεση που εκδηλώθηκε νωρίς το πρωί της 3ης Ιουνίου στο Dutch Harbor των Aleutians.
Στην περιοχή είχε στείλει τον υποναύαρχο Robert Theobald µε 5 καταδροµικά, 9 αντιτορπιλικά κι 6 υποβρύχια. Την αεροπορική κάλυψη είχε αναλάβει η USAAF. Οι δυνάµεις αυτές ήσαν οπωσδήποτε ανεπαρκείς αλλά τον Nimitz τον ενδιέφερε η Midway και τίποτα άλλο. Την ίδια λοιπόν ηµέρα, στις 3 Ιουνίου, στις 04.00 το πρωί, αποθαλασσώθηκαν κι απογειώθηκαν από τη Midway 23 συνολικά Consolidated PBY-5 και PBY-5A Catalina. Αποστολή µία και µοναδική: να βρουν τον επερχόµενο Ιαπωνικό στόλο. Θα έψαχναν σε ένα τόξο που είχε ακτίνα 700 µίλια. Ήταν λίγο µετά τις 08:00 όταν ένα από αυτά µε χειριστή το σηµαιοφόρο Jewell Reid είδε πλοία κάτω του.
Αµέσως ειδοποίησε τη Midway, ενώ συνέχισε να τα παρακολουθεί. Αν και ο Nimitz, στον οποίον έφθαναν όλες οι πληροφορίες αµέσως, κατάλαβε ότι αυτή δεν ήταν η κυρία δύναµη αλλά δύναµη εισβολής υπό τον Kondo, έδωσε εντολή να τα προσβάλουν. Στις 12:30 απογειώθηκαν από τη Midway 9 Boeing B-17E Flying Fortress φορτωµένα µε 4 βόµβες των 600lb το καθένα. Τα B-17E πετούσαν, σε 3 σχηµατισµούς V, από τα 12,000ft (3,658 m) ως τα 8,000ft (2,43 8m). Βρήκαν τα πλοία και τους επιτέθηκαν. Αν και όταν γύρισαν στο Midway πίστευαν ότι είχαν πλήξει ένα καταδροµικό κι ένα οπλιταγωγό, στην πραγµατικότητα είχαν πετύχει µόνο θάλασσα.
Το ίδιο βράδυ 4 PBY-5A Catalina, του VP-44, απογειώθηκαν από τη Midway. Είχαν φτάσει εκεί το απόγεµα, µετά από 10 ώρες πτήση, προερχόµενα από το Pearl Harbor. Έφεραν µια τορπίλη των 21in το καθένα και τα πληρώµατά τους ήσαν όλοι εθελοντές. Σκοπός τους να κάνουν νυκτερινή επίθεση µε τορπίλες κατά των Ιαπωνικών πλοίων. Όµως τα Catalina δεν ήσαν κατάλληλα για κάτι τέτοιο. Ούτε και τα πληρώµατα τους είχαν την ανάλογη εκπαίδευση. Βρήκαν όµως τη δύναµη του Kondo και της επιτέθηκαν. Κατάφεραν και χτύπησαν ένα πετρελαιοφόρο, το Akebono Maru, στο οποίο προξένησαν ελαφρές µόνο ζηµιές που δεν το έβγαλαν από τον σχηµατισµό. Πήραν λοιπόν τον δρόµο της επιστροφής.
Είχε ξηµερώσει πια η 4η Ιουνίου όταν επικοινώνησαν µε τον πύργο του αεροδροµίου της Midway και ζήτησαν άδεια προσγείωσης. Τότε αυτός τους πληροφόρησε ότι η ατόλη δεχόταν αεροπορική επίθεση. Το απόγεµα της 3ης Ιουνίου τα πλοία του Fletcher ήσαν 345 µίλια Α.Β.Α της Midway και 460 ανατολικά από αυτά του Nagumo. Το πρωί της 4ης η µεταξύ τους απόσταση ήταν µόνο 248 µίλια. Όµως ο καθένας από τους δύο ναυάρχους αγνοούσε τη θέση του άλλου. Στις 04:30 απονηώθηκαν από τα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα 36 Aichi D3A1 Val, 36 Nakajima B5N2 Kate. Ήσαν φορτωµένα µε βόµβες και ως συνοδεία είχαν 36 Mitsubishi A6M2 Zero. Στόχος τους η Midway.
Την ίδια περίπου ο Fletcher, από το Yorktown, έστειλε 10 SBD-3 Dauntless να ψάξουν για τα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα. Αλλά και από τη Midway είχαµε αντίστοιχες κινήσεις. Από εκεί σηκώθηκαν 17 Catalina και 17 B-17E Flying Fortress. Αυτά τα τελευταία όχι µόνο για να ερευνήσουν τον ωκεανό αλλά και για να µην βρεθούν στο έδαφος σε περίπτωση επίθεσης. Σχεδόν ταυτόχρονα µε τα αεροπλάνα του πρώτου κύµατος, απονηώθηκαν και 5 άλλα αεροσκάφη από τα Ιαπωνικά πλοία, ήσαν 2 Nakajima B5N2 Kate από το Akagi και το Kaga, 2 Aichi E13A1 Jake από το Chikuma κι 1 Mitsubishi F1M2 Pete από το Haruna. 2 ακόµα Aichi E13A1 Jake που έπρεπε να απονηωθούν από το Tone, καθυστέρησαν.
Παρουσίαζε προβλήµατα ο καταπέλτης του πλοίου. Τελικά έφυγαν µετά από 30 λεπτά. Αποστολή όλων ήταν να ψάξουν για τον κύριο αντικειµενικό σκοπό: Τα Αµερικανικά αεροπλανοφόρα. Στις 05:34 έφτασε στον Fletcher µια αναφορά από ένα Catalina. Είχαν βρει τα αεροπλανοφόρα του Nagumo. Στις 06:03 νέα αναφορά έδινε περισσότερα στοιχεία τους: 207 µίλια ∆Ν∆ από τον Fletcher υπήρχαν 2 Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα. Λίγο πιο πριν, στις 05:53, το ραντάρ της Midway είχε «πιάσει» τα Ιαπωνικά αεροπλάνα που πλησίαζαν. Σήµανε αµέσως συναγερµός κι ότι µπορούσε να πετάξει, ακόµα και τα θαλασσοπούλια της ατόλης, βρέθηκε στον αέρα. Τα 21 F-2A-3 Buffalo και τα 7 F4F-3 Wildcat του VMF-221 αναχαίτισαν τα επερχόµενα Ιαπωνικά 25 µίλια Β∆ της Midway.
Αν και λιγότερα και σαφώς υποδεέστερα από τα Zero, πολέµησαν πολύ καλά. Κατέρριψαν 2 Kate, 2 Zero κι 1 Val. Από αυτά χάθηκαν 13 Buffalo και 2 Wildcat. Από τα υπόλοιπα που µπόρεσαν να προσγειωθούν στη Midway, µόνο 2 από κάθε τύπο ήσαν σε θέση να ξαναπετάξουν. Η προσβολή κράτησε 20 περίπου λεπτά. Οι ζηµιές που προκάλεσαν ο βοµβαρδισµός και οι πολυβολισµοί ήσαν αρκετές όχι όµως και τόσο σηµαντικές ώστε να εξουδετερώσουν κάθε δυνατότητα αντίστασης της ατόλης. Έτσι ο επικεφαλής του πρώτου κύµατος, Υποπλοίαρχος Joichi Tomonaga, τηλεγραφούσε στον Nagumo: «Ανάγκη για δεύτερη επίθεση. Ώρα 07:00».
Μόλις ο Fletcher πήρε το µήνυµα µε τη θέση των Ιαπωνικών αεροπλανοφόρων, έδωσε εντολή στον Spruance να εξαπολύσει την επίθεση µε τα αεροπλάνα της TF17. Η TF16 θα ακολουθούσε µόλις επέστρεφαν τα Dauntless στο Yorktown. Ο επιστολέας του Spruance, πλοίαρχος M.R. Browning, υπολόγισε ώστε τα Αµερικανικά αεροπλάνα να βρουν τα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα την ώρα που θα ανεφοδιάζονταν πάνω σ’ αυτά τα αεροπλάνα που είχαν γυρίσει από τον βοµβαρδισµό της Midway. Έτσι λοιπόν στις 07:02 άρχισαν οι απονηώσεις από το Hornet και το Enterprise. Συνολικά σηκώθηκαν 68 Douglas SBD-3 Dauntless, 29 Douglas TBD-1 Devastator και 20 Grumman F4F-4 Wildcat, µε προορισµό τον εχθρικό στόλο.
Άλλα 34 Wildcat και 8 Dauntless έµειναν να περιπολούν για αντιαεροπορική και ανθυποβρυχιακή προστασία. Στις 07:07 βρέθηκαν πάνω από τα πλοία του Nagumo τα 4 Martin Β-26 Marauder και τα 6 Grumman TBF-1 Avenger από τη Midway. Όλα έφεραν τορπίλες, καµία όµως δεν βρήκε τον στόχο της. Μόνο 2 Marauder κι 1 Avenger, κυριολεκτικά διάτρητο, κατάφεραν να γυρίσουν πίσω. Η επίθεση αυτή σε συνδυασµό µε το τηλεγράφηµα του Tomonaga και την έλλειψη οποιασδήποτε αναφοράς από τα αναγνωριστικά υδροπλάνα, έπεισε τον Nagumo να διατάξει την αλλαγή οπλισµού στα Kate που είχε κρατήσει ως εφεδρεία.
Οι τορπίλες που είχαν αυτά έπρεπε να κατέβουν και στη θέση τους να µπουν βόµβες. Στις 07:28 το Νο2 Jake από το Tone, ανέφερε ότι είδε τον εχθρικό στόλο. Επειδή δεν έλεγε τίποτα για αεροπλανοφόρα ο Nagumo ζήτησε επιβεβαίωση. Το Jake παρακολούθησε τα Αµερικανικά πλοία κι ανέφερε την ύπαρξη 5 καταδροµικών και 5 αντιτορπιλικών. Μόνο στις 08:20, µια ώρα σχεδόν µετά την πρώτη του αναφορά, διέκρινε ότι ανάµεσα στα εχθρικά πλοία που παρακολουθούσε, υπήρχε κι ένα αεροπλανοφόρο. Όµως αυτό δεν ήταν το µόνο πρόβληµα που αντιµετώπιζε ο Ιάπωνας ναύαρχος εκείνη την ώρα. Ήταν 07:55 όταν 16 Dauntless του VMSB-241, από τη Midway, επιτέθηκαν στο Hiryu.
Οι περισσότεροι από τους πιλότους δεν ήσαν καθόλου έµπειροι. Για την ακρίβεια δεν είχαν εκτελέσει ποτέ κάθετη εφόρµηση. Αρκέσθηκαν λοιπόν σε βοµβαρδισµό από µικρή γωνία προσβολής και δεν σηµείωσαν καµία επιτυχία. Την ώρα που τελείωναν τα Dauntless εµφανίσθηκαν ψηλά τα B-17E, καθένα ήταν φορτωµένο µε 5 βόµβες των 500 lb. Από τα 20,000 ft που πετούσαν δεν κατάφεραν, κι αυτά, τίποτα. Η αστοχία των αµερικανών επαναλήφθηκε και µε τα υπόλοιπα αεροπλάνα του VMSB-241, τα 11 Vought SB2U-3 Vindicator, που επιτέθηκαν στις 08:20. Εντωµεταξύ η ώρα ήταν πια 08:30 και είχαν αρχίσει να επιστρέφουν τα αεροπλάνα που είχαν προσβάλει τη Midway.
Τότε ο Nagumo πήρε τη µεγάλη απόφαση: Θα περισυνέλεγε τα αεροπλάνα που επέστρεφαν. Θα εξοπλίζονταν και ανεφοδιάζονταν. Έτσι µαζί µε τα αεροπλάνα που είχε κρατήσει σε εφεδρεία, κι είχαν αρχίσει να τους ξαναβάζουν τορπίλες στη θέση των βοµβών, θα κτυπούσαν τα Αµερικανικά πλοία. Εντωµεταξύ και στην πλευρά των Αµερικανών επικρατούσε ένα µικρό χάος. ∆εν ήταν µόνο η αδυναµία των αεροπλάνων της Midway να επιφέρουν ένα πλήγµα κατά του Ιαπωνικού στόλου. Τα αεροπλάνα που είχαν απονηωθεί από το Hornet και το Enterprise κατευθύνονταν προς τα Ιαπωνικά πλοία χωρίς συντονισµό µεταξύ των µοιρών.
Τα 35 Dauntless από το Hornet δεν βρήκαν παρά µόνο άδεια θάλασσα στο σηµείο που υπέθεταν ότι θα ήσαν οι Γιαπωνέζοι, έτσι πήραν κατεύθυνση προς τη Midway. Τα 10 Wildcat που τα συνόδευαν, ακολούθησαν αλλά τους τελείωσαν τα καύσιµα κι αναγκάσθηκαν να προσθαλασσωθούν. Τελικά από αυτά τα Dauntless 22 κατάφεραν και γύρισαν στο Hornet, ενώ 13 πήγαν για προσγείωση στη Midway όπου 2 έπεσαν στη λιµνοθάλασσα. Τα υπόλοιπα 11 αφού ανεφοδιάσθηκαν γύρισαν κι αυτά στο πλοίο τους. Ο επικεφαλής των Wildcat από το Enterprise είδε τα Γιαπωνέζικα πλοία στις 09:10, όµως δεν κατάφερε να ειδοποιήσει τα 15 Devastator του Hornet που συνόδευε.
Ευτυχώς αυτά είδαν τον εχθρό στις 09:25 κι αµέσως επιτέθηκαν από πολύ χαµηλό ύψος. Τα αντιαεροπορικά των πλοίων και τα Zero τα θέρισαν. Ελάχιστα έφθασαν σε απόσταση βολής. Ένας µόνον πιλότος, ο σηµαιοφόρος George Gay, επέζησε από τα δεκαπέντε πληρώµατα. Κανένας στόχος δεν χτυπήθηκε. Ακολούθησαν τα Devastator του Hornet. Κι εδώ τα ίδια αποτελέσµατα ως προς τους στόχους. Η διαφορά ήταν ως προς τα καταρριφθέντα που ήσαν 10. Παρόµοια τύχη είχαν και τα Devastator του Yorktown που ακολούθησαν. Τα 6 Wildcat που τα συνόδευαν, έκαναν ότι µπορούσαν για να αντιµετωπίσουν τα πολύ περισσότερα Zero που κάλυπταν τα αεροπλανοφόρα.
Τελικά θα καταρριφθούν 3 Wildcat και 10 Devastator. Η ώρα είχε φθάσει 10:15, είχαν επιτεθεί 41 Devastator από τα οποία µόνο 6 είχαν καταφέρει να επιβιώσουν και τα Ιαπωνικά πλοία δεν είχαν πάθει ούτε γρατσουνιά. Ο Chuichi Nagumo είχε αρχίσει να νιώθει ότι η τύχη ήταν µε το µέρος του.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ
3η Ιουνίου 1942
Στις 3 Ιουνίου ξημερώματα η δύναμη του Κακούτα φτάνει σε απόσταση 180 μιλίων και εξαπολύει τα αεροπλάνα της εναντίον του Ντατς Χάρμπορ προκαλώντας μέτριες ζημιές. Κατά τις 11:00 εντοπίζονται στα βόρεια της Μίντγουεη 6 μεγάλα πλοία με πορεία ανατολικά. Οι Σπρούανς και Φλέτσερ αναμεταδίδουν στα πληρώματα ότι δεν πρόκειται για επίθεση από το κυρίως σώμα της ιαπωνικής δύναμης. Στις 12:00 τα σμήνη βομβαρδιστικών μακράς ακτίνας δράσης Β-17 εντοπίζουν μέρος από τον Ιαπωνικό στόλο και στις 16:00 επιτίθενται από μεγάλο ύψος.
Το σκοπευτικό τους μηχάνημα θεωρείται μεγάλο στρατιωτικό απόρρητο και υποτίθεται υπολογίζει όλες τις μαθηματικές παραμέτρους βολής για να εγγυηθεί εξαιρετική ακρίβεια από μεγάλο ύψος. Χωρίς πράγματι να έχουν γίνει εκτεταμένες μελέτες, η θεωρία δεν επαληθεύεται στην πράξη και όλες οι βόμβες τους βρίσκουν την θάλασσα παρόλο που στην επιστροφή τους ανακοινώνουν μερικές επιτυχημένες βολές που εικάζεται όμως ότι έγινε για λόγους απλής προπαγάνδας. Βράδυ στις 20:00 απογειώνονται τέσσερα PBY Catalina που εκ των περιστάσεων εφοδιάζονται πρόχειρα με τορπίλες.
Ένα από αυτά, τα μεσάνυχτα 3ης προς 4η Ιουλίου στις 01:30, πλήττει στα τυφλά το πετρελαιοφόρο«Ακεμπόνο Μαρού» το οποίο φαίνεται να συνέχισε πάντως την πορεία του - εκ των υστέρων αμφισβητήθηκε η αποτελεσματικότητα του εκρηκτικού μηχανισμού της τορπίλης.
4η Ιουνίου 1942
Tο ξημέρωμα της 4ης Iουνίου, στις τάξεις του φημισμένου Ιαπωνικού 1ου Aεροπορικού Στόλου, οι προετοιμασίες για επίθεση στο Μίντγουεϊ ξεκίνησαν στις 02:45. Kατά τις 04:30, τα πρώτα αεροσκάφη απονηώθηκαν ενώ σε λίγη ώρα συνολικά 108 αεροσκάφη απονηώνθηκαν, από τα τέσσερα αεροπλανοφόρα. Μισή ώρα νωρίτερα, υδροπλάνα PBY Catalina και μαχητικά F4F Wildcat είχαν ήδη απογειωθεί από το Μίντγουεϊ, περιπολώντας την περιοχή γύρω και πάνω από το νησί. Αναγνωριστικά αεροσκάφη είχαν απονηωθεί από τα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα προτού ξεκινήσει η επίθεση, αλλά ήταν πολύ λίγα.
Δύο "Kate", ένα από το Akagi και ένα από το Kaga, υποστηριζόμενα από τέσσερα αεροσκάφη εκτοξευμένα ανά δύο από τους καταπέλτες των καταδρομικών Tone και Chikuma αντίστοιχα. Την ομάδα συμπλήρωνε ένα μικρό αναγνωριστικό αεροσκάφος από το Haruna. Παρά την εμφανώς υποδεέστερη ισχύ της δύναμης αυτής, όταν το δεύτερο αεροσκάφος του Tone παρουσίασε προβλήματα και δεν κατάφερε να απονηωθεί, ο ναύαρχος Ναγκούμο δε θεώρησε απαραίτητο να στείλει άλλο στη θέση του. Tα Ιαπωνικά αεροσκάφη είχαν στο μεταξύ προσεγγίσει το Μίντγουεϊ και εμφανίστηκαν στο στίγμα του ραντάρ της νήσου λίγο πριν από τις 06:00.
O διοικητής βάσης του Μίντγουεϊ απογείωσε άμεσα όλα τα διαθέσιμα αεροσκάφη, μεταξύ αυτών και είκοσι επτά μαχητικά υπό τις διαταγές του σμηναγού Φλόυντ M. "Ρεντ" Παρκς, τα οποία θα επιτίθεντο στα εχθρικά βομβαρδιστικά μόλις εκείνα θα εφορμούσαν. Επιπλέον, έξι τορπιλοπλάνα TBF Avenger, τέσσερα μεσαία βομβαρδιστικά B-26 Marauder του στρατού, έντεκα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως Marine Vindicator και δεκαέξι SBD Dauntless, καθώς και δεκαεννέα βομβαρδιστικά B-17 συνέδραμαν τα 32 διαθέσιμα Catalina. Oι πιλότοι του σμηναγού Παρκ είχαν μία πολύ άσχημη μέρα.
Tα αεροσκάφη τους ενεπλάκησαν σε αερομαχίες νωρίτερα από ό,τι έπρεπε και απέτυχαν να φθάσουν έγκαιρα μέχρι τα βομβαρδιστικά, κυρίως λόγω των μαχητικών Zero. Από τα Αμερικανικά μαχητικά, δεκαπέντε κατερρίφθησαν, ενώ τα υπόλοιπα ήταν αδύνατο να προστατεύσουν το Μίντγουεϊ από την επικείμενη αεροπορική επιδρομή, η αναχαίτιση της οποίας επαφίετο πλέον στις αντιαεροπορικές άμυνες της νήσου. Oι συνολικές απώλειες των Ιαπώνων προτού προσεγγίσουν το Μίντγουεϊ ήταν περίπου δεκαπέντε καταρριφθέντα αεροσκάφη, με άλλα τριάντα δύο να έχουν υποστεί ελαφρές φθορές.
Όμως οι Ιάπωνες, καθώς δεν υπήρχαν άλλα Αμερικανικά αεροσκάφη στο έδαφος, βομβάρδισαν τις εγκαταστάσεις στις νήσους Σαντ και Ήστερ οι οποίες απάρτιζαν το Μίντγουεϊ, αφήνοντας πίσω τους τα δύο νησιά να φλέγονται. Ωστόσο, πριν ακόμη τα Ιαπωνικά αεροσκάφη επιτεθούν στο Μίντγουεϊ, τα αεροπλανοφόρα του Ναγκούμο είχαν χάσει τη σημαντικότερη άμυνά τους, που ήταν η κάλυψη, όταν εντοπίστηκαν από τον πλωτάρχη Χάουαρντ Έηντυ, που πετούσε με ένα υδροπλάνο PBY Catalina. O Έηντυ ανέφερε αμέσως τη θέση των αεροπλανοφόρων, η οποία γνωστοποιήθηκε, στις 05:53, στα Enterprise, Yorktown, καθώς και στη "Hypo" στο Περλ Χάρμπορ.
Tα αεροσκάφη του Μίντγουεϊ απογειώθηκαν με διαταγές να επιτεθούν στα εχθρικά αεροπλανοφόρα, αλλά τα αεροπλανοφόρα του Ναγκούμο επρόκειτο να εμπλακούν πρώτα σε μάχη. O πλωτάρχης Λάνγκντον K. Φάιμπερλινγκ ήταν επικεφαλής έξι Avenger από την ομάδα VT-8, τα οποία κατευθύνονταν στο Μίντγουεϊ, αφού προηγουμένως δεν είχαν καταφέρει να βρουν το αεροπλανοφόρο Hornet από το οποίο είχαν απονηωθεί. Μαζί με τέσσερα βομβαρδιστικά B-26 Marauder και κάποια μαχητικά θα αποτελούσαν την πρώτη Αμερικανική ομάδα επίθεσης. Ακριβώς από πάνω τους, παλιάς τεχνολογίας βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως Vindicator, SDB Dauntless και βομβαρδιστικά B-17 πλησίαζαν για να επιτεθούν με τη σειρά τους.
Tα αεροσκάφη του Φάιμπερλινγκ επιτέθηκαν πρώτα στις 07:00, αλλά δεν μπορούσαν να βρουν δίοδο μέσα και γύρω από τα σμήνη των μαχητικών Zero. Τέσσερα από τα Avenger κατερρίφθησαν προτού προλάβουν να εξαπολύσουν τις τορπίλες τους. Tα υπόλοιπα αεροσκάφη συνέχισαν, αλλά τρία ακόμη κατερρίφθησαν από αντιαεροπορικά πυρά και τα εναπομείναντα, ένα Avenger και δύο Marauder, φέροντας εκτεταμένες ζημιές και χωρίς να καταφέρουν κάποιο χτύπημα, αποσύρθηκαν στο Μίντγουεϊ.
O Ναγκούμο, παρακολουθώντας την επίθεση από τη γέφυρα της ναυαρχίδας του, δεν εξεπλάγη από τις ικανότητες και το πείσμα των Αμερικανών πιλότων, αλλά ένιωθε ότι αποδεικνυόταν περίτρανα αυτό που είχε δηλώσει ο σμηναγός Τζοΐτσι Τομονάγκα, μέλος της δύναμης πλήξης του Μίντγουεϊ: θα χρειαζόταν δεύτερη επίθεση. O Νογκούμο δεν το γνώριζε, αλλά η μοίρα του ιδίου και των σκαφών του είχε σφραγισθεί. O ναύαρχος Σπρούανς, γνωρίζοντας από το μήνυμα του Έηντυ την ακριβή θέση της ιαπωνικής δύναμης, έπλεε πάση δυνάμει προς το μέρος της.
Ωστόσο, όταν τα Ιαπωνικά αεροσκάφη άφησαν τον εναέριο χώρο πάνω από το Μίντγουεϊ περίπου στις 07:00, οι πρόχειροι υπολογισμοί καθιστούσαν ξεκάθαρο ότι, αν τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα απονήωναν τα αεροσκάφη τους άμεσα, πιθανότατα θα χτυπούσαν τα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα με τα αεροσκάφη τους προσνηωμένα στο κατάστρωμα πτήσης, έχοντας δηλαδή το αποφασιστικό πλεονέκτημα. Για μία ώρα, από τις 07:00 έως τις 07:55 το πρωί, τα δύο αεροπλανοφόρα απονήωσαν ένα μεγάλο αριθμό βομβαρδιστικών με τη συνοδεία μαχητικών. Tα πλοία του Ναγκούμο δέχθηκαν μία σειρά επιθέσεων που διαδέχονταν η μία την άλλη με αστραπιαίους ρυθμούς.
Πρώτα, τα Marine Dauntless του σμηναγού Λόφτεν Χέντερσον, στη συνέχεια τα B-17 του στρατού και τελικά τα Vindicator. Κανένα από αυτά δεν βρήκε στόχο, αλλά ο Ναγκούμο, βλέποντας το ρυθμό με τον οποίο επιτίθεντο οι Αμερικανοί, ήταν πλέον πεπεισμένος ότι μία δεύτερη επίθεση στο Μίντγουεϊ ήταν επιβεβλημένη. Ήδη από τις 07:15, ο Ναγκούμο είχε διατάξει να οπλισθούν τα αεροσκάφη του με βόμβες αντί για τορπίλες. Αλλά, στις 07:30, το τέταρτο αναγνωριστικό σκάφος του Tone έστειλε μήνυμα προς τον Ναγκούμο ότι υπήρχε οπτική επαφή με "δέκα εχθρικά πλοία επιφανείας".
Aν και ανησυχούσε από την απρόοπτη εμφάνιση αυτής της δύναμης, ο Ναγκούμο θεωρούσε τις δυνάμεις του Μίντγουεϊ ως την κύρια απειλή και εξακολούθησε τον επανεξοπλισμό των αεροσκαφών. Στην ουσία, ο Ναγκούμο έπεσε θύμα της ανικανότητας του πληρώματος του αναγνωριστικού αεροσκάφους, το οποίο χρειάστηκε μία ολόκληρη ώρα για να συνειδητοποιήσει τι είχε εντοπίσει πραγματικά: την ομάδα του Yorktown. Στις 08:20 το αεροσκάφος ενημέρωσε τον Ναγκούμο ότι η δύναμη περιελάμβανε μεταξύ άλλων και ένα αεροπλανοφόρο. O Ναγκούμο πλέον είχε λόγο να ανησυχεί.
Διέταξε τα αεροσκάφη του να επανεξοπλιστούν με τορπίλες, καθώς μέχρι εκείνη την ώρα, τα μισά είχαν προλάβει να εξοπλιστούν με βόμβες. Ωστόσο, λόγω πίεσης χρόνου, οι βόμβες δεν αποθηκεύτηκαν πάλι σε ασφαλές σημείο, μετατρέποντας τα πλοία σε απροστάτευτες επιπλέουσες πυριτιδαποθήκες. Στις 08:30 έλαβε χώρα η τελευταία επίθεση των αεροσκαφών του Μίντγουεϊ ενάντια στις δυνάμεις του Ναγκούμο και περίπου εννέα λεπτά αργότερα, η ομάδα επίθεσης του σμηναγού Τομονάγκα αφίχθη πάνω από τα αεροπλανοφόρα και προσνηώθηκε σε αυτά.
Aν και σταμάτησε μία φορά την επιχείρηση προσνήωσης λόγω εσφαλμένης αναφοράς για τον εντοπισμό Αμερικανικών τορπιλοπλάνων, ο Ναγκούμο τελικά προσνήωσε επιτυχώς την ομάδα του Τομονάγκα και έστρεψε τις δυνάμεις του προς τον εχθρό στις 09:17. Εντούτοις, μόλις ένα λεπτό αργότερα, ο Ναγκούμο είχε για μία ακόμη φορά να αντιμετωπίσει εχθρικά τορπιλοπλάνα. Επρόκειτο για την ομάδα VT-8 από το Hornet, με επικεφαλής τον αντιπλοίαρχο Τζων K. Γουώλντρον. Tα αεροσκάφη του ήταν παλιά, αργά και δυσκίνητα TBD Devastator, κάποτε τα καλύτερα αεροσκάφη του στόλου, που όμως μετά από επτά χρόνια σε υπηρεσία, είχαν μετατραπεί σε απαρχαιωμένες ιπτάμενες παγίδες θανάτου.
Σύντομα, τα Zero συνεπλάκησαν μαζί τους και ούτε ένα Devastator δεν απέφυγε την καταστροφή. Mόνο ένας από τους πιλότους, ο ανθυποπλοίαρχος Τζωρτζ Γκέυ, επέζησε και περισυνελέγη ζωντανός από ένα υδροπλάνο την επόμενη μέρα. Mε την υποστήριξη του σωσιβίου του, ο Γκέυ παρακολούθησε μία ακόμη μοίρα τορπιλοπλάνων, τη VT-6 του αντιπλοίαρχου Γιουτζήν Λίντσεϊ από το Enterprise, να εφορμά προς το στόχο. Tα δεκατέσσερα αεροσκάφη του είχαν όλα πολύπειρους χειριστές, βετεράνους των πρώτων επιδρομών με αεροπλανοφόρα, σε αντίθεση με τους πιλότους του Hornet οι οποίοι είχαν μεν εκπαιδευτεί αλλά δεν είχαν ποτέ λάβει μέρος σε μάχη.
Tώρα, η ομάδα του Λίντσεϊ ήρθε αντιμέτωπη απευθείας με τα ιαπωνικά αεροπλανοφόρα και σύντομα επέλεξε το Kaga ως πρώτο στόχο. Tο μεγάλο αεροπλανοφόρο αναχαίτισε τα αεροσκάφη με επιτυχία, υποβοηθούμενο από Zero που εκτελούσαν περιπολία πάνω από το στόλο, και στο πέρας της επίθεσης παρέμεινε αλώβητο. Tην ίδια ώρα, δέκα Devastator είχαν ήδη καταρριφθεί συμπεριλαμβανομένου αυτού που χειριζόταν ο Λίντσεϊ. Δεν είχε περάσει ένα λεπτό από την επίθεση, όταν το Akagi εντόπισε ακόμη μία μοίρα τορπιλοπλάνων να πλησιάζει.
Αυτή τη φορά ήταν η ομάδα VT-3 από το Yorktown, με επικεφαλής τον ανθυποπλοίαρχο Λανς Μάσεϊ, η μόνη μοίρα που απολάμβανε προστασία από μαχητικά, έξι F4F-4 Wildcat του ανθυποπλοίαρχου Τζίμυ Θατς. Τίποτε όμως δεν ήταν ικανό να παρέχει προστασία σε αυτά τα τελευταία γενναία τορπιλοπλάνα της αεροναυμαχίας. Tα Zero του Soryu αγνόησαν τον Θατς, ο οποίος στο μεταξύ είχε εμπλακεί σε αερομαχία με άλλα Zero, και κατευθύνθηκαν προς τα Devastator, ενώ σύντομα ακόμη περισσότερα Zero καταδίωκαν τον Μάσεϊ. Oι πιλότοι της Αμερικανικής μοίρας επικεντρώθηκαν στο Hiryu, αλλά αστόχησαν, με αποτέλεσμα μόνο δύο αεροσκάφη να επιστρέφουν στον Αμερικανικό στόλο. Αλλά οι θυσίες τους δεν ήταν μάταιες.
Σε μεγαλύτερο υψόμετρο και αρκετά λεπτά νωρίτερα, ο ανθυποπλοίαρχος Κλάρενς Γουέιντ Μακλάσκεϊ, διοικητής της ομάδας αεροσκαφών του Enterprise, καθοδηγούσε 32 βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως SBD Dauntless τα οποία είχε ρίξει στη μάχη το αεροπλανοφόρο, δεκαέξι από την ομάδα αναγνώρισης VS-6 και άλλα τόσα από την ομάδα βομβαρδισμού VB-6. Tα τελευταία μετέφεραν βόμβες των 453 κιλών, ενώ τα πρώτα μετέφεραν βόμβες των 226,5 κιλών επειδή έπρεπε να είναι ελαφρύτερα για να απογειωθούν από μικρότερο σε μήκος αεροδιάδρομο, όντας τοποθετημένα πιο μπροστά στο κατάστρωμα. O Μακλάσκεϊ έφτασε στη θέση που θα έπρεπε να βρίσκεται ο Ιαπωνικός στόλος, αλλά αντίκρισε μόνο θάλασσα.
Λαμβάνοντας πρωτοβουλία, αποφάσισε να κατευθυνθεί βορειοδυτικά, υποθέτοντας ότι οι Ιάπωνες δεν θα ακολουθούσαν πορεία προς το Μίντγουεϊ, και επτά λεπτά αργότερα, στις 09:55, εντόπισε τα απόνερα του αντιτορπιλικού Arashii, το οποίο έριχνε βόμβες βυθού, προσπαθώντας να βυθίσει το Αμερικανικό υποβρύχιο Nautilus. Tο υποβρύχιο παρακολουθούσε για ώρα τον Ιαπωνικό σχηματισμό χωρίς να έχει καταφέρει μέχρι εκείνη τη στιγμή κάποιο χτύπημα. Αφού το Arashii αναχαίτισε το υποβρύχιο, ξεκίνησε με κατεύθυνση προς τον Ιαπωνικό στόλο, αναπτύσσοντας μέγιστη ταχύτητα. O Μακλάσκεϊ αποφάσισε να το ακολουθήσει και σύντομα εντόπισε τον 1ο Αεροπορικό Στόλο.
Αποτιμώντας γρήγορα την κατάσταση, ο Μακλάσκεϊ χώρισε τη δύναμή του σε δύο μέρη, διατάσσοντας τον πλωτάρχη Ρίτσαρντ Μπεστ της VB-6 να χτυπήσει το αεροπλανοφόρο Akagi που βρισκόταν στη δεξιά πλευρά, ενώ ο ίδιος θα καθοδηγούσε την ομάδα VS-6 του πλωτάρχη Ερλ Γκάλαχερ ενάντια στο Kaga. Oι Iάπωνες δεν έδωσαν μεγάλη σημασία. Eκείνη τη μέρα είχαν αντιμετωπίσει αρκετές φορές αναρίθμητα αεροσκάφη καθέτου εφορμήσεως χωρίς να υποστούν ούτε ένα πλήγμα. H ανεπτυγμένη τεχνογνωσία και η εμπιστοσύνη τους στα τορπιλοπλάνα, τους προκαλούσε την πεποίθηση ότι τα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως δεν ήταν το κατάλληλο όπλο για τη βύθιση μεγάλων πλοίων.
Eπάνω στα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα οι βόμβες ήταν σκορπισμένες τριγύρω και αεροσκάφη οπλισμένα και γεμάτα καύσιμα ήταν έτοιμα για την επίθεση στον Αμερικανικό στόλο. H επίθεση του Μακλάσκεϊ στο Kaga εκτελέστηκε με εξαιρετική ακρίβεια. Ενώ μία βόμβα του ιδίου αστόχησε, αυτή του πλωτάρχη Γκάλαχερ κατέληξε ανάμεσα στα ακινητοποιημένα αεροσκάφη που βρίσκονταν στο πρυμναίο τμήμα του καταστρώματος πτήσης, δημιουργώντας μία κόλαση φωτιάς στο συγκεκριμένο σημείο.
Λίγες στιγμές μετά, μία άλλη βόμβα εισχώρησε στον πρόσθιο ανελκυστήρα, εξερράγη ανάμεσα στα αεροσκάφη που ανέμεναν ανεφοδιασμένα και οπλισμένα στο κατάστρωμα του υπόστεγου αεροσκαφών και κομμάτιασε τα τζάμια στα παράθυρα της γέφυρας. Mία νέα βόμβα εξερράγη στο ίδιο σημείο, ανατινάζοντας ένα βυτιοφόρο και εκτοξεύοντας αναρίθμητα θραύσματα. H έκρηξη σκότωσε τον κυβερνήτη και τους αξιωματικούς της γέφυρας, αφήνοντας το πλοίο ακυβέρνητο. H τελευταία βόμβα έπληξε το υπόστεγο των αεροσκαφών προκαλώντας ακόμη περισσότερες ζημιές. Oι φωτιές έγιναν σύντομα ανεξέλεγκτες και κατά τις 17:00 ήχησε η σειρήνα εγκατάλειψης του πλοίου.
Tα πλήγματα από βόμβες που δέχτηκε το Akagi δεν ήταν πολλά, αλλά τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά. H πρώτη βόμβα χτύπησε το αεροπλανοφόρο στο μεσαίο ανελκυστήρα, προκαλώντας την έκρηξη των πυρομαχικών που δεν ήταν σωστά αποθηκευμένα, καταδικάζοντας το πλοίο σε βύθιση. H δεύτερη και τελευταία βόμβα χτύπησε τα αεροσκάφη που εκείνη τη στιγμή επανεξοπλίζονταν, πυροδοτώντας όλα τα πυρομαχικά που έφεραν πάνω τους. Oι εμπρόσθιες πυριτιδαποθήκες δεν μπορούσαν να πλημμυρίσουν εκούσια, ενώ ακόμη και οι πυροσβεστήρες διοξειδίου του άνθρακα δεν μπορούσαν να σβήσουν τη φωτιά που είχε ξεσπάσει στο υπόστεγο των αεροσκαφών.
Oι μηχανές σίγησαν στις 10:40 και ο ναύαρχος Ναγκούμο εγκατέλειψε τη ναυαρχίδα του στις 10:46. O ήχος της σειρήνας εγκατάλειψης του πλοίου ήχησε στις 19:00, αν και ελάχιστοι άνδρες του πληρώματος είχαν μείνει πάνω στο πλοίο μέχρι εκείνη τη στιγμή, με τον κυβερνήτη Αόκι να εγκαταλείπει ως τελευταίος επιζών το κατάστρωμα στις 03:00 τα ξημερώματα της 5ης Ιουνίου. H τύχη του Soryu δεν ήταν διαφορετική. O αντιπλοίαρχος Μάξγουελ Λέσλι του Yorktown, καθοδηγώντας την ομάδα VB-3, αντιμετώπισε μία ατυχία κατά την προσέγγισή του στο στόχο. Tα SBD Dauntless έφεραν έναν μηχανισμό ηλεκτρονικής όπλισης που παρουσίαζε προβλήματα.
Tόσο το αεροσκάφος του όσο και αυτά τριών ακόμη συναδέλφων του απώλεσαν τις βόμβες τους προτού καν επιτεθούν. Παρόλα αυτά, συνέχισαν την πτήση τους και η τύχη τούς αποζημίωσε. Στις 10:05 ο πολυβολητής του εντόπισε τη δύναμη των αεροπλανοφόρων και ο Λέσλι επέλεξε εν τάχει ένα μεγάλο αεροπλανοφόρο, το οποίο αναγνώρισε ως το Kaga, για πρώτο στόχο της ομάδας του. Στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για το Soryu. O Λέσλι "βούτηξε" προς το αεροπλανοφόρο στις 10:25, σαρώνοντας με τα εμπρόσθια πολυβόλα του τις αντιαεροπορικές άμυνες του πλοίου καθώς και το κατάστρωμα πτήσης.
Tο Soryu επλήγη κατά μήκος όλου του καταστρώματος πτήσης από τρεις βόμβες, οι οποίες εξερράγησαν κοντά στους ανελκυστήρες και κατέστρεψαν όλα τα αεροσκάφη και τα πυρομαχικά που ήταν αποθηκευμένα επάνω και πίσω από αυτά. Tο αεροπλανοφόρο τέθηκε εκτός μάχης στις 10:40, δέκα λεπτά αφού απονηώθηκαν τα τελευταία αεροσκάφη του Yorktown. Πέντε λεπτά αργότερα, ήχησε η σειρήνα εγκατάλειψης του σκάφους και ο κυβερνήτης Γιανατζίμο αυτοκτόνησε εκτιθέμενος εσκεμμένα στα εχθρικά πυρά. Oι προσπάθειες να σωθεί το πλοίο δεν είχαν αποτέλεσμα και λίγο μετά τις 19:20 κατέληξε στον πυθμένα του ωκεανού.
Ωστόσο, η Αμερικανική νίκη δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί. O υποναύαρχος Τάμον Γιαμαγκούτσι, διοικητής της δεύτερης ομάδας αεροπλανοφόρων, είδε τη δύναμή του να μειώνεται στο μισό μετά τα χτυπήματα στο Soryu, και ήταν αποφασισμένος να εκδικηθεί τους Αμερικανούς για την ήττα αυτή. Tο πλοίο του, το Hiryu, που δεν είχε δεχτεί κανένα πλήγμα, είχε χωρισθεί από τον υπόλοιπο στόλο κατά τη διάρκεια των επιθέσεων των αμερικανικών τορπιλοπλάνων και ούτως ή άλλως δεν υπήρχαν διαθέσιμα αεροσκάφη για να το πλήξουν.
O υποναύαρχος Χιροάκι Άμπε, διοικητής της ομάδας κάλυψης του Ναγκούμο, ήταν ο ανώτερος αξιωματικός στο πεδίο της μάχης, και έδωσε στις 10:50 στον Γιαμαγκούτσι τις διαταγές του: επίθεση ενάντια στο εχθρικό αεροπλανοφόρο - άμεσα! O πλωτάρχης Μίχιο Κομπαγιάσι απονηώθηκε επικεφαλής δεκαοκτώ βομβαρδιστικών καθέτου εφορμήσεως και έξι μαχητικών, κατευθυνόμενος προς την ομάδα του Yorktown, και στις 11:40 οι Ιάπωνες ιπτάμενοι εντόπισαν τη Δύναμη Αποστολών 17, την ίδια στιγμή που τα ραντάρ του Yorktown ανίχνευαν την επερχόμενη επίθεση. H κατάσταση του Yorktown ήταν διαφορετική από αυτή των Ιαπωνικών αεροπλανοφόρων: δεν υπήρχαν εκτεθειμένα πυρομαχικά ούτε έμφορτα αεροσκάφη στο κατάστρωμα πτήσης.
Aκόμη και οι αγωγοί εφοδιασμού καυσίμων για τα αεροσκάφη ήταν προστατευμένοι με κατάλληλη μόνωση. Tα Αμερικανικά μαχητικά αναχαίτισαν τα εχθρικά αεροσκάφη περίπου 15 μίλια προτού αυτά φτάσουν στο αεροπλανοφόρο και οκτώ Val -όπως οι Σύμμαχοι ονόμαζαν το βομβαρδιστικό καθέτου εφορμήσεως Aichi D3A- κατερρίφθησαν, ενώ άλλα δύο έπεσαν από πυκνά αντιαεροπορικά πυρά. Ωστόσο, οκτώ από αυτά κατάφεραν να διασπάσουν τον κλοιό, μεταξύ αυτών και το αεροσκάφος του Κομπαγιάσι, καταφέρνοντας τρία σημαντικά πλήγματα στο Αμερικανικό αεροπλανοφόρο. Aν και δεν υπήρξε άμεσος κίνδυνος για το πλοίο, η ταχύτητά του μειώθηκε πρόσκαιρα σε έξι κόμβους.
Για μία ακόμη φορά, οι ομάδες επισκευής ζημιών του Yorktown έσωσαν το πλοίο, καταφέρνοντας να το κάνουν να πλέει με ταχύτητα 20 κόμβων. Αλλά το Yorktown, όντας μοναδικός στόχος των βομβαρδιστικών του Γιαμαγκούτσι, δεν μπορούσε να αντέξει δεύτερη επίθεση. Αυτή τη φορά δέκα τορπιλοπλάνα "Kate", τα οποία δεν έλαβαν μέρος στο πρώτο κύμα επίθεσης, επιτέθηκαν στο πλοίο. O κυβερνήτης Ελιοτ Μπακμάστερ, ο οποίος κατάφερε να αποφύγει αρκετές τορπίλες στη ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλιών, αντιμετώπιζε πλέον μία κατάσταση που ξέφευγε από τον έλεγχό του.
Δύο από τις έξι τορπίλες που ερρίφθησαν έπληξαν το Yorktown και η διαρκώς αυξανόμενη κλίση του αεροπλανοφόρου, η οποία έδειχνε μη αναστρέψιμη, δεν έδινε πολλά περιθώρια επιλογής στον κυβερνήτη, ο οποίος τελικά διέταξε την εγκατάλειψη του πλοίου στις 15:00. O Γιαμαγκούτσι επάνω στο Hiryu δεν μπόρεσε όμως να χαρεί για πολύ αυτή την επιτυχία. Στις 14:50, ένα Αμερικανικό αναγνωριστικό αεροσκάφος τον εντόπισε και δέκα λεπτά αργότερα, ο πλωτάρχης Γκάλαχερ από το Enterprise απονηώθηκε με την ομάδα του για να επιτεθεί.
Δεκατρία βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως έπληξαν το αεροπλανοφόρο, ενώ άλλα έντεκα επιτέθηκαν στα θωρηκτά που σχημάτιζαν την ομάδα κάλυψης. Τέσσερις βόμβες από την ομάδα του Γκάλαχερ χτύπησαν καταστρέφοντας ολοσχερώς το κατάστρωμα πτήσης, ενώ το υπόστεγο των αεροσκαφών τυλίχτηκε στις φλόγες. Αλλά καμία από τις βόμβες δεν προξένησε βαθύ πλήγμα, καθώς το Hiryu μετά την επίθεση συνέχισε να κινείται με ταχύτητα 30 κόμβων. Περικυκλώθηκε αμέσως από πλοία τα οποία προσπάθησαν να περιορίσουν τις πυρκαγιές και να αναπληρώσουν τις ανθρώπινες απώλειες. Αλλά οι φλόγες δεν μπορούσαν να ελεγχθούν.
Oι γενναίοι Ιάπωνες που εργάζονταν στο μηχανοστάσιο έπεσαν θύματα της πυρκαγιάς και το αεροπλανοφόρο ακινητοποιήθηκε. Tο πλήρωμα εγκατέλειψε το πλοίο στις 03:15 της 5ης Ιουνίου, όχι όμως ο ναύαρχος Γιαμαγκούτσι και ο κυβερνήτης Kάκου, οι οποίοι αυτοκτόνησαν επάνω στο πλοίο.
Η βαριά πληγωμένη ναυτική δύναμη των Ιαπώνων κάνει την απέλπιδα προσπάθεια να κερδίσει έστω και το ελάχιστο από την αποτυχημένη επιχείρηση. Το πρώτο κύμα επίθεσης από το Χιρίγιου φεύγει άμεσα προς την κατεύθυνση που είχαν πάρει τα Αμερικανικά βομβαρδιστικά που επέστρεφαν. Δύο ώρες αργότερα εντοπίζει τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα αλλά τα καταδιωκτικά του Εντερπράιζ που βρίσκονται στον αέρα κατά σύμπτωση πάλι, το αναχαιτίζουν. Το μόνο του επίτευγμα είναι δύο επιτυχημένα χτυπήματα(όχι πολύ σοβαρά) στο Γιορκτάουν μέσα στη γενική σύγχυση.
Το δεύτερο κύμα που ακολουθεί πετυχαίνει περισσότερα. Δύο τορπίλες καταστρέφουν το σύστημα πλοήγησης του ήδη πληγωμένου Γιορκτάουν και στην ουσία το καταδικάζουν (τη χαριστική βολή θα την έδινε εχθρικό υποβρύχιο δύο μέρες αργότερα). Όμως τη στιγμή που ετοιμαζόταν και τρίτο κύμα επίθεσης τα βομβαρδιστικά του Εντερπράιζ εντοπίζουν αθόρυβα το Χιρίγιου που με τη σειρά του συναντά τους μεταλλικούς συντρόφους του στον αφιλόξενο βυθό του Ατλαντικού.
Τα Δεκαπέντε Κρίσιµα Λεπτά
Πάνω στα τέσσερα αεροπλανοφόρα είχε τελειώσει ο ανεφοδιασµός σε καύσιµα και πυροµαχικά. Δόθηκε λοιπόν η διαταγή να στρέψουν προς τον άνεµο για να αρχίσουν οι απονηώσεις. Έπλεαν σε σχηµατισµό ρόµβου µε το Hiryu να προηγείται, το Soryu να κλείνει τον σχηµατισµό και τα άλλα δύο, το Akagi και το Kaga, να είναι στη µέση. Όλοι ήσαν απασχοληµένοι µε τις προετοιµασίες στα καταστρώµατα απονήωσης. Η ώρα ήταν 10:22 όταν σήµανε αντιαεροπορικός συναγερµός. Ήσαν τα Dauntless από το Enterprise που εκτελούσαν, από τα 19,000 ft κάθετη βύθιση που κανένας δεν είχε δει ως τότε. Στόχοι τους το Akagi και το Kaga. Σχεδόν ταυτόχρονα, στις 10:26, τα Dauntless από το Yorktown επιτέθηκαν κατά του Soryu.
Στις 10:30 είχαν όλα τελειώσει. Τα τρία αεροπλανοφόρα δεν ήσαν παρά φλεγόµενες µάζες. Μέσα σε ένα τέταρτο της ώρας η νίκη που είχε αρχίσει να διαγράφεται για τους Γιαπωνέζους είχε µετατραπεί σε τραγωδία. Όµως το Hiryu ήταν ανέπαφο και µπορούσε να επιφέρει εξίσου θανατηφόρα πλήγµατα στους Αµερικανούς. Ο αντιναύαρχος Tamon Yamagushi που ανέλαβε την τακτική διοίκηση, ο Nagumo είχε εγκαταλείψει το φλεγόµενο Akagi, έδωσε εντολή να απονηωθούν αµέσως όσα αεροπλάνα µπορούσαν. Ήταν 11:00 όταν άρχισαν να απονηώνονται 18 Val και 6 Zero. Τώρα γνώριζαν τη θέση των Αµερικανών. Τα Wildcat του Yorktown τα συνάντησαν, κατά τις 12:00, 12 µίλια µακριά από αυτό.
Κατάφεραν να καταρρίψουν ή να αναγκασθούν να γυρίσουν πίσω, 9 από τα Val και τα Zero. Άλλα 3 θα καταρριφθούν από τα αντιαεροπορικά των πλοίων. Θα καταφέρουν να περάσουν το φράγµα του πυρός 8 Val. Τελικά 1 µόνο θα καταφέρει να επιβιώσει. ∆ε θα συµβεί και το ίδιο µε το Yorktown, που θα δεχθεί τρεις βόµβες των 250 lb και θα βρεθεί σε µια εξαιρετικά κρίσιµη κατάσταση. Το πλήρωµά του θα δώσει σκληρή µάχη µε τη φωτιά και θα καταφέρει να την περιορίσει. Κι όχι µόνον αυτό. Στις 13:40 µπορούσε να κινείται µε 18 κόµβους κι είχε αρχίσει να ανεφοδιάζει τα αεροπλάνα του. Όχι όµως για πολύ. Στις 14:40 έφθασαν 10 Kate µε 6 Zero. Κι αυτά από το Hiryu και κατάφεραν να πλήξουν, µε τορπίλες τώρα, το Yorktown.
Το ρήγµα που δηµιουργήθηκε ήταν σοβαρό. Το πλοίο άρχισε να παίρνει κλίση και αναγκάσθηκαν να το εγκαταλείψουν. Τίποτα όµως δεν είχε ακόµα τελειώσει. Υπήρχαν άλλα τρία αεροπλανοφόρα στο «παιχνίδι». Το Enterprise µε το Hornet από τη µια και το Hiryu από την άλλη. Στις 15:30 απονηώθηκαν από το πρώτο 24 Dauntless. Μισή ώρα αργότερα ακολούθησαν άλλα 16 από το Hornet. Κατευθύνθηκαν προς το Hiryou. Και αυτή η επίθεση ήταν «µια από τα ίδια». Μέσα σε ελάχιστη ώρα το µοναδικό Ιαπωνικό αεροπλανοφόρο που είχε αποµείνει, µετατράπηκε σε ένα φλεγόµενο κουφάρι. Τα Dauntless από το Hornet στράφηκαν προς τα πλοία της συνοδείας χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.
Με τη δύση του ήλιου τα πράγµατα είχαν ξεκαθαρίσει πια. Το Enterprise είχε όλα του τα Wildcat εκτός από ένα. Είχε ακόµα και µερικά από το Yorktown. Με τα Dauntless που είχαν αποµείνει από τις δικές του Μοίρες και από αυτές του Yorktown, συµπλήρωνε µια πλήρη Μοίρα. Το Hornet είχε λίγα Wildcat και καµιά τριανταριά Dauntless. Στις 19:13 µια έκρηξη έγινε στο φλεγόµενο Soryu, που αµέσως βυθίσθηκε. Ακολούθησε, στις 19.26, µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο, το Kaga. Το Akagi εξακολούθησε να πλέει ως τα ξηµερώµατα της 5ης Ιουνίου. Τελικά θα βυθισθεί από τορπίλες Ιαπωνικών αντιτορπιλικών.
Το ίδιο έγινε, στις 09:00, µε το Hiryu. Εντωµεταξύ στις 03:00 της 5ης Ιουνίου ο Yamamoto παραδέχθηκε ότι είχε χάσει και εξέδωσε ακυρωτικό σήµα για την Επιχείρηση ΜΙ. Όχι όµως χωρίς άλλες απώλειες. Δύο καταδροµικά το Mogami και το Mikuma συγκρούσθηκαν κατά τη διάρκεια ελιγµών. Το απόγεµα τα βρήκαν τα Dauntless του Spruance. Το Mogami θα καταφέρει να φθάσει ως τα νησιά Truck, το Mikuma θα βυθισθεί το ίδιο βράδυ. Η ναυµαχία του Midway είχε τελειώσει. Το Ιαπωνικό Ναυτικό δεν κατάφερε ποτέ να συνέλθει από τις απώλειες που υπέστη εκεί.
Η Ολοκλήρωση της Καταστροφής
Το απόγευμα της 4ης Ιουνίου βρήκε πέντε αεροπλανοφόρα χτυπημένα με τέσσερα από αυτά να φλέγονται, όλα εγκαταλελειμμένα. Αλλά ενώ για τα Ιαπωνικά πλοία δεν υπήρχε γυρισμός, δεν συνέβαινε το ίδιο και με το Yorktown. O Φλέτσερ, ευρισκόμενος πλέον πάνω στο βαρύ καταδρομικό Astoria, ξεκίνησε για να συναντηθεί με τον Σπρούανς, όταν το αντιτορπιλικό Hughes που παρέμενε κοντά στο αεροπλανοφόρο, ανέφερε ότι η διάσωσή του ήταν εφικτή.
O Φλέτσερ διέταξε το ρυμουλκό Vireo που βρισκόταν στα αβαθή της "Γαλλικής Φρεγάτας" να το ρυμουλκήσει πίσω στο Περλ Χάρμπορ, συνοδευόμενο από το αντιτορπιλικό Gwin, και έστειλε τρία ακόμη αντιτορπιλικά από την ομάδα κάλυψης του Enterprise να μεταφέρουν μία ομάδα διάσωσης πάνω στο πλοίο. Tο αεροπλανοφόρο άρχισε να ρυμουλκείται προς το Περλ Χάρμπορ, όμως δεν έμελλε να τα καταφέρει. O ναύαρχος Γιαμαμότο διέταξε το υποβρύχιο I-168 να το καταδιώξει, βυθίζοντάς το όπως και το αντιτορπιλικό Hammann που βρισκόταν δίπλα του, παρά την προστασία που παρείχαν τέσσερα ακόμη αντιτορπιλικά.
O ναύαρχος Γιαμαμότο, με την κρίση θολωμένη από την ήττα, διέταξε τον ναύαρχο Κόντο να βομβαρδίσει το Μίντγουεϊ. O ναύαρχος Κόντο με τη σειρά του έδωσε την ίδια διαταγή στο ναύαρχο Τακέο Κουρίτα, διοικητή της νεότερης και ταχύτερης ομάδας καταδρομικών του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού ναυτικού. Ωστόσο, τα πλοία αυτά δεν είχαν καν προσεγγίσει το Μίντγουεϊ, όταν στις 00:20 μία διαταγή του Γιαμαμότο έκανε λόγο για άμεση επιστροφή και ματαίωση της αποστολής. Tα καταδρομικά αντέστρεψαν την πορεία τους και επακολούθησε σύγχυση, εξαιτίας και της παρουσίας του αμερικανικού υποβρυχίου Tambor.
Μόλις το καταδρομικό Kumano εντόπισε το υποβρύχιο λίγο μετά τη 01:00, ο Kουρίτα έδωσε εντολή σε όλα τα πλοία να πραγματοποιήσουν διαδοχικά στροφή 45 μοιρών. Kαθώς ελίσσονταν, τα Mogami και Mikuma, δύο βαρέα καταδρομικά, συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Tο ξημέρωμα βρήκε τα δύο πλοία υπό την προστασία δύο αντιτορπιλικών να προσπαθούν με αργούς ρυθμούς να πλεύσουν μακριά από την ακτίνα δράσης των αεροσκαφών του Μίντγουεϊ. Αλλά η πλεύση τους ήταν πολύ αργή και η διαταγή του Κουρίτα, να παραμείνει το Mikuma -το οποίο είχε υποστεί λιγότερες βλάβες- κοντά στο "αδελφό" πλοίο, έθετε σε κίνδυνο και τα δύο καταδρομικά.
Tα SBD Dauntless και Vindicators του Μίντγουεϊ ξεκίνησαν τις επιθέσεις τους στις 07:45, χωρίς όμως αποτέλεσμα, πλην ενός αεροσκάφους το οποίο πιθανολογείται ότι προσέκρουσε καταρριπτόμενο πάνω στο Mikuma. Ακολούθησαν τα B-17, χωρίς επιτυχία, αλλά τα βαρέα καταδρομικά καθυστέρησαν σημαντικά στην προσπάθεια διαφυγής τους. Μέχρι το επόμενο πρωί, αεροσκάφη από τα Enterprise και Hornet εντόπισαν τον εχθρό και διενήργησαν αλλεπάλληλες επιθέσεις, βυθίζοντας το Mikuma και προκαλώντας σοβαρές ζημιές (που το έθεσαν εκτός μάχης για ένα χρόνο) στο Mogami.
Στις 5 και 6 Iουνίου, ο Γιαμαμότο σχεδίαζε να εμπλέξει τις υπόλοιπες δυνάμεις του σε μία νυχτερινή επιχείρηση αλλά την τελευταία στιγμή δίστασε, φοβούμενος την υψηλή επικινδυνότητα μίας τέτοιας αποστολής. Tο ίδιο έπραξε και ο ναύαρχος Σπρούανς, στον οποίο ο Φλέτσερ είχε αναθέσει τη διοίκηση μετά την απώλεια του Yorktown. O στόλος του Γιαμαμότο αποσύρθηκε επίσης. Tα νησιά Άτου και Kίσκα κατελήφθησαν από τους Ιάπωνες αλλά το κόστος ήταν τεράστιο.
Tέσσερα βαρέα αεροπλανοφόρα, ένα βαρύ καταδρομικό, εκατό πιλότοι, 3.400 ναύτες, τρεις έμπειροι κυβερνήτες και ένας ναύαρχος, καθώς και τα πολύτιμα μυστικά του μαχητικού αεροσκάφους Zero τα οποία αποκαλύφθηκαν, ήταν οι απώλειες. Στον αντίποδα, το Ιαπωνικό ναυτικό βύθισε ένα αεροπλανοφόρο και ένα αντιτορπιλικό, ενώ κατέστρεψε περίπου 150 αεροσκάφη.
5η Ιουνίου 1942
Μεταξύ 05:00 και 05:15 Ιαπωνικές τορπίλες αποτελειώνουν τα Ακάγκι και Χιρίγιου. Στις 08:05 μερικά βομβαρδιστικά των πεζοναυτών συνεχίζουν επίθεση από το νησί στα απομεινάρια του Ιαπωνικού στόλου χωρίς καμιά επιτυχία ενώ έχουν και δύο απώλειες. Στις 11:00 ο Σπρούανς παίρνει εντολή από τον Νίμιτς να επιδιώξει νέα επίθεση εναντίον του υπολοίπου Ιαπωνικού στόλου την οποία εκτελεί με βομβαρδιστικά χωρίς συνοδεία κατά τις 15:15 αργότερα με ομάδες από τα Εντερπράϊζ και Χόρνετ που καλυμμένα από έντονη ομίχλη δεν βρίσκουν τίποτα σε απόσταση ως και 250 ν.μ. από εκεί.
Αναγνωριστικά και παρατηρητές αναφέρουν όμως ότι 4 Ιαπωνικά πλοία παραμένουν σχετικά κοντά στην περιοχή της χτεσινής μάχης. Είναι τα 2 τραυματισμένα καταδρομικά Μογκάμι και Μικούμα που συνοδεύονται από τα αντιτορπιλικά Αράσιο και Ασάσιο. Αναστέλλεται τυχόν επιχείρηση την ημέρα εκείνη κι αποφασίζεται επίθεση σε αυτά την επομένη.
6η Ιουνίου 1942
Αεροπλάνα του Χόρνετ υπό την ηγεσία του Σ. Ρινγκ που απέτυχε να συμμετάσχει στην εξουδετέρωση του Ναγκούμο στις 4 Ιουνίου αποστέλλονται σε επίθεση στα τέσσερα παραπάνω πλοία χτυπώντας βαριά το Μικούμα που βυθίζεται και πλήττοντας σοβαρά, αν και χωρίς να τα βυθίσουν, τα Μογκάμι και Αράσιο. Οι Ιάπωνες αποβιβάζονται στη νησίδα Κίσκα, δυτικά της Μίντγουεϊ συλλαμβάνοντας μια άοπλη ομάδα 6 παρατηρητών. To Γιόρκταουν εξακολουθεί να επιπλέει και ο Φλέτσερ αποφασίζει να στείλει άγημα επάνω του με σκοπό την διάσωση του πλοίου ενώ πλευρίζεται από το αντιτορπιλικό USS Hammann που το υποβοηθά με αντλίες και γεννήτριες.
Η κατάσταση βελτιώνεται, η κλίση ελαττώνεται αλλά μέσα στα συντρίμμια που επιπλέουν και την αναταραχή που επικρατεί διαφεύγει της προσοχής όλων το ιαπωνικό υποβρύχιο Ι-168 που από καλή θέση εξαπολύει 4 τορπίλες. Οι δύο βρίσκουν το Γιόρκταουν και η τρίτη το USS Hammann το οποίο βυθίζεται γρήγορα μέσα σε εκρήξεις σκοτώνοντας και μέρος του πληρώματος που προσπαθεί να σώσει το αεροπλανοφόρο. Η κατάσταση θεωρείται απελπιστική και το Γιόρκταουν εγκαταλείπεται, αλλά παρόλα αυτά επιπλέει ακόμα.
7η Ιουνίου 1942
Οι άνδρες του στόλου που είχε επιτεθεί στις Αλεούτιες Νήσους αποβιβάζονται στη μικρή νήσο Άττου στην οποία εγκαθιστούν προχωρημένο παρατηρητήριο στα ανατολικά της ζώνης προστασίας τους έχοντας αποτύχει πάντως να εξουδετερώσουν το Ντατς Χάρμπορ το οποίο παραμένει υπό Αμερικανική κυριαρχία. Στις 07:01 το καταπονημένο Γιόρκταουν τελικά βυθίζεται.
ΑΝ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑΝ ΟΙ ΙΑΠΩΝΕΣ ΣΤΟ MIDWAY
Στην Ιστορία αλλά και στη ζωή αναρωτιόμαστε συχνά πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν κάποιες μεγάλες πολεμικές αναμετρήσεις είχαν εξελιχθεί διαφορετικά. H αεροναυμαχία του Μίντγουεϊ προσφέρεται ιδιαίτερα για μία τέτοια ανάλυση, κυρίως επειδή η έκβασή της κρίθηκε από μία σειρά συγκυριών, σε συνδυασμό με τα λάθη και την ανικανότητα κάποιων ανθρώπων, χωρίς φυσικά να εξαιρούμε τον παράγοντα τύχη. Πώς θα διαμορφωνόταν όμως η κατάσταση, αν τελικά οι Ιάπωνες επικρατούσαν στην αεροναυμαχία;
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, σε ένα πολεμικό θέατρο όπως αυτό του Ειρηνικού Ωκεανού, η δύναμη που θα κατάφερνε να εξασφαλίσει τη ναυτική υπεροπλία -κυρίως στα αεροπλανοφόρα- θα ήταν η τελική νικήτρια. Oι Ιάπωνες προσπάθησαν με την επιχείρηση στο Μίντγουεϊ να επιτύχουν ακριβώς αυτό, να παρασύρουν, δηλαδή, τους Αμερικανούς προς το Μίντγουεϊ με όλη τη δύναμη αεροπλανοφόρων που διέθεταν. O κλοιός που θα σχημάτιζαν τα Ιαπωνικά υποβρύχια θα αναλάμβανε την εξόντωση των Αμερικανικών πλοίων χωρίς να κινδυνεύσουν τα αντίστοιχα Ιαπωνικά. H κίνηση αυτή όμως απέτυχε χάρη στην Αμερικανική αντικατασκοπία.
Tα τρία μεγάλα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα πέρασαν τον υποβρυχιακό κλοιό προτού αυτός σχηματισθεί και αντιμετώπισαν τη δύναμη εισβολής ανέπαφα. Aν οι Αμερικανοί έχαναν τα τρία αεροπλανοφόρα τους, θα τους έμεναν μόλις τρία για να αντιμετωπίσουν τον Ιαπωνικό στόλο, και αυτά όχι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Tο Saratoga ήταν παλιό και αργό στους ελιγμούς, το Wasp μικρό και με μικρή χωρητικότητα για αεροσκάφη, ενώ το Ranger ήταν αργό, μικρό και ελάχιστα προστατευμένο.
Κανένα από αυτά τα αεροπλανοφόρα δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τα αντίστοιχα Ιαπωνικά, επιτρέποντας έτσι στον Ιαπωνικό στόλο να επιτύχει σε μία σειρά αποστολών: την κατασκευή αεροδρομίων στη νήσο Γκουανταλκανάλ, την εισβολή στο Πορτ Μόρσμπυ, την εισβολή στη Νέα Καληδονία, ακόμη και στο Περλ Χάρμπορ. Ένα ακόμη σημαντικό γεγονός επηρέασε τη μετέπειτα πορεία των συγκρούσεων: οι Αμερικανοί κατάφεραν στη διάρκεια της -ανούσιας όπως αποδείχτηκε- Ιαπωνικής επιδρομής στο Ντατς Χάρμπορ της νήσου Ουναλάσκα, να αιχμαλωτίσουν σχεδόν ανέπαφο ένα Ιαπωνικό μαχητικό αεροσκάφος.
H επιτυχής αποκρυπτογράφηση των μυστικών του μέχρι εκείνη τη στιγμή θρυλικού Mitsubishi A6M Zero, οδήγησε στον περιορισμό της υπεροχής του πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό. Eάν οι Iάπωνες δεν είχαν απολέσει το τεχνολογικό πλεονέκτημα που τους έδινε το συγκεκριμένο όπλο, θα διατηρούσαν για αρκετό καιρό ακόμη τα πρωτεία στον αέρα. Δεδομένου ότι το εν λόγω αεροσκάφος μπορούσε να απονηωθεί από αεροπλανοφόρα, οι Ιάπωνες δεν θα έχαναν ποτέ την επιθετική πρωτοβουλία. Επιπλέον, θα είχαν διαθέσιμους τους ετοιμοπόλεμους και πολύπειρους πιλότους του 1ου Αεροπορικού Στόλου, εξασφαλίζοντας έτσι την υπεροπλία στους αιθέρες.
Μετά την κατάκτηση του Μίντγουεϊ και την καταστροφή του Αμερικανικού στόλου, ο επόμενος Ιαπωνικός στόχος θα ήταν η νήσος Τζόνστον, περίπου 1.360 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Μίντγουεϊ και περίπου 1.136 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Περλ Χάρμπορ. H νήσος Τζόνστον διέθετε ήδη έναν κατασκευασμένο Αμερικανικό αεροδιάδρομο τον Μάιο του 1942 και η κατάληψή της θα έδινε τη δυνατότητα στους Ιάπωνες να εξαπολύσουν επιδρομές με μεσαία βομβαρδιστικά από τη νήσο προς Αμερικανικούς στρατιωτικούς στόχους στην Οάχου.
H νήσος Τζόνστον θα αποτελούσε συνάμα την αφετηρία για την επικείμενη εισβολή και κατάληψη της Χαβάης, του μεγαλύτερου εκ των νησιών του Χαβανέζικου αρχιπελάγους. Mε την κατάληψη της Χαβάης, οι Ιάπωνες σκόπευαν να σφίξουν τον κλοιό γύρω από το κύριο νησί της Οάχου και να χρησιμοποιήσουν τον άμεσο κίνδυνο στον οποίο θα βρισκόταν ο πληθυσμός της ως μέσο άσκησης πίεσης προς τις HΠΑ να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Mία πιθανή συνθηκολόγηση των Αμερικανών θα αναγνώριζε την Ιαπωνική κυριαρχία σε ολόκληρο τον δυτικό και τον κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό.
Aν αναλογιστεί κάποιος ότι, ακόμη και μετά την ήττα τους στο Μίντγουεϊ οι Ιάπωνες συνέχισαν να διενεργούν επιθέσεις στα νησιά του Ειρηνικού, σημειώνοντας κάποιες επιχειρησιακές νίκες, αποδεικνύεται περίτρανα η σημασία της επικράτησης των Αμερικανών στη συγκεκριμένη αεροναυμαχία.
Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΥ ΓΟΥΛΙΑΜ ΡΟΙ
Ο αντιπλοίαρχος Γουίλιαμ "Mπιλ" T. Pόι κατά την αεροναυμαχία του Μίντγουεϊ κάλυπτε φωτογραφικά τη σύγκρουση από τη γέφυρα σημάτων επικοινωνίας, καθώς και το κατάστρωμα πτήσης του αεροπλανοφόρου USS Yorktown. H μαρτυρία του είναι αποκαλυπτική:
"O γενικός συναγερμός ήχησε στις 11:59, ενώ τα Ιαπωνικά βομβαρδιστικά πετούσαν από πάνω μας. Tα αντιαεροπορικά μας άρχισαν να βάλλουν με εκκωφαντικό ήχο. Μετά ακολούθησε το κροτάλισμα των υπόλοιπων πολυβόλων. Μερικοί πεζοναύτες και απλοί ναύτες του πληρώματος ήθελαν να συμμετάσχουν στη μάχη οπλισμένοι με απλά και αυτόματα τυφέκια. Tα εχθρικά βομβαρδιστικά και καταδιωκτικά βρίσκονταν συνέχεια υπό καταιγιστικά πυρά. O ουρανός ήταν μαύρος από τις εκρήξεις των αντιαεροπορικών βλημάτων, ενώ τα ερυθρόχρωμα τροχιοδεικτικά πυρά έσχιζαν τον ουρανό.
Μερικά από τα Ιαπωνικά αεροσκάφη έπεφταν και εκρήγνυντο, καθώς προσέκρουαν με ορμή στο νερό, αφήνοντας πίσω τους ένα μεγάλο σύννεφο καπνού. Τραβούσα φωτογραφίες με γοργούς ρυθμούς. Tα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως είχαν φτάσει σε σημείο κατάλληλο για ρίψη. Tρεις από τις βόμβες τους έπληξαν το Yorktown. Δύο από αυτά κατερρίφθησαν, ενώ ένα ακόμη έχασε τον έλεγχο την ώρα που ετοιμαζόταν να ρίξει τη βόμβα που μετέφερε. H βόμβα των 226,5 κιλών στροβιλιζόμενη κατά την πτώση της έπληξε τον δεύτερο ανελκυστήρα των αεροσκαφών και εξερράγη μόλις ακούμπησε στο κατάστρωμα.
Tα θραύσματα σκότωσαν όλους εκείνους που επάνδρωναν τα πολυβόλα 3 και 4 καθώς και τα πολυβόλα που βρίσκονταν στον χώρο εκείνο. Ένας από τους νοσοκόμους σκοτώθηκε και ένας άλλος τραυματίστηκε. Έβλεπα άνδρες να σκοτώνονται στην κορυφή της υπερκατασκευής του αεροπλανοφόρου καθώς και στο υπόστεγο των αεροσκαφών. Tα θραύσματα εισχώρησαν στην καταπακτή του υπόστεγου των αεροσκαφών και έκαψαν τρία αεροσκάφη που παρέμεναν ακινητοποιημένα εκεί, φορτωμένα με καύσιμα και βόμβες των 453 κιλών. O πλωτάρχης Eμερσον, αξιωματικός καταστρώματος στο υπόστεγο των αεροσκαφών, έθεσε σε εφαρμογή το σύστημα αυτόματης πυρόσβεσης.
H βόμβα είχε ανοίξει μία μεγάλη τρύπα στο κατάστρωμα πτήσης, την οποία έκλεισε η ομάδα αντιμετώπισης καταστροφών μέσα σε είκοσι πέντε λεπτά. Στους πληγωμένους παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες, μορφίνη, επίδεσμοι, κουβέρτες. Όσοι ήταν βαριά τραυματισμένοι, περιήλθαν γρήγορα σε κατάσταση σοκ. H επόμενη βόμβα ήρθε από την αριστερή πλευρά, χτυπώντας το κατάστρωμα πτήσης. Ευρισκόμενος πάνω στην υπερκατασκευή του πλοίου, ένιωσα ολόκληρο το Yorktown να σείεται βίαια από την έκρηξη. Καπνοί και φωτιές άρχισαν να βγαίνουν τριγύρω".
ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΗΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ ΤΟΥ MIDWAY
Το αποτέλεσμα της μάχης φυσικά ενθουσίασε τους Αμερικανούς αν και ο Ναύαρχος Νίμιτς, πάντοτε επιφυλακτικός, θεώρησε πολύ βαριά την απώλεια του Γιόρκταουν. Κατά τις δικές του αναλύσεις ήταν ευτύχημα ότι ο Γιαμαμότο είχε σχεδιάσει τον αντιπερισπασμό στις Αλεούτιες πράγμα που του αφαίρεσε το πλεονέκτημα να διαθέτει ακόμα 2 αεροπλανοφόρα στην δύναμη που απείλησε την Μίντγουέη και σχεδόν ευλογία Θεού το ότι βιάστηκε να επιτεθεί προτού τα αλλά 2 μεγάλα αεροπλανοφόρα του Ζουικάκου και Σοκάκου ολοκληρώσουν τις επισκευές στα ναυπηγεία.
Αν είχε χαθεί το Γιόρκταουν σε αναμέτρηση με 4 εχθρικά αεροπλανοφόρα, ίσως αν υπήρχαν ακόμα 4 Ιαπωνικά στην Μίντγουεϊ, ο Γιαμαμότο δεν θα είχε διστάσει να συνεχίσει την καταδίωξη των Εντερπράϊζ και Χόρνετ με πιθανότητα να είχε εξουδετερώσει ένα ακόμα Αμερικανικό ή ίσως και τα δύο που απέμειναν. Ο Νίμιτς ήταν ο πρώτος που θεώρησε ότι η τύχη, με τις τόσες και τόσες συμπτωματικές καταστάσεις που δημιουργήθηκαν, του είχε επιτέλους χαμογελάσει, έστω και προσωρινά ίσως. Ο ίδιος ο Σπρούανς, αργότερα θα δηλώσει ότι «Είναι απίστευτο πόσο η σύμπτωση αποφασίζει τις τύχες μιας μάχης».
Ο ίδιος ο Φλέτσερ είχε πει, κατ' ιδίαν: «Άμα τελειώνει η μάχη ξεφυτρώνουν από παντού αναλύσεις για τα σχέδια και την στρατηγική που οδήγησαν σε αυτήν. Στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη είναι ένας σωρός από γκάφες». Αλλά η πιο χαρακτηριστική δήλωση έγινε απ τον ιστορικό Walter Lord:
«Με βάση την κοινή λογική, οι Αμερικανοί βρίσκονταν σε απελπιστικά μειονεκτική κατάσταση. Δεν είχαν καν ένα θωρηκτό όταν ο εχθρός είχε 11, είχαν 8 καταδρομικά όταν ο εχθρός είχε 23, είχαν 3 αεροπλανοφόρα, όταν συνολικά ο εχθρός είχε 8. Οι παράκτιες πυροβολαρχίες τους απαρτίζονταν από κανόνια του περασμένου αιώνα. Ο εχθρός τους ήταν έξοχος, νικηφόρος και πολύ έμπειρος, οι Αμερικανοί υπέστησαν συντριπτικές απώλειες, δεν είχαν το δικαίωμα να νικήσουν. Κι όμως το έκαναν, αλλάζοντας έτσι την πορεία του πολέμου».
Ακολούθησαν ωστόσο μερικά δυσάρεστα γεγονότα: Όταν ο Νίμιτς πρότεινε τον Ρότσφορντ για παρασημοφόρηση η Ουάσινγκτον το αρνήθηκε κατηγορηματικά, αποδίδοντας στους δικούς της αξιωματικούς την δόξα της επιτυχίας στον τομέα των πληροφοριών. Στη συνέχεια ο Ρότσφορντ απογοητευμένος ζήτησε την μετάθεσή του σε μάχιμη μονάδα εγκαταλείποντας τον τομέα των πληροφοριών και αντ' αυτού του δόθηκε δυσμενής μετάθεση, η θέση ενός υποδιοικητού δεξαμενής επισκευών πλοίων χωρίς καμία προαγωγή ως το τέλος του πολέμου.
Την αδικία αυτή ανέτρεψε εν μέρει η μεταθανάτιος απονομή του Μεταλλίου Εθνικής Αμύνης (National Defense Service Medal) από τον πρόεδρο Ρήγκαν, το έτος 1986, 10 χρόνια μετά τον θάνατο του Ρότσφορντ. Ο Υποναύαρχος Σπρούανς είδε το άστρο του να ανατέλλει και προβιβάστηκε σε διοικητή επιχειρήσεων του Νίμιτς αλλά προηγουμένως είχε διαπιστώσει ότι στο ημερολόγιο του Χόρνετ είχαν παραποιηθεί γεγονότα με τα οποία ο κυβερνήτης του Υποναύαρχος Μαρκ Μίτσερ προσπάθησε να καλύψει την αποτυχία των σμηνών του να συμμετάσχουν στην επίθεση της 4ης Ιουνίου.
Έκτοτε η έχθρα των Σπρούανς και Μίτσερ θα καταντήσει παροιμιώδης αλλά τον Μίτσερ υποστήριξε ο Ναύαρχος Χάλσεϋ και το Πεντάγωνο οπότε οι Σπρούανς και Χάλσεϋ αποβαίνουν αιώνιοι αντίπαλοι ως το τέλος του πολέμου όπου ο Χάλσεϋ έκανε τα πάντα ώστε ο Σπρούανς να μην προβιβαστεί ποτέ σε Ναύαρχο 5 αστέρων, φυσικά με την συναίνεση του Πενταγώνου.
Στην ιαπωνική πλευρά η αποτυχία στη Μίντγουεϊ κρατήθηκε για καιρό μυστική από τον Γιαμαμότο μέχρι που έφτασε η στιγμή εκείνος ο ίδιος να ζητήσει την συγνώμη του Αυτοκράτορα. Κι ενώ αργότερα το άλλο μεγάλο Αμερικανικό αεροπλανοφόρο, το Σαρατόγκα, υπό τον Φλέτσερ, έπεσε θύμα τορπιλισμού με αποτέλεσμα ο Νίμιτς να μείνει με μόνο 2 αεροπλανοφόρα στον Ειρηνικό απέναντι στα 4 των Ιαπώνων, εντούτοις το Ιαπωνικό επιτελείο έδειξε πολύ λιγότερο ενθουσιώδες να επιδιώξει νέο οριστικό χτύπημα εκμηδενισμού του Αμερικανικού στόλου.
Έκτοτε η επιφυλακτικότητα του Ιαπωνικού στόλου παρέμεινε το μόνιμο ελάττωμά του το οποίο στην επόμενη αναμέτρηση που θα ακολουθήσει μετά από 5 μήνες τον ίδιο χρόνο και παρόλο που χάθηκε τότε και το Χόρνετ, αφήνοντας μόνο του το Εντερπράϊζ, οι Ιάπωνες δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευθούν την περίσταση. Για τους Ιάπωνες τουλάχιστον, η Μίντγουεϊ αποτέλεσε την αρχή του τέλους της κυριαρχίας τους στον Ειρηνικό.
ΤΑ ΜΟΙΡΑΙΑ ΛΑΘΗ
Με έναν κυκλικό ελιγμό το Ιαπωνικό αεροπλανοφόρο «Soryu» καταφέρει προς στιγμής να αποφύγει την επίθεση ενός Αμερικανικού βομβαρδιστικού Boeing B-17E. Μετά από αυτό, και τα άλλα δύο αεροπλανοφόρα «Akagi» και «Kaga» είχε διαφύγει στιγμιαία των Αμερικανικών επιθέσεων. Στις 10 και 20 το πρωί, έμπειροι Αμερικανοί πιλότοι επιτίθονται συντονισμένα με το «Soryu» και «Kaga» να έχουν τόσο σοβαρές ζημιές, ώστε μερικές ώρες αργότερα να τα καταπίνει η θάλασσα. Το «Akagi» καταστράφηκε από την πυρκαγιά και βυθίστηκε το επόμενο πρωί από τους ίδιους τους Ιάπωνες.
Με αυτά τα τραγικά λάθη, η Αυτοκρατορία είχε χάσει την μόνιμη υπεροχή της στον Ειρηνικό. Πιστεύοντας ακράδαντα στο σχέδιό τους, οι Ιάπωνες παραμέλησαν την αναγνώρισή τους. Ιδιαίτερα μοιραία ήταν η απόφασή τους να μην επικεντρώσουν όπως οι Αμερικανοί στον στόλο τους, αλλά να τον διασπάσουν σε πολλές ομάδες, συνολικά τέσσερις. Έτσι, ο κύριος στόλος ήταν πολύ μακριά, για να μπορέσει να βοηθήσει τον ναύαρχο Ναγκούμο. Ο ναύραχος Γιαμαμότο, εξαιτίας της προηγούμενης απαγόρευσης των επικοινωνιών από τον φόβο της υπολκοπής των σημάτων, δεν γνώριζε τίποτε για την όλο και περισσότερο κλιμακούμενη κατάσταση του Ναγκούμο.
Μετά από το Μίντγουεϊ, ο κυνηγός έγινε ο κυνηγημένος. Η Αυτοκρατορία, όμως, πούλησε στο ιαπωνικό κοινό την ήττα ακριβά - ως μια ισοπαλία. Οι Αμερικανοί, από την άλλη πλευρά, τιτλοφόρησαν την επιτυχία ως εκδίκηση για το Περλ Χάρμπορ. Ακόμα και βραβευμένος με Όσκαρ Τζον Φορντ δεν δίστασε. Στην 18 λεπτά ταινία του «Η ναυμαχία του Μίντγουεϊ,» έγραψε κάτω από τη σκηνή ενός άλμπατρος, την στιγμή που ανοίγει το ράμφος του, την έκβαση της ναυμαχίας: «Η Μίντγουεϊ είναι τόσο ελεύθερη όσο ήταν πάντα.»
ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ
ΗΠΑ
Νεκροί: 307
Πλοία: Yorktown, Ηamman.
Αεροσκάφη: 147 (αεροπλανοφόρων 109, Midway 38 (US Marines Corp 28, US Navy 6, US Army Air Force 4).
β) Sand Island: 1 υπόστεγο υδροπλάνων, ζηµιές στην πίστα των υδροπλάνων, 2 δεξαµενές καυσίµων, 2 θέσεις αντιαεροπορικών.
ΙΑΠΩΝΙΑ
Νεκροί: 3,500 (περίπου).
Πλοία: Agaki, Kaga, Hiryou, Soryu, Mikuma.
Σοβαρές ζηµιές: Mogami.
Μέτριες ζηµιές: Arashio, Asashio.
Ελαφρές ζηµιές: Haruna, Tanikaze, Akebono Maru.
Αεροσκάφη: 270 (Στην επίθεση κατά του Midway 6, στην επίθεση κατά του στόλου 24, σε αεροµαχία 12, επί των πλοίων 218, υδροπλάνα 10).
ΟΙ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Το σημαντικό τακτικό προβάδισμα που απέκτησαν οι Ιάπωνες με την αιφνιδιαστική προσβολή του Περλ Χάρμπορ αξιοποιήθηκε, αρχικά, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, καθώς δημιουργήθηκε μια ευρύτατη Ιαπωνική Αυτοκρατορία στην Άπω Ανατολή στον μισό χρόνο απ' ό,τι αρχικά υπολογιζόταν και με ελάχιστες, σχετικά, ανθρώπινες απώλειες. Ο Αμερικανικός βομβαρδισμός, όμως, του Τόκιο τον Απρίλιο του 1942 και η γνώση του υπέρτερου βιομηχανικού δυναμικού των ΗΠΑ (τουλάχιστον επταπλάσιου σε σχέση μ' αυτόν της Ιαπωνίας) οδήγησε τον Yamamoto, τον Ιάπωνα στόλαρχο, να επιδιώξει τη σύναψη αποφασιστικής ναυμαχίας με τον Αμερικανικό στόλο το συντομότερο.
Με δεδομένη την ενίσχυση του Περλ Χάρμπορ με ισχυρή αεροπορική δύναμη, νέα επιχείρηση εναντίον του εμφανιζόταν ως ριψοκίνδυνη. Αντίθετα, η προσπάθεια κατάληψης της στρατηγικά επίκαιρης αεροπορικής βάσης του Μίντγουεϊ, στο άκρο του συμπλέγματος των νήσων της Χαβάης, παρείχε περισσότερες ελπίδες επιτυχίας. Η εφαρμογή της εύλογης αυτής επιλογής υπονομεύτηκε από μία σειρά λαθών σε τακτικό επίπεδο. Κατ' αρχήν η έγκριση της κατάληψης του Πορτ Μόρεσμπι και του Τουλάγκι αντί να βαθύνει την άμυνα της ιαπωνικής ζώνης του Ειρηνικού έναντι αεροπορικών επιδρομών από τη Βόρεια Αυστραλία οδήγησε στη ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων.
Στη ναυμαχία αυτή επικράτησε τακτικά ο Ιαπωνικός στόλος, μιας και βύθισε το αεροπλανοφόρο Lexington που αποτελούσε το ένα τέταρτο του Αμερικανικού στόλου αεροπλανοφόρων στον Ειρηνικό. Έχασε όμως στρατηγικά καθώς δεν μπόρεσε να καταλάβει το Πορτ Μόρεσμπι, βυθίστηκε ένα μικρό Ιαπωνικό αεροπλανοφόρο, ενώ δύο μεγαλύτερα δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν στη ναυμαχία του Μίντγουεϊ λόγω των επισκευών και της συμπλήρωσης των αεροπορικών τους δυνάμεων που χρειάστηκε να γίνουν μετά τη ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων.
Επιπλέον, η διαίρεση του Ιαπωνικού στόλου σε δέκα απομακρυσμένα τμήματα κατά τη ναυμαχία του Μίντγουεϊ, κατέστησε δυσχερέστατη την μεταξύ τους συνεργασία και δεν δικαιολογείτο από την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των δύο στόλων. Ο Ιαπωνικός στόλος ήταν τόσο ισχυρός που δεν χρειαζόταν να αιφνιδιάσει κρυπτόμενος τον αντίπαλο, αλλά να επιπέσει πάνω του με όλο του το δυναμικό. Κατά τη διάρκεια των δύο ναυμαχιών έγιναν πολλά ακόμα λάθη και από τις δύο πλευρές, κυρίως όμως από τους Ιάπωνες που η υπερβολική τους εμπιστοσύνη στην αξία των αεροπόρων τους και στην ποιότητα του πολεμικού τους υλικού, τους παρέσυρε σε σχετική αταξία.
Κάτι τέτοιο όμως ήταν, ως ένα βαθμό, αναμενόμενο με δεδομένο ότι ποτέ άλλοτε στην παγκόσμια ναυτική ιστορία το θέατρο των ναυτικών επιχειρήσεων δεν ήταν τόσο μεγάλο, η εναλλαγή των εξελίξεων τόσο ταχεία, και τα υπάρχοντα μέσα ελέγχου και συντονισμού των κινήσεων των μονάδων του στόλου τόσο δυσανάλογα βραδέα. Το αποτέλεσμα ήταν να βυθιστούν τέσσερα Ιαπωνικά αεροπλανοφόρα στη ναυμαχία του Μίντγουεϊ και να επανέλθει η ισορροπία δυνάμεων στον Ειρηνικό, κάτι όμως που δεν κράτησε για πολύ, αφού σύντομα η αφυπνισθείσα πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ έδωσε την απόλυτη υπεροχή στο Αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό.
Η ανάσχεση του υπερπεντηκονταετούς Ιαπωνικού επεκτατισμού στον Ειρηνικό από τη νικηφόρα για τους Συμμάχους έκβαση των ναυμαχιών της Θάλασσας των Κοραλλίων και του Μίντγουεϊ, συνέπεσε με θεμελιώδεις εξελίξεις στον χώρο της ναυτικής ιστορίας. Το αεροπλανοφόρο υποκατέστησε σε σημασία το θωρηκτό πλοίο, καθώς οι μάχες δίνονταν πια στον αέρα χωρίς οι αντίπαλοι στόλοι να έχουν άμεση οπτική επαφή ο ένας του άλλου. Επιπλέον, όπως αποδείχτηκε στο Μίντγουεϊ, ο θωρηκτός στόλος δεν τολμά προσβολή κατά αεροπλανοφόρων αν στερείται αεροπορικής κάλυψης.
Τέλος, ο ρόλος του ραντάρ στην εξέλιξη των δύο ναυμαχιών υπήρξε σημαντικός και αποτέλεσε προάγγελο εξελίξεων με τις οποίες ζούμε και σήμερα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Τις επόμενες ημέρες τα απομεινάρια του Ιαπωνικού στόλου αποχώρησαν και το Μίντγουεϊ παρέμεινε άθικτο. Ο πόλεμος ανάμεσα στις δύο πλευρές δεν είχε σε καμία περίπτωση τελειώσει. Είχε όμως κριθεί.
Σε όλες τις πολύνεκρες συγκρούσεις που ακολούθησαν οι Ιάπωνες είχαν χάσει τη πρωτοβουλία κινήσεων που τους διέκρινε, ίσως και την πίστη στον εαυτό τους. Αρκετά λογικό αν σκεφτεί κανείς πως ενώ είχαν τον αντίπαλο «στα σχοινιά», δέχτηκαν ένα τόσο ισχυρό χτύπημα που τους έκανε να χάσουν την ισορροπία τους. Κάποιοι λένε πως ήταν τέτοια η υπεροπλία των Αμερικανών στη πολεμική βιομηχανία που ακόμα κι αν δεν πετύχαιναν τόσα στη συγκεκριμένη ναυμαχία αργά ή γρήγορα θα έπαιρναν το «πάνω χέρι» στον Ειρηνικό.
Πολλοί πάλι υποστηρίζουν πως μια ήττα θα έφερνε τέτοια ανισορροπία στο συσχετισμό ναυτικών δυνάμεων που κάθε απόπειρα ανακοπής της Ιαπωνικής προέλασης θα ήταν απλά αδύνατη. Και τότε η σύνθεση των νικητών του Δευτέρου Παγκοσμίου θα ήταν τελείως διαφορετική. Όμως όσο τα χρόνια περνάνε, τα γαλανά νερά του αρχιπελάγους της Χαβάης έχουν να λένε στα Άλμπατρος που τα διαπερνούν, πως κάποιον Ιούνη του παρελθόντος στο βορειοδυτικό μέρος τους έξω από ένα μικρό ασήμαντο κατά τα άλλα νησάκι, γράφτηκε Ιστορία.
