ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (372-413)

χώρει νυν πᾶς ἀνδρείως [στρ.]
εἰς τοὺς εὐανθεῖς κόλπους
λειμώνων ἐγκρούων
κἀπισκώπτων
375 καὶ παίζων καὶ χλευάζων.
ἠρίστηται δ᾽ ἐξαρκούντως.

ἀλλ᾽ ἔμβα χὤπως ἀρεῖς [ἀντ.]
τὴν Σώτειραν γενναίως
τῇ φωνῇ μολπάζων,
ἣ τὴν χώραν
380 σῴζειν φήσ᾽ εἰς τὰς ὥρας,
κἂν Θωρυκίων μὴ βούληται.

ἄγε νυν ἑτέραν ὕμνων ἰδέαν τὴν καρποφόρον βασίλειαν,
Δήμητρα θεάν, ἐπικοσμοῦντες ζαθέαις μολπαῖς κελαδεῖτε.

Δήμητερ, ἁγνῶν ὀργίων [στρ.]
385 ἄνασσα, συμπαραστάτει,
καὶ σῷζε τὸν σαυτῆς χορόν·
καί μ᾽ ἀσφαλῶς πανήμερον
παῖσαί τε καὶ χορεῦσαι.

καὶ πολλὰ μὲν γέλοιά μ᾽ εἰ- [ἀντ.]
390 πεῖν, πολλὰ δὲ σπουδαῖα, καὶ
τῆς σῆς ἑορτῆς ἀξίως
παίσαντα καὶ σκώψαντα νι-
κήσαντα ταινιοῦσθαι.

ἄγ᾽ εἶά
395 νυν καὶ τὸν ὡραῖον θεὸν παρακαλεῖτε δεῦρο
ᾠδαῖσι, τὸν ξυνέμπορον τῆσδε τῆς χορείας.

Ἴακχε πολυτίμητε, μέλος ἑορτῆς
ἥδιστον εὑρών, δεῦρο συνακολούθει
400 πρὸς τὴν θεὸν
καὶ δεῖξον ὡς ἄνευ πόνου
πολλὴν ὁδὸν περαίνεις.
Ἴακχε φιλοχορευτά, συμπρόπεμπέ με.—

σὺ γὰρ κατεσχίσω μὲν ἐπὶ γέλωτι
405 κἀπ᾽ εὐτελείᾳ τόδε τὸ σανδαλίσκον
καὶ τὸ ῥάκος,
κἀξηῦρες ὥστ᾽ ἀζημίους
παίζειν τε καὶ χορεύειν.
Ἴακχε φιλοχορευτά, συμπρόπεμπέ με.—

καὶ γὰρ παραβλέψας τι μειρακίσκης
410 νυνδὴ κατεῖδον καὶ μάλ᾽ εὐπροσώπου,
συμπαιστρίας,
χιτωνίου παραρραγέν-
τος τιτθίον προκύψαν.
Ἴακχε φιλοχορευτά, συμπρόπεμπέ με.

***
ΧΟΡ. Προχωρήστε όλοι εμπρός με καρδιά
σε ανθοστόλιστες μέσα αγκαλιές λιβαδιών
με χορούς και πηδήματα,
μ᾽ αναμπαίγματα, αστεία και πειράγματα.
— Όσο για το στομάχι, είναι γεμάτο.

Με φωνή αρμονική, ευγενική,
ύμνο υψώστε στη Σώτειρα τώρα θεά,
τη θεά που μας έταξε
380 πως θα σκέπει για πάντα τη χώρα μας.
— Κι ας πάει να λέει ο Θωρυκίωνας όχι.

ΚΟΡ. Τη βασίλισσα Δήμητρα εσείς, τη θεά
που γεννήματα φέρνει, ανυμνήστε·
με φωνές δυνατές, με τραγούδια ιερά,
με καινούριους τιμήστε την ύμνους.

ΧΟΡ. Δήμητρα, αφέντρα των αγνών
των μυστηρίων, γίνε βοηθός
και σκέπη του Χορού μου εσύ·
κάμε, θεά μου, ασκόνταφτα,
όλο μ᾽ αστεία και με χορούς
τη μέρα να περάσω.

Νόστιμ᾽ αστεία κάμε να πω,
390 να πω και λόγια σοβαρά·
κι αντάξια της γιορτής σου αφού
παιχνίδια και πειράγματα
τελειώσω πια, να πάρω εγώ
της νίκης το στεφάνι.

ΚΟΡ. Και τώρα, εμπρός,
καλέστε εδώ τραγουδιστά το λαμπρό θεό μας,
τον Ίακχο, που είναι στο χορό τούτον συνοδίτης.

ΧΟΡ. Ίακχε λατρευτέ, που της γιορτής μας βρήκες
το γλυκό σκοπό, μαζί μ᾽ εμάς περπάτα,
400 να πάμε στη θεά μας·
δείξε πως μπορείς χωρίς κανέναν κόπο
δρόμου μακρινού το τέρμα εσύ να φτάσεις.
Ίακχε, φίλε του χορού,
γίνε συνοδός μας.

Το κουρέλι αυτό κι αυτό το πέδιλό μας
τα κομμάτιασες εσύ για οικονομία
και να γελά κι ο κόσμος·
με τον τρόπο αυτόν που βρήκες κάνουμ᾽ έτσι
τρέλες και χορούς χωρίς καμιά ζημία.
Ίακχε, φίλε του χορού,
γίνε συνοδός μας.

Κι όπως τώρα εγώ λοξή ματιά είχα ρίξει,
410 είδα απ᾽ τον κοντό χιτώνα το σκισμένο
πανέμορφης παιδούλας,
μιας συντρόφισσας εδώ των παιχνιδιών μας,
είδα μια σφιχτή ρωγούλα να προβάλλει.
Ίακχε, φίλε του χορού,
γίνε συνοδός μας.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΡΤΕΜΗ, Οι μεγάλοι τιμωρημένοι

Εκτός από τον Αγαμέμνονα και τον Ακταίωνα, άλλοι τιμωρημένοι από τη θεά είναι η Νιόβη, ο Τιτυός, ο Ωρίων, ο Οινέας, η Καλλιστώ, η Αριάδνη, η Χιόνη, ο Βουφάγος, η Κομαιθώ και ο Μελάνιππος, οι Αλωάδες.

 

Τιμώρησε την Καλλιστώ, συντρόφισσά της στο κυνήγι, κόρη του Λυκάονα, εξαπολύοντας τα φοβερά βέλη εναντίον της, γιατί η νέα αθέτησε τον όρκο της αιώνιας αγνότητας και δόθηκε στον Δία. Σκότωσε την Αριάδνη στη Νάξο, σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, γιατί δόθηκε στον Θησέα. Ο Άδωνις προκάλεσε την οργή της και τον σκότωσε στέλνοντας εναντίον του κάπρο. Τιμώρησε τον Αρκάδα ήρωα Βουφάγο, επειδή ενοχλήθηκε από τον πιεστικό του έρωτα (κυνήγησε τη θεά στο όρος Φολόη) ή γιατί δεν τελούσε τη θυσία με τους κανόνες που είχαν κληροδοτηθεί ήδη από την εποχή του Λίθου. Σκότωσε τη Χιόνη, κόρη του Δαιδαλίωνα και ερωμένη των αδελφών της Απόλλωνα και Ερμή, γιατί η κόρη περηφανεύτηκε για την ομορφιά της, ότι ήταν ανώτερη από της Άρτεμης. Τιμώρησε τη Νιόβη σκοτώνοντας τα επτά κορίτσια της, γιατί τόλμησε να περηφανευτεί ότι είχε δεκατέσσερα παιδιά, ενώ η Λητώ μόνο δύο. Ο Απόλλωνας σκότωσε τα επτά αγόρια της. Τιμώρησε τον Οινέα, βασιλιά της Καλυδώνας στην Αιτωλία, και τον Άδμητο, βασιλιά των Φερών στη Θεσσαλία, γιατί αδιαφόρησαν ή λησμόνησαν τις θυσίες που της χρωστούσαν. Τον πρώτο στέλνοντας έναν αγριόχοιρο στα χωράφια του, τον δεύτερο γεμίζοντας τη γαμήλια κρεβατοκάμαρά του με φίδια. Εδώ, μοιάζει ιδιαίτερα του Άρη, καθώς και οι δυο διεκδικούν μερίδιο από τη λεία είτε του πολέμου είτε του κυνηγιού. Η κυνηγετική αυτή θεά παίρνει πολεμικά χαρακτηριστικά.

 

Έστειλε λοιμό στη χώρα της Πάτρας, γιατί η ιέρειά της Κομαιθώ έβαζε στο άδυτο του ναού τον εραστή της Μελάνιππο, γιατί οι γονείς τους δεν ήθελαν αυτόν τον δεσμό. Το μαντείο αποκάλυψε την αιτία του θυμού της θεάς και υπέδειξε ως τρόπο εξιλασμού τη θυσία των δύο ενόχων αλλά και την ενιαύσια θυσία του ωραιότερου νέου και της ωραιότερης νέας της χώρας. Το έθιμο κράτησε μέχρι την άφιξη του Ευρύπυλου, του Θεσσαλού που είχε πάρει μέρος στον Τρωικό πόλεμο και ο οποίος είχε υποπέσει σε μια κατάσταση τρέλας, όταν άνοιξε ένα μυστηριώδες κιβώτιο από εκεί. Το μαντείο του υπέδειξε ως τόπο εγκατάστασής του και απαλλαγής του από την τρέλα του, το μέρος όπου θα έβλεπε να τελείται ασυνήθιστη θυσία. Αλλά και οι κάτοικοι της Πάτρας είχαν πάρει χρησμό ότι όταν θα παρίστατο ως μάρτυρας ένας ξένος δεν θα χρειαζόταν πλέον η τέλεση της άγριας θυσίας.
 

Σκότωσε μαζί με τον Απόλλωνα τον Γίγαντα Τιτυό, γιο του Δία και της Ελάρας, γιατί αποπειράθηκε να βιάσει τη μητέρα τους Λητώ στο δρόμο της για τους Δελφούς. Τιμώρησε από ζήλια τον κυνηγό Γίγαντα Ωρίωνα, γιο του Ποσειδώνα, επειδή έσμιξε με τη θεά της αυγής, την Ηώ, που τον έφερε στη Δήλο. Ή επειδή την προκάλεσε στο αγώνισμα του δίσκου, αυτήν που ήταν θεά, ή γιατί βίασε την Ώπι, μία από τις Υπερβόρειες παρθένες, ή γιατί θέλησε να βιάσει την ίδια. Σε αυτή την τελευταία εκδοχή, η Άρτεμη στέλνει ένα σκορπιό που δαγκώνει τον Ωρίωνα στη φτέρνα. Για τις υπηρεσίες του αυτές τον μεταμόρφωσε σε αστερισμό, το ίδιο και το θύμα της. Όμως οι δύο αστερισμοί δεν συναντιούνται ποτέ στον ουρανό.

 

Για τις αφύσικες πράξεις του Ώτου και του Εφιάλτη, των δύο Γιγάντων γιων του Ποσειδώνα, που επονομάζονταν Αλωάδες από τον θνητό τους πατέρα, για την προσπάθειά τους να φτάσουν στον ουρανό, για το γεγονός ότι φυλάκισαν τον Άρη σε χάλκινο βάζο, για το γεγονός ότι εξέφρασαν τον έρωτά τους για τις θεές Ήρα (ο Εφιάλτης) και Άρτεμη (ο Ώτος), οι Αλωάδες τιμωρήθηκαν. Η Άρτεμη μεταμορφώθηκε σε ελάφι, μπήκε ανάμεσά τους και εκείνοι, θέλοντας να το τοξοβολήσουν, σκοτώθηκαν μεταξύ τους. Η τιμωρία τους συνεχίστηκε στον Άδη.

 

Η Άρτεμη εμπλέκεται και στην ιστορία της μεταμόρφωσης της Ίππης, κόρης του Κένταυρου Χείρωνα, σε αστερισμό. Μόνο που δεν είναι σαφές αν η μεταμόρφωση οφείλεται στην ευσέβεια της κόρης ή στο γεγονός ότι δεν κατάφερε να διαφυλάξει την παρθενία της (Καλλίμαχος, Ύμνος στην Άρτεμη 264-265). Την έχασε από τον Αίολο τον γιο του Έλληνα με καταγωγή από τον Δία, που την ερωτεύτηκε και την αποπλάνησε. Όταν πια η κόρη δεν μπορούσε να κρύψει την εγκυμοσύνη της, έφυγε στα βουνά, όπου και γέννησε. Την έψαξε ο πατέρας της και εκείνη, από ντροπή για το πάθημά της, προσευχήθηκε στους θεούς να μην την αναγνωρίσει, και οι θεοί, κυρίως η Άρτεμη, μεταμόρφωσαν και την ίδια και τον πατέρα της σε αστερισμούς για την ευσέβειά τους. Όμως τους τοποθέτησαν έτσι στον ουρανό, ώστε να μην φαίνεται ο αστερισμός της κόρης (Ἳππος) από τον αστερισμό του πατέρα (Κένταυρος)· μάλιστα, δεν φαίνεται το πίσω μέρος της, για να μην αναγνωρίζεται το φύλο της -ότι, δηλαδή, είναι γυναίκα.

Το αυτονόητο της ελευθερίας

Τα αυτονόητα έχουν καταντήσει δυσνόητα, μιας που έχουμε διαστρεβλώσει τόσο πολύ τη σκέψη μας, που δεν βλέπουμε καν τη διαστρέβλωση. Ακόμα και αυτό χωράει πολλή συζήτηση καθώς ΤΙΠΟΤΑ δεν γίνεται χωρίς τη συγκατάθεση (την ατομική ΚΑΙ συλλογική  πρόθεση) που υπερβαίνει και διαπερνά κάθε περιορισμένη, επιφανειακή οπτική.

Δεν έχει και τόση σημασία ποιες είναι οι διαστρεβλώσεις, γιατί το ξέρω από τώρα, πως όλοι συμφωνούμε. Θεωρητικά πάντα! Γιατί αν ήταν πρακτική η συμφωνία, θα κάναμε κάτι γι' αυτό (όλοι εμείς που συμφωνούμε), δεν θα χρειαζόταν καν να το συζητάμε, να αναλύουμε και να εξηγούμε. Θα εκδηλώναμε συζητώντας, θα φανερώναμε συνθέτοντας, θα αναδιαμορφώναμε τη ζωή μας για να ταιριάζει με την υποτιθέμενη συμφωνία μας. Είναι κάπου εκεί που αρχίζεις να ακούς τα "ναι συμφωνώ, αλλά...". Πάντα υπάρχει ένα ισχυρό "αλλά" που διατηρεί το στάτους κβο...

Και έτσι καταλήγουν, όσοι αντιλαμβάνονται πραγματικά τα αυτονόητα, να τα διεκδικούν, "με αίμα και ιδρώτα", σε έναν κόσμο που τους θεωρεί τρελούς, αναρχικούς, περίεργους, αποστάτες, περιθωριακούς...

Η ζωή είναι απλή. Όχι τόσο απλοϊκή (γιατί μπερδεύουμε και τις λέξεις, όπως ταιριάζουν στις υποσυνείδητες προθέσεις μας), όσο να αναγκαστούμε όλοι να "επιστρέψουμε στα χωράφια", στη γη, στην παραγωγή φαγητού. Δεν είμαστε όλοι καλλιεργητές, ούτε μπορούμε να γίνουμε όλοι αγρότες. Αλλού είναι η απλότητα... τη χάνουμε γιατί φτιάχνουμε ιδανικά από τις φοβίες και τις εξαρτήσεις μας!

Η ζωή είναι ξεκάθαρη. Δείχνει στον καθένα μας κάθε στιγμή, όλα όσα χρειαζόμαστε για να γίνουμε σοφοί, συνειδητοί συμμέτοχοι της δημιουργίας της πραγματικότητάς μας.

Μπορεί να παραπονιούνται οι άνθρωποι, να γκρινιάζουν και να κατηγορούν τους κανόνες, τις ανελευθερίες τους, τους εξαναγκασμούς και τις πιέσεις, μα το αυτονόητο που δεν θέλουν να παραδεχθούν είναι πως χρειάζονται κανόνες, χρειάζονται εξαναγκασμούς, πιέσεις, τιμωρίες, αμοιβές. Γιατί φοβούνται και αρνούνται να λειτουργήσουν τόση ελευθερία.

Μιλάνε ακατάπαυστα, αναλύουν άπταιστα, υποστηρίζουν σθεναρά... μα είναι αστείο πως όταν έρχεται η ώρα της δράσης, του δια ταύτα, στην καθημερινότητα αλλά και στις μεγάλες αποφάσεις της ζωής τους, επιστρέφουν βολικά και αθόρυβα στην υπακοή, τη συμμόρφωση, τις δικαιολογίες. Συσπειρώνονται, ομαδοποιούνται, γιατί φοβούνται ν' απλωθούν, να αντικρίσουν το άγνωστο, να γίνουν εξερευνητές αντί παγιωμένοι γνώστες, επαναληπτικά. 

Η ελευθερία απειλεί το οικοδόμημα. Μην κοιτάς που όλοι μιλάνε και διακηρύσσουν την ελευθερία! Το οικοδόμημα του ψεύτικου εαυτού που έχουν φτιάξει και που χωρίς αυτό δεν ξέρουν και δεν τολμούν να υπάρξουν, είναι πολύτιμο, απαραίτητο... πολύ πιο πάνω και πέρα από την ελευθερία που φαντάζει καλύτερη ως αποστασιοποιημένο ιδανικό παρά ως στάση καθημερινής ζωής.

Είναι αυτονόητη η ελευθερία; Είναι αυτονόητο ζητούμενο; Όχι βέβαια, όπως κι αν φαίνεται. Θα τρόμαζαν οι περισσότεροι άνθρωποι, διαπιστώνοντας ότι δεν αναζητούν και ποτέ δεν ήθελαν να είναι ελεύθεροι. Βέβαια θίγονται, διαμαρτύρονται και "αποτινάσσουν" τον ισχυρισμό πως στην πραγματικότητα τους αρέσει να είναι δούλοι, υποχείρια, ακόλουθοι και όχι αρχηγοί της ζωής τους. Ειδικά όταν τους το λες έτσι, τόσο ωμά, με λέξεις που φοβούνται και αποφεύγουν ήδη για τον εαυτό τους.

Λένε πως θέλουν να είναι ευτυχισμένοι, μα φοβούνται την ευτυχία. Λένε πως θέλουν την υγεία αλλά η σκέψη τους παραμένει στην αρρώστια. Λένε πως θέλουν έναν κόσμο ειρηνικό, όπως στο μυαλό τους διεξάγονται μάχες, αθέατοι πόλεμοι και η πλήρης απαξίωση του εαυτού τους. Μιλάνε για δημοκρατία, όμως στηρίζουν την επιβολή, το κρυφτούλι και την εγωιστική αρπαγή, όλων όσων φοβούνται πως δεν δικαιούνται.

Έτσι συνεχίζουν να θεωρητικολογούν, για πράγματα που ουσιαστικά δεν κατανοούν. Και αυτό είναι εύκολο, στην εποχή της "ελευθερίας της έκφρασης", όπου "έκφραση" έχει καταντήσει να σημαίνει "άποψη επί παντός επιστητού που δικαιούται να έχει ο καθένας". Νομίζουν οι άνθρωποι πως δεν πληρώνουν γι' αυτήν, πως μπορούν και δικαιούνται να ανοίγουν το στόμα τους και να λένε ή να γράφουν ό,τι θέλουν, όπως καλή ώρα εγώ, εδώ. Όμως, τα πάντα πληρώνονται, τα πάντα έχουν συνέπεια, συνέχεια, αποτέλεσμα. Ακόμα και οι λέξεις, οι σκέψεις, τα εσωτερικά φαντάσματα που "διασκεδάζουν" τον φοβικό νου.

Και δεν είναι τίποτα αυτονόητο όταν αρχίζεις να διαπιστώνεις τον αόρατο ιστό, τη σύνδεση μεταξύ όλων, μεταξύ λόγου και σκέψης, σκέψης και δράσης, ζωής και πρόθεσης, σύνδεσης και επιθυμίας. Και μαθαίνοντας να κοιτάς κάτω από την επιφάνεια του φαίνεσθαι, διαπιστώνεις την απόλυτη Τάξη, που φαίνεται σαν χάος μόνο σε όσους αρνούνται να δουν τη Σοφία, τον τρόπο λειτουργίας του κόσμου και του Εαυτού τους.

Τελικά, είναι αυτονόητα... αυταπόδεικτα και απλά. Για ελεύθερους ανθρώπους...!

Πώς θα απαλλαγείτε από την τυραννία της αυτοκριτικής;

Η αυτοκριτική, ιδιαίτερα όταν είναι συνεχής, μπορεί να γίνει τοξική, δημιουργώντας προβλήματα σε επαγγελματικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο, αλλά ακόμα και στην υγεία μας. Είναι γεγονός ότι δεν μπορεί να λυθεί κανένα πρόβλημα, αν κάθε φορά που κάτι μας πάει στραβά, κατηγορούμε μόνο και αποκλειστικά τον εαυτό μας για όλα. Τελικά καταλήγουμε να μην έχουμε μία αντικειμενική και ακριβή θέαση της πραγματικότητας. Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν για να την αντιμετωπίσουμε; Μπορούμε να ελέγξουμε την αυτοκριτική και να τη θέσουμε σε υγιή όρια, εφόσον αντιμετωπίσουμε τους φόβους που την θρέφουν. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι φόβοι;

Ο φόβος ότι δεν παίρνουμε την ευθύνη για την κακή διάθεση κάποιου άλλου

Όταν οι άνθρωποι , με τους οποίους είμαστε κοντά, νιώθουν άσχημα, επηρεάζεται και η δική μας ψυχολογία. Νοιαζόμαστε για κείνους και είναι πολύ λογικό να αισθανθούμε αβοήθητοι όταν δεν μπορούμε να τους κάνουμε να αισθανθούν καλύτερα. Ένας τρόπος να αντιδράσουμε σε αυτή την κατάσταση είναι να κατηγορήσουμε τον εαυτό μας για ότι κακό συμβαίνει. Γυρνάει λοιπόν ο σύντροφός από τη δουλειά εκνευρισμένος και λιγομίλητος. Προσπαθείτε να καταλάβετε τι του συμβαίνει αλλά το μόνο που εισπράττετε είναι μονολεκτικές απαντήσεις, έτσι καταλήγετε στο συμπέρασμα ότι κάτι κάνετε καλά και ότι φυσικά… εσείς φταίτε. Σπάτε το κεφάλι σας να βρείτε τι κάνετε λάθος αλλά δεν μπορείτε. Σε αυτό το σημείο δεν μπορείτε να δείτε καθαρά ότι δεν μπορεί να φταίτε πάντα και για όλα αλλά και ότι σε τελική ανάλυση δεν είναι δική σας δουλειά και αποκλειστική υποχρέωση να κάνετε τους άλλους να αισθάνονται καλά. Ο καθένας έχει την ευθύνη του εαυτού του.

Ο φόβος ότι χάνουμε τον έλεγχο

Για πολλούς ανθρώπους είναι προτιμότερες οι κατηγορίες προς τον εαυτό τους, από την παραδοχή ότι δεν έχουν τα πάντα υπό έλεγχο. Μπορεί το να κατηγορούμε τον εαυτό μας να είναι άβολο, αλλά τελικά υπονοούμε ότι υπάρχει λύση αν εμείς κάνουμε τα πράγματα σωστά. Ωστόσο, κάποιες φορές είναι χρήσιμο να παραδεχτούμε ότι σε αυτή τη ζωή τίποτα δεν είναι σίγουρο και ότι τελικά δεν περνούν τα πάντα από το χέρι μας. Έτσι την επόμενη φορά που θα καταλήξετε να κατηγορείται ανελέητα… τον εαυτό σας αναρωτηθείτε: «Μήπως αυτό είναι ία προσπάθεια να ελέγξω το ανεξέλεγκτο και το απρόβλεπτο»;

Ο φόβος ότι δεν είμαστε τέλειοι

Η ασταμάτητη αυτοκριτική είναι για κάποιους ένα κίνητρο να πιέζουν τον εαυτό τους να φτάσει την τελειότητα και να αποφύγει ολοσχερώς τα λάθη. Ωστόσο, η εμμονή στην τελειότητα έχει ένα μεγάλο κόστος, δεν μας αφήνει να χαρούμε τη ζωή μας στο εδώ και το τώρα. Για μία ευτυχέστερη ζωή θα πρέπει να σκεφτείτε το ενδεχόμενο να επιτρέψετε στον εαυτό σε κάποια μικρά λάθη, παραλείψεις ή ατέλειες.

Κι αν είναι λάθος, το χρόνο άσε να το πει!

Αγάπη…
Μια λέξη που αυτομάτως μόλις την ακούς, σου προκαλεί τόσα διαφορετικά συναισθήματα. Για πολλούς αυτή η λέξη θυμίζει κάτι πολύ όμορφο, είτε μια ανάμνηση είτε ένα πρόσωπο, είτε ένα μέρος που τους δημιούργησε αυτό το συναίσθημα. Για άλλους πάλι, αυτή η λέξη δεν τους θυμίζει απολύτως τίποτα! Γιατί όμως; Γιατί είμαστε τόσοι λίγοι αυτοί που έχουμε αγαπήσει;

Δυστυχώς στις μέρες μας ο κόσμος φοβάται! Φοβάται να εκφράσει αυτά που πραγματικά θέλει! Φοβάται να πει σε κάποιον άλλον την λέξη: Σ’ αγαπάω! Μια λέξη τόσο δυνατή, που μπορεί να κάνει τον πιο σκληρό άνθρωπο να δακρύσει ακούγοντας την. Γιατί όταν πραγματικά αγαπάς τον άλλον, σημαίνει πως τον αγαπάς γι’ αυτό που είναι. Τι άλλο ψάχνουμε σε αυτήν την ζωή; Έναν άνθρωπο να μας αποδεχτεί και να μας αγαπάει γι’ αυτό που είμαστε.

Το θέμα όμως είναι να αγαπήσεις στα δύσκολα. Γιατί στα εύκολα όλοι είναι εκεί. Στα δύσκολα είναι οι ελάχιστοι, κι όταν αγαπάς πραγματικά δίνεσαι ολοκληρωτικά. Όσα εμπόδια κι αν υπάρξουν, ακόμη κι αν όλα έχουν καταστραφεί, αγαπάς τον άλλον γιατί είναι αυτό το άτομο.

Εάν το καλοσκεφτείς, κανένας δεν σε υποχρεώνει να προσπαθήσεις να ηρεμήσεις τον άλλον. Είναι το ένστικτο σου, χωρίς να στο ζητήσει κανείς, πριν καν εσύ ο ίδιος το σκεφτείς. Το να αγαπάς κάποιον όμως στα εύκολα και στο δύσκολα, δεν είναι τόσο απλό. Γι’ αυτό και πολλοί δεν μπορούν να το κάνουν. Λίγοι άνθρωποι μπορούν να βάλουν έναν άλλον άνθρωπο πάνω από τον εαυτό τους. Γιατί εκ φύσεως ο άνθρωπος είναι εγωιστής. Σκέφτεται τον εαυτό του κι ελάχιστες φορές θα ενδιαφερθεί για κάποιον άλλον.

Αυτή είναι η μαγεία της αγάπης και του έρωτα. Κάνεις πράγματα, τα οποία δεν περίμενες ποτέ να τα κάνεις, και χωρίς καν να τα σκεφτείς. Σου βγαίνουν αυθόρμητα, ασυναίσθητα. Μόνο εκεί καταλαβαίνεις ότι αγαπάς αληθινά. Βέβαια, την αγάπη μπορείς να την βρεις παντού. Δεν περιορίζεται μόνο μεταξύ των ανθρώπων. Έχει συμβεί σε όλους μας, να πας σε κάποιο μέρος και μόνο που θα το αντικρίσεις, να νιώσεις την καρδιά σου να φτερουγίζει. Εκεί καταλαβαίνεις ότι αυτό το μέρος το έχεις ερωτευτεί. Και στην τελική, αυτό είναι το νόημα της ζωής.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν έχουμε αγαπήσει τα λάθος άτομα; Εκεί το πράγμα δυσκολεύει. Βέβαια, τι πάει να πει “λάθος” άτομα; Υπάρχουν λάθος άτομα; Ή υπάρχει το λάθος timing; Ταιριάζουμε με όλους; Σίγουρα όχι. Ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και δεν υπάρχει περίπτωση να ταιριάξουμε με όλους, όσο κι αν το θέλουμε.

Γι’ αυτό στη ζωή υπάρχουν οι τυχεροί κι οι άτυχοι! Αυτοί που θα βρουν το άτομο με το οποίο θα ταιριάξουν από την αρχή κι οι άλλοι που ίσως να μην το βρουν ποτέ. Κι όσο κι αν το ψάχνουμε, όσο κι αν το θέλουμε, δεν πρόκειται να το βρούμε. Αυτά τα πράγματα έρχονται ξαφνικά, εκεί που δεν το περιμένεις. Κι αυτή είναι η μαγεία του.

Βρισκόμαστε λοιπόν στο σημείο που αναρωτιόμαστε αν θα βρούμε άραγε έναν άνθρωπο για εμάς. ‘Εναν άνθρωπο όλο δικό μας, να τον κοιτάζουμε στα μάτια και να ξέρουμε ότι δεν κοιτάζει καμία άλλη εκεί έξω με αυτόν τον τρόπο.

Παρ’ όλα αυτά, η ζωή είναι μικρή, γεμάτη εμπειρίες, ευκαιρίες και γεμάτη αγάπη. Άσε λοιπόν το ψάξιμο, απόλαυσε την κι άσε την αγάπη και τον έρωτα να σε βρούνε από μόνα τους. Πίστεψε με, θα σε βρουν στο πιο άκυρο μέρος, την πιο άκυρη στιγμή, με το πιο άκυρο άτομο, το οποίο δεν πίστεψες ποτέ ότι θα αγαπήσεις.

Παίδευσις παιδείας… και πολιτείας παράδοσις

Μέσα σε αυτή τη δίνη αλλαγών και τον όμβρο κρίσεων και προβλημάτων ίσως είναι αναγκαίο να σκάψουμε βαθύτερα στο χώμα για να ανακαλύψουμε τη ρίζα τους για την ορθή αντιμετώπισή τους. Έχουμε αναρωτηθεί από πού προέρχονται όλα τα σύνδρομα που μας κατατρύχουν και μας ταλανίζουν; Ποιος είναι αυτός ο σπόρος της δυσχέρειας μας; Η άγνοια είναι η ρίζα και ο μίσχος του κακού! Τι σημαίνει άγνοια, σημαίνει απαιδευσία, σημαίνει στέρηση της δυνάμεως που σε κάνει δημιουργικό, σώφρονα, σκεπτόμενο, που εξευγενίζει το πνεύμα σου και μεταρσιώνει την ψυχή σου.

Πέραν των ποικίλων ωφελειών της, η παιδεία είναι κάτι που απαιτεί κόπο και ζήλο, όπως και η δημοκρατία, γι’ αυτό άλλωστε η μία δεν στέκεται χωρίς την άλλη. Άρα δεν είναι τυχαίο που αμφότερες βάλλονται από κρίσεις και κλυδωνίζονται. Δεν νοείται να τυγχάνει απαξίωσης από τους πολίτες και δη από τις κυβερνήσεις. Η παιδεία ξεκινάει από τα πρώτα στάδια επικοινωνίας του όντος και δεν σταματάει ποτέ. Αυτή είναι που διαμορφώνει το χαρακτήρα του και συνεπώς τη ζωή του. Είναι μια έννοια στην οποία ενυπάρχουν άλλες έννοιες όπως η μόρφωση, η ευγένεια, ο σεβασμός. Και αν μου επιτραπεί να κάνω μια γλωσσολογική εκτίμηση το ρήμα σέβομαι στα λατινικά είναι colo και ο τύπος supinum, cultum. Είναι προφανής η σχέση με τη λέξη κουλτούρα που εμπεριέχει το σεβασμό ως συστατικό της και κατά συνέπειαν η κουλτούρα χαρακτηρίζει την παιδεία. Η γλωσσολογική σχέση είναι και εννοιολογική.

Η προαναφερθείσα άρρηκτη σχέση της παιδείας και του σεβασμού είναι αυτή της οποίας η έλλειψη στην Ελλάδα ευθύνεται για τη βαβελική σύγχυση που επικρατεί στην ανθρώπινη επικοινωνία, για την αποξένωση των ανθρώπων και τελικά στην μεταξύ τους καχυποψία. Σύμπασες αυτές οι νόσοι της ανθρώπινης υπάρξεως και συνυπάρξεως θέτουν εν αμφιβόλω ή χειρότερα φαλκιδεύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς, καθώς δεν υπάρχει πρόσφορο έδαφος για την αγαστή συνεργασία των πολιτών. Σε αυτές ακριβώς τις συνθήκες φύεται, καλλιεργείται και θάλλει ο λαϊκισμός, ο ολοκληρωτισμός και γενικότερα η σαθρή εκμετάλλευση του λαού από τυχόν εκμαυλιστές της εξουσίας που επιθυμούν να καθορίσουν εκ προοιμίου τη βούληση των πολιτών. Όμως, οι πεπαιδευμένοι μπορούν να κρίνουν και να αντιδράσουν και όχι να σταυρώσουν τα χέρια παρακολουθώντας ιστάμενοι πίσω στην πολυθρόνα.

Η παιδεία είναι μια άοκνη προσπάθεια να βελτιωνόμαστε πνευματικά, η οποία θα συντελέσει σε μια κοινωνική πρόοδο και στήριξη του πολιτεύματος. Λόγω των προαναφερθέντων, για να αποφύγω την αδολεσχία, η παιδεία είναι ένα ζήτημα εν ου παικτοίς και φυσικά για να ριζώσει στους πολίτες απαιτείται ενδιαφέρον και σταθερά βήματα. Σε αυτόν τον τομέα τα τεκταινόμενα εν Ελλάδι είναι τραγικά έως και απελπιστικά. Αλλάζει το σύστημα με την αλλαγή κυβέρνησης, βασικά με την αλλαγή υπουργού του ίδιου κόμματος, βασικά ακόμη και με τον ίδιο υπουργό γίνονται αλλαγές. Γιατί; Γιατί να μην ορίζεται μια συγκεκριμένη διαδικασία για μια ουσιαστική εκπαίδευση και παίδευση, ώστε να υπάρχει σταθερότητα και να καλλιεργηθεί με αυτόν τον τρόπο αγάπη για την παιδεία;

Και να φυσικά πρέπει η προσπάθεια να ξεκινά από το σχολείο και το πανεπιστήμιο, δηλαδή στα πρώτα στάδια της παίδευσης γιατί ως γνωστόν η φωτιά σβήνεται από χαμηλά, αν ρίχνουμε νερό ψηλά είναι δώρον άδωρον.

Ας μου επιτραπεί σε αυτό το σημείο να κάνω μια παρένθεση και να δηλώσω την ενόχλησή μου για το πανεπιστήμιο. Όταν η μαθητιώσα νεολαία κοπιάζει χρόνια ολόκληρα χρόνια για να εισαχθεί στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, γεμάτη όνειρα και προσδοκίες για την ακαδημαϊκή της πορεία και τελικά απογοητεύεται από την πρώτη μέρα, μάλλον έχουμε ψευδαισθήσεις ότι θα αγαπήσουμε την παιδεία. Όταν ορισμένοι επιβάλλουν καταλήψεις και δεν γίνονται μαθήματα, όταν ο χώρος του πανεπιστημίου καταλαμβάνεται από καμπίστες με την ανοχή της κυβέρνησης, όταν μέσα στα πανεπιστήμια γίνεται εμπορία ναρκωτικών, εμείς ποιο πανεπιστήμιο να αγαπήσουμε; Έχουν παρατήσει τον οίκο της παιδείας σε μικρές ομάδες που επιβάλλονται με το έτσι θέλω. Η παιδεία δολιχοδρομεί ή χειρότερα καρκινοβατεί. Δεν υπάρχουν φυτώρια μελλοντικών πολιτών με ήθος, πηγαία θέληση για αντίδραση και σεβασμό.

Άρα λοιπόν η σχέση της παιδείας και της πολιτείας είναι μια σχέση αλληλεπίδρασης, η οποία δεν φαίνεται μόνο στο ότι η παιδεία γαλουχεί τους πολίτες με τις αξίες του πολιτεύματος και τους προετοιμάζει, αλλά και στο γεγονός ότι η πολιτεία οφείλει να οργανώσει την παιδευτική διαδικασία τουλάχιστον μέχρι ένα στάδιο της ζωής των πολιτών. Στην Ελλάδα αν κρίνουμε από το πόσο επενδύει η πολιτεία στην παιδεία καταλαβαίνουμε τι πολίτες θέλει να δημιουργήσει… απαίδευτους.

Τα θέματα που έθιξα όσο κι αν φαίνονται κάπως ατάκτως ερριμένα, δεν είναι! Τονίζω τη σημασία της παιδείας και εν συνεχεία ένα κομμάτι της διαδικασίας που ακολουθούμε για να την κατακτήσουμε (παίδευσις). Αν συνεχίσουμε να ακολουθούμε την ίδια ανερμάτιστη διαδικασία δεν θα φτάσουμε ποτέ στο πηγάδι της παιδείας και φυσικά δεν θα πιούμε ποτέ νερό!

Παθητικο-επιθετική συμπεριφορά

Το άτομο που συνηθίζει να συμπεριφέρεται παθητικο-επιθετικά εκφράζει τα αρνητικά του συναισθήματα έμμεσα μέσω πράξεων, παρά άμεσα επιθετικά. Οι παθητικο-επιθετικοί άνθρωποι συνήθως επιδεικνύουν αντίσταση σε προσκλήσεις ή απαιτήσεις από την οικογένεια και τις υπόλοιπες διαπροσωπικές τους σχέσεις, αναβάλλοντας, όντας ανόρεχτοι ή ανυποχώρητοι. Η τάση τους να εκφράζουν έμμεσα τη δυσαρέσκειά τους για κάτι δημιουργεί ένα μεγάλο χάσμα (συχνά και αντίφαση) ανάμεσα σε αυτό που λένε και σε αυτό που κάνουν.

Για παράδειγμα, κάποιος στη δουλειά προτείνει ένα σχέδιο. Ένας συνάδελφος με παθητικο-επιθετική συμπεριφορά αντιτίθεται σε αυτό το σχέδιο, αλλά αντί να εκφράσει άμεσα τη γνώμη του, λέει ότι συμφωνεί. Όμως, καθώς δεν συμφωνεί με το σχέδιο, αντιστέκεται στη διεκπεραίωσή του. Μπορεί να χάνει επίτηδες τις προθεσμίες, να αργεί στις συναντήσεις και να υποβιβάζει το σχέδιο με διάφορους τρόπους.

Σε ένα άλλο παράδειγμα, μια γυναίκα μελετά με το αγόρι της στο ίδιο δωμάτιο. Είναι εκνευρισμένη μαζί του, αλλά αντί να του το εκφράσει, εκείνη βάζει δυνατά τη μουσική στο λάπτοπ της για να τον ενοχλήσει. Ορισμένα κοινά σημάδια της παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς περιλαμβάνουν:

– Πικρία και επιθετικότητα προς τα αιτήματα των άλλων

– Σκόπιμες καθυστερήσεις ή λάθη

– Κυνική, πεσιμιστική ή επιθετική συμπεριφορά υποβιβασμού

– Συχνά παράπονα για το ότι νιώθει κανείς προδομένος ή υποβιβασμένος

Η παθητικο- επιθετική συμπεριφορά μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα σοβαρότερων ψυχικών διαταραχών, αλλά δεν θεωρείται από μόνη της σοβαρή ψυχική διαταραχή. Αυτό το είδος συμπεριφοράς μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα ενός ατόμου να δημιουργήσει και να διατηρήσει υγιείς σχέσεις, προκαλώντας πρόβλημα ακόμα και στο εργασιακό του περιβάλλον. Όμως, υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορούμε να διαχειριστούμε την παθητικο- επιθετική συμπεριφορά έτσι ώστε να μην έχει αρνητική επίδραση στην ποιότητα της ζωής μας.
Αιτίες

Γιατί αυτή η συμπεριφορά φαίνεται να είναι τόσο συχνή; Υπάρχουν ορισμένοι λόγοι που μπορούν να συνεισφέρουν στην εμφάνισης της παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς.

Παιδική ηλικία

Πολλοί ειδικοί ισχυρίζονται πως αυτή η συμπεριφορά προέρχεται από τον τρόπο που μεγάλωσε κανείς και από το περιβάλλον. Συγκεκριμένα, σε ένα περιβάλλον όπου η άμεση έκφραση των συναισθημάτων επικρινόταν ή δεν επιτρεπόταν καθόλου. Έτσι, ως ενήλικες, αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν πως δεν πρέπει να εκφράζουν τα πραγματικά συναισθήματά τους ανοιχτά, οπότε βρίσκουν παθητικούς τρόπους διοχέτευσής τους στους άλλους.

Συνθήκες

Η κατάσταση έχει επίσης μια επίδραση στην παθητικο-επιθετική συμπεριφορά. Όταν βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου η έκφραση επιθετικότητας ή θυμού δεν είναι κοινωνικά αποδεκτές, όπως στο εργασιακό περιβάλλον ή στην οικογένεια, μπορεί να έχουμε την τάση να ανταποκρινόμαστε με συγκαλυμμένο τρόπο, όταν κάποιος μας θυμώνει.

Η εύκολη οδός

Η ειλικρίνεια και η ευθύτητα δεν είναι πάντα εύκολες. Η υπεράσπιση του εαυτού και της γνώμης μας επίσης μπορεί να είναι δύσκολη, ακόμα και τρομακτική. Οπότε η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά φαίνεται σαν να είναι η ευκολότερη οδός αντιμετώπισης των συναισθημάτων χωρίς την ανάγκη αντιπαράθεσης και σύγκρουσης.

Πώς διαχειριζόμαστε την παθητικο-επιθετική συμπεριφορά

Πώς λοιπόν αντιμετωπίζουμε έναν φίλο, συνάδελφο ή ακόμα και σύντροφο που συχνά επιδεικνύει μια παθητικο-επιθετική συμπεριφορά; Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση των χαρακτηριστικών αυτής της συμπεριφοράς. Αγενής συμπεριφορά με κακή διάθεση, αναβλητικότητα, απομόνωση, άρνηση επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, υπαινικτικά σχόλια.

Όταν αρχίζει κάποιος να συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο, προσπαθήστε να κρατήσετε το θυμό σας. Αντιθέτως, επισημάνετε στο άλλο άτομο τον τρόπο του με μη επικριτικό όμως τρόπο. Αν χρειάζεται να αντιμετωπίσετε ένα παιδί που είναι ξεκάθαρα θυμωμένο για κάτι που του ζητήσατε, πείτε για παράδειγμα «Φαίνεσαι θυμωμένη/ος μαζί μου που σου ζήτησα να καθαρίσεις το δωμάτιό σου».

Βλέποντας την πραγματικότητα, το άλλο άτομο δεν θα αρνηθεί τελικά το θυμό του. Σε αυτό το σημείο είναι καλή ιδέα να κάνετε ένα βήμα πίσω και να του δώσετε λίγο χρόνο ώστε να επεξεργαστεί αυτά τα συναισθήματα.

Ο άνθρωπος είναι πάντοτε ανοιχτός. Έχει δυνατότητες για χίλια δυο πράγματα

Να δίνεις. Μοιράσου ό,τι μπορείς. Και να θυμάσαι, δεν κάνω κανένα διαχωρισμό ανάμεσα στα μικρά και στα μεγάλα πράγματα. Αν μπορείς να χαμογελάς με όλη σου την καρδιά, αν μπορείς να κρατήσεις το χέρι κάποιου και να του χαμογελάσεις, τότε αυτό είναι μια δημιουργική πράξη, μια πράξη σπουδαίας δημιουργικότητας. Απλώς κοιτάζεις έναν άνθρωπο με τρυφερό βλέμμα κι αλλάζεις ολόκληρο τον κόσμο του ανθρώπου.

Να είσαι δημιουργικός. Μη δίνεις σημασία στο τι κάνεις – έχει κανείς να κάνει πολλά πράγματα κάνε όμως το κάθε τι με δημιουργικότητα, με αφοσίωση. Τότε, η δουλειά σου γίνεται προσευχή και οτιδήποτε κάνεις, είναι προσφορά στο βωμό.

Παράτα όλες τις πεποιθήσεις που είναι μη δημιουργικές. Ξέρω πώς έχουν δημιουργηθεί εκείνες οι πεποιθήσεις. Μπορεί να μην έχεις κερδίσει χρυσό μετάλλιο στο πανεπιστήμιο, μπορεί να μην ήσουν ο κορυφαίος στην τάξη σου, η ζωγραφική σου μπορεί να μην έχει βραβευτεί, όταν παίζεις φλάουτο, οι γείτονες μπορεί να φωνάζουν την αστυνομία! Εξαιτίας όμως αυτών των πραγμάτων, μην έχεις τη λανθασμένη πεποίθηση ότι δεν είσαι δημιουργικός.

Μπορεί να οφείλεται στο ότι μιμείσαι τους άλλους. Οι άνθρωποι έχουν μια πολύ περιορισμένη ιδέα για το τι είναι δημιουργικότητα — το να παίζεις κιθάρα ή φλάουτο ή το να γράφεις ποιήματα. Έτσι, οι άνθρωποι γράφουν σκουπίδια στο όνομα της ποίησης. Πρέπει να ανακαλύψεις εσύ ο ίδιος τι είναι αυτό που μπορείς να κάνεις και τι είναι αυτά που δεν μπορείς να κάνεις. Κανένας δεν μπορεί να κάνει τα πάντα! Πρέπει να αναζητήσεις και να ανακαλύψεις το πεπρωμένο σου εσύ ο ίδιος. Πρέπει να ψηλαφίσεις μέσα στο σκοτάδι, το ξέρω. Δεν είναι πολύ ξεκάθαρο το τι είναι το πεπρωμένο σου, έτσι όμως είναι η ζωή. Και είναι καλό που χρειάζεται να ψάξει κανείς γι’ αυτό. Με την ίδια την αναζήτηση, κάτι ωριμάζει μέσα σου.

Αν με το που ερχόσουν στον κόσμο, σου δινόταν ένας χάρτης της ζωής σου, που να έγραφε, «αυτή θα είναι η ζωή σου — θα γίνεις κιθαρίστας,» τότε η ζωή σου θα ήταν κάτι μηχανικό. Μόνο για μια μηχανή μπορείς να προβλέψεις τι θα κάνει, όχι για έναν άνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι απρόβλεπτος.

Ο άνθρωπος είναι πάντοτε ανοιχτός. Έχει δυνατότητες για χίλια δυο πράγματα. Πολλές πόρτες ανοίγουν και σε κάθε βήμα είναι παρούσες πολλές εναλλακτικές. Κι εσύ πρέπει να επιλέξεις, πρέπει να αισθανθείς. Αν όμως αγαπάς τη ζωή σου, θα είσαι σε θέση να το βρεις.

Αν δεν αγαπάς τη ζωή σου και αγαπάς κάτι άλλο, τότε υπάρχει πρόβλημα. Αν αγαπάς το χρήμα και θέλεις να είσαι δημιουργικός, δεν μπορείς να γίνεις δημιουργικός. Η ίδια η φιλοδοξία για το χρήμα πρόκειται να καταστρέψει τη δημιουργικότητά σου.

Αν θέλεις να είσαι διάσημος και θέλεις να είσαι δημιουργικός, τότε ξέχνα τη δημιουργικότητα. Η διασημότητα έρχεται πιο εύκολα αν είσαι καταστροφικός.

Αν θέλεις διασημότητα, μη μιλάς για δημιουργικότητα. Εγώ δεν λέω ότι η διασημότητα δεν έρχεται ποτέ σε έναν άνθρωπο που είναι δημιουργικός. Έρχεται όμως σπάνια, πολύ σπάνια. Είναι κάτι τυχαίο και παίρνει πολύ χρόνο. Σχεδόν πάντοτε συμβαίνει να έρχεται η διασημότητα όταν ο δημιουργικός άνθρωπος έχει πεθάνει. Έρχεται πάντοτε καθυστερημένη.

Σιγά-σιγά, οι άνθρωποι σε αναγνώρισαν. Παίρνει χρόνο.

Όσο σπουδαιότερος είναι ο άνθρωπος, τόσο περισσότερο χρόνο παίρνει στους ανθρώπους να τον αναγνωρίσουν, επειδή όταν γεννιέται ένας σπουδαίος άνθρωπος δεν υπάρχουν τα κριτήρια για να τον κρίνουν. Εκείνος δημιουργεί τις δικές του αξίες. Μέχρι να δημιουργήσει εκείνες τις αξίες, έχει πεθάνει. Παίρνει εκατό χρόνια για να αναγνωριστεί ένας δημιουργικός άνθρωπος κι ακόμη και τότε δεν είναι σίγουρο ότι θα αναγνωριστεί πραγματικά. Υπήρξαν πολλοί δημιουργικοί άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν αναγνωριστεί ποτέ. Το να είναι πετυχημένος ένας δημιουργικός άνθρωπος είναι συμπτωματικό. Περισσότερο βέβαιη είναι η επιτυχία για έναν άνθρωπο που δεν είναι δημιουργικός, που είναι καταστροφικός.

Η ασυνειδησία της αδυναμίας μας συνιστά τη δύναμή μας

Μόνο η ασυνειδησία και η άγνοια επιτρέπουν στον άνθρωπο να είναι ευτυχής. Το πρότυπο της ευτυχίας είναι το παιδί. Η μόνη στιγμή που ένα παιδί δεν είναι ευτυχισμένο είναι όταν είναι άρρωστο. Και μια οικουμενική συνείδηση του εαυτού του συνδέεται με αυτήν την αρρώστια.

Ο άνθρωπος στην αρχή δεν έχει συνείδηση της μικρότητάς του απέναντι στο χώρο και δεν καταλαβαίνει ποτέ καθαρά την ασημαντότητά του απέναντι στο χρόνο.

Η ασυνειδησία της αδυναμίας μας συνιστά τη δύναμή μας. Η ασυνειδησία του κινδύνου συνιστά την τόλμη μας. Η ασυνειδησία του μυστηρίου και της φρίκης που αντιπροσωπεύει ο θάνατος συνιστά το θάρρος μας ενώπιόν του.

Τι μπορεί να μας δώσει απόλαυση ή μεγαλείο; Οι αισθήσεις; Τίποτε απ’ αυτά` διότι...

Η γνώση; Η μόνη ευτυχία της γνώσης είναι η άγνοια, είναι η ασυνειδησία όσων δεν ξέρουμε και δεν θα μάθουμε ποτέ. Η απόλαυσή μας στη δράση προέρχεται από το ότι δεν υπολογίζουμε μέχρι ποίου σημείου κάθε ανθρώπινη πράξη είναι ριζικά περιορισμένη και ανώφελη.

Αλλά, μας λένε, χωρίς αυτή την ασυνειδησία, χωρίς αυτή την αμόρφωτη πίστη, τι θα κάνουμε; Τίποτα. Αλλά ό, τι είναι καμωμένο τι είναι, αν όχι τίποτα; Τι αξίζει στο σύστημα του κόσμου και των όντων η ελάχιστη δραστηριότητά μας;

Να γνωρίζουμε; Τι λοιπόν; Την εξωτερική όψη των πραγμάτων; Ο δρόμος είναι ακαθόριστος` η εξωτερική όψη είναι αστείρευτη και δεν υπάρχει παρά μία βεβαιότητα: δεν γνωρίζουμε ποτέ τα πάντα, και δεδομένου ότι για να γνωρίζουμε πραγματικά, γιατί η γνώση είναι σύνθεση, θα έπρεπε όντως να γνωρίζουμε τα πάντα, συνεπάγεται ότι η γνώση μας είναι συνθετική, κοινότοπη, απατηλή, τιποτένια.

Να γνωρίζουμε την ουσία των πραγμάτων; Κανένα τους δεν έχει ουσία. Δεν βλέπουμε παρά το εξωτερικό τους` και θα έπρεπε να γνωρίζουμε όλο τους το εξωτερικό για να μπορέσουμε να συναγάγουμε την ουσία. Ακόμη κι αν γνωρίζαμε τη σύνθεση του εξωτερικού – θα μας ανοιγόταν άραγε το πραγματικό;

Μήπως τότε καταλαβαίνουμε ενστικτωδώς την ουσία του κόσμου; Πώς; Η αλήθεια είναι μία. Αν ήταν στο χέρι μας να τη βρούμε θα την είχαμε ήδη βρει. Θα ήμασταν εντός της εξαρχής.

Τι με νοιάζει αν συσσωρεύονται επινοήσεις επί επινοήσεων, εμπειρίες επί εμπειριών, που καθιστούν πιο περίπλοκη τη ζωή και τη σκέψη… Παραμένουμε στην ίδια άπειρη απόσταση από την αλήθεια και την ευτυχία.

Ωστόσο, αυτή η ευδαιμονία κρατάει μόνο μια στιγμή

Μας δίδαξαν – κι εμείς το μάθαμε – να αναζητάμε τη σιγουριά για να μπορέσουμε να βρούμε την ηρεμία. Κι αυτό δε θα ήταν τόσο κακό, αν δεν θεωρούσαμε ότι ο δρόμος προς τη σιγουριά περνάει αποκλειστικά μέσα απ’ τους στόχους που μας θέτει η κοινωνία (εξουσία, επιτυχία, λεφτά και υλικά αγαθά). Για να συμπληρωθεί η απάτη, “επιβεβαιώνεται” πως βαδίζουμε στο σωστό δρόμο όταν ακούγονται τα χειροκροτήματα των γύρω οι οποίοι, εξίσου χαμένοι μ’ εμάς, ζηλεύουν βλέποντάς μας εκεί που θα ήθελαν να είναι οι ίδιοι, ενώ ξεχνάμε όλοι – κι εμείς κι αυτοί – ότι για το κοινωνικό σύνολο είμαστε μάλλον υποψήφιοι καταναλωτές, παρά άνθρωποι σε αναζήτηση της ευτυχίας.

Είναι απολύτως λογική η χαρά σου όταν έχεις εκπληρώσει το σκοπό σου, λογική η ματαιόδοξη ευχαρίστηση που νιώθεις όταν έχεις καταφέρει αυτό που επιθυμούσες, λογική και η αυτόματη ανακούφιση που έρχεται τη στιγμή που φτάνεις στο στόχο σου.

Ωστόσο, αυτή η ευδαιμονία κρατάει μόνο μια στιγμή, γιατί μόλις φτάσουμε “εκεί που τόσο πολύ θέλαμε να φτάσουμε” αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να επιδιώξουμε άλλο στόχο, να σχεδιάσουμε καινούργιο σκοπό, να βρούμε καινούργιο καρότο, να δώσουμε στον εαυτό μας μια νέα υπόσχεση για το μέλλον, να βρούμε κάτι που θα μας αφήσει να μείνουμε λίγο παραπάνω στον κόσμο όσων κυνηγάμε την τόσο ποθητή σιγουριά· τη σιγουριά που θα μας επιτρέψει να βρούμε (τι μεγάλο ψέμα!) την ψυχική ηρεμία.

Όταν ήμασταν παιδιά είχαμε αθωότητα. Τι μας συνέβη, λοιπόν; Τι συνέβη σε όλο τον κόσμο;

Όταν ήμασταν παιδιά, είχαμε αθωότητα και μας ήταν φυσικό να εκφράζουμε αγάπη. Τι μας συνέβη, λοιπόν; Τι συνέβη σε όλο τον κόσμο;

Η απάντηση είναι ότι όταν είμαστε παιδιά, οι ενήλικοι έχουν ήδη την ψυχική ασθένεια, η οποία είναι πολύ μεταδοτική. Πώς μας τη μεταδίδουν; Μας μαθαίνουν να είμαστε σαν εκείνους. Έτσι μεταδίδουμε την ασθένεια στα παιδιά μας και έτσι μας μόλυναν με αυτή οι γονείς, οι δάσκαλοι, τα μεγαλύτερα αδέρφια μας, ολόκληρη η κοινωνία των ασθενών. Μας τράβηξαν την προσοχή και μας έβαλαν πληροφορίες στο μυαλό μέσω της επανάληψης. Έτσι μαθαίνουμε. Έτσι προγραμματίζουμε το ανθρώπινο μυαλό.

Το πρόβλημα είναι το πρόγραμμα, οι πληροφορίες που αποθηκεύσαμε στο μυαλό μας. Τραβώντας την προσοχή τους, μαθαίνουμε στα παιδιά μια γλώσσα και πώς να διαβάζουν, να συμπεριφέρονται και να ονειρεύονται. Τα εξημερώνουμε όπως ακριβώς εξημερώνουμε έναν σκύλο ή οποιοδήποτε άλλο ζώο: μέσω της τιμωρίας και της ανταμοιβής. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Αυτό που αποκαλούμε διαπαιδαγώγηση δεν είναι τίποτα παραπάνω από εξημέρωση του ανθρώπου.

Φοβόμαστε την τιμωρία, αλλά, αργότερα, φοβόμαστε ότι δεν θα πάρουμε ανταμοιβή, ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί για τους γονείς, τα αδέρφια ή τον δάσκαλό μας. Έτσι γεννιέται η ανάγκη της αποδοχής. Προηγουμένως, δεν μας ενδιέφερε αν μας αποδέχονταν ή όχι. Οι απόψεις των άλλων δεν ήταν σημαντικές, κι αυτό γιατί απλά θέλαμε να παίζουμε και να ζούμε τη στιγμή.

Ο φόβος ότι δεν θα ανταμειφθούμε μετατρέπεται σε φόβο της απόρριψης. Ο φόβος ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί μας ωθεί να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε, να δημιουργήσουμε μια εικόνα του εαυτού μας. Έπειτα προσπαθούμε να παρουσιάσουμε αυτή την εικόνα τού πώς θα ήθελαν οι άλλοι vα είμαστε, απλά για να γίνουμε αποδεκτοί, απλά για να πάρουμε την ανταμοιβή. Μαθαίνουμε να προσποιούμαστε ότι είμαστε κάτι που δεν είμαστε και εξασκούμαστε στο να γίνουμε κάτι διαφορετικό, ώστε να είμαστε καλοί για τους γονείς, τον δάσκαλο, τη θρησκεία μας ή οποιονδήποτε άλλο. Εξασκούμαστε συνεχώς και γινόμαστε δεξιοτέχνες στο να είμαστε κάτι άλλο από τον πραγματικό μας εαυτό.

Σύντομα ξεχνάμε ποιοι είμαστε πραγματικά και αρχίζουμε να ζούμε ως εικόνες του εαυτού μας. Δεν δημιουργούμε μόνο μια εικόνα, αλλά πολλές διαφορετικές, αναλόγως με τις κατηγορίες ανθρώπων που συναναστρεφόμαστε. Αρχικά δημιουργούμε μια εικόνα στο σπίτι και μια άλλη στο σχολείο και όταν μεγαλώνουμε δημιουργούμε ακόμη περισσότερες.

Το ίδιο ισχύει και για μια συνηθισμένη σχέση μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας. Η γυναίκα έχει μια εξωτερική εικόνα που προσπαθεί να παρουσιάσει στους άλλους, αλλά όταν είναι μόνη της έχει άλλη εικόνα για τον εαυτό της. Κι ο άντρας έχει μια εξωτερική και μια εσωτερική εικόνα. Όταν είναι πια ενήλικοι, η εσωτερική και η εξωτερική εικόνα. Έτσι, σε μια σχέση μεταξύ άντρα και γυναίκας υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις εικόνες. Πώς είναι, λοιπόν, δυνατόν να μάθουν πραγματικά ο ένας τον άλλο; Δεν είναι. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να προσπαθήσουν να κατανοήσουν την εικόνα. Όμως, υπάρχουν κι άλλες εικόνες που πρέπει να αναφέρουμε.

Όταν ένας άντρας γνωρίζει μια γυναίκα, δημιουργεί μια εικόνα για εκείνη από τη δική του οπτική, και το ίδιο κάνει κι η γυναίκα για τον άντρα. Έπειτα προσπαθούν να βάλουν τον άλλο στο καλούπι της εικόνας που έφτιαξαν για εκείνον. Τώρα υπάρχουν ανάμεσά τους έξι εικόνες που τους χωρίζουν. Φυσικά, λένε ψέματα ο ένας στον άλλο ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιούν. Η σχέση τους βασίζεται στον φόβο και στο ψέμα. Δεν βασίζεται στην αλήθεια, επειδή δεν μπορούν να δουν μέσα από την ομίχλη.

Ο ΕΡΥΜΑΝΘΙΟΣ ΚΑΠΡΟΣ

Η αρχική περιοχή της Αρτέμιδος, το χοροστάστι της απάνω στις σπαθωτές  βουνοπλαγιές και το αγαπημένο της βουνό, όπως ο Ταΰγετος, ήταν ο Ερύμανθος στη νοτιοδυτική γωνία της Αρκαδίας, όπου συνορεύει με την Αχαΐα και την Ήλιδα. Εκεί στάλθηκε ο Ηρακλής με την τέταρτη εντολή: να πιάση τον κάπρο. Όταν η θεά οργισμένη έστρεφε το πρόσωπό της σε μια χώρα, όπως στην Ιστορία του Μελεάγρου, έστελνε έναν μανιασμένο κάπρο, που κατάστρεφε τους αγρούς των χωρικών. Γι’ αυτό δεν αναφέρεται τίποτα εδώ, μόνο ότι οι κάτοικοι της Ψωφίδος παραπονιούνταν για τον Ερυμάνθιο κάπρο. Αλλά δεν ήταν αυτός πάλι ο λόγος που ο Ηρακλής έπρεπε να τον πιάση ζωντανό και να τον φέρη στις Μυκήνες. Στους γεωργούς θ’ αρκούσε, αν σκότωνε το ζώο.

Ο ήρωας περιπλανήθηκε κι αυτή τη φορά σ’ όλη την Αρκαδία κι έφτασε πρώτα στα δάση της Φολόης, του οροπεδίου ανάμεσα στην κοιλάδα του Αλφειού και στον Ερύμανθο. Σ’ αυτή την περιοχή κατοικούσαν οι Κένταυροι, που είχαν την ίδια φύση και τις ίδιες συνήθειες όπως οι ζωώδεις αντίπαλοι των Λαπιθών στη Θεσσαλία.  Υπήρχαν επίσης και Λαπίθαι στα γύρω, με τους οποίους δεν είχε καμιά δουλειά ο Ηρακλής. Φιλοξενήθηκε εγκάρδια από τον Κένταυρο Φόλο, που κατοικούσε δω σε μια σπηλιά. Ο οικοδεσπότης του πρόσφερε ψητό κρέας, ενώ ο ίδιος έτρωγε ωμό.  Σύμφωνα με μια διήγηση, ήταν μαζί τους και ο σοφός Κένταυρος Χείρων, ο πιο δίκαιος ανάμεσα στους Κενταύρους. Ο Χείρων είχε αποτραβηχτή από τους Θεσσαλούς Λαπίθας στην Πελοπόννησο και, αντί να κατοική στο Πήλιο, κατοικούσε στο Ακρωτήριο Μαλέα. Ζήτησε άραγε ο Ηρακλής κρασί, ή ήταν κι αυτό μέσα στη φιλοξενία του Φόλου; Άνοιξε το κοινό κρασί των Κενταύρων, που ο Φόλος το φύλαγε σ’ ένα μεγάλο πιθάρι.

Αυτό το κρασί θα πρέπη να ήταν δώρο του Διονύσου προορισμένο απ’τον ίδιο το θεό για τον ήρωα. Ήταν ένα επικίνδυνο δώρο, που τη φύση του δεν την ήξεραν προφανώς οι Κένταυροι. Παλιοί αγγειογράφοι παριστάνανε μ’ ευχαρίστηση τη σκηνή, πως ο Ηρακλής άντλησε πρώτος από το μεγάλο βαρέλι.

Το άρωμα του κρασιού δελέασε τώρα και τους άλλους Κενταύρους, και το κενταυρικό συμπόσιο μεταβλήθηκε σε λίγο σε κενταυρική μάχη, που πάλι παρουσίαζαν ευχαρίστως οι καλλιτέχνες και οι αφηγητές. ‘Ισχυρίστηκαν ότι η μάχη απλώθηκε από το βουνό Φολόη μέχρι τη σπηλιά του Χείρωνος στο ακρωτήριο Μαλέα. Μέχρις εκεί θα κυνήγησε ο Ηρακλής με τα δηλητηριασμένα βέλη του τους Κενταύρους. Ένα βέλος, προορισμένο για τον Έλατο, αστόχησε και χτύπησε τον θεϊκό Χείρωνα. Μάταια προσπάθησε ο ήρωας να τον γιατρέψει με χειρονικά γιατρικά: το δηλητήριο της Ύδρας ήταν πολύ δραστικό.

Τραυματισμένος στο γόνατο ο Χείρων, δεν μπορούσε ούτε να γίνη καλά, αλλά ούτε και να πεθάνη. Έτσι αποτραβήχτηκε με την αγιάτρευτη πληγή του στη σπηλιά του και βασανιζόταν εκεί, μέχρι που μπόρεσε, αντί για τον βασανιζόμενο Προμηθέα, να προσφέρη στο Δία τον εαυτό του. Έτσι πέθανε ο Χείρων και λυτρώθηκε ο Προμηθεύς. Από ένα βέλος του Ηρακλέους πέθανε επίσης ο καλός Φόλος μ’ αυτό τον τρόπο: τράβηξε το δηλητηριασμένο βέλος από κάποιο πτώμα Κενταύρου κι απορούσε πως ένα τόσο μικρό πράγμα μπόρεσε να θανατώση ένα τόσο μεγάλο πλάσμα. Τότε το βέλος έπεσε στο πόδι του και σκότωσε και τον ίδιο. Ο Ηρακλής όμως έθαψε το φίλο του και πήρε το δρόμο για τον Ερύμανθο.

Εκεί καταδίωξε τον κάπρο από την κρυψώνα του. Τον παράσυρε στα χιόνια της κορυφής, τον έπιασε με μια θηλιά κι έριξε το ζώο στους ώμους του. Μετά τράβηξε για τις Μυκήνες, παίρνοντας και το ζώο μαζί του. Τότε ακολούθησε η από παλιά γνωστή σκηνή, που οι αγγειογράφοι απεικόνιζαν πάλι μ’ ευχαρίστηση. Ο ήρωας, με τ’ αγριογούρουνο στην πλάτη, πάτησε με το ένα του πόδι στην άκρη του υποχθόνιου πιθαριού, όπου είχε γλιστρήσει ο Ευρυσθεύς. Βλέπει κανείς μόνο τα κεφάλι και τα χέρια του φοβητσιάρη. Τόσο τρόμαξε, όταν είδε τον κάπρο, λες κι έβλεπε το θάνατο.

Γιατί βλέπω πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι μ’ όλο που διαθέτουν πάρα πολλά χρήματα, θεωρούν τον εαυτό τους τόσο φτωχό

ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπόσιον ΙΙΙ 8
Τί γάρ σύ, εἶπεν [ὁ Καλλίας], ἐπί τίνι μέγα φρονεῖς, ὦ Ἀντίσθενες; Ἐπί πλούτω, ἔφη.Ὁ μέν δή Ἑρμογένης ἀνήρετο εἰ πολύ εἴη αὐτῶ ἀργύριον. Ὁ δέ ἀπώμοσε μηδέ ὀβολόν. Ἀλλά γῆν πολλήν κέκτησαι; Ἴσως ἄν, ἔφη, Αὐτολύκῳ τούτῳ ἱκανή γένοιτο ἐγκονίσασθαι.

Και συ λοιπόν, Αντισθένη, είπε ο Καλλίας, για ποιο πράγμα καυχιέσαι; “Για τον πλούτο μου”, είπε αυτός. Τότε ο Ερμογένης τον ρώτησε αν είχε πολλά χρήματα, κι εκείνος πήρε όρκο πως δεν είχε ούτε δεκάρα. “Μήπως έχεις πολύ καλλιεργήσιμη γη;” “Όση θα ήταν αρκετή για να κυλιστεί [πριν από την πάλη] τούτος εδώ ο Αυτόλυκος”, είπε ο Αντισθένης.
ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπόσιο IV 34 – 44.

Έλα λοιπόν, είπε ο Σωκράτης, λέγε μας πάλι πώς συμβαίνει, Αντισθένη, ενώ έχεις τόσο μικρή περιουσία, να καυχιέσαι για πλούτο.

“Διότι είμαι της γνώμης, φίλοι, ότι τον πλούτο και την φτώχεια οι άνθρωποι δεν τα έχουν στο σπίτι αλλά στην ψυχή τους. Γιατί βλέπω πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι μ’ όλο που διαθέτουν πάρα πολλά χρήματα, θεωρούν τον εαυτό τους τόσο φτωχό, ώστε καταβάλλουν κάθε προσπάθεια και διακινδυνεύουν τα πάντα προκειμένου να αποκτήσουν περισσότερα· και ξέρω και αδέλφια που αν και κληρονόμησαν ίσα μερίδια ωστόσο ο ένας από αυτούς έχει όσα του χρειάζονται για να ζει και επιπλέον κάποιο περίσσευμα, ενώ ο άλλος στερείται τα πάντα.

Ακούω επίσης για κάποιους τυράννους πως έχουν τέτοια δίψα για λεφτά, ώστε κάνουν πράγματα πολύ χειρότερα κι από τους πιο απένταρους. Γιατί, φυσικά, είναι η ανέχεια που κάνει άλλους να κλέβουν, άλλους να γίνονται διαρρήκτες, άλλους να γίνονται σωματέμποροι· ενώ υπάρχουν κι ορισμένοι τύραννοι που καταστρέφουν ολόκληρες οικογένειες, σκοτώνουν αμέτρητους ανθρώπους, συχνά μάλιστα υποδουλώνουν κι ολόκληρες πολιτείες για τα λεφτά. Αυτούς εγώ τους οικτείρω, και πάρα πολύ, για την πολύ βαριά τους αρρώστια. Μου δίνουν την εντύπωση πως έχουν πάθει ότι κι ένας άνθρωπος με μεγάλη περιουσία, ο οποίος αν και τρώει πολύ, δεν χορταίνει ποτέ.

Όσο για μένα έχω τόσα που κι εγώ ο ίδιος με δυσκολία τα βρίσκω· ωστόσο υπάρχουν αρκετά για να τρώγω ώστε να μην πεινάω και να πίνω ώστε να μην διψώ και να είμαι ντυμένος ώστε όταν είμαι έξω να μην τρέμω από το κρύο περισσότερο απ’ ότι τούτος εδώ ο πάμπλουτος Καλλίας.

Κι όταν βρεθώ στο σπίτι, οι τοίχοι μού φαίνονται σαν πολύ ζεστά ρούχα, τα ταβάνια σαν πολύ χοντρά πανωφόρια, κι η κρεβατόστρωσή μου είναι τόσο επαρκής που δυσκολεύομαι να σηκωθώ από το κρεβάτι. Αν καμιά φορά το σώμα μου νιώσει την ανάγκη να πλαγιάσει με γυναίκα, αρκούμαι σε τέτοιον βαθμό σε ό,τι υπάρχει μπροστά μου, ώστε σ’ όποιες πηγαίνω με γλυκοφιλούν, γιατί κανένας άλλος δεν θέλει να τις πλησιάσει.

Κι όλα αυτά μου φαίνονται έτσι γλυκά, που κάνοντάς τα δεν θα μπορούσα να ευχηθώ να δοκιμάσω μεγαλύτερη χαρά αλλά μάλλον μικρότερη· τόσο πολύ έχω την εντύπωση πως ορισμένα από αυτά είναι πιο ευχάριστα κι απ’ ό,τι θα με συνέφερε. Αλλά πιο σημαντικό κτήμα μέσα στα πλούτη μου θεωρώ τούτο: ότι αν μου αφαιρούσε κάποιος κι αυτά που έχω τώρα, δεν βλέπω να είναι καμιά δουλειά τόσο εξευτελιστική που να μην μου εξασφαλίζει αρκετή τροφή.

Γιατί όποτε νιώσω την ανάγκη να απολαύσω κάτι, δεν παίρνω από την αγορά ακριβά πράγματα – έρχονται, βλέπεις, πανάκριβα – αλλά τα βγάζω μέσα από την ψυχή μου. Κι υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά ως προς την ηδονή, όταν αγγίζω κάτι, αφού πρώτα περιμένω να νιώσω την ανάγκη γι’ αυτό, απ’ ότι όταν δοκιμάζω κάποιο ακριβό πράγμα, έτσι επειδή έτυχε – όπως τώρα δα που πίνω αυτό το θασίτικο κρασί χωρίς να αισθάνομαι δίψα.

Αλήθεια όμως, είναι φυσικό, όσοι έχουν προσανατολιστεί περισσότερο στη λιτότητα παρά στα πολλά λεφτά, να είναι πιο δίκαιοι άνθρωποι. Γιατί όσοι πιστεύουν ότι αυτά που οι ίδιοι έχουν είναι με το παραπάνω αρκετά, ελάχιστα ορέγονται όσα έχουν οι άλλοι.

Κι αξίζει ακόμη να καταλάβει κανείς ότι ένας τέτοιος πλούτος κάνει τους ανθρώπους γενναιόδωρους. Γιατί και τούτος εδώ ο Σωκράτης, στον οποίο οφείλω αυτό τον πλούτο, μου πρόσφερε μια βοήθεια όχι περιορισμένη και με μέτρο, αλλά ό,τι μπορούσα να το κρατήσω μου το έδινε· κι εγώ τώρα δεν φθονώ κανέναν, αλλά τον θησαυρό που έχω στην ψυχή μου τον δείχνω σ’ όλους τους φίλους και τον προσφέρω σ’ όποιον τον θέλει.

Και το πιο περίκομψο κτήμα μου: το βλέπετε πως πάντα έχω ελεύθερο χρόνο, ώστε και να βλέπω όσα αξίζουν να τα βλέπει κανείς, και να ακούω όσα αξίζουν να τα ακούει και – πράγμα που εγώ το θεωρώ πολύτιμο – να περνώ απερίσπαστος την ημέρα μου μαζί με τον Σωκράτη.

Κι αυτός πάλι δεν θαυμάζει όσους έχουν πολύ χρυσάφι, αλλά συναναστρέφεται αυτούς που του είναι αρεστοί”.

Αυτά είπε ο Αντισθένης.

Ένα πράγμα είναι να φέρεις την ψυχή να δεχθεί τέτοιες ιδέες· άλλο πράγμα είναι να συνδυάσεις θεωρία και πράξη

Περί της αρετής

Μας συμβαίνει – και σε μας ακόμα – που δεν είμαστε παρά εξαμβλώματα ανθρώπων, να εξυψώσουμε καμιά φορά την ψυχή μας πέρα από τη συνήθη κατάστασή της, όταν οι λέξεις ή τα παραδείγματα άλλων ανθρώπων την αφυπνίσουν. Αυτό όμως είναι ένα είδος πάθους που την παρακινεί, την αναστατώνει και την συναρπάζει κάπως έξω από τον εαυτό της. Γιατί μόλις περάσει αυτός ο ανεμοστρόβιλος, βλέπουμε πως η ψυχή χαλαρώνει και ηρεμεί αυθορμήτως, αν όχι ως το τελευταίο σκαλοπάτι, τουλάχιστον σε χαμηλότερο σκαλοπάτι από εκείνο που βρισκόταν πριν, έτσι που μπορεί να εξωθήσουμε τον εαυτό μας στην οργή, λίγο πολύ όπως κάθε κοινός άνθρωπος, για την απώλεια ενός γερακιού ή επειδή ένα ποτήρι έσπασε.

Εκτός από μια τεταγμένη συμπεριφορά, εκτός από τη μετριοπάθεια και τη σταθερότητα, θεωρώ πως όλα μπορούν να γίνουν, ακόμα και από έναν άνθρωπο που γενικώς είναι ατελής και ελλειπής. Γι’ αυτόν το λόγο, λένε οι σοφοί, προκειμένου να κρίνεις όπως πράγματι αρμόζει έναν άνθρωπο, πρέπει να ελέγξεις τις πεζές πράξεις του και να τον συλλάβεις εξαπίνης στην καθημερινή του αμφίεση.

Ο Πύρρων, εκείνος που αναγόρευσε την άγνοια σε μια τόσο ευχάριστη επιστήμη, προσπάθησε, όπως όλοι οι άλλοι αληθινοί φιλόσοφοι, να συμμορφώσει τη ζωή του με τις ιδέες που είχε αναπτύξει. Και επειδή επέμενε πως η αδυναμία της ανθρώπινης κρίσης είναι τόσο ακραία, ώστε δεν είναι σε θέση να συνταχθεί ή να κλίνει προς κάποιο μέρος και ήθελε να την έχει αέναα να κρέμεται ισοζυγισμένη, θεωρώντας και αποδεχόμενη όλα τα πράγματα ως “αδιάφορα”, διηγούνται πως διατηρούσε πάντα την ίδια όψη και έκφραση.

Αν είχε αρχίσει μια κουβέντα, δεν παρέλειπε να την αποτελειώσει, ακόμα και αν εκείνος στον οποίο μιλούσε, είχε αποχωρήσει· αν πήγαινε κάπου, δεν άλλαζε το δρόμο του, όποιο εμπόδιο και αν παρουσιαζόταν, γλιτώνοντας από γκρεμούς, από χτυπήματα αμαξιών και άλλα ατυχήματα χάρη στους φίλους του. Γιατί ο φόβος ή η αποφυγή κάποιου πράγματος θα σήμαιναν πως ερχόταν σε σύγκρουση με τις προτάσεις του, οι οποίες αφαιρούσαν, ακόμα και από τις αισθήσεις, κάθε επιλογή και βεβαιότητα. Κάποια φορά άντεξε με τέτοια σταθερότητα να του κάνουν τομή και να τον καυτηριάσουν, ώστε δεν είδαν ούτε καν να τρεμοπαίζουν τα μάτια του.

Ένα πράγμα είναι να φέρεις την ψυχή να δεχθεί τέτοιες ιδέες· άλλο πράγμα είναι να συνδυάσεις θεωρία και πράξη. Πάντως, αυτό δεν είναι αδύνατο. Εκείνο όμως που είναι σχεδόν απίστευτο να καταφέρεις είναι να συνδυάσεις θεωρία και πράξη με τέτοια επιμονή και σταθερότητα, ώστε από αυτόν το συνδυασμό να καθορίσεις την καθημερινή πορεία της ζωής σου με ενέργειες τόσο απομακρυσμένες από την κοινή πρακτική.

Να γιατί ο Πύρρων, όταν τον βρήκαν κάποτε στο σπίτι του να μαλώνει έντονα με την αδερφή του και τον μέμφθηκαν πως είχε ξεχάσει όλα τα σχετικά με τη θεωρία του της “αδιαφορίας”, είπε: “Τι; Πρέπει λοιπόν ακόμα και ετούτο το γύναιο να χρησιμεύει ώστε να αποδεικνύονται οι κανόνες μου;” Μιαν άλλη φορά που τον είδαν να υπερασπίζεται τον εαυτό του από ένα σκυλί, είπε: “Είναι πολύ δύσκολο να παραμερίσεις τελείως τον άνθρωπο· και πρέπει να ορίσουμε πως χρέος μας είναι να προσπαθήσουμε να καταπολεμήσουμε τα πράγματα, πρώτα με τις πράξεις, αλλά, αν το πράγμα φτάσει στο χειρότερο, με λογική και επιχειρήματα”.

[Ἀκόλουθος δ’ ἦν καί τῶ βίω, μηδέν ἐκτρεπόμενος μηδέ φυλαττόμενος, ἄπαντα ὑφιστάμενος, ἁμάξας, εἰ τύχοι, καί κρημνούς καί κύνας καί ὅλως μηδέν ταῖς αἰσθήσεσιν ἐπιτρέπων. Σώζεσθαι μέντοι… ὑπό τῶν γνωρίμων παρακολουθούντων. Καί χολήσας τι περί τῆς ἀδερφῆς… πρός τόν ἐπιλαμβανόμενον εἰπεῖν ὡς οὐκ ἐν γυναίῳ ἡ ἐπίδειξις τῆς ἀδιαφορίας. Καί κυνός ποτ’ ἐπενεχθέντος διασοβηθέντα εἰπεῖν πρός τόν αἰτιασάμενον, ὡς χαλεπόν εἴη ἐκδῦναι τόν ἄνθρωπον· διαγωνίζεσθαι δ’ ὡς οἷόν τε πρῶτον μέν τοῖς ἔργοις πρός τά πράγματα, εἰ δέ μή, τῶ γε λόγω. Φασί δέ σηπτικῶν φαρμάκων καί τομῶν καί καύσεων ἐπί τινος ἔλκους αὐτῶ προσενεχθέντων, ἀλλά μηδέ τά ὀφρῦς συναγαγεῖν.] (ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Πύρρων, Θ’, 62,66,67)

Φακοί ενεργού πλάσματος που υπόσχονται μικρότερους επιταχυντές

Διεθνής ομάδα έκανε σημαντική πρόοδο προς περισσότερο συμπαγείς επιταχυντές, επιδεικνύοντας ότι οι δέσμες μπορούν να εστιαστούν μέσω μιας τεχνικής που ονομάζεται εστίαση ενεργού πλάσματος χωρίς τη μείωση της ποιότητας της δέσμης. Η κατασκευή μικρότερων επιταχυντών σωματιδίων αποτελεί ένα στόχο της κοινότητας των επιταχυντών σωματιδίων για δεκαετίες, τόσο για τη βασική έρευνα όσο και για εφαρμογές όπως η ραδιοθεραπεία. Επιπροσθέτως για τους νέους μηχανισμούς επιτάχυνσης, μικρότεροι επιταχυντές απαιτούν καινοτόμους τρόπους για την εστίαση σωματιδιακών δεσμών.

Φακός ενεργού πλάσματος κατά την εκφόρτιση σε ήλιο (αριστερά) και σε αργό (δεξιά). Credit: CLEAR.

 

Η εστίαση ενεργού πλάσματος χρησιμοποιεί ένα μεγάλο ηλεκτρικό ρεύμα για να δημιουργήσει ισχυρά μαγνητικά πεδία σε πλάσμα που μπορεί να εστιάσει δέσμες υψηλής ενέργειας σε αποστάσεις εκατοστόμετρων, μάλλον παρά σε αποστάσεις μέτρων όπως συμβαίνει στην περίπτωση συμβατικών τεχνικών που βασίζονται σε μαγνήτες. Ωστόσο, το μεγάλο ρεύμα θερμαίνει επίσης το πλάσμα, θερμαίνοντας ειδικά το κέντρο των φακών. Αυτή η θερμοκρασιακή διαβάθμιση οδηγεί σε ένα μη γραμμικό μαγνητικό πεδίο, μια εκτροπή, που υποβαθμίζει την ποιότητα της σωματιδιακής δέσμης.

Χρησιμοποιώντας μια υψηλής ποιότητας ηλεκτρονιακή δέσμη 200 MeV στις εγκαταστάσεις CLEAR (Linear Electron Accelerator for Research) στο CERN (μικρή εικόνα), ο Carl A Lindstrøm του Πανεπιστημίου του Oslo, στη Νορβηγία και οι συνεργάτες του πρόσφατα πραγματοποίησαν την πρώτη άμεση μέτρηση αυτής της εκτροπής σε ένα φακό ενεργού πλάσματος, βρίσκοντας ότι είναι σύμφωνη με τη θεωρία. Πιο σημαντικό, ανακάλυψαν ότι αυτή η εκτροπή μπορεί να ελέγχεται με απλή αλλαγή του αερίου που χρησιμοποιείται για να δημιουργηθεί το πλάσμα, από ένα ελαφρύ αέριο (ήλιο) σε ένα βαρύτερο αέριο (αργό). Αλλάζοντας το αέριο επιβραδύνεται η μεταφορά θερμότητας έτσι που εκτροπή δεν έχει χρόνο να διαμορφωθεί, με αποτέλεσμα την ιδανική, χωρίς υποβάθμιση εστίαση. Αυτό, σύμφωνα με την ομάδα, αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση να καταστήσει τους φακούς ενεργού πλάσματος συστατικό ενός τυπικού επιταχυντή στο μέλλον.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Όμηρος και ιστορία - Η «ημαθόεις» Πύλος

Η Πύλος είναι το μυκηναϊκό κέντρο της Μεσσηνίας στην Πελοπόννησο. Στα ομηρικά έπη η αναφορά στην Πύλο συνοδεύεται πάντοτε από το στερεότυπο επίθετο «ημαθόεις», που σημαίνει «αμμώδης». Θεωρείται το βασίλειο του γεροντότερου, με την παροιμιώδη σοφία Μυκηναίου ηγεμόνα, του Νέστορα. Η αρχαιολογική έρευνα υπό τον Αμερικανό αρχαιολόγο Κ. Μπλέγκεν (Carl Blegen), ο οποίος ανέσκαψε και στην Τροία, και τον Έλληνα Κ. Κουρουνιώτη εντόπισε το 1939, στον λόφο του Επάνω Εγκλιανού κοντά στη σημερινή Πύλο του νομού Μεσσηνίας στην Πελοπόννησο, ένα ανάκτορο της μυκηναϊκής εποχής. Το ανάκτορο αυτό, αν και δεν ήταν σε κάποια αμμουδερή ακτή, συνδέθηκε από τους ερευνητές του, σύμφωνα και με τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις της εποχής που επιδίωκαν την ιστορική επιβεβαίωση των επών, με τον Νέστορα και την επικράτειά του.

 

Το ανάκτορο άκμασε στον 13ο αι. π.Χ., αλλά τμήμα του (νοτιοδυτικό κτίριο) λειτουργούσε από τον 14ο αι. π.Χ. Καταστράφηκε στα τέλη του 13ου ή στις αρχές του 12ου αι. π.Χ. από πυρκαγιά. Θολωτοί τάφοι, αλλά και οικισμοί και νεκροταφεία που εντοπίστηκαν κοντά στο ανάκτορο παραπέμπουν στην παρουσία ενός μυκηναϊκού κέντρου.

 

Η μυθολογία συνδέει την ίδρυση της Πύλου με τον Νηλέα, δίδυμο αδελφό του βασιλιά της Ιωλκού Πελία, γνωστού από τον μύθο του Ιάσονα και της Αργοναυτικής εκστρατείας. Τα αδέλφια φιλονίκησαν και ο Νηλέας κατέφυγε στη Μεσσηνία, όπου ίδρυσε ή, σύμφωνα με άλλες εκδοχές, κατέλαβε την Πύλο. Ήταν τόσο δημοφιλής που ο Όμηρος χαρακτηρίζει την Πύλο ως «πόλη του Νηλέα». Ο γιός του Νέστορας, ο σοφός γέροντας, συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο που περιγράφεται στην Ιλιάδα. Φιλοξένησε, επίσης, τον Τηλέμαχο, σύμφωνα με την Οδύσσεια, κατά το ταξίδι του τελευταίου όταν αναζητούσε πληροφορίες για τον πατέρα του.

 

Τα ευρήματα από την Πύλο παρουσιάζουν αρκετές ιδιαιτερότητες που απασχόλησαν και απασχολούν την επιστημονική έρευνα. Η πρώτη έκπληξη ήταν η απουσία Κυκλώπειας οχύρωσης γύρω από το ανάκτορο, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα γνωστά μυκηναϊκά κέντρα εντός και εκτός Πελοποννήσου, γεγονός που συνδυάστηκε με τη σοφία και την ειρηνοποιό διάθεση του ομηρικού Νέστορα που δεν θα χρειαζόταν να οχυρώσει το ανάκτορό του. Μοναδική, επίσης, είναι η συλλογή πήλινων πινακίδων Γραμμικής Β γραφής που προέρχονται από τους χώρους του ανακτόρου. Η δημοσίευσή τους στη δεκαετία του 1950 βοήθησε στην καλύτερη γνωριμία με τον μυκηναϊκό κόσμο, ύστερα και από την αποκρυπτογράφησή της από τον Βρετανό Μ. Βέντρις (Michael Ventris) το 1952, ο οποίος απέδειξε ότι επρόκειτο για μια ελληνική γραφή.

 

Η καλή διατήρηση του ανακτόρου προσφέρει μια αρκετά ολοκληρωμένη εικόνα για τα ενδιαιτήματα της άρχουσας τάξης, των ηγεμόνων της μυκηναϊκής εποχής. Πρόκειται για ένα συγκρότημα διώροφων κτιρίων, όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς από την εύρεση πήλινων σκαλοπατιών. Τα κτίρια που εντοπίστηκαν ήταν διώροφα στα μυκηναϊκά χρόνια σήμερα, διατηρούνται 105 περίπου ισόγεια διαμερίσματα και άλλοι χώροι, οι οποίοι συγκροτούν τέσσερα κύρια κτίρια: Κεντρικό, Νοτιοδυτικό, Βορειοανατολικό και η Αποθήκη Οίνου.

 

Το Κεντρικό Κτίριο θεωρείται ως η βασιλική κατοικία. Το κύριο τμήμα του ακολουθεί το τυπικό σχέδιο ενός μυκηναϊκού Μεγάρου. Ένα Πρόπυλο στα νοτιοανατολικά οδηγεί σε μια αυλή (3) γύρω από την οποία διαμορφώνονται οι χώροι-δωμάτια του Κτιρίου. Το «Μέγαρο» (4-6), αποτελείται από μια πρόστυλη στοά (4), τον πρόδομο (5) και τον δόμο, το κυρίως μέγαρο (6). Το κυρίως μέγαρο θεωρείται ως η επίσημη αίθουσα του ανακτόρου όπου ο βασιλιάς δεχόταν σε ακρόαση τους επισκέπτες του. Στον ανατολικό του τοίχο βρισκόταν ο θρόνος. Η παρουσία ενός αυλακιού δίπλα του θεωρήθηκε ότι εξυπηρετούσε τις τελετουργικές σπονδές που έκανε ο ηγεμόνας του ανακτόρου, αλλά μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πήλινη κυκλική εστία στο κέντρο της αίθουσας. Περιβαλλόταν από τέσσερις κίονες που στήριζαν το οπαίο άνοιγμα της οροφής, από όπου έβγαινε ο καπνός της, ενώ πιστεύεται ότι είχε πολλαπλές χρήσεις, τόσο πρακτικές (θέρμανση) όσο και συμβολικές - τελετουργικές (προσφορές στους θεούς κ.λπ.).

 

Νεότερες έρευνες δίνουν έμφαση και σε μια διαφορετική λειτουργία του μεγάρου συνδέοντάς το και με ένα χώρο όπου τελούνταν γιορτές, τις οποίες διοργάνωναν οι υψηλοί αξιωματούχοι της μυκηναϊκής κοινωνίας της Πύλου με σκοπό την ενδυνάμωση της εξουσίας του μυκηναίου ηγεμόνα, την επιβεβαίωση των δεσμών μεταξύ των μελών της άρχουσας κοινωνικής τάξης, αλλά και την επίδειξη αυτής της δύναμης προς τον υπόλοιπο λαό (Fox 2009: 67-74).

 

Σε αυτό το πλαίσιο η αυλή 58 μπροστά από το μέγαρο θεωρείται ο χώρος συγκέντρωσης του λαού που λάμβανε μέρος σε αυτές τις γιορτές. Οι τοιχογραφίες των πρώτων δωματίων του μεγάρου που ήταν ορατές από την αυλή, εικονογραφούσαν τη σχέση του λαού που ήταν μαζεμένος έξω από το μέγαρο με τους αξιωματούχους που βρίσκονταν μέσα. Καθώς εκεί βρέθηκαν κομμάτια τοιχογραφιών που παραπέμπουν σε μάχες πιθανολογείται ότι αυτές προπαγάνδιζαν συμβολικά την πολεμική «αρετή» του ηγεμόνα στους υπηκόους του. Στα εσωτερικά δωμάτια του μεγάρου αντίθετα οι τοιχογραφίες ήταν περισσότερο μυστηριακές, «θρησκευτικές» και γενικά «τελετουργικές», κατάλληλες για την πραγματοποίηση του μέρους της γιορτής που αφορούσε τους άρχοντες και τους διοικητικούς αξιωματούχους της Πύλου. Η γνωστή τοιχογραφία του μουσικού μπορεί να εντάσσεται σε μια τέτοια λειτουργία, απεικονίζοντας ένα σημαντικό, όπως προκύπτει και από τον Όμηρο, πρόσωπο που συμμετέχει σε αυτές τις γιορτές, έναν αοιδό ίσως.

 

Γύρω από το Μέγαρο αναπτύσσονταν διάφοροι λειτουργικοί, αλλά και βοηθητικοί χώροι: διάδρομοι, κλιμακοστάσια, αποθήκες σκευών, αλλά κυρίως αποθήκες γεμάτες πιθάρια που περιείχαν, κάποτε, λάδι, καθαρό και αρωματισμένο. Ανάμεσα στα άλλα, το ονομαζόμενο «Δωμάτιο του Λουτρού» έγινε πολύ γνωστό εξαιτίας μιας πήλινης κατασκευής που θεωρήθηκε «ασάμινθος», μπανιέρα δηλαδή, γεγονός που προσδιόρισε και τη χρήση του χώρου ως λουτρού, παρά τις αμφιβολίες που έχουν διατυπωθεί. Σημαντικοί θεωρούνται, επίσης, οι χώροι δίπλα στην είσοδο του Μεγάρου. Χαρακτηρίστηκαν ως «Αρχεία» επειδή εκεί βρέθηκαν ψημένες λόγω της πυρκαγιάς, ολόκληρες ή σε σπαράγματα, πάνω από χίλιες πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, οι οποίες περιείχαν πληροφορίες για την οικονομική, την κοινωνική και τη θρησκευτική ζωή του ανακτόρου, λίγο πριν από την καταστροφή του από τη φωτιά.

 

Το Νοτιοδυτικό Κτίριο που ανοίγεται προς την αυλή 63 θεωρείται παλαιότερο του κεντρικού κτιρίου. Ήταν, όμως, σε χρήση και τον 13ο αι. π.Χ., ενόσω λειτουργούσε και το τελευταίο. Κάποια από τα δωμάτιά του ταυτίστηκαν με σκευοθήκη (63), όπου βρέθηκε πλήθος μαγειρικών σκευών, με επίσημες αίθουσες, όπως ο προθάλαμος (64) και ο χώρος με τέσσερις ή έξι εσωτερικούς κίονες (65), με ένα υποτιθέμενο λουτρό (78) και με μια αποθήκη κρασιού (82) στα βόρεια.

 

Το Βορειοανατολικό Κτίριο που φαίνεται προσκολλημένο στα βόρεια του ανακτόρου ( αποτέλεσε αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης. Διακρίνονται ένα προστώο (94) με μια μικρή αυλή (92) μπροστά του και ένας διάδρομος (95) που οδηγεί σε έξι δωμάτια, ανάμεσα στα οποία αναγνωρίστηκαν ένα ιερό (93), μια αποθήκη (98), ένα εργαστήριο (99) και μια οπλοθήκη (100). Στον τελευταίο χώρο, ανάλογο του οποίου φαίνεται πως υπάρχει και στο μυκηναϊκό ανάκτορο των Θηβών, βρέθηκαν εκατοντάδες χάλκινες αιχμές βελών, ενώ από το εργαστήριο προέρχονται 56 πινακίδες Γραμμικής Β που αναφέρονται σε προμήθειες χαλκού ή δερμάτων και επισκευές ανάλογων αντικειμένων, όπως όπλων και αρμάτων. Σε μια από τις επιγραφές διαβάστηκε, μετά την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β το 1952, το όνομα της «Πότνιας Ιππίας» (Αθηνάς;), γεγονός που οδήγησε στη σύνδεση του χώρου με θρησκευτική προστασία η οποία παρεχόταν από μια από τις κύριες θεότητες του αρχαίου ελληνικού δωδεκάθεου, η οποία λατρευόταν και στα μυκηναϊκά χρόνια. Το Βορειανατολικό Κτίριο θεωρήθηκε αρχικά από τον πρώτο ανασκαφέα Μπλέγκεν (C. Blegen), και με βάση τα ευρήματά του ως εργαστήριο, αλλά νεότερες έρευνες τείνουν να το ταυτίζουν με ένα τμήμα του ανακτόρου όπου αποδεικνύεται ο κύριος ρόλος του ως κέντρου συλλογής, αποθήκευσης και αναδιανομής προϊόντων, αλλά και τεχνουργημάτων, τελειωμένων, δηλαδή, αντικειμένων (Bendall 2003).

 

Εκτός από τις αποθήκες του λαδιού που βρίσκονταν στο πίσω μέρος του Μεγάρου εντοπίστηκε στα βόρεια μια μεγάλη αποθήκη (χώροι 104 και 105 στην εικ. 4.32α), η οποία περιείχε 35 πιθάρια  διευθετημένα σε σειρές. Από αυτόν τον χώρο των πιθαριών (105) προήλθαν 60 περίπου πήλινα σφραγίσματα σε ένα από τα οποία διαβάστηκε το ιδεόγραμμα της Γραμμικής Β για το κρασί Θεωρήθηκε, έτσι, πως η αποθήκη αυτή προοριζόταν για ανάλογη χρήση.

 

Το ανάκτορο της Πύλου είναι αυτό που συνδέεται, συνήθως, περισσότερο με τα ομηρικά έπη. Πέρα από τη συσχέτισή του με τον Νέστορα κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι στην τρίτη ραψωδία της Οδύσσειας, στην ονομαζόμενη «Τηλεμάχεια», οι περιγραφές του Ομήρου έχουν υπόψη τους τούς χώρους του συγκεκριμένου ανακτόρου. Ένα πεζούλι στο Δωμάτιο 10 (Οδύσσεια γ 405-412), η Αποθήκη Οίνου 104 (Οδύσσεια γ 390-392) και το Λουτρό 43 (Οδύσσεια γ, 464-469) φαίνεται να ταιριάζουν με τις περιγραφές των ομηρικών επών (Λώλος 1997: 18-19). Αν προσθέσει κανείς και τη γνωστή τοιχογραφία του μουσικού που μπορεί να συνδεθεί με τους αοιδούς και τους ραψωδούς συμπληρώνεται η εικόνα. Θα πρέπει, όμως, να σημειωθεί, ότι αυτού του είδους οι ταυτίσεις βασίζονται περισσότερο στην εκ των προτέρων πεποίθηση ότι ο Όμηρος περιγράφει με ακρίβεια έναν πραγματικό κόσμο και σε εξωτερικές ομοιότητες πραγμάτων μεταξύ τους, χωρίς να υπάρχει κάποια συστηματική και εκτεταμένη έρευνα.