ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἀνδρομάχη (1231-1272)

ΘΕΤΙΣ
Πηλεῦ, χάριν σῶν τῶν πάρος νυμφευμάτων
ἥκω Θέτις λιποῦσα Νηρέως δόμους.
καὶ πρῶτα μέν σοι τοῖς παρεστῶσιν κακοῖς
μηδέν τι λίαν δυσφορεῖν παρῄνεσα·
1235 κἀγὼ γάρ, ἣν ἄκλαυτα χρῆν τίκτειν τέκνα,
ἀπώλεσ᾽ ἐκ σοῦ παῖδα τὸν ταχὺν πόδας
Ἀχιλλέα τεκοῦσα πρῶτον Ἑλλάδος.
ὧν δ᾽ οὕνεκ᾽ ἦλθον σημανῶ, σὺ δ᾽ ἐνδέχου.
τὸν μὲν θανόντα τόνδ᾽ Ἀχιλλέως γόνον
1240 θάψον πορεύσας Πυθικὴν πρὸς ἐσχάραν,
Δελφοῖς ὄνειδος, ὡς ἀπαγγέλλῃ τάφος
φόνον βίαιον τῆς Ὀρεστείας χερός·
γυναῖκα δ᾽ αἰχμάλωτον, Ἀνδρομάχην λέγω,
Μολοσσίαν γῆν χρὴ κατοικῆσαι, γέρον,
1245 Ἑλένῳ συναλλαχθεῖσαν εὐναίοις γάμοις,
καὶ παῖδα τόνδε τῶν ἀπ᾽ Αἰακοῦ μόνον
λελειμμένον δή. βασιλέα δ᾽ ἐκ τοῦδε χρὴ
ἄλλον δι᾽ ἄλλου διαπερᾶν Μολοσσίας
εὐδαιμονοῦντας· οὐ γὰρ ὧδ᾽ ἀνάστατον
1250 γένος γενέσθαι δεῖ τὸ σὸν κἀμόν, γέρον,
Τροίας τε· καὶ γὰρ θεοῖσι κἀκείνης μέλει,
καίπερ πεσούσης Παλλάδος προθυμίᾳ.
σὲ δ᾽, ὡς ἂν εἰδῇς τῆς ἐμῆς εὐνῆς χάριν,
[θεὰ γεγῶσα καὶ θεοῦ πατρὸς τέκος,]
1255 κακῶν ἀπαλλάξασα τῶν βροτησίων
ἀθάνατον ἄφθιτόν τε ποιήσω θεόν.
κἄπειτα Νηρέως ἐν δόμοις ἐμοῦ μέτα
τὸ λοιπὸν ἤδη θεὸς συνοικήσεις θεᾷ·
ἔνθεν κομίζων ξηρὸν ἐκ πόντου πόδα
1260 τὸν φίλτατον σοὶ παῖδ᾽ ἐμοί τ᾽ Ἀχιλλέα
ὄψῃ δόμους ναίοντα νησιωτικοὺς
Λευκὴν κατ᾽ ἀκτὴν ἐντὸς Εὐξείνου πόρου.
ἀλλ᾽ ἕρπε Δελφῶν ἐς θεόδμητον πόλιν
νεκρὸν κομίζων τόνδε, καὶ κρύψας χθονὶ
1265 ἐλθὼν παλαιᾶς χοιράδος κοῖλον μυχὸν
Σηπιάδος ἵζου· μίμνε δ᾽ ἔστ᾽ ἂν ἐξ ἁλὸς
λαβοῦσα πεντήκοντα Νηρῄδων χορὸν
ἔλθω κομιστήν σου· τὸ γὰρ πεπρωμένον
δεῖ σ᾽ ἐκκομίζειν· Ζηνὶ γὰρ δοκεῖ τάδε.
1270 παῦσαι δὲ λύπης τῶν τεθνηκότων ὕπερ·
πᾶσιν γὰρ ἀνθρώποισιν ἥδε πρὸς θεῶν
ψῆφος κέκρανται κατθανεῖν τ᾽ ὀφείλεται.

***
(Η «μηχανή» κατεβάζει τη Θέτιδα.)ΘΕΤΙΣ
Πηλέα, υπήρξα κάποτε η γυναίκα σου.
Γι᾽ αυτό και αφήνοντας του Νηρέα τα παλάτια,
εγώ, η Θέτιδα, ήρθα για χάρη σου εδώ.
Και πρώτα πρώτα, θα σε συμβουλέψω
να μην αφήνεσαι σε τόση θλίψη
για τις σημερινές σου συμφορές. Κι εγώ,
που θα ᾽πρεπε να ᾽χα γεννήσει αθάνατα παιδιά,
έχασα ωστόσο το παιδί που απόχτησα από σένα,
τον Αχιλλέα τον γοργοπόδη, πρώτον στην Ελλάδα.
Για ποιάν αιτία ήρθα, θα σου πω, και πρόσεξέ με.
Αυτόν εδώ, τον νεκρό, του Αχιλλέα το τέκνο,
να πας να τονε θάψεις κοντά
1240 στον Πυθικό βωμό, για να ᾽ναι ο τάφος του
ντροπή για τους Δελφούς, καθώς θα μαρτυρά
το άγριο το φονικό από του Ορέστη το χέρι.
Και την αιχμάλωτη γυναίκα, για την Ανδρομάχη λέω,
να την παντρέψεις με τον Έλενο
και να εγκατασταθούνε στη γη των Μολοσσών,
μαζί με το παιδί της, που είναι πια το μόνο
που έχει απομείνει από το αίμα του Αιακού.
Από το αίμα ετούτο θενα γεννηθούνε
στη Μολοσσία βασιλιάδες, που θα ζήσουνε,
ο ένας μετά τον άλλο, ευτυχισμένοι.
Δεν πρέπει, γέροντα, ν᾽ αφανιστεί το γένος
1250 που κρατάει από σένα κι από μένα
κι από την Τροία·
γιατί οι θεοί φροντίζουν και γι᾽ αυτήν
κι ας έπεσε καταπώς θέλησε η Παλλάδα.
Κι εσένα, που ήσουν κάποτε το ταίρι μου,
για να σ᾽ ευχαριστήσω
(θεά εγώ και θεού θυγατέρα)
θα σε λυτρώσω από τ᾽ ανθρώπινα δεινά,
θεό θα σε κάμω αθάνατο κι αγέραστο.
Κι έπειτα, στου Νηρέα τα παλάτια, μαζί μου,
θεός με θεά, θα κατοικήσεις, στον αιώνα.
Από κει, βγαίνοντας στη στεριά με άβρεχτα πόδια,
1260 θα βλέπεις τον πολυαγαπημένο μας τον Αχιλλέα
που κατοικεί σ᾽ ένα νησί κοντά
στη Λευκή ακτή, στο πέρασμα του Ευξείνου.
Πήγαινε τώρα στων Δελφών τη θεόχτιστη πόλη,
μαζί σου παίρνοντας ετούτον τον νεκρό,
κι αφού τον ενταφιάσεις, πήγαινε και κάθισε
στης Σηπιάδας το ακρωτήρι, στη βαθιά σπηλιά.
Περίμενέ με ώσπου να ᾽ρθω απ᾽ τη θάλασσα
μαζί με τις πενήντα Νηρηίδες,
που θα ᾽ναι οι οδηγοί σου· γιατί πρέπει
ν᾽ αποτελειώσεις όσα ορίζει η μοίρα.
Ο Δίας αποφασίζει για όλ᾽ αυτά.
1270 Και πάψε να λυπάσαι για τους πεθαμένους.
Αφού για όλους τους ανθρώπους τέτοια είναι
των θεών η απόφαση.
Κι όλοι χρωστούν ένα θάνατο.
(Γίνεται άφαντη.)

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΣΚΥΛΛΑ, μειξογενές τέρας

ΣΚΥΛΛΑ, μειξογενές τέρας

(μειξογενές τέρας)

 

Θεωρούνταν κόρη μια θεάς που λεγόταν Κράταϊς ή Κραταιΐς και του Τρίηνος ή του Φόρκη, του θαλάσσιου θεού. Ή του Φόρβαντα και της Εκάτης ή της Εκάτης και του Φόρκη. Ή του Τυφώνα και της Έχιδνας, όπως και πολλά άλλα μυθολογικά τέρατα, ή της Λάμιας.

 

Όταν ο Οδυσσέας έφευγε από το παλάτι της Κίρκης, η μάγισσα του έδωσε συμβουλές και οδηγίες για καλό κατευόδιο, κυρίως πώς να αποφύγει διάφορους κινδύνους και πώς να προφυλάξει τον εαυτό του και τους συντρόφους του. Ο Οδυσσέας δεν προετοίμασε τους συντρόφους του για το τι τους περίμενε στο στενό της Μεσσήνης, στην ιταλική ακτή, όπου ενέδρευε η Σκύλλα:

 

Μα για της Σκύλλας το κακό τ' αγιάτρευτο, ούτε λόγο

δεν είπα, μήπως φοβηθούν κι αφήσουν τα κουπιά τους,

και στα βαθιά του καραβιού κατέβουν και κρυφτούνε.

και τότες δεν την ψήφησα της Κίρκης την ορμήνεια,

που μου έλεγε να μη φανώ με την αρματωσιά μου,

παρά στου πλοίου ανέβηκα την πλώρη αρματωμένος,

κρατώντας δυο στα χέρια μου θεόμακρα κοντάρια

τι κατακεί περίμενα πως θα πρωτόβγει η Σκύλλα,

του βράχου το φριχτό θεριό, που μου έφαγε τους φίλους.

(Όμ., Οδ. μ 223-231)

 

Η Σκύλλα και τα σκυλιά του σώματός της, από τη μέση και κάτω, κατασπάραζαν καθετί που έπεφτε στα δόντια τους:

 

Κι εκεί καθώς κοιτάζαμε, καταστροφή φοβώντας,

μου αρπάζει η Σκύλλα απ' το βαθύ καράβι έξι νομάτους,

στα χέρια και στη δύναμη τα πρώτα παλληκάρια.

Κι εγώ γυρίζοντας να δω τους άλλους στο καράβι,

τα χέρια και τα πόδια τους απάνωθε αγναντεύω,

που σηκωμένοι ανάερα χουγιάζανε με πόνο,

και με φωνάζανε στερνή φορά με τ' όνομά μου.

Κι όπως ψαράς μ' ένα μακρύ ραβδί απ' τον κάβο ρίχνει

στα μικρά ψάρια δόλωμα, και κέρατο τινάζει

καλού βοδιού στη θάλασσα, κι άμα πιαστεί το ψάρι

στη γης απάνω το πετάει κι εκείνο σπαρταρίζει,

κι αυτοί έτσι σπαρταρίζοντας στο βράχο κουβαλιόνταν,

και το θεριό τους έτρωγε, και ξεφωνίζαν όλοι,

σ' εμέ τα χέρια απλώνοντας στου χάρου τον αγώνα.

Άλλο πιο θλιβερό απ' αυτό τα μάτια μου δεν είδαν,

απ' όλα που δοκίμασα τις θάλασσες περνώντας.

(Όμ., Οδ. μ 244-259)

 

Οι έξι σύντροφοι του Οδυσσέα που η Σκύλλα κατασπάραξε ήταν ο Στήσιος, ο Ορμένιος, ο Άγχιμος, ο Όρνυτος, ο Σίνωπος και ο Αμφίνομος.

 

Λεγόταν ότι η Σκύλλα ήταν αρχικά μια όμορφη κοπέλα που τη μεταμόρφωσε η ίδια η Κίρκη στο αποκρουστικό τέρας της Οδύσσειας, για να την εκδικηθεί, επειδή ο Γλαύκος, που τον αγαπούσε πολύ, είχε αρνηθεί τον έρωτά της θεάς για χάρη της νεαρής κοπέλας. Η Κίρκη έριξε μαγικά βότανα στο νερό της πηγής, όπου λουζόταν το κορίτσι και αμέσως εκείνη μεταμορφώθηκε, όμορφη στο επάνω μέρος, με έξι φοβερά σκυλιά στο σώμα της που βγήκαν από τους βουβώνες της (Οβ., Μετ. 7.62 κ.ε.). Λεγόταν ακόμη ότι ο Ποσειδώνας ήταν ερωτευμένος μαζί της και ότι η ζήλεια ώθησε την Αμφιτρίτη να ζητήσει από την Κίρκη να τη μεταμορφώσει. Ή ότι ο ίδιος ο Ποσειδώνας τη μεταμόρφωσε, γιατί η κόρη αρνήθηκε τον έρωτά του εξαιτίας του Γλαύκου.

 

Με το τέρας αναμετρήθηκε ο Ηρακλής και το σκότωσε, επειδή η Σκύλλα καταβρόχθισε μερικά από τα βόδια που έφερνε μαζί του ο ήρωας από τη χώρα του Γηρυόνη. Όμως ο Φόρκης, με αναμμένους πυρσούς και με μαγικές πράξεις, επανέφερε την κόρη του στη ζωή.

 

Για τον Παλαίφατο η Σκύλλα ήταν το όνομα ενός ταχύτατου πλοίου των Τυρρηνών, οι οποίοι και με άλλα πλοία λεηλατούσαν τα παράλια της Σικελίας· φόβος και τρόμος όμως των άλλων ναυτικών ήταν η Σκύλλα. Όμως ο Οδυσσέας με την εξυπνάδα του ξεγλίστρησε (περί απίστων 20). Όσο για τον παραδοξογράφο Ηράκλειτο, αυτός αναφέρει ότι η Σκύλλα ήταν νησιώτισσα εταίρα που κολάκευε τους ξένους και «κατέτρωγε» ό,τι πολύτιμο είχαν αυξάνοντας τα κέρδη της (περί απίστων 2).

Χαιροφοβία – Ο φόβος της χαράς

Χαιροφοβία (Cherophobia), όπως λέει και η λέξη είναι η φοβία του να είναι κανείς χαρούμενος ή ευτυχισμένος.

Αρκετά παράδοξο για πολλούς καθώς για την Δυτική κουλτούρα η προσωπική ευτυχία, μπορεί να αποτελεί το νόημα και την μεγαλύτερη αξία της ζωής. Συνήθως ο σκοπός βίωσης συναισθημάτων ευημερίας και ευτυχίας καθορίζει τις πράξεις και τον τρόπο σκέψης ενός ατόμου.

Ωστόσο, ολόκληρα έθνη της Ανατολικής κουλτούρας συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, της Κίνας και της Νέας Ζηλανδίας, καθώς και ο χριστιανισμός, φοβούνται την ευτυχία καθώς θεωρούν ότι κάνει τον άνθρωπο να “χάνει τον έλεγχο” και γι’ αυτόν τον λόγο την αποστρέφονται.

Οι άνθρωποι στο Ιράν αναφέρουν χαρακτηριστικά: Το να γελάει κανείς δυνατά με όλη του την ψυχή, ξυπνάει την δυστυχία. Πολλές φορές, συναντάμε τον ίδιο τρόπο σκέψης, σε μικρότερο βέβαια βαθμό, και στους Δυτικούς πολιτισμούς. Μοιάζει λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι μερικά άτομα παρουσιάζουν αποστροφή προς την ευτυχία, καθώς και προς οτιδήποτε μπορεί να τους κάνει χαρούμενους.

H χαιροφοβία, κατατάσσεται από πολλούς επιστήμονες στις αγχώδεις διαταραχές. Το άγχος στην προκειμένη περίπτωση συσχετίζεται με την συμμετοχή σε δραστηριότητες που θεωρητικά μπορούν να προκαλέσουν θετικά συναισθήματα. Το να έχει κανείς αυτή την διαταραχή δεν σημαίνει ότι τον καθιστά και δυστυχισμένο άνθρωπο. Ωστόσο είναι πολύ πιθανόν ο ίδιος να βιώνει έντονα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης καθώς και ενοχικά συναισθήματα.

Πότε όμως και γιατί να αποκτήσει κανείς συναισθήματα αποστροφής προς την χαρά; Συνήθως τέτοια συμπτώματα εκδηλώνονται ύστερα από ένα ψυχικό ή σωματικό τραυματικό γεγονός που υπέστη το άτομο.

Τί σκέφτονται λοιπόν οι άνθρωποι με «χαιροφοβία»;

Είναι γεγονός ότι τα άτομα με τη φοβία της χαράς, έχουν μια βαθιά πεποίθηση ότι μετά από μια περίοδο ευτυχίας, θα ακολουθήσει ένα άσχημο γεγονός, μια περίοδος δυστυχίας ή να χάσουν τον παράδεισο (sic). Συνεπώς το να επιδιώκει κανείς να είναι ευτυχισμένος είναι κάτι το μη αποδεκτό, και προσπαθούν με κάθε τρόπο συνειδητό και μη, να απορρίψουν οτιδήποτε ευχάριστο τους συμβαίνει.

Ακόμα και αν κάτι πολύ καλό τους τύχει, έχουν την τάση να το υποτιμούν και προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους ότι δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να χαίρονται και να ευθυμούν, μια συμπεριφορά που μπορεί να τους οδηγήσει στην εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης. Συνήθως τα άτομα αυτά αποφεύγουν ευχάριστες δραστηριότητες ή κοινωνικές εκδηλώσεις που διαπνέονται από ένα ευχάριστο συναίσθημα (όπως ένα πάρτι, μια συναυλία κλπ) καθώς απορρίπτουν και ευκαιρίες που μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής τους.

Μερικές από τις σκέψεις που μπορεί να κάνει ένα χαιροφοβικό άτομο είναι:

«Το να είμαι τώρα χαρούμενος σημαίνει ότι κάτι δυσάρεστο πρόκειται να μου συμβεί».

«Το να βιώνεις ευτυχία σε καθιστά έναν κακό άνθρωπο».

«Το να δείχνεις ότι είσαι χαρούμενος είναι κακό είτε για σένα τον ίδιο είτε για την οικογένειά σου είτε για τους φίλους σου».

«Το να προσπαθείς να είσαι χαρούμενος είναι χάσιμο χρόνου και ενέργειας».

Ένας τέτοιος τρόπος σκέψης μπορεί να προκαλέσει διάφορες δυσάρεστες συνέπειες στο άτομο, όπως μια γενικευμένη ανησυχία, πανικό και καταθλιπτικό συναίσθημα. Έτσι η ζωή τους αποκτάει μια χρόνια αρνητική χροιά.

Για να ανακουφιστούν αυτά τα συμπτώματα, σε περίπτωση που εμποδίζουν την λειτουργικότητα του ατόμου σε καθημερινή βάση, είναι πιθανόν να χρειαστεί ψυχοθεραπεία. Το γνωσιακό συμπεριφορικό μοντέλο ψυχοθεραπείας (CBT) είναι αυτό που ενδείκνυται γι’ αυτήν την διαταραχή. Είναι μια μορφή θεραπείας που εστιάζει, εκτός των άλλων, στην θεραπεία των δυσλειτουργικών συμπεριφορών του ατόμου, αλλά μπορεί επίσης να φανεί χρήσιμη ως προς ένα παρελθοντικό τραύμα που έχει πυροδοτήσει αυτή την φοβική του προς τη χαρά στάση.

Ένας ακόμη τρόπος με τον οποίο τα συμπτώματα αυτά μπορούν να ανακουφιστούν, είναι οι τεχνικές χαλάρωσης, με σκοπό τον κατευνασμό του άγχους. Η πιο δημοφιλής κάποια τεχνική χαλάρωσης, όπου σκοπός της είναι η καλλιέργεια ενός τρόπου σκέψης και ενός νου που μπορεί να φέρει στην επιφάνεια συναισθήματα ευημερίας και ψυχικής ηρεμίας.

Τέλος, ένας ακόμη τρόπος αντιμετώπισης της χαιροφοβίας είναι η έκθεση του ατόμου σε καταστάσεις που του προκαλούν χαρά ή εύθυμη διάθεση, με σκοπό ο ίδιος να διαπιστώσει έμπρακτα ότι η βίωση τέτοιων συναισθημάτων δεν θα έχει απαραίτητα και αρνητικές συνέπειες στον ίδιο.

Είναι σημαντικό να παρέμβει κανείς σε περίπτωση που αναγνωρίσει στον εαυτό του έναν τέτοιο τρόπο σκέψης, καθώς όντας βυθισμένος σε αυτόν, χάνει το εδώ και τώρα καθώς η ζωή και οι απολαύσεις που αυτή μπορεί να προσφέρει, περνούν ανεκμετάλλευτες.

Οι άνθρωποι σκέφτονται βάσει αυτών που κατανοούν και όχι αυτών που προσπαθούν οι άλλοι να τους περάσουν

Μου αρέσει η παρέα, μου αρέσουν οι ατελείωτες ώρες με συζητήσεις που πας από το ένα θέμα στο άλλο, που προσπαθείς να συνεννοηθείς με τον απέναντι σου για το αν τελικά διαφωνείτε ή λέτε ακριβώς το ίδιο, με διαφορετικό τρόπο. Μου αρέσουν οι άνθρωποι και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν και προσπαθούν να λεκτικοποιήσουν τις σκέψεις τους.

Δύσκολο όμως να μπορέσεις να αποκωδικοποιήσεις τη συμπεριφορά τους, και να κατανοήσεις ακριβώς ποιος είναι πραγματικά ο άνθρωπος που στέκεται απέναντι σου. Δύσκολο γιατί οι άνθρωποι σκέφτονται και πράττουν βάσει αυτών που κατανοούν και όχι αυτό που προσπαθούν να τους δώσουν να καταλάβουν οι άλλοι.

Μέσα από την καθημερινότητά μας ερχόμαστε σε επαφή με πάρα πολλούς ανθρώπους και γεγονότα, γίνεται μια καθημερινή συναλλαγή καλών ή κακών συναισθημάτων. Γεμίζουμε από το πρωί που ξυπνάμε μέχρι να φτάσει το βράδυ και να κοιμηθούμε ξανά, με συναισθήματα που μας προκαλούν, τα πάντα γύρω μας.

Και τι είναι τα συναισθήματα λοιπόν; Δεν είναι παρά μια ενέργεια που διαπερνά το σώμα μας και μας κάνει να αντιδράμε μέσω αυτής. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην αισθάνεται, δεν είναι κανείς απαθής, όλοι επηρεαζόμαστε, το μόνο που αλλάζει είναι ο βαθμός και ο τρόπος αντίδρασης που ο κάθε άνθρωπος βιώνει ξεχωριστά.

Κατάλαβες τι είμαστε… Είμαστε δοχεία γεμάτα με συναισθήματα που έχουμε αποκτήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Καθημερινά γεμίζουμε και αναλόγως η χημεία που θα δημιουργηθεί από αυτά που ήδη έχουμε, με τα συναισθήματα που θα νιώσουμε, θα γίνει η αντίδραση. Και ναι, έτσι είναι, δράση-αντίδραση και στα συναισθήματά μας, και αυτό θα είναι το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς μας.

Και αν όλη αυτή η χημική αντίδραση συναισθημάτων που συμβαίνει μέσα μας επηρεάζει τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, φαντάσου τι γίνεται όταν ερχόμαστε σε επαφή με τους άλλους, γίνεται μια ανταλλαγή συναισθηματικής ενέργειας. Οι θετικές και αρνητικές εκρήξεις είναι αναπόφευκτες. Τα πυροτεχνήματα που εκτοξεύονται από αυτήν την ιδιαίτερη χημική αντίδραση είναι το αληθινό νόημα για τις ανθρώπινες σχέσεις.

Στα μάτια τα δικά μου, όλο αυτό μοιάζει φαντασμαγορικό, η καθημερινή μου επαφή με τους ανθρώπους για μένα είναι μια μικρή γιορτή. Γεμίζω την ψυχή μου, την αδειάζω μόλις ξεχειλίσει και πάμε πάλι από την αρχή.

Η Άγνωστη Αυτοκρατορία των Ηλιθίων

Ποια είναι η μεγαλύτερη αυτοκρατορία όλων των εποχών;

Ο Τζένγκις Χαν θεωρείται ότι δημιούργησε την μεγαλύτερη αυτοκρατορία που γνώρισε ποτέ ο κόσμος που στο απόγειό της κάλυπτε 26.000.000 km2, το 1/5 της Γης, όντας η μεγαλύτερη συνεχόμενη αυτοκρατορία στην ιστορία. Με έναν πληθυσμό περίπου 100.000.000 ανθρώπων.

Επίσης ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Μακεδόνας στρατηλάτης που κυριάρχησε στη μέση ανατολή ξεκινώντας από την Ελλάδα και φτάνοντας ως τα βάθη της Ασίας, θεωρείται ότι έφτιαξε μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες όλων των εποχών κυριαρχώντας στο σύνολο σχεδόν του τότε γνωστού κόσμου και μεταφέροντας τον πολιτισμό της Ελλάδας απ’ άκρη σ’ άκρη.

Τι θα μπορούσε να πει κάνεις για την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Μια αυτοκρατορία που αψήφησε το χρόνο και διήρκεσε χρόνια καθιστώντας την ως μια αυτοκρατορία με τεράστια σημασία στα χρονικά και επιρροή που φτάνει ως τις μέρες μας.

Ή τις κινεζικές δυναστείες καθώς και εκείνες των Φαραώ στην Αίγυπτο; Πολιτισμοί που άφησαν ανεξίτηλα χαραγμένο το σημάδι τους στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.

Παρόλα αυτά ό,τι κι αν υποθέσει κάνεις για τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία που υπήρξε ποτέ θα κάνει λάθος.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι προαναφερθείσες αυτοκρατορίες και πολιτισμοί επηρέασαν όσο λίγοι τον κόσμο μας, όμως όλοι αυτοί ωχριούν μπροστά στην πραγματικά μεγαλύτερη υπερδύναμη που υπήρξε ποτέ!

Είτε σε έκταση, είτε σε πληθυσμό, είτε σε χρονική διάρκεια και επιρροή ξεπερνά οποιαδήποτε άλλη που υπήρξε ποτέ. Εξαλείφει τον ανταγωνισμό και υπερνικά κάθε εμπόδιο για την πρώτη θέση. Ο λόγος για τη πιο ισχυρή δύναμη που υπήρξε ποτέ: την αυτοκρατορία των ηλίθιων.

Σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη αυτοκρατορία, η αυτοκρατορία των ηλίθιων υφίσταται ακόμη. Η χρονική διάρκεια ανυπολόγιστη, ο αριθμός του πληθυσμού ανυπολόγιστος, η επιρροή άγνωστη.

Οι ηλίθιοι θα έπρεπε να είναι αντικείμενο προσεκτικής και πολυετούς επιστημονικής έρευνας, καθώς χωρίς κάποιο προφανές σύστημα ή κάποια ειδική τακτική καταφέρνουν όχι απλά να επιβιώνουν ανά τους αιώνες, αλλά και να ευημερούν και να πολλαπλασιάζονται σε παγκόσμια κλίμακα.

Αν και δεν είναι πρέπον να κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους, οι ηλίθιοι αποτελούν μια εξαίρεση. Και πως θα μπορούσε να είναι αλλιώς άλλωστε, εφόσον με την αλάνθαστη μεθοδολογία που ακολουθούν έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια κατηγορία από μόνοι τους εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Έχουν γραφτεί πάμπολλα, γνωστά και λιγότερο γνωστά, κείμενα για την άφταστη δύναμη των ηλίθιων. Το συγκεκριμένο δεν προσπαθεί σε καμία περίπτωση να προσθέσει καινούργιες πληροφορίες στις ήδη υπάρχουσες, ούτε και να στοχοποιήσει πρόσωπα ή καταστάσεις. Το παρόν κείμενο ως στόχο έχει να αναλύσει το φαινόμενο και να μας βοηθήσει περισσότερο με συμβουλές και τακτικές για το πως να επηρεαζόμαστε λιγότερο από τους συμπαθείς ή λιγότερο συμπαθείς ηλίθιους (το καθόλου είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας).

Σε πρώτη φάση θα μπορούσαμε να πούμε πως ανεξάρτητα από το τι μπορεί να πιστεύει κάποιος, κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται ηλίθιος. Η ηλιθιότητα είναι μια επίκτητη συμπεριφορά και φιλοσοφία ζωής στην οποία ο καθένας εισέρχεται και εξέρχεται σε αρκετές περιόδους της ζωής του, σε αρκετές φάσεις της ημέρας, ακόμη και από λεπτό σε λεπτό.

Σε πολλές περιπτώσεις ένας άνθρωπος που πιστεύουμε ότι είναι εντελώς ηλίθιος μπορεί να φερθεί με εξυπνάδα, συμπόνια, σεβασμό και όλες τις υπέροχες αρχές που καθορίζουν και έναν μη ηλίθιο άνθρωπο. Αυτό δεν σημαίνει τίποτα περισσότερο από το ότι η ηλιθιότητα δεν είναι απαραίτητα κάτι μόνιμο, ούτε κάτι συνεχές. Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με μία εποχιακή γρίπη την οποία αργά η γρήγορα θα ξεπεράσουμε με την κατάλληλη ιατρική αγωγή. Με παρόμοιο τρόπο κάποιος που συμπεριφέρεται σαν ηλίθιος δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ήταν, είναι και θα είναι ηλίθιος.

Με γνώμονα τα παραπάνω οι πρόσκαιρα ηλίθιοι απαλλάσσονται λόγω ήπιας ηλιθιότητας καθώς όλοι, λίγο πολύ, αραιά και που επιδεικνύουμε τέτοιες τάσεις και συμπεριφορές.

Η πραγματική υπερδύναμη

Τι γίνεται όμως με τους επαγγελματίες ηλίθιους; Όπως και με οτιδήποτε που αφορά ένα ευρύ φάσμα ενεργειών, ανθρώπων ή καταστάσεων, έτσι και εδώ έχουμε κατηγορίες.

Ενώ ένας άνθρωπος άθελα του μπορεί να συμπεριφερθεί σαν ηλίθιος λόγω διαφόρων καταστάσεων και μετά να επανέλθει στη γνώριμη μη ηλίθια συμπεριφορά του προσπαθώντας να απαλλαγεί από τις ενδεχομένως υπάρχουσες καταστρεπτικές συνέπειες της προσωρινά ηλίθιας συμπεριφοράς του, ένας επαγγελματίας ηλίθιος αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα και αντιληπτική σύνθεση για την οποία θα έπρεπε να γραφτεί μια 16τομη εγκυκλοπαίδεια με περαιτέρω παραπομπές που θα οδηγούσαν ενδεχομένως τον αναγνώστη στη φώτιση για αυτόν τον άγνωστο εχθρό του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ενώ λοιπόν η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων μπαινοβγαίνει στο βασίλειο της ηλιθιότητας υπάρχουν ορισμένοι που θα μπορούσαμε να τους χαρακτηρίσουμε ως βασιλείς που δεν εγκαταλείπουν ποτέ το θρόνο τους.

Οι λεγόμενοι επαγγελματίες ηλίθιοι ειδικεύονται σε μια πληθώρα καταστροφικών συμπεριφορών που σκοπό έχουν να πλήξουν ανελέητα τον οποιονδήποτε αδιακρίτως και κυρίως όσους έχουν την ατυχία βρίσκονται στο συγγενικό, εργασιακό, φιλικό, ερωτικό και γνωστικό τους κύκλο αλλά επίσης και εντελώς άγνωστους που θα έχουν την ατυχία να βρεθούν στο δρόμο τους.

Τον επαγγελματία ηλίθιο τον καταλαβαίνεις από τη δυσφορία που σου προκαλεί. Είναι εκεί, έτοιμος να ανταπαντήσει σε οποιοδήποτε επιχείρημα, να αντικρούσει οποιαδήποτε προσπάθεια λογικής συζήτησης, να εξαλείψει την παραμικρή, ελάχιστη υπόνοια ότι θα βγάλετε άκρη, ότι θα συνεννοηθείτε, ότι θα βγει κάποιο θετικό ή αποτελεσματικό συμπέρασμα.

Κύρια τους ασχολία είναι να αποδομούν, να εκνευρίζουν, να υποβιβάζουν, να καταστρέφουν, να γεμίζουν με κακομοιριά, μιζέρια και αρνητισμό, να σε κάνουν να αναρωτιέσαι τι πήγε στραβά στην ανθρωπότητα και κατέληξε έτσι!

Οι επαγγελματίες ηλίθιοι έχουν ασύλληπτους μηχανισμούς για να αντιστρέψουν το κλίμα υπέρ της βλακώδους ηλιθιότητας τους που είναι ολέθρια και ακατανίκητη, έχει την ορμή του ωκεανού και την απεραντοσύνη του σύμπαντος.

Ο πιο σοφός φιλόσοφος, ο κορυφαίος επιστήμονας, ο καλύτερος ψυχολόγος, ο πιο υπομονετικός άνθρωπος, ο πιο επικίνδυνος μαφιόζος, ο πιο συμπονετικός καθοδηγητής της ανθρώπινης συνειδητότητας, ο πιο ισχυρός ηγέτης όλων τον εποχών, ο στρατηλάτης με τη μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή στην ιστορία, οι πιο ανελέητοι κατακτητές και οι πιο νοσηρές προσωπικότητες που πάτησαν το πόδι τους σε αυτόν τον πλανήτη, είναι εντελώς ανίσχυροι και αβοήθητοι μπροστά στην παντοδυναμία των ηλίθιων και στην πανίσχυρη και ακατανίκητη – καταστροφική δύναμη τους.

Ο επαγγελματίας ηλίθιος θα έπρεπε να παραδίδει μαθήματα προσήλωσης και αναισθησίας καθώς και η γενικότερη τακτική που ακολουθεί θα έπρεπε να ήταν μάθημα στα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου. Όμως αυτό δεν συμβαίνει για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο.

Οι ηλίθιοι δεν γνωρίζουν ότι είναι ηλίθιοι και δεν έχουν συγκεκριμένη τακτική.

Σε αντίθεση με ότι θα πίστευε κάποιος που θα έβλεπε την ανάπτυξη αυτής της ομάδας ανθρώπων στο διάβα της ιστορίας, η κατεξοχήν ηλίθιοι δεν γνωρίζουν ούτε πιστεύουν ότι μπορεί να είναι ηλίθιοι. Ενώ οι σοφοί άνθρωποι είναι γεμάτοι αμφιβολίες και απορίες για ένα ευρύτατο πεδίο θεμάτων, οι ηλίθιοι έχουν μια σιγουριά που τσακίζει κόκκαλα και νεύρα.

Η αποτελεσματικότητα της ηλίθιας συμπεριφοράς και η επικινδυνότητα της, έγκειται στο ότι δεν υπάρχει κάποιο προαποφασισμένο σενάριο για την εκδήλωση της, καθιστώντας έτσι ανίσχυρα τα άτομα ή το άτομο που θα υποστούν τις καταστροφικές συνέπειες της. Καθώς αιφνιδιάζονται από την απρόσμενη επίθεση, μην μπορώντας παράλληλα να δημιουργήσουν ένα σύστημα πρόγνωσης, είναι στο έλεος του κάθε ηλίθιου.

Άρα το συμπέρασμα είναι ότι ενώ οι ηλίθιοι θα έπρεπε να διδάσκουν τα μυστικά τους στα καλύτερα πανεπιστήμια, αποτελώντας παράλληλα αντικείμενο επιστημονικών ερευνών, αν τους έβαζες να διδάξουν και να μιλήσουν στην πραγματικότητα δεν θα είχαν τι να πουν!

Το ακόμη πιο παράδοξο είναι ότι κοιτώντας προς τα πίσω στην ιστορία φαίνεται πως κατείχαν θέσεις κλειδιά και βρίσκονταν κοντά σε σπουδαίες προσωπικότητες στις πιο καίριες και κρίσιμες περιόδους της ιστορίας!

Χωρίς κάποια κεντρική διοίκηση, χωρίς κάποια προφανή φιλοσοφία και τακτική, χωρίς κάποια γνωστή και συγκεκριμένη ιδεολογία, οι ηλίθιοι ασχολούνται καθημερινά με ολόκληρο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Επηρεάζοντας με απροσδιόριστο τρόπο τις παγκόσμιες εξελίξεις.

Τρόποι Αντιμετώπισης

Η ηλιθιότητα δεν κάνει διακρίσεις και σε πολλές περιπτώσεις μπορείς να αντιληφθείς ότι έχεις να κάνεις με έναν ηλίθιο όταν δυστυχώς θα είναι πολύ αργά.

Παρόλο που δεν υπάρχουν εκ των προτέρων σαφείς ενδείξεις ότι έχεις να κάνεις με έναν ηλίθιο, εντούτοις υπάρχουν κάποιες δικλείδες ασφαλείας που μπορούν να υποδείξουν με σχετική ακρίβεια ότι το άτομο που έχεις απέναντι σου μπορεί να σε κάνει να χορεύεις κλακέτες από τα νεύρα και εκείνο να τρώει ποπ κόρν και κατά συνέπεια όταν το πάρεις χαμπάρι να προστατευτείς όσο γίνεται κατεβάζοντας τους τόνους.

Κάποιος εύλογα θα αναρωτηθεί: για πιο λόγο να μιλάς σε έναν ηλίθιο, για πιο λόγο να ασχολείσαι μαζί του λέγοντας του πχ τα προβλήματα σου ή δίνοντας του την ευκαιρία να σε επηρεάσει;

Πράγματι δεν φαίνεται να βγαίνει κάποιο νόημα από αυτό.

Στην πραγματικότητα εκείνος που κάνει αυτή την ερώτηση έχει ως απόλυτη αρχή του την άποψη ότι μπορούμε στη ζωή να αποφεύγουμε δια παντός τους ηλίθιους και να ζούμε σε έναν κόσμο όπου μιλάμε και συναναστρεφόμαστε μόνο με ιδανικές και ολοκληρωμένες προσωπικότητες!

Αγαπητέ αν ήταν έτσι ο κόσμος μας θα ήταν παράδεισος!

Τι γίνεται αν ο/η σύντροφος σου, κάποιος από τους γονείς σου, κάποιος από τους φίλους σου ή τους συνεργάτες σου είναι ηλίθιοι; Πράγματι, το ιδανικό θα ήταν να μην είναι κανένας, όμως στον κόσμο του σήμερα αυτό είναι ανέφικτο! Επιπρόσθετα όταν τελείς υπό συναισθηματική φόρτιση ή έχεις ανησυχίες πάσης φύσεως δεν είναι σίγουρο ότι μπορείς να μπεις σε αναλύσεις για το αντιληπτικό εύρος του κάθε ανθρώπου που υπάρχει στη ζωή σου, κάθε στιγμή.

Ακόμα περισσότερο αν είσαι συμπονετικός και αγαπάς τον πλησίον σου, τον αγαπάς ακόμη και με τα ελαττώματα του και μάλιστα αν πρόκειται για άτομο με το οποίο δεν γίνεται να κόψεις δεσμούς, τότε «υποχρεωτικά» θα πρέπει μοιραία κάποια στιγμή να επικοινωνήσεις.

Τέλος, δεν μπορείς να γνωρίζεις επακριβώς εκ των προτέρων ποιος είναι πράγματι ηλίθιος και επικίνδυνος, για αυτό άλλωστε και το παρόν κείμενο έχει ως στόχο να σε πληροφορήσει για να έχεις μια ιδέα και να φυλάγεσαι όσο μπορείς!

Ακολουθούν ενδείξεις που θα πρέπει να σε κάνουν να σκεφτείς σοβαρά πως το άτομο που έχεις απέναντι σου είναι ηλίθιος με περικεφαλαία και κατά συνέπεια να διαχειριστείς ανάλογα την επαφή σου μαζί του για να μην έχεις ανεπιθύμητες ψυχολογικές ή συναισθηματικές παρενέργειες!

Ενδείξεις:

Εγωισμός
Ισχυρογνωμοσύνη
Έλλειψη Επικοινωνίας – Αδυναμία συνεννόησης
Αλαζονεία
Ασάφειες – Παρεξηγήσεις – Υπεκφυγές
Αναίτιος Θυμός – Μίσος – Νεύρα
Γκρίνια – Παράπονα – Αρνητισμός
Εγωισμός

Μπορεί να υπάρξει μέρα δίχως ήλιο, όχι όμως ηλίθιος χωρίς εγωισμό. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά των ηλίθιων είναι ο άκρατος εγωισμός. Το ηλιακό σύστημα, ως γνωστόν, δεν περιφέρεται γύρω από τον ήλιο αλλά γύρω από τους ηλίθιους. Όταν μιλάς σε έναν ηλίθιο για τα προβλήματα σου απλά δεν είναι εκεί, μπορεί να τον βλέπεις αλλά σε διαβεβαιώνω ότι πρόκειται για μια ψευδαίσθηση. Κάνουν τα μάτια σου πουλάκια, πως αλλιώς να στο πω! Εσύ μιλάς και ο ηλίθιος στον κόσμο του, σφυρίζει αδιάφορα, ασχολείται με το κινητό του. Γενικώς μιλάς στον τοίχο! Αρχίζει να αποκτά υπόσταση μόνο όταν θα ανοίξει το στόμα του να σου μιλήσει για τα δικά του θέματα. Να σου πει, περιγράφοντας σου με κάθε λεπτομέρεια πόσο όμορφη ή άσχημη είναι η ζωή του, γράφοντας σε στα παλιά του τα παπούτσια.

Όταν έρχεστε σε αντιπαράθεση, μάντεψε ποιος έχει δίκιο; Όταν υπάρχει ένα δίλημμα μάντεψε ποιος θέλει να έχει τον τελευταίο λόγο. Ο εγωιστής ηλίθιος είναι μια μάστιγα από την οποία δύσκολα θα μείνεις ανεπηρέαστος.

Αν λοιπόν απορείς, γιατί ανοίγεις το στόμα σου και μιλάς σε αυτό το πρόσωπο ή γιατί ασχολείσαι γενικότερα περισσότερο από όσο πρέπει εφόσον ξέρεις τι θα επακολουθήσει, τότε απορώ και ‘γω!

Η λύση:

Τι είναι κάποιος χωρίς την προσοχή μας; Ανύπαρκτος!

Σαφώς η κβαντομηχανική έχει κάνει άλματα προόδου τον περασμένο αιώνα μιλώντας για τη δημιουργία του κόσμου από την συνείδηση του καθενός μας. Αυτή η θεωρία για την υποκειμενική φύση της πραγματικότητας, η οποία σε φιλοσοφικό επίπεδο πρωτύτερα έχει αναλυθεί και από τον George Berkeley (Υποκειμενικός Ιδεαλισμός), μας δείχνει ξεκάθαρα ότι την πρώτη και τελευταία λέξη που αφορούν τη δημιουργία της πραγματικότητας, θα την πούμε εμείς μέσω της εστίασης της προσοχής και της συνείδησης μας. Βέβαια οι επιστήμονες και οι φιλόσοφοι δεν μιλούσαν για την εξάλειψη της επίδρασης των ηλίθιων μέσω της μη ενασχόλησης μαζί τους, αλλά πως να το κάνουμε θέλει μια επιστημονική προσέγγιση το θέμα! Μπορεί να βρει και εκεί εφαρμογή.

Αν και δεν μπορείς πλήρως να αποφύγεις τους ηλίθιους όπως είπαμε πιο πριν, μπορείς ωστόσο να μετριάσεις την αρνητική επιρροή τους.

Κοινώς: Καθώς νιώθεις την εγωιστική πλευρά του ανίκητου ηλίθιου, μην μπλέκεις, μάζεψε τα κουβαδάκια σου και σ’ άλλη παραλία. Όσο ασχολείσαι εξηγώντας το κατά πόσο αυτό είναι σωστό ή όχι, απλά χάνεις χρόνο και ενέργεια.

Ισχυρογνωμοσύνη

Η ισχυρογνωμοσύνη με τον εγωισμό είναι πρώτα ξαδέρφια και έχουν την ίδια άσχημη επιρροή σε μια κουβέντα, καθώς ο ηλίθιος δεν μπορεί να ξεδιπλώσει το φλογερό του ταμπεραμέντο αν δεν περάσει η άποψη του, αν δεν επιμείνει μέχρι τελικής πτώσης, αν δεν σου σπάσει τα νεύρα με την κολλημένη του στάση απέναντι στα πράγματα.

Είναι άραγε η Γη στρογγυλή; Λάθος! Είναι τετράγωνη και στηρίζεται πάνω σε 4 ελέφαντες. Αν θέλεις πες κάτι αντίθετο (άσχετα από το αν είναι σωστό) και προσπάθησε να το υποστηρίξεις με σθένος και επιχειρήματα, δημιουργώντας μια αντιπαράθεση με έναν Ισχυρογνώμονα ηλίθιο!

Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο πιο σύντομος δρόμος για την ευτυχία και την ευδαιμονία στη ζωή, αυτό που ξέρω με σχετική βεβαιότητα είναι ότι ο πιο σύντομος δρόμος για την παράνοια είναι μια διαμάχη με έναν ηλίθιο στην οποία και οι 2 πλευρές μάχονται σθεναρά.

Μάντεψε στο τέλος ποιος θα νικήσει; Ακόμα και ένας καθηγητής πανεπιστημίου με 76 Πτυχία και Νόμπελ Ειρήνης είναι αδύνατον να νικήσει έναν ηλίθιο σε μια λογομαχία. Ο ηλίθιος με την τεράστια πείρα του και τους αλάνθαστους μηχανισμούς του είναι ικανός να κάνει σκόνη τα επιχειρήματα του οποιουδήποτε, εκνευρίζοντας τον και άρα νικώντας τον εφόσον παίζει στη δική του έδρα.

Η διαμάχη με έναν ηλίθιο μοιάζει με παράσταση για έναν ρόλο. Δίνοντας την ευκαιρία στον απόλυτο πρωταγωνιστή να λάμψει. Καθώς δικαιώνει τα προγνωστικά με το απόλυτο και ανελέητο στυλ του, σαν σαρκοβόρο που απολαμβάνει το θήραμα του, κάνοντας ακόμα και την κορυφαία διάνοια όλων των εποχών να μοιάζει με σχολιαρόπαιδο.

Κάθε είδους διένεξη με ένα τέτοιο πρόσωπο δεν είναι παρά μια ευκαιρία για να μάθεις τα όρια της υπομονής σου και καλό θα είναι να μην τα τεστάρεις.

Η λύση

Σε περίπτωση που ενώ έχεις ξεκινήσει έναν υγιή διάλογο με έναν συνάνθρωπο σου, διαπιστώσεις το απόλυτα αρνητικό ύφος της ισχυρογνωμοσύνης καλό θα ήταν να κάνεις πίσω ασκώντας διπλωματία. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να λογομαχείς ακόμα και αν έχεις δίκιο.

Καθώς μια αδιέξοδη αντιπαράθεση διαιωνίζεται με καινούργια λόγια και απόψεις είναι πολύ πιθανό να χάσεις την υπομονή σου και να προβείς σε σχόλια που μπορεί να μετανιώσεις αργότερα.

Με άλλα λόγια: ο ηλίθιος μπορεί να σε συμπαρασύρει στην ηλιθιότητα του και να σε ωθήσει να γίνεις και εσύ για λίγο ηλίθιος. Οπότε βάλε φρένο πριν είναι αργά. Ν’ αρχίζεις μια φιλονικία είναι ως να σπάζεις ένα φράγμα και να χυμάνε τα νερά. Προτού η διαμάχη ανάψει, παραιτήσου.

Έλλειψη Επικοινωνίας – Αδυναμία Συνεννόησης

Ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος να χάσεις κιλά είναι η σωστή διατροφή και η γυμναστική. Ο πιο γρήγορος τρόπος να χάσεις την υπομονή σου είναι να προσπαθείς απεγνωσμένα να βγάλεις άκρη με έναν ηλίθιο!

Ένα από τα ισχυρότερα σημάδια ότι το άτομο με το οποίο έχεις να κάνεις είναι ηλίθιο, είναι η παντελής έλλειψη επικοινωνίας παρά τις τεράστιες και φιλότιμες προσπάθειες που καταβάλλεις.

Και ενώ θα ήταν πιο χρήσιμο για την ανθρωπότητα να βοηθήσεις τον επίκουρο καθηγητή της βυζαντινολογίας, στο γνωστό σήριαλ, να απογειώσει το σύγγραμμα του το οποίο κατά κοινή ομολογία έμπαζε από παντού, δεν θα ήταν καθόλου χρήσιμο να προσπαθείς να συνεννοηθείς με έναν ηλίθιο. Αυτό όχι απλά θα σου κόστιζε χρόνο και ενέργεια αλλά θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο ακόμα και για την σωματική σου ακεραιότητα!

Η λύση:

Κάθε προσπάθεια αποτελεσματικής επικοινωνίας με ηλίθια άτομα εγείρει αμφιβολίες για το κατά πόσο εσύ είσαι ή δεν είσαι ηλίθιος. Αν πράγματι η ηρεμία και η γαλήνη είναι αυτό που επιζητάς στην καθημερινότητα σου, κάνε σου τη χάρη και γκρέμισε τις γέφυρες επικοινωνίας. Αν, όπως είπαμε και πριν, αυτό είναι αδύνατον λόγω της εγγύτητας που έχει το άτομο στον προσωπικό σου κύκλο, τότε περιόρισε τις πληροφορίες και τις αναλύσεις που αφορούν δυσνόητες και απρόσιτες έννοιες και πιάσε τα πιο light θέματα.

Αλαζονεία

Δεν έχω καταλάβει ακόμα αν οι ηλίθιοι μας φαίνονται αλαζόνες ή οι αλαζόνες μας φαίνονται ηλίθιοι. Σε κάθε περίπτωση είναι ένα ντουέτο που τραγουδά κάθε σεζόν μαζί και έχει πολλούς θαυμαστές στα πρώτα τραπέζια.

Γενικά η αλαζονεία δεν είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας, πάντα υπήρχαν ψηλομύτες και ψώνια, άνθρωποι που στην πραγματικότητα έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και προσπαθούν να προβάλλουν το πόσο σπουδαίοι είναι σε κάθε ευκαιρία. Όσο πιο μικρός νιώθεις μέσα σου άλλο τόσο σπουδαίος θέλεις να φαίνεσαι προς τα έξω. Είναι σαν να μη θέλεις να καταλάβουν οι άλλοι την άσχημη εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου.

Σαν να θέλεις να αποκρύψεις το πόσο ασήμαντος νιώθεις στην πραγματικότητα. Βλέπεις πλούσιες κυρίες να φέρονται σε υπαλλήλους καταστημάτων σαν να είναι «σκουπίδια» και «σημαντικούς» (δήθεν) κυρίους να εξευτελίζουν συνανθρώπους μας με το ψευδεπίγραφο κύρος που τους δίνει η οικονομική τους θέση, καθώς η ηλιθιότητα δεν κάνει διακρίσεις. Ένας πλούσιος και ένας φτωχός μπορεί να είναι εξίσου ηλίθιοι.

Η υπερηφάνεια όμως προηγείται της συντριβής όπως λέει ο απόστολος Παύλος, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες είχαν επινοήσει τo σχήμα: Άτη, Ύβρις, Νέμεσις, Τίσις για να αποδώσουν εύστοχα το ότι η υπεροψία δεν μένει ατιμώρητη.

Η λύση:

Καθώς έρχεσαι σε επαφή με έναν αλαζόνα ηλίθιο φρόντισε να του δώσεις την αγάπη σου και την στοργή σου, ίσως την έχει πολύ περισσότερο ανάγκη από όσο φαντάζεσαι.

Ασάφειες – Παρεξηγήσεις – Υπεκφυγές

Τι κάνει νιάου νιάου κεραμίδια; Όχι, δεν είναι ένας σκύλος που μαθαίνει ξένες γλώσσες, είναι ένας ηλίθιος που προσπαθεί να σε μπερδέψει και κατά συνέπεια παρεξηγεί και παρεξηγείται.

Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια λέει ο σοφός λαός. Με παρόμοιο τρόπο ο ηλίθιος για να μην αποκαλυφθεί πόσο ηλίθιος είναι προσπαθεί να σε μπερδέψει για να φανείς εσύ ο ηλίθιος!

Και πόσο το ευχαριστιέται όταν σε φέρει σε εκείνο το επίπεδο να αναλύεις τα αυτονόητα δεν λέγεται!

Αυτό λοιπόν είναι μέρος της προβληματικής επικοινωνίας και σε καμία περίπτωση ο ηλίθιος δεν θέλει να βγεις από εκεί. Αν πράγματι λοιπόν έχεις εμπλακεί σε μια συζήτηση με ασαφές περιεχόμενο και προσανατολισμό κατά πάσα πιθανότητα κάνεις το χατίρι ενός ηλίθιου. Του δίνεις ενέργεια και δύναμη να συνεχίσει το έργο του και γίνεσαι και ‘συ για λίγο συν-ηλίθιος τροφοδοτώντας περαιτέρω την κουβέντα.

Στο τέλος τι καλό μπορεί να υπάρξει; Είτε θα παρεξηγηθεί, είτε θα πιαστείτε στα χέρια, είτε θα βράζεις στο ζουμί σου σαν καβούρι.

Η λύση:

Μη δίνεις σημασία, σταμάτα την ανάλυση και την κουβέντα και κέρδισε πίσω την ηρεμία σου σιγά σιγά. Στο τέλος απομακρύνσου από τον χώρο και όλα καλά.

Αναίτιος Θυμός – Μίσος – Νεύρα – Αρνητισμός

Η αγένεια είναι η προσπάθεια των ηλίθιων να μιμηθούν τη δύναμη. Αν βλέπεις έναν άνθρωπο ο οποίος διαρκώς είναι μέσα στον αρνητισμό και τα νεύρα χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο και συμπεριφέρεται με απρέπεια, κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για έναν εντελώς ηλίθιο άνθρωπο.

Σαφώς αν αντιλαμβανόταν ότι έχει το δικαίωμα της επιλογής θα επέλεγε να μην είναι ηλίθιος αλλά εφόσον βλέπει την συμπεριφορά του σαν μονόδρομο και αγνοώντας το γεγονός πως είναι ηλίθιος, τότε δεν του μένει άλλη επιλογή παρά μανιώδεις επιθέσεις σε ανύποπτο χρόνο για να έχει και το στοιχείο του αιφνιδιασμού.

Βέβαια δεν είναι όλοι οι ηλίθιοι μέσα στην τρελή χαρά ή στα νεύρα. Αρκετοί είναι ήδη ταλαιπωρημένοι από τη χρόνια έκθεση στην αχαλίνωτη βλακεία που έχουν κουραστεί και νιώθουν μια εξάντληση που τους ακολουθεί σε ότι κι αν κάνουν καθημερινά.

Άλλωστε το μοναδικό πράγμα που μπορεί να υπερνικήσει τους ηλίθιους είναι η ίδια η ηλιθιότητα τους. Μπορεί σε ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας ή ίδια η βλακεία ενός ηλίθιου να στραφεί εναντίον του με ολέθριες συνέπειες για τον ίδιο. Η ζωή έχει την τάση να επιστρέφει συμπεριφορές και από αυτόν τον υπέρτατο νόμο δεν μπορεί να δραπετεύσει κανείς

Όπου βλέπεις μαζεμένο έναν όχλο ανθρώπων να προάγουν το μίσος και τη βία πιθανότατα πρόκειται για εντελώς ηλίθιους, για βασανισμένες ψυχές που έχουν θέσει σκοπό της ζωής τους να ταλαιπωρούν τους άλλους και να τους ζημιώνουν χωρίς απαραίτητα να επιδιώκουν κάποιο όφελος από αυτό.

Άλλωστε αυτός είναι ο ορισμός του κατεξοχήν ηλίθιου: Το να βλάπτει τους άλλους χωρίς κάποιο προφανές κέρδος.

Η λύση:

Όπως και σε όλες τις ακρότητες και τις υπερβολές, έτσι και εδώ η λύση δεν μπορεί να είναι κάτι ακραίο, δεν απαντάμε ποτέ στους ηλίθιους κατά την ηλιθιότητα τους. Η λύση είναι η αγάπη, είτε πρόκειται για μια διαταραγμένη, νοσηρή προσωπικότητα που επιδιώκει τη βία και την καταστροφή, είτε για μια πιο ήπια περίπτωση μίσους και φανατισμού, η αγάπη αποτελεί μονόδρομο σε τέτοιες περιπτώσεις.

Κατά κύριο λόγο αυτές είναι η ενδείξεις που αφορούν τις βασικές αρχές της ανθρώπινης ηλιθιότητας. Όπως είπαμε και πιο πριν, είναι αδύνατον να δημιουργηθεί ένας πλήρης και εμπεριστατωμένος χάρτης με σταθερά πρότυπα και συγκεκριμένες τακτικές που ακολουθούν οι ηλίθιοι.

Αυτό που μπορεί να γίνει για να εξαλειφθεί εντελώς η ηλιθιότητα από αυτό το κόσμο είναι να κάνουμε μια αυτοκριτική σαν άνθρωποι για το πως συμπεριφερόμαστε στον εαυτό μας και τους άλλους και να αφήσουμε μια μικρή υπόνοια για το αν κάνουμε ή όχι κάποια λάθη ή έχουμε κάποιες συμπεριφορές που μπορούν να χαρακτηριστούν ηλίθιες.

Αφήνοντας ένα μικρό παράθυρο αμφιβολίας ανοιχτό ενδεχομένως να φύγει η βλακεία και να επιστρέφει μόνο σε στιγμές που χρειάζεται, άλλωστε καμιά φορά το να συμπεριφέρεσαι σαν ηλίθιος έχει τη γοητεία του και τη χρησιμότητα του, αρκεί να μην είναι αιτία για να πληγείς εσύ ή κάποιος συνάνθρωπος μας.

Δύο πράγματα είναι άπειρα, το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία και για το σύμπαν δεν είμαι βέβαιος . – Άλμπερτ Αϊνστάιν

Ο αχάριστος άνθρωπος δεν έχει γιατρειά

Έχει πολλά να σου διδάξει η αχαριστία. Στην αρχή, δεν την καταλαβαίνεις. Κάνει αισθητή την παρουσία της σιγά σιγά. Κινείται υποχθόνια και κάνει τη δουλειά της. Δεν μπορείς να της αντισταθείς. Εξασθενεί τις άμυνές σου και παραλύει τις εσωτερικές σου δυνάμεις.

Σου κάνει ψυχολογικό πόλεμο. Μπαίνει μέσα στο μυαλό σου και προσπαθεί να το κουμαντάρει με τις κατηγορίες που σου προσάπτει. Μπαίνει στη μάχη πάντα με την ίδια πρόταση.

Μα εσύ δεν καταλαβαίνεις.

Ότι και εάν κάνεις, δεν είναι αρκετό για τις απαιτήσεις της. Και εσύ σαν καλός Σαμαρείτης προσπαθείς όλο και περισσότερο χωρίς να ανταμείβονται οι προσπάθειές σου. Ο πόλεμος συνεχίζεται με το αγαπημένο της όπλο. Ξεκινά την επίθεση της με την υποτίμηση. Σε μειώνει με το παραμικρό σου λάθος. Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να σου δείξει πόσο μικρός και ανήμπορος είσαι.

«Δεν έκανες και τίποτα. Όλα μόνος μου τα έκανα».

Έτσι σου μιλάει και γυρνάει το μυαλό σου ανάποδα. Προσπαθείς να κρατήσεις το στόμα σου κλειστό καθώς σου λέει κατάμουτρα πως η παρουσία σου δεν παίζει κανένα ρόλο στη ζωή της.

Ξεχνάει εκείνες τις νύχτες που καθόσουν ξάγρυπνος δίπλα της για να ακούσεις τα παράπονά της. Σβήνει από τη μνήμη της τα ξενύχτια που έριξες για να την κανείς χαρούμενη και να την αποφορτίσεις από το άγχος της. Παραβλέπει τις θυσίες σου αλλά θυμάται πάντα τις σκληρές σου κουβέντες και τα λάθη σου.

Βλέπεις είναι καλή στο παιχνίδι της αποπλάνησης. Σε χειρίζεται χωρίς να σε υπολογίζει. Δεν την ενδιαφέρει κανένας παρά μονό ο εαυτός της. Θέλει μοναχά να παίρνει και το συμφέρον της είναι η μοναδική της ανάγκη. Προσέχει μόνο όσους την εξυπηρετούν. Θέλει να γίνονται τα χατίρια της μόνο, χωρίς να τη νοιάζουν οι ανάγκες σου. Όλοι θεωρούνται εχθροί της εάν δε συμφωνήσουν μαζί της και ποτέ δεν αναγνωρίζει τα λάθη της. Αντιθέτως, κάνει ότι περνά από το χέρι της για να αποποιηθεί από τις ευθύνες της. Μισεί αυτούς που την κρίνουν και δεν την επαινούν. Για αυτό το λόγο, μένει πάντα μόνη της χωρίς φίλους, χωρίς ανθρώπους που να την καταλαβαίνουν.

Μοναχά βρίσκει διεξόδους σε φτηνές αγκαλιές και φτηνούς ανθρώπους. Ψάχνει να βρει τους όμοιούς της που θα τη συμπληρώσουν. Η γοητεία που σου ασκούσε στην αρχή έχει εξαφανιστεί και έχει μετατραπεί σε αβυσσαλέα απέχθεια. Αισθάνεσαι αηδιασμένος από την πραγματική της όψη και το μόνο που θέλεις είναι να την πετάξεις από τη ζωή σου.

Έχεις την ανάγκη να την διώξεις από τη ζωή σου γιατί κατάλαβες τις παρενέργειές της πάνω σου. Σταμάτησες να είσαι ο εαυτός σου και έγινες αυτό που μισούσες. Κοιτάς τον καθρέφτη και βλέπεις έναν ξένο ο οποίος πιστεύει όσα σου λέει αυτός ο αχάριστος άνθρωπος.

Δε γιατρεύεται η αχαριστία όταν μπαίνει σε ανθρώπινο σώμα. Τώρα το κατάλαβες και με το παραπάνω. Για αυτό όταν τους συναντήσεις στο δρόμο σου να τους κοιτάς όχι τόσο στα μάτια τους αλλά κυρίως στο στόμα τους .Έχουν μάθει να λένε λέξεις με πρώτο συνθετικό το εγώ και ποτέ το εμείς.

Εν τέλει, η αχαριστία τους σου δίδαξε το πιο σημαντικό μάθημα στη ζωή σου. Έμαθες να επιλεγείς τους σωστούς από τους σκάρτους. Και αυτό είναι μεγάλη υπόθεση για την ευτυχία σου.

Κβαντική συνειδητότητα

Εμείς οι άνθρωποι είμαστε κάποιες παράξενες κι αλλόκοτες μηχανές, που τις τροφοδοτείς με ψωμί, κρασί, ψάρι, χόρτα και σου παράγουν έναν κόσμο γεμάτο αναστεναγμούς, γέλιο και όνειρα.
– Νίκος Καζαντζάκης

Ο άνθρωπος από την εποχή που άρχισε να έχει κάποια στοιχειώδη αντίληψη για τον εαυτό του και την θέση του μέσα στο σύμπαν, έψαχνε να βρει την σχέση που διέπει την συμβίωση με τους ομοίους του και με το περιβάλλον του. Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας στις μέρες μας δίνει την δυνατότητα μιας χειροπιαστής απόδειξης πλέον ότι ο άνθρωπος επηρεάζει το περιβάλλον του μα και επηρεάζεται από αυτό. Και η σύγχρονη εποχή αποτελεί ιστορική καμπή στην δομή και την λειτουργία της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς.

Η επιστήμη, με την εξελικτική της πορεία, έφτασε στο σημείο της απόδειξης του αλληλοσυσχετισμού και της αλληλεπίδρασης των πάντων μέσα στο σύμπαν. Αυτό αποτέλεσε ένα μεγάλο βήμα των ερευνητών, γιατί προς αυτή την κατεύθυνση εξηγούνται πολλά φαινόμενα και δίνονται απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα, τα οποία μέχρι στιγμής θεωρούνταν θέματα της φιλοσοφίας ή της λεγόμενης «μεταφυσικής». Και αυτό το βήμα είναι πολύ παρήγορο για την πνευματική πορεία της ανθρωπότητας.

Η περίοδος πριν τον Αϊνστάιν χαρακτηρίστηκε από μια μονοδιάστατα «μηχανιστική» αντιμετώπιση κάθε μορφής ύλης. Και η κλασική μηχανική του Νεύτωνα προσέφερε άφθονη υποστήριξη στην ντετερμινιστική άποψη για τον κόσμο, μέσα από την οποία περιγραφόταν μια εικόνα που άφηνε ελάχιστα περιθώρια ελευθερίας ανθρώπινη συνείδηση. Από τις αρχές όμως του περασμένου αιώνα παρατηρήθηκε μια μεγάλη αλλαγή στο χώρο της φυσικής, μια αλλαγή που εξακολουθεί να αναπτύσσεται στις σύγχρονες θεωρίες περί ύλης και ενέργειας. Και στη νέα χιλιετία, οι άνθρωποι απελευθερωμένοι από τις παλιές προκαταλήψεις αυτού του μοντέλου που ευτέλιζε συναισθήματα, διαίσθηση και φαντασία, αναζητούν, πλέον, άλλα επίπεδα γνώσης.

Η Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν αλλάζει όλη την εικόνα του κόσμου. Ενώνει τον χώρο με τον χρόνο σε κάτι ενιαίο, τον 4-διάστατο χωροχρόνο και κατόπιν εισάγει το Ενοποιημένο πεδίο που ενοποιεί τον χώρο, τον χρόνο, την ύλη και την ενέργεια. Η ύλη επίσης, είτε σαν σωματίδια είτε σαν πεδία(ενέργεια), γίνεται ιδιότητα του καμπύλου χωροχρόνου και έτσι, ο κόσμος αποκτά μια ενότητα. Ο δε χωροχρόνος και η ύλη-ενέργεια, έγινε γνωστό πως, άρχισαν να υπάρχουν με το big-bang-την μεγάλη έκρηξη, πριν από 15 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, και από τότε ο χώρος διαρκώς διαστέλλεται.

Κάνοντας ένα παραλληλισμό, θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο και για τη γνώση μας, της οποίας τα όρια -τα τελευταία χρόνια- άρχισαν ¨διαστέλλονται¨ και αυτά, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα την εικόνα του κόσμου στον οποίο υπάρχουμε. Ζούμε σε ένα διαρκώς συντελούμενο θαύμα, που η Φυσική απλώς περιγράφει αλλά αδυνατεί να εξηγήσει πλήρως. Η επιστημονική γνώση γίνεται πλέον ένα είδος θαυμαστής προφητείας. Μα το βάθος του ωκεανού παραμένει ακόμη απρόσιτο, γιατί η φύση έχει “μεγάλο βάθος” κι είναι αρκετά πολύπλοκη μέσα στην απλότητά της!

Το κάλεσμα της αφύπνισης

Παρ’ όλο που το θαύμα της ζωής συντελείται συνεχώς μπροστά μας, αρκετοί άνθρωποι δρουν ακόμη σα μηχανές, χωρίς να καταλαβαίνουν τι κάνουν. Και στις μηχανές δεν υπάρχει χώρος για συνειδητή εμπειρία. Άνθρωπος δε χωρίς αφυπνισμένο πνεύμα γίνεται ένα ον επικίνδυνο για τον εαυτό του αλλά και για τους άλλους. Και αυτό το βλέπουμε σήμερα, μιας και πάνω στη γη τα δύο τρίτα περίπου του κόσμου ζουν σε συνθήκες υπανθρώπινες, πείνας, δίψας, πολέμου, φτώχειας, χωρίς αυτό να απασχολεί τους υπόλοιπους.

Ακόμη και στις προοδευμένες χώρες πολλά εκατομμύρια ανθρώπων ζουν μέσα σε χαρτοκούτια ή κάτω από γέφυρες ή μέσα στον υπόγειο σιδηρόδρομο. Αυτό είναι ένα σημάδι για το πόσο λίγο έχουμε προοδεύσει ως ανθρώπινη κοινωνία και ως αφυπνισμένα όντα. Εάν όμως αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε ότι πράγματι υπάρχει κάποιο κενό στη σχέση μας με τον κόσμο, τότε έχουμε κάνει βήματα στο να αποκτήσουμε μια γνώση που δεν διατυπώνεται με λόγια. Έχουμε αλλάξει σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο!

«Αυτός ο άλλος τρόπος σκέψης που θα μας βοηθήσει να αλλάξουμε και καταδεικνύεται μέσα από την κβαντομηχανική, λέει πως ο κόσμος δεν είναι μια καλοκουρδισμένη μηχανή, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που εκτείνεται μέσα στο χώρο και τον χρόνο. «Έτσι, από μια πολύ βασική άποψη που έχει να κάνει με κανόνες και ηθική, ό,τι σκέφτομαι, επηρεάζει τον κόσμο. Και αυτό αποτελεί πραγματικά το κλειδί του, γιατί η αλλαγή της κοσμοθεώρησης είναι σημαντική», γράφει ο Dean Radin(Ph.D), επιστήμονας στο Ίδρυμα Νοητικών Επιστημών στο βιβλίο Τι στο μπιιιπ ξέρουμε και προσθέτει πως: «Το θέμα είναι ότι βρισκόμαστε εδώ για να κάνουμε κάτι με τους εαυτούς μας. Είμαστε εδώ για να εξερευνήσουμε τα πλήρη όρια του σύμπαντος˙ είμαστε εδώ για να καταστήσουμε το άγνωστο γνωστό»!

Από την ύπαρξη, λοιπόν, ενός Κρίσιμου Πλήθους ανθρώπων που βιώνουν τη ζωή τους ως ένα περιπετειώδες ταξίδι -στο οποίο οδηγούμαστε όλοι μας προς τα εμπρός μέσα από νέες και μυστηριώδεις ανακαλύψεις- ξεκίνησε ένα είδος αφύπνισης. Αυτή η αφύπνιση αντιπροσωπεύει τη δημιουργία μιας νέας πληρέστερης κοσμοθεωρίας, η οποία αντικαθιστά την μέχρι πρότινος ενασχόλησή μας με την εξασφάλιση ανέσεων. Έτσι, οι νέες αντιλήψεις της φυσικής άρχισαν να προκαλούν μια εκ θεμελίων μεταβολή στην άποψή μας για τον κόσμο, μιας και η μηχανιστική ερμηνεία του κόσμου εγκαταλείφθηκε, για να υιοθετηθεί η ολιστική και οικολογική άποψη. Άποψη, που έχει διατυπωθεί ήδη από τους μυστικιστές όλων των εποχών και όλων των παραδόσεων! Και όπως γράφει γνωστός φυσικός ο Τζ. Ρ. Οπενχάιμερ στην Επιστήμη και Κοινή Κατανόηση «οι γενικές ιδέες για την ανθρώπινη κατανόηση, που απεικονίζονται στις ανακαλύψεις της ατομικής φυσικής, δεν είναι από φύση τους άγνωστες, ανήκουστες ή νέες. Ακόμη και στο δικό μας πολιτισμό έχουν μια ιστορία, ενώ στη βουδιστική και ινδουιστική σκέψη κατέχουν αξιοσημείωτη και κεντρική θέση. Σε τέτοιες ιδέες θα βρούμε εξηγήσεις, ενθάρρυνση και διύλιση της παλιάς σοφίας».

Η μεταβολή αυτή προς έναν άλλο τρόπο σκέψης δεν έγινε καθόλου εύκολα στην επιστημονική κοινότητα, εξαιτίας του ότι αρκετοί επιστήμονες δεν αποδέχονταν αυτή την νέα άποψη του φυσικού κόσμου. Η διερεύνηση, όμως, του ατομικού και υποατομικού κόσμου τους έφερε σε επαφή με μια παράξενη και απρόσμενη πραγματικότητα, κάτω από την πίεση της οποίας υποχρεώθηκαν επίπονα να συνειδητοποιήσουν, ότι οι βασικές αρχές τους και ο τρόπος της σκέψης τους, δεν διέθεταν την ικανότητα να περιγράψουν τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε, και για αρκετά χρόνια υπήρξε μεγάλη κρίση στους πανεπιστημιακούς κύκλους. Μάλλον, είχε έρθει ο καιρός να αμφισβητήσουν το παλιό μοντέλο μέσα από το οποίο εξηγούσαν την ύπαρξη της ζωής.

Οι καρποί της αμφισβήτησης

Από τελευταίες δεκαετίες, όμως, του περασμένου αιώνα οι προσπάθειες των ερευνητών -απ’ όλες πανεπιστημιακές κατευθύνσεις- ανταμείφθηκαν με μια βαθύτερη γνώση της φύσης της ύλης, της σχέσης της με τον ανθρώπινο νου και το σύμπαν. Και η αναθεώρηση έδωσε τους καρπούς της! Σήμερα, όλα δείχνουν ότι το μέλλον ανήκει σε μια νέα εικόνα του τρόπου που εκφράζεται η ζωή. Και όπως λέει ο μυθολόγος οραματιστής Τζόζεφ Κάμπελ: «Το να αφήνεις τον οριοθετημένο κόσμο μέσα στον οποίο μεγάλωσες… να προχωρείς πέρα από όσα γνωρίζουν οι άνθρωποι…σε τομείς υπέρβασης… μετά να βρίσκεις αυτό που λείπει και επιστρέφεις με αυτό το δώρο, αυτό είναι το πνεύμα της μεγάλης ανθρώπινης περιπέτειας που λέγεται Ζωή.»!

Η «επιστροφή με το δώρο», ως μια άλλη έκφραση της εξέλιξης της ζωής, μας δίνεται από τον κόσμο της σύγχρονης φυσικής, όχι μόνο για χρήση στα μεταπτυχιακά και στις έδρες των πανεπιστημίων, αλλά και για την αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς μέσα στην καθημερινότητα. Γιατί, δεν αρκεί μόνο ο εντοπισμός του νοήματος επάνω στο “τι είναι σύγχρονη φυσική και τι κάνουν τα κβάντα” στα πειράματα και τις αίθουσες διδασκαλίας. Επιβάλλεται η μετουσίωση του νοήματος αυτού στην καθημερινή πραγματικότητα. Καλούμαστε όλοι μας να αναπτύξουμε τα δώρα της πνευματικότητάς μας και να μάθουμε πως γινόμαστε αποτελεσματικοί δημιουργοί. «Αν δε αλλάξουμε κατεύθυνση, θα καταλήξουμε ακριβώς εκεί όπου κατευθυνόμαστε» λέει μια κινέζικη παροιμία, και δίνει το πρόσταγμα για σύμπλευση με τα σημάδια των καιρών.

Η ευρύτερη συνειδητοποίηση της ζωής και η με κάθε μέσο ενίσχυση της νέας διανοητικής στροφής συνθέτουν σήμερα το καθήκον κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου, γιατί, το σύνολο της κοινωνίας μας υφίσταται κι αυτό μια ανάλογη κρίση με αυτή των επιστημόνων. Μπορούμε να παρατηρήσουμε καθημερινά τις εκδηλώσεις αυτής της κρίσης στα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης και στις εφημερίδες: Μεγάλη οικονομική κρίση, ανεργία, φτώχεια, ενεργειακή κρίση, έλλειψη κοινωνικής πρόνοιας, μόλυνση και άλλες περιβαλλοντολογικές καταστροφές, επικίνδυνη ανάπτυξη της βίας και της εγκληματικότητας και μέγα πλήθος ασθενειών.

Οι άνθρωποι της Δύσης άρχισαν να έρχονται, πλέον, σε επαφή με τις πραγματικές τους ανάγκες και την επιβίωσή τους, καθώς έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο με το θηρίο του υπερκαταναλωτισμού και ωθούνται να βρουν νέους τρόπους για να δώσουν λύσεις στα προβλήματά τους, ώστε να αντιμετωπίσουν την παγκόσμια κατάρρευση παλιών αξιών. Βιώνουν τη ρευστότητα των γεγονότων γύρω τους παρ’ όλο που ορισμένα από αυτά είναι πλασματικά (όπως πχ. η τωρινή οικονομική κρίση), δεν αντέχουν όλο αυτό το βάρος, διαλύονται και αρρωσταίνουν. Ο πανικός και η ανασφάλεια ωθούν όλο και περισσότερους ανθρώπους να ορισθούνε σε νέες θέσεις και να αφυπνίσουν δυνάμεις που ήταν ναρκωμένες.

Αυτά τα φαινόμενα αντιπροσωπεύουν τα πολλαπλά πρόσωπα μιας μεγάλης κρίσης που φαίνεται πως είναι τελικά μια κρίση αντιλήψεων. Όπως κι η κρίση στον χώρο της φυσικής τον περασμένο αιώνα, έτσι και τώρα προσπαθούμε ακόμη να εφαρμόσουμε τις αρχές μιας ξεπερασμένης άποψης του κόσμου σε μια πραγματικότητα που είναι αδύνατον πλέον να γίνει κατανοητή στα πλαίσια αυτών των αρχών. Ίσως έφτασε ο καιρός πια, όπου και η επιστήμη καλείται να κάνει το άλμα της πλέον για τον άνθρωπο ολοκληρωτικά, και όχι για την επιστήμη την ίδια ή την κυριαρχία του πλανήτη!

Αλλαγή πλεύσης σημαίνει ¨νέος σκοπός¨

«Υπάρχει, ακόμη, μια ολοκληρωτική ασυνέπεια ανάμεσα στην άποψη του κόσμου της σύγχρονης φυσικής και στην εικόνα που προσφέρει η σύγχρονη κοινωνία. Οι δομές της σημερινής κοινωνίας είναι πλέον ξεπερασμένες και δεν αντανακλούν την αρμονική αλληλουχία που παρατηρούμε στη φύση. Πρέπει λοιπόν να αγωνιστούμε για την αποκατάσταση της δυναμικής αλληλουχίας και για να το πετύχουμε αυτό, χρειαζόμαστε μιαν εντελώς διαφορετική κοινωνική και οικονομική δομή και πρωτίστως, μια διαφορετική αντίληψη του εαυτού μας και του κόσμου γύρω μας» γράφει ο θεωρητικός φυσικός Fritjof Capra στην Κρίσιμη Καμπή και συνεχίζει λέγοντας «Αλλά, για να φτάσουμε εκεί είμαστε υποχρεωμένοι να περάσουμε από μια πολιτιστική επανάσταση, με το βαθύτερο νόημα της έννοιας. Η έκβαση αυτής της πολιτιστικής επανάστασης θα κρίνει και το αν θα καταφέρουμε να επιβιώσουμε σαν πολιτισμός.»

Μέχρι πρότινος είχαμε βολευτεί σ’ ένα χωριστικό μοντέλο του κόσμου, που φτιάξαμε για να εξυπηρετεί την ανθρώπινη ματαιοδοξία μας. Σήμερα, καλούμαστε να κατανοήσουμε ότι ζούμε σε έναν σφαιρικά διασυνδεδεμένο κόσμο, όπου όλα τα βιολογικά, ψυχολογικά, κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά φαινόμενα αλληλοεξαρτώνται. Εμείς είμαστε εδώ για να κάνουμε κάτι γι’ αυτή την ζωή. Γιατί, σκοπός της ανθρώπινης ύπαρξης είναι να φθάσουμε στον παράδεισο πάνω στη γη, μιας και η αιωνιότητα δεν βρίσκεται στο επέκεινα, αλλά στο τώρα. Αν δεν τη βρούμε εδώ, δεν θα τη βρούμε πουθενά. Γι’ αυτό γινόμαστε καθημερινά, σε όλο και μεγαλύτερο εύρος, αποδέκτες και κομιστές γνώσης.

Με κέντρο την αντίληψη αυτή, έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια μία σειρά από επιστημονικούς τομείς, που ασχολούνται κυρίως με τον εγκέφαλο, προσεγγίζοντάς τον είτε σαν μοντέλο, είτε σαν πεδίο μελέτης. Οι εξελίξεις στη Πληροφορική, στη Βιολογία, στη Γενετική, στην Ιατρική και στη Ψυχολογία εισάγουν συνεχώς νέα δεδομένα στην ερευνητική προσπάθεια των επιστημόνων παγκοσμίως, αφού ο μοναδικός τρόπος για τη μετατροπή αυτών των δεδομένων σε γνώση γίνεται πλέον διαμέσου της αυξανόμενης χρήσης συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών και ειδικότερα των εφαρμογών πληροφορικής στις βιολογικές επιστήμες.

Αν και αυτή η απορρόφηση από την τεχνολογία ήταν ένα σημαντικό βήμα, η αναγνώριση και συνειδητοποίηση των καταστάσεων που συμβαίνουν στη ζωή μας, μας κάνει να ανοιχτούμε στο νέο σκοπό της ανθρώπινης ζωής πάνω σε αυτόν τον πλανήτη και την πραγματική φύση του σύμπαντος μέσα στο οποίο υπάρχουμε και εξελισσόμαστε. Ήδη, η αναδυόμενη μορφή της ανθρωπότητας άρχισε να αποκτά βαθύτερη αυτοκατανόηση και συνείδηση γνωρίζοντας περισσότερα πράγματα για τον εαυτό της και τον κόσμο που την περιβάλλει. Η λογική είναι πλέον πολυεπίπεδη, πιο ολοκληρωμένα ταυτόχρονη, και όχι γραμμική-σειριακή-διαζευκτική. Η δε αίσθηση της ταυτότητας γίνεται πιο περιεκτική-συλλογική και όχι απομωνομένη-ατομική. Βρισκόμαστε εδώ για να γίνουμε δημιουργοί και να διαποτίσουμε τον χώρο με σκέψεις, νέες ιδέες και συναισθήματα. Και η κβαντική θεωρία έχει θέσει πολλά αναπάντητα ερωτήματα στην επιστήμη, η οποία προσπαθεί να ξεπεράσει τον εαυτό της με «κβαντικά άλματα», σε νέα πεδία ¨δύναμης¨ προσιτά στον άνθρωπο.

Το σύμπαν είναι σκέψη

Κάποτε, οι εφημερίδες και επιστημονικά περιοδικά έγραφαν ότι μόνο δώδεκα άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν κατανοήσει τη θεωρία της Σχετικότητας. Ο θεωρητικός κβαντικός φυσικός Ρ. Φέϊνμαν υποστήριξε ότι εκείνοι που έχουν καταλάβει την παραπάνω θεωρία είναι πολύ περισσότεροι. Ωστόσο, ο ίδιος πρόσθεσε ότι «κανείς δεν είναι σε θέση να κατανοήσει πλήρως την κβαντομηχανική επειδή αυτή εκτείνεται πέρα από τα όρια της ανθρώπινης λογικής». Και εδώ αρχίζουν να περιπλέκονται τα πράγματα με τρόπο συναρπαστικό φτάνοντας στην περίφημη διατύπωση του αστρονόμου Τζέημς Τζηνς ο οποίος είπε πως: «Το σύμπαν πλέον αρχίζει να μοιάζει περισσότερο σαν μια τεράστια σκέψη παρά σαν μια μεγάλη μηχανή». Και αυτή η σκέψη δείχνει πως το κβαντικό άλμα μπορεί να συμβεί κάθε στιγμή και όχι μόνο στον κόσμο των ηλεκτρονίων, αλλά και στον ενεργειακό κβαντικό κόσμο της ανθρώπινου μυαλού!

Γνωρίζουμε πλέον, ότι ο κόσμος μας δεν είναι μόνο μια επαναλαμβανόμενη ρουτίνα, γιατί με την παρατήρησή μας αλλάζουμε τον εαυτό μας μα και κάθε τι γύρω μας. Μάθαμε πως η καθημερινότητά μας δεν είναι πια ευτελής, μα είναι μια δυνητικά δυναμική πραγματικότητα. Και αντιλαμβανόμαστε πλέον το γεγονός ότι, τίποτε δεν είναι πραγματικό και ότι δεν ζούμε μέσα σ’ ένα υλικό σύμπαν, αλλά σε ένα σύμπαν δυναμικής ενέργειας!

Η θεωρία της Πολυπλοκότητας, που ακόμη διαμορφώνεται, μας δείχνει ότι ένα φυσικό σύστημα είναι ένα όλον το οποίο δεν εξηγείται από τα μέρη του και επίσης, ότι το σύμπαν και ο κόσμος δημιουργούνται συνεχώς, όχι με τυχαίο τρόπο, αλλά με μια μαθηματική και μη αναγωγική νομοτέλεια. Τα δε σωματίδια είναι νέφη πιθανότητας που διαρκώς δημιουργούνται από το κβαντικό κενό, όπως αυτό περιγράφεται με την εξίσωση του Έρβιν Σρέντινγκερ και την Κβαντική Θεωρία Πεδίου. Και η ύλη δεν είναι και τόσο υλική όσο επίσης πιστεύαμε. Τα γεγονότα στον κόσμο της ύλης δεν είναι υλιστικά˙ είναι τελετουργικές πράξεις μέσα στο ναό της ζωής και μόνο ο τρόπος, που σκεπτόμαστε γι’ αυτά, έχει δημιουργήσει τον υλισμό. Τα δε όντα είναι μορφές μέσα σε μορφές, λόγοι μέσα σε λόγους και το σύμπαν γίνεται τελικά ένα ποίημα που διαρκώς “γράφεται”, οι δε λέξεις του είναι οι κοσμικές μορφές από το μικροσκοπικό μέχρι το μακροσκοπικό επίπεδο! Τίποτα δεν είναι τυχαίο και συγχρόνως τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο. Το μέλλον δημιουργείται και είναι διαρκώς νέο ενώ εμπλουτίζει τον κόσμο με οντολογική καινοφάνεια, έτσι ώστε το μέλλον να μην ταυτίζεται με το παρελθόν και να μην μπορεί να αντιστραφεί ο χρόνος. Αυτό είναι, επίσης, και το βαθύτερο νόημα της Αρχής της Εντροπίας στην Θερμοδυναμική. Εντέλει, η κάθε χρονική στιγμή είναι κάτι το μοναδικό και ανεπανάληπτο, όπως και κάθε φυσική ύπαρξη, με κορύφωση τον άνθρωπο. Όλα αυτά δείχνουν την ενότητα του κόσμου, μολονότι αυτός αποτελείται από πολλά επιμέρους υλικά σωματίδια. «Εν τω παν», λοιπόν, και «εν τω παντί το Εν»!

Κβαντική συνειδητότητα

Οι ολοφάνερες, λοιπόν, ομοιότητες ανάμεσα στη δομή της ύλης και στη δομή του νου δεν θα πρέπει να μας εκπλήττουν, εφόσον η ανθρώπινη συνείδηση παίζει κρίσιμο ρόλο στη διαδικασία της παρατήρησης. Και στα πλαίσια της ατομικής φυσικής η συνείδηση καθορίζει ως έναν μεγάλο βαθμό τις ιδιότητες των παρατηρούμενων φαινομένων. Κανένα φαινόμενο, είτε συμβαίνει τώρα, είτε συνέβη στις πρώτες στιγμές της δημιουργίας του Σύμπαντος, δεν συνιστά φαινόμενο ώσπου να παρατηρηθεί. Γιατί, τα σωματίδια του μικρόκοσμου δεν υπάρχουν αλλά γίνονται! Δηλαδή, σύμφωνα με την Κβαντική Θεωρία τα πράγματα στο μικροσκοπικό επίπεδο δεν υπάρχουν με αντικειμενικό τρόπο αλλά διαρκώς δημιουργούνται και περνούν από την δυνατότητα στην πραγματικότητα. Αυτό είναι μια από τις πολλές παραδοξότητες της θεωρίας αυτής, όπως επίσης και το φαινόμενο στο οποίο δύο σωματίδια όσο μακριά και αν βρεθούν διατηρούν μια εκπληκτική ενότητα μέσω ατοπικών (δηλαδή μη χωρικών–τοπικών) αλληλεπιδράσεων.

Το δε κρίσιμο χαρακτηριστικό αυτής της θεωρίας δεν είναι μόνο η απαίτηση της παρουσίας του παρατηρητή προκειμένου να εντοπιστούν οι ιδιότητες ενός ατομικού φαινομένου, αλλά κι επίσης προκειμένου να εκδηλωθούν αυτές οι ιδιότητες. Σε υποατομικό επίπεδο υπάρχει μόνο πιθανότητα αλλά όχι προβλεψιμότητα και το αποτέλεσμα αλλάζει αναλόγως τον παρατηρητή και το παρατηρούμενο. Με άλλα λόγια, η συνειδητή μου απόφαση να παρατηρήσω, για παράδειγμα, ένα ηλεκτρόνιο, θα προσδιορίσει ως ένα σημείο και τις ιδιότητες του ηλεκτρονίου αλλά και την δική μου κατάσταση. Αν του υποβάλλω πχ. μια σωματιδιακή ερώτηση, θα μου δώσει μια σωματιδιακή απάντηση. Αν του υποβάλλω μια κυματική ερώτηση, θα μου δώσει και κυματική απάντηση. Κανείς και τίποτα δεν διαθέτει αντικειμενικές ιδιότητες ανεξάρτητες από τον νου μου. Για να περιγράψει κανείς τι συνέβη στο παράδειγμα, θα πρέπει να απορρίψει την παλιά λέξη “παρατηρητής” και να βάλει στη θέση της τη νέα λέξη “συμμέτοχος”. Ο μέχρι πρότινος, λοιπόν, καρτεσιανός διαχωρισμός ανάμεσα στον νου και την ύλη, ανάμεσα σε παρατηρητή και παρατηρούμενο παύει να ισχύει και ο κόσμος μας δεν θα είναι ποτέ πλέον ο ίδιος!

Είναι αδύνατο πια να μιλάμε για τη φύση, αν ταυτόχρονα δεν αναφερόμαστε και στον εαυτό μας. Η κβαντική θεωρία αναγνωρίζει ότι η πράξη της παρατήρησης αλλάζει την κατάσταση του παρατηρούμενου συστήματος. Ωστόσο, δεν καταπιάνεται με ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την φύση του παρατηρητή: Ποιοι είμαστε εμείς οι παρατηρητές; Από πού προερχόμαστε; Γιατί είμαστε εδώ; Πώς σχετιζόμαστε με τον Φυσικό Κόσμο; Κάποιοι φυσικοί πάντως ισχυρίζονται πως το γεγονός ότι ατενίζουμε τον έναστρο ουρανό ίσως να είναι τόσο σημαντικό, που η ίδια η προέλευση του κόσμου να εξαρτάται από αυτό. Και εδώ, έρχεται η θεωρία της Ανθρωπικής Αρχής να μας οδηγήσει στην απλή διαπίστωση, ότι δεν θα κατανοήσουμε ποτέ το φυσικό σύμπαν αν δεν συνδέσουμε τις θεωρίες μας με την ύπαρξη συνειδητών όντων και της ίδιας της συνειδητότητας.

Θεωρούμε, συνήθως, ότι το εξελισσόμενο ή αναπτυσσόμενο σύμπαν συμβαίνει αντικειμενικά, ανεξάρτητα από την ανθρώπινη εξέλιξη, μα στο σύμπαν υπάρχουν χωροχρονικές μη-τοπικότητες οι οποίες συνδέουν τα πάντα μεταξύ τους. Με την έννοια αυτή γίνεται περισσότερο κατανοητό γιατί η αιώνια φιλοσοφία επιμένει, ξανά και ξανά, στο ίδιο σημείο: Παρελθόν και μέλλον είναι ψευδαισθήσεις˙. μόνο το Αιώνιο Παρόν υπάρχει και σ’ Αυτό εμπεριέχονται τα πάντα! Οι καθολικές συσχετίσεις των σωματιδίων, που αποδείχτηκαν και στο εργαστήριο, οδηγούν στη Συμπαντική Ενότητα και άρα στη Συμπαντική Ολότητα. Τα είδη όντως εξελίσσονται, παράλληλα, όμως εξελίσσεται και το Οικοσύστημα της Γης ως μονάδα. Πως, λοιπόν, να διαχωρίσουμε τον άνθρωπο από τον Κόσμο του;

Το σαρδόνιο χαμόγελο του εγκεφάλου

Όλες οι παραπάνω ιδέες που παρουσιάζονται στη νέα φυσική και άλλες τόσες, ίσως να φαίνονται στην αρχή παράξενες για το δυτικό νου και ο άνθρωπος αισθάνεται μεγάλη δυσκολία με τις περίεργες αυτές τις απόψεις. Μάλλον ο νους μας δειλιάζει, ακόμη, στην προσδοκία των καμπυλωμένων διαστημάτων ή των περιοχών που βρίσκονται πέρα από το χωροχρόνο, και να σκέπτεται σε παραπάνω από τις τέσσερεις διαστάσεις. Την ίδια ίσως δειλία νιώθει να αντιμετωπίσει τις 26 διαστάσεις της θεωρίας των Υπερχορδών, ή που καλείται επίσης να κατανοήσει έννοιες όπως την “επαλληλία”, που σημαίνει ότι ένα σωματίδιο αν δεν παρατηρηθεί μπορεί να βρίσκεται σε δύο ή περισσότερα μέρη ταυτόχρονα καταστάσεων. Πολλές φορές όμως η φύση των πραγμάτων το απαιτεί! Αυτό ισχύει όταν μελετάμε ατομικά ή υποατομικά φαινόμενα και από ό, τι φαίνεται πλέον και φαινόμενα του εγκεφάλου! Γιατί, και ο εγκέφαλος είναι ένα φυσικό σύστημα κι όλοι οι βασικοί νόμοι της φύσης και των βασικών συστημάτων που την διέπουν είναι συμπαντικής εμβέλειας.

Η κβαντική θεωρία του εγκεφάλου δεν έρχεται σε αντίθεση με τις ανακαλύψεις της νευροβιολογίας. Απλά δίνει στους νευρώνες τη δυνατότητα μίας ταχύτατης επικοινωνίας, ώστε να λειτουργούν ταυτόχρονα διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου, Και οι θεωρητικοί φυσικοί έχουν υποστηρίξει ότι η λειτουργία μακρο-μοριακών συστημάτων, όπως οι πρωτεΐνες, σχετίζονται άμεσα με τις κβαντικές διαδικασίες. Σωματίδια, επίσης, που χωρίζονται από αχανείς χωροχρονικές αποστάσεις γνωρίζουν το ένα τι κάνει το άλλο. Όταν δηλαδή ένα ηλεκτρόνιο πηδάει σε μια νέα τροχιά στο εξωτερικό ενός ατόμου, το αντι-ηλεκτρίνιο (ή ποζιτρόνιο) που είναι ¨ζευγάρι¨ μαζί του πρέπει να αντιδράσει, όπου κι αν ζει μέσα στο σύμπαν. Ουσιαστικά, αυτό το μνημονικό δίκτυο απλώνεται σε όλο το σύμπαν, συνδέει τα πάντα και τα επεκτείνει.

Η πιθανότητα λοιπόν ότι κάθε άνθρωπος είναι ένα άπειρο ον γίνεται όλο και πιο πραγματική τώρα. Προικισμένοι με πλήρη προσαρμοστικότητα στο νευρικό μας σύστημα, έχουμε όλοι την επιλογή να υψώσουμε τα όρια ή να τα γκρεμίσουμε. Κάθε άνθρωπος συνεχώς κατασκευάζει μια εντυπωσιακή παράθεση σκέψεων, αναμνήσεων, επιθυμιών και αντικειμένων. Αυτά τα ερεθίσματα, που κυματίζουν μέσα στον ωκεανό της συνείδησης, γίνονται και η πραγματικότητά μας. Αν ξέραμε πώς να ελέγχουμε τη δημιουργία των ερεθισμάτων της διάνοιας θα ήμασταν ικανοί όχι μόνο να δημιουργήσουμε νέους νευρώνες αλλά και οτιδήποτε άλλο! «Ό,τι βλέπουμε, γινόμαστε και ότι σκεφτούμε μπορεί να γίνει»: είναι μια αλήθεια που διαμορφώνει ολόκληρη τη φυσιολογία, περιλαμβανομένου και του εγκεφάλου.

Ο αιώνας που πέρασε μπορεί να έδωσε μια μεγάλη αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού πάνω στον πλανήτη, ταυτόχρονα όμως μας σημάδεψε και με πολλούς θανάτους. Έτσι, η ανθρωπότητα μπήκε στον πειρασμό να κατανοήσει πιο έντονα την θνητή της φύση και αυτό εξανάγκασε τον ανθρώπινο εγκέφαλο να προβάλει την ύπαρξή του στο μέλλον, ούτως ώστε να μπορέσει να συναντήσει τον εαυτό του αύριο.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος εκτός από την ικανότητά του να δημιουργεί μια εικόνα του μέλλοντος, μέσω μιας διεύρυνσης της νοητικής λειτουργίας, είχε ανάγκη να δημιουργήσει μια εικόνα του μέλλοντος που ανοιγόταν μπροστά του, εν είδη υπόσχεσης πως η τελευτή δεν θα τον άγγιζε. Γιατί, μια βασική και βαθιά επέκταση της συνειδητότητας επιτρέπει στον άνθρωπο να αποκτήσει καθαρότερη εικόνα του μέλλοντος και επομένως να καλλιεργήσει την προσωπικότητά του ως προς αυτό. Ως έκφραση, λοιπόν, τόσο της αναπτυσσόμενης συνειδητότητάς του ο άνθρωπος, όσο και της «κρίσης» θανάτου ή άρνησης της τελευτής του, πρόβαλλε το κβάντο ως αντικείμενο «καλλιέργειας» για να μπορέσει να τραφεί η ανθρώπινή του ύπαρξη μέσα από το Συλλογικό ασυνείδητο. Και απ’ ότι βλέπουμε, η ανθρωπότητα αρχίζει σιγά-σιγά να παραδίδει εθελούσια τις ατομικές υλιστικές ικανοποιήσεις του παρόντος, προκειμένου να καλλιεργήσει μια πνευματική πίστη στο αύριο, και επομένως να «εξαγοράσει χρόνο», για να αποφύγει την τελευτή της νέας και ανώτερης αίσθησης του συλλογικού εαυτού.

Και ο Dr. Ervin Laszlo, ο διακεκριμένος επιστήμονας, φιλόσοφος και πρόεδρος της Λέσχης της Βουδαπέστης (η οποία είναι μια ένωση ηθικών και υπεύθυνων ηγετικών προσωπικοτήτων από διάφορα μέρη του κόσμου που πιστεύουν ότι υπάρχει άμεση ανάγκη να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλάζοντας πρωτίστως τον εαυτό μας) στο βιβλίο του Η Μεγάλη Κβαντική Αλλαγή, μας λέει: «Ο παγκόσμιος εγκέφαλος είναι το ημι-νευρωνικό δίκτυο επεξεργασίας ενέργειας και πληροφοριών που δημιουργείται από εξίμισι δισεκατομμύρια ανθρώπους πάνω στον πλανήτη, οι οποίοι αλληλεπιδρούν με πολλούς τρόπους ιδιωτικούς και δημόσιους, και σε πολλά επίπεδα, τοπικά και παγκόσμια. Μια κβαντική μεταστροφή στον παγκόσμιο εγκέφαλο είναι ένας ξαφνικός και θεμελιακός μετασχηματισμός στις σχέσεις ενός σημαντικού μέρους των εξίμισι δισεκατομμυρίων ανθρώπων τόσο μεταξύ τους όσο και με τη φύση –μια μακρομεταστροφή στην κοινωνία- και ένας επίσης ξαφνικός και θεμελιακός μετασχηματισμός στις πιο προηγμένες αντιλήψεις για τη φύση της πραγματικότητας –μια μεταστροφή παραδείγματος στην επιστήμη. Οι δυο μεταστροφές μαζί αποτελούν μια πραγματική “επανάσταση της πραγματικότητας” τόσο στην επιστήμη όσο και στην κοινωνία.» Έτσι, μέσα από την «κρίσιμη μάζα» ο εγκέφαλος μας χαμογελάει κλείνοντάς μας πονηρά το μάτι, και το μικροσκοπικό κβάντο γίνεται η ελπιδοφόρα οδός για μια ειρηνική και βιώσιμη ανθρώπινη πορεία μέσα στο σύμπαν!

ΜΙΣΟ-ΜΙΣΟ

Τις μισές φορές είμαι υπερσκεπτικιστής. Τις άλλες μισές έχω βεβαιότητες και μπορεί να γίνομαι ανυποχώρητος στην υπεράσπιση τους, με ιδιαίτερα πεισματική στάση. Και βέβαια, υπερσκεπτικιστής είμαι εκεί όπου οι άλλοι- και ιδίως εκείνοι που αποκαλώ ψευδοκαλλιεργημένους- δείχνονται εύπιστοι, ενώ εύπιστος είμαι εκεί όπου οι άλλοι δείχνονται υπερσκεπτικιστές. Είμαι σκεπτικιστής όταν πρόκειται για επιβεβαίωση- αν και μόνον όταν τα σφάλματα έχουν κόστος- ενώ όχι όταν πρόκειται για διάψευση. Επειδή διαθέτουμε πλήθος στοιχείων δεν σημαίνει ότι έχουμε και επιβεβαίωση, ενώ ένα και μόνο γεγονός έχει τη δυνατότητα να διαψεύσει. Είμαι σκεπτικιστής όταν υποψιάζομαι ότι υπάρχει περίπτωση ακραίου τυχαίου, είμαι εύπιστος όταν πιστεύω ότι το τυχαίο είναι ήπιο.

Τις μισές φορές είμαι υπερσυντηρητικός στη διαχείριση των δικών μου υποθέσεων, τις άλλες μισές είμαι υπερεπιθετικός. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται εξαιρετικό, αλλά ο συντηρητισμός μου αφορά σ’ αυτό που οι άλλοι ονομάζουν ανάληψη κινδύνου, ενώ η επιθετικότητά μου στους τομείς όπου οι άλλοι συμβουλεύουν προσοχή.

Νοιάζομαι λιγότερο για τα μικρά σφάλματα και περισσότερο για τα μεγάλα- για τα δυνητικά εξοντωτικά σφάλματα. Ανησυχώ πολύ περισσότερο για το “πολλά υποσχόμενο” Χρηματιστήριο, ιδίως δε τις “ασφαλείς” μετοχές της μεγάλης κεφαλαιοποίησης, παρ’ ότι για τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις- πράγματι οι πρώτες κρύβουν αόρατους κινδύνους, ενώ οι δεύτερες δεν απειλούν με αιφνιδιασμούς, καθώς γνωρίζετε πόσο ευμετάβλητες είναι και συνεπώς μπορείτε να περιορίσετε τους κινδύνους ζημιάς επενδύοντας σ’ αυτές μικρότερα ποσά.

Ανησυχώ λιγότερο για τους πολυσυζητημένους και εντυπωσιακούς κινδύνους, ενώ περισσότερο για τους επικίνδυνους κρυφούς κινδύνους.

Εντέλει πρόκειται για έναν απλό κανόνα λήψεως αποφάσεων: είμαι εξαιρετικά επιθετικός όταν υπάρχει το ενδεχόμενο έκθεσης εκεί όπου τυχόν αποτυχία δεν θα κόστιζε τόσο- ενώ πολύ συντηρητικός όταν κινδυνεύω. Είμαι πολύ επιθετικός όταν ένα σφάλμα σε μοντέλο μπορεί να με ωφελήσει, παρανοϊκός όταν το σφάλμα μπορεί να με βλάψει. Αυτό μπορεί να μη φαίνεται και τόσο ενδιαφέρον, είναι όμως ακριβώς εκείνο που δεν κάνουν οι άλλοι. Έτσι, στον χώρο των χρηματοπιστωτικών, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ρηχές θεωρίες για να διαχειριστούν τους κινδύνους τους ενώ θέτουν τρελές ιδέες υπό “ορθολογική” κρίση.

Τις μισές φορές είμαι διανοούμενος, τις άλλες μισές είμαι αυστηρά άνθρωπος της πράξης. Είμαι αυστηρά πρακτικός σε ακαδημαϊκά θέματα, είμαι διανοούμενος όταν περνούμε στην πράξη.

Τις μισές φορές είμαι ρηχός, τις άλλες μισές θέλω να αποφεύγω τη ρηχότητα. Ρηχός είμαι όταν το θέμα έχει αισθητικό περιεχόμενο, αποφεύγω τη ρηχότητα όταν έχω να χειρισθώ ρίσκα και αποδόσεις. Ο αισθητισμός μου με κάνει να προτιμώ την ποίηση από την πρόζα, τους Έλληνες από τους Ρωμαίους, την καλλιέργεια από την ευρυμάθεια, την ευρυμάθεια από την γνώση, τη γνώση από την ευφυΐα και την ευφυΐα από την αλήθεια. Η τάση μας είναι να δειχνόμαστε πολύ ορθολογικοί.

Κάποτε μου έδωσαν μια ακόμη συμβουλή από εκείνες που σου αλλάζουν τη ζωή: αυτήν τη θεωρώ εφαρμόσιμη, σοφή και εμπειρικά ισχυρή. Ένας συμφοιτητής μου στο Παρίσι, ο μέλλων μυθιστοριογράφος Jean-Olivier Tedesco, μου είπε μια φράση που με εμπόδισε να τρέξω να προλάβω το μετρό: “Δεν τρέχω για το τρένο”.

Πρέπει να σνομπάρουμε τη μοίρα μας. Έχω διδάξει τον εαυτό μου να ανθίσταται, να μη βιάζεται προκειμένου να προλάβει το πρόγραμμά του. Μπορεί να φαίνεται πολύ μικρής σημασίας συμβουλή, όμως την κατέγραψα. Όταν πλέον αρνήθηκα να τρέχω για να προλάβω το τρένο, τότε αισθάνθηκα την πραγματική αξία της κομψότητας και της αισθητικής στη συμπεριφορά, την αίσθηση ότι έχω τον έλεγχο του χρόνου μου, του προγράμματός μου, της ζωής μου. Το να χάνεις το τρένο κοστίζει μόνον άμα τρέξεις να το προλάβεις! Αντίστοιχα, το να μην ανταποκριθείς στην έννοια της επιτυχίας που προσδοκούν οι άλλοι για σένα, σε πληγώνει μόνο άμα αυτό είναι που επιζητάς.

Μπορείς να βρεθείς πάνω από τη μάχη για επικράτηση, όχι έξω από αυτήν, εάν αυτή είναι συνειδητή σου επιλογή.

Η εγκατάλειψη μιας υψηλόμισθης θέσης αποτελεί καλύτερη ανταμοιβή από τη χρησιμότητα που παρέχουν τα λεφτά περί των οποίων πρόκειται, αν αυτό είναι δική σου απόφαση (μπορεί να ακούγεται παλαβό, όμως το έχω δοκιμάσει και έτσι είναι). Πρόκειται για το πρώτο βήμα του στωικού, όταν αποφασίσει να φτύσει τη μοίρα. Αποκτάς μεγαλύτερο έλεγχο στην ίδια σου τη ζωή άμα θέτεις μόνος σου τα κριτήριά σου.

Η Μητέρα Φύση μάς έχει δώσει μερικούς αμυντικούς μηχανισμούς: όπως και στον μύθο του Αισώπου, ένας απ’ αυτούς είναι να θεωρούμε πως τα σταφύλια που δεν μπορούμε να φτάσουμε (ή, πάντως, που δεν φτάσαμε) είναι ξινά. Όμως μια εκ των προτέρων περιφρόνηση και απόρριψη των σταφυλιών δίνει ακόμη μεγαλύτερη ανταμοιβή. Αξίζει να είσαι επιθετικός: παραιτήσου μόνος, άμα έχεις τα κότσια.

Είναι πολύ πιο δύσκολο να βγεις χαμένος από ένα παιχνίδι που οργανώνεις εσύ ο ίδιος.

Αυτό σημαίνει ότι στο απίθανο είσαι εκτεθειμένος μόνο άμα του επιτρέψεις να σε ελέγχει. Πάντα ελέγχεις εκείνο που εσύ κάνεις: συνεπώς, αυτό πρέπει να θέτεις ως σκοπό σου.

ΤΕΛΟΣ

Όμως όλες αυτές οι ιδέες, όλη αυτή η φιλοσοφία της επαγωγής, όλα αυτά τα προβλήματα της γνώσης, όλες αυτές οι ακραίες ευκαιρίες και οι φοβιστικές ενδεχόμενες ζημίες- όλα αυτά σβήνουν μπροστά στην ακόλουθη μεταφυσική διάσταση.

Ορισμένες φορές ξαφνιάζομαι με το πόσο κινδυνεύουν οι άνθρωποι να περάσουν κακιά ημέρα ή πάλι να θυμώσουν επειδή αισθάνονται ριγμένοι, γιατί είχαν ένα κακό γεύμα ή κρύο καφέ ή κοινωνική απόρριψη ή αγενή υποδοχή κάπου. Η ανάλυση της δυσχέρειας που υπάρχει να δούμε τις αληθινές πιθανότητες των γεγονότων εκείνων που ρυθμίζουν την ίδια μας τη ζωή. Πολύ γρήγορα ξεχνούμε ότι το γεγονός και μόνο πως είμαστε ζωντανοί, αποτελεί εκπληκτικά καλή τύχη- είναι ένα σπάνιο γεγονός, είναι μια τυχαία σύμπτωση τερατωδών διαστάσεων.

Φαντασθείτε έναν κόκκο σκόνης δίπλα απ’ έναν πλανήτη ένα δισεκατομμύριο φορές μεγαλύτερο από τη Γη. Αυτός ο κόκκος σκόνης αντιστοιχεί στις πιθανότητες που υπήρχαν να γεννηθείτε, ενώ ο πελώριος πλανήτης αντιπροσωπεύει τις πιθανότητες να μην υπήρχατε. Μην ταλαιπωρείστε, λοιπόν, με τα μικροπράγματα. Μην είστε σαν τον αγνώμονα εκείνο που του χάρισαν ένα κάστρο κι εκείνος ανησυχούσε για την υγρασία που υπήρχε στο μπάνιο. Σταματήστε να κοιτάζετε το άλογο που σας χάρισαν στα δόντια- θυμηθείτε τι είστε.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ: Όρισε τώρα τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά για τον εαυτό σου

Όρισε τώρα τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά για τον εαυτό σου, που θα διατηρήσεις όταν είσαι μόνος αλλά και μαζί με άλλους ανθρώπους.

Και ως επί το πλείστον να τηρείς σιωπή ή να λες τα απολύτως αναγκαία και με λίγα λόγια. Σπανίως, μάλιστα, όταν απαιτείται να μιλήσεις, μίλα, αλλά όχι για κάτι τυχαίο, όχι για μονομαχίες ή ιπποδρομίες ή αθλητές ή φαγητά ή ποτά, θέματα που συζητούνται παντού, και κυρίως όχι για ανθρώπους ψέγοντας, επαινώντας ή συγκρίνοντας. Αν το μπορείς, οδήγησε με τα λόγια σου τα λόγια των συντρόφων σου ώστε να είναι πιο αρμόζοντα, αλλά, αν τύχει να βρεθείς μόνος ανάμεσα σε ξένους, να σωπάσεις.

Να μη γελάς πολύ ούτε για πολλά θέματα ούτε ασυγκράτητα.

Να μην ορκίζεσαι, καθόλου αν είναι δυνατόν, διαφορετικά όσο μπορείς.

Απόφευγε τα συμπόσια με ανθρώπους αδαείς. Κι αν κάποτε έρθει ο καιρός που θα χρειαστεί να το κάνεις, να εντείνεις την προσοχή σου μην τυχόν γίνεις κι εσύ αδαής. Γιατί να γνωρίζεις ότι, αν ο φίλος σου είναι βρομερός, κατ’ ανάγκη θα μολύνει και αυτόν τον οποίο συναναστρέφεται, ακόμα κι αν τύχει να είναι καθαρός.

Όσα αφορούν το σώμα να τα λαμβάνεις όσο χρειάζεται, όπως τροφές, ποτά, ενδύματα, σπίτι, υπηρέτες. Ό,τι αφορά τη δόξα ή την πολυτέλεια, να το ξεχάσεις τελείως…

Αν σου πουν ότι κάποιος σε κακολογεί, μην απολογηθείς για όσα λέει αλλά απάντησε ότι «αγνοούσε και τα άλλα μου ελαττώματα, γιατί αλλιώς δεν θα έλεγε μόνο αυτά».

Δεν είναι αναγκαίο να πολυπηγαίνεις στα θέατρα. Και, αν κάποτε είναι καιρός να το κάνεις, να δείξεις ότι υποστηρίζεις μόνο τον εαυτό σου και κανέναν άλλο, δηλαδή ότι θέλεις το αποτέλεσμα να είναι αυτό που πραγματικά είναι και να νικά μόνο ο νικητής. Κι έτσι δεν θα απογοητευτείς. Να απέχεις τελείως από το να φωνάζεις και να γελάς δυνατά εναντίον κάποιου ή να συγκινείσαι υπερβολικά. Και όταν φύγεις, να μη μιλάς πολύ για όσα έγιναν, παρά μόνο για όσα συμβάλλουν στη βελτίωσή σου- γιατί διαφορετικά ο κόσμος θα σκεφτεί ότι εντυπωσιάστηκες από το θέαμα.

Στις διαλέξεις που κάποιοι δίνουν να μην πηγαίνεις τυχαία και εύκολα και, όταν το κάνεις, να τηρείς σεμνότητα και ηρεμία και να μην ενοχλείς.

Όταν πρόκειται να συναντήσεις κάποιον, ειδικά κάποιον που θεωρείται σπουδαίος, αναρωτήσου τι θα έκανε ο Σωκράτης ή ο ‘Ζήνων στη συγκεκριμένη περίπτωση κι έτσι δεν θα δυσκολευτείς να διαχειριστείς την κατάσταση κατά τον αρμόζοντα τρόπο. Όταν επισκέπτεσαι κάποιον πολύ ισχυρό, να φαντάζεσαι ότι δεν θα τον βρεις μέσα στο σπίτι, ότι θα σε κλείσουν απ’ έξω, ότι θα σε αγνοήσει. Και αν παρ’ όλα αυτά πρέπει να πας, όταν βρεθείς εκεί, να αποδεχτείς όσα συμβαίνουν, να μην πεις ποτέ στον εαυτό σου ότι «δεν άξιζε τον κόπο». Γιατί αυτό δείχνει άνθρωπο ανόητο και με στρεβλή αντίληψη για τα εξωτερικά πράγματα.

Στις συνομιλίες απόφευγε να αναφέρεις υπερβολικά δικά σου κατορθώματα ή περιπέτειες. Μπορεί να σου είναι ευχάριστο να θυμάσαι τις περιπέτειες σου, αλλά για τους άλλους δεν είναι τόσο ευχάριστο να ακούν τι σου συνέβη.

Απόφευγε να προξενείς γέλιο, γιατί αυτή η συνήθεια είναι επικίνδυνη και εύκολα μπορείς να ολισθήσεις στη χυδαιότητα και να μειωθεί ο σεβασμός που έχουν οι άλλοι για το πρόσωπό σου. Επίσης, είναι επισφαλής και η αισχρολογία. Όταν λοιπόν συμβεί κάτι τέτοιο, αν έχεις την ευκαιρία, να επιπλήξεις εκείνον που επιδόθηκε σε αισχρολογία, διαφορετικά να δείξεις σιωπώντας και κοκκινίζοντας και με έκφραση σκυθρωπή ότι σε δυσαρέστησε ο λόγος του.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΣΕ ΕΝΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΟΝΕΙΡΟ

Υπάρχουν χιλιάδες συμφωνίες που έχετε συνάψει με τον εαυτό σας, με άλλα άτομα, με το όνειρο της ζωής σας, με την κοινωνία, με τους γονείς, τον/τη σύζυγο, τα παιδιά σας. Οι πιο σημαντικές, όμως, συμφωνίες είναι εκείνες που έχετε συνάψει με τον εαυτό σας. Αυτές αναφέρονται στο ποιος είστε, τι αισθάνεστε, σε τι πιστεύετε και στο πως πρέπει να συμπεριφέρεστε. Το αποτέλεσμά τους είναι η προσωπικότητά σας. Σε αυτές τις συμβάσεις δηλώνετε: “Να τι είμαι. Να σε τι πιστεύω. Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορώ να κάνω και κάποια άλλα που δεν μπορώ να κάνω. Αυτό είναι πραγματικότητα, εκείνο είναι φαντασία. Αυτό είναι δυνατό, εκείνο είναι αδύνατο”.

Μία μόνο συμφωνία δεν θα δημιουργούσε πρόβλημα, οι συμφωνίες, όμως, που μας κάνουν να υποφέρουμε και να αποτυγχάνουμε στη ζωή είναι πολλές. Αν θέλετε να ζήσετε μια ζωή γεμάτη ευτυχία και πληρότητα, θα πρέπει να ανασύρετε από μέσα σας το κουράγιο να διακόψετε αυτές τις συμφωνίες, που έχουν τη ρίζα τους στο φόβο και κλέβουν την προσωπική σας δύναμη. Οι συμφωνίες που προέρχονται από φόβο μας αναγκάζουν να ξοδεύουμε πολλή ενέργεια, ενώ οι συμφωνίες που προέρχονται από την αγάπη μας βοηθούν όχι μόνο να εξοικονομούμε αλλά και να αντλούμε ενέργεια.

Ο καθένας μας έχει γεννηθεί μ’ ένα συγκεκριμένο ποσοστό προσωπικής δύναμης, το οποίο επανακτά κάθε μέρα μετά την ανάπαυση. Δυστυχώς, σπαταλάμε όλη μας την προσωπική δύναμη για να δημιουργήσουμε, κατ’ αρχήν, όλες αυτές τις συμφωνίες και, κατά δεύτερον, για να μείνουμε πιστοί σε αυτές. Η προσωπική μας δύναμη διασκορπίζεται από τις τόσες συμφωνίες που έχουμε συνάψει και το αποτέλεσμα είναι να νιώθουμε τελικά ανήμποροι. Μόλις που μας απομένει λίγη δύναμη για να επιβιώσουμε κάθε μέρα, επειδή την περισσότερη την ξοδεύουμε για να μην προδώσουμε τις συμφωνίες που μας κρατούν εγκλωβισμένους στο όνειρο του πλανήτη. Πώς μπορούμε να αλλάξουμε ολόκληρο το όνειρο της ζωής μας, όταν δεν έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε ούτε καν την παραμικρή συμφωνία;

Αν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι οι συμφωνίες μας είναι εκείνες που κυβερνούν τη ζωή μας κι αν δεν μας αρέσει το όνειρο αυτής της ζωής, τότε πρέπει να αλλάξουμε τις συμφωνίες.

Μόνο ο άνθρωπος που δεν είναι χαρούμενος έχει ανάγκη τη διασκέδαση

Αυτό που συνήθως θεωρούμε χαρά, δεν είναι χαρά. Το πολύ-πολύ να είναι διασκέδαση. Είναι απλώς ένας τρόπος για να αποφεύγει κανείς τον εαυτό του. Είναι ένας τρόπος για να μεθάς, είναι ένας τρόπος για να πνίγεσαι μέσα σε κάτι, ώστε να μπορέσεις να ξεχάσεις τη δυσαρέσκειά σου, την ανησυχία σου, τις έγνοιες σου, την αγωνία σου.

Έτσι, κάθε είδους διασκέδαση θεωρείται ότι είναι χαρά. Δεν είναι! Οτιδήποτε έρχεται απ’ έξω, δεν είναι χαρά – και δεν μπορεί να είναι χαρά. Οτιδήποτε εξαρτάται από κάτι, δεν είναι χαρά – και δεν μπορεί να είναι χαρά.

Η χαρά βγαίνει από τον ίδιο σου τον πυρήνα. Είναι απόλυτα ανεξάρτητη από οποιαδήποτε εξωτερική περίσταση. Και δεν είναι διαφυγή από τον εαυτό. Είναι μια πραγματική αντιμετώπιση του εαυτού. Η χαρά εμφανίζεται μόνο όταν έχεις έρθει στο σπίτι.

Έτσι, οτιδήποτε είναι γνωστό ως χαρά, είναι ακριβώς το αντίθετο, το διαμετρικά αντίθετο – δεν είναι χαρά. Για την ακρίβεια, επειδή δεν είσαι χαρούμενος, αναζητάς τη διασκέδαση.

Μόνο ο άνθρωπος που δεν είναι χαρούμενος έχει ανάγκη τη διασκέδαση. Όσο μεγαλύτερη έλλειψη χαράς έχει ο κόσμος, τόσο περισσότερο χρειαζόμαστε την τηλεόραση, τον κινηματογράφο, το λούνα παρκ και χίλια δυο άλλα πράγματα.

Χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο αλκοόλ, χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο από κάθε είδους ναρκωτικά. μόνο και μόνο για να αποφύγουμε τη δυστυχία που είμαστε, για να μην αντικρίζουμε την αγωνία που είμαστε, ώστε να την ξεχνάμε με κάποιο τρόπο. Με το να την ξεχνάμε όμως, δεν επιτυγχάνεται τίποτα.

Έτσι, χαρά είναι το να μπεις μέσα στον ίδιο σου τον εαυτό. Στην αρχή αυτό είναι δύσκολο, επίπονο. Στην αρχή θα πρέπει να αντικρίσεις τη δυστυχία. Το μονοπάτι είναι πολύ ανηφορικό. Όσο περισσότερο όμως μπαίνεις μέσα σου, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανταμοιβή.

Από τη στιγμή που έχεις μάθει πώς να αντικρίζεις τη δυστυχία σου, αρχίζεις να γίνεσαι χαρούμενος, επειδή καθώς την αντικρίζεις, η δυστυχία εξαφανίζεται κι αρχίζεις να γίνεσαι όλο και πιο ολοκληρωμένος. Μια μέρα, η δυστυχία βρίσκεται εκεί και την αντικρίζεις και ξαφνικά κάτι σπάει. Μπορείς να δεις τη δυστυχία διαχωρισμένη από σένα και τον εαυτό σου διαχωρισμένο από τη δυστυχία. Ήταν απλώς μια αυταπάτη, μια ταύτιση μέσα στην οποία είχες μπλεχτεί. Τώρα γνωρίζεις ότι εσύ δεν είσαι αυτό και τότε υπάρχει ένα ξέσπασμα χαράς, μια έκρηξη χαράς.

Δημιουργήθηκε «ζωντανό» μπετόν που… γεννάει νέα τούβλα

Ένα μητρικό τούβλο μπορεί να παράγει έως οκτώ τούβλα μετά από τρεις γενεές

Το τσιμέντο και το σκυρόδεμα (μπετόν) δεν έχουν αλλάξει πολύ τα τελευταία 100 χρόνια, αλλά τώρα ερευνητές στις ΗΠΑ ανέπτυξαν ένα επαναστατικό υλικό, που στην κυριολεξία ζωντανεύει το μπετόν.

Η νέα μέθοδος συνδυάζει άμμο και φωτοσυνθετικά βακτήρια για να φτιάξει ένα ζωντανό υλικό που παίρνει διάφορα σχήματα, ενώ έχει τόσο δομική αντοχή όσο και βιολογική λειτουργία. Επίσης είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον και μελλοντικά θα μπορούσε να μειώσει το σημερινό μεγάλο περιβαλλοντικό «αποτύπωμα» της ενεργοβόρας κατασκευαστικής βιομηχανίας.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Γουίλ Σρούμπαρ, επικεφαλής του Εργαστηρίου Ζωντανών Υλικών του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Matter» (Ύλη), δημιούργησαν μια «σκαλωσιά» από άμμο και υδρογέλη, μέσα στην οποία οι μικροοργανισμοί (Synechococcus) μπορούν να αναπτυχθούν.

Η υδρογέλη συγκρατεί την υγρασία και τις θρεπτικές ουσίες, που επιτρέπουν στα βακτήρια να πολλαπλασιαστούν και -αφού απορροφήσουν αέριο διοξείδιο του άνθρακα- να ορυκτοποιηθούν, μια διαδικασία παρόμοια με αυτή που οδηγεί στο σχηματισμό των οστράκων στη θάλασσα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα ζωντανό υλικό που φιλοδοξεί να ανταγωνιστεί τα οικοδομικά υλικά με βάση το τσιμέντο. Αν και οι ερευνητές ονόμασαν το υλικό τους «ζωντανό μπετόν», στην πραγματικότητα μοιάζει περισσότερο από άποψη αντοχής με «ζωντανός σοβάς», ενώ και τα τούβλα από το νέο υλικό δεν είναι ακόμη τόσο γερά όσο τα συμβατικά τούβλα.

«Χρησιμοποιήσαμε φωτοσυνθετικά κυανοβακτήρια για να βιο-ορυκτοποιήσουμε το ικρίωμα, ώστε αυτό είναι πράσινο. Το υλικό μένει ζωντανό και έχει κάτι από Φρανκενστάιν. Ήδη χρησιμοποιούμε βιολογικά υλικά στα κτίρια μας, όπως το ξύλο, μόνο που αυτά τα υλικά δεν είναι πια ζωντανά. Γιατί να μη τα κρατούμε στη ζωή;», δήλωσε ο Σρούμπαρ

Περίπου το 9% έως 14% των βακτηριακών αποικιών μέσα στο νέο υλικό παραμένουν ζωντανές μετά από 30 μέρες. Μάλιστα το νέο υλικό όχι μόνο είναι ζωντανό, αλλά επίσης αναπαράγεται, άρα θα μπορούσε να αποκαταστήσει μόνο του τις ρωγμές. Ακόμη κι αν κόψει κανείς ένα τούβλο του νέου υλικού στη μέση, τα βακτήρια μπορούν να δημιουργήσουν δύο νέα ολόκληρα τούβλα με τη βοήθεια λίγης έξτρα άμμου, υδρογέλης και θρεπτικής ουσίας. Ένα μητρικό τούβλο μπορεί να παράγει έως οκτώ τούβλα μετά από τρεις γενεές.

Το μπετόν είναι το δεύτερο σε κατανάλωση υλικό στη Γη μετά το νερό. Η παραγωγή τσιμέντου (πρώτης ύλης για το μπετόν) ευθύνεται για το 6% των συνολικών ετήσιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ και το ίδιο το μπετόν απελευθερώνει διοξείδιο. Η νέα μέθοδος, που έχει μικρότερο «αποτύπωμα άνθρακα», αποτελεί μια φιλική στο περιβάλλον εναλλακτική επιλογή σε σχέση με τα σημερινά οικοδομικά υλικά.

Το επόμενο βήμα για τους ερευνητές είναι να εξερευνήσουν τις πολυάριθμες εφαρμογές που μπορεί να έχει το νέο υλικό. Μια δυνατότητα που θα διερευνηθεί, είναι η εισαγωγή βακτηρίων με διαφορετικές ιδιότητες στο μίγμα, ώστε να προκύψουν αντίστοιχα νέα υλικά με διαφορετικές βιολογικές λειτουργίες, όπως ικανότητες να «αισθάνονται» και να ανταποκρίνονται στις τοξίνες του αέρα. Ακόμη τέτοια υλικά μπορεί να είναι χρήσιμα για τη δημιουργία κατασκευών σε ερήμους ή σε άλλους πλανήτες όπως ο 'Αρης, όπου υπάρχουν περιορισμένες πρώτες ύλες για οικοδομές.

«Σε τέτοια περιβάλλοντα τα νέα υλικά θα είχαν ιδιαίτερα καλή απόδοση, επειδή χρησιμοποιούν φως του Ήλιου για να αναπτυχθούν και αυξάνονται, έχοντας ελάχιστες ανάγκες για άλλο εξωγενές υλικό. Κάτι τέτοιο θα συμβεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, καθώς δεν πρόκειται να κουβαλήσουμε σακιά τσιμέντου στον ‘Αρη», δήλωσε ο Σρούμπαρ.

Η τεχνική χρειάζεται πάντως βελτίωση, καθώς τα κυανοβακτήρια χρειάζονται συνθήκες υγρασίας για να επιβιώσουν μέσα στο νέο υλικό, κάτι που δεν είναι δυνατό σε ξηρές και άνυδρες περιοχές. Γι’ αυτό οι ερευνητές προσπαθούν ήδη να δημιουργήσουν γενετικά τροποποιημένα βακτήρια, που θα είναι πολύ πιο ανθεκτικά στην έλλειψη υγρασίας, ώστε να παραμένουν ζωντανά.

Η έρευνα χρηματοδοτείται από την Υπηρεσία Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων (DARPA) του Υπουργείου ‘Αμυνας των ΗΠΑ, η οποία προφανώς διαβλέπει και στρατιωτικές εφαρμογές στο νέο υλικό. Γενικότερα, τα «ζωντανά υλικά» (Engineered Living Materials-ELM) αποτελούν ένα νέο πολλά υποσχόμενο επιστημονικό πεδίο, καθώς «ζωντανεύουν» τα άψυχα υλικά -χάρη στην ενσωμάτωση μικροοργανισμών- έτσι ώστε η ύλη να αποκτά ικανότητες αίσθησης, επικοινωνίας και ανταπόκρισης στα εξωτερικά ερεθίσματα (πίεσης, φωτός κ.α.).

Πρωταγόρας: Άνθρωπος - Λόγος και αντί-Λογος

Πρωταγόρας: περ. 490‒ 420 π.Χ.

Άνθρωπος: «πάντων χρημάτων μέτρον»

§1

     Ο Πρωταγόρας ανήκει στο ριζοσπαστικό κίνημα των Ελλήνων Σοφιστών , που εμφανίστηκε στην Ελλάδα του 5ου αι. π.Χ. και έκτοτε βρίσκεται στο κέντρο των συζητήσεων και των αντιπαραθέσεων στους κόλπους της φιλοσοφικής και πολιτικής ιστορίας των ιδεών, καίτοι τα γραπτά τους κείμενα έχουν χαθεί πλην ορισμένων αποσπασμάτων. Κάτι που ίδια και όμοια ισχύει και στην περίπτωση των Προσωκρατικών στοχαστών. Το σοφιστικό ρεύμα σκέψης είναι εν πολλοίς ένα ελευθεριακό κίνημα σκέψης ‒χωρίς να αποτελεί κάποια φιλοσοφική σχολή ή ένα ομοιογενές κίνημα ιδεών‒ με δεσπόζουσα την πολιτική απόχρωση και με αποκλίνουσες επί αρκετών θεμάτων ιδέες. Εγκαινίασε καθοριστικά τη στροφή προς τον άνθρωπο συγκριτικά με την προηγηθείσα σκέψη των Προσωκρατικών, που είχε ασχοληθεί κι αυτή βέβαια με τον άνθρωπο αλλά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κοσμολογικών-οντολογικών προβληματισμών: οι διανοητές της προ-σοφιστικής, ήτοι της προσωκρατικής περιόδου, διαστοχάστηκαν κυρίως πάνω στη φύση, τον κόσμο (βασικά με το νόημα του σύμπαντος) και το ον εν γένει. Η έννοια του ανθρώπου τους απασχόλησε ως τμήμα αυτού του κόσμου. Για τη σοφιστική σκέψη, απεναντίας, ο άνθρωπος δεν εξακοντίζεται πλέον σε συλλήψεις ενός οντο-κοσμο-λογικού Είναι, αλλά συλλαμβάνεται βασικά ως ένα πλέγμα σχέσεων: σχέσεις προς τη φύση, την κοινωνία, το κράτος, τους θεούς· προς άλλους ανθρώπους ή άλλους λαούς κ.λπ. Στο πνεύμα αυτών των σχέσεων κατανοείται, λιγότερο ή περισσότερο, και η σχέση των ίδιων των Σοφιστών με τον κοινωνικό τους περίγυρο. Μάλιστα, μέσα στην ιστορία της φιλοσοφίας, η σχέση τους αυτή για άλλους αποτιμάται ως μια στεγνή επαγγελματική σχέση, όπου εξαργυρωνόταν η γνώση με χρήμα, μετατράπηκε σε εμπόρευμα, με συνέπεια να αμαυρώνεται η εικόνα του σοφιστικού κινήματος, για άλλους ως μια στοχαστική σχέση του ανθρώπινου ατόμου εντός της κοινωνίας και σε σχέση με τούτη. Πάντως, η επίδρασή του μέχρι και τη σύγχρονη σκέψη είναι αδιαμφισβήτητη. Όπως λέει ο Νίτσε σε ένα μεταθανάτιο απόσπασμά του, οι Σοφιστές είναι οι πρώτοι που τους απασχολεί η κριτική της ηθικής, που ρίχνουν την πρώτη διεισδυτική ματιά στην ηθική.

§2

     Οποιαδήποτε οπτική αποτίμησης του κινήματος αυτού κι αν ακολουθεί κανείς, γεγονός είναι ότι οι εν λόγω διανοητές περιφέρονταν συνήθως από πόλη σε πόλη και δίδασκαν με οξυμένη την αίσθηση της σχετικότητας· κατ’ επέκταση, πρώτοι δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της σκεπτόμενης ατομικότητας. Η δυσφήμησή τους ως αμοραλιστών, όπως σωστά παρατηρεί ο Χέγκελ (Werke 18, 407), προέρχεται κατά κύριο λόγο από τον κοινό νου. Συχνά συμβαίνει ο τελευταίος να χάνεται μέσα στη φαινομενικότητα και να μην μπορεί να διακρίνει ότι στο σοφιστικό κίνημα, ας πούμε, οφείλεται η καθίδρυση, για πρώτη φορά στη φιλοσοφία του ανθρώπινου πολιτισμού, της σκεπτόμενης υποκειμενικότητας. Ένας τέτοιος χαλασμένος κοινός νους χαρακτηρίζει και τις μαριονέτες του σάπιου πολιτικού συστήματος της σύγχρονης Ελλάδας. Όσο χαλασμένος είναι αυτός ο νους, τόσο οι διάφοροι αγύρτες του εν λόγω συστήματος επιδεικνύουν την αμορφωσιά τους και διαπράττουν ὕβριν. Ὕβρις αδιανόητης αμπελοφιλοσοφικής αμορφωσιάς π.χ. είναι η παρερμηνεία, από υψηλά ιστάμενο του καθεστώτος –και μάλιστα καλοπληρωμένο προφεσόρο– της πρωταγόρειας ρήσης: πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος, κατανοώντας στρεψόδικα το χρημάτων ως χρήμα με τη σημερινή έννοια και όχι ως χρήσιμο πράγμα, που είναι το σωστό. Ο Πρωταγόρας γεννήθηκε στα Άβδηρα και ήταν ένας από τους πιο ταλαντούχους και διάσημους Σοφιστές. Κανείς δεν σκέφτηκε να αμφισβητήσει το ταλέντο του και τη βαθιά γνώση που απέκτησε. Ο ίδιος ο Πλάτων ακόμη τον αντιμετωπίζει με τον αντίστοιχο προς το ταλέντο του σεβασμό. Στον Θεαίτητο, ας πούμε, τον παρουσιάζει ως τον πιο σημαντικό και ως τον πιο αξιόλογο διανοητή, στο πλαίσιο του κύκλου των Σοφιστών, με τον οποίο η φιλοσοφία πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή αναμέτρηση. Πρόκειται για τον Σοφιστή με την μεγαλύτερη επιρροή. Στο έργο του Πρωταγόρας, ο Πλάτων μας λέει πώς τον υποδέχτηκε η Αθήνα. Είναι αλήθεια πως στην κοινωνία των Αθηνών απολάμβανε ανεπιφύλακτο θαυμασμό, μέχρι τη στιγμή που κατηγορήθηκε για ασέβεια και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη. Έγραψε βαθυστόχαστα έργα για το ον, τους θεούς και την αλήθεια, από τα οποία έφτασαν ως εμάς μόνο κάποια αποσπάσματα. Οι ιδέες του γύρω από την σχετικότητα των πραγμάτων του κόσμου δεν ήταν άσχετες με την εμπειρία, που αποκόμισε από τις αντιξοότητες του βίου του.

§3

     Ο ίδιος έδωσε στον εαυτό του το όνομα Σοφιστής και, όπως λέει ο Χέγκελ, «παρουσιάστηκε ως δάσκαλος της δημόσιας σφαίρας» (ό.π.). Τούτο σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι κατανοούσε τον ενάρετο πολίτη ως καλό πολίτη και ως καλό πολιτικό. Γενικώς ειπείν, η σκέψη του Πρωταγόρα είναι πρωτίστως πολιτική, δηλαδή σκέψη της Πόλεως και για την Πόλιν. Η πρώτη θετική φάση της φιλοσοφίας του είναι αυτή που αντιπροσωπεύει το έργο του: Αλήθεια ή Καταβάλλοντες. Από τούτο, όπως και από άλλα έργα του, έχουν σωθεί μόνο αποσπάσματα. Στην αρχή αυτού του έργου έγραφε:

«πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος, των μεν όντων
ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ έστιν».

«Για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος, για όσα
είναι ότι είναι και για όσα δεν είναι ότι δεν είναι».

Στην ιστορία γενικότερα των φιλοσοφικών ιδεών είναι περισσότερο γνωστός για την ως άνω περιώνυμη θέση του. Αυτή εδώ φαίνεται να προσδιορίζει τον άνθρωπο ως το μοναδικό, ως το ισχύον μέτρο για την ύπαρξη ή μη ύπαρξη, για το Είναι ή μη-Είναι όλων των πραγμάτων. Εκ πρώτης όψεως δείχνει να εκφράζει κάτι το άμεσο και σαφές. Παρά τη συντομία της ωστόσο παραμένει αινιγματώδης. Πώς εννοείται το «μέτρο» και ακόμη πώς το «χρήμα»; Υπό ένα γενικό πνεύμα, που έχει δημιουργήσει παράδοση, το μέτρο υποδηλώνει ότι η αλήθεια είναι κάτι σχετικό και υπάρχει πάντοτε σε σχέση με τη γνώμη ή τη γνώση που διαθέτει ο άνθρωπος. Επίσης το χρήμα σημαίνει ένα χρήσιμο πράγμα, κάτι το ωφέλιμο και όχι γενικά το πράγμα, γιατί τότε ο Πρωταγόρας θα χρησιμοποιούσε τη λέξη πράγμα –σημαίνουσα λέξη τόσο της αρχαίας όσο και της νέας ελληνικής– και όχι χρήμα. Εάν εισχωρήσει κανείς στα ενδότερα της σκέψης του Πρωταγόρα, διαπιστώνει, και με τη βοήθεια νεώτερων ερευνών, ότι ο όρος μέτρο δεν επιδέχεται μόνο την παραπάνω εξήγηση ή τη σημασία του κριτηρίου, που του απέδωσε ο Σέξτος Εμπειρικός, αλλά εκφράζει –κατά κύριο λόγο– μια (γνωσιακή-κανονιστική) ισχύ του ανθρώπου επί των πραγμάτων που τον αφορούν και τον καθορίζουν. Άρα, με βάση την ερμηνεία αυτή, ο άνθρωπος είναι το μέτρον με το εξής νόημα: η γνωρίζουσα ισχύς, η κανονιστική δύναμη που άρχει, αλλά δεν εξουσιάζει, δηλαδή δεν παγιδεύεται και δεν ηδονίζεται μέσα στην ὕβριν , όπως συμβαίνει με την βίαι όψη της ζωής και δη της πολιτικής τοιαύτης, αλλά χαράσσει μια συνειδητή πορεία συλλογής και ανα-συλλογής της εκδηλωνόμενης μέσα στα πράγματα εμπειρικής της κατάφασης. Το γεγονός ενός άρχειν χωρίς βία και στρεψοδικία, χωρίς τον εξανδραποδισμό του άλλου αλλά σε γόνιμη αντιπαράθεση μαζί του, οδηγεί τον Πρωταγόρα σε μια πρώτη, ουσιώδη και ιστορικά ανεπανάληπτη σύλληψη της ανθρώπινης υποκειμενικότητας ως μιας αυθυπόστατης ορθο-Λογικότητας του υποκειμένου.

§4

     Η αυθυπόστατη υποκειμενικότητα αντλεί την αυτονομία της, το σχετικό της αυτεξούσιο, όχι από έναν αυξημένο μέσα στο ίδιο το άτομο ατομισμό ή ατομικισμό, από έναν υπερφίαλο ή αρρωστημένο εσωτερικισμό που κατά κανόνα επιζητεί την «ισορροπία» του στην καταδυνάστευση του άλλου, αλλά από την έξοδο της σκέψης της από τον εν λόγω καχεκτικό ατομικισμό. Πώς δύναται αυτή η υποκειμενικότητα να πραγματοποιεί τούτη την έξοδο; Με το να επιδιώκει τη συνάντηση της γνώμης ή της γνώσης της με τη γνώμη και τη γνώση των άλλων. Η συνάντηση τούτη δεν είναι υποταγή ή κυριαρχία αλλά η καθολικότητα της αλήθειας ως διαλεκτική ατομικού και καθολικού. Τα πολιτικά ανδρείκελα, σε κάθε εποχή, είναι ανδρείκελα, γιατί φοβούνται αυτή τη συνάντηση που περιέχει πότε ήττες και πότε νίκες του υποκειμένου. Την ως άνω συνάντηση ο Πρωταγόρας την πραγματεύεται στο έτερο έργο του, που δεν διαφέρει και πολύ από το πρώτο, με τον τίτλο: Αντιλογίες. Από τούτο το έργο –μάλλον το πιο εκτενές του Πρωταγόρα– έχουν σωθεί δυστυχώς μόνο πληροφορίες και ενδείξεις από άλλους συγγραφείς. Η πεμπτουσία του, εν τοιαύτη περιπτώσει, φαίνεται να αφορά τη σύλληψη της αντίφασης και την εισαγωγή της μέσα στα πράγματα, έτσι ώστε να μην κρίνονται και γίνονται αποδεκτά στη σκέψη μας ως κάτι το ακίνητο, το αναλλοίωτο, το αιώνιο. Τα τελευταία τούτα γνωρίσματα έχουν κακοπάθει στα χέρια και τα «μυαλά» «αχαλίνωτων θηρίων» (Νίτσε) της δημόσιας σφαίρας, που την ανικανότητά τους μαζί και την εσωτερική τους κενότητα θέλουν να τις παγιώνουν, να τις διαιωνίζουν ως αναντικατάστατες πολιτικές αρετές. Ο Πρωταγόρας βέβαια συλλαμβάνει την ως άνω αντίφαση στην αρχαϊκή της μορφή, αλλά παρά ταύτα εν σπέρματι διαλεκτικά. Σύμφωνα λοιπόν με αυτόν τον μεγάλο διανοητή «για κάθε πράγμα υπάρχουν δύο λόγοι που αντιφάσκουν ο ένας προς τον άλλο». Η πολιτική διαμάχη ως τέτοια επαληθεύει από μόνη της τούτη την αρχή. Η τελευταία ανάγει τον πολεμικό της χαρακτήρα στην Ηρακλείτεια αντίληψη περί αντιφατικής πραγματικότητας, όπου κυριαρχεί ο πόλεμος, η στοχαστική αντιπαράθεση και όχι οι ανέξοδες και άκρως υποτιμητικές για τους ίδιους κοκορομαχίες των καθεστωτικών πάσης φύσεως.

§5

     Κατ’ αυτό το πνεύμα, ο χαρακτήρας της σκέψης του Πρωταγόρα είναι σχετικιστικός και πργματιστικός. Σχετικιστικός: αν ένας άνθρωπος, υπό μια κατάσταση, θεωρεί το χ πράγμα κατά τον τάδε τρόπο και το ίδιο πράγμα ένας άλλος άνθρωπος, υπό μια άλλη κατάσταση, κατά τον δείνα τρόπο, τότε και οι δυο απόψεις γίνονται δεκτές ως σχετικά αληθείς. Πραγματιστικός: οι εν λόγω απόψεις έχουν πραγματική βάση όχι με την έννοια ότι η μια είναι αληθής και η άλλη ψευδής αλλά ότι η μια είναι πιο καλή, πιο ενδεδειγμένη, πιο κατάλληλη ή πιο πρόσφορη από την άλλη ανάλογα με την κατάσταση που βρίσκεται κανείς. Π.χ. εάν κάποιος έχει επισφαλή υγεία, υπό την κατάσταση θεραπεύσιμης ασθένειας, τότε μια τέτοιου είδους πραγματικά επισφαλής υγεία είναι καλύτερη από μια επισφαλή υγεία υπό κατάσταση μη θεραπεύσιμης ασθένειας· και τούτο, γιατί η πρώτη κατάσταση είναι καλύτερη από τη δεύτερη. Το έργο επομένως του φιλοσόφου-του σοφιστή, κατά τον Πρωταγόρα, είναι να συμβάλει με τον λόγο του στην ανασκευή των μη-καλύτερων απόψεων ή πεποιθήσεων ‒συγκριτικά με τις καλύτερες‒ του συνομιλητή του, είτε αυτός είναι μια ενική ατομικότητα είτε μια συλλογική τοιαύτη ή ακόμη και σε επίπεδο πόλεως (Βλ. Πλάτων Πρωταγόρας, 318e-319a)· όχι στην ανασκευή των ψευδών απόψεων ή πεποιθήσεων. Ο πραγματικός κόσμος, ως εκ τούτου, για τον Πρωταγόρα, το πραγματικό γενικότερα υπάγεται στη δικαιοδοσία του λόγου, έχει ως θεμέλιό του τους λόγους, που εκτυλίσσονται αντιφατικά ή αντιθετικά μεταξύ τους. Η αναζήτηση της αλήθειας δεν ανάγεται στη διαμόρφωση μιας γενικής ή καθολικής άποψης, αντικειμενικά αποδεκτής, για το πράγμα παρά συνάπτεται με την πληθώρα των διαφορετικών απόψεων και σε συνάρτηση πάντα με τον λόγο, ήτοι τους λόγους που εκφέρονται και μετασχηματίζουν το ανθρώπινο υποκείμενο, υπαγορεύουν τη μια ή την άλλη στάση του απέναντι στο πραγματικό και προάγουν την καλύτερη κατανόησή του για το ίδιο. Η πρωταγόρεια επομένως σύλληψη της αντίφασης, της ύπαρξης δύο αντιφατικών λόγων έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί ο λόγος, η γλώσσα ως ομιλία διχοτομείται σε λόγους που στρέφονται ο ένας ενάντια στον άλλο και δημιουργούν έτσι τη δυνατότητα να αποφεύγονται οι αναπόδεικτες γενικεύσεις, το κάθε υποκείμενο δε να εισδύει στο συγκεκριμένο και να οικοδομεί το (σχετικό) αυτεξούσιό του στη δεινότητα της αντι-λογικής-αντιφατικής θεώρησης των πραγμάτων. Τότε φέρελπις ανήρ της πολιτικής κοινότητας δεν γίνεται ο κάθε δοτός, που λόγω απουσίας αντίστοιχης σκέψης εκφράζει τον ήσσονα λόγο, τον ασθενή λόγο, αλλά η αυτενεργός και αυτοσυνείδητη υποκειμενικότητα που έχει επίγνωση των ορίων της. Ο λόγος της τελευταίας είναι εκείνος που συμμερίζονται και άλλοι και γι' αυτό καθίσταται λόγος της αλήθειας.