Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ, ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΟΓΡΑΦΙΑ, ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ - Εἰκόνες 1, 29

Περσέας και Ανδρομέδα

Οι Εικόνες του Φιλοστράτου, ο οποίος μάλλον ταυτίζεται με τον συγγραφέα του έργου Τὰ ἐς τὸν Τυανέα Ἀπολλώνιον, αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της μεγάλης επίδρασης που άσκησε η ρητορική κατά την περίοδο της λεγόμενης "δεύτερης σοφιστικής" (ο όρος, πλασμένος από τον Φιλόστρατο στους Βίους φιλοσόφων,δηλώνει την πνευματική κίνηση του 2ου και 3ου αι. μ.Χ. που πρέσβευε την επιστροφή στα ιδεώδη της κλασικής εποχής και τη χρήση της αττικής διαλέκτου των συγγραφέων της περιόδου εκείνης [αττικισμός]). Ο συγγραφέας περιγράφει στο έργο τους πίνακες ζωγραφικής που είδε αναρτημένους σε μια πολυτελή οικία στην Νεάπολη, όπως τους ερμήνευσε στον γιο του οικοδεσπότη. Στο προοίμιο δηλώνει ότι δεν τον απασχολούν οι ίδιοι οι ζωγράφοι, αλλά ότι ο σκοπός του είναι παιδαγωγικός: να περιγράψει παραδείγματα ζωγραφικών πινάκων με τη μορφή διαλέξεων που απευθύνονται στους νέους, για να μάθουν να ερμηνεύουν και να εκτιμούν τη ζωγραφική. Στην πραγματικότητα ο Φιλόστρατος χρησιμοποιεί την ἔκφρασιν (= ρητορική περιγραφή έργου τέχνης) για να επιδείξει τη μόρφωση και τις ρητορικές του ικανότητες. Ακολουθώντας την παράδοση της περιγραφής έργων τέχνης στη λογοτεχνία δεν ενδιαφέρεται να περιγράψει κάθε έργο πιστά, αλλά να δώσει με τα μέσα του λόγου μια περιγραφή που θα αποτελεί η ίδια έργο τέχνης. Στους πίνακες ζωγραφικής η προσοχή του ελκύεται από το αφηγηματικό τους περιεχόμενο και τα συναισθήματα που αυτό μεταδίδει και όχι από την εικαστική απόδοση του περιεχομένου. Τα δεδομένα αυτά καθιστούν σχετικά επουσιώδες το ούτως ή άλλως δυσαπάντητο ερώτημα αν τα έργα που περιγράφει ο Φιλόστρατος όντως υπήρχαν.

Εἰκόνες 1, 29

ΠΕΡΣΕΥΣ

[1.29.1] ἀλλ᾽ οὐκ Ἐρυθρά γε αὕτη θάλασσα οὐδ᾽ Ἰνδοὶ ταῦτα, Αἰθίοπες δὲ καὶ ἀνὴρ Ἕλλην ἐν Αἰθιοπίᾳ. καὶ ἆθλος τοῦ ἀνδρός, ὃν ἑκὼν ἔτλη κατὰ ἔρωτα, οἶμαί σε, ὦ παῖ, μὴ ἀνήκοον εἶναι τοῦ Περσέως, ὅν φασιν Ἀτλαντικὸν ἀποκτεῖναι κῆτος ἐν Αἰθιοπίᾳ πεζεῦον ἐπὶ τὰς ἀγέλας καὶ τοὺς ἐν γῇ ἀνθρώπους. [1.29.2] ταῦτ᾽ οὖν ἐπαινῶν ὁ ζωγράφος καὶ οἰκτείρων τὴν Ἀνδρομέδαν, ὅτι κήτει ἐξεδόθη, τετέλεσται ἤδη ὁ ἆθλος, καὶ τὸ μὲν κῆτος ἔρριπται πρὸ τῆς ᾐόνος ἐμπλημμυροῦν πηγαῖς αἵματος, ὑφ᾽ ὧν ἐρυθρὰ ἡ θάλασσα, τὴν δὲ Ἀνδρομέδαν ἀπαλλάττει τοῦ δεσμοῦ ὁ Ἔρως. γέγραπται δὲ πτηνὸς μὲν τὸ εἰωθός, νεανίας δὲ παρ᾽ ὃ εἴωθε, καὶ ἀσθμαίνων γέγραπται καὶ οὐκ ἔξω τοῦ μεμοχθηκέναι· καὶ γὰρ εὐχὴν ἀνεβάλετο τῷ Ἔρωτι ὁ Περσεὺς πρὸ τοῦ ἔργου παρεῖναι αὐτὸν καὶ κατὰ τοῦ θηρίου συμπέτεσθαι, ὁ δὲ ἀφίκετο καὶ ἤκουσε τοῦ Ἕλληνος. [1.29.3] ἡ κόρη δὲ ἡδεῖα μέν, ὅτι λευκὴ ἐν Αἰθιοπίᾳ, ἡδὺ δὲ αὐτὸ τὸ εἶδος· παρέλθοι ἂν καὶ Λυδὴν ἁβρὰν καὶ Ἀτθίδα ὑπόσεμνον καὶ Σπαρτιᾶτιν ἐρρωμένην. κεκαλλώπισται δὲ ἀπὸ τοῦ καιροῦ· καὶ γὰρ ἀπιστεῖν ἔοικε καὶ χαίρει μετ᾽ ἐκπλήξεως καὶ τὸν Περσέα βλέπει μειδίαμά τι ἤδη ἐς αὐτὸν πέμπουσα. ὁ δὲ οὐ πόρρω τῆς κόρης ἐν ἡδείᾳ καὶ λιβανώδει πόᾳ κεῖται στάζων ἐς τὴν γῆν ἱδρῶτα καὶ τὸ δεῖγμα τῆς Γοργοῦς ἔχων ἀπόθετον, μὴ ἐντυχόντες αὐτῷ λαοὶ λίθοι γένωνται. πολλοὶ οἱ βουκόλοι γάλα ὀρέγοντες καὶ οἴνου ἐπισπάσαι, ἡδεῖς Αἰθίοπες ἐν τῷ τοῦ χρώματος ἀτόπῳ καὶ βλοσυρὸν μειδιῶντες καὶ οὐκ ἄδηλοι χαίρειν καὶ οἱ πλεῖστοι ὅμοιοι. [1.29.4] ὁ Περσεὺς δὲ ἀσπάζεται μὲν καὶ ταῦτα, στηρίζων δὲ ἑαυτὸν ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ ἀγκῶνος ἀνέχει τὸν θώρακα ἔμπνουν ὑπὸ ἄσθματος, ἐμβλέπων τῇ κόρῃ, καὶ τὴν χλαμύδα τῷ ἀνέμῳ ἐκδίδωσι φοινικῆν οὖσαν καὶ βεβλημένην αἵματος ῥανίσι καὶ ἃ προσέπνευσεν αὐτῷ τὸ θηρίον ἐν τῷ ἀγῶνι. ἐρρώσθων Πελοπίδαι παρὰ τὸν τοῦ Περσέως ὦμον· καλῷ γὰρ ὄντι αὐτῷ καὶ ὑφαίμῳ προσήνθηκέ τι τοῦ καμάτου καὶ ὑπῳδήκασιν αἱ φλέβες ἐπιλαμβάνον τοῦτο αὐτάς, ὅταν πλεονεκτήσῃ τὸ ἆσθμα. πολλὰ καὶ παρὰ τῆς κόρης ἄρνυται.

***

ΠΕΡΣΕΑΣ

[1] Τούτη η θάλασσα δεν είναι βέβαια η Ερυθρά ούτε αυτοί είναι Ινδοί· είναι Αιθίοπες και ένας Έλληνας στην Αιθιοπία,¹ και ο αγώνας που ο άνδρας ανέλαβε με τη θέλησή του από έρωτα. Φαντάζομαι, θα έχεις ακουστά, παιδί μου, για τον Περσέα, που σκότωσε, λένε, ένα θαλάσσιο κήτος του Ατλαντικού, που έβγαινε στην ξηρά και ορμούσε πάνω στα κοπάδια και στους κατοίκους της χώρας.
[2] Στον ζωγράφο αρέσει η ιστορία και νιώθει οίκτο για την Ανδρομέδα, επειδή την έριξαν βορά στο κήτος. Ο αγώνας έχει τώρα τελειώσει και το κήτος είναι πεσμένο στην ακτή, πλημυρισμένο στο αίμα που ρέει· η θάλασσα κοκκινίζει από το αίμα. Την Ανδρομέδα την ελευθερώνει από τα δεσμά της ο Έρωτας· είναι, ως συνήθως, ζωγραφισμένος με φτερά, αλλά, παρά τη συνήθεια, νεαρός,² ενώ παρουσιάζεται να ασθμαίνει και να μην έχει συνέλθει από τον κάματο. Γιατί ο Περσέας, πριν από την πράξη του, προσευχήθηκε στον Έρωτα να του συμπαρασταθεί και να εφορμήσει μαζί του από τον αέρα κατά του κήτους. Και εκείνος ήλθε και εισάκουσε τον Έλληνα.
[3] Η κόρη πάλι είναι ωραία, καθώς είναι μια λευκή στην Αιθιοπία· ωραία είναι και η μορφή της. Θα ξεπερνούσε και μια τρυφερή Λυδή, μια σοβαρή Αθηναία, μια ρωμαλέα Σπαρτιάτισσα. Την κάνει μάλιστα πιο όμορφη η στιγμή· δεν μπορεί πράγματι να το πιστέψει, χαίρεται όμως μέσα στην έκπληξή της και κοιτάζει τον Περσέα, στον οποίο στέλνει ήδη ένα χαμόγελο. Εκείνος είναι ξαπλωμένος όχι μακριά από την κόρη, στη δροσερή χλόη που ευωδιάζει· ο ιδρώτας του στάζει στο χώμα, ενώ κρατά κρυμμένη την εικόνα της Γοργώς, για να μην την αντικρίσουν οι άνθρωποι και πετρώσουν.³ Πολλοί βουκόλοι τού προσφέρουν γάλα και κρασί για να πιει· χαριτωμένοι Αιθίοπες με το αλλόκοτο χρώμα τους, χαμογελούν βλοσυρά και χαίρονται εμφανώς, σχεδόν όλοι όμοιοι μεταξύ τους. [4] Ο Περσέας τα δέχεται και αυτά ασμένως· στηρίζεται στον αριστερό αγκώνα, σηκώνει το στήθος του, που φουσκώνει από το λαχάνιασμα, κοιτάζει το κορίτσι και αφήνει τη χλαμύδα του να ανεμίζει στον αέρα, πορφυρή και βαμμένη από σταγόνες αίματος και ό,τι εκτόξευσε πάνω του το θηρίο κατά την πάλη τους. Ωχριούν οι απόγονοι του Πέλοπα δίπλα στον ώμο του Περσέα·⁴ γιατί καθώς ήταν όμορφος και ροδόχρωμος, έγινε ακόμη πιο ανθηρός από τον κάματο του αγώνα και οι φλέβες του έχουν φουσκώσει ελαφρά, όπως όταν λαχανιάζει κανείς έντονα. Πολλή χάρη κερδίζει και από την κόρη.
------------------

¹ Η εικόνα αρχίζει, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, αιφνιδιαστικά με την αναφορά μερικών εντυπωσιακών στοιχείων του πίνακα: η κόκκινη (από το αίμα) θάλασσα διευκρινίζεται ότι δεν είναι η Ερυθρά θάλασσα που τοποθετούνταν μεταξύ Ινδίας και Αραβίας. Στη συνέχεια δίνονται βασικές πληροφορίες για τον μύθο και ακολουθεί η περιγραφή του πίνακα.

² Ο Έρως, κατά την ελληνιστική εποχή αλλά και αργότερα, απεικονίζεται συνήθως ως μικρό παιδί. Εδώ υπάρχει ίσως επίδραση από την παράσταση του Έρωτα ως νέου στα αγγεία κατά τον 5ο και 4ο αι. π.Χ.

³ Το βλέμμα της Γοργώς ήταν, σύμφωνα με το μύθο, τόσο διαπεραστικό που πέτρωνε όποιον το αντίκριζε.

⁴ Οι θεοί αντικατέστησαν τον ώμο του Πέλοπα με άλλον από ελεφαντοστό, όταν η Δήμητρα, χωρίς να το καταλάβει, δοκίμασε από τον ώμο του τεμαχισμένου Πέλοπα που είχε προσφέρει ο πατέρας του ο Τάνταλος στους θεούς ως δείπνο. Ο Φιλόστρατος ισχυρίζεται ότι ο ωμός του Περσέα, με τις φλέβες φουσκωμένες από τον αγώνα με το θηρίο, είναι ωραιότερος.

Παιδιά που παίζουν

Δέκα χρόνια μετά το θάνατο τον Αναξαγόρα, γύρω στο 418 π.χ., στη Λάμψακο...

Είναι καμιά δεκαριά, όλα μεταξύ επτά και δέκα ετών, ως επί το πλείστον αγόρια. Τρία κορίτσια παίξουν μεταξύ τους, λί­γο πιο πέρα. Από το πρωί είχαν αφηνιάσει. Τα κορίτσια χό­ρευαν τραγουδώντας, όπως είχαν δει να γίνεται σε μέρες γιορτής. Τα αγόρια πάλευαν δύο δύο, ένα εικονικό παγκρά­τιο. Μετά από λίγο, τα αγόρια χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και αποφάσισαν να πολεμήσουν, οπλισμένα με φανταστικά κοντάρια και ασπίδες. Τα κορίτσια από κοινού βάλθηκαν να υφαίνουν και να μαντάρουν ρούχα, σαν να βρίσκονταν μαζί στο γυναικωνίτη, στα διαμερίσματα των γυναικών, την ώρα που οι σύζυγοί τους σφάζονταν στο πεδίο της μάχης.

Τώρα έχουν ηρεμήσει. Τα κότσια διαδέχτηκαν τα όπλα. Τα αγόρια κάθονται οκλαδόν, ανά τρία, στη σκιά των λιό­δεντρων. Ένα μεγαλύτερο αγόρι διασκεδάζει, πιο πέρα, με μία πήλινη σβούρα, πάνω σ’ έναν επίπεδο βράχο. Τα κοριτσάκια πήγαν να αναζητήσουν τα κουζινικά τους, πιάτα, γαβάθες, αγγεία, όλα μικρού μεγέθους, ειδικά κα­τασκευασμένα για εκείνα από τον αγγειοπλάστη που κα­τοικεί στους πρόποδες του λόφου. Πότε πότε, ακούγεται ένα ξέσπασμα γέλιου ή ένα ξεφωνητό.

Όλα αυτά προκαλούν μεγάλη έκπληξη στον ξένο που μόλις έφτασε. Πώς γίνεται στη Λάμψακο τα παιδιά να περ­νούν τη μέρα τους παίζοντας; Αυτός που έρχεται από μα­κριά, για να ρυθμίσει μαζί μ’ έναν εξάδελφό του μια υπό­θεση κληρονομιάς, δεν καταλαβαίνει. Αφού μάλιστα όλα τα παιδιά της Πόλης, καθώς φαίνεται, περνούν έτσι την ώρα τους διασκεδάζοντας. Από τη στιγμή που έφτασε, ο ξένος τα συνάντησε σε όλες τις πλατείες, μπροστά σε όλες τις πόρτες των σπιτιών της πόλης.

Απευθύνεται σ’ εκείνο το αγόρι που παίζει μόνο του με τη σβούρα. Θα είναι περίπου δώδεκα ετών.

«Ε, πες μου, πώς γίνεται να μην είστε στο σχολείο; Από το πρωί, δεν βλέπω παρά μόνο παιδιά που παίζουν, σ’ αυ­τή την πόλη!»

«Είναι φανερό ότι δεν είσαι από εδώ, γενναίε ξένε! Εδώ, στη Λάμψακο, τα παιδιά παίζουν κάθε χρόνο προς τιμήν του σοφού».

«Προς τιμήν του σοφού; Τι είναι αυτά που μου λες;»

«Ναι, προς τιμήν του σοφού Αναξαγόρα, περνάμε ένα μήνα παίζοντας, κάθε χρόνο. Αλλά να ο πατέρας μου που επιστρέφει από τ’ αμπέλια, θα σου τα εξηγήσει αυτά κα­λύτερα από μένα».

«Ιδού ο λόγος αυτών των παιχνιδιών. Πριν από είκοσι χρόνια ακριβώς, το θυμάμαι καλά, ήμουν έτοιμος να πα­ντρευτώ, ο σοφός Αναξαγόρας επέστρεψε σ’ εμάς, στη Λάμψακο, στην πατρίδα του, πολύ άρρωστος. Ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλη γνώση. Τον ήξερα καλά, η μητέρα μου φρόντιζε το σπίτι του. Μία μέρα, ένας ευγενής τον είχε κατηγορήσει ότι αδιαφορούσε για την πατρίδα του και εκεί­ νος τον είχε αποστομώσει λέγοντας του: “Εγώ, για την πα­τρίδα μου, έχω έγνοια, και μεγάλη μάλιστα”, και συγχρό­νως, με το δάχτυλο, έδειχνε τον ουρανό. Γιατί αετός ο άν­θρωπος δεν ενδιαφερόταν παρά μόνο για τον ουρανό. Περ­νούσε τον καιρό του παρατηρώντας το φεγγάρι, τα αστέρια, τον ήλιο, ήξερε τα πάντα γι’ αυτά! Έλεγε μάλιστα ότι είχε γεννηθεί μόνο για να τα παρατηρεί!»

«Είναι μερικοί άνθρωποι έτσι. Αλλά γιατί τα παιδιά δεν βρίσκονται σχολείο, όπως γίνεται παντού;»

«Όταν ο γέρος Αναξαγόρας επέστρεψε εδώ, θα πρέπει να ήταν πάνω από εβδομήντα ετών, και άρρωστος. Εμείς, οι άνθρωποι της Λαμψάκου, θέλαμε να τον τιμήσουμε. Είχε μεγάλες έγνοιες στην Αθήνα, είχε καταδικαστεί σε θάνατο εξαιτίας όσων έλεγε για τον ήλιο. Και αυτός που τον έσωσε ήταν ο Περικλής, ο μεγάλος Περικλής, ο μαθητής του. Εμείς λοιπόν θέλαμε να κάνουμε κάτι για να τον τιμήσουμε, κάτι που θα έμενε μετά το θάνατό του. Αλλά δεν ξέραμε τι να βρούμε. Συγκεντρωθήκαμε όλοι μαζί, ψάξαμε. Τίποτα δεν μας ικανοποιούσε. Έτσι, αποφασίσαμε να τον ρωτήσουμε τι ήθελε, τι θα μπορούσε να εξυμνεί καλύτερα το έργο του και να τιμά τη μνήμη του. Με ποιον τρόπο έβλεπε ο ίδιος πως θα μπορούσαμε να δοξάσουμε τη σοφία του».

«Και λοιπόν;»

«Ορίσαμε αντιπροσώπους, οι οποίοι πήγαν στο σπίτι του. Κι αυτός λοιπόν — η μητέρα μου μου τα διηγήθηκε — ζήτησε μόνο τούτο: κάθε χρόνο, το μήνα του θανάτου του, να αφήνουμε τα παιδιά να παίζουν. Όπως βλέπεις, σεβα­στήκαμε την επιθυμία του».

Όταν «ανοίγουν οι πύλες της κολάσεως»...

...ταυτόχρονα «ανοίγουν και οι ουρανοί»!

Συνήθως βλέπουμε το μισό από το όλον, προσκολλημένοι απόλυτα στο φόβο μας και στις φοβίες που δεν θέλουμε να εξετάσουμε, να αλλάξουμε αλλά ούτε και να απαλλαγούμε από αυτές.

Χρειάζεται εκπαίδευση... μια νέα εκπαίδευση για να συνειδητοποιήσουμε πρακτικά και μαγικά τη νέα πραγματικότητα που αποκαλύπτεται όταν αφηνόμαστε, όταν εμπιστευόμαστε και όταν διαθέτουμε σφαιρική αντίληψη. Η εκπαίδευση δεν περιορίζεται φυσικά στη σχολική ή στη φοιτητική μας πραγματικότητα… μάλλον εκεί χαρακώνεται καθώς φτάνουμε πιο γρήγορα σε τέλμα και αρτηριοσκλήρωση.

Όσοι καταφέρνουν να ξεφύγουν από αυτό το πάγιο μοτίβο, ανακαλύπτουν ότι η μάθηση, οι αποκαλύψεις, η γνώση, είναι ανεξάντλητα και ο γραμμικός χρόνος καθώς και ο φόβος, αδυνατούν να τους αγγίξουν πραγματικά.

Η διαδικασία αυτής της μαγικής στάσης ζωής δύσκολα περιγράφεται με πεζότητα και αναλυτική επεξήγηση, όπως έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε τα πρακτικά θέματα της ζωής μας. Για τα επιμέρους αυτά θέματα έχω γράψει πολλές φορές, για πολλά χρόνια. Η σύνθεσή τους είναι μια πρόκληση που παραμένει ανοιχτή για όλους μας…

Πρώτα σε «χτυπάει» το αναπάντεχο, ακριβώς όταν δεν το περιμένεις και εκεί που έχεις χαλαρώσει, πιστεύοντας ότι έχεις πετύχει έναν τουλάχιστον ορατό έλεγχο στη ζωή σου. Έρχεται «από το πουθενά» και ανατρέπει τα πάντα. Συνήθως έρχεται με αλληλουχία γκρεμίσματος (ντόμινο), που δεν προλαβαίνεις καλά καλά ν’ αντιληφθείς, πόσο μάλλον να σταματήσεις. Είναι η ώρα να αποδείξεις στη ζωή, τι έχεις καταφέρει ψυχικά, νοητικά και φυσικά, όλο το προηγούμενο διάστημα της «ομαλότητας», της χαλαρότητας. Σε αυτό το στάδιο οι περισσότεροι αποτυγχάνουν ήδη, με τις γνωστές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα.

Αν όμως έχουμε πετύχει τη σφαιρική αντίληψη, την αποκόλληση από την ταυτότητά μας και αν έχουμε διευρύνει αρκετά τη συνειδητότητά μας, τότε παραμένουμε ήρεμοι, αντικειμενικοί παρατηρητές αλλά όχι άπραγοι, θεωρητικοί στοχαστές, όπως πιστεύουν και πράττουν πολλοί.

Γνωρίζουμε ότι έπονται κι άλλα, ότι χρειάζεται η καθαρότητα στο νου για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε την καθαρότητα της διάκρισής μας. Η δράση παράλληλα με την καθαρή όραση είναι ταυτόχρονες αναγκαιότητες.

Μαζί με το γκρέμισμα (αν και το αντιλαμβανόμαστε ως «πρώτα» και «ύστερα» με την κατώτερη, γραμμική διάνοιά μας) συμβαίνει παράλληλα και το χτίσιμο μιας νέας πραγματικότητας που δημιουργείται «από τις στάχτες» της προηγούμενης. Η γέννηση και η δημιουργία δεν γίνεται συνήθως αντιληπτή από όσους θέλουν να προσκολλούνται στο δράμα, στην έλλειψη και στην καταστροφή.

Όταν «ολοκληρώνεται» η διπολική διαδικασία και καταφέρνουμε να αντιληφθούμε το μεγαλείο της σοφίας των πάντων, παραμένουμε «αναγκαστικά» ευγνώμων, με δέος και ταπεινότητα, μπροστά σε όλα όσα δεν ελέγχουμε νοητικά και φυσικά αλλά όμως συμβάλλουμε ουσιαστικά και πρακτικά.

Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Δεν ελέγχουμε τίποτα και ταυτόχρονα τα πάντα έχουν σημασία. Κάθε κόκκος στην άμμο σχηματίζει τις όμορφες παραλίες που ακόμα δεν εκτιμούμε πραγματικά.

Ο λεκτικός λόγος αδυνατεί να περιγράψει όμως ο αληθινός Λόγος (πρόθεση) δημιουργεί, κάθε φευγαλέα στιγμή.

Μετά την «αποκάλυψη» του βιώματος της ταυτόχρονης κόλασης και παραδείσου, συνεχίζουμε ταπεινά να ξυπνάμε το πρωί, να «μαζεύουμε ξύλα» και να φροντίζουμε αυτά που έχουμε ακριβώς μπροστά μας. Έχουμε περάσει ακόμα ένα «τεστ» στην ολιστική μας πορεία προς μια ουσιαστική ζωή, όπου τα πάντα έχουν σημασία αλλά και τα πάντα που γνωρίζουμε είναι σχετικά.

Για άλλη μια φορά, έχω αποτύχει να περιγράψω, όσα δεν περιγράφονται, αλλά μαθαίνονται και βιώνονται!

Για την αμφισβήτηση, κυρίως!

Ακόμα με εκπλήσσει το πόσο εύκολο και βολικό παραμένει η ακλόνητη πίστη σε ό,τι εκπαιδευτήκαμε να ονομάζουμε «αληθινό».

Σπάνια αμφισβητούν οι άνθρωποι αυτήν την πάγια, υποκειμενική θεώρηση των πραγμάτων που ονομάζουν αντικειμενική, ενώ δεν συνειδητοποιούν ότι αυτό κάνουν.

Αυτό που κάνουμε πιο συχνά και με μεγάλη εμπειροτεχνία είναι να αμφισβητούμε τις ιδέες άλλων, ν’ αμφισβητούμε τον εαυτό μας και τον τρόπο λειτουργίας μας, να αμφισβητούμε οτιδήποτε και οποιονδήποτε δεν ταιριάζει με αυτή την αόρατη αλλά υπαρκτή κοσμοθεώρησή μας. Γίνεται αυτόματα… όπως οτιδήποτε έχουμε μάθει, κατακτήσει και δεν χρειάζεται πλέον να σκεφτόμαστε συνειδητά, σε πραγματικό, γραμμικό χρόνο.

Το να ξαναγίνει όμως συνειδητή λειτουργία είναι δύσκολο και άβολο γιατί μας βγάζει σταθερά και βέβαια από τον αυτοματισμό που εμπιστευόμαστε.

Η πρώτη δυσκολία που συναντά οποιοσδήποτε νέος μαθητής είναι το να μάθει από την αρχή να παρατηρεί. Πρώτον γιατί πιστεύει πως ήδη το κάνει και δεύτερον γιατί χρειάζεται όντως να ξαναγίνει «μαθητής», όμως με νέα έννοια του όρου, που το βίωμα του παρελθόντος του, δεν τον βοηθά να κατανοήσει. Είναι όμως το πρώτο βήμα, το Α και το Ω οποιασδήποτε αλλαγής, συνειδητοποίησης ουσιαστικής και μετακίνησης πραγματικής.

Η δεύτερη δυσκολία που συναντά ο πραγματικός μαθητής της ζωής, εξασκούμενος στην παρατήρηση, είναι η λειτουργία της αμφισβήτησης. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, και ενώ πιστεύουμε πως είμαστε ικανοί ν’ αμφισβητούμε, η αλήθεια είναι διαφορετική για τους περισσότερους νέους αναζητητές.

Η αμφισβήτηση των άλλων είναι εύκολη, όπως εύκολη είναι και η αμφισβήτηση ιδεών, ενώ ψάχνουμε νέες για να αντικαταστήσουμε άμεσα (γρήγορα) και εύκολα τις παλιές «που μας δόθηκαν». Αλλά, όλο αυτό, δεν είναι πραγματική αμφισβήτηση, ενώ μετακινούμαστε ελάχιστα ή καθόλου στην πραγματικότητα.

Ο μεγαλύτερος φόβος στην ουσιαστική αμφισβήτηση είναι το κενό, το «δεν ξέρω», το «δεν έχω θέση» ενώ ταυτόχρονα «οφείλω να έχω θέση» γιατί η ζωή κυλάει, γιατί η δράση και η παρουσία στο δια ταύτα, απαιτείται, κάθε στιγμή. Το άγνωστο παραμένει απειλητικά καθηλωτικό, καθώς κάνουμε τα πρώτα θαρραλέα βήματά μας προς την απελευθέρωση του νου μας. Ένας φόβος που ξεπερνιέται, με καθοδήγηση, σταθερά βήματα εντός μας, με τη βοήθεια όσων έχουν περάσει «στην απέναντι όχθη».

Όσοι πιστεύουν ότι έχουν κάτι άλλο πιο ουσιαστικό να κάνουν, απλά κοροϊδεύουν τον εαυτό τους αλλά και στηρίζουν άθελά τους το σύστημα και την κοινωνία που κατηγορούν.

Όσοι νομίζουν πως υπάρχει κάποιο άλλο είδος θεραπείας, λύτρωσης, απελευθέρωσης, παιδείας, επίσης απατώνται. Ό,τι άλλο κι αν κατακτάμε, καταφέρνουμε, κάνουμε, στερείται απλά τα θεμέλια που θα καθόριζαν μα και θα άλλαζαν τα πάντα.

Η τρίτη δυσκολία παραμένει η αναβολή, καθώς ο τρόπος σκέψης που εκπαιδευτήκαμε να χρησιμοποιούμε, μάς πείθει ότι «όλα είναι υπό έλεγχο» ή προσπαθούμε με γνώριμες μεθόδους να τα ελέγξουμε. Η αλήθεια είναι ότι δεν πάει ο νους μας στο ότι είναι ΑΚΡΙΒΩΣ ο ΤΡΟΠΟΣ σκέψης μας, που μας παγιδεύει εξ αρχής. Δεν αντιλαμβανόμαστε ότι τίποτα που μπορούμε να σκεφτούμε δεν είναι ικανό να μας παρουσιάσει πραγματικές λύσεις, αληθινές απαντήσεις, μια άλλη, εντελώς καινούργια θέαση, όσο κι αν διαβάζουμε, μορφωνόμαστε, απλωνόμαστε, που θα τάραζε συθέμελα τα δεδομένα μας.. αναγκαστικά!

Η υποσυνείδητη ανάγκη ελέγχου, ο φόβος της ανυπαρξίας, μας καθηλώνει στα γνώριμα, καθώς θεωρούμε ότι αλλάζουμε, επειδή αλλάζουμε ιδέες, θεωρίες και τρόπους χειρισμού του εαυτού μας και της ζωής... για λίγο!

Δεν βλέπουμε αρχικά (και για ένα μεγάλο, υποκειμενικό διάστημα) τις παγίδες στον ίδιο του νου μας. Δεν αναγνωρίζεται ο τρόπος σκέψης μας ενόσω βρισκόμαστε ΜΕΣΑ σε αυτόν. Όμως, το «βγεις απ’ έξω και να κοιτάς μέσα» δεν έχει επιστροφή…

Το αστρολογικό σύμβολο του Ερμή (αποσυμβολισμός)

Το αστρολογικό σύμβολο του Ερμή σχηματίζεται από το σταυρό της Ύλης τοποθετημένο κάτω από τον κύκλο του πνεύματος. Πάνω από αυτόν βρίσκεται τοποθετημένο το ημικύκλιο (μηνίσκος) της ψυχής, γεγονός που συμβολίζει, την δυνατότητα επί- γνωσης, εν-συνείδησης, και της συνακόλουθης αρμονικής λειτουργίας του ανθρώπου στην τριμερή του φύση.

Ο κύκλος συμβολίζει το πνεύμα, είναι το Προμηθεικό δώρο στην ανθρωπότητα, δώρο ισάξιο Θεϊκής δύναμης και εξουσίας στην ύλη. Υπάρχουν πολλοί επιθετικοί προσδιορισμοί για τον άνθρωπο, αλλά ο πλέον καίριος είναι ότι ο άνθρωπος είναι θνητός. Και τούτο δεν σημαίνει απλώς πως ο άνθρωπος πεθαίνει, αλλά ότι ο άνθρωπος ζει γνωρίζοντας πως θα πεθάνει. Το ζώο ζει μη γνωρίζοντας πως θα πεθάνει. Η διαφορά είναι μεταξύ πνεύματος και φύσεως.

Η Προμηθεική γνώση δεν είναι ένα απλό συμβάν ανάμεσα στα άλλα. Είναι το κατ’ εξοχήν συμβάν της υπάρξεως, που προσδιορίζεται όμως από την χρήση της. Και αυτό διότι, ο ανθρώπινος νους δέχεται ερεθίσματα που μπορούν να οδηγήσουν σε δύο μορφές νοητικής δράσης: τη απλή πληροφορία, την αντιγραφή (μίμηση), ή την κατανόηση και την σοφία.

Δεν είναι τυχαίο πως ο Ερμής ήταν ο αγγελιοφόρος των Θεών ο μεσολαβητής Θεών και ανθρώπων. Ενώνει τον κατώτερο με τον ανώτερο εαυτό, είναι ο μυσταγωγός, ο ιεροφάντης, που οδηγεί το μαθητή στην αυτογνωσία, και εν τέλει, στην ενατένιση του Θεϊκού του προτύπου.

Σύμφωνα με τον Erich Fromm, η δυνατότητα αυτογνωσίας, η λογική και η φαντασία ξεχωρίζουν τον άνθρωπο από την υπόλοιπη φύση, χωρίς όμως να τον αποδεσμεύουν από τους νόμους της. Έτσι ο άνθρωπος γνωρίζει την τρομερή αν και επίπλαστη αντίφαση της ύπαρξής του. Δεν μπορεί να απαλλαγεί από το μυαλό του, αλλά ούτε και από το κορμί του, ώστε να ανήκει αποκλειστικά σε ένα από τα δύο. Αυτή η αντίφαση τον ωθεί συνέχεια σε μια προσπάθεια να αναζητά λύσεις στο δίλημμά του και έτσι προχωρά αδιάκοπα σε νέες φάσεις. Από φύση του είναι υποχρεωμένος να βαδίζει προς τα εμπρός, σε μια αέναη προσπάθεια να καταστήσει γνωστό το άγνωστο, να γεμίσει με απαντήσεις τους κενούς χώρους της γνώσης. Πρέπει να κάνει απολογισμό στον εαυτό του για τον εαυτό του και για το νόημα της ύπαρξής του. Ωθείται να ξεπεράσει τον εσωτερικό του διχασμό γεμάτος από μια επιθυμία για το απόλυτο, για ένα είδος αρμονίας που θα μπορεί να αποτινάξει επιτέλους την κατάρα που τον χώρισε από τη φύση, τους συνανθρώπους του και από τον ίδιο του τον εαυτό...

Ακολούθως ο σταυρός της Ύλης συμβολίζει τις δραστηριότητες του ανθρώπου στην ύλη, όπου βρίσκεται το πεδίο της μάχης και της υλικής εξέλιξης. Όπως αναφέρει ο Νίκος Καζαντζάκης :

« Ευτύς ως γεννήθηκες, μια νέα πιθανότητα γεννήθηκε μαζί σου, ένας λεύτερος σκιρτημός τρικυμίζει τη μεγάλη ζοφερή καρδιά του σογιού σου. Φέρνεις, θες δεν θες, ένα νέο ρυθμό. Μια νέα επιθυμία, μια νέα ιδέα, μια θλίψη καινούρια. Θες δε θες, πλουτίζεις το πατρικό σου σώμα. Έχεις ευθύνη. Δεν κυβερνάς πια μονάχα τη μικρή ασήμαντη ύπαρξή σου. Είσαι μια ζαριά όπου για μια στιγμή παίζεται η μοίρα του σογιού σου. Κάθε σου πράξη αντιχτυπάει σε χιλιάδες μοίρες. Ως περπατάς ανοίγεις, δημιουργάς την κοίτη όπου θα μπει και θα οδέψει ο ποταμός των απογόνων. Δεν είσαι ένα άθλιο λιγόστιγμο κορμί· πίσω από την πήλινη ρεούμενη μάσκα σου ένα πρόσωπο χιλιοχρονίτικο ενεδρεύει. Τα πάθη σου κ’ οι ιδέες σου είναι πιο παλιά από την καρδιά και το μυαλό σου. Το σώμα σου το αόρατο είναι οι πεθαμένοι πρόγονοι κι οι απόγονοι οι αγέννητοι.Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους.Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Tο τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει.»

Τέλος η οριζόντια ημισέληνος της ψυχής αποκαλύπτει τη δίοδο που βρίσκει το μυαλό μας για να επικοινωνήσει με τις αληθινές ιδέες της ψυχής και την έμπνευση. Ο Ερμής όμως κρατάει «ερμητικά κλειστά» τα μυστικά του, σε όσους δεν είναι διατεθειμένοι να μεταστοιχειώσουν την ύλη σε πνεύμα, να ανακαλύψουν δηλαδή τον «μυητικό» μίτο, που οδηγεί στην ανακάλυψη της φιλοσοφική λίθου, καθώς αυτό που στην Αλχημεία ονομάζεται «Μεγάλο Έργο», της οποίας «επόπτης» είναι ο Ερμής, δεν άφορα στην πραγματικότητα την μετάλλαξη των μετάλλων, αλλά της συνειδησιακής και - όχι μόνο-, μεταστοιχείωσης, του ίδιου του «πυρήνα» του ανθρώπου, ο οποίος είναι ομοούσιος προς το Θείο....

Ο πυρήνας του συμβόλου υπονοεί ακριβώς αυτό, το θρίαμβο του μυαλού απέναντι στην ύλη και πως η διανόηση και το πνεύμα μπορεί να τιθασεύσει τις φυσικές παρορμήσεις. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι το κηρύκειο του Ερμή, αποτελεί διαχρονικό σύμβολο της Σοφίας, αλλά και της θεραπείας τόσο της ψυχής όσο και του σώματος, για αυτό τον λόγο χρησιμοποιείται έως και σήμερα ως σύμβολο της ιατρικής...

Η φιλοσοφία της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου

Οι συνθήκες που επικρατούσαν στην περίοδο ακμής του πολιτισμού στα τέλη του 5ου αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. συντέλεσαν στο να διαμορφωθούν τρία φιλοσοφικά ρεύματα: το ατομικιστικό (Λεύκιππος-Δημόκριτος), το ιδεαλιστικό (Σωκράτης-Πλάτων) και η φιλοσοφική θεωρία του Αριστοτέλη.

Από τα τέλη του 6ου αιώνα έως τα μέσα του 5ου αιώνα, αναπτύχθηκε η Ελεατική σχολή, με εκπροσώπους τον Παρμενίδη, τον Ζήνωνα από την Κάτω Ιταλία και τον Μέλισσο από τη Σάμο. Ο Παρμενίδης γεννήθηκε γύρω στο 540 π.Χ. και επινόησε δική του φιλοσοφική διδασκαλία για την ταυτότητα της σκέψης και του Είναι, που αποτέλεσε και τη βάση πολλών ιδεαλιστικών συστημάτων.

Στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ., στα έργα του Αναξαγόρα, ο οποίος έγινε γνωστός για το έργο του Περί φύσεως, και του Εμπεδοκλή, αποτυπώνονται οι παραδόσεις της αντικειμενικής διαλεκτικής.

Η σοφιστική έκανε την εμφάνισή της τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ. και οι σοφιστές, που ονομάζονταν ρητοροδιδάσκαλοι, ασχολούνταν με ηθικο-πολιτικά προβλήματα και δίδασκαν στους μαθητές ρητορική έναντι χρηματικής αμοιβής.

Οι πρώτες σχολές ρητορικής ιδρύθηκαν στις πόλεις της Σικελίας, κέντρο της όμως έγινε η Αθήνα, όπου τον 5ο αιώνα π.Χ. δίδασκαν ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης (480-411 π.Χ.), ο Γοργίας ο Λεοντίνος (483-376 π.Χ.), ο Ιππίας κ.ά. Τον 4ο αιώνα π.Χ., η νεότερη ομάδα σοφιστών έστρεψε το ενδιαφέρον της σε κοινωνικά και ηθικά προβλήματα. Μεταξύ αυτών, ο Λυκόφρων και ο Αλκιδάμας υποστήριξαν ότι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι, ενώ ο Αντιφώντας ανέπτυξε την υλιστική φιλοσοφία.

Ο Σωκράτης διατύπωσε προφορικά τη δική του φιλοσοφία (διασώζεται χάρη στους Πλατωνικούς Διαλόγους) και δημιούργησε φιλοσοφική σχολή που βασιζόταν στις σοφιστικές διδασκαλίες, από τις οποίες, όμως, απέρριπτε αντιλήψεις σχετικά με την εμφάνιση και τη δόμηση του κόσμου. Απέκτησε πολυάριθμους μαθητές, μεταξύ των οποίων ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Αλκιβιάδης, ο Κριτίας κ.ά., οι οποίοι και δημιούργησαν αργότερα σωκρατικές σχολές, όπως της Κυρήνης, των Μεγάρων και των Κυνικών.

Όμως, η μορφή του Πλάτωνα (427-347 π.Χ.) διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη της φιλοσοφίας, θέτοντας τις βάσεις του αντικειμενικού ιδεαλισμού. Τον απασχόλησε η ηθική, αφού είχε αφομοιώσει, κατά τον Αριστοτέλη (Μετά τα φυσικά) τη σωκρατική φιλοσοφία και τις διδασκαλίες του Πυθαγόρα, του Ηράκλειτου και του Κρατύλου. Θεωρούσε τις ιδέες θεϊκές σκέψεις, θεωρία την οποία συμπεριέλαβε στους διάλογους Τίμων, Κρίτων, Νόμοι, Κρατύλος, Συμπόσιο και Φαίδων. Από τα συγγράμματά του διασώθηκαν τα 41.

Μια άλλη μεγάλη φυσιογνωμία της κλασικής εποχής ήταν ο Αριστοτέλης, που συνέχισε την έρευνα σχετικά με τη διαλεκτική (Τοπικά, Ρητορική κ.λπ.) και συνέβαλε στη μελέτη και συστηματοποίηση των μεθόδων της σκέψης.

Η φιλοσοφία κατά τους ελληνιστικούς χρόνους
Δημιούργημα μιας ταραγμένης εποχής, η ελληνιστική φιλοσοφία θα ενδιαφερθεί περισσότερο για την ατομική ευδαιμονία και θα προσπαθήσει να βοηθήσει το άτομο να φτάσει στην εσωτερική ηρεμία. Δεν θα ασχοληθούμε με το περιεχόμενο της διδασκαλίας της κάθε σχολής, αλλά θα εξετάσουμε σύντομα τη λογοτεχνική της παραγωγή.

Κυνικοί
Ο πρώτος Κυνικός, ο Διογένης από τη Σινώπη, έγραψε μεταξύ άλλων και τραγωδίες, όπως και ο διάδοχός του, Κρατήτας ο Θηβαίος, ο οποίος έγραψε επίσης μικρά σατιρικά ποιήματα και παίγνια. Το λογοτεχνικό επίτευγμα των Κυνικών ήταν η «διατριβή», προπαγανδιστικά κείμενα που απαγγέλλονταν ανάμεικτα με σάτιρα και πολεμική. Το είδος συνδέεται με τον Βιώνα τον Βαρυσθενίτη, ενώ αργότερα αποκτά ιδιαίτερη μορφή χάρη στον Μένιππο από τα Γάδαρα και τα δεκατρία του βιβλία. Από τους Κυνικούς επηρεάστηκαν και οι ποιητές Φοίνικας ο Κολοφώνιος και Κερκίδας από τη Μεγαλόπολη, από τα έργα των οποίων σώζονται ελάχιστα αποσπάσματα.

Στωικοί
Ο ιδρυτής της Στοάς, ο Ζήνων από το Κίτιο της Κύπρου, έγραψε πολλά έργα τα οποία όμως έχουν χαθεί. Από το έργο του διαδόχου του, του Κλεάνθη από την Άσσο, σώθηκε ένας σπάνιας έξαρσης Ύμνος στον Δία. Ο Χρύσιππος από τους Σόλους μεταπήδησε από την Ακαδημία στη Στοά. Υπήρξε πολυγραφότατος, όμως η παράδοση δεν διέσωσε κανένα από τα έργα του. Γνωστότερα είναι τα έργα του Περί Ψυχής και ο Θεραπευτικός. Νέα ώθηση έδωσε ο Παναίτιος ο Ρόδιος (185-112 π.Χ.), ο οποίος μετέβη στη Ρώμη όπου επηρέασε πολλούς σημαντικούς Ρωμαίους πολίτες. Κύριο έργο του ήταν το Περί του Καθήκοντος. Ο Ποσειδώνιος από την Απάμεια (135-51 π.Χ.) υπήρξε ο πιο σπουδαίος μαθητής του. Γνωρίζουμε είκοσι τέσσερις τίτλους έργων του, ποικίλου ενδιαφέροντος, ανάμεσα στα οποία μια ιστορία πενήντα δύο βιβλίων που φιλοδοξούσε να αποτελέσει συνέχεια της ιστορίας του Πολυβίου.

Επικούρειοι
Οι Επικούρειοι φιλόσοφοι άσκησαν μεγάλη επιρροή, όπως και οι Στωικοί. Ο ιδρυτής της σχολής, ο Επίκουρος, γεννήθηκε στη Σάμο το 341 π.Χ., έγινε όμως Αθηναίος πολίτης, δημιούργησε σχολή και θάφτηκε στην πόλη με τιμές το 270 π.Χ. Τα έργα του ήταν πολλά, με σημαντικότερα το Περί Φύσεως, αποτελούμενο από τριάντα επτά βιβλία και το γνωσιοθεωρητικό Περί κριτηρίου ή Κανών. Δεν σώθηκε κανένα σύγγραμμά του, εκτός από κάποιες επιστολές στο έργο του Διογένη του Λαέρτιου, καθώς και συλλογές αποφθεγμάτων του.

Οι διάδοχοί του δεν υπήρξαν εξίσου σημαντικοί με τους διαδόχους των Στωικών.
Η Ακαδημία αρχίζει σταδιακά να χάνει το κύρος της. Οι πιο σημαντικοί εκπρόσωποί της, όπως ο Αρκεσίλαος από την Πιτάνη και ο Καρνεάδης ο Κυρηναίος δεν μας άφησαν γραπτά έργα.

Από τους Περιπατητικούς, ο διάδοχος του Αριστοτέλη Θεόφραστος από την Ερεσό της Λέσβου αποτέλεσε μια πολύ σημαντική μορφή. Ασχολήθηκε με πολλά επιστημονικά πεδία. Από το πλήθος των έργων του σώζονται μόνο οι Χαρακτήρες (περιέχει σχεδιάσματα 30 ανθρώπινων τύπων) και δύο βιβλία βοτανικής. Ο διάδοχός του,Στράτων ο Λαμψακηνός, διατέλεσε δάσκαλος των παιδιών του Πτολεμαίου Α’. Από τους μεταγενέστερους, ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος στα μέσα του 1ου αι. π.Χ. δημοσίευσε τα διδακτικά έργα του Αριστοτέλη. Άλλοι Περιπατητικοί με σημαντική συγγραφική δραστηριότητα ήταν ο Πραξιφάνης και ο Κλέαρχος από τους Σόλους. Ο Αρίστωνας από την Αλεξάνδρεια υπομνημάτισε το έργο του Αριστοτέλη. Εκείνη την περίοδο άκμασε και η περιπατητική βιογραφία με κύριους εκπροσώπους τον Αριστόξενο από τον Τάραντα, που διακρίθηκε και ως θεωρητικός της μουσικής, και τον Χαμαιλέοντα.

Κλείνοντας τον κύκλο της ελληνιστικής φιλοσοφίας, αναφέρουμε τον Σκεπτικό Τίμωνα από τον Φλειούντα, με κύριο έργο του τα σατιρικά ποιήματα Σίλλους.

Οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκλιναν γόνυ ἤ αὐχένα.

Ὁ ἀρχαῖος Ἕλληνας ποτὲ δὲν προσκύνησε ἄνθρωπο ἢ θεό.

«Οἱ Ἕλληνες εἴχαν καταλάβει ὅτι ἡ ἰδιαιτερότητά τους ἤταν νὰ μὴν ὑποκλίνονται μπροστὰ σὲ ἄνθρωπο, καὶ να μὴν δέχονται τὴν ἀπόλυτη ἐξουσία».

Στην Ἀνατολὴ ἡ γονυκλισία ἤταν πολὺ σύνηθες φαινόμενο.

Προσκυνοῦσαν τοὺς βασιλεῖς ὡς θεούς, συνήθεια ποὺ υἱοθέτησαν ἀργότερα καὶ οἱ Ῥωμαῖοι.

Οἱ Ἕλληνες ἤσαν ἀπὸ τὴν φύση τους ἄνθρωποι ἐλεύθεροι, κάτι ποὺ πιστοποιεῖ καὶ ἡ ἄρνηση τοῦ Ἱπποκράτους, σύμφωνα μὲ τὸν Στοβαῖο, νὰ πάει ὡς γιατρὸς στὴν περσικὴ αὐλή, γιατὶ ὅπως εἶπε δὲν τοῦ χρειάζεται καλὸ ἀφεντικό.

Ἀλλὰ καὶ τὰ λόγια τοῦ Ἀθανασίου Σταγειρίτου, στὸ ἔργο του Ὠγυγίαν, λένε ὅτι : «Οἱ Ἓλληνες, ἐλεύθεροι ὂντες, δεν ἒκλιναν ποτὲ τὰ γόνατα οὒτε τὸν αὐχένα εἰς ἂγαλμα, οὒτε εἰς βωμὸν ἀνθρώπου».

Ὅταν ἐπίσης ζητήθηκε ἀπὸ τοὺς Σπαρτιᾶτες νὰ δώσουν «γῆν και ὓδωρ» ὡς ἔνδειξη ὑποταγῆς, τότε ἐκεῖνοι ἔριξαν τοὺς Πέρσες ἀπεσταλμένους σὲ ἔνα πηγάδι.

Ἐπειδὴ ὅμως οἱ πρέσβεις ἐθεωροῦντο πρόσωπα ἱερὰ κι ἀπαραβίαστα, ἀπεφάσισαν νὰ πληρώσουν τὸ ἀντίστοιχο τίμημα στὸν Ξέρξη, στέλνοντάς του δύο ἀπεσταλμένους ἐθέλοντες, γιὰ νὰ τοὺς σκοτώσει.

Ὁ Σπερθιὴς καὶ ὁ Βούλις προσεφέρθησαν, πῆγαν στον Πέρση βασιλιᾶ καὶ τοῦ ἐδήλωσαν ῥητὰ καὶ κατηγορηματικά: «Ἤρθαμε γιὰ νὰ μᾶς σκοτώσετε, ὄχι γιὰ νὰ προσκυνήσουμε» (Ἡροδότου Ἱστορία Ζ’ 136).

Πύρρειος ή Kαδμεία νίκη

Πύρρειος ή καδμεία νίκη ονομάζεται μεταφορικά το αποτέλεσμα μιας μάχης κατά την οποία αναδεικνύεται μεν νικητής, αυτός όμως έχει υποστεί τόσο βαριές απώλειες, ώστε μελλοντικά θα του είναι δύσκολο ή αδύνατο να συνεχίσει να αγωνίζεται για την επίτευξη των σκοπών του.

Αμφότερες οι εκφράσεις προέρχονται από την αρχαία ελληνική γραμματεία:

* Καδμεία ήταν η νίκη των Θηβαίων (αλλιώς Καδμείων, δηλαδή των απογόνων του Κάδμου) επί των Αργείων που περιγράφεται στο Θηβαϊκό Κύκλο και συνέβη κατά τη μυκηναϊκή εποχή. Σύμφωνα με τον Παυσανία, «όλο το στράτευμα των Αργείων – εκτός του Αδράστου – καταστράφηκε. Όμως κι οι Θηβαίοι δεν απέφυγαν τις μεγάλες απώλειες, γι’ αυτό έκτοτε ονομάζουν καδμεία τη νίκη που συνοδεύεται από τον όλεθρο αυτών που επικράτησαν».

* Πύρρειος ήταν η νίκη του Πύρρου στο Άσκλον (σημερινό Άσκολι Σατριάνο, Φότζια) το 279 π.Χ. επί των Ρωμαίων. Αν και τυπικά ο Μολοσσός βασιλιάς αναδείχθηκε νικητής, έχασε πολλούς άνδρες και τους πιο επίλεκτους αξιωματικούς του – αναγκάστηκε έτσι να μεταβάλει τα αρχικά σχέδιά του, τα οποία προέβλεπαν πορεία προς τη Ρώμη. Ο Πλούταρχος γράφει πως όταν ένας στρατιώτης πλησίασε τον Πύρρο για να τον συγχαρεί, αυτός του απάντησε αυτοσαρκαστικά, «Μια ακόμα νίκη επί των Ρωμαίων και θα χαθούμε εντελώς».

Tα πας καλά μ' όλους ή έχεις προσωπικότητα

Καθώς μεγαλώνουμε ο χαρακτήρας μας διαμορφώνεται ανάλογα με τις καταστάσεις που 'χουμε βιώσει, έχοντας σαν υπόβαθρο την ανατροφή απ' το οικογενειακό μας περιβάλλον. Σιγά-σιγά μαθαίνουμε τους ανθρώπους γύρω μας και με βάση τις εμπειρίες μας μαθαίνουμε πώς να τους χειριζόμαστε.

Υπάρχουν πολλά είδη ανθρώπων. Άνθρωποι καλοί, κακοί, ρεαλιστές, εγωιστές, συμφεροντολόγοι, υποκριτές, έξυπνοι, πονηροί και πάει λέγοντας. Απ' τις πράξεις σου συνειδητοποιείς σε ποια κατηγορία ανήκεις και το ίδιο συνειδητοποιούν κι οι άλλοι για σένα. Με λίγα λόγια, όσο και να τρέχεις, δεν μπορείς να ξεφύγεις απ' αυτό που πραγματικά είσαι.

Το να 'χεις προσωπικότητα είναι πολύ μεγάλο προσόν. Να μπορείς να κοιτάς τον άλλον κατάματα. Τολμηρά, διεισδυτικά, ντόμπρα κι αυθεντικά. Να επιλέγεις ποιος θα μπει και ποιος θα βγει απ’ τη ζωή σου. Δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν ταιριάζουμε μ' όλους κι ούτε είμαστε υποχρεωμένοι ν' ανεχόμαστε τους πάντες. Επιλέγουμε τους φίλους μας, περνώντας τους συνήθως από κόσκινο. Όλοι έχουν ψεγάδια, άλλοι λίγα κι άλλοι πολλά. Μαθαίνεις να τ' ανακαλύπτεις και να ζεις μ' αυτά, χωρίς να σ' επηρεάζουν στην καθημερινότητα σου. Δεν μπορούμε να 'μαστε συμπαθείς σ' όλους, αλλά ούτε και να τους συμπαθούμε όλους.

Η προσωπικότητα είναι που κάνει τον καθέναν από μας να ξεχωρίζει απ' τη μάζα. Να μη φοβάσαι να χτυπήσεις τη γροθιά στο μαχαίρι, για να υπερασπιστείς αυτά που πρεσβεύεις. Να σέβεσαι το χαρακτήρα σου, τη γνώμη σου και τις απόψεις σου. Δεν είναι κακό να δείχνεις αυτά που αισθάνεσαι. Γι’ αυτό, άλλωστε, λέγεται και προσωπικότητα, γιατί είναι το προσωπικό δικαίωμα του καθενός να εκφράζεται και να μην προσποιείται κάτι άλλο πέρα απ' αυτό που είναι.

Όσοι δε σέβονται την προσωπικότητά τους, φαίνονται ξεθωριασμένοι ή τελείως άχρωμοι, σαν ένα αδιάφορο φόντο. Τυλιγμένοι μ’ ένα περιτύλιγμα επιείκειας, προσπαθούν να ικανοποιήσουν τους πάντες προκειμένου να 'ναι αρεστοί. Δε βρέθηκε κανείς να τους πει πως αυτό το περιτύλιγμα είναι απλώς ένα φτηνό σελοφάν. Είναι κάπως ύποπτοι εκείνοι που τα πάνε καλά μ' όλους. Τ' όλο θέμα κάπου μπάζει. Το να 'σαι καλός μ' όλους δεν είναι πάντα προτέρημα. Δεν υφίσταται να μην έχεις άποψη, να μην ξεχωρίζεις ως χαρακτήρας και να ζυγίζεις πάντα τις συνέπειες, πριν εκφέρεις αντίθετη γνώμη.

Δεν μπορείς ν' αρέσεις σ' όλους, να λες «ευχαριστώ» και «παρακαλώ», όταν βαθιά μέσα σου δεν το πιστεύεις και δεν το εννοείς. Δε γίνεται να μη σε νευριάζει κανείς και τίποτα, έστω και λίγο. Η ευγένεια είναι μια αξία που δεν εξαγοράζεται με την αποδοχή των άλλων. Με το να τη χρησιμοποιείς για το συμφέρον σου, δε θα κερδίσεις τίποτα. Γιατί εκείνοι που τα 'χουν καλά μ' όλους, κοιτάτε μόνο το συμφέρον τους. Πιστεύουν πως μ' αυτόν τον τρόπο γίνονται αποδεκτοί στην κοινωνία. Η ελευθερία της έκφρασης πολλές φορές κοστίζει ακριβά, αλλά είναι προτιμότερη απ' την υποταγή για χάρη των υποκριτικών καλών σχέσεων.

Υπάρχουν, τελικά, δυο κατηγορίες ανθρώπων σ' αυτήν τη ζωή, αυτοί που τα πάνε καλά μ' όλους κι αυτοί που 'χουν προσωπικότητα. Είναι καλύτερο να δείχνεις το πραγματικό σου πρόσωπο, υποδεικνύοντας ποιους συμπαθείς και ποιους όχι, απ' το να ξεφτιλίζεσαι στα μάτια τους. Δεν είναι φυσιολογικό να ισχυρίζεσαι πως έχεις άψογη σχέση μ' όλους. Συνήθως οι ανασφαλείς άνθρωποι είν' αυτοί που 'χουν τέτοιου είδους επιφανειακές σχέσεις. Καλό είναι να επιλέγεις μια δική σου ταυτότητα και να την υποστηρίζεις παρά τις συνέπειες, ώστε να 'χεις καθαρή την ψυχή και τη συνείδησή σου.

Είσαι αυτό που σκέφτεσαι

Σε ακούω να κλαίγεσαι για την πραγματικότητά σου. Να κατηγορείς τον κόσμο γύρω σου, το σύμπαν, τους ανθρώπους επιλογές σου. Κοιμάσαι το βράδυ και κλωθογυρίζεις τα λάθη που έκανες, τα λάθη που πιθανόν να κάνεις αύριο. Τελικά δεν μπορείς να κοιμηθείς. Επικρατεί πολύ βοή κι ασχήμια στο μυαλό σου εκείνη τη στιγμή. Τόσο που ακόμα και ο ήλιος να ερχόταν μπροστά σου, θα τον κατάπινε το σκοτάδι του νου σου.

Έχεις ακούσει πολλές φορές να λένε πως ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μόνο το 10% του μυαλού του. Ακόμα κι αυτό το μικρό ποσοστό είναι ικανό να φτιάξει ή να καταστρέψει τη μέρα σου. Για φαντάσου, τι θα γινόταν αν μπορούσες να χρησιμοποιήσεις όλες του τις δυνατότητες. Πιστεύεις θα έκανες κάτι διαφορετικά ή ακόμα και τότε ο κόσμος σου θα ήταν για κλάματα;

Το πρόβλημά σου είναι ότι δεν πιστεύεις σε σένα, δεν έχεις σημείο αναφοράς τον εαυτό σου αλλά κάτι έξω από αυτόν. «Είτε πιστεύεις ότι μπορείς να κάνεις κάτι είτε πιστεύεις ότι δεν μπορείς, έχεις δίκιο». Έχεις δοκιμάσει ποτέ να πιστέψεις σε κάτι με όλο σου το είναι; Να το σκέφτεσαι, να μαθαίνεις γύρω από αυτό, να το φαντάζεσαι, να το κάνεις εικόνα, να περιστρέφεσαι γύρω από αυτό.

Θα έλκεις πάντα αυτό που δηλώνεις, φίλε μου. Αν πιστεύεις ότι θα γίνεις επιτυχημένος, θα επιτύχεις. Όχι γιατί κάποιος στο χρωστάει, όχι γιατί θα σε λυπηθεί το σύμπαν και θα στο δώσει, αλλά γιατί εσύ ο ίδιος θα έχεις ανοίξει την πόρτα σε αυτό.

Το όμορφο μυαλό μπορεί και διακρίνει τα όμορφα πράγματα. Φαντάσου τις σκέψεις σου σαν ένα πρίσμα μέσα από το οποίο αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο, τους ανθρώπους, τον εαυτό σου. Όσο πιο άσχημο το πρίσμα, τόσο πιο άσχημα κι όλα γύρω του. Όσο πιο λερωμένος ο φακός σου, τόσο πιο πολλές κηλίδες θα σχηματίζονται στο οπτικό σου πεδίο.

Είναι ένας κύκλος που δε σπάει εύκολα. Σκέφτεσαι, βλέπεις, νιώθεις, πράττεις. Με όσο πιο πολλά χρώματα τον «ταΐζεις», τόσο πιο πολύχρωμη πραγματικότητα θα έχεις. Το μαύρο μπορεί να είναι ωραία στιλιστική επιλογή αλλά για το μυαλό σου είναι ό,τι χειρότερο. Καταπίνει ό,τι άλλο βρεθεί μπροστά του και στο κάτω-κάτω, δε θέλεις να τα βλέπεις όλα μαύρα, έτσι δεν είναι;

Κάνε ένα απλό τεστ, ρώτα δέκα ανθρώπους να σου πουν πώς ήταν η μέρα τους σήμερα. Οι απαντήσεις τους θα καθρεφτίσουν την πραγματικότητά τους. Όταν λοιπόν, εσύ απαντάς αδιάφορα ότι είσαι καλά ή πιο συχνά τελευταία διατυμπανίζεις το πόσο χάλια όντως είσαι, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να αλλάξουν οι καταστάσεις γύρω σου.

Η πραγματικότητά μας είναι αποτέλεσμα των σκέψεών μας. Δεν υπάρχει τίποτα που να μην περνάει από την επήρεια του τρόπου σκέψης μας. Ο παράδεισος είναι κατάσταση συνειδητότητας κι η ευτυχία από μόνη της έρχεται με το που πείσεις τον εαυτό σου ότι υπάρχει. Δεν την περιμένεις, δε θα σου έρθει ως ανταμοιβή ούτε είναι θέμα τύχης.

Η ευτυχία είναι για όλους , οποιαδήποτε στιγμή, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες! Αρκεί και μόνο να θέλουμε να τη δούμε. Το πρώτο πράγμα που είναι ανάγκη να κάνουμε είναι να συγκεντρωθούμε σε αυτήν, να πιστέψουμε ότι υπάρχει ήδη και να κάνουμε focus στον ευτυχισμένο μας εαυτό.

Την έχεις μπροστά σου απλώς πρέπει να απλώσεις το χέρι σου να την αρπάξεις. Δεν έχει όρια ούτε τελειωμό. Έτσι λοιπόν, αν σήμερα το πρωί αποφασίσεις να επικεντρωθείς στα κόκκινα αυτοκίνητα από τη στιγμή που θα βγεις στο δρόμο, το μάτι σου θα πέφτει συνέχεια επάνω σε κόκκινα αμάξια. Πάντα υπήρχαν αλλά σήμερα είναι η μέρα που αποφάσισες να επικεντρωθείς σε αυτά.

Από την άλλη, όλη μέρα αναλύουμε την οικονομική κατάσταση της χώρας, βλέπουμε κι αναπαράγουμε τις ειδήσεις, μιλάμε, σκεπτόμαστε και πράττουμε επηρεασμένοι από όλα τα αρνητικά που υπάρχουν γύρω μας.

Αν αποφασίσεις για σήμερα και μόνο να παρατηρήσεις, να συγκεντρωθείς και να καταγράψεις όλες τις πράξεις ανθρωπιάς γύρω σου, από ένα χαμόγελο μέχρι μια φιλανθρωπική ενέργεια, θα διαπιστώσεις έκπληκτος πως παρασύρεσαι από τη θετικότητα και την ομορφιά αυτού του κόσμου.

Είναι δεδομένο ό,τι εμείς παίρνουμε έως δεδομένο. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο.

Αν μπορούσες να είσαι ό,τι θέλεις, θα το κατάφερνες. Ωστόσο, είσαι σίγουρος ότι ξέρεις τι θέλεις;

Κοσμολογική φάση μετάβασης: Ένα νέο μοντέλο προτείνει ότι η Σκοτεινή Ενέργεια ‘πάγωσε’ το Σύμπαν

Φανταστείτε μια εποχή που πάγωσε ολόκληρο το σύμπαν – σύμφωνα με ένα νέο μοντέλο για την σκοτεινή ενέργεια, που ουσιαστικά είναι αυτό που συνέβη περίπου πριν 11,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, όταν το σύμπαν είχε το ένα τέταρτο του σημερινού του μεγέθους.

 

Μια κοσμολογική φάση μετάβασης, παρόμοια με την φάση της πήξης, είναι ένα από τα διακριτικά στοιχεία μιας τελευταίας προσπάθειας για να εξηγηθεί τι είναι η σκοτεινή ενέργεια. Η μυστηριώδης, αόρατη αρνητική δύναμη (δηλαδή μια αντιβαρυτική δύναμη), που ορισμένοι κοσμολόγοι λένε ότι αποτελεί πάνω από το 70% του συνόλου της ενέργειας και της ύλης στο σύμπαν και που αναγκάζει το σύμπαν να διαστέλλεται με ένα ολοένα και ταχύτερο ρυθμό.

 

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που διακρίνει τη νέα θεωρία, όπως λένε οι συγγραφείς της, είναι ότι κάνει ελέγξιμη πρόβλεψη όσον αφορά το ρυθμό διαστολής του σύμπαντος. Επιπλέον, οι μικρο-εκρήξεις που δημιουργούνται στους μεγαλύτερους επιταχυντές σωματιδίων θα πρέπει να διεγείρει το πεδίο της σκοτεινής ενέργειας και αυτές οι διεγέρσεις θα μπορούσαν να εμφανιστούν ως εξωτικά, που ποτέ δεν έχουμε δει ως τώρα, υποατομικό σωματίδια.

 

Το θεωρητικό αυτό μοντέλο δημοσιεύθηκε στο Physical Review D από τους Sourish Dutta και Robert Scherrer του Πανεπιστημίου Vanderbilt, σε συνεργασία με τους Stephen Hsu και David Reeb στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον.

 

«Πολλές από τις υπάρχουσες εξηγήσεις για την σκοτεινή ενέργεια είναι δύσκολο να τις ελέγξουμε», λέει ο Scherrer, «Σχεδιάσαμε όμως ένα μοντέλο που μπορεί αυτή να αλληλεπιδράσει με την κανονική ύλη και έτσι έχει παρατηρήσιμες συνέπειες.»

 

Το μοντέλο συνδέει την σκοτεινή ενέργεια με την ενέργεια του κενού. Όπως και αρκετές από τις υπάρχουσες θεωρίες, κι αυτή προτείνει ότι ο ίδιος ο χώρος είναι η πηγή της απωστικής ενέργειας που αναγκάζει το σύμπαν να διαστέλλεται. Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι η ενέργεια του κενού χώρου κατά μέσο όρο είναι μηδέν. Όμως, η ανακάλυψη της κβαντομηχανικής άλλαξε αυτή την άποψη. Σύμφωνα με την κβαντική θεωρία, ο κενός χώρος είναι γεμάτος με ζεύγη «εικονικών» σωματιδίων που αυθόρμητα γεννιούνται και σβήνουν πολύ γρήγορα προτού να ανιχνευθούν.

Αυτή η υπο-ατομική δραστηριότητα είναι μια λογική πηγή για την σκοτεινή ενέργεια, διότι τα δύο (σκοτεινή ενέργεια και κενός χώρος) κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλο το διάστημα. Αυτή η κατανομή είναι σύμφωνη με στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η μέση πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας παραμένει σταθερή, καθώς το σύμπαν επεκτείνεται. Η χαρακτηριστική αυτή ιδιότητα έρχεται σε άμεση αντίθεση με την συνήθη ύλη και την ενέργεια, η οποία καθίσταται όλο και πιο αραιή, με την διαστολή του σύμπαντος.

Η νέα θεωρία είναι από αυτές που αποδίδουν την σκοτεινή ενέργεια σε ένα εντελώς νέο πεδίο που ονομάζεται πεμπτουσία. Η πεμπτουσία είναι συγκρίσιμη με άλλα βασικά πεδία, όπως η βαρύτητα και ο ηλεκτρομαγνητισμός, αλλά έχει μερικές μοναδικές ιδιότητες. Εν πρώτοις, έχει την ίδια ισχύ σε όλο το σύμπαν. Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι ότι ενεργεί σαν ένα μέσον αντιβαρύτητας, αναγκάζοντας τα αντικείμενα να απομακρύνονται το ένα από το άλλο, αντί να να έλκει, όπως η βαρύτητα.

 

Στην απλούστερη μορφή της, η ισχύς του πεδίου της πεμπτουσίας παραμένει σταθερή με την πάροδο του χρόνου. Στην περίπτωση αυτή παίζει το ρόλο της κοσμολογικής σταθεράς, ένας όρος που προστέθηκε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, στη θεωρία της γενικής σχετικότητας, ώστε το σύμπαν να παραμείνει στατικό και να μην συστέλλεται κάτω από την δύναμη της βαρύτητας. Όταν αποδείχθηκε ότι το σύμπαν επεκτείνεται ο Αϊνστάιν εγκατέλειψε αυτή την ιδέα, καθώς το διαστελλόμενο σύμπαν είναι μια λύση στις εξισώσεις της γενικής σχετικότητας. Έπειτα, στα τέλη του ’90, μελέτες των σουπερνόβα (οι θεαματικές αστρικές εκρήξεις που είναι τόσο ισχυρές ώστε να μπορούν πολύ σύντομα να είναι ορατές σε όλο τον γαλαξία που αποτελείται από εκατομμύρια αστέρια) ανέφεραν ότι το σύμπαν όχι μόνο διαστέλλεται, αλλά και ότι ο ρυθμός της διαστολής επιταχύνεται αντί να επιβραδύνεται όπως οι επιστήμονες ανέμεναν.

Το γεγονός αυτό έριξε τους κοσμολόγους σε μια ατέρμονη συζήτηση επειδή αυτοί θεωρούσαν ότι η βαρύτητα ήταν η μόνη δύναμη μεγάλων αποστάσεων, που δρα μεταξύ των αστρονομικών αντικειμένων. Έτσι, δεν είχαν ιδέα τι θα μπορούσε ενδεχομένως να αναγκάζει τα πάντα να απομακρύνονται. Ο απλούστερος τρόπος να εξηγήσουν αυτό το περίεργο φαινόμενο, ήταν να φέρουν πίσω την κοσμολογική σταθερά Αϊνστάιν με τις αντιβαρυτικές της ιδιότητες. Δυστυχώς, η εξήγηση αυτή πάσχει από ορισμένα σοβαρά μειονεκτήματα, έτσι οι φυσικοί ψάχνουν με πείσμα για άλλους παράγοντες αντιβαρύτητας.

 

Οι εν λόγω παράγοντες αντιβαρύτητας (που ονομάζονται από τους φυσικούς ‘μοντέλα σκοτεινής ενέργειας’) συνήθως επικαλούνται την πεμπτουσία ή ακόμη πιο εξωτικά πεδία. Επειδή δεν έχουν εντοπιστεί στη φύση κανένα από αυτά τα εξωτικά πεδία, γι αυτό οι  υποστηρικτές τους γενικότερα υποθέτουν ότι δεν αλληλεπιδρούν σημαντικά με την κοινή ύλη και την ακτινοβολία.

Η φάση μετάβασης του πεδίου της πεμπτουσίας και η σκοτεινή ακτινοβολία

 

Μία από τις λογικές συνέπειες που επιτρέπει να αλληλεπιδρά η πεμπτουσία με την κοινή ύλη είναι η πιθανότητα αυτό το πεδίο να πέρασε από μια φάση μετάβασης – να πάγωσε – όταν το σύμπαν είχε θερμοκρασία που να αντιστοιχεί σε μια ηλικία 2,2 δισεκατομμύρια χρόνια μετά το Big Bang. Ως αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης, η ενεργειακή πυκνότητα του πεδίου της πεμπτουσίας θα παρέμεινε σε ένα σχετικά υψηλό επίπεδο έως ότου η ενέργεια της φάσης μετάβασης μειώθηκε απότομα σε ένα σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο, που από τότε έχει παραμείνει εκεί.

 

Η μετάβαση αυτή με τη μείωση της ενέργειας του πεδίου θα έχει ελευθερώσει ένα κλάσμα της σκοτεινής ενέργειας που υπήρχε μέσα στο πεδίο, με τη μορφή της σκοτεινής ακτινοβολίας Σύμφωνα με το νέο θεωρητικό μοντέλο, η σκοτεινή ακτινοβολία είναι πολύ διαφορετική από το φως, τα ραδιοκύματα, τα μικροκύματα και τα άλλα είδη των απλών ακτινοβολίας: Αυτή είναι απολύτως μη ανιχνεύσιμη με κάθε γνωστό μέσο στον άνθρωπο.

Ωστόσο, η φύση μας προσφέρει μία μέθοδο ανίχνευσης της σκοτεινής ακτινοβολίας. Σύμφωνα με τη θεωρία της γενικής σχετικότητας, η βαρύτητα προκύπτει από την κατανομή της ενέργειας και της ορμής. Έτσι, οι μεταβολές της καθαρής ενέργειας και η ορμή που προκλήθηκε από την ξαφνική εισαγωγή της σκοτεινή ακτινοβολία θα πρέπει να έχουν επηρεάσει το βαρυτικό πεδίο του σύμπαντος με τρόπο που να έχει επιβραδυνθεί η διαστολή με ένα χαρακτηριστικό (διακριτό) τρόπο.

 

Για τα επόμενα 10 χρόνια, οι μεγάλες αστρονομικές έρευνες που θα χαρτογραφήσουν την διαστολή του σύμπαντος μετρώντας τη φωτεινότητα των πιο απομακρυσμένων υπερκαινοφανών, θα πρέπει να είναι σε θέση να ανιχνεύσουν αυτή την επιβράδυνση του ρυθμού διαστολής που προβλέπει το μοντέλο. Ταυτόχρονα, ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων – που πλησιάζει η έναρξη λειτουργία του – έχει πολύ μεγάλη ενέργεια, που θεωρητικά είναι αρκετή ώστε να διεγείρει το πεδίο της πεμπτουσίας και οι διεγέρσεις του θα μπορούσαν να εμφανίζονται με τη μορφή νέων εξωτικών σωματιδίων, λένε οι οι ερευνητές.

Πολλοί κοσμολόγοι πιστεύουν ότι η σκοτεινή ενέργεια είναι η ενέργεια του κενού, που εκφράζεται από την κοσμολογική σταθερά Λ. Όμως στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε το λεγόμενο πρόβλημα της κοσμολογικής σταθεράς Λ (cosmological constant problem).

 

Σύμφωνα με την αρχή της αβεβαιότητας, όλα τα κβαντικά πεδία, ακόμα και όταν βρίσκονται στη βασική μη διεγερμένη  κατάσταση, έχουν μη μηδενική ενέργεια. Απλοί υπολογισμοί της κβαντικής θεωρίας πεδίου οδηγούν σε τιμές για την πυκνότητα της ενέργειας του κενού (δηλαδή για την κοσμολογική σταθερά Λ), να είναι 120 τάξεις μεγέθους (10¹²⁰) μεγαλύτερη από την πυκνότητα της συνηθισμένης ύλης (όπως παρατηρείται σήμερα στο σύμπαν).

 

Όμως πρώτον, μια τόσο μεγάλη πυκνότητα ενέργειας του κενού χώρου θα προκαλούσε πολύ νωρίς στην ιστορία του Κόσμου μια εκθετικά επιταχυνόμενη κοσμική διαστολή, που θα διέλυε όλους τους ηλεκτροστατικούς και πυρηνικούς δεσμούς, οι οποίοι συγκρατούν τους πυρήνες, τα άτομα και τα μόρια.

 

Και δεύτερον μετρήσεις στο χώρο της κοσμολογίας δίνουν ένα αρνητικό αποτέλεσμα, δείχνοντας έτσι έναν ανώτερο όριο της κοσμολογικής σταθεράς Λ, που είναι

Ωστόσο, η τελευταία τιμή υπονοεί ότι στην συνολική κλίμακα του σύμπαντος, τα φαινόμενα των διακυμάνσεων του κενού ακυρώνονται. Κι αυτή η αξιολόγηση έρχεται και σε μία εποχή, που οι θεωρητικοί υπολογισμοί υποδεικνύουν συνεισφορές της διακύμανσης του κενού από τα κουάρκ με μια τάξη 10^-6 m^-2.

Και το ερώτημα παραμένει: Τι είναι η σκοτεινή ενέργεια;

Ύδρα: Ο μικρός δορυφόρος του Πλούτωνα καλύπτεται με πάγο από πεντακάθαρο νερό!

Η Ύδρα, ένας από τους δορυφόρους του Πλούτωνα, είναι σχεδόν πλήρως καλυμμένος με πάγο από σχεδόν «παρθένο» νερό, όπως ανακοίνωσαν επιστήμονες της NASA.
Η εκτίμηση προέρχεται από την ανάλυση των στοιχείων που έστειλε το σκάφος «Νέοι Ορίζοντες», το οποίο πέρασε κοντά από τον Πλούτωνα πέρυσι το καλοκαίρι.  Ο πάγος της Ύδρας είναι πολύ πιο καθαρός από τους πάγους στα άλλα φεγγάρια του νάνου πλανήτη, όπως του πολύ μεγαλύτερου και σκοτεινότερου Χάροντα, γι’ αυτό άλλωστε η Ύδρα αντανακλά στο ηλιακό φως σαν λαμπερή χιονόμπαλα.  Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον Simon Porter του Νοτιοδυτικού Ινστιτούτου Ερευνών του Κολοράντο έκαναν λόγο για «απίστευτη καθαρότητα» στο παγωμένο κρυστάλλινο νερό της Ύδρας, χωρίς να γνωρίζουν γιατί αυτό συμβαίνει.  Οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι ο συγκεκριμένος δορυφόρος, ο πιο μακρινός από τον Πλούτωνα, δημιουργήθηκε από θραύσματα πάγου που εκτινάχθηκαν στο διάστημα, όταν μια σύγκρουση δύο ουράνιων σωμάτων πριν από περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια δημιούργησε το σύστημα Πλούτωνα-Χάροντα και των μικρότερων φεγγαριών.  Η Ύδρα έχει διάμετρο περίπου 50 χιλιομέτρων, ενώ ο Χάροντας 1.210 χλμ. Το σκάφος New Horizons συνεχίζει το ταξίδι του, απομακρυνόμενο συνεχώς από τη «γειτονιά» του Πλούτωνα.

Η επιφάνεια της Γης κινείται πάνω-κάτω σαν γιο-γιο

H επιφάνεια της Γης κινείται συνεχώς πάνω-κάτω σαν γιο-γιό. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν γεωεπιστήμονες, οι οποίοι μελέτησαν την κίνηση του μανδύα της Γης, του στρώματος πάχους περίπου 3.000 χλμ, που βρίσκεται κάτω από τον γήινο φλοιό και πάνω από τον πυρήνα.
 

Οι επιστήμονες του Τμήματος Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, με επικεφαλής τον δρα M. Hoggard, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience», δημιούργησαν την πρώτη διεθνή βάση δεδομένων για τις χαοτικές κινήσεις του μανδύα.

 

«Αν και μιλάμε για χρονολογικές κλίμακες που φαίνονται απίστευτα μεγάλες σε σας και σε μένα, η επιφάνεια της Γης ανεβοκατεβαίνει σαν γιο-γιο!» δήλωσε ο Hoggard,. «Στη διάρκεια μιας περιόδου ενός εκατομμυρίου ετών, η κίνηση του μανδύα μπορεί να αναγκάσει την επιφάνεια να κινηθεί πάνω-κάτω κατά εκατοντάδες μέτρα» πρόσθεσε.

 

Οι επιστήμονες έκαναν περισσότερες από 2.000 μετρήσεις στους βυθούς των ωκεανών, όπου είναι πιο εύκολο να καταγράψουν τις κινήσεις του υποκείμενου μανδύα. Οι κινήσεις αυτές ασκούν καθοριστική επίδραση στο «πρόσωπο» της Γης, δημιουργώντας βουνά, ηφαίστεια και σεισμούς.

 

Οι νέες παρατηρήσεις έρχονται σε αντίθεση με τις προβλέψεις και θεωρίες των γεωλόγων πριν από 30 χρόνια. Οι μετρήσεις αποκάλυψαν ότι οι κυματοειδείς κινήσεις του μανδύα συμβαίνουν με ρυθμό πολύ πιο γρήγορο από ό,τι είχε υποτεθεί έως τώρα.

 

Λάβα εν κινήσει

 

Οι κινήσεις του μανδύα, μεταξύ άλλων, ενδιαφέρουν τις εταιρίες πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς επηρεάζουν τον ρυθμό με τον οποίο δημιουργούνται οι υδρογονάνθρακες στο υπέδαφος.

Επιπλέον, όπως είπε ο Hoggard,, «λαμβάνοντας υπόψη ότι η επιφάνεια της Γης κινείται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι είχαμε προηγουμένως πιστέψει, αυτό επηρεάζει και άλλα πράγματα, όπως η σταθερότητα των πάγων στους πόλους, άρα θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την κλιματική αλλαγή στο παρελθόν».

Η Απερίγραπτη Γοητεία του Κακού

Η Απερίγραπτη Γοητεία του Κακού και ο Αχαρος Ρόλος του Καλού

«Ο πολιτισμός δεν ακυρώνει τη βαρβαρότητα, αλλά αντιθέτως συχνά την επικυρώνει. Όσο πιο πολιτισμένος είναι ένας λαός, τόσο πιο βάρβαρος και καταστροφικός μπορεί να γίνει»  Ουμπέρτο Έκο

«Η Ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων αλλά των ανθρώπινων φρικαλεοτήτων»  Κ. Καστοριάδης

«Είχα υποθέσει ότι στους περισσότερους ανθρώπους αρέσουν τα χρήματα περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο, ανακάλυψα όμως ότι τελικά η καταστροφή και οι σκοτωμοί τους αρέσουν ακόμη περισσότερο» Μπέρτραντ Ράσελ

«Το έγκλημα, τα βασανιστήρια και οι σφαγές ορίζουν καλύτερα το ανθρώπινο γένος από την Τέχνη, την Επιστήμη και τους θεσμούς» Χουάν Χοσέ Σαέρ «Τόπος»

«Το βαθύ, φονικό ανθρώπινο μίσος εναντίον κάθε ζωντανού είναι πολύ γνωστό κι έχει πολλές φορές περιγραφεί έξοχα από τους συγγραφείς. Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη του μίσους και η γνώση των λειτουργιών του, αλλά η πλήρης αδυναμία αυτών των δεδομένων να διεισδύσουν στον ανθρώπινο όχλο και να τον επηρεάσουν αποτελεσματικά» Β. Ράιχ

«Η παραφροσύνη του ανθρώπου είναι η ορθοφροσύνη που δίνει ο ουρανός. Ξεστρατίζοντας ο άνθρωπος από την ανθρώπινη λογική, καταλήγει τελικά να σκέφτεται μ’ εκείνο τον ουράνιο τρόπο που, για την ανθρώπινη λογική, είναι παράλογος και εξωφρενικός. Και τότε, ευτυχώς ή δυστυχώς, νιώθει αδιάλλακτος, αδιάφορος όπως ο Θεός του» Χέρμαν Μέλβιλ, «Μόμπυ Ντικ»

«Οι αιχμάλωτοι πολέμου, οι δούλοι, οι ηττημένοι εχθροί, τα παιδιά, οι άρρωστοι άνθρωποι (ιδιαιτέρως οι πνευματικά ανάπηροι), οι τρόφιμοι φυλακών, οι άοπλοι έγχρωμοι, τα ζώα – όλοι αυτοί έχουν γίνει αντικείμενα φυσικού σαδισμού, που συχνά συμπεριλαμβάνει τα πιο απάνθρωπα βασανιστήρια. Από τα άγρια θεάματα της Ρώμης ως τα σύγχρονα αστυνομικά τμήματα και τις στρατιωτικές μονάδες, τα βασανιστήρια χρησιμοποιούνται κάτω από το προκάλυμμα θρησκευτικών ή πολιτικών σκοπών και πολλές φορές καθαρά για διασκέδαση των εξαθλιωμένων μαζών. Το Κολοσσαίο της Ρώμης είναι πραγματικά το μεγαλύτερο μνημείο του ανθρώπινου σαδισμού» (…)

«Ξεχωριστή μου ευχαρίστηση ήταν πάντα η καταστροφή. Έτσι, μέσα στον καθημερινό πόνο μπορώ να νοιώθω μια συναρπαστική ηδονή βλέποντας το φορτίο των ιδεών και των αξιών να μικραίνει, το οπλοστάσιο των ιδεών να αλέθεται, να γίνεται κομμάτια, να μην μένει πια τίποτε παρά ένας σωρός σάρκες και νεύρα, νεύρα που σαν τεντωμένες χορδές αντιλαλούν τώρα μέσα στο κενό της απομόνωσης (…) Κάνω ό,τι πρέπει να κάνω γιατί κάθε μέρα πεθαίνω, Μιάς κι ό,τι κάνω είναι δοσμένο μόνο σε μια δύναμη, όλα όσα κάνω είναι ριζωμένα σε αυτή τη δύναμη. Κι αυτή η δύναμη θέλει την καταστροφή, γι’ αυτό καταστρέφω. Ξέρω πως θα αφανιστώ, ξέρω πως θα καταρρεύσω όταν αυτή η δύναμη με αφήσει» – E. von Salomon, αξιωματικός ναζί. (…)

«Ένας άλλος έφηβος έλεγε πώς περπατούσε στους δρόμους της πόλης με ένα μαχαίρι κρυμμένο στο μανίκι του και το έμπηγε στους ανύποπτους διαβάτες που τον προσπερνούσαν. Ένοιωθε ηδονή παρατηρώντας την αγωνία στο πρόσωπο του θύματος. Παράσερνε ακόμη και σκυλιά σε σκοτεινά ερημικά δρομάκια και τα σκότωνε με το μαχαίρι, “έτσι για πλάκα”. Σε κάποια στιγμή είπε, με μια έκφραση ικανοποίησης στο πρόσωπο: Πιστεύω τώρα πώς τους έδινα και καταλάβαιναν, όταν τους έμπηγα το μαχαίρι» Έριχ Φρομ, «Η ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας»

Βασανισμοί (ζώων κι ανθρώπων) σεξουαλικές διαστροφές, γυναίκες-θαυμάστριες αποτρόπαιων κατά συρροή βιαστών και δολοφόνων. Γιατί οι άνθρωποι έλκονται τόσο από το κακό και το διεστραμμένο, γιατί σκλαβώνουν, εξευτελίζουν, αφανίζουν άλλους ανθρώπους, αφού έχουν όλοι την ίδια δίψα για ελευθερία και ευτυχία; Ο Έριχ Φρομ, στη σχετική διεξοδική μελέτη του, που αναφέραμε προηγουμένως, παρά τον όγκο της δεν έχει και πολλές εξηγήσεις να δώσει για το αποτρόπαιο ανεξήγητο. Πέρα από κάποιες εύστοχες αναλύσεις παθολογικών και κλινικών περιπτώσεων, εξηγεί μια πλειάδα άλλων με το μάλλον απλοϊκό σκεπτικό ότι γίνονται για να διασκεδάσει το άτομο την πλήξη του.

«Σε κάθε περίπτωση, το άτομο που πλήττει παράγει μόνο του την πηγή της διέγερσης -αν δεν του προσφερθεί έτοιμη. Το άτομο που πλήττει οργανώνει συχνά ένα “μίνι-Κολοσσαίο” όπου και παράγει, σε μικρή κλίμακα, πράγματα ανάλογα με τις μεγάλης κλίμακας αγριότητες που συνέβαιναν στο πραγματικό Κολοσσαίο. Τέτοια άτομα συνήθως δεν ενδιαφέρονται για τίποτα, δεν έχουν επαφές με ανθρώπους, εκτός από πολύ επιφανειακές».

Εδώ όμως τίθεται το βασικό και βασανιστικό ερώτημα γιατί, όλα αυτά τα άτομα δεν επιλέγουν να κάνουν κάποια καλή πράξη για να ξεπεράσουν την πλήξη τους και να χαρούν από το γεγονός ότι ανακουφίζουν, βοηθούν, δίνουν ελπίδα και χαρά σε ζώα, σε συνανθρώπους τους, κλπ. αλλά αντιθέτως αντλούν μια ανεξήγητη ευχαρίστηση ασκώντας απόλυτη εξουσία και προκαλώντας πόνο, φόβο, τρόμο, ακόμη και θάνατο;

Εδώ ο Φρομ επισημαίνει: «Είναι πολύ πιο εύκολο να διεγερθεί [να αισθανθεί] από τον θυμό, τη σκληρότητα, ή το πάθος της καταστροφής, παρά από την αγάπη και το παραγωγικό κι ενεργό ενδιαφέρον». Για άλλη μια φορά όμως χρησιμοποιείται ταυτολογικά μια καταγραμμένη πραγματικότητα ως εξήγηση. Γιατί «είναι δύσκολο» να κάνεις απλά πράγματα που θα βοηθήσουν και θα ανακουφίσουν άλλους ανθρώπους και ζώα; Π.χ. να ταίσεις πουλιά ή αδέσποτα ζώα, να βοηθήσεις ηλικιωμένους ή άτομα σε ανάγκη, να συμμετέχεις σε δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος;

Εδώ νομίζω ότι τη σωστή απάντηση έχει ο εναλλακτικός και αποσυνάγωγος βιολόγος Λάϋαλ Γουότσον: «Εμένα όμως ακόμη με στοιχειώνει εκείνο “το βλέμμα” το οποίο δεν μου φαίνεται να είναι αποκλειστικότητα του 20ου αιώνα. Εκείνο το βλέμμα που σου αντιγυρίζουν οι προτομές του Καλλιγούλα και του Νέρωνα, τα πορτραίτα του Βοργία και του Τορκεμάδα, οι φωτογραφίες του Ρασπούτιν και του Ίντι Αμίν. Και μου φαίνεται ότι ο καθένας από αυτούς που έχουν το Άλλο Βλέμμα, έχει παράλληλα πετύχει κάτι ακατανόμαστο, κάτι που αντιβαίνει στη φυσική ιστορία σε τέτοιο βαθμό που τους τοποθετεί χωριστά, αμετάκλητα ξεκομμένους από την ευχαρίστηση και τον πόνο που συνιστούν την αληθινή ανθρωπινότητα» Σκοτεινή Φύση

Ο τρόπος που επεισέρχονται οι εντολές στους εγκεφάλους όλων αυτών των ενεργούμενων είναι μέσω της Κερκόπορτας του ασυνείδητου (η μεγάλη ανακάλυψη-συνεισφορά του Φρόυντ στην ανθρωπότητα). Αν και υπάρχουν πλέον και επιστημονικές ενδείξεις της Νευροφυσιολογίας ότι γενικώς η ελεύθερη βούληση δεν υπάρχει, ότι είναι μια ανθρώπινη ψευδαίσθηση. His Master’s Toys
«Το 2008, ερευνητές του Κέντρου Υπολογιστικής Νευροεπιστήμης Μπερνστάιν, στο Βερολίνο, υποστήριξαν ότι βρήκαν αποδείξεις για την ύπαρξη ενός εντυπωσιακού κενού 7 δευτερολέπτων μεταξύ της δραστηριότητας του εγκεφάλου που συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων και στη συνειδητή επίγνωση της απόφασης. Οι ανακαλύψεις αυτές έχουν ανησυχητικές επιπτώσεις για την ελεύθερη βούληση, δεδομένου ότι προτείνουν πως οι δράσεις μας δεν ξεκινούν από το συνειδητό τμήμα του εγκεφάλου μας αλλά και από τη μη-συνειδητή εγκεφαλική δραστηριότητα έξω από το αντιληπτικό μας πεδίο» («20 μεγάλες ιδέες για την κατανόηση της ζωής και του Σύμπαντος» εκδόσεις «Καθημερινή»). Υπάρχουν κι άλλες πολλές επιστημονικές ενδείξεις κι αποδείξεις ότι ο άνθρωπος δεν διαθέτει γνήσια κι αληθινή ελεύθερη βούληση, ότι επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων που ξεφεύγουν από τη συνείδηση και τον έλεγχό του κι όμως οι περισσότεροι άνθρωποι, εγωιστές κι αλαζόνες, συνεχίζουν να πιστεύουν ακράδαντα ότι η ζωή τους είναι στα χέρια τους.

Ο σχιζοφρενικός ρόλος του Καλού
Εισαγωγικά, για άλλη μια φορά θα καθορίσω το «καλό», για να το απαλλάξω από την ανθρωποκεντρική ηθική του διάσταση. Λέγοντας «καλό» προσωπικά εννοώ τις στοιχειώδεις απαραίτητες συνθήκες ειρηνικής διαβίωσης των όντων, χωρίς τη συνεχή και αγωνιώδη μάχη για εξεύρεση τροφής και συντρόφου αναπαραγωγής, την αποφυγή των θηρευτών, τις συγκρούσεις αρσενικών για την ιεραρχία (στα αγελαία ζώα), τις ασθένειες, την αδικία, την εκμετάλλευση, τη δουλεία, τα βασανιστήρια, τους πολέμους, όσον αφορά τον άνθρωπο.

Επαναλαμβάνω ότι τα περισσότερα από αυτά είναι αδύνατον να αποφευχθούν ή να αλλάξουν σε ευρεία κλίμακα, επειδή είναι αναπόσπαστα δομικά στοιχεία του γεωσυστήματος (π.χ. η τροφική αλυσίδα). Πολλά από εκείνα που αφορούν τον άνθρωπο θα μπορούσαν όντως να αλλάξουν – και ιστορικά έγιναν πολλές προσπάθειες γι’ αυτό: εξεγέρσεις κι επαναστάσεις ενάντια σε άδικα και καταπιεστικά καθεστώτα, απελευθερωτικοί πόλεμοι από ξένο ζυγό, πόλεμοι ενάντια στη δουλεία, κινήματα χειραφέτησης των γυναικών, ειρηνιστικά κινήματα, φιλοζωικά-χορτοφαγικά κινήματα, κλπ.

Το μέγα παράδοξο και σχιζοφρενικό γεγονός είναι ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, όπου το Καλό προσπαθεί να επιβληθεί και να αλλάξει μια καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, συχνά είναι υποχρεωμένο να υιοθετήσει τις μεθόδους του Κακού! Να σκοτώσει ή/και να φυλακίσει όλους εκείνους που αντιδρούν σε αυτή τη μεταρρυθμιστική διαδικασία, να επιβάλει για ένα χρονικό διάστημα μια αυταρχική διακυβέρνηση για να κατορθώσει να υλοποιήσει την απαραίτητη αλλαγή νοοτροπίας μέσω διαφόρων θεσμών (εκπαίδευση, ΜΜΕ, κλπ.) Αυτό παρουσιάζει το εξής σημαντικό πρόβλημα: σε μια πρώτη φάση, εφαρμόζοντας τέτοιες βίαιες κι αυταρχικές μεθόδους, χάνει την αίγλη του Καλού, μοιραία μολύνεται από το Κακό, εξισώνεται μαζί του! Από την άλλη, οι επιβιώσαντες υπερασπιστές της παλιάς τάξης πραγμάτων επωφελούνται από αυτή την παράδοξη κατάσταση και κατηγορούν το νέο καθεστώς ότι κάνει ακριβώς τα ίδια και χειρότερα (παραβλέποντας τις όποιες θετικές προθέσεις του)!

Η άλλη λυπηρή διαπίστωση είναι ότι, όντως, σχεδόν πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, οι πρώην καταπιεσμένοι κι εκμεταλλευμένοι γίνονται οι νέοι καταπιεστές κι εκμεταλλευτές, και η Ιστορία επαναλαμβάνεται με μια απλή αντιστροφή ρόλων! Η μόνη περίπτωση όπου το Καλό νίκησε, δίχως να αναγκαστεί να υιοθετήσει μεθόδους του Κακού, ήταν η περίπτωση της απελευθέρωσης της Ινδίας από τον αγγλικό ζυγό, από τον χαρισματικό Μαχάτμα Γκάντι – αλλά και η νίκη εκείνη αμαυρώθηκε δυστυχώς στη συνέχεια από τη δολοφονία του Γκάντι και τον εμφύλιο Ινδουιστών-Μουσουλμάνων. (Εννοείται ότι εδώ αναφερόμαστε κυρίως στους δίκαιους αγώνες λαών, συγκεκριμένων πληθυσμών, επαγγελματικών και κοινωνικών τάξεων, μειονοτήτων, και όχι στην βίαιη και μαζική εφαρμογή αποτρόπαιων κοινωνικών πειραμάτων που εφαρμόστηκαν στον 20ο αιώνα, βασιζόμενα σε εντελώς ιδιοτελείς ή λανθασμένες ιδεολογίες: φασισμός, ναζισμός, κομμουνισμός).

Αυτός είναι, δυστυχώς, ο ιστορικά άχαρος και σχιζοφρενής ρόλος του Καλού, ο οποίος ουσιαστικά ακυρώνει και τις όποιες δυνατότητες αλλαγής της ανθρώπινης κοινωνίας προς το καλύτερο.-

Αυτό είναι o «Επιτυχημένος Ψυχοπαθής»
Ο Cleckley περιγράφει τον «Επιτυχημένο Ψυχοπαθή» στο βιβλίο του «the mask of sanity» δίνοντας κάποια χαρακτηριστικά του.
> Ο παρατηρητής έρχεται αντιμέτωπος με μια πειστική μάσκα λογικής.
> Δεν είναι όλα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά αυτής της μάσκας άθικτα.
> Δεν μπορεί εύκολα, να διαπεραστεί από ερωτήσεις που κατευθύνονται προς τα βαθύτερα επίπεδα της προσωπικότητας.
> Ο εξεταστής, ποτέ δεν πετυχαίνει να στοχεύσει το χάος, που εμφανίζεται κατά την αναζήτηση, κάτω από την εξωτερική επιφάνεια, ενός Επιτυχημένου Ψυχοπαθή.
> Οι λογικές διεργασίες, διατηρούν την φυσιολογική πλευρά τους, κάτω από ψυχιατρικές έρευνες και τεχνικές δοκιμές, που έχουν σκοπό ν’ αποκαλύψουν στοιχεία διαταραχής.
> Οι εξετάσεις αποκαλύπτουν, όχι απλώς μια συνηθισμένη δισδιάστατη μάσκα, αλλά αυτό που φαίνεται να είναι μια σταθερή και ουσιαστική διαρθρωτική εικόνα μια υγιούς και ορθολογικής προσωπικότητας.

Θα μπορούσε τότε να θεωρηθεί, με την πλήρη κυριολεκτική έννοια του όρου, ως παράδειγμα του τι εννοούσε ο Trélat όταν προσδιόριζε τον εκφραστικό όρο, la folie lucide (Διαυγή Τρέλα). Επιπλέον, αυτή η δομή της προσωπικότητας σε όλες τις θεωρητικές καταστάσεις λειτουργεί κατά τρόπο φαινομενικά πανομοιότυπο με αυτό της κανονικής, υγιούς λειτουργίας. Οι λογικές διεργασίες σκέψης μπορούν να ειδωθούν σε πλήρη λειτουργία, ασχέτως το πόσο έχουν ενισχυθεί ή αντιμετωπίζονται υπό πειραματικές συνθήκες.

 

Ο Cleckley περιγράφει ένα άτομο που: «είναι σε θέση να μιμηθεί την ανθρώπινη προσωπικότητα, αλλά που αφήνει την εντύπωση ότι ‘κάτι δεν πάει καλά εκεί’. Έχει μια δομή προσωπικότητας που λειτουργεί κατά τρόπο φαινομενικά πανομοιότυπο με αυτό της κανονικής, υγιούς λειτουργίας, αλλά ακόμα και όταν όλα έχουν ειπωθεί και γίνει, έχουμε να κάνουμε εδώ, όχι με ένα ολοκληρωμένο άνθρωπο σε όλα, αλλά με κάτι που υποδηλώνει μια ευέλικτη κατασκευαστικά ανακλαστική μηχανή που μπορεί να μιμηθεί την ανθρώπινη προσωπικότητα τέλεια και αυτό κάνει, μέχρι το σημείο πού, κανείς που τον εξετάζει σε κλινικό περιβάλλον δεν μπορεί να διατυπώσει με επιστημονική ή αντικειμενική ορολογία γιατί, ή πώς, δεν είναι πραγματική προσωπικότητα»

Ελπίδα, Φόβος και Ελευθερία

Εκείνοι που ασκούν κάποιας μορφής εξουσία μπορούν να σας βεβαιώσουν πως τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία της πολιτικής τους εργαλειοθήκης είναι ο φόβος και η ελπίδα. Ένα πλήθος που αποτελείται από φοβισμένους ανθρώπους εύκολα αγοράζει ελπίδα, γι’ αυτό και ο Ναπολέων Βοναπάρτης ονομάζει τους ηγέτες «εμπόρους ελπίδας». Από την άλλη, ένα πλήθος που τρέφεται με ελπίδες μπορεί πολύ εύκολα να τρομοκρατηθεί. Αν και είναι αδύνατον να ζούμε χωρίς φόβο και χωρίς ελπίδα, η ελευθερία μας εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο τα διαχειριζόμαστε με επιτυχία.

Το ύποπτο δώρο των θεών

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, η ελπίδα βρίσκεται μέσα στο πιθάρι που έδωσε ο Δίας στην πρώτη γυναίκα της ανθρωπότητας, την Πανδώρα, με την εντολή να μην το ανοίξει. Εκείνη όμως, υπέκυψε στην περιέργειά της και καθώς έβγαλε το καπάκι ξεχύθηκαν όλες οι δυστυχίες και κατέκλυσαν την ανθρωπότητα. Πανικόβλητη η Πανδώρα προσπάθησε να το κλείσει, αλλά το μόνο που πρόλαβε να κρατήσει μέσα στο πιθάρι ήταν η ελπίδα. Εντυπωσιακό, που μέσα σε ένα σκεύος γεμάτο δυστυχίες, ο Δίας είχε τοποθετήσει και την ελπίδα, δεν είναι; Κι ακόμα πιο παράξενο που μόνο εκείνη έμεινε κλεισμένη στο πιθάρι και δεν ξεχύθηκε ανάμεσα στους ανθρώπους. Την ελπίδα την παρέχουν εκείνοι που έχουν εξουσία στον κατάλληλο χρόνο και σε κατάλληλες δόσεις, ώστε να μην χρειαστεί ποτέ να αντιμετωπίσουν απελπισμένους υπηκόους, που δεν αντιμετωπίζονται εύκολα.

Ο Γερμανός φιλόσοφος Nietzsche κατέληξε στο συμπέρασμα πως η ελπίδα είναι το χειρότερο κακό, διότι παρατείνει τα βάσανα των ανθρώπων και ο Αριστοτέλης την είχε ορίσει ως το όνειρο που βλέπουμε ξυπνητοί. Μολονότι η ελπίδα μπορεί να λειτουργήσει θετικά στη ζωή μας, όταν κυριαρχεί στα σχέδιά μας εύκολα μας ρίχνει στην αδράνεια και μας κάνει εύπιστους και άτολμους. Ελπίζοντας, μπορεί να βρεθούμε να κοιτάζουμε απλώς τη ζωή μας να περνά περιμένοντας έναν άνθρωπο ή έναν θεό να μας αλλάξει την τύχη, πείθοντας τον εαυτό μας πως είμαστε αδύναμοι και πλήρως εξαρτώμενοι από εξωτερικούς παράγοντες. «Οι δυνατοί έχουν θέληση, οι αδύναμοι έχουν ελπίδα» , λέει μία γερμανική παροιμία και νομίζω πως αποδίδει με ακρίβεια τη γνώμη που είχαν και οι αρχαίοι Έλληνες για το «όνειρο που βλέπουμε ξυπνητοί».

Πώς λοιπόν διαχειρίζονταν οι Έλληνες τη θλίψη, τον πόνο, την απογοήτευση και όλα τα κακά που πλήττουν την ανθρωπότητα, αφού η ελπίδα παρέμενε κλεισμένη στο πιθάρι; Μία ολοκληρωμένη απάντηση θα απαιτούσε να γράψουμε ένα ολόκληρο βιβλίο, γιατί κάθε πτυχή της ηθικής και του πολιτισμού τους ήταν έτσι δομημένη, ώστε να μην χρειάζεται να βασίζονται στην ελπίδα για να τα καταφέρουν. Αν όμως υπήρχε μία δραστηριότητα που θεράπευε αποτελεσματικά την ψυχή από την «ασθένεια» της ελπίδας, σίγουρα ήταν το θέατρο.

Έχετε διαβάσει ποτέ κάποια ελληνική τραγωδία; Πρόκειται για έργα στα οποία, σε αντίθεση με ό, τι έχουμε σήμερα συνηθίσει, ο ήρωας οδηγείται στην πλήρη απελπισία και στην καταστροφή, υφιστάμενος τις συνέπειες των επιλογών του και όχι μόνο. Συχνά, οδηγείται στην καταστροφή χωρίς καν να έχει φταίξει σε κάτι, απλώς επειδή έπεσε θύμα μίας κακής συγκυρίας. Σκεφτείτε ότι ο θεατής πήγαινε να παρακολουθήσει μία τέτοια ιστορία, γνωρίζοντας μάλιστα από την αρχή την υπόθεση και, φυσικά, το τέλος της ιστορίας. Τι του προσφέρει κάτι τέτοιο; Μα την κάθαρση! Ο θεατής ταυτίζεται με τον ήρωα, ζει το δράμα του και συντονίζεται με την πραγματικότητα της ζωής. Η ελπίδα δεν έχει ρόλο στην ελληνική τραγωδία ούτε όταν ο επινοητικός Ευριπίδης επινόησε τον «από μηχανής θεό».

Συνηθίζουμε να λέμε την έκφραση «από μηχανής θεός» μέχρι σήμερα, όταν εμφανίζεται ξαφνικά μία απρόσμενη λύση σε ένα φαινομενικά άλυτο πρόβλημα. Ο θεός όμως που εμφανιζόταν στο αρχαίο θέατρο και έδινε τη λύση σε μία μπλεγμένη κατάσταση δεν ήταν καθόλου απρόσμενος. Ήταν αυτός που δημιούργησε το πρόβλημα εξ αρχής και ο Ευριπίδης τον «υποχρεώνει» να το λύσει, δίνοντας στον θεατή το μήνυμα πως ακόμα και οι θεοί δεν επιτρέπεται να αγνοούν τις συνέπειες των πράξεών τους. Και μην ξεχνάτε πως οι Έλληνες θεοί είναι εικόνα των ανθρώπων. Κάνουν λάθη, μετανιώνουν, θυμώνουν, αγαπούν και μισούν, σαν άνθρωποι που απλώς ζουν σε άλλη διάσταση. Αυτό λοιπόν που βιώνει ο θεατής, ακόμα και όταν η λύση του δράματος επιτυγχάνεται με την επέμβαση του θεού, είναι η κάθαρση που προσφέρει η αποκατάσταση της κανονικότητας από εκείνον που τη διατάραξε και όχι η ελπίδα πως ό, τι και να κάνει στη ζωή του θα έρθει κάποιος θεός να τακτοποιήσει τον χαμό που προκάλεσε.

Δεν ελπίζει σε μαγικές λύσεις ο αρχαίος θεατής, αλλά πώς νιώθει άραγε αντικρίζοντας το σκληρό πρόσωπο της πραγματικότητας; Πώς στέκεται μπροστά στις βίαιες ανατροπές της ζωής και στις αδικίες; Νιώθει οίκτο και φοβάται και νιώθοντας έτσι φτάνει στην κάθαρση, λέει ο Αριστοτέλης.

Ο γιος του θεού του πολέμου

Φόβος ονομάζεται ο γιος του θεού Άρη και μαζί με τον αδερφό του, τον Δείμο (τρόμος), συνοδεύουν τον πολεμοχαρή θεό στις μάχες. Είναι λογικό να βασιλεύει ο φόβος στον πόλεμο, αλλά στο θέατρο;

Παρακολουθώντας μία τραγωδία, ο θεατής συμπάσχει με τον ήρωα για τα παθήματά του και φοβάται αναλογιζόμενος την πιθανότητα να του συμβούν τα ίδια. Μάλιστα, λέει ο Αριστοτέλης, ο φόβος φτάνει στο αποκορύφωμά του όταν ο ήρωας με τον οποίο ταυτίζεται ο θεατής, ετοιμάζεται να διαπράξει ένα ανεπανόρθωτο σφάλμα εν αγνοία του. Τότε, ο μόνος τρόπος να υποχωρήσει ο φόβος του θεατή είναι η αποκάλυψη της αλήθειας. Όταν ο Οιδίποδας σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε την μητέρα του, δίχως να γνωρίζει πως αυτοί ήταν οι γονείς του, ο θεατής νιώθει τρόμο και οίκτο. Όταν στη συνέχεια αποκαλύπτεται η αλήθεια και ο ήρωας καταλαβαίνει τι έχει κάνει, ο θεατής καλείται να συμφιλιωθεί με την ιδέα πως τα λάθη που κάνουμε ακόμα και από άγνοια, πάντα έχουν συνέπειες. Ο Οιδίποδας δεν μπορεί πλέον να διορθώσει την κατάσταση, αλλά τώρα γνωρίζει. Ο οίκτος υποχωρεί γιατί πλέον ο ήρωας δεν είναι έρμαιο της άγνοιάς του, αν και εξακολουθεί να είναι δυστυχής. Ο φόβος υποχωρεί γιατί ο θεατής δεν ανησυχεί πλέον για το τι θα συμβεί. Ό, τι έγινε δεν ξεγίνεται. Η ευχαρίστηση προέρχεται όχι από την απαλλαγή του ήρωα που υποφέρει άδικα, αλλά από την κατανόηση της κατάστασης, την αποδοχή αυτού που στ’ αλήθεια συμβαίνει. Η κάθαρση έρχεται όταν συμβαδίζουμε με το πραγματικό.

«Όπως στο θέατρο ο ηθοποιός είναι πιο δημοφιλής από τον δημιουργό του έργου, έτσι και στην πολιτική επικράτησε η υποκριτική τέχνη λόγω της αχρειότητας των πολιτών», γράφει ο Αριστοτέλης στην Ρητορική του. Την τέχνη του ηθοποιού χρησιμοποιούν και οι πολιτικοί για να επιτύχουν τους στόχους τους, μεταξύ των οποίων είναι και η πρόκληση του φόβου.

Ο πολιτικός, όταν γνωρίζει καλά την ψυχοσύνθεση του κοινού στο οποίο απευθύνεται, μπορεί να το πείσει ότι θα το απαλλάξει από εκείνα που φοβάται. Και να τι φοβόμαστε περισσότερο, όπως ήδη γνώριζε ο Αριστοτέλης:

1. Κάτι που μπορεί να μας βλάψει σύντομα και ανεπανόρθωτα ή που μπορεί να διορθωθεί από ανθρώπους που αντιπαθούμε (και άρα, να τους ενδυναμώσει).
2. Τους ανθρώπους που έχουν τη δύναμη να προκαλέσουν το κακό που φοβόμαστε και τους φιλοχρήματους, επειδή το χρήμα είναι ισχυρό κίνητρο.
3. Τους ανθρώπους που έχουν προκαλέσει το ίδιο κακό στο παρελθόν και εκείνους των οποίων τα συμφέροντα συγκρούονται με τα δικά μας ή με τα συμφέροντα ισχυρών ανθρώπων που εμπιστευόμαστε.
4. Όσους έχουν αδικηθεί στο παρελθόν και διψούν για εκδίκηση, ειδικά όσους δεν δείχνουν οργισμένοι, οπότε είναι πιθανόν να δράσουν απροσδόκητα.

Και συμπληρώνει ο μεγάλος φιλόσοφος: «δεῖ τινα ἐλπίδα ὑπεῖναι σωτηρίας, περὶ οὖ ἀγωνιῶσιν» Πρέπει, δηλαδή, να υπάρχει μία ελπίδα, κάτι για το οποίο να αγωνιούν, γιατί αυτός που δεν ελπίζει, δεν φοβάται!

Έξω από τον φαύλο κύκλο

Αυτός που ζει στηρίζοντας τα σχέδιά του στην ελπίδα εξαπατά τον εαυτό του, προσπαθώντας έτσι να αντιμετωπίσει τον φόβο που του προκαλεί η πραγματικότητα. Κι όσο φοβάται τόσο συσκοτίζει τη λογική του, παραδίνοντας τον εαυτό του σε εκείνους που εμπορεύονται την ελπίδα. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο των παθημάτων, η ελπίδα εμποδίζει τον φόβο να κάνει τη δουλειά του και να οδηγήσει την ψυχή στην κάθαρση, στην απελευθέρωση που μόνο η βαθειά γνώση της πραγματικότητας μπορεί να προσφέρει. Είναι ένας κύκλος ατέρμονης, ανατροφοδοτούμενης σύγχυσης, έξω από τον οποίο στέκεται περήφανη η ελευθερία. Και θέλει τόλμη να μπορεί να πει κανείς σαν τον Νίκο Καζαντζάκη «δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος».