ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τοῦ στεφάνου (285-290)

[285] Πολλὰ καὶ καλὰ καὶ μεγάλ᾽ ἡ πόλις, Αἰσχίνη, καὶ προείλετο καὶ κατώρθωσεν δι᾽ ἐμοῦ, ὧν οὐκ ἠμνημόνησεν. σημεῖον δέ· χειροτονῶν γὰρ ὁ δῆμος τὸν ἐροῦντ᾽ ἐπὶ τοῖς τετελευτηκόσιν παρ᾽ αὐτὰ τὰ συμβάντα, οὐ σὲ ἐχειροτόνησε προβληθέντα, καίπερ εὔφωνον ὄντα, οὐδὲ Δημάδην, ἄρτι πεποιηκότα τὴν εἰρήνην, οὐδ᾽ Ἡγήμονα, οὐδ᾽ ἄλλον ὑμῶν οὐδένα, ἀλλ᾽ ἐμέ. καὶ παρελθόντος σοῦ καὶ Πυθοκλέους ὠμῶς καὶ ἀναιδῶς, ὦ Ζεῦ καὶ θεοί, καὶ κατηγορούντων ἐμοῦ ταὔθ᾽ ἃ καὶ σὺ νυνί, καὶ λοιδορουμένων, ἔτ᾽ ἄμεινον ἐχειροτόνησεν ἐμέ.

[286] τὸ δ᾽ αἴτιον οὐκ ἀγνοεῖς μέν, ὅμως δὲ φράσω σοι κἀγώ. ἀμφότερ᾽ ᾔδεσαν αὐτοί, τήν τ᾽ ἐμὴν εὔνοιαν καὶ προθυμίαν μεθ᾽ ἧς τὰ πράγματ᾽ ἔπραττον, καὶ τὴν ὑμετέραν ἀδικίαν· ἃ γὰρ εὐθενούντων τῶν πραγμάτων ἠρνεῖσθε διομνύμενοι, ταῦτ᾽ ἐν οἷς ἔπταισεν ἡ πόλις ὡμολογήσατε. τοὺς οὖν ἐπὶ τοῖς κοινοῖς ἀτυχήμασιν ὧν ἐφρόνουν λαβόντας ἄδειαν ἐχθροὺς μὲν πάλαι, φανεροὺς δὲ τόθ᾽ ἡγήσανθ᾽ αὑτοῖς γεγενῆσθαι·

[287] εἶτα καὶ προσήκειν [ὑπολαμβάνοντες] τὸν ἐροῦντ᾽ ἐπὶ τοῖς τετελευτηκόσι καὶ τὴν ἐκείνων ἀρετὴν κοσμήσοντα μήθ᾽ ὁμωρόφιον μήθ᾽ ὁμόσπονδον γεγενημένον εἶναι τοῖς πρὸς ἐκείνους παραταξαμένοις, μηδ᾽ ἐκεῖ μὲν κωμάζειν καὶ παιωνίζειν ἐπὶ ταῖς τῶν Ἑλλήνων συμφοραῖς μετὰ τῶν αὐτοχείρων τοῦ φόνου, δεῦρο δ᾽ ἐλθόντα τιμᾶσθαι, μηδὲ τῇ φωνῇ δακρύειν ὑποκρινόμενον τὴν ἐκείνων τύχην, ἀλλὰ τῇ ψυχῇ συναλγεῖν. τοῦτο δ᾽ ἑώρων παρ᾽ ἑαυτοῖς καὶ παρ᾽ ἐμοί, παρὰ δ᾽ ὑμῖν οὔ.

[288] διὰ ταῦτ᾽ ἔμ᾽ ἐχειροτόνησαν καὶ οὐχ ὑμᾶς. καὶ οὐχ ὁ μὲν δῆμος οὕτως, οἱ δὲ τῶν τετελευτηκότων πατέρες καὶ ἀδελφοὶ οἱ ὑπὸ τοῦ δήμου τόθ᾽ αἱρεθέντες ἐπὶ τὰς ταφὰς ἄλλως πως, ἀλλὰ δέον ποιεῖν αὐτοὺς τὸ περίδειπνον ὡς παρ᾽ οἰκειοτάτῳ τῶν τετελευτηκότων, ὥσπερ τἄλλ᾽ εἴωθε γίγνεσθαι, τοῦτ᾽ ἐποίησαν παρ᾽ ἐμοί. εἰκότως· γένει μὲν γὰρ ἕκαστος ἑκάστῳ μᾶλλον οἰκεῖος ἦν ἐμοῦ, κοινῇ δὲ πᾶσιν οὐδεὶς ἐγγυτέρω· ᾧ γὰρ ἐκείνους σωθῆναι καὶ κατορθῶσαι μάλιστα διέφερεν, οὗτος καὶ παθόντων ἃ μήποτ᾽ ὤφελον τῆς ὑπὲρ ἁπάντων λύπης πλεῖστον μετεῖχεν.
 
[289] Λέγε δ᾽ αὐτῷ τουτὶ τὸ ἐπίγραμμα, ὃ δημοσίᾳ προείλεθ᾽ ἡ πόλις αὐτοῖς ἐπιγράψαι, ἵν᾽ εἰδῇς, Αἰσχίνη, καὶ ἐν αὐτῷ τούτῳ σαυτὸν ἀγνώμονα καὶ συκοφάντην ὄντα καὶ μιαρόν. Λέγε.

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ.
Οἵδε πάτρας ἕνεκα σφετέρας εἰς δῆριν ἔθεντο
ὅπλα, καὶ ἀντιπάλων ὕβριν ἀπεσκέδασαν·
†μαρνάμενοι δ᾽ ἀρετῆς καὶ δείματος† οὐκ ἐσάωσαν
ψυχάς, ἀλλ᾽ Ἀΐδην κοινὸν ἔθεντο βραβῆ,
οὕνεκεν Ἑλλήνων, ὡς μὴ ζυγὸν αὐχένι θέντες
δουλοσύνης στυγερὰν ἀμφὶς ἔχωσιν ὕβριν.
γαῖα δὲ πατρὶς ἔχει κόλποις τῶν πλεῖστα καμόντων
σώματ᾽, ἐπεὶ θνητοῖς ἐκ Διὸς ἥδε κρίσις·
μηδὲν ἁμαρτεῖν ἐστι θεῶν καὶ πάντα κατορθοῦν
ἐν βιοτῇ· μοῖραν δ᾽ οὔ τι φυγεῖν ἔπορεν.

[290] Ἀκούεις, Αἰσχίνη, [καὶ ἐν αὐτῷ τούτῳ] «μηδὲν ἁμαρτεῖν ἐστι θεῶν καὶ πάντα κατορθοῦν»; οὐ τῷ συμβούλῳ τὴν τοῦ κατορθοῦν τοὺς ἀγωνιζομένους ἀνέθηκεν δύναμιν, ἀλλὰ τοῖς θεοῖς. τί οὖν, ὦ κατάρατ᾽, ἐμοὶ περὶ τούτων λοιδορεῖ, καὶ λέγεις ἃ σοὶ καὶ τοῖς σοῖς οἱ θεοὶ τρέψειαν εἰς κεφαλήν;

***
[285] Χάρη σ᾽ εμένα, Αισχίνη, η πόλη επέλεξε και πέτυχε πολλά, ευγενή και μεγάλα έργα, που δεν τα ξέχασε. Απόδειξη· όταν ήταν να εκλέξει ο λαός τον ομιλητή προς τιμήν των νεκρών αμέσως μετά τα γεγονότα, δεν επέλεξαν εσένα, παρά την ωραία σου φωνή, μόλο που προτάθηκες, ούτε τον Δημάδη, που μόλις είχε ρυθμίσει τους όρους της ειρήνης, ούτε και τον Ηγήμονα ούτε κανέναν άλλον από την κλίκα σας, αλλά εμένα. Και, ενώ εσύ και ο Πυθοκλής ανεβήκατε στο βήμα, ω Δία και θεοί, κατά τρόπο ωμό και αναιδέστατο και διατυπώνατε εναντίον μου τις ίδιες ακριβώς κατηγορίες με τις σημερινές, παρ᾽ όλες τις λοιδορίες σας, ο λαός επέμεινε στην εκλογή του, κάνοντάς την έτσι πιο τιμητική.

[286] Την αιτία ασφαλώς την ξέρεις· ωστόσο, θα σου την πως και εγώ. Αυτοί εδώ ήταν γνώστες και των δύο, τόσο της δικής μου αγάπης προς αυτούς και της προθυμίας με την οποία ενεργούσα για τις υποθέσεις της πόλης, όσο και της δικής σας, Αισχίνη, άδικης συμπεριφοράς. Όσα δηλαδή αρνιόσασταν με όρκους, όταν πήγαιναν καλά τα πράγματα της πόλης, τα παραδεχτήκατε όταν αυτή ατύχησε. Θεώρησαν λοιπόν ότι εκείνοι που εκδήλωσαν τις διαθέσεις τους στις κοινές συμφορές ήταν βέβαια κρυφοί εχθροί τους, αλλά τότε είχαν αποκαλυφθεί.

[287] Εξάλλου, θεώρησαν πρέπον ο άνθρωπος που θα μιλούσε προς τιμήν των πεσόντων και θα εξυμνούσε την ανδρεία τους να μην είχε μείνει κάτω από την ίδια στέγη ούτε να είχε πάρει μέρος στις γιορταστικές εκδηλώσεις με τους ίδιους που πολέμησαν εναντίον των νεκρών· ούτε ο ίδιος άνθρωπος να γλεντάει με τους φονιάδες τους και να ψάλλει παιάνες στη Μακεδονία για τις συμφορές των Ελλήνων, και επιστρέφοντας εδώ να τιμάται· ούτε φαινομενικά να βγάζει σαν ηθοποιός δάκρυα πόνου για την τύχη εκείνων, αλλά να συμμετέχει με την ψυχή του στον πόνο. Αυτόν τον πόνο τον έβλεπαν στον εαυτό τους και σ᾽ εμένα, όχι σε σας.

[288] Αυτοί ακριβώς ήταν οι λόγοι για τους οποίους επέλεξαν να είμαι εγώ ομιλητής και όχι ένας από σας. Και δεν ήταν μόνο ο λαός που είχε αυτή τη γνώμη για μένα, αλλά και οι πατέρες και τα αδέρφια των πεσόντων, που επιλέχτηκαν από τον λαό να κανονίσουν τα της ταφής, δεν είχαν για μένα διαφορετική γνώμη· και μάλιστα, ενώ είχαν χρέος να κάνουν την παρηγοριά στο σπίτι του πιο στενού συγγενούς των νεκρών, όπως απαιτεί γενικά το έθιμο, την έκαναν στο δικό μου σπίτι. Και δικαιολογημένα· γιατί καθένας τους χωριστά είχε βέβαια εξ αίματος πιο κοντινή συγγένεια με τον νεκρό από ό,τι εγώ, αλλά πέρα από τους δεσμούς συγγένειας στο σύνολο των νεκρών κανένας δεν ήταν πιο οικείος από μένα. Γιατί αυτός που ενδιαφερόταν περισσότερο από όλους να σωθούν εκείνοι και να νικήσουν, αυτός ήταν επόμενο να αισθάνεται και τη μεγαλύτερη λύπη για όλους αυτούς, όταν έπαθαν όσα μακάρι να μην είχαν πάθε ποτέ.

[289] Διάβασέ του αυτό εδώ το επίγραμμα, που επίσημα η πόλη αποφάσισε να χαράξει πάνω στον τύμβο τους, για να μάθεις και μέσα από αυτούς τους στίχους ότι είσαι αναίσθητος, συκοφάντης και βρομερός. Διάβαζε.

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ
Οι προκείμενοι νεκροί για την πατρίδα πήραν τα όπλα
και ταπείνωσαν τον αλαζόνα εχθρό.
Στη μάχη δεν έσωσαν τη ζωή τους,
αλλ᾽ όρισαν τον Άδη ανδρείας και δειλίας κοινό κριτή
για χάρη των Ελλήνων, για να μη βάλουν ζυγό στον
αυχένα τους
και κουβαλούν μαζί τους τον σκληρό της σκλαβιάς
εξευτελισμό.
Γη πατρική κρατά στα σπλάχνα της τα
πολύπαθα κορμιά τους,
γιατί αυτή για τους θνητούς η κρίση ᾽ναι
του Δία.
Απ᾽ τους θεούς εξαρτάται η των σφαλμάτων
αποφυγή και η των πάντων επιτυχία στη ζωή.
Αλλά θνητός κανείς τη μοίρα ν᾽ αποφύγει δεν
μπορεί.

[290] Ακούς, Αισχίνη «απ᾽ τους θεούς εξαρτάται η των σφαλμάτων αποφυγή και η των πάντων επιτυχία στη ζωή»; Δεν απέδωσε τη δυνατότητα της επιτυχίας των αγωνιστών στον σύμβουλο αλλά στους θεούς. Τότε γιατί, καταραμένε, με λοιδορείς γι᾽ αυτά και λες αυτά που εύχομαι οι θεοί να στρέψουν στο κεφάλι σου και στο κεφάλι των παιδιών σου;

Ο ΟΜΗΡΟΣ ΚΙ Ο ΚΡΟΝΟΣ

Στις δύσκολες στιγμές ο ανθρώπινος νους ζητά από κάπου να πιαστεί. Και τότε, με έκπληξη περισσότερο παρά με ευχαρίστηση, εμείς οι Έλληνες διαπιστώνουμε ότι ένα από τα λίγα κοινά πράγματα από τα οποία οι «ξένοι» αποζητούν ενστι­κτωδώς να πιαστούν, είναι οι αρχαίοι προγονοί μας και η σκέψη τους.

    Κείμενα και απόψεις που είχαν γραφεί ή εκφρασθεί σε ανύποπτες στιγμές αποκτούν αίφνης έναν ιδιαίτε­ρο φωτισμό, καθώς επιδιώκουν να στήσουν γέφυρες με το ζοφερό παρόν. Αυτό, όμως, που για τους άλλους είναι προσπάθεια λύτρωσης για μας δεν μπο­ρεί, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, παρά να είναι απορία για το πώς μας βλέπουν κάποιοι και οδύνη για το πόσο λίγο ανταποκρινόμαστε σ’ αυτήν την εικόνα.

    Το δέσιμο και η προσπάθεια διατηρήστε ζωντανής της επαφής με το ελληνικό πνεύμα δεν είναι μόνο πολιτιστικό, ή στενότερα ακαδημαϊκό, αίτημα. Είναι και βαθύτατα πολιτικό. Σε μια τέτοια οπτική, «οι Έλληνες» ενσαρκώνουν τις αξίες για τις οποίες οι αν­θρωπότητα - και πάντως σίγουρα η Δύση έχει κάθε λόγο να είναι υπερήφανη, άρα η διαπίστωση της συρρίκνωσης της επιρροής τους στον σημερινό κόσμο ισοδυναμεί με επικίνδυνη οπισθοχώρηση. Αυτή την αφετηριακή σκέψη αντιπαραβάλλουν δύο Αμε­ρικανοί καθηγητές της κλασικής φιλολογίας, με την εμπειρική παρατήρηση ότι οι έτσι νοούμενοι «Έλληνες» είναι στις μέρες μας όλο και λιγότερο γνωστοί και δημοφιλείς. Με τρόπο μάλιστα, μετρήσιμο: στον τεράστιο όγκο κειμένων γύρω από τους αρχαίους (16.168 άρθρα μόνο νια μια συγκεκριμένη χρονιά) αντιστοιχεί μια πολύ κακή ποιότητα σχο­λίων, ένα συνεχώς μειούμενο φοιτητικό ενδιαφέ­ρον κι ένα ολοένα απομακρυνόμενο από τις κλασι­κές κατευθύνσεις πρόγραμμα πανεπιστημιακών σπουδών. Οι παρατηρήσεις αυτές, που αφορούν κατ’ αρχήν την Αμερική, ισχύουν φαντάζομαι νια όλο τον κόσμο και σε κάθε περίπτωση για την Ελλάδα. Η ταύτιση του αρχαιοελληνικού πνεύματος με ένα ο­λιστικό ήθος ανεξιθρησκείας, διαλόγου, κριτικής και ορθολογικής στάσης, πουθενά ίσως αλλού από όπου στη χώρα που το γέννησε δεν διαψεύδεται σε τέτοιον βαθμό από μια πραγματικότητα κλειστών ορι­ζόντων, στρουθοκαμηλισμού, χρησιθηρίας και πολι­τισμικής ένδειας. Για τους άντρες και τις γυναίκες που θαυμάζουν, οι Αμερικανοί καθηγητές λένε ότι «σκέφτονται και ενεργούν σαν Έλληνες», κάτι που δεν μπορεί παρά να μας οδηγήσει ν' αναρωτηθούμε πού πήγαν σήμερα τέτοιου είδους Έλληνες.

    Πιο πολύ λοιπόν από τις εξηγήσεις που δίνονται στο βιβλίο για το «ανυπέρβλητο της ελληνικής σκέψης» (μέσα από συχνά συναρπαστικές αναφορές στην Αντιγόνη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια), πιο πολύ κι από τους λόγους για τους οποίους στις μέρες μας, κατά τους συγγραφείς, «σκοτώθηκε ο Όμηρος» (ιδεοληπτικός μοντερνισμός, θεωρητική αερολογία, ισοπεδωτική πολυ-πολιτισμικότητα, τρόπος διδασκαλίας των αρχαίων και γενικότερη εκπαιδευτική δομή), την προσοχή του Έλληνα αναγνώστη φοβούμαι πως αποσπά αυτό που ποτέ δεν λέγεται - ίσως γιατί οι συγγραφείς δεν το ξέρουν ή δεν τολμούν να το πιστέ­ψουν, κι όμως καλύπτει, ως αίσθηση, τα πάντα. Πώς τα καταφέραμε εμείς οι ίδιοι οι απόγονοι των αρχαίων, οι κάτοικοι του τόπου και συνεχιστές της σκέψης τους, να έχουμε τόσο ριζικά διαρρήξει σε ό­λες σχεδόν τις εκφάνσεις της σύγχρονης ζωής μας (πολιτικής, κοινωνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής, προσωπικής) το νήμα με τα στοιχεία που αποτελούν τον πυρήνα της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς: τη σημασία της «πόλεως», τη διάκριση καλού - κακού, τη συνύπαρξη και ομοθυμία λόγου και πράξης, την αναζήτηση της αλήθειας, τη δικαίωση του μέτρου;

    Μάταια οι ελληνιστές μας προτρέπουν τους φοιτητές τους, στα πλαίσια ενός εν πολλοίς ουτοπικού προγράμματος για την έξοδο από το φαύλο κύκλο, να επισκέπτονται την Ελλάδα, αν θέλουν να νιώσουν το πνεύμα της. Το πνεύμα αυτό θα μπορούσαμε να τους πληροφορήσουμε, με ίσα ποσοστά σκληρότητας κι απόδοσης δικαιοσύνης, δεν κατοικεί πια εδώ. Ή μήπως δεν είναι έτσι; Ή, μήπως, ειδικά για τους ξένους που επισκέπτονται τη χώρα μας, το πνεύμα αυτό είναι ακόμα απτό ή τουλάχιστον, χάρις στη ζωογόνο αφέλεια του μη αυτόχθονα και την αυθυποβολή του ανθρώπου που αγαπά, είναι ακόμα αισθητό; Γιατί πώς αλλιώς να εξηγηθεί η αμείωτη έλξη που συνεχίζει να ασκεί σε έναν ορισμένου είδους προϊδεασμένο επι­σκέπτη το ελληνικό τοπίο και η ταύτισή του με έναν πνευματικό τόπο; Το συναίσθημα που προκαλεί η α­νάγνωση της εντύπωσης του ξένου ταξιδιώτη από μια πατρίδα που αγαπάμε αλλά που καθημερινά μας πλη­γώνει —«αναψυχή, ειρήνη και φως» - χαρίζει στην αρ­χή κάποια ανάταση, αλλά σύντομα παίρνει το πάνω χέρι η πίκρα. Η δοκιμασία αυτογνωσίας που πέρασε στην Ελλάδα της δεκαετίας του '60 και του '70 ο Άγγλος λόγιος και περιηγητής κλασικός φιλόλογος και ιερωμένος αρχαιολόγος και ποιητής Πήτερ Λήβι είναι συγκινητική, αλλά και σαν απόμακρη για τον σημερινό Έλληνα αναγνώστη. Φυσικά το νιώθεις - κι ας το ξεχάσαμε εμείς - πως στον τόπο μας «όλη η πραγματικότητα είναι ιστορική». Φυσικά είναι αλή­θεια – κι ας μην το είχαμε παρατηρήσει - πως στην Ελ­λάδα «ο ουρανός δεν είναι μπλε χρώμα, αλλά μπλε φως». Φυσικά ισχύει ότι «τα καλύτερα ελληνικά γρα­πτά είναι αγνά σαν χυμός λεμονιού»-το πρόβλημα εί­ναι πως είναι ακόμα πιο δυσεύρετα. Φυσικά, υπάρχει - σιωπηλός ωστόσο - ο τύπος του «καλού Έλληνα». Όμως, αυτές είναι στιγμές σπάνιες πια, όχι αιχμές του συλλογικού βίου, δώρα της τύχης χαμένα στον άμορφο σωρό των καθημερινών μας εμπειριών. Μόλις μπόρεσε, ο Λήβι, σαν δείγμα αγάπης για τον τόπο, αλλά και έρωτα για τον άνθρωπο που θα συντρόφευε από 'δώ και πέρα τη ζωή του, ξαναταξίδεψε, με τα πό­δια, έως τον Λόφο του Κρόνου, αυτό το καταπληκτι­κό μέρος με τα πεύκα, πάνω από την Ολυμπία. Ελά­χιστοι από εμάς που τον διαβάζουμε σήμερα γνωρί­ζαμε καν την ύπαρξη αυτού του λόφου. Ο δικός μας Κρόνος έχει πια φάει τα παιδιά του.

Όταν σε επιλέγουν τα δύσκολα η χαρά είναι διπλή

Ο άνθρωπος γεννήθηκε για να παλεύει, ν’ αγωνίζεται, να δίνει μάχες, να κερδίζει. Ποιος εκτιμά κάτι που το αποκτά χωρίς κόπο; Ποιος βλέπει την αξία ενός στόχου για τον οποίο δεν πάλεψε καθόλου; Ποιος πηγαίνει τον εαυτό του και τα όριά του λίγο πιο πέρα κοντά σε ανθρώπους που δεν ορθώνουν καθόλου εμπόδια στο δρόμο του; Ποιος ερωτεύεται εκείνον που σε όλα του λέει «ναι»;

Αν αφουγκραστείς την ψυχή σου, θα δώσεις μόνος σου την απάντηση. –Κανείς. Ηδονιζόμαστε στα δύσκολα, αποκτά νόημα η ίδια μας η ύπαρξη, πασχίζουμε να γίνουμε καλύτεροι για εμάς, αλλά και για τους άλλους ή για εκείνον τον έναν, που ποθούμε δίχως αύριο. Μπαίνουμε στο παιχνίδι της πρόκλησης χωρίς άμυνες και προστατευτικά, γιατί γνωρίζουμε κατά βάθος ότι αυτός ο αγώνας, είναι αγώνας με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Κάθε πρόκληση αποτελεί ένα σημείο επανεκκίνησης της ως τώρα ζωής μας. Είναι λες κι ο πήχης ανεβαίνει πιο ψηλά, με μοναδικό σκοπό να τον ρίξουμε. Έχουμε ανάγκη να γίνουμε καλύτεροι, καλύτεροι άνθρωποι, επαγγελματίες, εραστές, σύντροφοι. Χρειαζόμαστε την αυτοβελτίωση και την αύξηση της αυτοπεποίθησής μας κατά καιρούς.

Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές που όλοι αφηνόμαστε, δεν έχουμε όρεξη για τίποτα, εγκαταλείπουμε κάθε προσπάθεια ανέλιξης, γινόμαστε έρμαια του ανθρωποφάγου ρεύματος και το πιο σημαντικό, εκείνη τη στιγμή, όταν εμείς οι ίδιοι έχουμε αφήσει τον εαυτό μας στην τύχη του, έρχεται ως από μηχανής θεός ένας άνθρωπος και μας ταρακουνά. Μας ξυπνά απ’ το λήθαργο, μας εμπνέει, μας καθοδηγεί και μας βάζει δύσκολα.

Ναι, αυτό ακριβώς που διαβάσατε. Μας βάζει δύσκολα, γιατί κανείς δεν πήγε μπροστά ακολουθώντας τον εύκολο δρόμο. Πρέπει να κοπιάσεις, να ψαχτείς, να βρεις εκείνα τα σημεία του εαυτού σου που πρέπει να βελτιώσεις, ν’ αρχίσεις να δουλεύεις περισσότερο το μέσα σου.

Όπως λέει και μια γνωστή ρήση: ‘’There is no elevator to reach the peak. You have to take the stairs’’. Σ’ αυτόν λοιπόν το δρόμο υπάρχουν κάποιοι που σου βάζουν επιπλέον εμπόδια, σε δυσκολεύουν και κάνουν τη ζωή σου μαρτύριο. Ξέρεις, όμως, ποια είναι η βαθύτερη αλήθεια αυτής της κατάστασης; Ότι σου αρέσουν τα δύσκολα, ακόμη κι αν στην αρχή παραπονιέσαι και γκρινιάζεις, διαολοστέλνεις και βρίζεις προϊσταμένους κι εραστές που σε βασανίζουν, στο τέλος τους ευγνωμονείς.

Τα δύσκολα είναι αυτά που μας πάνε μπροστά. Οι δύσκολες καταστάσεις, οι δύσκολοι άνθρωποι, οι δύσκολες στιγμές. Αυτές οι δυσκολίες μας ιντριγκάρουν, αποτελούν πηγή έμπνευσης κι ανάληψης ρίσκου για τους περισσότερους από εμάς. Φυσικά, σε κάθε προσπάθεια να ξεπεράσουμε τα όρια και τον εαυτό μας, εσωκλείονται ο πόνος κι η απογοήτευση. Αν αποδεχτούμε, όμως, αυτά τα αρνητικά συναισθήματα ως μεταβατικά για την κατάκτηση του στόχου μας, τότε μπορούμε να δούμε με αθόλωτο μάτι την πραγματικότητα. Τα δύσκολα μας πάνε όντως μπροστά. Μας κάνουν καλύτερους.

Είναι διπλή η χαρά όταν σε επιλέγουν τα δύσκολα. Ξέρεις ότι ο πήχης είναι ήδη ψηλά κι αποτελεί για σένα πρόκληση να προσπαθήσεις να τον φτάσεις. Είναι επίσης μια επιβεβαίωση, καθώς για να σε διαλέξουν σημαίνει ότι κάτι είδαν σε σένα, ίσως τη θέλησή σου ν’ ανελιχτείς, ίσως το πείσμα σου ν’ αποδείξεις την αξία σου, ίσως τη μισαλλοδοξία και τον τσαμπουκά που θέλησαν να σου σπάσουν.

Ό,τι κι αν ήταν εκείνο που οδήγησε κάποιο δύσκολο άνθρωπο, επαγγελματία ή εραστή, να σε επιλέξει, θα πρέπει να είσαι διπλά χαρούμενος. Πρώτον, γιατί ακόμη κι αν περάσεις από σαράντα κύματα, στο τέλος θα είσαι μια φανερά βελτιωμένη εκδοχή του εαυτού σου και δεύτερον, θα τον ευγνωμονείς για τα μαθήματα ζωής που σου χάρισε, γιατί κακά τα ψέματα ήταν καλός δάσκαλος, αλλιώς δε θα το προσπαθούσες. Το ήθελες κι εσύ πολύ.

Οι δύσβατοι δρόμοι, οι δύσκολοι άνθρωποι και οι ανηφόρες αποτελούν προκλήσεις. Πονάνε, απογοητεύουν, αλλά πάντα μας πάνε μπροστά. Αν είσαι έτοιμος να το ζήσεις, μη φοβηθείς αν σε επιλέξει κάποιος «δύσκολος». Δώρο είναι, όχι δοκιμασία. Το καλύτερο σχολείο που θα μπορούσες να έχεις στη ζωή. Ζήσ’ το!

Άλλωστε η ευτυχία, μετά απ’ τον πόνο δεν έρχεται; Αποδέξου το και προχώρα.

Να χαμογελάς και να ονειρεύεσαι! Να μην το βάζεις κάτω!

Να χαμογελάς και να ονειρεύεσαι! Να μην το βάζεις κάτω!
Να μην επιτρέπεις στις τρικλοποδιές των ανθρώπων να σου στερούν τη δύναμη των χεριών σου για να σηκωθείς ξανά.

Να μην αφήνεσαι για πολύ σε ανώριμους συναισθηματισμούς, που σου τσαλακώνουν την ελπίδα σου για τη ζωή που λαχταράς.

Να χαμογελάς για τα όμορφα που κέρδισες και για όσα καρτεράς.
Να χαμογελάς, γιατί το χαμόγελο γλυκαίνει τη σκληράδα του ανθρώπου. Και η μάνα σου θέλει να βλέπει το δικό σου. Για να νιώθει ήρεμη ξέροντας ότι τη ζωή σου μπορείς να την κουμαντάρεις. Ότι είσαι ασφαλής στα ίδια σου τα χέρια. Το ίδιο θέλουν να βλέπουν από σένα και τα παιδιά σου, αν έχεις. Γίνε το παράδειγμα εκείνο που τους μαθαίνει πως ο άνθρωπος διεκδικεί με τσαμπουκά τις στιγμές του.
 
Να ονειρεύεσαι! Τα όνειρα δεν έχουν ημερομηνία λήξης, ούτε ξεμένουν από καύσιμα. Στον αντίποδα των δύσκολων στιγμών, εσύ να κρατάς σφιχτά από το χέρι τα δικά σου. Για να σου δίνουν δύναμη. Για να σου δείχνουν το δρόμο.

Ναι, είσαι άνθρωπος και θα λυγίσεις. Αυτό το σκύψιμο, όμως, της καρδιάς και του μυαλού σου να μην κρατά πολύ. Μόνο τόσο όσο χρειάζεται για να πάρεις μια ανάσα. Και να μπορέσεις να δεις ότι το νόμισμα της ζωής σου έχει και μια άλλη πλευρά, αυτή που προσπερνάς. Μη μένεις κρυμμένος στην ίδια γνώριμη γωνιά. Άλλαξε θέση. Άλλαξε ματιά στα πράγματα.

Δυο δάκρυα πιο κάτω σε περιμένει τ’ όνειρο. Δυο βήματα πιο πέρα σε καρτερά η ζωή σου.

Βιάσου, μην αργείς!

Δεν μπορούμε να αφήσουμε μια δυσάρεστη στιγμή να γίνει μια δυσάρεστη ζωή

Υπάρχουν στιγμές που τίποτα δεν μας δίνει χαρά. Ο κόσμος χάνει τη γοητεία του, τα τραγούδια χάνουν τη μουσική τους και η χαρά των γύρω μας δεν είναι πια μεταδοτική. Κατά τις στιγμές αυτές δεν είναι εύκολο να προχωρήσουμε μπροστά, αν δεν βρούμε έναν αρκετά καλό λόγο για να ξυπνάμε κάθε μέρα. Ωστόσο είναι εύκολο να βρεθεί ο λόγος: εμείς.

Όταν δεν φροντίζουμε για τις συναισθηματικές μας ανάγκες και αφήνουμε τους άλλους να μας περικυκλώνουν και να μας παγιδεύουν με τρόπους που μας πνίγουν, να παίρνουν την ενέργειά μας και να ελέγχουν τη ζωή μας, ο κόσμος μας έρχεται πάνω κάτω.

Μπορεί να προσπαθήσουν να μας φτιάξουν το κέφι με το παλιό ρητό, «ο χρόνος γιατρεύει τα πάντα», όμως αν δεν πάρουμε τα ηνία των καταστάσεων στο προσωπικό σύμπαν μας, η ενθάρρυνση και τα παρηγορητικά αγγίγματα στην πλάτη δεν έχουν κανένα όφελος.

Πολλές φορές, στην ουσία τίποτα δεν μας δίνει χαρά. Όμως δεν μπορούμε να αφήσουμε μια δυσάρεστη στιγμή να γίνει μια δυσάρεστη ζωή.

Θα σας πούμε τι πρέπει να κάνετε.

Στρατηγικές αντιμετώπισης όταν τίποτα δεν σας δίνει χαρά
Μπορεί να υποφέρετε από κατάθλιψη και θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να λάβετε διάγνωση από κάποιον επαγγελματία και να ακολουθήσετε τις οδηγίες του, ανάλογα με τις ανάγκες σας.

Μόλις απορρίψετε ή αποκλείσετε την ύπαρξη ενός βαθύτερου ψυχολογικού προβλήματος, είναι απαραίτητο να αναλογιστείτε τις παρακάτω διαστάσεις και να προσπαθείτε να τις λαμβάνετε υπόψη κάθε μέρα.

Σεβαστείτε τους ρυθμούς σας: ο κόσμος γυρίζει πιο αργά

Δεν αισθάνεστε καλά και δεν μπορείτε ούτε πρέπει να προσποιηθείτε ότι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Τι νόημα έχει να χαμογελάτε και να φοράτε μια μάσκα όταν το μόνο που νιώθετε είναι θλίψη και απάθεια;

• Μην προσποιείστε όσον αφορά στο τι αισθάνεστε, γιατί ο πόνος σας θα γίνει μεγαλύτερος.
• Έχετε το δικαίωμα να βιώσετε αυτή την εύθραυστη στιγμή της θλίψης. Είτε το πιστεύετε είτε όχι, τα αρνητικά συναισθήματα έχουν ένα σκοπό, ο οποίος είναι να καταλάβετε ότι «υπάρχει κάτι που πρέπει να αλλάξετε» για να προσαρμοστείτε καλύτερα στο περιβάλλον σας.

Σεβαστείτε αυτόν τον πιο αργό ρυθμό που χρειάζεται τώρα το σώμα και το πνεύμα σας. Χρειάζεστε χρόνο για ενδοσκόπηση, για να θέσετε ερωτήματα στον εαυτό σας και να ανακαλύψετε τι συμβαίνει μέσα σας.

Αφήστε πίσω σας αυτό που αισθάνεστε και ανακαλύψτε αυτό που χρειάζεστε
Γνωρίζετε ότι δεν αισθάνεστε καλά -βιώνετε στιγμές θλίψης ακολουθούμενες από απογοήτευση και μετά άλλες στιγμές όταν το μόνο που θέλετε είναι να κοιμηθείτε, ενώ αργότερα έχετε την ανάγκη να μιλήσετε σε κάποιον.

Δεδομένου ότι γνωρίζετε ότι βρίσκεστε σε μια περίπλοκη, κυκλοθυμική συναισθηματική κατάσταση, είναι ώρα να βάλετε στην άκρη τα συναισθήματα και να βρείτε τι είναι αυτό που χρειάζεστε.

• • Χρειάζεστε να αισθανθείτε καλύτερα.
  • Χρειάζεστε χρόνο μόνοι σας.
  • Χρειάζεστε καινούργια όνειρα.
  • Χρειάζεστε να ξεκινήσετε από την αρχή.
  • Θέλετε να αισθάνεστε χρήσιμοι.
  • Θέλετε να δώσετε στον εαυτό σας την αγάπη που του αξίζει.

Μικρές καθημερινές αλλαγές
Κανένας δεν αρχίζει να αισθάνεται καλά από τη μια στιγμή στην άλλη ή από τη μια μέρα στην άλλη. Τροποποιώντας λίγο-λίγο τον τρόπο σκέψης μας και κάνοντας μικρές αλλαγές, προχωράμε προς μια μεγαλύτερη ευημερία κάθε μέρα.

• Σήμερα θα κάνω ένα μεγάλο περίπατο, τον οποίο θα απολαύσω στον υπέρτατο βαθμό.
• Σήμερα θα ελέγξω τις αρνητικές σκέψεις μου.
• Σήμερα θα περάσω χρόνο με φίλους και θα προσπαθήσω να μιλήσω για μελλοντικά σχέδια.
• Σήμερα θα θέσω τον εαυτό μου σε προτεραιότητα, θα αφιερώσω στον εαυτό μου χρόνο και απολαυστικές στιγμές.
• Σήμερα θα ξεκινήσω ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο: θα γραφτώ σε κάποιο μάθημα ή θα οργανώσω ένα ταξίδι.

Αυτές οι μικρές αλλαγές στην καθημερινή μας ρουτίνα οδηγούν σε σημαντική συναισθηματική βελτίωση, η οποία λίγο-λίγο αποκαθιστά την ευημερία μας.

Για να είστε ευτυχισμένοι, εγκαταλείψτε κάποια πράγματα
Μερικές φορές, για να είμαστε ευτυχισμένοι πρέπει να μπορούμε να θυσιάσουμε κάποια πράγματα ή ακόμα και κάποιες σχέσεις με ανθρώπους. Όλα αυτά είναι θαρραλέες πράξεις που δεν πραγματοποιούνται πάντα εύκολα.

Πρέπει να μάθουμε να ακούμε τις ανάγκες και τη συνείδησή μας. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι, αν το περιβάλλον μας μάς απομακρύνει από την ουσία μας, τότε παραιτούμαστε από την ευτυχία μας.

• Το να εγκαταλείπουμε σημαίνει ότι κλείνουμε κύκλους και ολοκληρώνουμε στάδια. Σημαίνει ότι ξέρουμε να ξεχωρίζουμε τι δεν είναι πλέον σημαντικό, τι δεν μας εμπλουτίζει πια και τι μας κάνει να αισθανόμαστε άσχημα.
• Πρέπει επίσης να έχετε υπόψη σας ότι μερικές φορές δεν ευθύνεται κάποιος άλλος για τη δυστυχία μας. Μερικές φορές είναι οι δικοί μας φόβοι και οι δικές μας ανασφάλειες που κλείνουν την πόρτα στην ευημερία μας.

Μάθετε να αναγνωρίζετε τις πηγές του εσωτερικού σαμποτάζ και να τις νικάτε. Αξίζει πάντα τον κόπο.

Πώς να εμπνεύσετε τα παιδιά σας να μοιράζονται

Νέα έρευνα ρίχνει περισσότερο φως στο τι συμβάλει στην απόφαση των παιδιών να προσφέρουν. Θα μπορούσαν οι γονείς μας ή οι κηδεμόνες μας να μας ενθάρρυναν περισσότερο ως παιδιά να είμαστε πιο γενναιόδωρα; Μια νέα έρευνα δίνει καταφατική απάντηση στο ερώτημα.

Πότε είναι πιθανότερο τα παιδιά να μοιραστούν;

Πρώτα απ’ όλα, οι ερευνητές απέδειξαν ότι το περιβάλλον έχει σημασία. Με άλλα λόγια, η συμπεριφορά των παιδιών διαμορφώνεται από το τι λένε ή κάνουν οι άλλοι άνθρωποι. Αν τα παιδιά στην έρευνα προτρέπονταν να είναι γενναιόδωρα, θα έδιναν περισσότερες καραμέλες στα άλλα παιδιά. Αν από την άλλη προτρέπονταν να πράττουν εγωιστικά, έτειναν να κρατούν περισσότερες καραμέλες για τον εαυτό τους. Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να μοιραστούν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, δηλώνει μια πρόσφατη έρευνα, λοιπόν, με παιδιά από 4 μέχρι 9 χρόνων που διεξήγαγαν η Katherine McAuliffe και οι συνεργάτες της.

Η ηλικία επίσης έκανε τη διαφορά. Τα μικρότερα παιδιά ήταν πιο πιθανό να ακολουθήσουν τις προτροπές, αλλά τα μεγαλύτερα έδιναν περισσότερες από τα μικρότερα. Αν και τα παιδιά σε σπάνιες περιπτώσεις έδιναν όλες τους τις καραμέλες, όταν τους το έλεγαν, τα μεγαλύτερα παιδιά μοιράζονταν τις μισές δικές τους πιο συχνά από τα μικρότερα.

Αλλά τα παιδιά ανταποκρίνονται περισσότερο στις προτροπές των ενηλίκων – ή των άλλων παιδιών; Σε μια διαφορετική έρευνα, η Azzura Ruggeri και οι συνεργάτες της παρουσίασαν ένα παρόμοιο δίλημμα· το ερώτημα ήταν πόσες σοκολάτες θα μοιράζονταν παιδιά ηλικίας 9 και 12 ετών σε διάφορες περιστάσεις. Το αποτέλεσμα; Τα 9χρονα παιδιά επηρεάζονταν περισσότερο από τους ενήλικες απ’ ό,τι από τους συνομήλικους, αλλά το αντίθετο ίσχυε για την ομάδα που έμπαινε στην εφηβεία – δηλαδή τα 12χρονα παιδιά επηρεάζονταν περισσότερο το ένα από το άλλο.

Οι έφηβοι, επίσης, παρουσίαζαν μια μεγαλύτερη συμφωνία ανάμεσα στις αξίες, τις πράξεις και τα συναισθήματά τους: εκείνοι που μοιράζονταν τόσο όσο πίστευαν ότι ήταν δίκαιο, δήλωναν πιο ευχαριστημένοι, σε σχέση με εκείνους που μοιράζονταν λιγότερο απ’ ότι πίστευαν ότι ήταν δίκαιο. Αυτή η «ευθυγράμμιση» αρχίζει να αναπτύσσεται σε ένα πιο πρώιμο στάδιο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα από τους Markus Paulus και Chris Moore με παιδιά 3-6 ετών. Συμπέραναν ότι τα παιδιά ήταν πιο χαρούμενα και ευχαριστημένα όταν αποφάσιζαν τελικά να μοιραστούν, παρά όταν αποφάσιζαν για το αντίθετο.

Κατέληξαν επίσης στο ότι τα παιδιά που ένιωθαν πιο λυπημένα, όταν δεν μοιράζονταν, προσέφεραν πιο γενναιόδωρα, όταν είχαν ξανά την ευκαιρία αργότερα, σε αντίθεση με τα παιδιά που ένιωθαν λιγότερη λύπη. Σύμφωνα με τους Paulus και Moore, αυτά τα ευρήματα μπορεί να εξηγούν τι είναι αυτό που τα κινητοποιεί να προσφέρουν: η προσδοκία ενός ζεστού, ευχάριστου συναισθήματος που έπεται της γενναιόδωρης πράξης.

Τι θα μπορούσαν να δηλώνουν αυτά τα ευρήματα για την ανατροφή των παιδιών;

Λαμβάνοντας όλα αυτά τα στοιχεία υπόψη, μπορούμε να αντλήσουμε ορισμένες κατευθυντήριες για τους γονείς που επιθυμούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να μοιράζονται. Οι γονείς μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις των παιδιών τους να μοιράζονται, αλλά δεν θα πρέπει να το παρακάνουν. Τα παιδιά ανταποκρίνονται σε ξεκάθαρες, ευγενικές προτροπές για το τι είναι αποδεκτό όσον αφορά στο μοίρασμα. Στην παραπάνω έρευνα, οι ερευνητές προέτρεψαν τα παιδιά τους να είναι γενναιόδωρα ή μη, λέγοντας «Τα περισσότερα παιδιά δίνουν…».

Τα παιδιά είναι επίσης πιο πρόθυμα να ακούσουν τις συμβουλές που ταιριάζουν σε αυτό που ήδη πιστεύουν ότι είναι σωστό να κάνουν. Αν ενθαρρυνθούν να μοιραστούν πάνω από το μισό αυτού που έχουν, τότε ίσως δεν το κάνουν, γιατί θα το θεωρήσουν άδικο. Η αναγνώριση των ανώτερων ορίων από τους γονείς θα βοηθήσει στην αποτελεσματικότερη διαδικασία προτροπής. Γιατί και τα παιδιά θέτουν όρια.

Σκεφτείτε και με βάση την ηλικία των παιδιών σας

Η συμπεριφορά της προσφοράς αλλάζει ανάλογα με την ηλικία, όπως είδαμε και από τις προαναφερθείσες έρευνες. Η αναγνώριση των ηλικιακών διαφορών συμβάλει στη διαμόρφωση των σωστών και επιτεύξιμων προσδοκιών για τα παιδιά τους. Κρατώντας στο νου σας ότι είναι ευκολότερο να πείσετε ένα μικρότερο παιδί να πράξει εγωιστικά και ένα μεγαλύτερο παιδί να δράσει γενναιόδωρα, θα σας βοηθήσει να ευθυγραμμίσετε τη συμπεριφορά σας με τους στόχους σας για την ανάπτυξη του παιδιού σας.

Όσον αφορά στη λήψη της απόφασης τους να μοιραστούν, οι ενήλικες έχουν μεγαλύτερη επίδραση στα μικρότερα παιδιά· οι συνομήλικοι στους εφήβους. Οι γονείς των εφήβων πρέπει να επιχειρήσουν να τονίσουν διάφορες στιγμές γενναιοδωρίας από συνομηλίκους τους ως πηγή έμπνευσης για τα παιδιά τους, με έναν τρόπο δηλαδή που θα δημιουργήσει θετικά κίνητρα.

Πώς νιώθει το παιδί για όλο αυτό;

Οι συζητήσεις παιδιών – γονέων για την προσφορά, που περιλαμβάνει και συζητήσεις περί συναισθημάτων μπορεί να εμπλουτίσει αρχικά το λεξιλόγιο των παιδιών για τα ίδια τα συναισθήματα, κάτι που με τη σειρά του προωθεί την αυξημένη επίγνωση του εαυτού και των άλλων. Αυτό προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να ερμηνεύσουν και να εσωτερικεύσουν την επίδραση της δικής τους γενναιοδωρίας, όσο και των άλλων. Όπως το να μπορέσουν να παρατηρήσουν τι σημαίνει αυτό για τον αποδέκτη όσο και για εκείνα που τελικά προσφέρουν.

Ο ρόλος του παιδαγωγού στον παιδικό ιδεοψυχαναγκασμό

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες ιδεοληψίες ή/και καταναγκασμούς, οι οποίοι προκαλούν έντονη υποκειμενική ενόχληση στο άτομο που τους βιώνει, καθώς καταναλώνει περισσότερο από μία ώρα την ημέρα για την ενασχόληση μαζί τους, με αποτέλεσμα να προκαλούν σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας στην καθημερινότητά του, επηρεάζοντας τις συνήθειές του, το σχολείο και τις σχέσεις του με τους άλλους. Οι ιδεοληψίες είναι επίμονες ιδέες, σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες, τις οποίες το άτομο βιώνει ως εισβολή και του προκαλούν άγχος και δυσφορία. Το άτομο αναγνωρίζει τις σκέψεις αυτές ως παράλογες και ανεπιθύμητες και συνήθως συνοδεύονται από συναισθήματα φόβου. Πιθανώς τα παιδιά να μην δύνανται να περιγράψουν επακριβώς το περιεχόμενο των ιδεοληψιών. Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές πράξεις, τις οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει ως απάντηση στην ιδεοληψία. Οι καταναγκασμοί μειώνουν το άγχος που δημιουργούν οι ιδεοληψίες, καθώς το άτομο θεωρεί ότι αποτρέπουν να συμβεί αυτό για το οποίο φοβάται, που ορίζεται από την έμμονη σκέψη-ιδεοληψία. Το άτομο γνωρίζει ότι οι καταναγκαστικές πράξεις στις οποίες προβαίνει είναι ανούσιες. Ωστόσο τα παιδιά και οι έφηβοι είναι λιγότερο πιθανό να έχουν αυτή την επίγνωση.

Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στα παιδιά με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ουσιαστικά δεν διαφέρουν από αυτά των ενηλίκων. Αυτά που εμφανίζονται συχνότερα αφορούν ιδεοληψίες μόλυνσης και καταναγκαστικό πλύσιμο, έντονους φόβους των παιδιών για την ασφάλεια των ίδιων ή των γονιών τους, επαναλαμβανόμενους ελέγχους του σπιτιού (για παράδειγμα επαναλαμβανόμενος έλεγχος εάν είναι κλειδωμένη η εξώπορτα του σπιτιού) που προκύπτουν από τις αμφιβολίες των παιδιών, επαναληπτικό μέτρημα και σιωπηλές προσευχές. Οι καταναγκαστικές πράξεις επαναλαμβάνονται μέχρι να γίνουν τέλειες (όπως ορίζεται το «τέλειο» από το άτομο) και απόλυτα σωστές. Το επαναλαμβανόμενο διάβασμα και γράψιμο των εργασιών των παιδιών για το σχολείο, που εμφανίζεται ως καταναγκασμός, επηρεάζει σε ορισμένες περιπτώσεις αρνητικά τη σχολική επίδοση. Σε λίγες περιπτώσεις, όσον αφορά τα παιδιά, οι ιδεοληψίες μπορεί να αφορούν εικόνες σεξουαλικού ή επιθετικού περιεχομένου και αυτοτραυματισμού.

Τα παιδιά που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκασμό συνήθως αναφέρουν ότι κάνουν συνεχώς σκέψεις που δεν τις θέλουν και προσπαθούν να καταπιέσουν. Ακόμη μπορεί να προβούν σε συμπεριφορές τελετουργικού χαρακτήρα, για παράδειγμα να αναβοσβήσουν το φώς επτά φορές (καταναγκασμός) για να μην πάθει κανείς κακό (ιδεοληψία). Άλλες τυπικές συμπεριφορές των παιδιών με ψυχαναγκαστικά συμπτώματα είναι η επίμονη τοποθέτηση των παιχνιδιών σε τάξη, η αποφυγή των σχισμών στα πλακάκια του πεζοδρομίου και η εμμονή με προσωπικά αγαπημένα αντικείμενα που δεν αποχωρίζονται ποτέ, συμπεριφορές που δεν είναι απαραίτητο ότι αποδεικνύουν την ύπαρξη ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, εντούτοις δεν πρέπει να παραβλεφθούν εάν επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στα παιδιά μπορεί να συνυπάρχει με άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως είναι το άγχος αποχωρισμού, με καταθλιπτική διαταραχή, με τη διαταραχή Tourette και τικ, με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και με την εναντιωματική διαταραχή. Οι παραπάνω διαταραχές εμφανίζονται στα παιδιά ως οι πιο συχνές σε συνδυασμό με τον ιδεοψυχαναγκασμό, έτσι ώστε να παρατηρείται συννοσηρότητα.

Ο ρόλος του παιδαγωγού είναι εξαιρετικά σημαντικός ιδιαίτερα όσον αφορά τη διάγνωση της διαταραχής στα παιδιά. Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη διαταραχή συχνά υποδιαγιγνώσκεται, λόγω της απόκρυψης των συμπτωμάτων από το άτομο, και το γεγονός ότι οι γονείς οδηγούνται στους ειδικούς όταν παρατηρούν τα δευτερογενή προβλήματα που προκύπτουν από τη διαταραχή, όπως για παράδειγμα η πτώση της σχολικής επίδοσης, συμβάλλουν στη καθυστερημένη διάγνωση. Επομένως ο παιδαγωγός οφείλει να παρατηρεί τη δυσλειτουργία στη ζωή του παιδιού και να επισημαίνει στους γονείς την ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση της κατάστασης.

Σε ένα πρώτο στάδιο ο παιδαγωγός πρέπει να γνωρίζει τη συμπτωματολογία και τη φύση της διαταραχής, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τους καταναγκασμούς στους οποίους προβαίνει το παιδί. Στη συνέχεια πρέπει να συζητήσει με το παιδί, με σκοπό να αξιολογήσει την κατάσταση, γεγονός που προϋποθέτει μία καλή σχέση δασκάλου-μαθητή. Επίσης, η συζήτηση με τους γονείς ή τους κηδεμόνες του παιδιού είναι απαραίτητη και περιλαμβάνει την ενημέρωση για τη συμπεριφορά του παιδιού, για τη διαταραχή και για τις μεθόδους αντιμετώπισης, όπως η συμπεριφορική-γνωσιακή ψυχοθεραπεία και η φαρμακοθεραπεία, με τους αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης. Είναι αναγκαίο οι γονείς να πεισθούν να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό, καθώς εκείνος θα βοηθήσει στη βελτίωση της ζωής του παιδιού και των γονέων. Για αυτό το λόγο πρέπει να γνωστοποιηθούν στους γονείς οι συνέπειες της διαταραχής και εκείνοι να ενισχυθούν από τον παιδαγωγό στην αναζήτηση έγκαιρης βοήθειας και παρέμβασης. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ενοχοποιηθεί το παιδί ή η οικογένειά του. Η οικογένεια επηρεάζει τον τρόπο εμφάνισης της διαταραχής, αλλά επίσης επηρεάζεται από αυτήν. Πρέπει να τονιστεί, όμως, ότι σε καμία περίπτωση τα προβλήματα που ενδεχομένως να αντιμετωπίζει μία οικογένεια δεν έχουν αιτιώδη σχέση με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, δηλαδή δεν την προκαλούν.

Εφόσον έχουν ενημερωθεί οι γονείς ο παιδαγωγός αναλαμβάνει το ρόλο του βοηθού και συμμάχου του παιδιού και της οικογένειάς του με το να δείχνει υπομονή και κατανόηση στα συμπτώματα του παιδιού, δηλαδή τους καταναγκασμούς του, με το να ενθαρρύνει το παιδί στην προσπάθειά του να ξεπεράσει τη διαταραχή που το ταλανίζει, με το να βοηθήσει στην αποσύνδεση της διαταραχής και των συμπτωμάτων από το ίδιο το παιδί ως προσωπικότητα. Είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να διαχωρίζεται η διαταραχή από το ίδιο και να χαρακτηρίζεται η συμπεριφορά του και όχι το άτομό του, με όλα τα στοιχεία του χαρακτήρα του και τις δυνατότητες και ικανότητές του, οι οποίες δεν επηρεάζονται σε κανέναν βαθμό από την διαταραχή. Ακόμη ο παιδαγωγός μπορεί να βοηθήσει τον ειδικό ψυχικής υγείας δίνοντάς του πληροφορίες που αφορούν τη λειτουργικότητα και τη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολικό χώρο.

Κατά συνέπεια, μέσω της ομαλής και στενής διαπροσωπικής επαφής και επικοινωνίας δασκάλου-μαθητή ενθαρρύνονται και οι συμμαθητές του παιδιού που ασθενεί στη κοινωνικοποίηση και στη μη απομόνωσή του. Η απόρριψη και η τιμωρία ή η ποινή αποτελούν μέσα, τα οποία δυσχεραίνουν το παιδί στην αντιμετώπιση και τη διαχείριση αυτού που βιώνει και το παρακινούν είτε να θεωρήσει πως είναι το ίδιο υπεύθυνο για ό, τι συμβαίνει και να στραφεί σε αυτοκατηγορίες και ενοχικές σκέψεις που το οδηγούν σε καταθλιπτικά συμπτώματα και διαφόρων ειδών φοβίες, είτε σε επιθετικές συμπεριφορές που κρύβουν στον πυρήνα τους αισθήματα αναξιότητας, μειονεξίας και ματαίωσης.

Σε κάθε περίπτωση η πρόωρη και έγκυρη θεραπευτική παρέμβαση είναι απαραίτητη, καθώς συμβάλλει στην καλή πρόγνωση της διαταραχής. Ο ρόλος του σύγχρονου παιδαγωγού είναι σημαντικός για την πρόληψη μίας πιθανής επιδείνωσης της διαταραχής, μέσω της έγκαιρης επισήμανσής της στους γονείς και της συμβολής του κατά τη διάρκεια αντιμετώπισής της.

Η γη βρίθει ανθρώπων oι οποίοι δεν αξίζουν ούτε να τους μιλά κανείς

Πάντοτε, εντούτοις, η αύξηση της ροπής για απομόνωση και μοναχικότητα είναι στον κάθε άνθρωπο άμεσα συναρτημένη με την διανοητική του άξια, καθώς ή ροπή αυτή -όπως ειπώθηκε- δεν είναι μία ροπή αμιγώς φυσική, προκληθείσα από την ανάγκη, αλλά απλώς το αιτιατό ορισμένων εμπειριών και του στοχασμού επ’ αυτών, συγκεκριμένα της διάγνωσης σχετικά με το άθλιο ποιόν, τόσο από ηθική όσο και από διανοητική άποψη, της συντριπτικής πλειονότητας των ανθρώπων. Της διάγνωσης, μάλιστα, -και τούτο είναι το χείριστο- ότι στο εκάστοτε άτομο τα ηθικά και τα διανοητικά ελαττώματα συνομωτούν και αλληλοβοηθούνται, ούτως ώστε να προκύπτουν τα παντοειδή εκείνα βδελυρά φαινόμενα που καθιστούν την συναναστροφή με τους περισσότερους ανθρώπους δυσάρεστη, αν όχι ανυπόφορη.

Η κατάληξη είναι ότι, παρόλο που σ’ αυτόν τον κόσμο υπάρχουν ουκ ολίγα πολύ άσχημα πράγματα, το πλέον άσχημο είναι και παραμένει η ανθρώπινη κοινωνία, ώστε ο Βολταίρος, ο κοινωνικός αυτός Γάλλος, αναγκάσθηκε να πει: la terre est couverte de gens qui ne meritent pas qu’on leur parle.

«η γή βρίθει ανθρώπων oι οποίοι δεν αξίζουν ούτε να τους μιλά κανείς»

[Βολταίρος, Επιστολή της 21.06.1762 στον Μ.le Cardinal de Bernis]

Τον ίδιο αυτό λόγο κατονομάζει, και ο Πετράρχης – ο πράος αυτός άνθρωπος που αγαπούσε τόσο σφοδρά κι επίμονα την μοναχικότητα – για τούτη την κλίση του:

Βίο μοναχικό πάντοτε αποζητούσα (τα ρυάκια το ξέρουν, η ύπαιθρος και τα δάση)
Εκείνους τους κουτούς, στρεβλούς και φαύλους ν’ αποφύγω
Που απ’ τον δρόμο για τον ουρανό έχουν ξεστρατίσει.
(Πετράρχης, Σονέττο 221)

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Τα βαρυτικά κύματα μπορεί να κρατούν το μυστικό της σκοτεινής ύλης;

Το περασμένο καλοκαίρι οι ανιχνευτές της συνεργασίας LIGO παρατήρησαν την υπογραφή του βαρυτικού κύματος από δυο μαύρες τρύπες, με μάζα 30 ηλιακές μάζες, που περιστρέφονταν η μια γύρω από την άλλη. Τέτοιες αρχέγονες μαύρες τρύπες θα μπορούσαν να αφθονούν στο Σύμπαν, σε τέτοια αφθονία που θα μπορούσαν να είναι η αναζητούμενη σκοτεινή ύλη.

 

Ανίχνευσε το LIGO τη σκοτεινή ύλη

 

Ο Simeon Bird και οι συνάδελφοί του από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στο Maryland, ερεύνησαν αυτή την δυνατότητα εκτιμώντας το ρυθμό συγχώνευσης των μαύρων οπών, με μάζα 30 φορές την ηλιακή, να παίζουν το ρόλο της σκοτεινής ύλης. Τα αποτελέσματα είναι συνεπή με το ρυθμό που συνάγεται από τις παρατηρήσεις της συνεργασίας LIGO, αλλά χρειάζονται περισσότερα δεδομένα για να συνδεθούν πειστικά μαύρες τρύπες και σκοτεινή ύλη.

Η σκοτεινή ύλη συχνά θεωρείται ότι συνίσταται από μικροσκοπικά σωμάτια, αλλά ορισμένες «θεωρίες» του αρχικού σύμπαντος προβλέπουν το σχηματισμό μαύρων οπών που θα μπορούσε να χρησιμεύσουν ως συστατικά της σκοτεινής ύλης. Το μέγεθος αυτών των αρχέγονων μαύρων οπών (PBHs) είναι αυστηρά περιορισμένο από επισκοπήσεις βαρυτικής εστίασης που αποτυγχάνουν να παρατηρήσουν αυτά τα αντικείμενα σε πρώτο πλάνο, αλλά υπάρχει ένα παράθυρο για σκοτεινή ύλη PBHs σε ένα εύρος από 20 μέχρι 100 ηλιακές μάζες.

 

Ο Bird και οι συνάδελφοί του φαντάστηκαν ότι το Σύμπαν είναι γεμάτο από PBHs με μάζα 30 ηλιακές μάζες σε μια πυκνότητα σύμφωνη με τα μοντέλα της σκοτεινής ύλης. Κάνοντας υποθέσεις σχετικά με την συγκέντρωση και την ταχύτητα της σκοτεινής ύλης μέσα στους γαλαξίες, υπολόγισαν πόσο συχνά αυτές οι PBHs κινούνται αρκετά κοντά η μια στην άλλη για να συγχωνευτούν.

 

Ο ρυθμός συγχώνευσης που προβλέπονταν συμφωνούσε με την εκτίμηση από τους ερευνητές του LIGO ότι συγχωνεύσεις μαύρων οπών με μάζα 30 ηλιακές μάζες θα συνέβαιναν 2 μέχρι 53 φορές το έτος σε ένα κυβικό γιγαπαρσέκ* όγκο

--------------------

*  Το παρσέκ (parsec) είναι μονάδα μέτρησης αποστάσεων. Είναι η απόσταση στην οποία ένα άστρο παρουσιάζει ετήσια παράλλαξη ίση με ένα δεύτερο λεπτό της μοίρας. Ο όρος γεννιέται από τις λέξεις parallax και second και ως μέγεθος ισοδυναμεί με 3,26 έτη φωτός ή 3,09×10^13 (30,9 τρισεκατομμύρια) χιλιόμετρα. 1 γιγα- (giga-) = 10^9] – το ισοδύναμο περίπου ενός δισεκατομμυρίου γαλαξιών, όπως ο δικός μας. Ωστόσο, υπάρχουν ευρείες αβεβαιότητες στα μοντέλα σκοτεινής ύλης, έτσι θα χρειαστούν περισσότερες παρατηρήσεις συγχωνεύσεων για να βρεθούν ειδικά σήματα σκοτεινής ύλης, όπως ένα υψηλό μέρος γεγονότων σε μικρούς γαλαξίες.

Change Blindness: Το φαινόμενο Τύφλωση Αλλαγής

Το φαινόμενο «τύφλωση αλλαγής» (change blindness) παρατηρήθηκε και αναφέρθηκε πρώτη φορά από τον γιατρό, φιλόσοφο και ψυχολόγο William James, το 1890, αλλά πλήρης μελέτη επί αυτού πραγματοποιήθηκε πρώτη φορά γύρω στο 1970.

Φανταστείτε ότι σας σταματά ένας περαστικός και σας ζητάει οδηγίες. Σίγουρα θα θυμόσαστε πολύ καλά τα χαρακτηριστικά του και θα το προσέχατε αν κατά τη διάρκεια της συνομιλίας σας, εμποδιζόταν η οπτική επαφή σας μαζί του και εκείνος αντικαθίστατο από κάποιον άλλο. Και όμως, σύμφωνα με ένα πείραμα των Simon & Levin, το 50% των συμμετεχόντων δεν παρατήρησε την αλλαγή!

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «τύφλωση αλλαγής» και είναι η αποτυχία εντοπισμού ακόμη και μεγάλων αλλαγών όταν παρεμβάλλεται κάτι, που έστω και στιγμιαία, μας αποκόπτει από το θέμα που παρακολουθούμε. Τέτοιες παρεμβολές μπορεί να είναι μία λευκή λάμψη μεταξύ δύο σκηνών, η σακκαδική κίνηση του αμφιβληστροειδούς, ο βλεφαρισμός των ματιών, η αλλαγή σκηνής σε μία ταινία, οι υαλοκαθαριστήρες στο αυτοκίνητό μας ή κάποιο φυσικό εμπόδιο.

Η «τύφλωση αλλαγής» μας έχει βοηθήσει στην κατανόηση της προσοχής, της οπτικής μνήμης και των εσωτερικών αναπαραστάσεων. Αρχικά, νομίζαμε πως δημιουργούμε ακριβείς εσωτερικές αναπαραστάσεις του κόσμου γύρω μας και πως κάθε στιγμή γίνεται «ανανέωση» αυτών των εικόνων με μεγάλη ακρίβεια. Απ’ ότι φαίνεται, όμως, αυτό δεν ισχύει, καθώς συγκρατούμε μόνο τις «κεντρικές» πληροφορίες μιας σκηνής.

Στο πείραμα στο οποίο αναφερθήκαμε στην αρχή του θέματος, παρατηρήθηκε και κάτι ακόμα. Οι ερευνητές ήταν νέοι σε ηλικία, και από τους συμμετέχοντες, οι περισσότεροι που παρατήρησαν την αλλαγή ήταν επίσης νέοι, σε σχέση με τους μεγαλύτερους ηλικιακά, οι οποίοι είχαν μικρότερο ποσοστό εντοπισμού της αλλαγής.

Στην επανάληψη του πειράματος, οι ερευνητές παρίσταναν αυτή τη φορά εργάτες οικοδομής, οι οποίοι, πάλι, ζητούσαν κάποιες πληροφορίες. Με αυτή την τροποποίηση, ακόμη λιγότερα άτομα παρατήρησαν την αλλαγή. Η εξήγηση για αυτό, έρχεται από τον χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας και αναφέρεται στη δυναμική των κοινωνικών ομάδων, όπου άτομα μιας άλλης ομάδας, μας φαίνονται πιο ομοιογενή και «ίδια» σε σχέση με τη «δική μας» ομάδα, όπου μπορούμε πιο εύκολα να εντοπίσουμε διαφορές.

Σύμφωνα με έρευνα των Tseng et al, ο δεξιός οπίσθιος βρεγματικός φλοιός παίζει σημαντικό ρόλο στην «ανανέωση» των χωρικών και οπτικών αναπαραστάσεων, στην κατεύθυνση της δράσης, καθώς και στη συνειδητοποίηση αυτών που βλέπουμε, καθώς η ενεργοποίησή του σχετίζεται με το συνειδητό εντοπισμό κάποιας αλλαγής. Ακόμη, η παρεμβολή της λειτουργίας αυτού του μέρους του εγκεφάλου, οδηγεί σε αύξηση των περιπτώσεων της «τύφλωσης αλλαγής», το οποίο υπονοεί μια άμεση σχέση μεταξύ τους.

Επομένως, η «τύφλωση αλλαγής» είναι ένας περιορισμός των γνωστικών μας δυνατοτήτων, η οποία μας εμποδίζει από το να εντοπίσουμε αλλαγές στο περιβάλλον μας οι οποίες δεν είναι πάντοτε μικρές ή ασήμαντες και αυτό λαμβάνει χώρα, συνήθως, όταν υπάρξει κάποιου είδους παρεμβολή ή απόσπαση προσοχής.

Η αίσθηση ότι μπορούμε να εντοπίσουμε οποιαδήποτε αλλαγή στο περιβάλλον μας και άρα, η άγνοια περί του φαινομένου, ονομάζεται «τύφλωση της τύφλωσης αλλαγής» και μας κάνει ακόμα πιο επιρρεπείς στο φαινόμενο αυτό. Η δε ενημέρωση περί του φαινομένου, μπορεί να μας κάνει πιο προσεκτικούς και να μειώσει την εμφάνισή του.

Πώς, όμως, μας αφορά η «τύφλωση αλλαγής»; Είναι απλώς ένα ενδιαφέρον φαινόμενο το οποίο βρίσκει έδαφος μόνο στο εργαστήριο ή μπορεί να έχει επιπτώσεις και στην καθημερινή μας ζωή; Η απάντηση σε αυτό είναι ξεκάθαρη.

Πραγματικές συνθήκες όπου μπορεί να μην παρατηρήσουμε αλλαγές στο περιβάλλον μας και να έχουμε σοβαρές επιπτώσεις είναι η οδήγηση, όπου μια αλλαγή, όπως ένας πεζός ή ένα διερχόμενο αυτοκίνητο μπορεί να μη γίνουν άμεσα αντιληπτά με δραματικές επιπτώσεις.

Αυτό επαυξάνεται όταν είμαστε αφηρημένοι, κουρασμένοι ή ακόμα χειρότερα, μιλάμε στο κινητό μας, ακόμα και μέσω handsfree, καθώς σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, οι άνθρωποι δεν είναι καλοί στο να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα.

Επιπλέον, συνδυάζοντας την «τύφλωση αλλαγής» με τη φαινομενική ομοιότητα ατόμων διαφορετικής κοινωνικής ομάδας από τη δική μας, μπορούμε να εντοπίσουμε επιπτώσεις στην αξιοπιστία των αυτόπτων μαρτύρων σε εγκλήματα, ακόμη και των ίδιων των αστυνομικών.

Στο παρακάτω βίντεο, γίνεται αναπαράσταση του πειράματος με τον περαστικό που ζητάει οδηγίες:



Και σε αυτό γίνεται επίδειξη του φαινομένου. Εσείς, πόσες αλλαγές εντοπίσατε;



Τα αποτελέσματα του παρακάτω πειράματος αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν ακόμη και τεράστιες αλλαγές που γίνονται στον περίγυρό τους όταν είναι επικεντρωμένοι σε ένα μόνο πράγμα…

M.Heidegger: Προς τη σκέψη του Εί-ναι [2]

M. Heidegger: ΝΕΥΜΑΤΑ [2]

Το άλλο σκέπτεσθαι

Πάρε την τελευταία λάμψη της ευλογίας,
μόνο από τη σκοτεινή εστία του Εί-ναι,
αυτή να πυροδοτεί την απόκριση:
θεότητα–ανθρωπινότητα Ένα.

 Ρίψε τη χρεία του παράτολμου ξέφωτου
ανάμεσα σε κόσμο και γη ως άσμα
όλων των πραγμάτων για την καθιέρωση
χαρούμενων ευχαριστιών κατά δίκην και τάξη.

 Φύλαξε στο λόγο τη σιωπηλή γνώση
ενός άλματος πάνω από μεγάλο και μικρό
και απώλεσε τα άδεια ευρήματα
ξαφνικής απολαμπής στην πορεία προς το Είναι.

M.Heidegger: Προς τη σκέψη του Εί-ναι

M. Heidegger: ΝΕΥΜΑΤΑ

ΤΟ ΑΛΜΑ

Πάρε, ρίψε, κρύψε
και το άλμα να είναι
από ανάμνηση πολύ μακρινή
σε μια μη-καθιδρυμένη περιοχή.

Από σένα μόνο κόμιζε
το μοναδικό Ποιος:
Ποιος είναι ο άνθρωπος;

Αδιάκοπα λέγε
το μοναδικό Τι:
Τι είναι το Εί-ναι;

Ποτέ μην περιφρονείς
το μοναδικό Πώς:
Πώς είναι ο δεσμός τους;

Η ΓΗ     

Μειλίχιο θάλλειν
της απαράβλαπτης
Γης –

Ας γίνει
του απρόσκοπτου
πυρός της λάμψη.

Η ΓΝΩΣΗ

Γνωρίζουμε όμως την απαρχή,
την άλλη, τη γνωρίζουμε διερευνώντας,
έχουμε το προβάδισμα για
οιοδήποτε Ναι ή Όχι.
Ποτέ δεν είμαστε εξ αρχής ειδήμονες
μας κατευθύνει μια αναζήτηση
διερευνώντας μέσ’ από μας προς
το ξέφωτο του Εί-ναι.