Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - Περὶ οὐρανοῦ 296a24-298a20

Η γη ακίνητη σφαίρα στο κέντρο του σύμπαντος

Το έργο Περὶ οὐρανοῦ ανήκει στα πρώιμα έργα του Αριστοτέλη, που υπέστησαν ωστόσο αργότερα (μετά το 334 π.Χ.) αναθεώρηση. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί στο έργο αυτό τη φυσική του φιλοσοφία για να ερμηνεύσει τα σχετικά με τα ουράνια φαινόμενα συγκεκριμένα δεδομένα της εμπειρίας. Παρουσιάζει, με άλλα λόγια, την κοσμολογία του μέσα από τη συζήτηση επιμέρους θεμάτων. Στα δύο πρώτα βιβλία του έργου εξετάζεται η κίνηση των ουρανίων σωμάτων, ενώ στα άλλα δύο η κίνηση των σωμάτων πάνω στη γη. Μια γενικότερη εικόνα για το αστρονομικό σύστημα τον Αριστοτέλη δίνει η παρακάτω περιγραφή ενός ξένου μελετητή: "τα ουράνια σώματα [στα οποία δεν συγκαταλέγεται η γη] αποτελούνται από το πέμπτο στοιχείο [τα υπόλοιπα τέσσερα που γεμίζουν τον κόσμο είναι τα γνωστά από τους πρώιμους φιλοσόφους νερό-γη-αέρας-φωτιά], δεν υπόκεινται σε γένεση και σε φθορά, σε αλλοίωση ή μεταβολή μεγέθους, και δεν κινούνται ευθύγραμμα όπως τα γήινα στοιχεία, αλλά κυκλικά. Το σύμπαν αποτελείται από σειρά ομόκεντρων σφαιρών. Η γη είναι μια σφαίρα μικρού σχετικάμεγέθους που ηρεμεί στο κέντρο του σύμπαντος. Το εξωτερικό περίβλημα του σύμπαντος -ο πρῶτος οὐρανός- είναι μια πεπερασμένη σφαίρα που περιέχει τους αστέρες τους οποίους σήμερα ονομάζουμε απλανείς" (W.D. Ross).

Στο παρακάτω απόσπασμα από το δεύτερο βιβλίο ο Αριστοτέλης, αφού έχει αναφερθεί προηγουμένως σε παλαιότερες θεωρίες για τη γη, προσπαθεί, στηριζόμενος σε εμπειρικές παρατηρήσεις και σε ευφυείς συλλογισμούς, να αποδείξει δύο βασικά, όπως νομίζει, χαρακτηριστικά της γης: τη σφαιρικότητα και την ακινησία της. Η συλλογιστική πορεία είναι η εξής: (α) επιχειρήματα κατά της κίνησης της γης, (β) οι λόγοι για τους οποίους η γη ακινητεί στο κέντρο του σύμπαντος, (γ) η εξήγηση της σφαιρικότητας της γης, (δ) το πρόβλημα που σχετίζεται με τις -μη αποδεκτές κατά τον Αριστοτέλη- απόψεις για τη δημιουργία της γης (το τμήμα αυτό παραλείπεται εδώ), (ε) "απόδειξη" στηριζόμενη στα δεδομένα των αισθήσεων για το σχήμα και το μέγεθος της γης.

Περὶ οὐρανοῦ 296a24-298a20

[296a24] ἡμεῖς δὲ λέγωμεν πρῶτον πότερον ἔχει κίνησιν ἢ μένει· [296a25-29] καθάπερ γὰρ εἴπομεν, οἱ μὲν αὐτὴν ἓν τῶν ἄστρων εἶναι ποιοῦσιν, οἱ δ᾽ ἐπὶ τοῦ μέσου θέντες ἴλλεσθαι καὶ κινεῖσθαί φασι περὶ τὸν πόλον μέσον. ὅτι δ᾽ ἐστὶν ἀδύνατον, δῆλον λαβοῦσιν ἀρχὴν ὡς εἴπερ φέρεται εἴτ᾽ ἐκτὸς οὖσα τοῦ μέσου εἴτ᾽ ἐπὶ τοῦ μέσου, ἀναγκαῖον αὐτὴν βίᾳ κινεῖσθαι ταύτην τὴν κίνησιν· [296a30-35] οὐ γὰρ αὐτῆς γε τῆς γῆς ἐστιν· καὶ γὰρ ἂν τῶν μορίων ἕκαστον ταύτην εἶχε τὴν φοράν· νῦν δ᾽ ἐπ᾽ εὐθείας πάντα φέρεται πρὸς τὸ μέσον. διόπερ οὐχ οἷόν τ᾽ ἀΐδιον εἶναι, βίαιόν γ᾽ οὖσαν καὶ παρὰ φύσιν· ἡ δέ γε τοῦ κόσμου τάξις ἀΐδιος.
ἔτι πάντα τὰ φερόμενα τὴν φορὰν τὴν ἐγκύκλιον ὑπολειπόμενα φαίνεται [296b1-4] καὶ κινούμενα πλείους μιᾶς φορὰς ἔξω τῆς πρώτης, ὥστε καὶ τὴν γῆν ἀναγκαῖον, εἴτε περὶ τὸ μέσον εἴτ᾽ ἐπὶ τοῦ μέσου κειμένη φέρεται, δύο κινεῖσθαι φοράς. τούτου δὲ συμβαίνοντος ἀναγκαῖον γίγνεσθαι πάροδον καὶ τροπὰς τῶν ἐνδεδεμένων ἄστρων. [296b5-9] τοῦτο δ᾽ οὐ φαίνεται γιγνόμενον, ἀλλ᾽ ἀεὶ ταὐτὰ κατὰ τοὺς αὐτοὺς ἀνατέλλει καὶ δύεται τόπους αὐτῆς.
ἔτι δ᾽ ἡ φορὰ τῶν μορίων καὶ ὅλης αὐτῆς ἡ κατὰ φύσιν ἐπὶ τὸ μέσον τοῦ παντός ἐστιν· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τυγχάνει κειμένη νῦν ἐπὶ τοῦ κέντρου· διαπορήσειε δ᾽ ἄν τις, ἐπεὶ ταὐτὸν ἀμφοτέρων [296b10-14] ἐστὶ τὸ μέσον, πρὸς πότερον φέρεται τὸ βάρος ἔχοντα καὶ τὰ μόρια τῆς γῆς κατὰ φύσιν· πότερον ὅτι τοῦ παντός ἐστι μέσον, ἢ διότι τῆς γῆς. ἀνάγκη δὴ πρὸς τὸ τοῦ παντός· καὶ γὰρ τὰ κοῦφα καὶ τὸ πῦρ εἰς τοὐναντίον φερόμενα τοῖς βάρεσι πρὸς τὸ ἔσχατον φέρεται τοῦ περιέχοντος τόπου [296b15-19] τὸ μέσον. συμβέβηκε δὲ ταὐτὸ μέσον εἶναι τῆς γῆς καὶ τοῦ παντός· φέρεται γὰρ καὶ ἐπὶ τὸ τῆς γῆς μέσον, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ᾗ τὸ μέσον ἔχει ἐν τῷ τοῦ παντὸς μέσῳ. ὅτι δὲ φέρεται καὶ πρὸς τὸ τῆς γῆς μέσον, σημεῖον ὅτι τὰ φερόμενα βάρη ἐπὶ ταύτην οὐ παρ᾽ ἄλληλα [296b20-24] φέρεται ἀλλὰ πρὸς ὁμοίας γωνίας, ὥστε πρὸς ἓν τὸ μέσον φέρεται, καὶ τὸ τῆς γῆς.
φανερὸν τοίνυν ὅτι ἀνάγκη ἐπὶ τοῦ μέσου εἶναι τὴν γῆν καὶ ἀκίνητον, διά τε τὰς εἰρημένας αἰτίας, καὶ διότι τὰ βίᾳ ῥιπτούμενα ἄνω βάρη κατὰ στάθμην πάλιν φέρεται εἰς ταὐτό, κἂν εἰς ἄπειρον ἡ δύναμις ἐκριπτῇ.
[296b25-29] ὅτι μὲν οὖν οὔτε κινεῖται οὔτ᾽ ἐκτὸς κεῖται τοῦ μέσου, φανερὸν ἐκ τούτων· πρὸς δὲ τούτοις δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων τὸ αἴτιον τῆς μονῆς. εἰ γὰρ φύσει πέφυκε φέρεσθαι πάντοθεν πρὸς τὸ μέσον, ὥσπερ φαίνεται, καὶ τὸ πῦρ ἀπὸ τοῦ μέσου πάλιν πρὸς τὸ ἔσχατον, ἀδύνατον ἐνεχθῆναι ὁτιοῦν μόριον αὐτῆς ἀπὸ τοῦ μέσου μὴ βιασθέν· [296b30-35] μία γὰρ φορὰ τοῦ ἑνὸς καὶ ἁπλῆ τοῦ ἁπλοῦ, ἀλλ᾽ οὐχ αἱ ἐναντίαι· ἡ δ᾽ ἀπὸ τοῦ μέσου τῇ ἐπὶ τὸ μέσον ἐναντία. εἰ τοίνυν ὁτιοῦν μόριον ἀδύνατον ἐνεχθῆναι ἀπὸ τοῦ μέσου, φανερὸν ὅτι καὶ τὴν ὅλην ἔτι ἀδυνατώτερον· εἰς ὃ γὰρ τὸ μόριον πέφυκε φέρεσθαι, καὶ τὸ ὅλον ἐνταῦθα πέφυκεν· [297a1-4] ὥστ᾽ εἴπερ ἀδύνατον κινηθῆναι μὴ ὑπὸ κρείττονος ἰσχύος, ἀναγκαῖον ἂν εἴη μένειν αὐτὴν ἐπὶ τοῦ μέσου.
μαρτυρεῖ δὲ τούτοις καὶ τὰ παρὰ τῶν μαθηματικῶν λεγόμενα περὶ τὴν ἀστρολογίαν· τὰ γὰρ φαινόμενα συμβαίνει μεταβαλλόντων [297a5-9] τῶν σχημάτων οἷς ὥρισται τῶν ἄστρων ἡ τάξις, ὡς ἐπὶ τοῦ μέσου κειμένης τῆς γῆς.
περὶ μὲν οὖν τοῦ τόπου καὶ μονῆς καὶ κινήσεως, ὃν τρόπον ἔχει, τοσαῦτα εἰρήσθω περὶ αὐτῆς.
σχῆμα δ᾽ ἔχειν σφαιροειδὲς ἀναγκαῖον αὐτήν· ἕκαστον γὰρ τῶν μορίων βάρος ἔχει μέχρι πρὸς τὸ μέσον, [297a10-14] καὶ τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ μείζονος ὠθούμενον οὐχ οἷόν τε κυμαίνειν, ἀλλὰ συμπιέζεσθαι μᾶλλον καὶ συγχωρεῖν ἕτερον ἑτέρῳ, ἕως ἂν ἔλθῃ ἐπὶ τὸ μέσον. δεῖ δὲ νοῆσαι τὸ λεγόμενον ὥσπερ ἂν εἰ γιγνομένης τὸν τρόπον ὃν καὶ τῶν φυσιολόγων λέγουσί τινες γενέσθαι. πλὴν ἐκεῖνοι μὲν βίαν αἰτιῶνται [297a15-19] τῆς κάτω φορᾶς· βέλτιον δὲ τιθέναι τἀληθές, καὶ φάναι τοῦτο συμβαίνειν διὰ τὸ φύσιν ἔχειν φέρεσθαι τὸ βάρος ἔχον πρὸς τὸ μέσον. ἐν δυνάμει οὖν ὄντος τοῦ μίγματος τὰ διακρινόμενα ἐφέρετο ὁμοίως πάντοθεν πρὸς τὸ μέσον. εἴτ᾽ οὖν ὁμοίως ἀπὸ τῶν ἐσχάτων διῃρημένα τὰ μόρια [297a20-24] συνήχθη πρὸς τὸ μέσον, εἴτ᾽ ἄλλως ἔχοντα, ποιήσει ταὐτόν. ὅτι μὲν οὖν ὁμοίως γε πανταχόθεν ἀπὸ τῶν ἐσχάτων φερομένων πρὸς ἓν μέσον ἀναγκαῖον ὅμοιον γίγνεσθαι πάντῃ τὸν ὄγκον, φανερόν· ἴσου γὰρ πάντῃ προστιθεμένου ἴσον ἀνάγκη ἀπέχειν τοῦ μέσου τὸ ἔσχατον· [297a25-29] τοῦτο δὲ τὸ σχῆμα σφαίρας ἐστίν. οὐδὲν δὲ διοίσει πρὸς τὸν λόγον, οὐδ᾽ εἰ μὴ πανταχόθεν ὁμοίως συνέθει πρὸς τὸ μέσον τὰ μόρια αὐτῆς. τὸ γὰρ πλεῖον ἀεὶ τὸ πρὸ αὑτοῦ ἔλαττον προωθεῖν ἀναγκαῖον μέχρι τοῦ μέσου τὴν ῥοπὴν ἐχόντων ἀμφοῖν, καὶ τοῦ βαρυτέρου προωθοῦντος μέχρι τούτου [297a30-34] τὸ ἔλαττον βάρος.
ὃ γὰρ ἄν τις ἀπορήσειε, τὴν αὐτὴν ἔχει τούτοις λύσιν· εἰ γὰρ οὔσης ἐπὶ τοῦ μέσου καὶ σφαιροειδοῦς τῆς γῆς πολλαπλάσιον βάρος ἐπιγένοιτο πρὸς θάτερον ἡμισφαίριον, οὐκ ἔσται τὸ αὐτὸ μέσον τοῦ ὅλου καὶ τὸ τῆς γῆς· ὥστε ἢ οὐ μενεῖ ἐπὶ τοῦ μέσου, ἢ εἴπερ, ἠρεμήσει γε [297b1-4] καὶ μὴ τὸ μέσον ἔχουσα, ᾗ πέφυκε κινεῖσθαι καὶ νῦν.
τὸ μὲν οὖν ἀπορούμενον τοῦτ᾽ ἔστιν· ἰδεῖν δ᾽ οὐ χαλεπὸν μικρὸν ἐπιτείναντας, καὶ διελόντας πῶς ἀξιοῦμεν ὁποσονοῦν μέγεθος φέρεσθαι πρὸς τὸ μέσον, βάρος ἔχον. δῆλον γὰρ ὡς οὐχὶ μέχρι [297b5-9] τοῦ ἅψασθαι τοῦ κέντρου τὸ ἔσχατον, ἀλλὰ δεῖ κρατεῖν τὸ πλέον ἕως ἂν λάβῃ τῷ αὑτοῦ μέσῳ τὸ μέσον· μέχρι τούτου γὰρ ἔχει τὴν ῥοπήν.
οὐδὲν τοίνυν τοῦτο διαφέρει λέγειν ἐπὶ βώλου καὶ μορίου τοῦ τυχόντος ἢ ἐπὶ ὅλης τῆς γῆς· οὐ γὰρ διὰ μικρότητα ἢ μέγεθος εἴρηται τὸ συμβαῖνον, [297b10-14] ἀλλὰ κατὰ παντὸς τοῦ ῥοπὴν ἔχοντος ἐπὶ τὸ μέσον.
ὥστε εἴτε ὅλη ποθὲν ἐφέρετο εἴτε κατὰ μέρος, ἀναγκαῖον μέχρι τούτου φέρεσθαι ἕως ἂν πανταχόθεν ὁμοίως λάβῃ τὸ μέσον, ἀνισαζομένων τῶν ἐλαττόνων ὑπὸ τῶν μειζόνων τῇ προώσει τῆς ῥοπῆς.
εἴτ᾽ οὖν ἐγένετο, τοῦτον ἀναγκαῖον γενέσθαι τὸν τρόπον, [297b15-19] ὥστε φανερὸν ὅτι σφαιροειδὴς ἡ γένεσις αὐτῆς, εἴτ᾽ ἀγένητος ἀεὶ διατελεῖ μένουσα, τὸν αὐτὸν τρόπον ἔχειν ὅνπερ κἂν εἰ γιγνομένη τὸ πρῶτον ἐγένετο.
κατὰ τοῦτόν τε δὴ τὸν λόγον ἀναγκαῖον εἶναι τὸ σχῆμα σφαιροειδὲς αὐτῆς, καὶ ὅτι πάντα φέρεται τὰ βαρέα πρὸς ὁμοίας γωνίας, ἀλλ᾽ οὐ παρ᾽ ἄλληλα· τοῦτο δὲ πέφυκε [297b20-24] πρὸς τὸ φύσει σφαιροειδές. ἢ οὖν ἐστι σφαιροειδής, ἢ φύσει γε σφαιροειδής. δεῖ δ᾽ ἕκαστον λέγειν τοιοῦτον εἶναι ὃ φύσει βούλεται εἶναι καὶ ὑπάρχειν, ἀλλὰ μὴ ὃ βίᾳ καὶ παρὰ φύσιν.
ἔτι δὲ καὶ διὰ τῶν φαινομένων κατὰ τὴν αἴσθησιν· οὔτε γὰρ ἂν αἱ τῆς σελήνης ἐκλείψεις τοιαύτας [2297b25-29] ἂν εἶχον τὰς ἀποτομάς· νῦν γὰρ ἐν μὲν τοῖς κατὰ μῆνα σχηματισμοῖς πάσας λαμβάνει τὰς διαιρέσεις (καὶ γὰρ εὐθεῖα γίνεται καὶ ἀμφίκυρτος καὶ κοίλη), περὶ δὲ τὰς ἐκλείψεις ἀεὶ κυρτὴν ἔχει τὴν ὁρίζουσαν γραμμήν, ὥστ᾽ ἐπείπερ ἐκλείπει διὰ τὴν τῆς γῆς ἐπιπρόσθησιν, ἡ τῆς γῆς [297b30-34] ἂν εἴη περιφέρεια τοῦ σχήματος αἰτία σφαιροειδὴς οὖσα.
ἔτι δὲ διὰ τῆς τῶν ἄστρων φαντασίας οὐ μόνον φανερὸν ὅτι περιφερής, ἀλλὰ καὶ τὸ μέγεθος οὐκ οὖσα μεγάλη· μικρᾶς γὰρ γιγνομένης μεταστάσεως ἡμῖν πρὸς μεσημβρίαν καὶ ἄρκτον ἐπιδήλως ἕτερος γίγνεται ὁ ὁρίζων κύκλος, [298a1-4] ὥστε τὰ ὑπὲρ κεφαλῆς ἄστρα μεγάλην ἔχειν τὴν μεταβολήν, καὶ μὴ ταὐτὰ φαίνεσθαι πρὸς ἄρκτον τε καὶ μεσημβρίαν μεταβαίνουσιν· ἔνιοι γὰρ ἐν Αἰγύπτῳ μὲν ἀστέρες ὁρῶνται καὶ περὶ Κύπρον, ἐν τοῖς πρὸς ἄρκτον δὲ χωρίοις οὐχ ὁρῶνται, [298a5-9] καὶ τὰ διὰ παντὸς ἐν τοῖς πρὸς ἄρκτον φαινόμενα τῶν ἄστρων ἐν ἐκείνοις τοῖς τόποις ποιεῖται δύσιν. ὥστ᾽ οὐ μόνον ἐκ τούτων δῆλον περιφερὲς ὂν τὸ σχῆμα τῆς γῆς, ἀλλὰ καὶ σφαίρας οὐ μεγάλης· οὐ γὰρ ἂν οὕτω ταχὺ ἐπίδηλον ἐποίει μεθισταμένοις οὕτω βραχύ.
διὸ τοὺς ὑπολαμβάνοντας συνάπτειν [298a10-14] τὸν περὶ τὰς Ἡρακλείας στήλας τόπον τῷ περὶ τὴν Ἰνδικήν, καὶ τοῦτον τὸν τρόπον εἶναι τὴν θάλατταν μίαν, μὴ λίαν ὑπολαμβάνειν ἄπιστα δοκεῖν· λέγουσι δὲ τεκμαιρόμενοι καὶ τοῖς ἐλέφασιν, ὅτι περὶ ἀμφοτέρους τοὺς τόπους τοὺς ἐσχάτους ὄντας τὸ γένος αὐτῶν ἐστιν, ὡς τῶν ἐσχάτων διὰ [298a15-19] τὸ συνάπτειν ἀλλήλοις τοῦτο πεπονθότων.
καὶ τῶν μαθηματικῶν δὲ ὅσοι τὸ μέγεθος ἀναλογίζεσθαι πειρῶνται τῆς περιφερείας, εἰς τετταράκοντα λέγουσιν εἶναι μυριάδας. ἐξ ὧν τεκμαιρομένοις οὐ μόνον σφαιροειδῆ τὸν ὄγκον ἀναγκαῖον εἶναι τῆς γῆς, ἀλλὰ καὶ μὴ μέγαν πρὸς τὸ τῶν ἄλλων [298a20] ἄστρων μέγεθος.

***
[296a] Τώρα θ᾽ ασχοληθούμε πρωτίστως με το αν η γη κινείται η ακινητεί. [25] Όπως κιόλας είπαμεν, οι μεν τη χαρακτηρίζουν σαν ένα από τα άστρα, ενώ οι άλλοι τη θέλουν να βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος, να περιδινείται και να κινείται γύρω από τον κεντρικό άξονά της. Η αβασιμότητα αυτών των απόψεων, αποδεικνύεται από το ότι, αν η γη κινείται, βρισκόμενη είτε έξω από το κέντρο, είτε στο κέντρο, κατ᾽ ανάγκην θα πραγματοποιεί αυτή την κίνηση υπό την επίδραση βίας, [30] γιατί η εν λόγω κίνηση δεν προέρχεται από την ίδια τη γη. Αν προερχόταν από αυτήν, κάθε μόριό της θα έδειχνε την ίδια κίνηση. Αλλά, όπως συμβαίνει, όλα κινούνται σε ευθεία γραμμή προς το κέντρο. Γι᾽ αυτό, η κίνησή της δεν μπορεί να είναι αιώνια, αφού πραγματοποιείται υπό την επίδραση βίας και αντίθετα προς τη φύση. Αλλά η τάξη του κόσμου είναι αιώνια.¹
[35] Επί πλέον, όλα τα σώματα που κινούνται κυκλικά, [296b] φαίνεται ότι υπολείπονται σε ταχύτητα από άλλα και κινούνται κατά περισσότερες κατευθύνσεις με εξαίρεση την πρώτη τέτοια. Πράγμα που σημαίνει ότι και η γη κατ᾽ ανάγκην, είτε κινείται βρισκόμενη κοντά στο κέντρο ή ακριβώς στο κέντρο, πραγματοποιεί δύο κινήσεις. Αν όμως, αυτό συμβαίνει, κατ᾽ ανάγκην θα συμβαίνουν διαβάσεις (πάροδοι) και μεταστροφές (τροπαί)² των απλανών αστέρων. [5] Αλλ᾽ αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει, και πάντοτε τα ίδια άστρα ανατέλλουν και δύουν στις ίδιες θέσεις καθώς παρατηρούνται από τη γη.
Εκτός αυτού, η κατά φύσιν κίνηση τόσο των μορίων της, όσο και ολόκληρης της γης, πραγματοποιείται στο κέντρο του σύμπαντος, και γι᾽ αυτό, ακριβώς, η τωρινή θέση της γης είναι στο κέντρο. Και επειδή το κέντρο του σύμπαντος όσο και της γης είναι το ίδιο, θα διερωτάτο κανείς [10] προς ποιο κέντρο φέρονται τα βαρειά σώματα και τα μόρια της γης κατά φύσιν: φέρονται προς το κέντρο γιατί αυτό είναι κέντρο του σύμπαντος ή γιατί είναι το κέντρο της γης; Αλλά κατ᾽ ανάγκην φέρονται προς το κέντρο του σύμπαντος, γιατί τα ελαφρά σώματα και το πυρ, κινούμενα αντίθετα προς τα βαρειά, φέρονται προς το ακραίο όριο του τόπου που περιβάλλει το κέντρο.³ Της γης όμως και του σύμπαντος το κέντρο, συμβαίνει να συμπίπτουν. [15] Και φέρονται μεν προς το κέντρο της γης τα εν λόγω σώματα, αλλά κατά τύχην, αφού και αυτής το κέντρο είναι το ίδιο με το κέντρο του σύμπαντος. Ότι φέρονται δε και προς το κέντρο της γης, δείχνεται από το ότι τα κινούμενα προς αυτήν βάρη, δεν κινούνται παράλληλα το ένα προς το άλλο, αλλά κατά ίσες γωνίες, ώστε προς ένα ή το ίδιο κέντρο φέρονται, [20] που είναι επίσης κέντρο της γης.
Είναι, λοιπόν, φανερό, ότι κατ᾽ ανάγκην η γη βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος και είναι ακίνητη, τόσο για τους λόγους που είπαμεν, όσο και επειδή τα προς τα πάνω με ορμή εκτιναζόμενα βάρη, ξαναπέφτουν κάθετα στο σημείο απ᾽ όπου εκτινάχθηκαν, ακόμη και αν η δύναμη εκτόξευσης τα έστελνε στο άπειρο.
[25] Το ότι, επομένως, ούτε κινείται, ούτε βρίσκεται έξω απ᾽ το κέντρο του σύμπαντος, είναι φανερό από όλα αυτά. Και από τα ίδια πάλι είναι φανερό το αίτιο της ακινησίας της. Αν δηλαδή εκ φύσεως είναι υποχρεωμένη να φέρεται, από οποιαδήποτε διεύθυνση, προς το κέντρο, όπως και φαίνεται ότι το κάνει, ενώ το πυρ φέρεται από το κέντρο προς το ακραίο όριο, είναι αδύνατο οποιοδήποτε μόριό της να ξεφύγει από το κέντρο χωρίς ν᾽ ασκηθεί πάνω του βία. [30] Γιατί, ένα μοναδικό σώμα έχει μιαν και μόνη κίνηση, και ένα απλό έχει απλή κίνηση και όχι αντίθετη. Και η κίνηση που ξεκινάει από το κέντρο, είναι αντίθετη προς αυτήν που κατευθύνεται προς το κέντρο. Αν, λοιπόν, οποιοδήποτε μόριο της γης δεν μπορεί να ξεφύγει από το κέντρο, είναι φανερό ότι ακόμη λιγότερο θα μπορεί να ξεφύγει από το κέντρο η γη. Προς όποιο δε σημείο το μόριο εκ φύσεως φέρεται, και το σύνολο (των μορίων, δηλ. η γη) προς αυτό φέρεται εκ φύσεως. [297a] Και, επομένως, αν δεν είναι δυνατόν να κινηθεί η γη από κάποια μεγαλύτερη δύναμη, κατ᾽ ανάγκην θα μένει στο κέντρο.
[5] Τα παραπάνω ενισχύονται και από όσα οι μαθηματικοί αναφέρουν στην Αστρονομία.⁴ Τα παρατηρηθέντα, δηλαδή, φαινόμενα, συμβαίνουν όταν μεταβάλλονται τα σχήματα κατά τα οποία είναι καθορισμένη η τάξη των άστρων, με προϋπόθεση την ακινησία της γης στο κέντρο του σύμπαντος.
Για τη θέση, λοιπόν, της γης, την ακινησία της και την κίνηση της, όπως και για τους σχετικούς μηχανισμούς των, αρκετά είναι όσα είπαμε.
Σχήμα δε κατ᾽ ανάγκην η γη έχει σφαιρικό.⁵ Γιατί, κάθε μόριό της έχει βάρος μέχρις ότου φτάσει στο κέντρο, [10] και το μικρότερο, ωθούμενο από το μεγαλύτερο, δεν αναδύεται προς τα πάνω, αλλά συμπιέζεται και προχωρεί πίσω από ένα άλλο, εωσότου φτάσει στο κέντρο. Και πρέπει να γίνουν κατανοητά όσα λέμε, σαν η γη να πλάσθηκε κατά τον τρόπο που υποστηρίζουν μερικοί φυσικοί φιλόσοφοι. Εκείνοι, όμως, θεωρούν τη βία αιτία της προς τα κάτω φοράς της, [15] αλλά καλύτερα είναι να βασισθούμε στο τι συμβαίνει στην πραγματικότητα και να πούμε ότι αυτό συμβαίνει, επειδή κάθε βαρύ πράγμα εκ φύσεως τείνει προς το κέντρο. Καθώς, λοιπόν, το μίγμα βρισκόταν «εν δυνάμει», όλα τα καθέκαστα μόριά του εφέροντο κατά τον ίδιο τρόπο, από όλες τις διευθύνσεις, προς το κέντρο. Και, είτε ξεχωρισμένα ήσαν τα μόρια από τα ακραία όρια και μαζεύτηκαν στο κέντρο, είτε οπωσδήποτε αλλιώς, το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο... [20] Το ότι δε, με την ομοιόμορφη συρροή (μορίων) από τα ακραία όρια προς ένα κέντρο, κατ᾽ ανάγκην η διαμορφούμενη μάζα θα είναι ολωσδιόλου ομοιογενής, είναι φανερό. Γιατί, όταν προστίθεται σε ένα σώμα, από παντού μια ίση ποσότητα, κατ᾽ ανάγκην κάθε σημείο της περιφέρειας του σώματος θα απέχει από το κέντρο του το ίδιο μ᾽ οποιοδήποτε άλλο. [25] Και αυτό το σχήμα ακριβώς αντιστοιχεί στη σφαίρα. Τίποτα δε δεν αντιστρατεύεται προς όσα είπαμε, αν δεν συνέβαινε να συνέρρεαν από παντού προς το κέντρο τα μόριά της. Γιατί, η μεγαλύτερη ποσότητα, κατ᾽ ανάγκην προωθεί μέχρι το κέντρο την προηγούμενή της, [30] εφ᾽ όσον και οι δύο διέπονται από την ίδια ροπή, και το μεγαλύτερο βάρος προωθεί προς το κέντρο το μικρότερο.
Η ίδια λύση προσφέρεται και στην ακόλουθη απορία. Αν δηλαδή, ενώ η γη βρίσκεται στο κέντρο και είναι σφαιρική, επροστίθετο ένα πολύ μεγαλύτερό της βάρος σ᾽ ένα από τα ημισφαίριά της, το κέντρο του σύμπαντος και το κέντρο της γης θα έπαυαν να συμπίπτουν. Επομένως, ή δεν θ᾽ ακινητεί στο κέντρο, ή, αν αυτό συμβαίνει, θα ακινητεί ακόμη κι αν δεν κατέχει το κέντρο, [297b] όπου εκ φύσεως φέρεται.
Αυτή, λοιπόν, είναι η απορία. Δεν είναι, όμως, δύσκολο να ιδούμε την αλήθεια με μια μικρή προσπάθεια, και να προσδιορίσουμε πώς υποστηρίζουμε ότι, οποιοδήποτε βαρύ σώμα, αδιαφόρως του μεγέθους του, φέρεται προς το κέντρο. Και είναι φανερό ότι δεν θα φτάνει να εγγίζει η περιφέρεια το κέντρο, [5] αλλά θα πρέπει η μεγαλύτερη ποσότητα να επικρατεί μέχρις ότου το κέντρο της καταλάβει το κέντρο, γιατί τέτοια ροπή έχει.
Δεν υπάρχει δε διαφορά στις απόψεις αυτές είτε πρόκειται για ένα τυχόν μόριο ή σβώλο, είτε για ολόκληρη τη γη. Γιατί, ό,τι συμβαίνει , δεν συμβαίνει εξ αιτίας του μικρού ή του μεγάλου μεγέθους (του 10 σώματος), αλλά εξ αιτίας μιας ιδιότητας κοινής, σε όλα όσα ρέπουν προς το κέντρο.
Επομένως, είτε ολόκληρη η γη ερχόταν από κάπου, είτε κομματιαστή, κατ᾽ ανάγκην η μετακίνησή της θα συνεχιζόταν μέχρις ότου όλα τα τμήματά της κατελάμβαναν το κέντρο ομοιοτρόπως, και τα μικρότερα μέρη της θα ισορροπούσαν προς τα μεγαλύτερα χάρη στην προώθηση της ροπής των.
Αν, λοιπόν, κάποτε συγκροτήθηκε η γη, κατ᾽ αυτόν τον τρόπο αναγκαστικά συγκροτήθηκε, [15] που καταδεικνύει τη σφαιρική διαμόρφωση της. Αν, πάλι, υπάρχει ανέκαθεν αναγέννητη και μένει πάντοτε ακίνητη, βρίσκεται στην ίδια κατάσταση που θα είχε και αν δημιουργήθηκε.
[20] Γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο, κατ᾽ ανάγκην το σχήμα της είναι σφαιρικό, και τα βαρεία σώματα, καθώς πέφτουν στην επιφάνειά της, σχηματίζουν ίσες γωνίες και όχι παράλληλες τροχιές. Κι αυτό συμβαίνει εκ φύσεως με τα σφαιρικά σώματα. Ή, λοιπόν, η γη είναι οπωσδήποτε σφαιρική, ή είναι στη φύση της να είναι σφαιρική. Και πρέπει να χαρακτηρίζουμε κάθε σώμα ανάλογα με το τι θέλει εκ φύσεως να είναι και είναι, και όχι με το τι είναι εκ βίας και αντίθετα προς τη φύση.
Συμπεράσματα επίσης, μπορούμε να συναγάγουμε από τα φαινόμενα που πέφτουν στις αισθήσεις μας. [25] Αν η γη δεν ήταν σφαιρική, ούτε οι εκλείψεις της σελήνης θα είχαν τις διαμορφώσεις που παρουσιάζουν. Ξέρουμε δε ότι στα μεν σχήματα που παίρνει μέσα στον μηνιαίο κύκλο της, παρουσιάζει όλες τις τμηματικές φάσεις της (κομμένη στη μέση, αμφίκυρτη, δηλαδή πανσέληνος ή ημισέληνος), ενώ κατά τις εκλείψεις έχει πάντοτε την ορίζουσα γραμμή κυρτή. Και όταν, ακριβώς, παθαίνει την έκλειψη, επειδή παρεμβάλλεται η γη (μεταξύ αυτής και του ήλιου), [30] το σχήμα της περιφέρειας της γης, που είναι σφαιρικό, είναι η αιτία της κυρτότητας της ορίζουσας γραμμής.
Ακόμη, εξ αιτίας της εμφάνισης των άστρων δεν είναι φανερό μόνο, ότι η περιφέρεια της γης είναι κυρτή, αλλά ότι και το μέγεθός της δεν είναι μεγάλο. Αν δε συμβεί μια μετατόπισή μας προς το νοτιά ή την άρκτο (βοριά), βλέπουμε να παραλλάζει ο κύκλος του ορίζοντα, [298a] με τρόπο που τα πάνω απ᾽ το κεφάλι μας, άστρα, αλλάζουν σημαντικά θέση και δεν φαίνεται ότι είναι τα ίδια σ᾽ αυτούς που πάνε προς το βοριά ή το νοτιά. Μερικά μάλιστα άστρα παρατηρούνται στην Αίγυπτο και κοντά στην Κύπρο, ενώ δεν παρατηρούνται σε βόρειες περιοχές. [5] Εξ άλλου, άστρα που παρατηρούνται πάντοτε σε βορεινές περιοχές, στους τόπους που αναφέραμε έχουν δύσει. Δεν είναι, λοιπόν, μόνο από αυτά φανερό ότι το σχήμα της γης είναι κυκλικό, αλλά ότι και το μέγεθός της αντιστοιχεί προς μιαν όχι μεγάλη σφαίρα. Αλλιώς, δεν θα επαρατηρούντο τόσο γρήγορα τα αποτελέσματα μιας τόσο μικρής μετατόπισης.
[10] Για τους παραπάνω λόγους, δεν θα πρέπει να θεωρούμε ότι αυτοί που υποθέτουν ότι η περιοχή των Ηρακλείων στηλών σχετίζεται προς την περιοχή της Ινδικής και ότι η θάλασσα που τις συνδέει είναι η ίδια,⁶ λένε πράγματα αβάσιμα. Και στηρίζουν τα λεγόμενά των στην περίπτωση των ελεφάντων, που το γένος των βρίσκεται και στις δύο αυτές ακραίες περιοχές, [15] ακριβώς επειδή οι περιοχές αυτές συνάπτονται.
Εξ άλλου, οι μαθηματικοί που προσπαθούν να υπολογίσουν το μέγεθος της περιφέρειας της γης, το ορίζουν σε σαράντα μυριάδες (400.000) στάδια.⁷ Βασιζόμενοι, λοιπόν, σ᾽ αυτά, πρέπει να παραδεχθούμε όχι μόνο ότι αναγκαστικά ο όγκος της γης είναι σφαιρικός, [20] αλλά και ότι δεν είναι μεγάλος σε αντιπαραβολή προς το μέγεθος των άλλων άστρων.
-------------------

¹ Ο συλλογισμός του Αριστοτέλη εκκινεί από δυο παραδοχές: (α) Η τάξη του κόσμου είναι αιώνια. (β) Αν η γη κινείται, τότε αυτό γίνεται με την επίδραση βίας και παρά τη φύση της (το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από την κίνηση των μορίων της, τα οποία δεν κάνουν την ίδια κίνηση). Αν όμως η κίνηση αυτή της γης είναι παρά φύση, τότε δεν είναι αιώνια και συνεπώς, σύμφωνα με το (α), δεν μπορεί να ισχύει.

² Τροπαί λέγονταν τα δύο σημεία της εκλειπτικής στα οποία ο ήλιος φαίνεται να "εκτρέπεται" από το ένα ημισφαίριο στο άλλο (21 Ιουνίου: θερινή τροπή, 21 Δεκεμβρίου: χειμερινή τροπή). Από το γεγονός ότι ο ήλιος, όταν βρίσκεται κοντά στα σημεία αυτά, μοιάζει να ακινητεί, προέκυψε ο νεότερος όρος ηλιοστάσιο.

³ Σύμφωνα με τις αντιλήψεις του Αριστοτέλη η γη και το νερό είναι "βαριά" στοιχεία σε αντίθεση με τη φωτιά και τον αέρα, συνεπώς η φύση τους τα οδηγεί να κατεβαίνουν στο κέντρο του σύμπαντος. Η επίτευξη της ιδανικής κατάστασης εμποδίζεται από το γεγονός ότι ο κόσμος αποτελείται κυρίως από αντικείμενα που είναι μικτά.

⁴ Τέτοιοι υπολογισμοί είχαν γίνει από τον μαθηματικό Εύδοξο (περ. 390-340 π.Χ.) και κα­τόπιν από τον Κάλλιππο (ακμή: περί το 330 π.Χ.).

⁵ Η άποψη που υποστηρίζει στη συνέχεια ο Αριστοτέλης είναι ότι το στοιχείο της γης συγκεντρώνεται στη γη, κίνηση που προσδίδει στη γη σφαιρικό σχήμα. Η σφαιρικότητα της γης θεμελιώνεται με τα εξής επιχειρήματα: (1) Εφόσον το στοιχείο της γης κινείται εκ φύσεως προς το κέντρο του σύμπαντος, η διάταξη γύρω από αυτό το σημείο θα πρέπει να είναι συμμετρική. (2) Η εμπειρική παρατήρηση συμφωνεί με την άποψη περί σφαιρικότητας: η σκιά της γης, όταν συμβαίνει έκλειψη σελήνης, είναι, όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς, κυκλική· επίσης, όταν ένας παρατηρητής κινείται από τον βορρά προς το νότο, οι αστέρες, που είναι βέβαια ακίνητοι, δίνουν την εντύπωση ότι αλλάζουν θέση. (3) Η μαθηματική εκτίμηση του μήκους της περιφέρειας της γης αποτελεί ένα επιπλέον αποδεικτικό στοιχείο. Οι απόψεις του Αριστοτέλη για τη σφαιρικότητα της γης άσκησαν πολύ μεγάλη επίδραση: «Η σφαιρικότητα της γης, μετά την υπεράσπισή της από τον Αριστοτέλη, δεν ξεχάστηκε ποτέ, ούτε και αμφισβητήθηκε σοβαρά» (D.C. Lindberg).

⁶ Η άποψη ότι η θάλασσα από το Γιβραλτάρ ως τις Δυτικές Ινδίες είναι η ίδια είχε μεγάλη επίδραση στη χαρτογραφία και οδήγησε κατά την περίοδο των μεγάλων εξερευνήσεων τον Χριστόφορο Κολόμβο στο εγχείρημα να διασχίσει τον Ατλαντικό και να φτάσει στις Δ. Ινδίες (η ίδια η ονομασία ανάγεται έμμεσα στον Αριστοτέλη).

⁷ Εννοείται το μήκος του Ισημερινού (40.067 χιλιόμετρα). Τα 400.000 στάδια ισοδυναμούν με περίπου 74.000 χιλιόμετρα, άρα ο υπολογισμός δεν ήταν καθόλου ακριβής. Μισό αιώνα αργότερα ο Ερατοσθένης θα υπολογίσει τον ισημερινό με σχετικά μεγάλη ακρίβεια σε 252.000 στάδια.

Νηστεία, χορτοφαγία και διατροφή

Τα τελευταία χρόνια, έχει επανέλθει πάλι το θέμα της “νηστείας” όπως την θέλει η Εκκλησία και η ορθόδοξη παράδοση, όχι μόνο από τους γνωστούς εκκλησιαστικούς ή θρησκευτικούς κύκλους, αλλά και σαν μόδα στα ΜΜΕ· πολλοί μάλιστα “ειδικοί”, την συστήνουν και σαν μέθοδο αποτοξίνωσης και υγιεινής ζωής!

Με το θέμα έχουμε ασχοληθεί ξανά, αλλά εδώ θα δούμε τι πραγματικά σημαίνει νηστεία, τι σημαίνει γενικά σωστή διατροφή και μετά θα δούμε πως ακριβώς την εννοεί η Εκκλησία και η παράδοσή της, πως εφαρμόζεται και τι συνεπάγεται. Θα σχολιαστεί επίσης εν συντομία και το θέμα της χορτοφαγίας επειδή είναι σχετικό.

Για την καλύτερη κατανόηση, θα πρέπει να πούμε ότι όταν μιλάμε για ένα είδος τροφής, μιλάμε για την σωστή παραδοσιακή ανεπεξέργαστη κατά βάση τροφή, όχι για το πως έχει διαμορφωθεί γενικά η τροφή αυτή σήμερα από την βιομηχανία των τροφίμων και τις συνήθειες των παραγωγών.

Επειδή, δυστυχώς, οι περισσότερες τροφές που αγοράζουμε σήμερα από τα καταστήματα, ακόμα και από τις λαϊκές, είναι ραντισμένες με δηλητήρια, επεξεργασμένες, βαμμένες, ραφιναρισμένες, παστεριωμένες και με κατεστραμμένο μεγάλο ποσοστό των ουσιών που μας είναι χρήσιμες. Επίσης, έχουν υπέρμετρη προσθήκη κακών συντηρητικών, αντιβιοτικών, νατρίου ή ζάχαρης σχεδόν στα πάντα, με αποτέλεσμα να έχουμε έλλειψη από χρήσιμες ουσίες και όλα τα προβληματικά κατάλοιπά τους να καταλήγουν και να προβληματίζουν τον ήπαρ με αντίστοιχα θέματα. Η εύρεση της σωστής ή έστω καλύτερης αντίστοιχης τροφής, η μείωση των κακών επιδράσεων και ο τρόπος σωστού μαγειρέματός της, είναι ένα παζλ που καλείται ο κάθε ένας μας να λύσει, βοηθούμενος από την έρευνα, την ενημέρωση και την γνώση, δεν είναι πάντως του παρόντος κειμένου.

1. Σημασία - Αποτοξίνωση
Ο όρος “νηστεία” προέρχεται από το ρήμα “νηστεύω”, που σύμφωνα με την ετυμολογία περιλαμβάνει το αρνητικό “νη-” και το “σιτεύω” με την έννοια ότι απέχω από την τροφή. Άρα η νηστεία είναι η αποχή και όταν λέμε αποχή, εννοούμε η πλήρης αποχή από την τροφή.

Είναι μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όταν ο οργανισμός βρίσκεται σε κίνδυνο, που με το σταμάτημα της πρόσληψης και πέψης ουσιών στο στομάχι, ο οργανισμός ρίχνει όλο το βάρος για να αντιμετωπίσει το οποιοδήποτε πρόβλημα υπάρχει και να καθαρίσει (στα νοσοκομεία για τον λόγο αυτό μπαίνει ορός). Αυτό φαίνεται και στα ζώα, όταν είναι κτυπημένα ή άρρωστα, αρνούνται να πάρουν τροφή, και αρχίζουν σιγά σιγά να τρώνε μόνο όταν ο οργανισμός καλυτερεύσει.

Νηστεία μπορεί να γίνεται επίσης για λόγους αποτοξίνωσης, μία με δύο φορές τον χρόνο, για μικρό διάστημα 1-3 το πολύ ημέρες, με πολλή προσοχή και χωρίς μετακινήσεις εκτός σπιτιού. Ξανατονίζω, νηστεία σημαίνει ότι γίνεται μόνο πρόσληψη νερού και τίποτα άλλο (εναλλακτικά επιπλέον χυμό μήλου -συνίσταται).

2. Ισορροπημένη διατροφή
Ο άνθρωπος είναι ένα παμφάγο ον, δηλαδή ένα ενδιάμεσο τόσο στα φυτοφάγα, όσο και στα σαρκοφάγα, και αυτό φαίνεται τόσο από την δομή του οργανισμού μας, όπως οι ουσίες που του είναι απαραίτητες, το μήκος του εντέρου, τα υγρά του στομάχου και την οδοντοστοιχία του, όσο και την ιστορική του διαδρομή, διότι ξεκίνησε από κυνηγός τροφοσυλλέκτης την Παλαιολιθική Περίοδο, και εξελίχθηκε σε γεωργός και κτηνοτρόφος από την Ύστερη Παλαιολιθική Εποχή έως την Βιομηχανική Επανάσταση. Σε όλο αυτό το διάστημα η Φύση και η Εργασία του τον προμήθευαν με ότι χρειαζόταν για να ζήσει.

Σήμερα ξέρουμε πολύ καλά τι ουσίες έχει ανάγκη ο οργανισμός μας και τι πρέπει να προσλαμβάνουμε με την τροφή μας, όπως και η κάθε επιμέρους τροφή τι ουσίες περιέχει. Κάθε γεύμα μας λοιπόν πρέπει να έχει μια σχετική ισορροπία που να περιλαμβάνει τα παρακάτω στοιχεία:

2.1. Πρωτεΐνες
Υπάρχουν 30 χιλιάδες διαφορετικές πρωτεΐνες στον άνθρωπο. Από το 30% του βάρους μας που δεν είναι νερό, το 85% είναι πρωτεϊνικής φύσης. Αυτές δημιουργούνται από την υδρόλυση των πρωτεϊνών που λαμβάνουμε με την τροφή, ή δημιουργούνται από τον ίδιο τον οργανισμό μας.
Ημερήσια ανάγκη, είναι 70-90 γρμ. (ή 0,8 γρμ. ανά κιλό βάρους, για όσους αθλούνται 1,2 - 2,2 γρμ./κ.).

Η πρωτεΐνη -ή λεύκωμα- έχει, όπως λέει και η ονομασία της, κυρίαρχο ρόλο στη λειτουργία του κάθε οργανισμού. Είναι η βασική ουσία που δομεί και συντηρεί το μυικό και νευρικό σύστημα, ρυθμίζει την ποσότητα γλυκόζης στο αίμα, μεταφέρει στον οργανισμό όλα τα θρεπτικά στοιχεία και βοηθάει το ανοσοποιητικό. Μείζον συστατικό των ενζύμων, ορμονών και αντισωμάτων. Η πρόσληψη πρωτεΐνης, γίνεται κυρίως από το ζωικό βασίλειο με τα κρέατα (κοτόπουλο, μοσχάρι, χοιρινό, ψάρια) και τα ζωικά προϊόντα, κυρίως τα αυγά και τα γαλακτοκομικά. Υπάρχουν όμως και φυτικές πρωτεΐνες σε μικρότερες ποσότητες, στα όσπρια, στον αρακά, την βρώμη κ.ά.

2.2. Υδατάνθρακες
Ημερήσια ανάγκη: 350-400 γρμ. (το 50-60% της ημερήσιας πρόσληψης τροφής).
Παρέχουν μια σημαντική πηγή ενέργειας στον οργανισμό. Διακρίνονται ανάλογα με το γλυκαιμικό φορτίο που έχουν. Αυτοί που έχουν χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο είναι καλύτεροι. Η πρόσληψη υδατανθράκων γίνεται κυρίως από φυτικά προϊόντα δημητριακά, καρπούς και φρούτα.

Κατηγορίες υδατανθράκων:
- Οι μονοσακχαρίτες, όπως η γλυκόζη που υπάρχει σε μικρές ποσότητες στα φρούτα και στο μέλι. Η φρουκτόζη που υπάρχει κυρίως στα φρούτα και η γαλακτόζη που εμπεριέχεται στο γάλα .
- Οι δισακχαρίτες αποτελούνται από δυο μονοσακχαρίτες. Τέτοιοι είναι η σουκροζη δηλαδή η κοινή λευκή ζάχαρη. Η λακτόζη που υπάρχει στο γάλα και η μαλτοζη που γίνεται από βύνη.
- Οι ολιγοσακχαρίτες αποτελούνται 2-10 μονοσακχαρίτες.
- Oι πολυσακχαρίτες αποτελούνται από εκατοντάδες χιλιάδες υπομονάδες γλυκόζης, όπως το άμυλο που το βρίσκουμε στα δημητριακά, το ρύζι, πατάτες, όσπρια κ.ά.
- Το γλυκογόνο και η κυτταρίνη που είναι άπεπτοι υδατάνθρακες και δεν αποδίδουν ενεργειακά και συχνά ταξινομούνται στις ίνες. Οι ίνες βοηθούν στο αίσθημα του κορεσμού, βοηθούν τη μείωση του σακχάρου στο αίμα και της έκκρισης ινσουλίνης. Επίσης βοηθούν στην μείωση του λίπους στα έντερα (πηκτίνη), ή απορροφούν πολύ νερό με αποτέλεσμα την αποφυγή της δυσκοιλιότητας (κυτταρίνη).

Η απελευθέρωση της γλυκόζης στο αίμα επιτρέπει στο γλυκογόνο να λειτουργεί ως προσωρινό αποθεματικό ενέργειας για την κάλυψη άμεσων αναγκών σε γλυκόζη. Ωστόσο, τα αποθέματα ενέργειας σε γλυκογόνο βρίσκονται σε λιγότερο συμπυκνωμένη μορφή από ότι τα αποθέματα ενέργειας σε τριγλυκερίδια. Ο οργανισμός εξισορροπεί την αύξηση των σακχάρων στο αίμα με την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας.

2.3. Λίπη
Ημερήσια ανάγκη: 35-65 γρμ. (20-30% της ημερήσιας πρόσληψης τροφής). Βασική μορφή αποθήκευσης της ενέργειας στο σώμα. Μονώνουν και προστατεύουν τα ζωτικά όργανα.

Τα λίπη, που είναι πολύ παρεξηγημένα, χωρίζονται σε καλά (ελιές, αβοκάντο, αμύγδαλο, φιστίκι, μουρουνέλαιο, συζευγμένο λινολεϊκό οξύ, παχιά ψάρια) και κακά και ο οργανισμός ειδικά ο εγκέφαλος χρειάζεται τα καλά λίπη για να λειτουργεί σωστά. Εκτός αυτού, παρέχουν ενέργεια όταν τα αποθέματα υδατανθράκων έχουν καεί, βοηθούν την απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών, την πήξη του αίματος και την σωστή θερμοκρασία του οργανισμού. Είναι η μοναδική πηγή βασικών λιπαρών οξέων. Βοηθούν στη δημιουργία των ορμονών, των κυτταρικών μεμβρανών, ιστών κ.α. Συνεισφέρουν σημαντικά στη λειτουργία του νευρικού συστήματος.

Η πρόσληψη των λιπιδίων γίνεται από τους καρπούς, το λάδι και τα λιπαρά ζωικά προϊόντα. Βασική διάκριση είναι σε “καλά” και “κακά”. Στα “καλά” έχουμε τα μονοακόρεστα και τα πολυακόρεστα που προέρχονται ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς, ψάρια κ.ά. Και στα “κακά” λίπη, έχουμε τα κορεσμένα και τα trans που προέρχονται από το κρέας, τα πλήρη γαλακτοκομικά και τα επεξεργασμένα τρόφιμα.

Ο περιορισμός του λίπους στο σώμα σε ποσοστό 10% ή και χαμηλότερα, είναι επικίνδυνος. Η έλλειψη επίσης βασικών λιπαρών οξέων (Ω3, Ω6, Ω9) είναι καταστροφική για την υγεία μας.

2.4. Βιταμίνες
Οι απαραίτητες δόσεις ποικίλουν ανά βιταμίνη. Προωθούν και ρυθμίζουν διάφορες χημικές αντιδράσεις κυρίως απελευθέρωσης ενέργειας και άλλες σωματικές διεργασίες.
Χωρίζονται σε λιποδιαλυτές (A, D, E, K) και υδατοδιαλυτές (C, B, P). Ενώ οι λιποδιαλυτές μπορούν και αποθηκεύονται στο λίπος του σώματος, οι υδατοδιαλυτές πρέπει να αναπληρώνονται καθημερινά με την τροφή, γιατί αποβάλλονται γρήγορα από το ουροποιητικό σύστημα.

2.5. Μέταλλα - Ιχνοστοιχεία
Οι απαραίτητες δόσεις είναι μικρές και ποικίλουν ανά είδος. Στα ιχνοστοιχεία η υπερδοσολογία μπορεί να επιφέρει πρόβλημα.
Ενεργοποιούν τα ένζυμα για να λειτουργήσουν.
Είναι συστατικά των ορμονών.
Είναι μέρος των οστών και των νευρικών απολήξεων.

2.6. Νερό
Περίπου το 70% του σώματος αποτελείται από νερό.
Ημερήσια ανάγκη : εξαρτάται, περίπου 3 λίτρα σε κάθε μορφή: Χυμοί, σούπες, αφεψήματα, καθαρό νερό κ.λπ.

Επιτρέπει να γίνουν οι χημικές αντιδράσεις.
Απαραίτητο για τη ζωή, αφού δεν μπορεί να αποθηκευτεί ή να διατηρηθεί, άρα θέλει συνεχή αναπλήρωση.

Είναι προφανές, ότι οι διατροφικές αυτές ανάγκες επηρεάζονται από το βάρος του ανθρώπου, αλλά και από τις δραστηριότητές του, πόσο κινείται, δουλεύει χειρωνακτικά, ή αθλείται. Ό,τι πλεονάζει από τις ανάγκες του, αποθηκεύεται στον άνθρωπο σαν λίπος για μεταγενέστερη χρήση ή αποβάλλεται. Οποιαδήποτε όμως υπερκατανάλωση επηρεάζει το ήπαρ.

Η κάθε τροφή έχει σε κάποιο ποσοστό όλα αυτά τα στοιχεία, αλλά υπάρχουν τροφές που πλεονάζουν ένα ή δύο από τα βασικά αυτά συστατικά και λείπουν τα υπόλοιπα. Αν ενδιαφερόμαστε για την διατροφή μας, είναι κάτι που πρέπει να το μάθουμε και να το χρησιμοποιούμε, δηλαδή τι από αυτά μας προσφέρει η κάθε τροφή και πως θα έχουμε όλη την ποικιλία που χρειαζόμαστε.

3. Χορτοφαγία
Στην ανθρώπινη ιστορία έχουν εμφανιστεί διάφορες ιδεοληψίες κατά καιρούς περιορισμένης νηστείας, ή μάλλον ειδικού ακραίου διαιτολογίου. Άλλοι αρνούνται να τρώνε οτιδήποτε από το ζωικό βασίλειο, άλλοι δεν τρώνε συγκεκριμένα κρέατα όπως χοιρινό ή λαγούς, άλλοι οτιδήποτε ζωικό, εκτός από ψάρια, άλλοι ακόμα και συγκεκριμένους καρπούς όπως φασόλια ή κουκιά (Πυθαγόρας), ή μανιτάρια κ.λπ κ.λπ. Όλα σαν αποτέλεσμα μιας φιλοσοφίας, μόδας ή θρησκευτικών ή και συναισθηματικών ακόμα προκαταλήψεων. Επίσης υπάρχουν και αλλεργίες σε συγκεκριμένες τροφές που δεν είναι του παρόντος. Δεν θα ασχοληθώ με την φιλοσοφία τους, όσο με το τι σημαίνει αυτό στη διατροφή και τι πρέπει να έχουν υπόψη τους σε βασικές γραμμές οι οπαδοί τέτοιων θεωριών, τουλάχιστον σε ό,τι έχει να κάνει με τις ζωικές τροφές.

Όπως είδαμε στα συστατικά των τροφών, ένα σημαντικό τους μέρος είναι οι πρωτεΐνες. Σε περίπτωση που δεν γίνεται η αντίστοιχη πρόσληψη, τότε ο οργανισμός καταναλώνει πρωτεΐνες από τα αποθέματά του, μόνο που αυτό μπορεί να γίνει για λίγο μόνο χρόνο χωρίς βλάβες στην υγεία.
Οι πρωτεΐνες είναι μεγάλα μόρια που αποτελούνται από μία σειρά 22 αμινοξέων, 9 από αυτά είναι βασικά και επουσιώδη και άλλα 7 είναι, υπό όρους, απαραίτητα. Υπάρχουν επίσης και άλλα 6 χρήσιμα, αλλά όχι απαραίτητα. Ο οργανισμός είτε τα απορροφά ως έχουν, είτε συνθέτει με αυτά καινούργιες πρωτεΐνες. Οι μόνες τροφές που έχουν όλη την σειρά αμινοξέων και σε καλή αναλογία, είναι με την σειρά τα αυγά, το γάλα και το κρέας. Το γάλα (ειδικά το αγελαδινό) έχει πολλά προβλήματα για τους ενήλικες και δεν θα ασχοληθώ, ούτε θα το προτείνω. Μας μένουν λοιπόν τα αυγά που είναι η πλέον πλήρης τροφή πρωτεϊνών, το κρέας συμπεριλαμβανομένων των ψαριών και ακολουθούν τα υπόλοιπα γαλακτοκομικά. Οι τροφές αυτές όμως έχουν και άλλα στοιχεία πέρα από τις πρωτεΐνες. Από τα απαραίτητα μέταλλα, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το σελήνιο, ο φώσφορος και το ιώδιο, προέρχονται κυρίως από ζωικές τροφές και προσλαμβάνονται καλύτερα από αυτές. Από τις βιταμίνες, όλες οι βιταμίνες Β (ένα σύμπλεγμα 8 βιταμινών που λέγεται “B Complex”) προέρχονται κυρίως από ζωικές τροφές και ειδικά η B12 (cobalamin) προσλαμβάνεται μόνον από αυτές (υπόψη είναι υδατοδιαλυτή και θέλει καθημερινή πρόσληψη). Παρόμοια και η βιταμίνη D αν και αυτή είναι λυποδιαλυτή. Από τα λίπη επίσης, πολύ καλά λιπαρά έχουν τα ψάρια.

Τα όσπρια για παράδειγμα που έχουν τις περισσότερες πρωτεΐνες από το φυτικό βασίλειο, έχουν ένα διαφορετικό προφίλ αμινοξέων και δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πληθώρα και ποικιλία που έχει η ζωική πρωτεΐνη. Σήμερα, που γνωρίζουμε επακριβώς τι περιέχει η κάθε τροφή, μπορούν να γίνουν συνδυασμοί αρκετών φυτικών τροφών που θα μας δώσουν όλα τα βασικά αμινοξέα. Φυσικά υπάρχουν κάποια αρνητικά. Οι ποσότητες φυτικών τροφών λόγω της μικρής συγκέντρωσης πρωτεϊνών αλλά και του μικρού βάρους για τον όγκο τους είναι μεγάλες. Για παράδειγμα τα άλογα που είναι φυτοφάγα, τρώνε κάθε μέρα (όχι τα κούρσας) το 2% του βάρους τους σε σιτάρι και κριθάρι. Σκεφθείτε κάτι αντίστοιχο στον άνθρωπο, όταν ένα συνηθισμένο σακούλι βρώμης στην αγορά έχει μισό κιλό, τι όγκο θα πρέπει να τρώμε μέσα στη μέρα. Εκτός από αυτό η μεγάλη κατανάλωση χόρτων, οσπρίων και δημητριακών, μπορεί να δημιουργεί εντερικά προβλήματα λόγω του περιορισμένου σχετικά μήκους του εντέρου και τέλος η πρόσληψη υδατανθράκων, γίνεται αναγκαστικά μεγαλύτερη σε αυτές τις ποσότητες φυτικής τροφής, που σημαίνει ότι αν δεν τα καίμε κάθε μέρα, φορτωνόμαστε με επιπλέον γλυκαιμικά φορτία δηλαδή τελικά λίπος.

Τέλος, όπως είδαμε με την φυτική μόνο τροφή υπάρχει έλλειψη επιπλέον σε κάποια μέταλλα και βιταμίνες, που σημαίνει ότι για όσους θέλουν να αποφύγουν για δικούς τους λόγους το κρέας και το ψάρι ή και τα παράγωγά τους, πρέπει απαραίτητα, να στραφούν και σε συμπληρώματα διατροφής για αυτές τις ουσίες που χάνουν.

4. Η θρησκευτική “νηστεία”
Η Εκκλησία με τον 56ο Κανόνα της ΣΤ' Οικουμενικής Συνόδου, απαγορεύει επί ποινή αφορισμού στις “νηστείες” της, την βρώση οτιδήποτε ζωικού (με αίμα) προϊόντος, δηλαδή όλα τα ζώα και ψάρια καθώς και όλα τα παράγωγά τους, αν και υπάρχουν εξαιρέσεις όπως τα αυγά των ψαριών (ταραμάς), επίσης -κι εδώ είναι το τελείως τρελό-, απαγορεύουν και το λάδι, αφήνοντας σαν μόνη πηγή λίπους τους καρπούς. Σκοπός της χριστιανικής νηστείας δεν είναι ένα σωστότερο ή περιορισμένο διαιτολόγιο, αλλά η απόλυτη έλλειψη οποιασδήποτε ικανοποίησης παίρνει ο άνθρωπος από την τροφή του, στην προσπάθεια που κάνει να υποβιβάσει και να ταλαιπωρήσει το σώμα, για να βελτιωθεί η ψυχή όπως φαντάζεται. Το χειρότερο είναι ότι υπάρχουν νηστείες όπως η Σαρακοστή που κρατάνε 40 ημέρες.

Βέβαια, στην πράξη οι πιστοί σήμερα, σπάνια κόβουν τελείως το λάδι για τόσες μέρες, ενώ το χειρότερο αντικαθιστούν συχνά το βούτυρο και το λίπος με μαργαρίνες. Το αποτέλεσμα είναι να τρώνε συχνά πολλά τηγανιτά και με τις μαργαρίνες μάλιστα καρκινογόνα trans-λίπη (υδρογονωμένα έλαια), να τρώνε επίσης μαλάκια που επιτρέπονται μεν, αλλά που δεν έχουν σπουδαία διατροφική αξία, δεδομένου όμως ότι συχνά είναι σε κονσέρβες, έχουν επιπλέον πρόσληψη νιτρικών αλάτων και πληθώρας συντηρητικών, να τρώνε ταραμάδες και τουρσιά που έχουν πολύ νάτριο, και να τρώνε χαλβάδες και πολλά αμυλούχα (ψωμιά, πατάτες, ζυμαρικά) ανεβάζοντας υπέρμετρα την ινσουλίνη στο αίμα, την δημιουργία πάχους και την επιπρόσθετη αίσθηση πείνας στον οργανισμό σε 2-3 ώρες μετά το κάθε γεύμα. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί η απαγόρευση λήψης γιαουρτιού, της βασικής δηλαδή πηγής προβιοτικών (αυτών που βοηθούν την χλωρίδα του εντέρου).

Η συμβουλή που θα έδινα στους πιστούς, εκτός από τον περιορισμό των αμυλούχων και των χαλβάδων, είναι αντί για το λάδι που ούτως ή άλλως δεν επιτρέπεται αλλά οι περισσότεροι το χρησιμοποιούν “παρανόμως”, και αντί τα αυγά ψαριών που τρώνε “νομίμως” (ταραμάς) να κάνουν την κασκαρίκα τους με βραστά αυγά κότας. Ένα αυγό δίνει 8-10 γρμ. πρωτεΐνης. Με 2-3 αυγά στο κάθε γεύμα η διατροφή τους θα είναι σωστότερη. Τουλάχιστον με αυτά θα παίρνουν μερικές πρωτεΐνες και στοιχειώδη δόση βιταμίνης Β2, Β12, σίδηρο, ασβέστιο, φώσφορο και δεν θα τρώνε κρέας. Από τις ελιές, το αβοκάντο και τους ξηρούς καρπούς μπορούν να πάρουν αρκετό λίπος αντί για το λάδι, τέλος με λήψη ξινολάχανου, μαύρης σοκολάτας ή τουρσί που περιέχουν προβιοτικά, θα μπορέσουν να βγάλουν την νηστεία τους με κάποια λογική διατροφή.

Βλέπουμε λοιπόν, ότι η “νηστεία” αυτή, στην επίσημη εκδοχή, δεν έχει καμιά σχέση, ούτε με σωστή διατροφή, ούτε με αποτοξίνωση, αντίθετα δημιουργεί συνθήκες αναιμίας με την έλλειψη σιδήρου στον οργανισμό, αίσθηση πείνας και συχνά πάχος με την υπερβολή πρόσληψης υδατανθράκων, σίγουρα πάντως μειώνει την δράση του ανοσοποιητικού από την έλλειψη βασικών μετάλλων, βιταμινών, πρωτεϊνών και την πρόσληψη ζάχαρης. Ειδικά για τα παιδιά που παίζουν και αθλούνται, ή για τους χειρώνακτες, η αφαίρεση της πρωτεΐνης από το διαιτολόγιό τους και για πολλές μέρες είναι τεράστιο λάθος.

Το είδος λοιπόν της διαστρεβλωμένης και μακριάς αυτής νηστείας, είναι κακό και επικίνδυνο για τον οργανισμό και δεν έχει σχέση με τίποτα το πραγματικά θετικό για τον άνθρωπο. Ας θυμηθούμε και την μεταφρασμένη, από τα Λατινικά, ρήση του σατιρικού ποιητή Ιουβενάλιου: “Θα πρέπει να ευχόμαστε να υπάρχει νους υγιής σε σώμα υγιές” * και ας συμπεριφερθούμε ευπρεπώς στο σώμα μας.
-----------------------
[* Πιο γνωστή η αποκομμένη μετάφραση “νους υγιής εν σώματι υγιεί”, η οποία όμως αποδίδει ένα λανθασμένο νόημα, συνδέοντας άμεσα την ψυχική με τη σωματική υγεία. Με τη φράση “orandum est ut sit mens sana in corpore sano”, ο Ιουβενάλιος προτρέπει τους Ρωμαίους να μην είναι άπληστοι και ματαιόδοξοι προσευχόμενοι στους θεούς για να ικανοποιήσουν τέτοιες επιθυμίες, αλλά να ακολουθήσουν τον δρόμο της αρετής, φέρνοντας ως παράδειγμα τον τρόπο ζωής του Ηρακλή, σε αντιδιαστολή με αυτή του Σαρδανάπαλου.]

Αριστοτέλης – Φόβος και θάρρος

Τώρα θα δείξουμε ποιοι άνθρωποι και ποια πράγματα προκαλούν το φόβο και σε ποια ψυχική κατάσταση βρίσκονται κείνοι που φοβούνται. Ας δεχτούμε ότι φόβος είναι κάποια λύπη ή ταραχή που προέρχεται από την ιδέα πως πρόκειται να συμβεί κάποιο κακό, δηλ. κάποια καταστροφή ή μεγάλη λύπη. Αλήθεια, δεν προξενούν φόβο όλα τα κακά, λ.χ. δεν φοβάται κανείς αν θα είναι άδικος ή βραδύνους. Ο φόβος προέρχεται μόνο όταν πρόκειται να συμβούν κακά που μπορούν να προξενήσουν μεγάλη λύπη ή καταστροφή κι αυτό όταν δεν πρόκειται να γίνουν πολύ αργότερα, (25) παρά βρίσκονται πολύ κοντά μας και πιστεύουμε ότι από τη μια στιγμή στην άλλη θα επέλθουν. Επειδή κανένας δεν φοβάται εκείνο που θα συμβεί αργότερα, ούτε καν το σκέπτεται. Αφού λοιπόν αυτό το πράγμα είναι ο φόβος, κατ' ανάγκη προξενούν φόβο εκείνα τα πράγματα που θεωρούνται ότι έχουν μεγάλη δύναμη να προξενούν καταστροφές και βλάβες από κείνες που προξενούν μεγάλη λύπη. (30) Και γι' αυτό και οι ενδείξεις που προαναγγέλλουν τέτοια γεγονότα προκαλούν κι αυτές το φόβο, επειδή αποδείχνουν ότι, όπου να 'ναι, θα συμβεί αυτό που φοβούμαστε. Εξάλλου αυτό το πράγμα, ότι δηλ. προσεγγίζουν τα πράγματα που φοβούμαστε, το ονομάζουμε κίνδυνο. Λοιπόν, ανάμεσα στα πράγματα που προξενούν φόβο είναι και η οργή ή η έχθρα ανθρώπων που είναι σε θέση να μας κάνουν κακό. Επειδή, αφού μας μισούν ή είναι θυμωμένοι μαζί μας είναι φανερό πως επιθυμούν να μας βλάψουν ― και η επιθυμία λίγο απέχει από την εκτέλεση. Φόβο επίσης προξενεί και η αδικία, όταν περιβάλλεται με ισχύ. Επειδή έναν άδικο άνθρωπο τον χαρακτηρίζουμε σαν άδικο ακριβώς από τις προθέσεις του.

[1382b] Προκαλεί επίσης φόβο και η αρετή που έχει υποστεί προσβολή και που είναι περιβεβλημένη με δύναμη. Επειδή είναι φανερό πως εξαιτίας της προσβολής έχει την πρόθεση να εκδικηθεί και, στην παρούσα περίσταση, έχει και τη δύναμη να το πράξει. Επίφοβοι είναι ακόμα εκείνοι που φοβούνται αυτούς που έχουν τη δύναμη να κάνουν κάτι κακό, επειδή κατ' ανάγκη κι αυτοί προετοιμάζουν αντίστοιχο κακό. Κι επειδή ο πολύς κόσμος είναι διεφθαρμένος και κατέχεται από τη δίψα του κέρδους, (5) ενώ φοβάται τον κίνδυνο, το ότι εξαρτάται κανείς από κάποιον άλλον είναι ικανό να προκαλέσει φόβο. Έτσι προκαλούν φόβο όσοι ξέρουν ότι κάναμε κάτι κακό, επειδή είναι ενδεχόμενο ή να μας καταδώσουν ή να μας εγκαταλείψουν. Επίσης όσοι μπορούν να αδικήσουν προξενούν φόβο σε κείνους που μπορεί να αδικηθούν. Επειδή, συνήθως, όταν μπορούν οι άνθρωποι, αδικούν. Επίφοβοι είναι επίσης εκείνοι που έχουν αδικηθεί (10) ή πιστεύουν ότι αδικούνται, επειδή αυτοί πάντοτε ζητάνε ευκαιρία για να εκδικηθούν. Επίφοβοι είναι και κείνοι που έχουν ήδη αδικήσει, αν έχουν τη δύναμη, επειδή μπορεί να ξαναρχίσουν, καθώς φοβούνται αντίποινα. Έχουμε αλήθεια ειπεί πως κι αυτό είναι μια εύλογη αφορμή φόβου. Το ίδιο και οι ανταγωνιστές μας, εκείνοι που επιδιώκουν τον ίδιο σκοπό με μας, χωρίς να μπορεί να τον απολαύσουμε και οι δυο συγχρόνως. Επειδή, αυτοί που βρίσκονται κάτω από τέτοιες συνθήκες βρίσκονται σε αδιάλειπτο πόλεμο ανάμεσά τους. Επίσης όσοι είναι επίφοβοι στους ισχυροτέρους μας είναι επίφοβοι και σε μας, (15) επειδή πολύ περισσότερο μπορούν να μας βλάψουν, αφού μπορούν να κάνουν κακό και στους ισχυροτέρους μας. Και για τον ίδιο λόγο είναι επίφοβοι εκείνοι που και οι ισχυρότεροί μας τους φοβούνται. Ακόμα και κείνοι που έχουν εξοντώσει ανθρώπους πιο ισχυρούς από μας. Αλλά, ακόμα, και όσοι επιτίθενται εναντίον ασθενεστέρων μας, επειδή αυτοί ή από τώρα είναι επικίνδυνοι, ή θα γίνουν όταν θ' αυξηθεί η δύναμή τους. Από τους ανθρώπους πάλι που έχουμε αδικήσει, δεν είναι τόσο επίφοβοι οι οξύθυμοι και κείνοι που εκδηλώνονται, (20) αλλά οι ήρεμοι, ύπουλοι και πονηροί. Επειδή οι άνθρωποι αυτού του είδους ποτέ δεν φανερώνονται αν πρόκειται τώρα σύντομα να μας εκδικηθούν και λοιπόν, ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως ο κίνδυνος από μέρους των έχει απομακρυνθεί. Κάθε τι που προκαλεί φόβο γίνεται ακόμα πιο επίφοβο, όταν το σφάλμα που έχουμε κάνει δεν είναι δυνατόν να το επανορθώσουμε, παρά, ή μας είναι ολότελα αδύνατο ή είναι δυνατό μάλλον στους αντιπάλους μας. Επίσης εκείνα τα πράγματα που ή δεν παίρνουν γιατρειά, ή η θεραπεία τους είναι πολύ δύσκολη. (25) Και με λίγα λόγια επίφοβα είναι κείνα τα πράγματα που, όταν συμβαίνουν ή μέλλουν να συμβούν σε κάποιον άλλον, μας προκαλούν τον οίκτο μας.

Μπορούμε λοιπόν να ειπούμε ότι σχεδόν εκθέσαμε έως εδώ τα σπουδαιότερα παραδείγματα του πώς κι από ποια αίτια προέρχεται ο φόβος, και μένει τώρα να εξηγήσουμε σε ποια ψυχική κατάσταση βρίσκονται κείνοι που φοβούνται. Αν λοιπόν ο φόβος περιέχει μέσα του την προσδοκία πως πρόκειται να πάθουμε κάποια καταστροφή, (30) είναι φανερό πως κανείς δεν φοβάται όταν νομίζει πως δεν πρόκειται να πάθει τίποτε και ακόμα κανείς δεν φοβάται εκείνα τα πράγματα που δεν πιστεύει πως θα τα πάθει, ούτ' εκείνους τους ανθρώπους που δεν πιστεύει πως είναι δυνατόν να τον βλάψουν, ούτε αισθάνεται φόβο την εποχή όπου πιστεύει ότι δεν πρόκειται να του συμβεί κάτι κακό. Αναγκαστικά λοιπόν φοβούνται μόνον εκείνοι που πιστεύουν ότι πρόκειται να πάθουν κάτι και μάλιστα να πάθουν από ορισμένα πρόσωπα ορισμένο πάθημα σε ορισμένη εποχή.

[1383a] Και δεν πιστεύουν ότι πρόκειται να πάθουν κάτι εκείνοι που ευημερούν πάρα πολύ. Γι' αυτό και γίνονται αυθάδεις, περιφρονητές και θρασείς. Στην κατάσταση αυτή περιέρχονται όσοι έχουν πλούτο, σωματική δύναμη, πολλούς φίλους ή ισχύ. Δεν φοβούνται ακόμα εκείνοι που νομίζουν πως έχουν υποστεί όλα τα δεινά του κόσμου κι έχει μαυρίσει το μάτι τους, όπως π.χ. εκείνοι που υφίστανται ήδη βασανιστήρια. (5) Πρέπει όμως ακόμα να έχουν και κάποια ελπίδα σωτηρίας κι αυτό ακριβώς προκαλεί την αγωνία τους. Απόδειξη ότι όποιος φοβάται σκέπτεται και παίρνει αποφάσεις για πράγματα για τα οποία δεν υπάρχει ελπίδα σωτηρίας. Πρέπει λοιπόν κι ο ρήτορας, όταν έχει συμφέρον να προξενήσει φόβο στους ακροατές του, να τους φέρει σε παρόμοια ψυχική κατάσταση, δηλ. να τους παρασταίνει πως πρόκειται να πάθουν κάτι κακό, επειδή και άλλοι, ισχυρότεροί τους έχουν πάθει τα ίδια. (10) Και να εξιστορεί τι παθαίνουν ή τι έπαθαν, και πώς το κακό τούς ήρθε από κείνους που δεν το περίμεναν και σε μια εποχή που δεν πίστευαν.

Και τώρα που δείξαμε τι είναι φόβος και ποια πράγματα είναι επίφοβα και σε ποια ψυχική κατάσταση βρίσκονται κείνοι που φοβούνται, απ' όλα αυτά προκύπτει καθαρά (15) και τι είναι θάρρος και σε ποια πράγματα έχει κανείς θάρρος, καθώς και σε ποια ψυχική κατάσταση βρίσκονται οι θαρραλέοι. Αλήθεια και το θάρρος είναι το αντίθετο από το φόβο και κείνο που προκαλεί θάρρος είναι το αντίθετο από κείνο που προκαλεί φόβο. Θάρρος λοιπόν είναι η ελπίδα που προέρχεται από την ιδέα ότι ζυγώνει η ώρα της σωτηρίας μας και ότι τα επίφοβα πράγματα, είτε δεν υπάρχουν καθόλου είτε βρίσκονται μακριά μας.

Εκείνο που μας δίνει θάρρος είναι η απομάκρυνση του κινδύνου και η προσέγγιση των πραγμάτων που μας παρέχουν ασφάλεια. (20) Και μπορούμε ν' απαριθμήσουμε ανάμεσα στα πράγματα που μας δίνουν θάρρος και το ότι το κακό είναι δυνατό να επανορθωθεί και το ότι έχουμε βοήθεια ή πολλή ή μεγάλη, ή συγχρόνως και πολλή και μεγάλη. Επίσης το ότι ούτε έχουμε αδικήσει, ούτε έχουμε αδικηθεί και είτε δεν έχουμε καθόλου ανταγωνιστές, είτε κείνοι που υπάρχουν δεν έχουν τη δύναμη να μας βλάψουν, είτε, ενώ έχουν τη δύναμη, όμως είναι φίλοι μας και μας έχουν ευεργετήσει ή έχουν ευεργετηθεί από μας. Ή ακόμα όταν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν το ίδιο συμφέρον με μας, ή ισχυροί, ή πολλοί και συγχρόνως ισχυροί.

(25) Εκείνοι που είναι θαρραλέοι βρίσκονται στην ακόλουθη ψυχική κατάσταση. Είτε πιστεύουν ότι έχουν καταφέρει πολλά έως τώρα χωρίς να πάθουν τίποτα, είτε, αν πολλές φορές φτάσανε στο σημείο να πάθουν κακό, διέφυγαν. Επειδή οι άνθρωποι γίνονται άφοβοι, κατά δυο τρόπους. Είτε επειδή έχουν δοκιμάσει τον κίνδυνο, είτε επειδή πάντοτε βρήκαν τον τρόπο να διαφύγουν. Έτσι και στους κινδύνους της ζωής των ναυτικών (30) αποβλέπουν με θάρρος προς το μέλλον, από τη μια όσοι δεν έχουν πείρα, γιατί δεν τους έτυχε καμιά μεγάλη τρικυμία και από την άλλη εκείνοι που, με τη μεγάλη πείρα τους, μάθανε πώς να γλιτώνουν. Θαρραλέοι είναι ακόμα, όταν αντιμετωπίζουν πράγματα που δεν εμπνέουν φόβο ούτε στους ομοίους των ούτε στους κατωτέρους των, ούτε σε κείνους από τους οποίους θεωρούν ότι είναι ισχυρότεροι. Και θεωρούν πως είναι ισχυρότεροι από κείνους τους οποίους έχουν νικήσει, ή αυτούς τους ίδιους ή ομοίους των ή τους ισχυροτέρους των. Έχουν θάρρος επίσης εκείνοι που πιστεύουν ότι διαθέτουν μεγαλύτερα ή περισσότερα προσόντα (35) και η υπεροχή τους σ' αυτά τους κάνει επίφοβους.

[1383b] Και τα προσόντα αυτά είναι ο μεγάλος πλούτος, η στρατιωτική δύναμή τους, καθώς και των φίλων τους, η υπεροχή της χώρας και της πολεμικής προετοιμασίας της στο σύνολο ή στα σπουδαιότερα σημεία. Ακόμα θάρρος έχουν όσοι δεν έχουν αδικήσει κανέναν ή δεν έχουν αδικήσει πολλούς ή τέλος δεν έχουν αδικήσει εκείνους τους οποίους φοβούνται. Και γενικά έχουν θάρρος όσοι έχουν την εύνοια των θεών, (5) μ' όποιον άλλο τρόπο κι αν εκδηλώνεται, και ιδίως άμα προέρχεται από οιωνούς και από χρησμούς. Αλήθεια, η οργή δίνει θάρρος, το ότι πάλι δεν έχουμε αδικήσει αλλά έχουμε αδικηθεί προκαλεί την οργή και, εξάλλου, πιστεύεται ότι το Θείον βοηθεί εκείνους που αδικούνται. Τέλος έχουν θάρρος όσοι πιστεύουν πως αν επιχειρήσουν κάτι τι θα το επιτύχουν ή τουλάχιστον ότι δεν πρόκειται να πάθουν τίποτα ούτε αμέσως ούτε αργότερα. (10) Έτσι έχουμε εκθέσει όσα έπρεπε για το φόβο και για το θάρρος.

(ΑΡΙΣΤ Ρητ 1380b35–1383b10: Λόγος περὶ παθῶν) Φόβος και θάρρος

Το "όχι" και το "μη" : Ο σωστός τρόπος να βάζεις απαγορεύσεις στο παιδί

Οι απαγορεύσεις είναι σίγουρα αναγκαίο μέρος της διαπαιδαγώγησης ενός παιδιού. Χρειάζεται να γίνεται σαφές το τι πρέπει ή δεν πρέπει, μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει ένα παιδί και η άρνηση σίγουρα είναι λεκτικά απαραίτητη. Αρχικά το παιδί δεν καταλαβαίνει πολύπλοκες εξηγήσεις, οπότε το "όχι" και το "μη" είναι λέξεις που δεν μπορούμε να τις αποφύγουμε. Βέβαια δε θα πρέπει να συνοδεύονται με θυμό και αγριάδα, αλλά με ήρεμη, σταθερή φωνή και την ανάλογη σοβαρότητα της έκφρασης.

Όταν όμως τα παιδιά αρχίζουν να μεγαλώνουν, φτάνουν σε ένα επίπεδο κατανόησης που μπορεί να επιτρέψει μια νέα μορφή επικοινωνίας. Ο κάθε γονιός θα το καταλάβει αυτό το επίπεδο που φτάνει- το χρονικό σημείο ποικίλλει από παιδί σε παιδί αναπτυξιακά, καθώς δεν αναπτύσσονται όλα τα παιδιά με την ίδια ταχύτητα ή τον ίδιο τρόπο. 

Τι κάνουμε λοιπόν όταν το παιδί μας δείχνει ότι αρχίζει να καταλαβαίνει τι του λέμε; Το να συνεχίσουμε τον αρνητικό λόγο δημιουργεί:
α) σύγχυση, καθώς το παιδί γνωστικά καταλαβαίνει καλύτερα τι επιτρέπεται να κάνει, παρά τι δεν επιτρέπεται να κάνει.
β) αντιδραστικότητα, καθώς το παιδί ακούει διαρκώς το τι δεν πρέπει να κάνει, και δεν του αφήνεται περιθώριο να φανταστεί την επιθυμητή συμπεριφορά, ώστε να προβεί σε αυτήν.
γ) αποθάρρυνση, καθώς δεν ακούγεται μια αισιόδοξη, θετική κουβέντα για το τι θετικό προσδοκούμε από το παιδί.
δ) συγκρούσεις εξουσίας, καθώς ενισχύεται ο ρόλος της αυθεντίας του γονιού και ο υποτακτικός ρόλος του παιδιού.
ε) φοβίες, καθώς πολύ συχνά η απαγόρευση συνοδεύεται από μια απειλή (π.χ. μην τρέχεις, θα χτυπήσεις) 

Τα αρνητικά λόγια δεν είναι μόνο οι φράσεις εκείνες που περιέχουν "όχι" και "μη", αλλά γενικότερα ό,τι έχει αρνητική χροιά (π.χ. απειλή, φόβο, κριτική). Τι πρέπει λοιπόν να κάνει ο γονιός, όταν αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι το παιδί του έχει αρχίσει να καταλαβαίνει περισσότερα; Κατ' αρχήν, να αρχίσει να αντικαθιστά τα αρνητικά λόγια και τις απαγορεύσεις, με φράσεις που υποδηλώνουν τι επιτρέπεται στο παιδί να κάνει. Μερικά παραδείγματα:

• αντί για "μην τρέχεις στον διάδρομο", "στον διάδρομο περπατάμε"
• αντί για "μη μασάς με ανοιχτό στόμα", "όταν μασάμε, κρατάμε ενωμένα τα χείλη μας"
• αντί για "κοίτα τι λάθη έκανες", "βλέπω ότι έκανες κάποια σωστά"
• αντί για "μη εκεί, θα πάθεις ηλεκτροπληξία!", "εκεί βάζουμε μόνο πρίζες"

Μπορεί να χρειαστεί ένα μεταβατικό στάδιο στο οποίο να υπάρχει αρνητικός και θετικός λόγος μαζί, όπως π.χ. "όχι εκεί το χέρι, εκεί βάζουμε μόνο τις πρίζες ". Επίσης σιγά σιγά μπορούμε να αρχίσουμε να κάνουμε ερωτήσεις (π.χ. "τι είπαμε ότι μπαίνει εκεί;") ή να αφήνουμε μισοτελειωμένη την φράση, για να την συμπληρώσει το παιδί (π.χ. "εκεί βάζουμε μόνο...;"). Έτσι ο κανόνας εσωτερικεύεται καλύτερα και η πράξη δε γίνεται γιατί εμείς θέσαμε έναν κανόνα, αλλά επειδή το παιδί κατάλαβε έναν κανόνα- έχει μεγάλη διαφορά αυτό. 

Όλα αυτά δε σημαίνουν ότι θα απουσιάζει ο αρνητικός λόγος από το λεξιλόγιό μας- κάτι τέτοιο είναι και ανέφικτο και αντιπαιδαγωγικό. Επίσης δε σημαίνουν ότι θα τραυματίσουμε ψυχολογικά το παιδί μας, αν του πούμε "όχι" και "μη". Απλώς ο αρνητικός λόγος από μια ηλικία και μετά καλό θα είναι να χρησιμοποιείται με μέτρο και με προσοχή. Επίσης, διευκρινίζω ότι τα παραπάνω γενικά είναι χρήσιμα στην ανθρώπινη επικοινωνία για όλες τις ηλικίες, όχι μόνο προς τα παιδιά!

Μαθαίνω να χάνω

«Γι’ αυτό, θριαμβεύω». Όχι «παρόλο που» απέτυχα τόσες φορές τώρα θριαμβεύω, αλλά «γι’ αυτό ακριβώς» έφτασα στο θρίαμβο. Εκείνες οι εμπειρίες (κι όχι οι άλλες, οι ευχάριστες) ήταν αυτές που τον έκαναν αυτό που είναι σήμερα.

Έπεσα έξω, απορρίφθηκα, έσφαλα, απέτυχα, είναι ρήματα που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε την εμπειρία μας όταν τα πράγματα δεν έρχονται όπως τα είχαμε φανταστεί ή όπως τα θέλαμε.

Τέτοιες εμπειρίες είναι αναπόφευκτο να αποκτήσουμε στη διάρκεια της ζωής μας, και μόνο ένας ανόητος θα μπορούσε να πιστεύει πως θα καταφέρνει πάντα αυτό που επιδιώκει, πως θα πετυχαίνει πάντα τον στόχο του και πως μπορεί να ζήσει χωρίς ποτέ του να γευτεί την πίκρα της απογοήτευσης.

 Όμως, ακόμη κι αν μπορούσαμε ν’ αποφύγουμε την αποτυχία… θα ήταν κάτι το επιθυμητό; Δεν το νομίζω. Αυτό που νομίζω είναι ότι, αν θέλουμε να θριαμβεύσουμε (με την έννοια της απόκτησης του ζητούμενου), θα πρέπει να βιώσουμε πολλές φορές την αποτυχία, όχι μόνο γιατί δεν μπορούμε να την αποφύγουμε, αλλά γιατί αυτά τα λάθη και οι απογοητεύσεις θα μας διδάξουν πώς κινείται κανείς προς το στόχο.

Αν θέλεις να διευρύνεις τ όρια της ζωής σου θα πρέπει να διακινδυνεύσεις να σταθείς όρθιος και να το προσπαθήσεις ξέροντας πως, αργά ή γρήγορα, κάποια στιγμή θα πέσεις και θα χτυπήσεις.

Πιο…

Δεν είναι ανάγκη να το δηλώσουμε σε κανέναν… Ούτε και στα πιο κοντινά και αγαπημένα μας άτομα… Κρίνεται όμως απαραίτητο να το δηλώσουμε σε εμάς τους ίδιους και να ανακαλύψουμε την αλήθεια μας!!!

Ο λόγος για την εξαιρετικά μικρή λεξούλα “πιο”!!!

Ας σκεφτούμε απλά και ας είμαστε ειλικρινείς με εμάς… Ποιά είναι η ιδέα που έχουμε για τον εαυτόν μας; Ποιά είναι η εικόνα που έχουμε δημιουργήσει μέσα στο κεφάλι μας και έχει κατέβει και στην καρδιά μας και έχει κατέβει ακόμα πιο κάτω, στην δράση μας;

Δεν είναι αλήθεια ότι τις περισσότερες φορές υπάρχει μία εκούσια ή ακούσια τάση σύγκρισης του εαυτού μας με τους γύρω;

Ας πούμε στο εργασιακό μας περιβάλλον… Ποιος δεν έχει σκεφτεί ότι αυτός ο ίδιος είναι “πιο” εργατικός, συνεπής, οργανωτικός κλπ, σε σχέση με τον τάδε, ή την τάδε αργόσχολη, ασυνεπή κλπ…;

Ας πούμε σε επίπεδο εξωτερικής εμφάνισης… Ποιος δεν έχει σκεφτεί ότι είναι αν όχι “πιο” όμορφος, τουλάχιστον γλυκύτερος ή συμπαθητικότερος από τον άλλον;

Ας πούμε σε επίπεδο συναισθημάτων… Ποιος δεν έχει σκεφτεί ότι αυτός είναι “πιο” καλός, ευαίσθητος, φιλόπονος κλπ, σε σχέση με τον άλλον τον στριμμένο, αναίσθητο κλπ…;

Ας πούμε σε επίπεδο αποκτημάτων… Ποιος δεν έχει σκεφτεί ότι το σπίτι, ο σύντροφος, το παιδί του κλπ, είναι “πιο” αξιόλογα από των άλλων;

Να συνεχίσω ή να το σταματήσω εδώ με την ευχή να αρχίσουμε να το ψάχνουμε σοβαρότερα το θέμα;

Να προσθέσω μόνο ότι όλα τα παραπάνω “πιο” εγκαθίστανται τόσο γερά μέσα μας, που αισθανόμαστε ότι είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε και αλλοίμονο σε όποιον δεν το βλέπει και δεν θέλει να το παραδεχτεί (δεν ξέρω καν πώς τόλμησα να θίξω αυτό το θέμα… Χιχιχι)… Και φυσικά εμφανιζόμαστε στους γύρω μας με τον αέρα του “πιο” της φαντασίας μας… Και έχουμε και την τελείως ανεδαφική εντύπωση ότι οι άλλοι μας βλέπουν μέσα από τα μάτια μας… Τι ουτοπία!

Ψυχοπαθολογικές-συμπλεγματικές καταστάσεις θρησκευτικής φρενοβλάβειας και Εκκλησία

Είναι γνωστό, για όποιον ασχολείται με το φαινόμενο Εκκλησία και Θρησκεία, ότι για το ποίμνιο και τους “βοσκούς” του φαινομένου, οτιδήποτε δεν είναι αρεστό στην συγκεκριμένη θεώρησή τους, λογίζεται από αυτούς εκ προοιμίου αιρετικό, επιβλαβές, δαιμονικό και γενικά ασυμβίβαστο με αυτούς.

Θα μου πείτε, τί ενδιαφέρει την κοινωνία για το τι λένε όσοι είναι ιδεοληπτικοί; Το θέμα είναι, ότι τις στρεβλές τους απόψεις τις προβάλλουν ιδιαίτερα με την εξουσία που έχουν και προσπαθούν να τις επιβάλουν σε όλη την κοινωνία και το κράτος μας, ως την μόνη ορθή θεώρηση. Αυτό εκτός του ότι είναι επικίνδυνο, δεν δίνει στην κοινωνία και την επιστήμη την δυνατότητα να ελέγξουν με ορθολογικά κριτήρια κάτι, αν αυτό μπαίνει εκ προοιμίου σε μια μανιχαϊστική διάσταση καλού/κακού και αυτό είναι που προσπαθεί η Εκκλησία να κάνει σε πολλά θέματα. Πριν λίγο καιρό είδαμε τις πολεμικές τέχνες και το judo ότι είναι...δαιμονικά, εδώ όμως θα μας απασχολήσει το θέμα της ψυχοθεραπείας, της ψυχανάλυσης και γενικά την θεραπεία των ψυχικών προβλημάτων, που και αυτές σε αυτή την κατηγορία λίγο πολύ μπαίνουν από τους χριστιανούς.

Ψυχολογία-Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία είναι ή συμπληρωματική λύση στην ψυχιατρική και την αντίστοιχη φαρμακοθεραπεία, την ηλεκτροθεραπεία και την στα σπάργανα ακόμα αντίστοιχη χειρουργική, για τις λεγόμενες ψυχικές/ψυχολογικές ασθένειες. Μάλιστα πολλές φορές συνεργάζονται ακόμα και από τους ίδιους επιστήμονες με την ψυχιατρική ή την βιολογία και συχνά παραπέμπει η μία στην άλλη. Ο ενδιαφερόμενος για ψυχοθεραπεία, δεν είναι πάντα “ασθενής” με την απλή έννοια του όρου· είναι οποιοσδήποτε αισθάνεται ο ίδιος ή κάποιος κοντινός του, ότι υπάρχει κάτι στις σκέψεις του, στις πράξεις του και στην κατανόηση την δική του ή των άλλων, που είναι εμπόδιο στη ζωή του και δεν σημαίνει ότι είναι η φαίνεται διαφορετικός από έναν μέσο άνθρωπο.

Η ίδια η ψυχοθεραπεία, είναι αλήθεια ότι μπαίνει κατ΄ ευθείαν μέσα στα πόδια των παπάδων, αφού μέχρι τώρα, μόνο αυτοί είχαν de facto την “δικαιοδοσία” να την εξασκούν σε κάποια μορφή της και να την λένε “εξομολόγηση” ή “εξορκισμό”. Βέβαια, αν ρωτήσετε έναν παπά, θα σας πει ότι η εξομολόγηση είναι άλλο πράγμα, ενώ η ψυχοθεραπεία είναι μάλλον κάτι κακό όπως μας λέει η συλλογή κειμένων κατά της ψυχολογίας από την Μητρόπολη Γλυφάδας.

Στην ουσία και μόνο που κάποιος αναφέρει το πρόβλημά του σε έναν τρίτο, είτε παπά είτε φίλο, είναι από μόνο του θετικό, αν μάλιστα δει το πρόβλημα έξω από τον εαυτό του, όπως το βλέπει ένας τρίτος, μπορεί ίσως και να βοηθηθεί. Το θέμα είναι ότι ο εξομολόγος δεν γνωρίζει την επιστημονικότητα του θέματος, αλλά την εμπειρία της ποσότητας και μάλιστα συγκεκριμένης ποσότητας, ποιμνίου δηλαδή, και εκτός αυτού, υποβάλλεται στον ενδιαφερόμενο, ότι το μεν πρόβλημα είναι σίγουρα κάτι δαιμονικό-αμαρτωλό και προερχόμενο από την “ελεύθερή του βούληση” που δημιουργεί εκ των πραγμάτων ενοχές ή ακόμα σαν θεϊκής προέλευσης για λόγους “δοκιμασίας”, ενώ την λύση, θα την πάρει από τον Θεό μέσω του παπά φυσικά. Έτσι, πείθεται για την χρησιμότητα του εξομολόγου και ενισχύει με τον άλφα ή βήτα τρόπο την παράνοια του ανορθολογισμού. Από την άλλη επειδή θέλουν να ελέγχουν και τον “Διάβολο”, τελευταία έχουνε εμφανιστεί πολλοί παπάδες ή “θεολόγοι” που φέρνουν και τον τίτλο του “ψυχολόγου” ή “ψυχίατρου”. Η γνωστή διπλή γλώσσα της Εκκλησίας.

Γιατί όμως η ονομασία “ψυχο-θεραπεία”; Την ονομασία την πήρε από την αρχαία εποχή που ήταν γενικά πιστευτό ότι υπάρχει η “ψυχή”, κάτι μη υλικό δηλαδή, κάτι άλλο έξω από το σώμα του ανθρώπου, μάλλον ημιαυτόνομο από αυτό, που ευθύνεται (από μόνο του η σε συνδυασμό με θεϊκές δυνάμεις), για ότι ζει, δημιουργεί ή παθαίνει ο άνθρωπος, για το οποίο δεν υπάρχει προφανής εξωτερική αιτία.

Φυσικά, υπάρχει και διάσταση στο τι συμβαίνει στην ψυχή μετά τον θάνατο· οι πλατωνιστές μιλάνε για αθανασία (μάλιστα, θεωρούν ότι ήδη η ψυχή προϋπήρχε της γέννησης είναι δηλαδή αιώνια), οι αριστοτελικοί ότι πεθαίνει μαζί με το σώμα, οι χριστιανοί ότι δημιουργείται από τον θεό τους και δεν πεθαίνει ποτέ, αλλά θα ενωθεί με το “αναστημένο” σώμα κάποτε και φυσικά κάθε θεϊστική και φιλοσοφική θεώρηση διαφέρει στο πως φαντάζεται την ύπαρξη και εξέλιξη της ψυχής.

Περιττόν να πούμε ότι σύμφωνα με την επιστήμη, όχι μόνο δεν έχει φανεί κάτι τέτοιο, δηλαδή η ύπαρξη της ψυχής όπως την φαντάζονται οι θιασώτες της ως κάτι το μη υλικό, αλλά όλες οι πνευματικές δράσεις του ανθρώπου, όσο και τα προβλήματα στον “ψυχισμό” του, δεν φαίνεται να έχουν αιτία ή επηρεασμό σε κάτι πέρα από την ίδια την βιοχημεία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος, ή εμμέσως του ίδιου του άμεσου περιβάλλοντος ή τέλος της κληρονομικότητας του.

Η ψυχή για την ιατρική και κατ' επέκταση για την ιατρική ψυχολογία, λόγω ακριβώς της προϊστορίας του όρου και της φόρτισης της από θεολογικές και φιλοσοφικές θεωρήσεις, δεν έχει επακριβή ορισμό, αναφέρεται όμως σε ότι έχει να κάνει με ανώτερες πνευματικές λειτουργίες του ανθρώπου, όπως η προσοχή, η συγκέντρωση, η αντίληψη, η μνήμη, η νόηση, η σκέψη, η βούληση και η συνείδηση. Το ότι η ορολογία παρέμεινε ως ψυχο-κάτι, δεν δηλώνει πλέον ότι υπάρχει η ψυχή όπως την ορίζουν δηλαδή οι θεϊστές, αλλά καθορίζει λόγω ιστορικών όπως είδαμε αιτιών, το συγκεκριμένο είδος θεμάτων που δεν δείχνουν να έχουν άμεσα απτή υλική αιτία. Η ψυχολογία λοιπόν αν και κάποτε εθεωρείτο τμήμα της φιλοσοφίας, σήμερα θεωρείται αναπόσπαστο τμήμα της ιατρικής, αφού γίνεται όλο και περισσότερο προφανές, ότι η μελέτη των ψυχικών φαινομένων, χωρίς την πλήρη διερεύνηση του ανθρώπινου νευρικού, του βιορυθμικού, του ορμονικού και του ανοσιακού συστήματος, είναι πλέον αδιανόητη. Το αντικείμενό της τελικά είναι η μελέτη τής συνείδησης και της συμπεριφοράς του ανθρώπου, σε συνδυασμό με τα συνειδητά ή ασυνείδητα κίνητρα του (Νικηφόρος Αγγελόπουλος, Ιατρική Ψυχολογία Α΄, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, 2012, εισαγωγή).

Εκεί που εστιάζουν τα κείμενα των φορέων της Εκκλησίας ιδιαίτερα, είναι στο “γεγονός”, για αυτούς, ότι η ψυχοθεραπεία δεν είναι επιστήμη και φέρνουν κάποιες βιβλιογραφίες κάποιων που έχουν ενδοιασμούς ή την αρνούνται όπως και την κατηγορούν για τις πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις ή μεθόδους που χρησιμοποιεί, ισχυριζόμενοι ότι αυτό και μόνο δείχνει ότι δεν είναι επιστήμη ή ότι έχει δημιουργήσει θρησκεία, είναι επικίνδυνη και άλλα ενδιαφέροντα. Διαβάστε αυτήν την επιλογή της κας Ελένης Ανδρουλάκη από τους σχετικούς συνδέσμους που έβαλα πάρα πάνω, για να πάρετε ιδέα την γνώμη της Εκκλησίας για το θέμα, που είμαι σίγουρος ότι κάποιοι θα πουν ότι δεν είναι η επίσημη γνώμη της.

Φυσικά, αυτό δεν είναι που κάνει κάτι επιστήμη ή όχι. Το να αρνείται κάποιος βιολόγος την Βιολογία δεν σημαίνει ότι δεν είναι επιστήμη. Με την ίδια έννοια που κάποιος ψυχολόγος αρνείται την Ψυχολογία, όπως δείξαμε στη “Για την «Ψυχολογία του Αθεϊσμού»”. Το να έχει κάποιος ενδοιασμούς ας πούμε για κάποιες θεωρίες της Εξέλιξης, δεν έχει να κάνει με την επιστημονικότητά της. Στο θέμα της Κοσμολογίας, σήμερα υπάρχουν πάρα πολλές θεωρίες και μέθοδοι έρευνας, το ίδιο στην Κβαντομηχανική, όλες θεμιτές άλλες με περισσότερα ή λιγότερα προβλήματα· αυτό δεν κάνει την Κοσμολογία ή την Κβαντομηχανική μη επιστήμη, στον βαθμό που η θεωρία γνωρίζει ότι είναι ΘΕΩΡΙΑ και όχι “μη επιδεχόμενη αμφισβήτησης” πραγματικότητα όπως για παράδειγμα η ΘΕΩΡΙΑ του “Bing Bang” που για τους χριστιανούς ως γνωστόν είναι δεδομένη.

Το ίδιο συμβαίνει και με την Ιστορία. Η ιστορία δεν ξέρει τα πάντα για την εποχή της αρχαίας Αιγύπτου για παράδειγμα. Αλλά τα στοιχεία που μαζεύει και ταξινομεί, ακόμα και αυτά που δεν μεταφέρουν ακριβείς ή αληθείς πληροφορίες σε συνδυασμό, μας δίνουν μια καλύτερη γνώση της εποχής από το να μην υπήρχε. Η μέθοδος λοιπόν έχει σημασία να είναι επιστημονική, δηλαδή να ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες ελέγχου, σύγκρισης, διασταύρωσης, στατιστικής, καταγραφής και να διαλέγεται μεταξύ της στις ανακοινώσεις και τα συνέδρια. Από εκεί και πέρα υπάρχουν και πολλές σχολές στην ιστορική επιστήμη, στο πως μπορεί να διαβάζεται δηλαδή, ούτε αυτό αφαιρεί την επιστημονικότητά της, στον βαθμό που δεν γίνεται στρατευμένη σε κάτι, συνήθως σε εθνικο-πολιτικές ή θρησκευτικές ιδεοληψίες, πού όλες αυτές καθαρίζουν με την πάροδο του χρόνου.

Βλέπουμε λοιπόν, ότι η Επιστήμη δεν είναι μόνο τα Μαθηματικά και ότι ένα και ένα ίσον δύο, είναι πολύ περισσότερα θέματα που μπορεί σε πρώτη ανάγνωση να μην είναι ξεκάθαρα όπως στις ανθρωπιστικές επιστήμες, αλλά η ανάλυσή τους και η ταξινόμησή τους, μας έχουν ήδη διευρύνει την γνώση μας, όπως για παράδειγμα η Θεολογία και όταν λέω Θεολογία δεν μιλάω για συγκεκριμένη κατήχηση στην πίστη συγκεκριμένου θεού, όπως την φαντάζονται στο Ελλαδιστάν, αλλά για μελέτη του συγκεκριμένου φαινομένου, της ιδεοληψίας δηλαδή των θεϊστών, στο σύνολό τους.

Τα ψυχικά φαινόμενα τώρα όπως ξέρουμε ήδη σε κάποιο βαθμό, δεν έρχονται από κάποια άγνωστη ή θεϊκή πηγή αλλά από την ίδια την κληρονομικότητα ή την βιοχημεία μας που επηρεάζεται ιδιαίτερα από τις σκέψεις δηλαδή από το πως μεγαλώσαμε και το άμεσο περιβάλλον μας, τόσο σαν τροφή, όσο και σαν συναισθήματα-καταστάσεις που βλέπουμε ή αντιμετωπίζουμε ή ακόμα αντιμετωπίσαμε στο παρελθόν αλλά με συγκεκριμένο έναυσμα επανέρχονται.

Στις δημοσιεύσεις “Θρησκεία ή βίωμα” και “Θρησκεία Θαυμάτων - Τα θαύματα στην Καινής Διαθήκης”, ειπώθηκαν αρκετά για το πως ο άνθρωπος ο οποίος πιστεύει ακράδαντα σε κάτι, αν προγραμματιστεί εξωτερικά ή από μόνος του για κάτι, ή τέλος αν τύχουν οι κατάλληλες στρεσογόνες συνθήκες, μπορεί όχι μόνο να δει και να ακούσει πολλά “θαυμαστά”, αλλά κάποια από τα φαινόμενα αυτά έχει η επιστήμη την ικανότητα να τα επαναλάβει στο εργαστήριο, δείχνοντάς μας κατευθείαν στη βιοχημεία μας και όχι σε επικοινωνία με άλλες οντότητες όπως πιστεύεται από τους θρήσκους.

Βέβαια η ανάλυση στον σύνδεσμο που σας έδωσα πριν, φθάνει και σε άλλα συμπεράσματα που τα θέτει με μορφή μύθων:
Πρώτος μύθος: «Επιστημονική η ψυχοθεραπευτική».
Δεύτερος μύθος: «Αναγκαία η ψυχοθεραπευτική».
Τρίτος μύθος: «Αποτελεσματική η ψυχοθεραπευτική».
Τέταρτος μύθος: «Ακίνδυνη η ψυχοθεραπευτική».
Πέμπτος μύθος: «Η Εκκλησία χρειάζεται την ψυχοθεραπεία και τους Χριστιανούς ψυχοθεραπευτές».
Έκτος μύθος: «Η Εκκλησία μπορεί να προσλάβει τις ψυχοθεραπευτικές θεωρίες και μεθοδολογίες».
Για να καταλάβει ο καθείς σε τι Μεσαίωνα ζουν αυτοί οι άνθρωποι. Διαβάστε το συμπέρασμα: Χριστιανός που μετανοεί δε χρειάζεται ψυχο-φιλοσοφικά υποστηρίγματα.

Να σημειώσω ότι εκτός από άχρηστες τις μεθόδους αυτές στο ίδιο το κείμενο, τις έβγαλε και επικίνδυνες στον 4ο μύθο. Φαντάζομαι ότι οι καλόγεροι του Μεσαίωνα που γυρνούσαν με μαντζούνια και “θεράπευαν” με αυτά και με εξορκισμούς το πόπολο, τα ίδια θα έλεγαν τότε για τους ιατρούς που ήταν στο περιβάλλον του αυτοκράτορα το πόσο επικίνδυνη δηλαδή ήταν η Ιατρική, γιατί η αντιστοιχία είναι παρόμοια.

Αυτό που φοβούνται οι “εν Χριστώ αδελφοί”, εν προκειμένω η μητρόπολη Γλυφάδας, και όσοι ζουν από αυτές τις ιδεοληψίες, είναι ότι η κατανόηση από τον άνθρωπο της αιτίας και της λύσης αυτών των φαινομένων που παλαιότερα ήταν ανεξήγητα και τα απέδιδαν σε θεϊκές ή δαιμονικές επιδράσεις, καταργούν στην κοινωνική συνείδηση την ίδια την υπόσταση της Εκκλησίας που είναι η εξομολόγηση και η ισχύς και εξουσία που έχει πάρει από αυτήν. Καταργεί τέλος την “δράση” και “επίδραση” ενός θεωρούμενου εξωκοσμικού παράγοντα ή οντότητας ή σύνολο οντοτήτων, που τον λένε συνοπτικά επίσης “θεό”, από τον οποίο ισχυρίζονται ότι εκπορεύονται όλα, τα πάντα, εκτός φυσικά από, όπως λένε, τα “κακά”.

Στην ελληνική σελίδα της Wikipedia θα βρείτε μια καλή ανάλυση του πλήθους και της ονοματολογίας των προβλημάτων αυτών που λέμε ψυχικά ή ψυχολογικά, για να καταλάβουμε ότι πράγματι δεν θα μπορούσε να υπάρχει μια ή κάποιες λίγες μέθοδοι θεραπείας τους. Τόσο στην ψυχοθεραπευτική όσο και στην φαρμακολογία υπάρχουν σωρεία φαρμάκων και περιπτώσεων και μεθόδων και θεωριών που πληθύνουν συνέχεια, η δε ηλεκτροθεραπεία αφορά συγκεκριμένες λίγες περιπτώσεις.

Το ίδιο συμβαίνει με τα υπόλοιπα ψυχικά προβλήματα. Και μόνο το γεγονός ότι σε περιόδους κρίσεως αυτά πληθαίνουν, δείχνει την εξάρτησή τους ήδη από το περιβάλλον και το στρες. Αν διαβάσετε τις αναλύσεις για το θέμα της αύξησης των αυτοκτονιών την περίοδο της κρίσης, θα διαπιστώσετε ότι κοινή πεποίθηση των ειδικών είναι ότι τα προβλήματα αυτά προϋπάρχουν λόγω παρελθόντος, και απλά περιμένουν τις κατάλληλες συνθήκες να εμφανιστούν και η κρίση ευνοεί την εμφάνιση τους. Το παρελθόν υποδεικνύει κληρονομικότητα και προγενέστερο περιβάλλον, ή αύξησή τους έντονο περιβάλλον και πίεση.

Η στατιστική είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια της επιστήμης. Όταν για παράδειγμα βλέπεις ότι ένα κοινό στοιχείο πολλών περιπτώσεων κατάθλιψης ή αντικοινωνικής συμπεριφοράς, είναι η προβληματική παιδική ηλικία ή η κακοποίηση σε αυτή την ηλικία, δεν μπορείς να αγνοήσεις την σημασία των συμβάντων σε αυτή, για την σωστή ψυχική εξέλιξη του ανθρώπου. Το γεγονός ότι όλοι όσοι έχουν κατάθλιψη δεν ήταν κακοποιημένοι δεν αφαιρεί την δύναμη της διαπίστωσης και της γνώσης που μας έδωσε η πληθώρα τέτοιων συμβάντων. Η συνειδητοποίηση της πιθανής αιτίας πέρα από το ίδιο το αποτέλεσμα, έχει λοιπόν μεγάλη σημασία τόσο για τον θεραπευτή όσο περισσότερο τον ενδιαφερόμενο, που έτσι μπορεί να καταλάβει τον εαυτό του και τις πράξεις του καλύτερα.

Η χρήση αρχετυπικών συμβόλων σαν μέθοδο κατανόησης, η ομαδική θεραπεία που ο κάθε ένας βλέπει ότι το πρόβλημα του δεν είναι μοναδικό και η λύτρωση της κατανόησης και δήλωσης του μπροστά σε μια ομάδα, ή η κίνηση, ο χορός, η μουσική, η γλώσσα, η ζωγραφική που έχουν φανεί ήδη να βοηθούν συγκεκριμένες περιπτώσεις ψυχικών προβλημάτων, δεν μπορούν να θεωρούνται σαν κάτι αρνητικό, από τη στιγμή που σε αρκετές περιπτώσεις δουλεύουν οι αντίστοιχες μέθοδοι που έχουν και αντίστοιχες ονομασίες, χορο-μουσικο-γλωσσο-τεχνο-θεραπείες.

Η επιστήμη είπαμε ήδη προχωράει με την μέθοδο του ελέγχου και του σφάλματος. Το ότι ακόμα δεν έχει ξεκαθαρισθεί τελείως ποια μέθοδος ή προσέγγιση είναι η καλύτερη για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση ή για κάθε ανθρώπινο χαρακτήρα, δεν αφαιρεί ούτε την επιστημονικότητά της, ούτε τα αποτελέσματά της. Άλλωστε, το κάθε ψυχολογικό πρόβλημα δεν είναι κάτι προφανές, προφανή ίσως να είναι τα αποτελέσματα του χωρίς να το δηλώνουν. Η διάγνωση είναι συχνά μια χρονοβόρα διαδικασία, στην οποία πρέπει να συμμετάσχει και να το θέλει αυτό και ο ενδιαφερόμενος.

Ας πούμε στην ανάλυση, ο θεραπευτής δεν δίνει μαγικές λύσεις, προσπαθεί να κατανοήσει από τη συζήτηση και λέξεις κλειδιά το είδος του προβλήματος και να υποδείξει στον ενδιαφερόμενο την καλύτερη μέθοδο. Έπειτα προσπαθεί να κάνει τον ασθενή να συνειδητοποιήσει από μόνος του το είδος του προβλήματος, να εκφράσει μόνος του αυτή τη συνειδητοποίηση, αυτό είναι το πρώτο στάδιο που σε άλλες μεθόδους έχει πολλή κουβέντα, σε άλλες λιγότερη.

Το δεύτερο είναι να καταλάβει τις αιτίες του, πάλι μόνος του ή με την βοήθεια των ερωτήσεων της ανάλυσης και το τρίτο με την βοήθεια της μεθόδου να προσπαθήσει να ανατρέψει τις συνθήκες που το δημιούργησαν ή να περιορίσει τη δράση τους.

Θα μπορούσε η ανάλυση να γίνει χωρίς βοηθό; Ίσως αλλά η πραγματικότητα δείχνει ότι πάντα ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον χρειάζεται βοήθεια για αυτό, και χωρίς την βοήθεια ενός ειδικού επιστήμονα δεν θα φθάσει εύκολα στο πλήρες βάθος του προβλήματος και όλων των συνιστωσών του. Άλλωστε η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει και φαρμακολογία ή άλλου είδους θεραπείες που κάνει την επίλυση πλέον σύνθετη.

Πέρα από την ανάλυση όπως είδαμε υπάρχουν και άλλες μορφές ψυχοθεραπείας που όλες έχουν τον ίδιο μέσες άκρες σκοπό: τον αναπρογραμματισμό του ανθρώπινου ψυχισμού-χαρακτήρα για να αισθανθεί ο άνθρωπος καλύτερα και να είναι χρήσιμος στην κοινωνία και η κοινωνία χρήσιμη σε αυτόν.

Παράδειγμα
Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα από προσωπική μου γνώση. Γνωστός, με έντονη αντικοινωνική συμπεριφορά, που ο ίδιος δεν την έβλεπε έτσι, αλλά σαν πρόβλημα κατανόησης από τους φίλους ή τους συναδέλφους του, δέχεται να ζητήσει την βοήθεια ενός ειδικού. Και στην συζήτηση που μάλλον πήρε αρκετές συνεδρίες, διαπιστώνει ότι έχει προβλήματα ζήλιας και ανταγωνισμού. Η κατανόηση είναι το πρώτο βήμα όπως είδαμε. Αλλά πρέπει να βρεθούν οι αιτίες. Στην περαιτέρω ανάλυση κατανοεί ότι γεγονότα της συμπεριφοράς των γονιών του, όπως το πως ο αυστηρός πατέρας του κορόιδευε ή υποτιμούσε την μητέρα του και το πως εκείνη αντιδρούσε λεκτικά ή “υπόγεια” κάνοντάς τον να γίνεται περισσότερο έξαλλος, ήταν πράγματα που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα του, αφού και μόνο η ανάμνηση τους, με χαρακτηριστικές ατάκες, εκφράσεις ή και βλέμματα που ανταλλασσόντουσαν μπροστά του, είναι ιδιαίτερα έντονη και επίπονη.

Αυτό ήταν το δεύτερο στάδιο. Σε αυτό ο θεραπευτής ρωτάει και όπου βλέπει ότι υπάρχει περισσότερο ενδιαφέρον για την περίπτωση, επιμένει με περισσότερες διευκρινιστικές ερωτήσεις μέχρι να φθάσει στο κρίσιμο σημείο και το θέμα να γίνει προφανές· σε κάποιες περιπτώσεις λέει και τη γνώμη του ή την συζητάει. Το θέμα είναι ο ενδιαφερόμενος να αντιληφθεί την σημασία των αντίστοιχων περιπτώσεων που τόσο τον σημάδεψαν και να εκφράσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του για αυτές, να κατανοήσει την σημασία τους για τον ψυχισμό του. Κατανοώντας ότι οι συγκεκριμένες λάθος ενέργειες δούλεψαν σαν λάθος πρότυπα-οδηγίες πάνω του, προσπαθεί να επανατοποθετήσει μέσα του το πρότυπο του σωστού πατέρα και της σωστής μητέρας και στο βαθμό που το θέλει και το κατανοεί, αυτόματα αλλάζει και ο τρόπος συμπεριφοράς του στην κοινωνία.

Τέτοιες απλές καταστάσεις έχουμε δει και τα αποτελέσματα είναι πάρα πολύ θετικά. Μιλάμε για πραγματική μεταμόρφωση. Για άνθρωπο που έπρεπε να του μιλήσεις προσεκτικά και να δικαιολογήσεις τους άλλους της παρέας για να μην παρεξηγηθεί για οτιδήποτε του φάνηκε στραβό, και που τον ξαναβλέπεις κοινωνικό, πραγματιστή, να συμμετέχει ισότιμα σε μια συζήτηση, χωρίς τάσεις επιβολής ή ευθιξίας, που παλιά ήταν κοινός τόπος στη συμπεριφορά του, χωρίς να συζητήσω για μια πλέον ομαλή συζυγική ζωή που πριν δεν υπήρχε όπως και την βελτίωση της επαφής με τους γονείς του η οποία πριν από την ανάλυση ήταν προβληματική, χωρίς να γνωρίζει καν γιατί.

Στα βιβλία ψυχανάλυσης υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν και την λογική της ψυχανάλυσης και πως μπορεί πραγματικά να δουλέψει, αν ο άνθρωπος θέλει πράγματι να βοηθηθεί από την Γνώση που έχουμε πλέον και να βελτιώσει τον εαυτό του. Ας έρθουμε τώρα στο συμπέρασμα της κας Ανδρουλάκη από το κείμενο της Μητρόπολης Γλυφάδας, σε τί θα ωφελούσε αυτόν τον άνθρωπο η...μετάνοια; Γιατί ακριβώς θα έπρεπε να μετανοήσει;

Το αν η ορολογία που συνηθίζεται είναι “συμβάντα καταγεγραμμένα στο ασυνείδητο”, δεν αλλάζει τίποτα από αυτή τη γνώση που σαν εργαλείο στα χέρια του ειδικού ή σαν γνώση ακόμα και του ίδιου του ασθενή, μπορεί να γίνει εργαλείο καλύτερης κατανόησης του εαυτού του. Η ορολογία της ψυχανάλυσης δεν παύει να μιλάει για ανθρώπινες καταστάσεις που επηρεάζουν συναισθηματικά και ψυχολογικά με κάποιο ιδιαίτερο τρόπο τον ανθρώπινο ψυχισμό, σε μια φάση της ζωής του και φαίνονται να δρουν σε άλλη, δηλαδή ένα γεγονός που δεν έχει σημασία ούτε η ορολογία που είναι διευκρινιστική (και όχι διαστρεβλωτική όπως η θεολογική), ούτε η πληθώρα μεθόδων, εφόσον υπάρχουν πλέον τα εργαλεία για την κατανόηση και την θεραπεία και δεν προέρχονται από καμιά μαγική ή θεϊκή διαδικασία.

Βιολογία-Βιοχημεία
Η εξέλιξη της βιολογίας, τελευταία έχει φέρει τεράστιες γνώσεις στο πως δουλεύει και επηρεάζεται η βιοχημεία του εγκεφάλου, του νευρικού μας συστήματος και όλου του οργανισμού μας, τόσο από σκέψεις ή προσλαμβάνουσες εμπειρίες, όσο και από τροφές ή φάρμακα και πως οι στρεβλώσεις δημιουργούν ψυχολογικές καταστάσεις. Ενώ αντίστοιχα το αποτέλεσμα σαν ψυχικό φαινόμενο, δημιουργεί νέα ηλεκτροχημικά φαινόμενα και σωματικοποιείται. Μπορεί δηλαδή ένα έντονο και χρόνιο ψυχολογικό πρόβλημα να δημιουργεί κανονικές σωματικές πλέον ασθένειες, ο αριθμός των οποίων (αναφέρονται σαν αυτές που έχουν ψυχολογικά ή ψυχοσωματικά αίτια) όλο και μεγαλώνει, στην κατανόηση της ιατρικής.

Για παράδειγμα, είναι σχεδόν εκλαϊκευμένη γνώση (θα τη δείτε σε περιοδικά και ιστοσελίδες που αναφέρονται σε θέματα ιατρικής, άθλησης, ευζωίας) ότι η μείωση ή η έλλειψη της σεροτονίνης (ορμόνη που παίζει τον ρόλο νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο), δημιουργεί την κατάθλιψη ή την απώλεια μνήμης, και ότι παράλληλα ή ίδια ορμόνη σε έλλειψη, αυξάνει το αίσθημα της διάθεσης για υδατάνθρακες. Να ένα απλό δείγμα σχέσης του πάχους με την κατάθλιψη. Τί είναι αυτό που ρίχνει άμεσα την σεροτονίνη; Τα σκοτεινά περιβάλλοντα και η έλλειψη ήλιου, ή μη άθληση-κίνηση, η απαισιοδοξία και η κακή διατροφή.

Άλλο παράδειγμα: Οι στρεσογόνες καταστάσεις δημιουργούν ποσότητες κορτιζόλης και επινεφρίνης. Όμως η κορτιζόλη απελευθερώνει ινσουλίνη στο αίμα ανεβάζοντας ψηλά τα επίπεδα γλυκόζης (για να αντεπεξέλθει στο στρες) και αν οι καταστάσεις επιμείνουν χρονίως, η έκχυσή τους απορυθμίζεται και η απορύθμιση δηλαδή το ακατάστατο πλεόνασμα ινσουλίνης από το συνεχές στρες, οδηγεί στην αίσθηση πείνας· δηλαδή μπορεί εύκολα να οδηγήσει, πάλι στο πάχος και τελικά στην κατάθλιψη.

Βλέπουμε λοιπόν, πως πολύ απλά το περιβάλλον επηρεάζει άμεσα και έμμεσα την βιοχημεία και πως η βιοχημεία δημιουργεί ψυχικές διαθέσεις και αυτές συχνά σωματικές καταστάσεις ή ασθένειες στον άνθρωπο, χωρίς να μεσολαβεί ή να επεμβαίνει κανένας θεϊκός παράγοντας, όπως φανταζόταν και φαντάζεται ακόμα η άγνοια των ιδεοληπτικών της “μετάνοιας” που ζουν και θέλουν να παρατείνουν τον Μεσαίωνά τους.

Η αλήθεια είναι ότι ο τομέας αυτός αν και δείχνει δύσκολος, έχει τεράστιο μέλλον και είμαστε σε αρχικό στάδιο της πλήρους κατανόησης όλων των φαινομένων που είναι πολλά. Αλλά, και τα αποτελέσματα ήδη είναι πολλά και οι γνώσεις πολλές και διευρύνονται και αυτό φαίνεται από το πλήθος των σχετικών δημοσιεύσεων που είναι σε άνθηση και πολλές πλέον εκλαϊκεύονται στον τύπο όπως ήδη φάνηκε.

Επίλογος
Δεν υπάρχουν λοιπόν εξωγήινοι ή μεταφυσικοί παράγοντες για τα πνευματικά και ψυχικά φαινόμενα, μπορεί η γνώση τους να είναι ακόμα στην αρχή και σε εξέλιξη, αλλά το ότι υπάρχουν υλικά, φυσικά αίτια που μπορούν να καταγραφούν, να αναλυθούν και να βοηθήσουν την ανθρωπότητα είναι γεγονός. Αυτός είναι και ο ρόλος της Επιστήμης να βοηθάει τον άνθρωπο στα προβλήματα που έχει.
Καταλαβαίνω, ότι η επιστημονική προσέγγιση στο να ξεκαθαρίσουν οι αιτίες για το κάθε ψυχικό αποτέλεσμα, κάνει πολύ κακό στην “δαιμονικής προέλευσης” θεώρηση της Εκκλησίας και των “βοσκών” της. Λασπώνοντας λοιπόν την ψυχοθεραπευτική και την ψυχολογία, και συνεχίζοντας να ξεχωρίζουν τα ψυχικά φαινόμενα σαν θεϊκής ή δαιμονικής προέλευσης, χρήζοντα συγχώρεσης, νομίζουν ότι θα επιβιώσει περισσότερο ο ανορθολογισμός τους άρα και η εξουσία τους.

Και για να μην ξεχνάμε σήμερα, Κυριακή της Ορθοδοξίας – Οι κατάρες της Εκκλησίας κατά των Ελλήνων και του ελληνικού πνεύματος! (Απολαύστε τους λοιπόν και θαυμάστε την αγάπη του εβραιοχριστιανισμού προς τον ΕΛΛΗΝΑ και το ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ.)

Ο Ελληνισμός βογγάει κάτω από την ταφόπλακα των 1.700 χρόνων. Είναι τραγικό το φαινόμενο της σημερινής ελλαδικής εξουσίας με τους τρόπους ελέγχου των απόψεων και σκέψεων των Ρωμιών, Γραικύλων, Ραγιάδων και Γκιαούρηδων. Δυστυχώς αυτοί έχασαν την ικανότητα να νιώσουν την αλή­θεια, διότι τα μέσα μαζικής αποβλάκωσης ρίχνουν χωρίς διακοπές στην αγορά ιδεών τα νεφελώδη τους προϊόντα.

Η Ορθοδοξία, όπως και οι άλλες ιουδαϊκής προέλευσης θρησκείες, μιλούν για μετά θάνατον ζωή και αφήνουν την παρούσα ζωή σε άθλια χέρια, εδραι­ώνοντας έτσι την υποδούλωση.

Δυστυχώς ψάλλονται σε κάθε χριστιανικό ναό στη χώρα μας και όχι μόνο.

H αρχαιότερη ελιά του κόσμου

Η αρχαιότερη ελιά του κόσμου βρίσκεται στο χωριό Βούβες του Δήμου Κολυμπαρίου, στα Χανιά. Έχει περίμετρο κορμού 12,5 μέτρα, διάμετρο 3,64 μέτρα και το εμβαδόν της είναι 11,45 τμ . Χρονολογείται ότι είναι περίπου 2.500- 5.000 ετών. Η σημασία της επισημάνθηκε το 1922 από το νομαρχιακό σύμβουλο Πολυχρόνη Πολυχρονίδη και η ελιά ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης με αρ. απ.105497/6459/1986 (656/ΤΒ/1986).

Η ελιά βρίσκεται στην αυλή της οικίας Καραπατάκη και είναι ένα μνημείο που επισκέπτονται εκατοντάδες τουρίστες κάθε χρόνο. Η ηλικία του δέντρου δεν μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς γιατί δεν μπορεί να εφαρμοστεί η μέθοδος ραδιενεργών ισοτόπων, αφού λόγω της μεγάλης ηλικίας του δέντρου δεν υπάρχει καρδιόξυλο.

Μπορεί όμως να προσδιοριστεί από την περίμετρο του κορμού. Δεν υπάρχει κανένα άλλο καταγεγραμμένο δέντρο με τέτοια περίμετρο οπότε μπορεί η ελιά αυτή να ανακηρυχθεί ως η αρχαιότερη του πλανήτη μας.


 

H έξυπνη ομπρέλα που σας ειδοποιεί ότι πρόκειται να βρέξει

Στο... προαιώνιο ερώτημα «να πάρω ομπρέλα μαζί μου ή να μην πάρω;» η νέα τεχνολογία έρχεται να δώσει την δική της απάντηση. Μία απάντηση η οποία στηρίζεται στην δημιουργία μιας «έξυπνης» ομπρέλας με την ονομασία Oombrella που υπόσχεται να αλλάξει μια για πάντα την ζωή σας.

Το «έξυπνο» της υπόθεσης συνίσταται στην υιοθέτηση μερικών αισθητήρων οι οποίοι αντιλαμβάνονται την διαφοροποίηση της βαρομετρικής πίεσης και ανάλογα ειδοποιεί τον ιδιοκτήτη της για τις πιθανότητες να υπάρξει βροχόπτωση μέσα στις επόμενες ώρες.

Η έξυπνη ομπρέλα επικοινωνεί με το κινητό σας και μέσω μιας ειδικής εφαρμογής δείχνει στον χρήστη τι πρέπει να κάνει. Η κατασκευή της επίσης είναι από ιδιαίτερα ανθεκτικό υλικό (Κέβλαρ) και μπορεί να αντέξει σε πολύ δύσκολες καιρικές συνθήκες, ακόμα και σε χαλάζι. Είναι επίσης ανθετική σε ακτίνες UV ενώ για πιο action καταστάσεις διαθέτει και θήκη για κάμερα Go-Pro.

H νέα ομπρέλα η οποία βρίσκεται ακόμα στο στάδιο του Kickstarter θα κοστίζει 59 ευρώ, ενώ θα υπάρξει και η δυνατότητα στους καταναλωτές να αγοράσουν μόνο την κάψουλα με τους αισθητήρες για να την εφαρμόσουν στις δικές τους ομπρέλες (με πολύ χαμηλότερο κόστος). Αν όλα πάνε καλά, η νέα ομπρέλα αναμένεται να βγει στην παραγωγή μέσα στο 2016.