Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Βάκχαι (105-167)

105 ὦ Σεμέλας τροφοὶ Θῆ- [στρ. β]
βαι, στεφανοῦσθε κισσῶι·
βρύετε βρύετε χλοήρει
μίλακι καλλικάρπωι
καὶ καταβακχιοῦσθε δρυὸς
110 ἢ ἐλάτας κλάδοισι,
στικτῶν τ᾽ ἐνδυτὰ νεβρίδων
στέφετε λευκοτρίχων πλοκάμων
μαλλοῖς· ἀμφὶ δὲ νάρθηκας ὑβριστὰς
ὁσιοῦσθ᾽· αὐτίκα γᾶ πᾶσα χορεύσει,
115Βρόμιος εὖτ᾽ ἂν ἄγηι θιάσους
εἰς ὄρος εἰς ὄρος, ἔνθα μένει
θηλυγενὴς ὄχλος
ἀφ᾽ ἱστῶν παρὰ κερκίδων τ᾽
οἰστρηθεὶς Διονύσωι.

120 ὦ θαλάμευμα Κουρή- [ἀντ. β]
των ζάθεοί τε Κρήτας
Διογενέτορες ἔναυλοι,
ἔνθα τρικόρυθες ἄντροις
βυρσότονον κύκλωμα τόδε
125 μοι Κορύβαντες ηὗρον·
βακχείαι δ᾽ ἅμα συντόνωι
κέρασαν ἡδυβόαι Φρυγίων
αὐλῶν πνεύματι ματρός τε Ῥέας ἐς
χέρα θῆκαν, κτύπον εὐάσμασι βακχᾶν·
130 παρὰ δὲ μαινόμενοι Σάτυροι
ματέρος ἐξανύσαντο θεᾶς,
ἐς δὲ χορεύματα
συνῆψαν τριετηρίδων,
αἷς χαίρει Διόνυσος.

135 ἡδὺς ἐν ὄρεσσιν ὅταν [ἐπῳδ.]
ἐκ θιάσων δρομαίων
πέσηι πεδόσε, νεβρίδος ἔχων
ἱερὸν ἐνδυτόν, ἀγρεύων
αἷμα τραγοκτόνον, ὠμοφάγον χάριν,
140 ἱέμενος εἰς ὄρεα Φρύγια Λύδι᾽
†ὁ δ᾽ ἔξαρχος† Βρόμιος·
εὖοἷ.
ῥεῖ δὲ γάλακτι πέδον, ῥεῖ δ᾽ οἴνωι,
ῥεῖ δὲ μελισσᾶν νέκταρι.
Συρίας δ᾽ ὡς λιβάνου κα
145 πνὸν ὁ Βακχεὺς ἀνέχων
πυρσώδη φλόγα πεύκας
ἐκ νάρθηκος ἀίσσει
δρόμωι καὶ χοροῖσιν
πλανάτας ἐρεθίζων
ἰαχαῖς τ᾽ ἀναπάλλων
150 τρυφερόν ‹τε› πλόκαμον εἰς αἰθέρα ῥίπτων.
†ἅμα δ᾽ ἐπ᾽ εὐάσμασιν ἐπιβρέμει τοιάδ᾽·†
Ὦ ἴτε βάκχαι,
ὦ ἴτε βάκχαι,
Τμώλου χρυσορόου χλιδά,
155 μέλπετε τὸν Διόνυσον
βαρυβρόμων ὑπὸ τυμπάνων,
εὔια τὸν εὔιον ἀγαλλόμεναι θεὸν
ἐν Φρυγίαισι βοαῖς ἐνοπαῖσί τε,
160 λωτὸς ὅταν εὐκέλαδος
ἱερὸς ἱερὰ παίγματα βρέμηι σύνοχα
φοιτάσιν εἰς ὄρος εἰς ὄρος· ἡδομέ-
165 να δ᾽ ἄρα πῶλος ὅπως ἅμα ματέρι
φορβάδι κῶλον ἄγει ταχύπουν σκιρτήμασι βάκχα.

***
105Θήβα, μητέρα της Σεμέλης,
φόρεσε τα στεφάνια του κισσού.
Τυλίξου, τυλίξου με τη χλωρή σμιλακιά την καλλίκαρπη.
Με κλαδιά δρυός ή ελάτου
110παραδώσου στη βακχεία.
Στέψε το στικτό δέρμα του ελαφιού που θα φορέσεις
με το μαλλί λευκότριχων βοστρύχων.
Εξαγνίσου υψώνοντας τους αγέρωχους θύρσους.
Σε λίγο η χώρα ολόκληρη θα χορεύει,
115όταν ο Βάκχος θα οδηγεί τους θιάσους
στα όρη στα όρη,
όπου προσμένει το μέγα πλήθος των γυναικών,
που τις σήκωσε από τους αργαλειούς και τις σαΐτες
ο οίστρος του Διονύσου.

120Κρύπτη των Κουρήτων,
άγιοι τόποι της Κρήτης,
όπου εγεννήθη ο Ζεύς.
Μέσα στις σπηλιές σας
οι Κορύβαντες με τα τριπλά κράνη
125ήβραν για μένα τον τεντωμένο τούτο κύκλο από δέρμα.
Και μέσα στην ένταση του βακχικού χορού
έσμιξαν τον ήχο του τυμπάνου
με τη γλυκιά πνοή των Φρυγικών αυλών
και το άφησαν στα χέρια της μητέρας Ρέας,
να συνοδεύει ο χτύπος του τις βάκχες,
όταν αλαλάζουν ευοί ευάν.
130Από τη μητέρα θεά το άρπαξαν Σάτυροι τρελοί
και το έδεσαν με τους χορούς της τριετηρίδας,
όπου χρόνο παρά χρόνο αγάλλεται ο Διόνυσος.

135Γλυκός είναι πάνω στα όρη,
όταν ντυμένος με το ιερό δέρμα του ελαφιού
αφήνει τους θιάσους που τρέχουν,
πέφτει στο χώμα,
κυνηγάει το αίμα του σπαραγμένου τράγου,
την ηδονή να γεύεσαι σάρκα ωμή,
και ορμά σε όρη Φρύγια, Λύδια
140κορυφαίος και πρώτος
ο Διόνυσος.
Ευοί!
Η γη πλημμυρίζει.
Ρέει γάλα,
ρέει κρασί,
ρέει το νέκταρ της μέλισσας.
Και όπως υψώνεται καπνός από λιβάνι της Συρίας,
145ο Βάκχος αφήνει από τον πυρσό του
τη λαμπερή φλόγα του πεύκου.
Με τους χορούς, με το τρέξιμο τους πιστούς ερεθίζει
να πλανώνται ασίγαστα·
με ιαχές τους δονεί,
150ανεμίζοντας στον αιθέρα τους αβρούς βοστρύχους του.
Και μέσα στα ευοί ευάν βοά:
Ώ ίτε βάκχες,
Ώ ίτε βάκχες,
καμάρι του χρυσοφόρου Τμώλου,
155υμνείτε τον Διόνυσο με τον ήχο τον βαρύ των τυμπάνων,
δοξάστε τον Βάκχο βακχεύοντας,
με φωνές φρυγικές, με αλαλαγμούς,
160όταν ο καλλικέλαδος αυλός ο ιερός
ιερές μελωδίες θα σκορπά,
συνοδεύοντας τις μαινάδες που πλανώνται
165στα όρη στα όρη.
Και η βάκχη αγάλλεται
και σαν το πουλάρι πλάι στη φοράδα που βόσκει
σκιρτά και τρέχει με γρήγορο βήμα.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΣΥΡΙΓΓΑ

ΣΥΡΙΓΓΑ
(φυτό, καλαμιά)
 
Η Σύριγγα ήταν νύμφη της Αρκαδίας που την ερωτεύτηκε ο Πάνας.
 
Την καταδίωξε για να την πιάσει, αλλά την κρίσιμη στιγμή της σύλληψης εκείνη μεταμορφώθηκε σε καλαμιά στις όχθες του Λάδωνα. Είτε γιατί άκουσε τον ήχο που έκαναν οι καλαμιές, καθώς φυσούσε, είτε γιατί, στην προσπάθειά του να ξεχωρίσει ποια ήταν η κοπέλα, ξερίζωσε, μερικά από αυτά τα καλάμια, διαφορετικά σε μέγεθος το καθένα, και φύσηξε στο εσωτερικό τους.
 
Αυτή η τυχαία ανακάλυψη τον οδήγησε στη συστηματοποίησή της· κόλλησε με κερί καλάμια διαφορετικού μεγέθους το καθένα και έφτιαξε ένα μουσικό όργανο στο οποίο έδωσε το όνομα της χαμένης νύμφης. Με το όργανο αυτό συνοδεύει τον χορό και το τραγούδι των Νυμφών, που κατοικούν σε σπηλιές, συνήθως και με τον Ερμή στην παρέα. Ο Ερμής* εξάλλου, αφηγείται στον Άργο την ιστορία της Σύριγγας, προκειμένου να τον κοιμίσει και να ελευθερώσει την Ιώ.
 
Σε σπηλιά στην Έφεσο, όπου λεγόταν ότι ο Πάνας είχε εναποθέσει την πρώτη σύριγγα, γινόταν και ο έλεγχος της παρθενίας των κοριτσιών. Τις έκλειναν στη σπηλιά και, αν πράγματι ήταν παρθένες, ακούγονταν οι μελωδικοί ήχοι του οργάνου. Αυτόματα άνοιγαν οι πόρτες και οι κόρες έβγαινες έξω στεφανωμένες με κλαδιά πεύκου. Διαφορετικά, ακούγονταν πένθιμες φωνές από τη σπηλιά και η επίορκη νέα εξαφανιζόταν, όπως διαπιστωνόταν μετά το άνοιγμα της θύρας.
 
 Για έναν ακόμη τρόπο ελέγχου της παρθενίας βλ. Ροδώπις.
-------------------------------
*Σύριγγα και Πάνας
 
Ιδού τι αποκρίθηκε ο Ερμής: «Κάποτε στα βουνά της Αρκαδίας,
στη Νώνακρη με τα πολλά νερά, μια ναϊάδα ζούσε, απ' τις νύμφες
των ρουμανιών η πλέον ζηλευτή. Σύριγγα τη φωνάζανε οι άλλες.
Που λες, λοιπόν, η Σύριγγα αυτή ξεγλίστραγε απ' όλους τους μνηστήρες -
γιατί τη λαχταρήσανε πολλοί, σάτυροι που την παίρναν στο κατόπι
κι άλλα δαιμονικά που σεργιανάν στων ρουμανιών τα σκιερά λημέρια
και μέσα στους πολύκαρπους αγρούς. Αυτή την Άρτεμη είχε μονάχη έγνοια,
κόρη παρθένα, και στη φορεσιά την πέρναγες για της Λητώς την κόρη.
κι αν ήτανε κεράτινο αυτηνής, ολόχρυσο της Άρτεμης το τόξο,
λάθευες τη θνητή για τη θεά. Μια μέρα που γυρνούσε απ' του Λυκαίου
το διάσελο, ο Πάνας τη θωρεί, στεφανωμένος με πευκοβελόνες,
και τέτοιο λόγο λέει της κοπελιάς» - του Πάνα θα του έλεγε τα λόγια,
το πώς αψήφησε η νύφη το θεό και τρέχοντας στ' απόμερα του δάσους
φτάνει σε ποταμιά αμμουδερή, στου Λάδωνα το κρουσταλλένιο ρέμα.
πώς τότε η βαθιά νεροσυρμή εμπόδιζε το δρόμο της, κι εκείνη
τις αδελφές της, νύμφες του νερού, ικέτεψε ν' αλλάξουν τη μορφή της.
πώς την επήρε ο Πάνας αγκαλιά κι ενώ θαρρούσε πως κρατεί την κόρη
αντίς για κείνη βρέθηκε ο θεός με καλαμιά του βάλτου αγκαλιασμένος,
κι όταν βαθύς του βγήκε στεναγμός κινήθηκε ο αέρας στο καλάμι
κι έβγαλε εκείνο ήχο λιγυρό, ήχο λεπτό και παραπονεμένο.
πώς, τέλος, ο θεός με τη γλυκιά πρωτάκουστη φωνή συγκινημένος
«αλλιώς σε θέλησα», είπε, «δε βολεί· μα έστω κι έτσι θα 'μαστε αντάμα».
Κι απ' τον καιρό εκείνο στη σειρά καλάμια άνισα και με κερί δεμένα
φκιάσανε τ' όργανο που σύριγγα το λεν και κράτησαν το όνομα της νύμφης.
(Οβ., Μετ. 1. 689-712)

Οι κλέφτες της ενέργειάς σου

Άφησε τους ανθρώπους που μοιράζονται μονάχα παράπονα, προβλήματα, καταστροφικές ιστορίες, φόβο και κριτική στους άλλους. Εάν κάποιος ψάχνει να βρει ένα κάδο απορριμμάτων για να πετάξει τα σκουπίδια του, κοίταξε να μην είσαι εσύ!

Πλήρωσε τα χρέη σου στην ώρα τους. Ταυτόχρονα ζήτησε πίσω αυτά που σου χρωστάνε ή εάν δεν μπορείς άφησε το να πάει στην ευχή!

Να κρατάς τις υποσχέσεις σου. Εάν δεν το έχεις κάνει, αναρωτήσου το γιατί. Πάντοτε μπορείς να αλλάξεις γνώμη ζητώντας συγνώμη, να ξαναδιαπραγματευτείς ή να προσφέρεις μια εναλλακτική λύση σε μια υπόσχεση που δεν διατήρησες, μην το κάνεις όμως συνήθεια. Ο πιο απλός τρόπος για να αποφύγεις να μην κάνεις κάτι που υποσχέθηκες είναι να πεις αμέσως «όχι».

Αφιέρωσε χρόνο μονάχα στα πράγματα που σε ευχαριστούν να κάνεις.

Επέτρεψε στον εαυτό σου να ξεκουράζεται όταν χρειάζεται και να δρας όταν σου παρουσιάζεται μια καλή ευκαιρία.

Πέτα, συμμάζεψε και οργανώσου. Δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από το να σου «ρουφήξει» την ενέργεια σου ένας χώρος ακατάστατος και γεμάτος από πράγματα του παρελθόντος που δεν σου χρησιμεύουν πια!

Να δίνεις προτεραιότητα στην υγεία σου. Χωρίς την μηχανή του σώματος σου, δουλεύοντας στο μέγιστο, δεν μπορείς να κάνεις και πολλά. Κάνε συχνά διαλείμματα.

Αντιμετώπισε τις τοξικές καταστάσεις που ανέχεσαι, από το να εξαγοράσεις ένα φίλο ή κάποιο μέλος της οικογένειας, μέχρι στο να ανέχεσαι αρνητικές ενέργειες ενός συντρόφου ή κάποιας ομάδας. Λάβε τα αναγκαία μέτρα.

Αποδοχή. Από το να χαλάς την «ζαχαρένια» σου με μια κατάσταση που δεν μπορείς να αλλάξεις κάνε τον «κινέζο».

Συγχώρεσε, άφησε μια κατάσταση που σου προκαλεί πόνο, μπορείς πάντα να επιλέξεις να αφήσεις και να απελευθερώσεις τον πόνο της μνήμης!

Περιπέτειες στο Όλυμπο: Ήφαιστος

To ευθυμογράφημα που ακολουθεί, βασίστηκε στον σατυρικό τρόπο γραφής του Λουκιανού του Σύρου (125 - 180 μ.Χ.). Ο Λουκιανός ήταν ρήτορας και σατιρικός συγγραφέας, δημιουργός του σατιρικού διαλόγου, και από τους σημαντικότερους Αττικιστές συγγραφείς της Δεύτερης σοφιστικής. Ο λόγος του Λουκιανού είναι αιχμηρός και διεισδυτικός, και χρησιμοποιεί κατά κόρον τον διάλογο για να σατιρίσει, να καυτηριάσει και να αναπτύξει τα θέματα που της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας.

Η προσπάθεια που ακολουθεί, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να συγκριθεί με την πρωτοτυπία και την αξία των έργων του Λουκιανού ή οποιουδήποτε άλλου αρχαίου Έλληνα συγγραφέα. Αποτελεί απλώς ένα σατυρικό κείμενο το οποίο αντλεί την έμπνευση του, από την μαγευτική και ανεξάντλητη αρχαία Ελληνική μυθολογία. Οι αναγνώστες του κειμένου θα πρέπει να το εκλάβουν ως τέτοιο και μόνο.

Μετά από την ετυμηγορία, όλοι οι Θεοί επέστρεψαν στον Όλυμπο, ή όπου αλλού η ανάγκη τους είχε ορίσει. Είχε έρθει η ώρα να αντιμετωπίσει ο Δίας την Ήρα. Έως τώρα είχε αποφύγει με τα κόλπα του την μουρμούρα της, η ώρα όμως ζύγωνε για της Ήρας την οργή. Σαν στο Θεϊκό παλάτι φτάσανε, ξεκίνησε η μπόρα. Αφού αρχίζει να ξεσπά σε ότι έβρισκε μπροστά της, μέχρι και στα αυτόματα που της είχε κάνει δώρο ο γιος της ο Ήφαιστος για να την υπηρετούν, αρχίζει τον εξάψαλμο στον Δία, η Ήρα:

- «Δία Άναξ, σύζυγε πατέρα Θεών και ανθρώπων, τρανό και υπεράνω όλων περνάς τον εαυτό σου. Τους άλλους μπορεί να ξεγελάς, εγώ όμως την κλίνη μου μοιράζομαι χρόνια η άτυχη μαζί σου, και σε έχω δει κακομοίρη μου όπως κανένας άλλος. Δεν φτάνει που την πίστη σου δεν έχω δεδομένη, όχι μόνο σε Θεές μα και σε θνητές τον γόνο σου ξεδιάντροπα μοιράζεις. Και σαν αυτό να μην έφτανε, τώρα μόνος σου Παιδιά μονάκριβα στον κόσμο τούτο φέρνεις. Εμένα δεν με σκέφτεσαι, καθόλου δεν με λογαριάζεις; Ξεχνάς πως πρώτη και εγώ Θεά είμαι ανάμεσα στον Όλυμπο μα και ανάμεσα στους ανθρώπους;»

- «Ήρα Θεά του γάμου και προστάτιδα των γυναικών, την τύχη σου μην την πιέζεις. Ξέρεις πολύ καλά πως αυτό δεν το έκανα από γινάτι, αλλά από ανάγκη να μην πάθω αυτό που έπαθε ο πατέρας μας από εμένα. Ξέρεις τι έλεγε ο χρησμός, τι ήθελες να κάνω; Πρώτη Θέα ανάμεσα στις άλλες είσαι. Τις καλύτερες σπονδές εσύ από όλες τις Θεές, απ’ τις θνητές γυναίκες παίρνεις. Τι με ζαλίζεις συνεχώς με τα καμώματα μου; Την αντρική την φύση μου πως θες να ξεπεράσω; Και αν καμία φορά ξεστρατώ σε σένα πάντα δεν γυρίζω; Νομίζεις πως καλοπερνώ τον γόνο μου όταν σπέρνω;»

- «Περίσσιο είναι το θράσος σου να θέλεις να με πείσεις, πως τα λυγερά κορμιά δεν θέλεις να αγαπήσεις».

- «Εμείς οι άντρες Ήρα μου, μικρή απόλαυση έχουμε για αυτό και το κυνηγούμε…»

- «Τι λες βρε ξεδιάντροπε, σαρδανάπαλε, ξεμωραμένε; Εσύ τα κανόνισες έτσι, ώστε και την απόλαυση να έχετε και τις αρπαχτές σας να κάνετε, και να βγαίνετε και από πάνω. Όχι αγάπη μου φτάνει πια, υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια!»

- «Στο λέω και είναι σίγουρο, εσείς έχετε όλη την απόλαυση, για εμάς μένει λίγη».

- «Αν θωρείς πως με έπεισες βαθιά είσαι νυχτωμένος, αν δεν σ’ άρεσε όπως λες πολύ, δεν θα έφευγες όλη την ώρα».

- «Αν στα δικά μου λόγια εκτίμηση δεν βάζεις, σου έχω ουδέτερη φωνή θνητού απόδειξη για να ‘χεις».

- «Και ποιος είναι αυτός που απόδειξη ατράνταχτη έχει;»

- «Ο Τειρεσίας που έχει υπάρξει και άντρας και γυναίκα, ξέρει ποιος χαίρεται τον έρωτα καλύτερα, και αυτό θα ομολογήσει. Την ιστορία θαρρώ την ξέρεις. Κάποτε ο Τειρεσίας ενώ περπατούσε στο όρος Κυλλήνη, συνάντησε δύο φίδια που ζευγάρωναν. Τα φίδια ενοχλήθηκαν και κίνησαν κατά πάνω του. Τότε εκείνος σήκωσε το ραβδί του, και χτύπησε το θηλυκό το φίδι. Μόλις το φίδι ψόφησε, ο Τειρεσίας μεταμορφώθηκε ξαφνικά σε γυναίκα. Επτά χρόνια αργότερα, ο Τειρεσίας ως γυναίκα πια, βρέθηκε πάλι να περπατάει στο ίδιο ακριβώς σημείο του βουνού. Είδε και πάλι μπροστά του δύο ακριβώς ίδια φίδια, όπως και παλαιότερα, να ζευγαρώνουν. Αυτήν την φορά ο Τειρεσίας, χωρίς δισταγμό, σήκωσε το ραβδί του, και θανάτωσε το αρσενικό φίδι. Ακριβώς την ίδια στιγμή που το αρσενικό φίδι πέθαινε, ο Τειρεσίας ξαναέγινε και πάλι άντρας!»

Αφού το σκέφτηκε λιγάκι, η Ήρα σίγουρη για την γνώμη της, είπε στον Δία χωρίς να τον κοιτά:

- «Πολύ καλά πες του Ερμή του γοργοπόδαρου, μπροστά μας να τον φέρει».

Ο Ερμής δεν άργησε κατά όπως είπαν οι Θεοί, στον Όλυμπο τον Τειρεσία να φέρει. ‘Έτρεμε από τον φόβο του ο Τειρεσίας, τι του έμελλε να πάθει, κριτής αυτός ο δύσμοιρος σε Θεϊκό καβγά, ποιανού το μέρος να πάρει; Κατάλαβε ο Δίας, το δίλημμα του Τειρεσία και του ‘πε να μην διστάσει την αλήθεια μόνο να πει, γιατί το ψέμα δεν ξεγελά τους Θεούς. Ο κακορίζικος τι έπαθα, δεν μου ‘φτάνε το πάθημα να αλλάζω φύλλο χωρίς να θέλω, τώρα μπροστά στον θρόνο του Ολύμπου εγώ εδώ να τρέμω σκέφτηκε με τρόμο.

- «Άστα αυτά θνητέ, και την αλήθεια πες μας», του είπε κοφτά η Ήρα.

- «Την αλήθεια δεν τολμώ να πω, μα τον Δία Ήρα, αλλά με ένα τρόπο απλό, μόνοι σας μπορείτε να ανακαλύψετε, ότι θέλετε να μάθετε. Πάρτε το μικρό δάχτυλο της παλάμης σας και τρίψτε το μέσ’ το αυτί σας. Ποιο αισθάνεστε καλύτερα το δάκτυλο ή το αυτί; Το αυτί το δίχως άλλο, ...νομίζω…», είπε με τα μάτια χαμηλωμένα, μην τυχόν και αντικρίσει της Ήρας την ματιά….! Ο Δίας ξέσπασε στα γέλια, ασυγκράτητος διπλώθηκε στα δύο, η Ήρα κοκκίνισε από το κακό της.

-«Εξαφάνισε τον από μπροστά μου», τσίριξε στον Ερμή. Ο δε Τειρεσίας τα έκανε επάνω του, που να ήξερε πως για αυτή του την ομολογία θα έχανε το φως του. Έτσι τον τιμώρησε η Ήρα . Ο Δίας για να του απαλύνει τον πόνο, του έδωσε το χάρισμα της μαντικής και της ενόρασης. Τέτοιο ήταν το ξέσπασμα της Ήρας, που ο γιος της ο Ήφαιστος από τις φωνές της, ήρθε να δει τι συμβαίνει. 

- «Τι έγινε πάλι μητέρα, οι φωνές σας ακούγονται σε ολάκερη την πλάση. Πατέρα τι της έκανες πάλι; Δεν την λυπάσαι λίγο;»

Τα πήρε στο κρανίο ο Δίας, πολλά του είχε μαζεμένα, ήταν το χαϊδεμένο παιδί της μάνας του. Και όχι μόνο αυτό, δεν φτάνει που έπαιρνε πάντα το μέρος της, ήταν τόσο κακομούτσουνος και άσχημος, που δεν μπορούσε να είναι δικός του σπόρος. Άστραψε και βρόντηξε ο Όλυμπος. Ποιος είδε τον Δία και δεν φοβήθηκε; Πιάνει με μιας τον Ήφαιστο από το πόδι, τον στριφογυρίζει στον αέρα, και τον πετάει από τον Όλυμπο.

Ο Ήφαιστος στριφογύριζε στον αιθέρα για εννέα ημέρες, έως ότου ζαλισμένος έσκασε άγαρμπα και με κρότο στον λόφο Μόσυχλο της Λήμνου. Από την ζαλάδα και την άγαρμπη πτώση του, έσπασε το πόδι του, για αυτό και - αν και Θεός- , κούτσαινε. Οι κάτοικοι του νησιού πανικοβλήθηκαν από τον κρότο της πτώσης του Ηφαίστου, και έτρεξαν στο βουνό για να δουν τι είχε συμβεί. Εκεί είδαν τον Θεό σε κακά χάλια, και τον περιποιήθηκαν.

Οι κάτοικοι της Ανεμόεσσας Λήμνου, αποδείχθηκαν πολύ φιλόξενοι στον Θεϊκό επισκέπτη τους, για αυτό και ο Ήφαιστος όχι μόνο τους δίδαξε την τέχνη της μεταλλουργίας, αλλά τους χάρισε και τον διάσημο φαρμακευτικό πηλό την Λημνία γη, την οποία και ο ίδιος έβαζε στο πονεμένο πόδι του. Τον διάσημο αυτό πηλό τον εξόρυσσαν οι ιέρειες της Αρτέμιδος την 6η ημέρα του μηνός «Μουνιχιώνος» (Μαΐου). Τον πηλό αυτό από το όρος Μόσυχλο, το μάζευε η ιέρεια της Αρτέμιδος μετά από ορισμένες τοπικές εθιμικές τελετές, στις οποίες δεν θυσίαζαν ζώα, αλλά αντίθετα σκόρπιζαν σιτάρι και κριθάρι πάνω στο έδαφος.

Στην συνέχεια οι ιέρειες έπλαθαν σε μικρά δισκία τον φαρμακευτικό αυτό πηλό, και τον σφράγιζαν με τη σφραγίδα της Αρτέμιδος. Από τότε η Λήμνος αποτελούσε το μοναδικό μέρος του πλανήτη το οποίο αποτελούσε μόνιμη κατοικία ενός Ολύμπιου Θεού. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο απέφευγε και τον πατέρα του, ο οποίος συνέχιζε το βιολί του. Όπου όμορφη νεαρή παρθένα, ο Δίας πρώτος να γευτεί τον κήπο της. Η Ήρα το είχε πάρει πια απόφαση, όλα στην ζωή έχουν ένα τίμημα, ήταν η πρώτη ανάμεσα στις Θεές σύζυγος του αρχηγέτη Δία, βασιλιά του Ολύμπου, συνεπώς έκανε τα στραβά μάτια, κάνοντας την ζωή δύσκολη των θνητών όπου την έπαιρνε, όπως παραδείγματος χάριν με τον Ηρακλή, στην οποία ο ήρωας χρωστούσε το όνομα του.

Σοπενχάουερ: Η απόλαυση

Είναι κοινός τόπος να θεωρούνται τα νιάτα ευτυχισμένα και τα γηρατειά θλιβερά. Αυτό θα μπορούσε να ισχύει αν τα πάθη έκαναν τον άνθρωπο ευτυχισμένο. Η νεολαία ωστόσο άγεται και φέρεται απ’ αυτά, κι ας της προκαλούν μεγάλο πόνο και ελάχιστη χαρά.

Σε μεγάλη ηλικία, τα πάθη καταλαγιάζουν κι αφήνουν τον άνθρωπο ήσυχο, οπότε αμέσως το μυαλό του παίρνει στοχαστική χροιά: η γνώση απελευθερώνεται και παίρνει το πάνω χέρι. Και καθώς η γνώση βρίσκεται πέρα από τα όρια του πόνου, όσο περισσότερο κυριαρχεί στη συνείδησή του, τόσο πιο ευτυχισμένος νιώθει ο άνθρωπος. Στα γηρατειά, ο άνθρωπος ξέρει πώς να αποτρέπει τις αναποδιές, σε μικρή ηλικία, αντίθετα, τις υπομένει. Δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε ότι όλες οι ηδονές είναι αρνητικές, κι ότι ο πόνος είναι από τη φύση του θετικός, για να καταλάβουμε ότι τα πάθη δεν μπορούν ποτέ ν’ αποτελέσουν πηγή ευτυχίας, και ότι είναι λάθος να οικτίρουμε τις προχωρημένες ηλικίες επειδή στερούνται κάποιες απολαύσεις. Γιατί η κάθε απόλαυση δεν είναι παρά ο κατευνασμός μιας ανάγκης: το ότι η απόλαυση θα πάρει τέλος μόλις εξαφανιστεί η ανάγκη θεωρείται αυτονόητο, όσο αυτονόητο είναι ότι μετά από ένα γεύμα δε συνεχίζουμε να τρώμε, και ότι μετά από μια νύχτα χορταστικού ύπνου παραμένουμε ξυπνητοί. Πολύ πιο σωστή είναι η άποψη που εκφράζει ο Πλάτωνας στην αρχή της Πολιτείας, ότι η προχωρημένη ηλικία είναι πιο ευτυχισμένη, γιατί έχει επιτέλους απελευθερωθεί από το σαρκικό πάθος που μας καταδυναστεύει αδιάκοπα. Θα μπορούσαμε μάλιστα να ισχυριστούμε, ότι οι ατέλειωτες και πολλαπλές εναλλαγές συναισθημάτων που προκαλεί αυτό το πάθος, και τα συναισθήματα που ξεπηδούν απ’ αυτό, προκαλούν μια κατάσταση ελαφριάς τρέλας, για όσο καιρό ο άνθρωπος βρίσκεται υπό την επήρεια του σεξουαλικού ενστίκτου ή μάλλον του δαίμονα που έχει καταλάβει το είναι του, ώστε να μην μπορεί να ανακτήσει το λογικό του, παρά μόνο όταν εξαλειφθεί το ένστικτο αυτό.
(Πάρεργα και παραλειπόμενα )

Άδικα, λοιπόν, θεωρείται η μεγάλη ηλικία άχαρη, με αιτιολογικό ότι στερείται κάποιες απολαύσεις. Η απόλαυση είναι κάτι σχετικό, και συγκεκριμένα μπορεί να σημαίνει είτε καθαρή ικανοποίηση, είτε κατευνασμό κάποιας ανάγκης· το ότι με την εξαφάνιση της ανάγκης εξαφανίζεται και η απόλαυση δεν είναι καθόλου θλιβερό, αφού το ίδιο συμβαίνει με τον άνθρωπο που δε θέλει να φάει μετά το φαί ή δε θέλει να κοιμηθεί μετά από έναν χορταστικό, νυχτερινό ύπνο. Πολύ πιο σωστά εκτιμάει ο Πλάτωνας (Πολιτεία, I) ότι τα βαθιά γηρατειά είναι σ’ αυτόν τον τομέα πιο ευτυχισμένα, αφού το πάθος για τις γυναίκες έχει πια εξαφανιστεί. Η άνεση και η σιγουριά είναι οι βασικές ανάγκες της μεγάλης ηλικίας: γι’ αυτό και όταν γερνάμε αγαπάμε κυρίως το χρήμα -σαν υποκατάστατο των δυνάμεων που έχουν παρακμάσει. Τις χαρές του έρωτα τις αντικαθιστούν οι χαρές του φαγητού. Στη θέση της ανάγκης για καινούργια πράγματα, για ταξίδια και για μάθηση εμφανίζεται η ανάγκη για διδασκαλία και για κουβέντα. Κι αποτελεί μεγάλη ευτυχία, όταν ο ηλικιωμένος έχει διατηρήσει την αγάπη του για τη μελέτη, τη μουσική, ακόμα και για το θέατρο.
(Η τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος)

Άρθουρ Σοπενχάουερ

Τι προσπαθούν να μας πουν τα συναισθήματα που καταπιέζουμε

Η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι το πόσο σπάνια νιώθουμε αρνητικά συναισθήματα. Δεν είναι το πόσο εύκολα επιλέγουμε τι να σκεφτόμαστε, το πώς το αφήνουμε να μας επηρεάσει ή το πόσο ήρεμα αντιδρούμε σε κάθε κατάσταση.

Η πραγματική συναισθηματική ωριμότητα βρίσκεται στο κατά πόσο επιτρέπουμε στον εαυτό μας να νιώσει. Ό,τι κι αν είναι αυτό. Είναι το να γνωρίζουμε ότι το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε ποτέ να συμβεί είναι απλά μια αίσθηση στο τέλος της ημέρας.

Αυτό και μόνο! Μια αίσθηση. Φανταστείτε, το χειρότερο πράγμα καθορίζεται από το πώς νιώθουμε τελικά γι’ αυτό. Ο τρόπος που το νοηματοδοτούμε εμείς και μόνο εμείς είναι που τελικά μας κάνει να νιώθουμε θετικά ή αρνητικά. Η αίσθηση φόβου σαν ένα τσίμπημα στην καρδιά. Η αίσθηση αναξιότητας, η ιδέα του μη ανήκειν.

Αλλά εμείς αποφεύγουμε να νιώσουμε επειδή έχουμε διδαχτεί λιγότερο ή περισσότερο ότι τα συναισθήματα έχουν δική τους ζωή. Και ότι θα μας κυριεύσουν αν τους αφήσουμε ακόμα και για μία φορά την πόρτα ανοιχτή.

Έχετε ποτέ νιώσει χαρά για πάνω από λίγα λεπτά; Ή μήπως θυμό; Όχι; Έχετε νιώσει ένταση, θλίψη; Αυτά έχουν διαρκέσει περισσότερο, σωστά; Εβδομάδες και μήνες, ακόμα και χρόνο κάποια, σωστά; Αυτί συμβαίνει επειδή δεν μιλάμε για συναισθήματα εκεί, αλλά για συμπτώματα.

Αυτό που χρειάζεται να γνωρίζουμε είναι ότι ο πόνος είναι απλά η άρνηση του να αποδεχτούμε αυτό που είναι. Άρα η επούλωση έρχεται πραγματικά όταν σταματάμε να τους αντιστεκόμαστε.

Όλοι φοβόμαστε ότι τα συναισθήματά μας είναι πολύ μεγάλα, ειδικά τη στιγμή που νιώθουμε ότι μας κατακλύζουν. Μας έμαθαν να μην είμαστε πολύ τρυφεροί, γιατί θα πληγωθούμε, να μην είμαστε πολύ έξυπνοι, γιατί θα υποστούμε bullying. Να μη φοβόμαστε πολύ, γιατί θα είμαστε ευάλωτοι. Να συμμορφωνόμαστε με αυτό που οι άλλοι άνθρωποι θέλουν εμείς να νιώθουμε. Ως παιδιά μας τιμωρούσαν αν κλαίγαμε δυνατά.

Η ουσία είναι ότι δεν είστε εσείς που φοβάστε μήπως νιώσατε πολύ και πολλά. Είναι οι άνθρωποι που σας αποκάλεσαν υπερβολικούς και τρελούς που είναι λάθος. Οι άνθρωποι που δεν γνωρίζουν πώς να το διαχειριστούν, που θέλουν να μείνετε στάσιμοι. Αυτοί είναι οι άνθρωποι που δεν θέλουν να νιώθετε, όχι εσείς.

Και το μούδιασμα δεν είναι ότι δεν νιώθετε τίποτα, αλλά ότι νιώθετε τα πάντα μαζί, αλλά ποτέ δεν μάθατε πώς να τα επεξεργάζεστε. Όταν προσπαθείτε να αλλάξετε το πώς νιώθετε είναι σαν να βρίσκετε μια πινακίδα στο δρόμο σας που να δείχνει την αντίθετη κατεύθυνση από εκεί που πάτε και εσείς να προσπαθείτε να αλλάξετε τη φορά της πινακίδας αντί την πορεία σας.

Συνεπώς, η λύση δεν είναι να αλλάξουμε το πώς νιώθουμε. Είναι το να ακούμε. Προσπαθούν να μας επικοινωνήσουν κάτι. Τι είναι αυτό; Κάθε συναίσθημα έχει την αξία του. Χάνετε τόσα πολλά προσπαθώντας να τα αλλάξετε ή να μην τα σκέφτεστε.

Τα συναισθήματα που καταπιέζετε περισσότερο είναι τα πιο σημαντικά σας εργαλεία. Η θλίψη δεν θα σας σκοτώσει, αλλά η συνεχής άρνησή της μπορεί.

Ο έξυπνος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη από δόγματα και γίνεται ο αυστηρότερος κριτής του εαυτού του

Ρωτάτε απευθείας τη συνείδησή σας. Εννοείται, εντελώς αμερόληπτα. Τουλάχιστον αυτό πιστεύετε.

Όμως, πόσο ανόθευτη και ειλικρινής είναι η ενδοσκόπηση; Ο Σουηδός ψυχολόγος Πέττερ Γιόχανσον παρουσίασε σε εθελοντές δύο πορτρέτα, γρήγορα κι από απόσταση, ζητώντας να του πουν ποιο από τα δύο πρόσωπα έβρισκαν πιο ευχάριστο. Έπειτα τους έδειξε από κοντά τη φωτογραφία που είχαν προτιμήσει ζητώντας τους να εξηγήσουν γιατί έβρισκαν αυτό το πρόσωπο πιο συμπαθητικό. Αλλά, την τελευταία στιγμή, ταχυδακτυλουργικά, άλλαξε τις φωτογραφίες. Οι περισσότεροι εθελοντές δεν πρόσεξαν το κόλπο και δικαιολόγησαν λεπτομερώς γιατί αυτή η φωτογραφία (η ψεύτικη) τους άρεσε περισσότερο. Συμπέρασμα: Η ενδοσκόπηση δεν είναι αξιόπιστη. Όταν κάνουμε ενδοσκόπηση για να εξερευνήσουμε τα βάθη της ψυχής μας, κατασκευάζουμε κάτι.

Η πεποίθηση ότι με την αυτοεξέταση βρίσκουμε το αληθινό και το σωστό ονομάζεται Ψευδαίσθηση της ενδοσκόπησης. Και δε γλιτώνει κανείς απ’ αυτή. Επειδή είμαστε τόσο σίγουροι για τις πεποιθήσεις μας, όταν κάποιος δε μοιράζεται την οπτική μας πάνω στα πράγματα παρουσιάζουμε τριών ειδών αντιδράσεις:

Αντίδραση 1: Η «υπόθεση της άγνοιας» – ο άλλος απλούστατα δεν έχει τις αναγκαίες πληροφορίες. Αν ήταν ενημερωμένος, θα συμφωνούσε μαζί μας. Πρέπει απλώς να τον διαφωτίσουμε πάνω στο ζήτημα. Έτσι σκέφτονται οι ακτιβιστές – νομίζουν ότι μπορούν να πείσουν τους άλλους πληροφορώντας τους.

Αντίδραση 2: Η «υπόθεση της ηλιθιότητας» – παρόλο που ο άλλος διαθέτει τις αναγκαίες πληροφορίες, ο εγκέφαλός του δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά, πράγμα που τον εμποδίζει να εξάγει τα σωστά συμπεράσματα. Απλούστατα, ο άλλος είναι βλαξ. Αυτή η αντίδραση είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένη στους γραφειοκράτες που θέλουν να προστατέψουν τους «ηλίθιους» καταναλωτές από τον εαυτό τους.

Αντίδραση 3: Η «υπόθεση της κακίας» – ο άλλος έχει τις σωστές πληροφορίες, τις καταλαβαίνει, αλλά επιζητεί την αντιπαράθεση. Έχει κακές προθέσεις. Έτσι αντιμετωπίζουν πολλοί πιστοί τους άπιστους: οι άπιστοι είναι οι εκλεκτοί του διαβόλου.

Συμπέρασμα: Τίποτα δεν είναι πειστικότερο από τα δικά μας πιστεύω. Το να επιμένεις στις θέσεις σου πάση θυσία είναι φυσικό αλλά και επικίνδυνο. Η ενδοσκόπηση, αυτό το βλέμμα προς τα ενδότερά μας, είναι εν πολλοίς κατασκευή. Αν έχετε υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό σας για μεγάλο χρονικό διάστημα, υπάρχει κίνδυνος το ξύπνημα να είναι πολύ οδυνηρό. Κατά συνέπεια, όσο πιο ισχυρές είναι οι πεποιθήσεις σας, άλλο τόσο πιο κριτικός πρέπει να είστε απέναντι στον εαυτό σας. Ο έξυπνος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη από δόγματα και γίνεται ο αυστηρότερος κριτής του εαυτού του.

FERNANDO PESSOA: Η μανία μου να δημιουργώ έναν κόσμο ψεύτικο με συνοδεύει ακόμα

Αυτό ήταν, και μόνο αυτό, το νόημα της ζωής μου.

Ποτέ δεν είχα άλλη πραγματική ενασχόληση πέρα από την εσωτερική μου ζωή.

Οι μεγαλύτερες συμφορές της ζωής μου σβήνουν όταν ανοίγοντας το παράθυρο μέσα μου μπορώ και τις ξεχνώ κοιτάζοντας την αδιάλειπτη κίνηση εντός μου. Ποτέ δεν θέλησα να είμαι τίποτα άλλο πέρα από ονειροπόλος.

Σε όποιον μου είπε να ζήσω δεν έδωσα ποτέ σημασία. Ανήκα ανέκαθεν σ’ αυτό που δεν είναι όπου είμαι και σ’ αυτό που ποτέ δεν μπόρεσα να είμαι.

Ό,τι δεν είναι δικό μου, όσο ταπεινό και να είναι, είχε πάντα ποίηση για μένα. Ποτέ δεν αγάπησα άλλο από το τίποτα. Ποτέ δεν επιθύμησα άλλο από αυτό που δεν μπορούσα να φανταστώ.

Από τη ζωή τίποτα άλλο δεν ζήτησα πέρα από το να περάσει από μέσα μου χωρίς να την αισθανθώ.

Από την αγάπη το μόνο που ζήτησα ήταν να μείνει για πάντα ένα όνειρο μακρινό. Από τα εσωτερικά μου τοπία, όλα τους μη πραγματικά, αυτό που με είλκυε ήταν το μακρινό, και τα τοξωτά γεφύρια που έσβηναν, σχεδόν στην απόσταση των τοπίων των ονείρων μου, είχαν μια γλυκύτητα ονείρου σε σχέση με άλλα μέρη του τόπου -μια γλυκύτητα που μ’ έκανε να τ’ αγαπώ.

Η μανία μου να δημιουργώ έναν κόσμο ψεύτικο με συνοδεύει ακόμα, και μόνο με τον θάνατό μου θα μ’ εγκαταλείψει».

FERNANDO PESSOA, Το βιβλίο της ανησυχίας

Τα 12 μεγαλύτερα «πράγματα» που εντοπίστηκαν στο σύμπαν

Το σύμπαν, όπως είναι ήδη γνωστό, είναι αδιανόητα μεγάλο και γεμάτο από μεγάλα «πράγματα». Μάλιστα, όσο περνάνε τα χρόνια, ο κατάλογος με τα μεγαλύτερα αντικείμενα και δομές στο σύμπαν αλλάζει συνεχώς, καθώς οι επιστήμονες ολοένα κάνουν νέες ανακαλύψεις.

Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά ρεκόρ και, με την ευκαιρία, ας αναλογιστούμε πόσο μικρή είναι η Γη μέσα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.

  • Ο μεγαλύτερος εξωπλανήτης: GQ Lupi b. 

Ανακαλύφθηκε το 2005, κινείται γύρω από ένα νεαρό άστρο και εκτιμάται ότι έχει ακτίνα περίπου 3,5 φορές μεγαλύτερη του Δία, του γίγαντα του ηλιακού μας συστήματος. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται για τεράστιο εξωπλανήτη, αλλά για μικρό άστρο (καφέ νάνο).

  • Το μεγαλύτερο άστρο: UY Scuti (Ασπίδος). 

Έχει ακτίνα περίπου 1.700 μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας. Αν βρισκόταν στο κέντρο του δικού μας ηλιακού συστήματος, η άκρη του θα έφθανε πέρα από την τροχιά του Δία, ενώ τα αέρια και η σκόνη του πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα ή 400 φορές την απόσταση Γης-Ήλιου.

  • Το μεγαλύτερο νεφέλωμα: Ταραντούλα. 

Είναι επίσης η πιο ενεργή περιοχή δημιουργίας άστρων στη γαλαξιακή «γειτονιά» μας, ένα πραγματικό αστρικό «βρεφοκομείο». Εκτείνεται σε απόσταση άνω των 1.800 ετών φωτός και βρίσκεται σε απόσταση 170.000 ετών φωτός από τη Γη στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, ένα μικρό γαλαξία δορυφορικό του δικού μας.

  • Το μεγαλύτερο κενό σημείο: Το υπερ-κενό του Ηριδανού: 

Είναι μια γιγάντια περιοχή άδειου διαστήματος, που ανακαλύφθηκε το 2004 από το δορυφόρο WMAP της NASA. Εκτείνεται σε έκταση 1,8 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, μια ασύλληπτα μεγάλη περιοχή που περιέργως είναι κενή από άστρα, αέρια, σκόνη, ακόμη και σκοτεινή ύλη. Κανένας επιστήμονας δεν έχει ιδέα πώς και γιατί υπάρχει ένα κενό τέτοιας κλίμακας.

  • Ο μεγαλύτερος γαλαξίας: IC 1101. 

Είναι τουλάχιστον 50 φορές μεγαλύτερος και με μάζα 2.000 φορές μεγαλύτερη από το δικό μας γαλαξία (που έχει έκταση περίπου 100.000 ετών φωτός, έναντι 5,5 εκατομμυρίων ετών φωτός του IC 1101).

  • Η μεγαλύτερη μαύρη τρύπα: ΤΟΝ 618. 

Έχει μάζα 66 δισεκατομμύρια Ήλιους και βρίσκεται σε απόσταση 10,37 δισ. ετών φωτός από τη Γη, στο ενεργό κέντρο ενός μακρινού γαλαξία που εκπέμπει τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας (κβάζαρ). Στο λεγόμενο «τοπικό σύμπαν» (σε απόσταση 1 δισ. ετών φωτός από το ηλιακό μας σύστημα) η μεγαλύτερη μαύρη τρύπα ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο κέντρο του γαλαξία Holm 15A και έχει μάζα 40 δισ. φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου.

  • Η μεγαλύτερη γαλαξιακή φυσαλίδα: 

Έχει ύψος 25.000 ετών φωτός, το ένα τέταρτο του γαλαξία μας, από τον οποίο και έχει δημιουργηθεί. Ανακαλύφθηκε το 2004 από το τηλεσκόπιο «Φέρμι», φαίνεται μόνο σε ορισμένα μήκη κύματος ακτινοβολίας και πιθανώς οφείλεται σε παλαιότερη δραστηριότητα της κεντρικής μαύρης τρύπας του γαλαξία μας, του Τοξότη Α*.

  • Το μεγαλύτερο αντικείμενο: Το πρωτοσμήνος γαλαξιών SPT2349-56. 

Όταν ακόμη το σύμπαν είχε το ένα δέκατο της σημερινής ηλικίας του, 14 γαλαξίες συγκρούστηκαν και σχημάτισαν το μεγαλύτερο γνωστό διαστημικό «αντικείμενο» που σχηματίστηκε υπό την επιρροή της βαρύτητας. Καταλαμβάνει χώρο τριπλάσιο του γαλαξία μας και κάποια στιγμή οι γαλαξίες του θα συγχωνευθούν πλήρως σε ένα ενιαίο γαλαξία με μάζα δέκα τρισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας. 'Αλλοι 50 γαλαξίες περιβάλλουν το πρωτοσμήνος, προσδίδοντας του στο μέλλον ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις.

  • Το μεγαλύτερος σμήνος γαλαξιών: του Σάπλεϊ. 

Ανακαλύφθηκε από τον αστρονόμο Harlow Shapley στη δεκαετία του 1930 και περιέχει περισσότερους από 8.000 γαλαξίες με συνολική μάζα τουλάχιστον δέκα εκατομμύρια δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τον Ήλιο μας. Είναι επίσης η μεγαλύτερη δομή στο λεγόμενο «τοπικό» σύμπαν μας, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA).

  • To μεγαλύτερο υπερσμήνος γαλαξιών: Λανιακέα. 

Σε αυτό ανήκει και ο δικός μας γαλαξίας. Εκτείνεται σε απόσταση άνω των 520 εκατομμυρίων ετών φωτός και δεν έχει συγκεκριμένα σύνορα, αλλά οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι περιέχει περίπου 100.000 γαλαξίες με συνολική μάζα 100 εκατομμύρια δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας.

  • Η μεγαλύτερη ομάδα κβάζαρ: Huge-LQG. 

Εκτείνεται σε απόσταση τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών φωτός και περιέχει 73 κβάζαρ (υπερδραστήριες και υπερφωτεινές μαύρες τρύπες σε κέντρα γαλαξιών) με μάζα ασύλληπτα μεγαλύτερη του Ήλιου μας (ο αριθμός 6,1 επί 18 μηδενικά).

  • Η μεγαλύτερη γνωστή οντότητα στο σύμπαν: Το Μέγα Τείχος Ηρακλή-Βορείου Στέμματος. 

Έχει έκταση δέκα δισεκατομμυρίων ετών φωτός και περιέχει δισεκατομμύρια γαλαξίες. Ανακαλύφθηκε το 2013 και πήρε το όνομα του, επειδή βρίσκεται στην κατεύθυνση των αστερισμών του Ηρακλή και του Βορείου Στέμματος (Corona Borealis), σύμφωνα με το Live Science.

Τα ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη είναι η πραγματική απειλή για την ανθρωπότητα;

Τα εξοπλισμένα με τεχνητή νοημοσύνη ρομπότ ίσως αποτελούν πιο άμεση απειλή για την ανθρωπότητα από την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με τον Δρ. Ντέιβιντ Λέβι, ειδικό στην τεχνητή νοημοσύνη.

Σε συνέντευξη που έδωσε στην Daily Star, ο Δρ. Λέβι προειδοποίησε ότι ο κόσμος της τεχνολογίας και των ρομπότ χρειάζεται τη δική του Γκρέτα Τούνμπεργκ για να αποτραπεί η απόλυτη καταστροφή του κόσμου.

«Υπάρχει μεγάλη ποικιλία πιθανοτήτων, από ρομπότ που θα συμπεριφέρονται άσχημα, όχι μόνο επειδή θα έχουν λάθος πληροφορίες ή από κατασκευαστικό λάθος, αλλά και επειδή θα υπάρχει κακοπροαίρετη παρέμβαση από ανθρώπους που έχουν την ικανότητα να χακάρουν τα ρομπότ και να μπορούν να τα ελέγξουν» δήλωσε.

Ο Λέβι δήλωσε ανήσυχος πως οι κυβερνήσεις ενεργούν πολύ αργά όσον αφορά σε νόμους για νέες τεχνολογίες και εξετάζοντας τις νέες προκλήσεις.

«Καμπανάκι» και για τα drones

Ο επιστήμονας τόνισε ότι πέρα από τα ρομπότ, οι κυβερνήσεις πρέπει να θεσπίσουν νόμους και για ήδη υπάρχουσες τεχνολογίες, όπως τα drones.

H άσκοπη χρήση των drones έχει ήδη προκαλέσει προβλήματα και θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για την κοινωνία.

Υπενθύμισε μάλιστα πως πρόσφατα το υπουργείο Άμυνας της Ολλανδίας αγνόησε τις προειδοποιήσεις του για κακή χρήση drones και μέσα σε ένα χρόνο, drones κατάφεραν να παραλύσουν την κυκλοφορία του αεροδρομίου του Gatwick του Ηνωμένου Βασιλείου, κατά την περίοδο των Χριστουγεννιάτικων εορτών.

«Φανταστείτε τι μπορούν να κάνουν οι τρομοκράτες αν πάρουν ένα drone των 300 ευρώ, το «πειράξουν» λίγο και το στείλουν πάνω από το πιο κεντρικό σημείο του Λονδίνου», είπε ο Δρ. Λέβι.

Περί του Είναι και της Ουσίας

Αριστοτέλης, Hegel & Heidegger: Πώς σκεφτόμαστε το Είναι, την Ουσία και εξ αυτών την ιδεολογία;

Ι. «Απ’ αυτούς που φιλοσόφησαν πρώτοι, οι περισσότεροι πίστευαν ότι οι αρχές όλων των πραγμάτων είναι μόνο αυτές που έχουν μορφή ύλης. Γιατί αυτό από το οποίο αποτελούνται όλα τα όντα, αυτό από το οποίο ως πρώτο γεννιούνται και στο οποίο ως τελευταίο αποσυντίθενται, με την ουσία του να μένει σταθερή αλλά τις ιδιότητές της να αλλάζουν, αυτό λένε ότι είναι το στοιχείο και η αρχή των όντων. Για το λόγο αυτό θεωρούν ότι τίποτα δε γεννιέται [από το μηδέν] και τίποτα δεν αφανίζεται [στο μηδέν], με βάση την αντίληψη ότι μια τέτοια φυσική ουσία πάντοτε διατηρείται· όπως ακριβώς δεν λέμε ότι ο Σωκράτης γεννιέται, όταν απλώς γίνεται ωραίος ή μουσικός, ούτε ότι αφανίζεται, όταν χάνει αυτές τις ιδιότητες, επειδή το υποκείμενο, δηλαδή ο ίδιος ο Σωκράτης παραμένει, έτσι συμβαίνει και με τα άλλα. Πρέπει πράγματι να υπάρχει κάποια φυσική ουσία, μία ή περισσότερες από μία, από την οποία γίνονται τα άλλα όντα, ενώ αυτή διατηρείται. Σχετικά τώρα με το πλήθος και το είδος αυτής της αρχής, δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη· ο Θαλής όμως, ο ιδρυτής αυτού του είδους φιλοσοφίας, υποστηρίζει ότι είναι το νερό».

II. «Ένα κόμμα επιβεβαιώνεται ως το νικηφόρο κόμμα μόνο επειδή διασπάται σε δύο κόμματα· γιατί, ενεργώντας έτσι, δείχνει ότι κατέχει προς τη δική του πλευρά την αρχή, την οποία αντιμαχόταν, και έτσι έχει αναιρέσει τη μονομέρεια, με την οποία έκανε αρχικά την εμφάνισή του. Το ενδιαφέρον, το οποίο επιμεριζόταν ανάμεσα σε τούτο και το άλλο κόμμα, τώρα πέφτει ολοκληρωτικά μέσα σ’ αυτό και λησμονεί το άλλο, επειδή βρίσκει μέσα σ’ αυτό το ίδιο το κόμμα την αντίθεση, η οποία το απορροφά. Ταυτόχρονα όμως τούτη η αντίθεση έχει ανυψωθεί στο ανώτερο νικηφόρο στοιχείο, μέσα στο οποίο παρουσιάζεται υπό μια εξαγνισμένη [=αποσαφηνισμένη] μορφή. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το σχίσμα που προκαλείται σε ένα κόμμα και φαίνεται να είναι μια συμφορά-κακοτυχία, αποδεικνύει μάλλον την καλοτυχία του»

ΙΙΙ. «Η αλήθεια του Είναι είναι η ουσία. Το Είναι είναι το άμεσο. Εφόσον η γνώση θέλει να γνωρίσει το αληθές, το τι είναι το Είναι καθεαυτό και διεαυτό, τότε αυτή δεν στέκεται στο άμεσο και στους προσδιορισμούς του, αλλά το διατρέχει πέρα για πέρα με την προϋπόθεση ότι πίσω από αυτό το Είναι υπάρχει και κάτι διαφορετικό από το ίδιο το Είναι, ότι αυτό το φόντο αποτελεί την αλήθεια του Είναι. Ετούτη η γνωριμία είναι μια διαμεσολαβημένη γνώση, επειδή αυτή δεν βρίσκεται άμεσα δίπλα και μέσα στην ουσία, αλλά ξεκινά από ένα άλλο, από το Είναι, και έχει να βαδίσει έναν προκαταρκτικό δρόμο, εκείνον που χωρεί έξω και υπέρ το Είναι ή μάλλον που εισχωρεί σ’ αυτό το ίδιο. Μόνο εφόσον η γνώση εσωτερικεύεται, εκκινώντας από το άμεσο Είναι, συμβαίνει, χάρη σε τούτη τη διαμεσολάβηση, να βρίσκει την ουσία. Η γερμανική γλώσσα έχει διατηρήσει την ουσία (Wesen) μέσα στην παθητική μετοχή “gewesen” του ρήματος “Sein”· γιατί η ουσία είναι το παρελθόν-Είναι, αλλά άχρονα παρελθόν».

IV. «Αυτό για το οποίο ρωτάμε και σκοπεύουμε να επεξεργαστούμε είναι το Είναι: είναι αυτό που ορίζει τα όντα ως όντα, αυτό βάσει του οποίου έχουμε έκαστοτε ήδη κατανοήσει τα όντα, με όποιο τρόπο και αν τα πραγματευόμαστε. Αυτό τούτο το Είναι των όντων δεν «είναι» ον. Το πρώτο φιλοσοφικό βήμα στο να κατανοήσουμε το πρόβλημα του Είναι, συνίσταται στο να μη «διηγηθούμε μύθους» –δηλαδή να μην καθορίσουμε τα όντα ως όντα ανατρέχοντας στο ότι κατάγονται από κάποιο άλλο ον, σαν να είχε το Είναι το χαρακτήρα κάποιου μπορετού όντος. Να γιατί το Είναι πρέπει να εκτεθεί με τον τρόπο που του ταιριάζει, ουσιαστικά διαφορετικό από τον τρόπο, με τον οποίο αποκαλύπτονται τα όντα. Κι αυτό που μέλλει να βρεθεί –το νόημα του Είναι– απαιτεί επίσης να εννοιολογηθεί κατά τον τρόπο που του ταιριάζει, κι όχι με έννοιες που παρέχουν στα όντα σημασιολογικό καθορισμό. Είναι έγκειται στο γεγονός ότι κάτι είναι και στο πως τούτο είναι, στη ρεαλιστικότητα, στην παρεύρεση, στην υπόσταση, στην αξία, στο εδωνά-είναι, στο “υπάρχει”».

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1359b-1360b)

Περὶ δὲ πολέμου καὶ εἰρήνης τὴν δύναμιν εἰδέναι τῆς πόλεως, ὁπόση τε ὑπάρχει ἤδη καὶ πόσην ἐνδέχεται ὑπάρξαι, καὶ ποία τις ἥ τε ὑπάρχουσά ἐστιν καὶ ἥτις ἐνδέχεται προσγενέσθαι, ἔτι δὲ πολέμους πῶς καὶ τίνας πεπολέμηκεν. οὐ μόνον δὲ τῆς οἰκείας πόλεως ἀλλὰ καὶ τῶν ὁμόρων ταῦτα ἀναγκαῖον εἰδέναι, καὶ πρὸς οὓς ἐπίδοξον πολεμεῖν, ὅπως πρὸς μὲν τοὺς κρείττους εἰρηνεύηται,

[1360a] πρὸς δὲ τοὺς ἥττους ἐφ᾽ αὑτοῖς ᾖ τὸ πολεμεῖν, καὶ τὰς δυνάμεις, πότερον ὅμοιαι ἢ ἀνόμοιαι· ἔστιν γὰρ καὶ ταύτῃ πλεονεκτεῖν ἢ ἐλαττοῦσθαι. ἀναγκαῖον δὲ καὶ πρὸς ταῦτα μὴ μόνον τοὺς οἰκείους πολέμους τεθεωρηκέναι ἀλλὰ καὶ τοὺς τῶν ἄλλων, πῶς ἀποβαίνουσιν· ἀπὸ γὰρ τῶν ὁμοίων τὰ ὅμοια γίγνεσθαι πέφυκεν.

Ἔτι δὲ περὶ φυλακῆς τῆς χώρας μὴ λανθάνειν πῶς φυλάττεται, ἀλλὰ καὶ τὸ πλῆθος εἰδέναι τῆς φυλακῆς καὶ τὸ εἶδος καὶ τοὺς τόπους τῶν φυλακτηρίων (τοῦτο δ᾽ ἀδύνατον μὴ ἔμπειρον ὄντα τῆς χώρας), ἵν᾽ εἴ τ᾽ ἐλάττων ἡ φυλακὴ προστεθῇ καὶ εἴ τις περίεργος ἀφαιρεθῇ καὶ τοὺς ἐπιτηδείους τόπους τηρῶσι μᾶλλον.

Ἔτι δὲ περὶ τροφῆς, πόση [δαπάνη] ἱκανὴ τῇ πόλει καὶ ποία, ἡ αὐτοῦ τε γιγνομένη καὶ εἰσαγώγιμος, καὶ τίνων τ᾽ ἐξαγωγῆς δέονται καὶ τίνων εἰσαγωγῆς, ἵνα πρὸς τούτους καὶ συνθῆκαι καὶ συμβολαὶ γίγνωνται· πρὸς δύο γὰρ διαφυλάττειν ἀναγκαῖον ἀνεγκλήτους τοὺς πολίτας, πρός τε τοὺς κρείττους καὶ πρὸς τοὺς εἰς ταῦτα χρησίμους.

Εἰς δ᾽ ἀσφάλειαν ἅπαντα μὲν ταῦτα ἀναγκαῖον δύνασθαι θεωρεῖν, οὐκ ἐλάχιστον δὲ περὶ νομοθεσίας ἐπαΐειν· ἐν γὰρ τοῖς νόμοις ἐστὶν ἡ σωτηρία τῆς πόλεως, ὥστ᾽ ἀναγκαῖον εἰδέναι πόσα τέ ἐστι πολιτειῶν εἴδη, καὶ ποῖα συμφέρει ἑκάστῃ, καὶ ὑπὸ τίνων φθείρεσθαι πέφυκεν καὶ οἰκείων τῆς πολιτείας καὶ ἐναντίων. λέγω δὲ τὸ ὑπὸ οἰκείων φθείρεσθαι, ὅτι ἔξω τῆς βελτίστης πολιτείας αἱ ἄλλαι πᾶσαι καὶ ἀνιέμεναι καὶ ἐπιτεινόμεναι φθείρονται, οἷον δημοκρατία οὐ μόνον ἀνιεμένη ἀσθενεστέρα γίγνεται ὥστε τέλος ἥξει εἰς ὀλιγαρχίαν, ἀλλὰ καὶ ἐπιτεινομένη σφόδρα· ὥσπερ καὶ ἡ γρυπότης καὶ ἡ σιμότης οὐ μόνον ἀνιέμενα ἔρχεται εἰς τὸ μέσον, ἀλλὰ καὶ σφόδρα γρυπὰ γινόμενα ἢ σιμὰ οὕτως διατίθεται ὥστε μηδὲ μυκτῆρα δοκεῖν εἶναι. χρήσιμον δὲ πρὸς τὰς νομοθεσίας τὸ μὴ μόνον ἐπαΐειν τίς πολιτεία συμφέρει, ἐκ τῶν παρεληλυθότων θεωροῦντα, ἀλλὰ καὶ τὰς παρὰ τοῖς ἄλλοις εἰδέναι, αἱ ποῖαι τοῖς ποίοις ἁρμόττουσιν· ὥστε δῆλον ὅτι πρὸς μὲν τὴν νομοθεσίαν αἱ τῆς γῆς περίοδοι χρήσιμοι (ἐντεῦθεν γὰρ λαβεῖν ἔστιν τοὺς τῶν ἐθνῶν νόμους), πρὸς δὲ τὰς πολιτικὰς συμβουλὰς αἱ τῶν περὶ τὰς πράξεις γραφόντων ἱστορίαι· ἅπαντα δὲ ταῦτα πολιτικῆς ἀλλ᾽ οὐ ῥητορικῆς ἔργον ἐστίν.

Περὶ ὧν μὲν οὖν ἔχειν δεῖ ‹τὰς προτάσεις› τὸν μέλλοντα

[1360b] συμβουλεύειν, τὰ μέγιστα τοσαῦτά ἐστιν· ἐξ ὧν δὲ δεῖ καὶ περὶ τούτων καὶ περὶ τῶν ἄλλων προτρέπειν ἢ ἀποτρέπειν λέγωμεν πάλιν.

***
Ο ρήτορας που πρόκειται να δώσει συμβουλές για τον πόλεμο και την ειρήνη οφείλει να είναι καλά ενημερωμένος για τη δύναμη της πόλης: πόση είναι αυτή που ήδη υπάρχει και πόση αυτή που μπορεί να υπάρξει· ποιά είναι η ποιότητα αυτής που ήδη υπάρχει και ποιά αυτής που μπορεί να προστεθεί σ᾽ αυτήν· επίσης ποιούς πολέμους διεξήγαγε η πόλη και με ποιόν τρόπο. Όλα αυτά είναι ανάγκη να τα γνωρίζει ο ρήτορας όχι μόνο για τη δική του πόλη, αλλά και για τις γειτονικές πόλεις· να ξέρει επίσης με ποιούς είναι πολύ πιθανό να γίνει πόλεμος, ώστε να εφαρμοσθεί πολιτική ειρήνης απέναντι στους ισχυρότερους [1360a] και η απόφαση για πόλεμο με τους ασθενέστερους να είναι δική τους υπόθεση. Πρέπει επίσης να ξέρει αν οι δυνάμεις τους είναι ίδιες ή διαφορετικές· γιατί και από αυτήν την άποψη μπορεί να δημιουργούνται πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα. Ενσχέσει με αυτά είναι επίσης ανάγκη ο ρήτορας να εξετάζει με πολλή προσοχή τί έκβαση είχαν οι πόλεμοι όχι μόνο της δικής του πόλης αλλά και των άλλων πόλεων· γιατί είναι φυσικό ίδιες αιτίες να έχουν ίδια αποτελέσματα.

Ενσχέσει με τη φύλαξη της χώρας ο ρήτορας δεν πρέπει να αγνοεί με ποιόν τρόπο φυλάσσεται η πόλη· πρέπει επίσης να γνωρίζει τον αριθμό και το είδος των δυνάμεων φύλαξης, καθώς και τις τοποθεσίες των οχυρώσεων (κάτι που είναι, βέβαια, αδύνατο για έναν που δεν γνωρίζει καλά τη χώρα), ώστε εκεί που η φύλαξη δεν είναι αρκετή, να προστεθεί και άλλη, εκεί που είναι περισσότερη, να ελαττωθεί, και οι επίκαιρες για τη φύλαξη τοποθεσίες να φυλάσσονται με μεγαλύτερη προσοχή.

Ενσχέσει με τα τρόφιμα ο ρήτορας οφείλει να γνωρίζει πόσα και ποιά είναι αρκετά για την πόλη — όχι μόνο από αυτά που παράγονται στη χώρα, αλλά και από αυτά που εισάγονται από έξω· επίσης ποιά τρόφιμα πρέπει να εξάγει η πόλη και ποιά να εισάγει, ώστε να γίνονται με όλους αυτούς οι απαραίτητες συμβάσεις και συμφωνίες· γιατί είναι ανάγκη ο ρήτορας να φροντίζει να μην έχουν ποτέ παράπονα με τους πολίτες της πόλης του δύο κατηγορίες άλλων λαών: πρώτον οι ισχυρότεροί τους και δεύτερον αυτοί που τους είναι χρήσιμοι γι᾽ αυτά που είπαμε.

Για την ασφάλεια της πόλης είναι, βέβαια, απαραίτητο να μπορεί ο ρήτορας να τα μελετάει όλα αυτά, δεν έχει όμως καθόλου μικρή σημασία και το να μπορεί να καταλαβαίνει καλά όλα όσα σχετίζονται με τη νομοθεσία· γιατί η σωτηρία της πόλης βασίζεται στους νόμους της· είναι, επομένως, απαραίτητο να γνωρίζει ο ρήτορας πόσα είδη πολιτευμάτων υπάρχουν, τί είναι προς όφελος του καθενός από αυτά και τί δεν μπορεί παρά να τα φθείρει — είτε πρόκειται για αιτία σύμφυτη με το ίδιο το πολίτευμα είτε για κάτι αντίθετο. Λέγοντας «αιτία φθοράς σύμφυτη με το ίδιο το πολίτευμα» εννοώ ότι, με εξαίρεση το άριστο πολίτευμα, όλα τα άλλα πολιτεύματα φθείρονται και με το «χαλάρωμά» τους και με το «τέντωμά» τους. Η δημοκρατία π.χ. εξασθενίζει —για να καταλήξει σε ολιγαρχία— όχι μόνο όταν «χαλαρώνει», αλλά και όταν «τεντώνεται» υπερβολικά. Το ίδιο δεν γίνεται και με τις γρυπές και σιμές μύτες; Οι μύτες αυτές όχι μόνο φτάνουν σε μια μέση κατάσταση όταν «χαλαρώνουν», αλλά και όταν φτάνουν σε υπερβολή γρυπότητας ή σιμότητας, η μορφή τους γίνεται πια τέτοια ώστε να μη μοιάζουν καν με μύτες. Ενσχέσει με τη θέσπιση νόμων είναι χρήσιμο όχι μόνο το να αντιλαμβάνεται κανείς —παρακολουθώντας τα πράγματα κάτω από το φως της ιστορίας— ποιά μορφή διακυβέρνησης συμφέρει στην πόλη, αλλά και το να γνωρίζει τις μορφές διακυβέρνησης που εφαρμόζονται σε άλλους λαούς, προσέχοντας ποιές μορφές διακυβέρνησης ταιριάζουν με τον χαρακτήρα τους. Είναι λοιπόν φανερό ότι οι εκθέσεις των ανθρώπων που ταξιδεύουν στον υπόλοιπο κόσμο είναι χρήσιμες για τη νομοθεσία (δεδομένου ότι σ᾽ αυτές μπορεί κανείς να βρει τους νόμους των άλλων λαών), όπως είναι χρήσιμα για τις πολιτικές συμβουλές τα αποτελέσματα των ερευνών όλων εκείνων που γράφουν για τις πράξεις των ανθρώπων — όλα όμως αυτά ανήκουν στον χώρο της πολιτικής, όχι της ρητορικής.

Αυτά είναι τα πιο σημαντικά θέματα για τα οποία

[1360b] ο συμβουλευτικός ρήτορας πρέπει να έχει έτοιμες (προκείμενες) προτάσεις. Ας επανέλθουμε όμως και ας μιλήσουμε για το από πού πρέπει να αντλούνται οι προτροπές και οι αποτροπές γι᾽ αυτά αλλά και για άλλα θέματα.