ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Μειδίου (143-150)

[143] Λέγεται τοίνυν ποτ᾽ ἐν τῇ πόλει κατὰ τὴν παλαιὰν ἐκείνην εὐδαιμονίαν Ἀλκιβιάδης γενέσθαι, ᾧ σκέψασθε τίνων ὑπαρχόντων καὶ ποίων τινῶν πρὸς τὸν δῆμον πῶς ἐχρήσανθ᾽ ὑμῶν οἱ πρόγονοι, ἐπειδὴ βδελυρὸς καὶ ὑβριστὴς ᾤετο δεῖν εἶναι. καὶ οὐκ ἀπεικάσαι δήπου Μειδίαν Ἀλκιβιάδῃ βουλόμενος τούτου μέμνημαι τοῦ λόγου (οὐχ οὕτως εἴμ᾽ ἄφρων οὐδ᾽ ἀπόπληκτος ἐγώ), ἀλλ᾽ ἵν᾽ εἰδῆθ᾽ ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ γνῶθ᾽ ὅτι οὐδὲν οὔτ᾽ ἔστιν οὔτ᾽ ἔσται, οὐ γένος, οὐ πλοῦτος, οὐ δύναμις, ὅ τι τοῖς πολλοῖς ὑμῖν, ἂν ὕβρις προσῇ, προσήκει φέρειν.

[144] ἐκεῖνος γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λέγεται πρὸς πατρὸς μὲν Ἀλκμεωνιδῶν εἶναι (τούτους δέ φασιν ὑπὸ τῶν τυράνων ὑπὲρ τοῦ δήμου στασιάζοντας ἐκπεσεῖν, καὶ δανεισαμένους χρήματ᾽ ἐκ Δελφῶν ἐλευθερῶσαι τὴν πόλιν καὶ τοὺς Πεισιστράτου παῖδας ἐκβαλεῖν), πρὸς δὲ μητρὸς Ἱππονίκου καὶ ταύτης τῆς οἰκίας ἧς ὑπάρχουσι πολλαὶ καὶ μεγάλαι πρὸς τὸν δῆμον εὐεργεσίαι.

[145] οὐ μόνον δὲ ταῦθ᾽ ὑπῆρχεν αὐτῷ, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὑπὲρ τοῦ δήμου θέμενος τὰ ὅπλα δὶς μὲν ἐν Σάμῳ, τρίτον δ᾽ ἐν αὐτῇ τῇ πόλει, τῷ σώματι τὴν εὔνοιαν, οὐ χρήμασιν οὐδὲ λόγοις ἐνεδείξατο τῇ πατρίδι. ἔτι δ᾽ ἵππων Ὀλυμπίασιν ἀγῶνες ὑπῆρχον αὐτῷ καὶ νῖκαι καὶ στέφανοι, καὶ στρατηγὸς ἄριστος, καὶ λέγειν ἐδόκει πάντων, ὥς φασιν, εἶναι δεινότατος.

[146] ἀλλ᾽ ὅμως οἱ κατ᾽ ἐκεῖνον ὑμέτεροι πρόγονοι οὐδενὸς τούτων αὐτῷ συνεχώρησαν ὑβρίζειν αὑτούς, ἀλλὰ ποιήσαντες φυγάδ᾽ ἐξέβαλον· καὶ Λακεδαιμονίων ὄντων ἰσχυρῶν τότε, καὶ Δεκέλειαν ἑαυτοῖς ἐπιτειχισθῆναι καὶ τὰς ναῦς ἁλῶναι καὶ πάνθ᾽ ὑπέμειναν, ὁτιοῦν ἄκοντες παθεῖν κάλλιον εἶναι νομίζοντες ἢ ἑκόντες ὑβρίζεσθαι συγχωρῆσαι.

[147] καίτοι τί τοσοῦτον ἐκεῖνος ὕβρισεν, ἡλίκον οὗτος νῦν ἐξελήλεγκται; Ταυρέαν ἐπάταξε χορηγοῦντ᾽ ἐπὶ κόρρης. ἔστω ταῦτα, ἀλλὰ χορηγῶν γε χορηγοῦντα τοῦτ᾽ ἐποίησεν, οὔπω τόνδε τὸν νόμον παραβαίνων· οὐ γὰρ ἔκειτό πω. εἷρξεν Ἀγάθαρχον τὸν γραφέα· καὶ γὰρ ταῦτα λέγουσιν. λαβὼν γέ τι πλημμελοῦνθ᾽ ὥς φασιν· ὅπερ οὐδ᾽ ὀνειδίζειν ἄξιον. τοὺς Ἑρμᾶς περιέκοπτεν. ἅπαντα μέν, οἶμαι, τἀσεβήματα τῆς αὐτῆς ὀργῆς δίκαιον ἀξιοῦν· τὸ δ᾽ ὅλως ἀφανίζειν ἱερὰ ἔσθ᾽ ὅ τι τοῦ κόπτειν [τοὺς Ἑρμᾶς] διαφέρει· οὐκοῦν οὗτος ἐξελήλεγκται τοῦτο ποιῶν.

[148] ἀντιθῶμεν δὴ τίς ὢν καὶ τίσι ταῦτ᾽ ἐνδεικνύμενος. μὴ τοίνυν ὑμῖν, πρὸς τῷ μὴ καλόν, μηδὲ θεμιτὸν νομίζετ᾽, ἄνδρες δικασταί, μηδ᾽ ὅσιον εἶναι τοιούτων ἀνδρῶν οὖσιν ἀπογόνοις, πονηρὸν καὶ βίαιον καὶ ὑβριστὴν λαβοῦσιν ἄνθρωπον καὶ μηδένα μηδαμόθεν, συγγνώμης ἢ φιλανθρωπίας ἢ χάριτός τινος ἀξιῶσαι. τίνος γὰρ εἵνεκα; τῶν στρατηγιῶν· ἀλλ᾽ οὐδὲ καθ᾽ αὑτὸν στρατιώτης οὗτος οὐδενός ἐστ᾽ ἄξιος, μή τί γε τῶν ἄλλων ἡγεμών. ἀλλὰ τῶν λόγων· ἐν οἷς κοινῇ μὲν οὐδὲν πώποτ᾽ εἶπ᾽ ἀγαθόν, κακῶς δ᾽ ἰδίᾳ πάντας ἀνθρώπους λέγει.

[149] γένους εἵνεκα νὴ Δία· καὶ τίς οὐκ οἶδεν ὑμῶν τὰς ἀπορρήτους, ὥσπερ ἐν τραγῳδίᾳ, τὰς τούτου γονάς; ᾧ δύ᾽ ἐναντιώτατα συμβέβηκεν εἶναι· ἡ μὲν γὰρ ὡς ἀληθῶς μήτηρ, ἡ τεκοῦσ᾽ αὐτόν, πλεῖστον ἁπάντων ἀνθρώπων εἶχε νοῦν, ἡ δὲ δοκοῦσα καὶ ὑποβαλομένη πασῶν ἦν ἀνοητοτάτη γυναικῶν. σημεῖον δέ· ἡ μὲν γὰρ ἀπέδοτ᾽ εὐθὺς γενόμενον, ἡ δ᾽ ἐξὸν αὐτῇ βελτίω πρίασθαι τῆς αὐτῆς τιμῆς τοῦτον ἠγόρασεν.

[150] καὶ γάρ τοι διὰ τοῦτο τῶν οὐ προσηκόντων ἀγαθῶν κύριος γεγονώς, καὶ πατρίδος τετυχηκὼς ἣ νόμοις τῶν ἁπασῶν πόλεων μάλιστ᾽ οἰκεῖσθαι δοκεῖ, οὐδέν᾽ οἶμαι τρόπον φέρειν οὐδὲ χρῆσθαι τούτοις δύναται, ἀλλὰ τὸ τῆς φύσεως ὡς ἀληθῶς βάρβαρον καὶ θεοῖς ἐχθρὸν ἕλκει καὶ βιάζεται, καὶ φανερὸν ποιεῖ τοῖς παροῦσιν ὥσπερ ἀλλοτρίοις, ὅπερ ἔστιν, αὐτὸν χρώμενον.

***
[143] Η ιστορία μάς διδάσκει ότι ο Αλκιβιάδης έζησε κάποτε στην Αθήνα την εποχή της παλαιάς εκείνης ακμής· αναλογισθείτε με ποιόν τρόπο φέρθηκαν οι πρόγονοί μας σε έναν άνδρα, ο οποίος είχε προσφέρει τόσο μεγάλες υπηρεσίες στην πόλη μας, όταν πίστεψε ότι έπρεπε να γίνει αναίσχυντος και αυθάδης. Δεν ανέφερα βέβαια το παράδειγμα αυτό με την πρόθεση να παρομοιάσω τον Μειδία με τον Αλκιβιάδη —ούτε τόσος ανόητος είμαι ούτε τόσο παράφρων—, αλλά για να μάθετε, Αθηναίοι, και να καταλάβετε ότι δεν υπάρχει ούτε θα υπάρξει τίποτε, ούτε ευγενική καταγωγή ούτε πλούτος ούτε δύναμη, που να πρέπει σεις οι πολλοί να ανέχεσθε, αν συνοδεύεται από αυθάδεια.

[144] Ο Αλκιβιάδης, Αθηναίοι, σύμφωνα με την παράδοση καταγόταν από την πλευρά του πατέρα του από τους Αλκμεωνίδες (αυτοί, όπως λέγεται, εξορίσθηκαν από τους τυράννους, επειδή στασίασαν υπέρ της δημοκρατικής μερίδας, και με χρήματα που δανείσθηκαν από το μαντείο των Δελφών ελευθέρωσαν την πόλη και έδιωξαν τους γιους του Πεισιστράτου)· από την πλευρά της μητέρας του καταγόταν από τον Ιππόνικο, και μάλιστα από αυτήν την οικογένεια η οποία προσέφερε πολλές και μεγάλες υπηρεσίες στην πόλη μας.

[145] Και δεν είχε μόνο αυτά σε όφελός του, αλλά και ο ίδιος δύο φορές πήρε τα όπλα για να υπερασπισθεί τη δημοκρατία στη Σάμο, και μία τρίτη φορά στην Αθήνα· και απέδειξε τη φιλοπατρία του με έργα και όχι με χρήματα και λόγους. Ακόμη είχε στο ενεργητικό του το γεγονός ότι έλαβε μέρος και νίκησε και στεφανώθηκε στους ιππικούς αγώνες της Ολυμπίας, ήταν επιπλέον άριστος στρατηγός και θεωρούνταν, όπως λένε, ο πιο ικανός ρήτορας από όλους.

[146] Παρ᾽ όλα αυτά οι πρόγονοί σας της εποχής εκείνης δεν του επέτρεψαν για καμία από αυτές τις υπηρεσίες του να τους προσβάλει, αλλά τον κήρυξαν φυγάδα και τον εξόρισαν· και τότε που οι Λακεδαιμόνιοι ήταν ισχυροί, οι πρόγονοί σας υπέμειναν την εις βάρος τους οχύρωση της Δεκέλειας, την κατάληψη του στόλου και οτιδήποτε άλλο, επειδή θεώρησαν προτιμότερο να πάθουν οποιαδήποτε συμφορά παρά τη θέλησή τους, αντί να ανεχθούν να δέχονται προσβολές με τη θέλησή τους.

[147] Και όμως, ποιά βίαιη πράξη έκαμε ο Αλκιβιάδης σε σύγκριση με αυτήν που έχει σήμερα αποδειχθεί ότι έκαμε ο Μειδίας; Κτύπησε στο πρόσωπο τον Ταυρέα όταν αυτός ήταν χορηγός. Ας είναι· επρόκειτο όμως για χορηγό ο οποίος φέρθηκε έτσι σε άλλον χορηγό χωρίς να παραβεί τον σημερινό νόμο, γιατί δεν είχε ακόμα θεσπισθεί. Φυλάκισε τον Αγάθαρχο, τον ζωγράφο, όπως λέγεται· τον είχε όμως συλλάβει, όπως επίσης λέγεται, επ᾽ αυτοφώρω να κάμνει κάποιο παράπτωμα· γι᾽ αυτό βέβαια το γεγονός δεν αξίζει να τον κατηγορεί κανείς. Ακρωτηρίασε τις κεφαλές του Ερμή. Όλες γενικά οι πράξεις ιεροσυλίας πιστεύω ότι πρέπει να προκαλούν την ίδια αγανάκτηση· διαφέρει όμως η ολοκληρωτική καταστροφή ιερών αντικειμένων από τον ακρωτηριασμό τους· αυτό λοιπόν έχει αποδειχθεί ότι έκαμε ο Μειδίας.

[148] Ας αντιτάξουμε τώρα από το ένα μέρος τον χαρακτήρα του Μειδία και από το άλλο, σε ποιούς έδωσε δείγματα του χαρακτήρα του. Πρέπει να πιστέψετε, κύριοι δικαστές, σεις οι απόγονοι τόσο ένδοξων προγόνων, ότι είναι αντίθετο προς την ηθική και τη θεία και ανθρώπινη δικαιοσύνη να κρίνετε άξιο συγγνώμης, φιλανθρωπίας ή οποιασδήποτε άλλης ευεργεσίας έναν άνθρωπο κακοήθη, βίαιο, αλαζόνα, μηδαμινό τον ίδιο και στην καταγωγή, τον οποίο έχετε συλλάβει. Γιατί να τον συγχωρήσετε; Για τις υπηρεσίες που πρόσφερε ως στρατηγός; Αυτός όμως δεν αξίζει καθόλου ούτε ως απλός στρατιώτης, πολύ δε περισσότερο ως ηγέτης των άλλων. Για τους λόγους του; Σε αυτούς όμως δημοσία δεν είπε ποτέ μέχρι σήμερα μία καλή λέξη, ενώ ιδιωτικά κακολογεί τους πάντες.

[149] Για την καταγωγή του, μά τον Δία; Ποιός όμως από σας αγνοεί τη μυστηριώδη, όπως στις τραγωδίες, καταγωγή του; Στη ζωή του υπάρχουν δύο εντελώς αντίθετα γεγονότα: η πραγματική του μητέρα, η οποία τον έφερε στον κόσμο, είχε πιο πολύ μυαλό από όλους τους ανθρώπους, ενώ εκείνη που εμφανιζόταν ως μητέρα του, η θετή του μητέρα, ήταν η πιο ανόητη ανάμεσα στις γυναίκες. Και η απόδειξη είναι η εξής: η πρώτη, μόλις γεννήθηκε, τον πούλησε, ενώ η δεύτερη, αν και μπορούσε με την ίδια τιμή να αγοράσει έναν άλλον καλύτερο, αγόρασε αυτόν.

[150] Μολονότι με αυτόν τον τρόπο απέκτησε αγαθά που δεν του ανήκαν και του έλαχε πατρίδα η οποία θεωρείται ότι έχει τη σταθερότερη νομοθεσία από όλες τις πολιτείες, νομίζω ότι δεν μπορεί ούτε να τηρήσει ούτε να χρησιμοποιήσει τους νόμους αυτούς· η πραγματικά βάρβαρη ιδιοσυγκρασία του και το μίσος του για τη θρησκεία τον παρασύρουν βίαια και φανερώνουν ότι χρησιμοποιεί τα αγαθά του σαν να ήταν ξένα — όπως πράγματι είναι.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Όποιος προτίθεται να μιλήσει για την ελληνική θεώρηση του ανθρώπινου σώματος διατρέχει μεγάλο κίνδυνο να φανεί πως απομακρύνεται υπερβολικά από το κύριο φάσμα των ενασχολήσεων αυτού του άρθρου.

 

Και όμως, το θέμα αυτό δεν επιτρέπει απλά και μόνο την προσέγγιση του αρχαίου κόσμου από μιαν ειδική γωνία, πάντοτε με τις απαραίτητες διευκρινίσεις που έχουν ήδη γίνει  - αναφερόμαστε στο πλαίσιο της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου στην Ελλάδα - ή με την υπογράμμιση της ποικιλίας των κειμένων που διαβάζουμε, κειμένων που ανήκουν σε διάφορους αιώνες και σε διάφορα είδη.

 

Το σημαντικό είναι ότι η προσέγγιση της οπτικής των Ελλήνων για το σώμα (μ’ αυτό εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο οι Αρχαίοι το αντιλαμβάνονταν και το όριζαν) μας οδηγεί υποχρεωτικά στο να μετρήσουμε, αυτήν τη φορά, την απόσταση που μας χωρίζει από εκείνους. Επομένως μιλάμε για τη σχέση που μας ενώνει, εμάς και τους Έλληνες, αλλά για να δώσουμε το παράδειγμα μιας ενδιαφέρουσας απόκλισης: απόκλισης που ξαφνιάζει, αφού το σώμα είναι για μας μια φυσική πραγματικότητα, ένα δεδομένο της φύσης, και ούτε μας περνάει απ’ το μυαλό ότι θα αμφισβητηθεί αυτός ο ορισμός, καθώς ελάχιστα ανταποκρίνεται στον ορισμό που δίνει η αρχαία νοοτροπία^- απόκλιση ουσιώδης ου εικονογραφεί τη δυσκολία του να παραλληλίσεις δύο γλώσσες και δύο σκέψεις χωρίς να «εκσυγχρονίσεις» την Αρχαιότητα, μένοντας όμηρος αντιλήψεων που είναι ξένες προς αυτήν.

 

Τέλος, το θέμα αυτό θα μας οδηγήσει αναπόδραστα στο ζήτημα των αξιών και στην εκτίμηση της ανθρώπινης δράσης[1].

 

Για να γίνει πρόδηλη η αγεφύρωτη απόκλιση, αρκεί να δούμε πόσο ξεφεύγουν από το σταθερό πλαίσιο των νεότερων εννοιών οι χρήσεις των τριών ελληνικών ονομάτων που δηλώνουν το σώμα[2]. Ο χρως, συγγενής με το χρώμα, είναι η χροιά του δέρματος ή το δέρμα, που μια κίνηση το σκίζει, ή ακόμα η σάρκα σε αντίθεση προς το κόκαλο, η σάρκα που φθείρεται, αλλά επίσης και το σώμα πάνω στο οποίο φοράμε τα ρούχα, και το «ασθενές σώμα» του Φιλοκτήτη που υποφέρει από μιαν αγιάτρευτη πληγή[3]. Το 8έμας, που συγγενεύει με το 8έμω ((κατασκευάζω», το ανάστημα, το σκαρί στον Όμηρο, είναι επίσης το «δύστυχο κορμί» του Ηρακλή, που το κατατρώει ο χιτώνας του Νέσσου, στον Σοφο­κλή[4] όμως ο όρος μάς προβληματίζει κάπως περισσότερο, όταν σημαίνει κάτι που δεν ανήκει αυστηρά στο φυσικό βασίλειο, όπως εκείνο που οι θεοί άρπαξαν από την Πηνελόπη μαζί με τον άντρα της, δηλαδή το παράστημά της, την περπατησιά της, ses «grands airs», για να παραθέσουμε τη μετάφραση του V. Berard ως καλό δείκτη των αποκλίσεων που μας απασχολούν[5]. Το σώμα, άγνωστου ετύμου, συνθετικό πολλών λόγιων λέξεων της γαλλικής γλώσσας, μόνο στον Όμηρο σημαίνει το πτώμα, ύστερα πια το ζωντανό σώμα. Ωστόσο, αυτό έχει στερηθεί η σοφόκλεια Ηλέκτρα χωρίς να βλάπτεται σε τίποτα, κατά τη δική μας αντίληψη[6].

 

Ας προσθέσουμε πως κανένα ουσιαστικό δεν υπάρχει στα ελ­ληνικά για τη σωματική ακεραιότητα· επίθετα κοινότατα, τα οποία στην καθημερινή γλώσσα περιγράφουν μιαν αναπηρία, όπως κωφός (που σημαίνει κουφός ή άλαλος ή κωφάλαλος), ή χωλός, μπορούν εξίσου να παραπέμπουν σε κάτι άλλο και να σημαίνουν την αλλοίωση[7]. Τι να πούμε τέλος όταν ο αγιάτρευτος ακρωτηριασμός (λώβην ἀνήκεστον) που επιβάλλει στον εαυτό του ο Πέρσης Ζώπυρος (Ηρόδοτος, Γ, 154) βάζει στο ίδιο επίπεδο ενέργειες πολύ διαφορετικής αξίας για μας; Ο Ζώπυρος παρουσιάζεται μπροστά στον Δαρείο αφού έχει κόψει τη μύτη και τ ’ αυτιά του, με το κεφάλι ξυρισμένο και με το σώμα του μαστιγωμένο.

 

Η απάντηση βρίσκεται στο ότι, για τους Αρχαίους, το σώμα έχει μια παραστατική λειτουργία· είναι για τον καθένα μια εικόνα του εαυτού του, όπου εγγράφονται ευανάγνωστα τα σημάδια της αξίας και η υπαγωγή στον κόσμο των ανθρώπων. Ο Ζ.-Π. Βερνάν το έδειξε αυτό διαλευκαίνοντας, για παράδειγμα, το νόημα των κακώσεων που μονίμως απειλούν το σώμα των ηρώων στην Ιλιάδα[8]. Η μοίρα του Έκτορα, ο οποίος σέρνεται μετά το θά­νατό του πίσω από το άρμα του Αχιλλέα, είναι πασίγνωστη[9]. Οι κακομεταχειρίσεις, οι ακρωτηριασμοί έχουν σαν στόχο και αποτέλεσμα να εξαφανίσουν όλα τα γνωρίσματα της «ηρωικής ομορ­φιάς» του πολεμιστή, τα οποία εκφράζουν και εγγυώνται την ένδοξη κατάστασή του, γνωρίσματα που, αντίθετα, «ο όμορφος θάνατος» τα παγιώνει[10].

 

Παρόμοια, στις τελετουργίες του πένθους, ο πενθών, που χτυπιέται μπροστά στην κοινότητα όταν πεθαίνει ένας δικός του[11], βρομίζει, ξεσκίζει το σώμα του, χαλάει ακόμη και τα ρούχα του. Έτσι ο Αχιλλέας, με την αναγγελία του θανάτου του Πατρόκλου, απλώνει μαύρη στάχτη στο κεφάλι του και στον «νεκτάρεον χιτῶνα» του, κοίτεται μέσα στις σκόνες και ξεριζώνει τα μαλλιά του ( Ιλιάς, Σ, 23-27).

 

Βλέπουμε πόσο μακριά βρίσκεται η αρχαία νοοτροπία από τα όσα υπαγορεύουν τα δικά μας συνηθισμένα σχήματα, καθώς σκέφτεται το ανθρώπινο σώμα πέρα από το φυσικό βασίλειο, ως θωριά όπου παίζουν τον ρόλο τους και τα ρούχα ή οι φροντίδες του σώματος, ως θωριά που υπάρχει για να την κοιτούν και να την ερμηνεύουν[12], ως το ε18ος, όνομα που έχει την ίδια ρίζα με το ἰδεῖν[13]

   

Η θωριά αυτή, που στον ήρωα είναι όμορφη, πρέπει να δια- σταλεί από τη δική μας «ομορφιά» και δεν παραπέμπει σε συγκεκριμένα φυσικά χαρακτηριστικά, όπως θα καταλάβατε. Ο τρόπος με τον οποίον ο Πρίαμος περιγράφει τους Αχαιούς, όταν ζητάει απ’ την Ελένη να τους ονομάσει, θα μας πείσει οριστικά. Για τον Αγαμέμνονα, λέει: ((Πες μου τον άντρα το θεόρατο κει πέρα πώς τον λένε; ποιος να ’ναι εκείνος ο αψηλόκορμος κι αρχοντικός Αργίτης; Είναι άλλοι πιο αψηλοί, στο ανάστημα που τον περνούν, το βλέπω, όμως τόσο όμορφο τα μάτια μου δεν έχουν δει ποτέ τους, μηδέ και τόσο αλήθεια πέρφανο· ρηγάρχης πρέπει να ’ναι*» ( Ίλιάς, Γ, 167-170).

 

Περισσότερο ίσως ξαφνιάζει η εντύπωση που έχουν για τον Οδυσσέα: «Πες μου και τούτον πάλε, κόρη μου, σαν ποιος και να ’ναι τάχα; Στην ελικιά τον Αγαμέμνονα, το γιο του Ατρέα, δε φτάνει, ωστόσο πιο φαρδύς μου φαίνεται στους ώμους και στα στήθη. Έχει απιθώσει την αρμάτα του στη γη την πολυθρόφα, και σαν μπροστάρης πηγαινόρχεται μες στις σειρές τ ’ ασκέρια. Σαν κριάρι θα ’λεγα πυκνόμαλλο πως δείχνει τώρα εκείνος, που σε τρανό κοπάδι ασπρόμαλλες αρνάδες σεργιανίζει» (Γ, 192-8).

 

Ναι μεν το θέαμα του εαυτού του, που προσφέρει ο πολεμιστής, διαφαίνεται εδώ μέσα από μια λογοτεχνική σύνθεση, αλλά οι Έλληνες συλλαμβάνουν πάντοτε το σώμα, σε όλα του τα στοιχεία, ως ένα θέαμα φτιαγμένο για το άτομο, ανάλογα με την κατάσταση της στιγμής, με τη στάση ή τη δράση που συνδέονται μαζί της. Ας θυμηθούμε τις απρόσμενες για μας μεταμορφώσεις του Οδυσσέα, όταν επιστρέφει στην Ιθάκη, μετά από κείνες που είχε επιφέρει η μαγεία της Αθηνάς (χωρίς θεϊκή παρέμβαση, βλέπουμε με τη σειρά «μεριά κακοδεμένα, χυτά, ώμους φαρδιούς και στήθη και δυνατά βραχιόνια» του ήρωα ή το γυαλιστερό κρανίο ενός γέρου[14]), ή ας αναλογιστούμε τα διαδοχικά βλέμματα της Πηνελόπης[15]^, ας θυμηθούμε τον τρόπο με τον οποίον ο γιος του Λαέρτη, ο πιο πανούργος άνθρωπος, φεύγοντας να κατασκοπεύσει τους Τρώες, σκαρώνει για τον εαυτό του ένα σώμα. Το θυμίζει η Ελένη: «Ατός του πήρε και κακούργησε μια μέρα το κορμί του, τους ώμους με κουρέλια τύλιξε, να δείχνει δούλος» ( ’Οδύσσεια, δ, 244-6). Ο αναγκαίος συμφυρμός του φυσικού τραύματος και των κουρελιών, το μοτίβο της πονηριάς - το να «μη σε καταλάβουν» -, όλα μαρτυρούν μιαν ιδιαίτερη αντίληψη για το ανθρώπινο σώμα.

 

Θα τελειώσουμε, αφήνοντας το έπος, με την περιπέτεια του Ζωπύρου η οποία μας οδηγεί στο έργο του Ηροδότου, στον κόσμο των ανθρώπων του Ε΄ αιώνα. Ο Πέρσης μας καταφεύγει κι αυτός στην πονηριά, για να κυριέψει μόνος του τη Βαβυλώνα και να κάνει δικό του αυτό το «κατόρθωμα» (τό ἔργον)[16]. «Γιατί», λέει ο συγγραφέας, «στους Πέρσες τα ανδραγαθήματα αμείβονται με μεγάλες τιμές». Κακομεταχειρίζεται τον εαυτό του, παριστάνει το θύμα του Δαρείου και προσφέρεται ως αυτόμολος στους Βαβυλωνίους. Ετούτοι δεν τον υποψιάζονται* εκείνος γίνε­ται ο χαμός τους και περιβάλλεται όλες τις τιμές (Γ, 154-160). Αντί όμως να ζωγραφίσει μια πράξη θάρρους, ο ιστορικός μάς δείχνει μιαν ένοχη τρέλα. Τα πάντα στην εμφαντικά τονισμένη φιλοδοξία και σκληρότητα του Ζωπύρου, καθώς και στα λόγια του Δαρείου, ο οποίος στενοχωριέται γι’ αυτήν την κάκωση (Γ, 160) που την είχε καταδικάσει αμέσως (Γ, 155), δείχνουν την ελληνικότατη αποδοκιμασία του Ηροδότου μπροστά σ’ αυτόν που ακρωτηριάστηκε αγιάτρευτα - η χειρονομία είναι τώρα ξεκά­θαρη - «σαν να επρόκειτο για μιαν ελαφριά ενόχληση» (Γ, 154). Αυτό που μας μένει από τον Ζώπυρο, είναι πως δέχτηκε το απα­ράδεχτο.

 

Ώστε, λοιπόν, η προσέγγιση της αρχαίας οπτικής για το σώμα μάς οδηγεί στην αξιολόγηση των ανθρώπινων πράξεων με κριτήρια που προσιδιάζουν στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

 ---------------------

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

[1] Βλ. «Integrite physique et alterations corps dans la pensee grecque cTHomere a Demosthene», 1981.

[2] Βλ. P. Chantraine, Dictionnaire etymologique de la langue grecque, Klin- cksieck, Παρίσι, τ. I, 1968, τ. II, 1970, τ. Ill, 1974, τ. IV, 1, 1977, τ. IV, 2, 1980 στα λήμματα ((χρως», «δέμω», «σώμα».

[3] Πίνδαρος, I Πυθιόνικος, 55.

[4] Τραχίνιαι, 1979. Η έκφραση επαναλαμβάνεται στον Σοφοκλή.

[5] ’Οδύσσεια, σ. 251* τ. 124.

[6] Ἠλεκτρα, 1181, σε συσχετισμό με τον 1177.

[7] Βλ. P. Chantraine, ό.π., στα λήμματα «κωφός» και «χωλός». Ας αναφέρουμε, ως συγγενικά του κωφός, τα κώφωσις, «εξασθένηση» της όρασης και της ακοής, Ιπποκράτης, Περί γυναικείων, Α, 41, κωφόω, «τραυματίζω», Ιπποκράτης, Περί τόπων των κατ ’ άνθρωπον, Β, 3, ή το «κουλό» χέρι, χωλήν, Ἱπποκράτης, Προγνωστικόν, Β, 1.

[8] Βλ. J.-P. Vernant, Figures, idoles, masques, Conferences, essais et legons du College de France, Julliard, Παρίσι, 1990: έτος 1975-1976, σ.25-30· έτος 1976- 1977, σ. 51-59' έτος 1977-1978, σ. 71-82· επίσης «La belle mort et le cadavre outrage» (1980) στο Llndividu, la mort, Famour, ό.π., σ. 7-39, σ. 8-23.

[9] Ίλιάς, X, 395-404· Ψ, 182-87· Ω, 14-18.

[10] Πρβλ. «La belle mort et le cadavre outrage», ό.π., σ. 68-69.

[11] Για τη σημασία των τελετουργιών του πένθους, βλέπε L. Gernet, Recher- ches sur le developpement de la pensee juridique et la morale en Grece, Παρίσι,

1917, σ. 218 κ.ε.

[12] Βλ. παρόμοια, ως προς αυτό το σημείο, J.-P. Vernant, «Mortels et im- mortels: le corps divin» (1η έκδοση με τίτλο «Corps obscur, corps eclatant»), L’Individu, la mort, Famour, ό.π., σ. 7-39, σ. 8-23.

[13] Πρβλ. P. Chantraine, ό.π., λήμμα «είδος».

[14] ’Οδύσσεια, σ. 66-69 και σ, 354-355.

[15] Βλ. το άρθρο μου «Les deux corps d’Ulysse: une construction possible pour L’ Odyssee, chants XIII a XXIII», LEC, 1985, σ. 341-354.

[16] Αφήνω εδώ κατά μέρος το ιστορικό πρόβλημα που θέτει το συγκεκριμένο επεισόδιο.

Ο αφανής ήρωας της σχέσης τιμάται φεύγοντας

Γεννηθήκαμε για ν’ αγαπάμε. Κανένα συναίσθημα όσο αυτό δε σε οδηγεί στην πληρότητα. Όταν όσα ωραία έχεις φυλαγμένα στην ψυχή σου, τα μοιράζεις απλόχερα γιατί μόνο μ’ αυτόν το μαγικό τρόπο τα λίγα θα γίνουνε πολλά και τα πολλά ακόμη περισσότερα. Όταν επενδύεις σε πράξεις και μέσα απ’ αυτές σμιλεύεις αυτό που εσύ θεωρείς ιδανικό σε όνειρο.

Κάθε πλάσμα επάνω στη Γη έχει το δικό του μοναδικό τρόπο να εκδηλώνει την αγάπη του. Εξαρτάται πάντα απ’ το χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία, αλλά και τον εκάστοτε σύντροφο. Όπως κι αντίστοιχα το άλλο μέρος της σχέσης ανταποκρίνεται με περισσότερη ή όχι δεκτικότητα. Κι έτσι μ’ αυτό που λέμε χημεία κι αλληλεπίδραση, η σχέση αποκτά βιωσιμότητα, υπόσταση και διάρκεια.

H πραγματικότητα βέβαια δεν είναι παραμύθι, όμως συμβαίνει ο ένας απ’ τους δύο συντρόφους ν’ αποτελεί τον ήρωα της σχέσης. Να είναι εκείνος που «σώζει» τους δύο ερωτευμένους και τους υψώνει στο βάθρο της ευτυχίας. Δεν ξέρω, αν παίζει ρόλο το μέτρο της αγάπης του. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει αν αγαπά πιο πολύ. Ένα όμως είναι φανερό. Ότι είναι αυτός ο άνθρωπος που «δίνει». Είναι εκείνος στον οποίο βασίζεται όλο το κτίσμα της σχέσης. Αποτελεί το γερό θεμέλιο και την κινητήρια δύναμη.

Έχει τον έλεγχο κι οδηγεί το ταίρι του, δείχνοντάς του κάθε στιγμή πόσο σημαντικός είναι για εκείνον. Διατηρεί τη φλόγα ζωντανή, εφευρίσκει ένα σωρό τεχνάσματα για να τον ικανοποιήσει. Θέτει τον εαυτό του σε μια διαδικασία συνεχούς προσπάθειας. Προσπαθεί για δύο! Πολλές φορές δεν τον απασχολεί να υποχωρήσει, αν μ’ αυτόν τον τρόπο διατηρηθούν οι ισορροπίες κι εξομαλυνθούν οι εντάσεις.

Μπορεί να υπομένει πιο πολύ, να θέτει σε δεύτερη μοίρα τα θέλω του, γιατί πολύ απλά νιώθει γεμάτος ικανοποιώντας τα θέλω του άλλου. H προτεραιότητά του πια γίνεται ο άλλος άνθρωπος, για τον οποίο θυσιάζει σημαντικά πράγματα για να βρίσκεται κοντά του. Για να τον βλέπει να χαμογελάει. Ακόμη κι αν είναι εκείνος απ’ τους δύο που κρατάει πιο σφιχτά το χέρι, ίσως να είναι αυτός που η αγκαλιά του προκαλεί ρίγη και που στον ύπνο του ξυπνάει ανησυχώντας.

Είναι κάποιος που γεμίζει το κενό, που έχεις στην καρδιά σου κι ίσως διαδραματίζει πολλούς ρόλους για να τα καταφέρει. Σε κοιτάζει στα μάτια για ν’ αντιληφθεί πώς νιώθεις, να πάρει έστω και την πιο μικρή σταγόνα κούρασης επάνω του, ώστε να σε ξεκουράσει. Σ’ ακούει πάντα με προσοχή σε ό,τι κι αν έχεις να του πεις. Η άποψή σου μετράει και τη λαμβάνει σοβαρά υπόψιν του σε κάθε απόφαση. Προσπαθώντας μ’ αυτόν τον τρόπο να έρθει στη θέση σου αψηφώντας τον εγωισμό και το θυμό του. Θα σε παρηγορήσει, θα σ’ αναστήσει και θα σε κάνει να νιώθεις σαν ένας μικρός Θεός.

Δυστυχώς όμως, κάποια στιγμή κι οι δυνατοί λυγίζουν. Γονατίζουν όταν δεν πάρουν την αντίστοιχη ανταπόκριση. Χάνονται μέσα στη μαγεία που έχουν δημιουργήσει απ’ τη δική τους και μόνο προσφορά. Συνειδητοποιούν πως ό,τι δίνουν δε μοιράζεται, αλλά χρησιμοποιείται και πετιέται στο κενό. Κουράζονται όταν βλέπουν πως δεν εκτιμάται ο χρόνος κι ο εαυτός που ξόδεψαν για να παραμείνει η σχέση ζωντανή. Και στο τέλος αποσύρονται. Αδειάζουν. Δεν έχουν πια κουράγιο να παλέψουν κι απομακρύνονται.

Και τότε ξαφνικά αντιλαμβάνεσαι πως το μερίδιο ευθύνης είναι όλο δικό σου. Μέχρι τώρα, αψηφούσες τον κίνδυνο της απώλειας κι απλώς επαναπαυόσουν σε μια ροή πραγμάτων που ο άλλος έθετε. Νιώθεις μισός και μετανιωμένος. Ποτέ σου δεν εκτίμησες πόσο σημαντικός ήταν ο σύντροφος αυτός για σένα. Θεωρούσες δεδομένο ό,τι έπαιρνες. Δεν κατέβαλες καμία προσπάθεια να κρατήσεις ό,τι πραγματικά έδινε νόημα σ’ αυτή τη σχέση, γιατί ακόμη και μέχρι το τέλος εκείνος αποχώρησε αθόρυβα κι αόρατα.

Όπως και τα αγαθά που πάντα καρπωνόσουν από μέρος του. Δεν τα έβλεπες ποτέ, μα τώρα λείπουν απ’ τη ζωή σου κι αισθάνεσαι πόσο ευτυχισμένο σε έκαναν. Συμπεραίνεις πως χωρίς εκείνον η αδιάφορη ζωή σου δεν έχει κανένα νόημα. Κατηγορείς το άπληστο εγώ σου που υπερτέρησε για ακόμη μία φορά και που εξαιτίας του έχασες ό,τι πιο πολύτιμο είχες.

Και το χειρότερο σενάριο έρχεται να πάρει θέση, όταν βλέπεις τον «ήρωά» σου να βρίσκεται ευτυχισμένος στην αγκαλιά κάποιου άλλου. Όταν βλέπεις το χαμόγελο, που στερήθηκε εξαιτίας σου, να γεννιέται ξανά. Και τότε σκύβεις το κεφάλι και λιώνεις στην ιδέα πως όλα αυτά τα υπέροχα πράγματα, που είχες μαζί του και ποτέ δεν άνοιξες τα μάτια να δεις, τώρα τα χαίρεται κάποιος άλλος. Κάποιος, που είχε την τύχη να συναντήσει την ευτυχία ακριβώς στο σημείο, που εσύ την έχασες. Και νιώθεις ακόμη πιο άσχημα, όταν αντιλαμβάνεσαι πως θα μπορούσες να είσαι εσύ στη θέση του.

Αν ήσουν αλλιώς. Αν εγκαίρως καταλάβαινες πως μια αγάπη θέλει δύο συμμάχους για να βγει νικήτρια. Μια όμορφη σχέση απαιτεί από κοινού προσπάθεια για να σταθεί στα πόδια της και να ευδοκιμήσει. Να μεγαλώσει και να βγάλει καρπούς. Να ανθίσει και μαζί της να ποτιστείς κ εσύ απ’ τα δώρα της. Κι αν είχες την τύχη να γνωρίσεις εκείνον τον «ήρωα» που σε ανέβαζε στα ουράνια, τότε φρόντισε τουλάχιστον ακόμα και πριν το τέλος ν’ ανατρέψεις την κατάσταση.

Να έχεις το σθένος να τον διεκδικήσεις και να του δείξεις ακόμη και εκ των υστέρων πόσο αφελής στάθηκες. Και να πάρεις, έστω κι αργά, εσύ το ρίσκο να «σώσεις» το παραμύθι σας. Να παίξεις κόντρα ρόλο σε ό,τι ως τώρα έπραττες. Και πού ξέρεις, μπορεί ν’ ανακαλύψεις ότι είχες κι εσύ κρυμμένες σούπερ δυνάμεις.

Όλοι χρωστάμε ένα «ευχαριστώ», μία «συγγνώμη» κι ένα «άντε στο διάολο»

Τα χρωστούμενα, γενικώς, μας βαραίνουν. Μας πάνε πίσω, μας εμποδίζουν να οργανωθούμε, μας γεμίζουν άγχος. Κι αν είναι μία φορά δύσκολο να σου χρωστάνε, είναι ακόμα δυσκολότερο να χρωστάς εσύ. Πρακτικά, αλλά, κυρίως συναισθηματικά. Ο καθένας μας λοιπόν χρωστάει σε κάποιον ή κάποιους τρεις φράσεις: ένα μεγάλο «ευχαριστώ», μία μεγαλύτερη «συγγνώμη» κι ένα ακόμα μεγαλύτερο «άντε στο διάολο». Θα έλεγα και κανένα πενηντάευρω, αλλά αισθάνομαι την ανάγκη να διατηρήσω ένα επίπεδο και να μη γίνω πεζός.
Τρεις φράσεις που με την πολυχρησία τους τις έχουμε εξευτελίσει λιγουλάκι, με αποτέλεσμα να χάνουν το αυθεντικό τους νόημα. Πολλές φορές τις λέμε, μα είναι και κάποιες στιγμές που επιβάλλεται να ειπωθούν κι εμείς σφυρίζουμε αδιάφορα.

«Ευχαριστώ»: Πότε ήταν η τελευταία φορά που ευχαρίστησες τους αγαπημένους σου; Στην πράξη εν προκειμένω, όχι στα λόγια. Πότε ήταν η τελευταία φορά που έκανες μια πράξη αγάπης προς τους φίλους, τους γονείς σου, την σύντροφό σου ή ακόμα και το σκύλο σου -αυτός αισθήματα δεν έχει; Την επιζητάμε την επιβεβαίωση, θέλουμε να μας δείχνουν πόσο σημαντικοί είμαστε. Δεν είναι τίποτα, μωρέ, μην τρομάζεις. Μια σφιχτή αγκαλιά, μια μέρα να την αφιερώσεις αποκλειστικά σ’ αυτούς, ένα άσχετο μήνυμα ενώ πήζεις στη δουλειά. Δείξε την ευγνωμοσύνη σου, μη θεωρείς δεδομένο ότι το ξέρουν, αλλά κι αν το ξέρουν, εσύ να τους το υπενθυμίζεις. Ο άνθρωπος που νιώθει πως τον εκτιμούν, πάντα θα κάνει περισσότερα, έτσι ήταν κι έτσι θα είναι. Και για να σε τρομάξω, επειδή η ζωή είναι καριόλα, μη φτάσεις ποτέ στο σημείο να μετανιώσεις για τα «ευχαριστώ» που τσιγκουνεύτηκες νομίζοντας μακάρια πως ο χρόνος είναι απεριόριστος.

«Συγγνώμη»: Πόση δύναμη θέλει να ζητήσεις συγγνώμη και να την εννοείς; Γιατί, αν δεν τη νιώθεις και τη λες για παρηγοριά ή λόγω τυπικότητας, ασ’ το να πάει στα κομμάτια. Η μετάνοια, που οδηγεί στην αξίωσης συγχώρεσης, είναι επίπονη διαδικασία. Καταρχάς, προϋποθέτει τη συνειδητοποίηση του γεγονότος πως με κάποιο τρόπο πλήγωσες κάποιον. Κι αυτό το αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι με μια στοιχειώδη τσίπα που έχουν τα κότσια να παραδεχτούν ότι φέρθηκαν μπάσταρδα. Πλήγωσες;  Όλοι μας. Δε μετάνιωσες; Με γεια σου, με χαρά σου. Άσε τις συγγνώμες, αν δεν τις νιώθεις, είναι απείρως χειρότερες οι γιαλαντζί, που λέγονται, αλλά δεν αποδεικνύονται. Αν όμως σε τρώει, ζήτα τη και κινήσου ανάλογα. Δε σου εγγυάται κανένας πως θα σου δοθεί συγχωροχάρτι, αλλά θα κοιμάσαι πιο ήσυχος γνωρίζοντας πως αδίκησες, μετάνιωσες, αλλά και προσπάθησες. Πολλές φορές, ξέρεις, ήδη μας έχουν συγχωρήσει και περιμένουν από μας μια αναγνώριση του λάθους για να καθαρίσουμε τα μητρώα μας και να πάμε παρακάτω. Δοκίμασέ το, είναι πιο ανώδυνο απ’ όσο ακούγεται. Σ’ όλες τις άλλες περιπτώσεις, ρίξε μια εξήγηση κι ως εκεί, μην εκφυλίζεις τη λέξη. Θυμάσαι τι λένε για τη συγγνώμη και το φιλότιμο, έτσι;

«Άντε μου στο διάολο»: Σε πλήρη αντίθεση με τα δύο παραπάνω, το να διαολοστέλνεις, απομακρύνει ανθρώπους από δίπλα σου. Και πολύ καλά κάνει. Να τους στέλνεις στο διάολο κι ακόμα παραπέρα, όλους εκείνους που σου μαυρίζουν την ψυχή. Δεν είναι πλασμένος ο άνθρωπος για τη δυστυχία και μερικοί έχουν μάστερ στο να σου γαμάνε την ψυχολογία. Καλή κι η ανωτερότητα, εξαιρετική κι η αξιοπρέπεια, όμως, ορισμένοι απλά δεν καταλαβαίνουν. Να τα δίνεις τα χρονικά σου περιθώρια, να προσπαθείς να τους δώσεις με το καλό να καταλάβουν, αλλά όλα έχουν κι ένα όριο και κάποιοι δεν ξέρουν πού να σταματήσουν. Άσε κατά μέρους, λοιπόν, τις ηρεμίες και τους πολιτισμούς και πέσε για μια φορά στο επίπεδό τους. Ξέσπασε τα νεύρα σου, τα παράπονά σου, χώσε τα καντήλια σου και στειλ’ τους στα τσακίδια. Μην τα κρατάς μέσα σου, θα σε ξεζουμίσει όλος αυτός ο αρνητισμός κι η καταπίεση. Αφού τους βλέπεις, το αποζητά ο οργανισμός τους. Πάψε να τους διευκολύνεις επειδή εσύ έχεις μάθει να παίζεις τίμια, τρίψε τους στα μούτρα πόσο σκατάνθρωποι είναι κι αποχώρισε. Κάνε την έκπληξη στο φινάλε, για να μη σε περνάνε και για τόσο θύμα και ζήσε από δω και στο εξής απαλλαγμένος απ’ τη μίζερη παρουσία τους. Στο διάολο, λοιπόν,  και είναι απ’ τις πιο ανακουφιστικές στιγμές που θα βιώσεις.

Οι άνθρωποι –όλοι ανεξαιρέτως– μπορούν να γίνουν θύτες ή θύματα, αχάριστοι ή υπερβολικά ανεκτικοί. Και δυσκολεύουν τη ζωή τους γιατί δε δείχνουν την αγάπη τους –λες και δε γεμίζουμε αμφιβολίες πότε-πότε–, βάζουν μπροστάρη τον εγωισμό τους και δε ζητάνε τις συγγνώμες τους και δεν έχουν μάθει πότε και ποιους οφείλουν να διαολοστέλνουν.

Πώς ξεπερνώ την ερωτική απογοήτευση;

Ο έρωτας είναι ένα τόσο δυνατό και καταλυτικό συναίσθημα που μέσα στη δύναμή του είναι αδύνατο να μην πληγώσει και την ψυχή εκείνου που έχει κυριεύσει. Όταν τελειώσει ένας έρωτας ή όταν μείνει ανεκπλήρωτος είναι απολύτως φυσιολογικό αυτό να προκαλέσει έντονο πόνο και πικρία στην ψυχή μας.

Απόρριψη και αισθήματα ανεπάρκειας

Η αίσθηση ότι ο άνθρωπος που μέχρι πρότινος μοιραζόμασταν τη ζωή μας ή είχαμε ερωτευτεί απόλυτα μας απέρριψε και δεν αναγνώρισε την προσωπική μας αξία, μας πληγώνει και μας δημιουργεί αισθήματα ανεπάρκειας.

Είναι σχεδόν σίγουρο ότι όλοι – ή τουλάχιστον οι περισσότεροι άνθρωποι- έχουμε ερωτευτεί απόλυτα και έχουμε πιστέψει ότι με έναν άνθρωπο θα είμαστε ευτυχισμένοι, και στο τέλος έχουμε απογοητευτεί οικτρά. Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα στο οποίο πολλές φορές χανόμαστε και εξιδανικεύουμε το πρόσωπο εκείνο που μονοπωλεί το ερωτικό μας ενδιαφέρον, αγνοώντας πολλές φορές εσκεμμένα τα κακώς κείμενα του χαρακτήρα του. Όταν έρχεται το ξαφνικό τέλος, η εγκατάλειψη και η απόρριψη σε μία ερωτική σχέση, είναι απολύτως φυσιολογικό ότι ο άνθρωπος που το δέχεται νοιώθει αφόρητο συναισθηματικό πόνο.

Ανηδονία και αίσθημα κενού

Τον ίδιο ακριβώς πόνο και αίσθημα ανηδονίας και κενού νοιώθει και ο άνθρωπος εκείνος ο οποίος έχει επενδύσει αισθήματα, χρόνο, αφοσίωση και προσοχή σε έναν άνθρωπο ο οποίος τελικά δεν ανταποκρίνεται.

Και στις δύο περιπτώσεις, ο πόνος είναι έντονος, παρόμοιος με εκείνον που βιώνει μία κατάσταση πένθους. Το άτομο περνά από το στάδιο του θρήνου, της άρνησης, του θυμού, της ενοχής και καταλήγει στο τελικό στάδιο που υπάρχει σε κάθε δυσάρεστο γεγονός: αυτό της αποδοχής. Το άτομο τελικά αποδέχεται ότι το τέλος ήρθε και δεν αλλάζει.

Η αποδοχή θα βοηθήσει τον άνθρωπο να απελευθερωθεί και να εξοικειωθεί πιο εύκολα με την καινούργια κατάσταση στη ζωή του.

Τα αισθήματα που νοιώθει ο άνθρωπος που βιώνει ερωτική απογοήτευση είναι κυρίως αρνητικά. Αίσθημα μοναξιάς, θυμός, πόνος εξαιτίας της απόρριψης, αισθήματα αναξιότητας και απελπισίας, όλα είναι τα σημάδια που ο κάθε άνθρωπος έχει νοιώσει με το δικό του τρόπο, άλλος σε μεγαλύτερο και άλλος σε μικρότερο βαθμό. Σημαντικό ρόλο παίζει και η εμπειρίες του ανθρώπου στις ερωτικές σχέσεις: ένας άνθρωπος μεγάλης ηλικίας που έχει βιώσει το ίδιο γεγονός αρκετές φορές στη ζωή του έχει ανοσοποιηθεί απέναντι στον πόνο του συγκεκριμένου βιώματος, σε αντίθεση με έναν έφηβο που έχει μία δυσάρεστη εμπειρία σε ένα πρωτόγονο για αυτόν συναίσθημα.

Πώς ο άνθρωπος μπορεί να ξεπεράσει την ερωτική απογοήτευση;

Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε μία ερωτική απογοήτευση και απόρριψη, πολλές φορές έρχεται σε άμεση συνάρτηση με τον τρόπο που έχουμε μεγαλώσει αλλά και με το πόση αγάπη δεχτήκαμε από τους γονείς μας. Ένας άνθρωπος που μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον στο οποίο δε δέχτηκε όση αγάπη είχε ανάγκη ή δεχόταν συνεχώς απόρριψη και κατάκριση, είναι πιο σύνηθες να αντιδρά με χειρότερο τρόπο ακριβώς επειδή αναδύθηκε στην επιφάνεια το αίσθημα απόρριψης και η έλλειψη αγάπης που προϋπήρχε ήδη από πριν. Με τον ίδιο τρόπο και ένας άνθρωπος που έχει δεχτεί αγάπη και προσοχή από τους γονείς του και έχει μέσα του θεμελιώσει την πίστη στην προσωπική του αξία δε θα επιτρέψει τόσο εύκολα σε έναν άνθρωπο να του δημιουργήσει αισθήματα μειονεξίας.

Η απώλεια του προσώπου που ήταν το ερωτικό μας πρότυπο είναι, αδιαμφισβήτητα, λυπηρό και δύσκολο γεγονός που πληγώνει την ψυχή μας.

Το άτομο βιώνει στην ουσία μία εν ζωή απώλεια, καλείται να συνηθίσει στο γεγονός ότι η ζωή του θα έχει από εδώ και πέρα διαφορετικό δρόμο από τον άλλο άνθρωπο. Είναι σημαντικό ο άνθρωπος που βιώνει ένα τέτοιο γεγονός να μην απομακρυνθεί από τις δραστηριότητες εκείνες που τον ευχαριστούν και οι οποίες θα τον βοηθήσουν να ξεπεράσει όσο πιο ανώδυνα γίνεται την πικρία του. Η υποστήριξη από το φιλικό και οικογενειακό μας περιβάλλον και η εκδήλωση ενδιαφέροντος και αγάπης από τους ανθρώπους μας θα μας βοηθήσει να ενισχύσουμε μέσα μας την αξία μας αλλά και το γεγονός ότι είμαστε άξιοι και ικανοί να αγαπηθούμε, ακόμα και αν κάποιο άτομο μας απαρνήθηκε. Συνήθως, οι άνθρωποι σε δυσάρεστες καταστάσεις νοιώθουν την ανάγκη να αποσυρθούν και να μείνουν μόνοι με τον εαυτό τους. Μπορεί όμως ο οποιοσδήποτε να έχει δίπλα του έναν άνθρωπο εμπιστοσύνης στον οποίο να μιλήσει ανοιχτά για όλα εκείνα που τον βασανίζουν.

Είναι σκόπιμο να νοιώσουμε πραγματικά έτοιμοι μέχρι να προσπαθήσουμε να συνυπάρξουμε συναισθηματικά με έναν άλλο άνθρωπο. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη δυσάρεστη εμπειρία που βιώσαμε ως μία ευκαιρία να μάθουμε καλύτερα τον εαυτό μας, αλλά και τον άνθρωπο εκείνο με τον οποίο θα θέλαμε να συνυπάρξουμε συναισθηματικά μαζί του. Ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεράσει κάποιος ένα δυσάρεστο βίωμα είναι να προσπαθήσει να δει μέσα από τον πόνο και τις θετικές πλευρές και όλα αυτά που θα μπορούσε να μάθει ώστε να γίνει καλύτερος.

Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση και είναι καταλυτικό, απόλυτο και συνάμα υπέροχο.

Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να βιώσει το δώρο της συνύπαρξης και να νοιώσει τη χαρά της αμοιβαίας στοργής, πιστότητας και αφοσίωσης. Αρκεί να μην αφήσει την οποιαδήποτε δυσάρεστη εμπειρία να τον πείσει για το αντίθετο!

Μάθηση και Απόδοση

Όταν σπουδάζουμε, ο στόχος μας είναι διπλός: να αποκτήσουμε γνώσεις και ικανότητες στον τομέα που επιλέξαμε, δηλαδή να μάθουμε και να αξιοποιήσουμε τη μάθηση, δηλαδή όσα μάθαμε να φαίνονται στην απόδοσή μας (είτε στην ακαδημαϊκή μας επίδοση, είτε στη δουλειά μας).

 

Το επίπεδο όμως και η ποιότητα της απόδοσης εξαρτάται από το πώς μαθαίνουμε. Το πώς μαθαίνουμε εξαρτάται από

• τη γενικότερη προσέγγιση μας στο αντικείμενο που μελετάμε (π.χ. επιφανειακή ή πιο βαθιά),
• τη διαδικασία που ακολουθούμε (π.χ. αν κάνουμε «παπαγαλία», αν ψάχνουμε το νόημα, πόσο χρόνο αφιερώνουμε) και τέλος
• τις στρατηγικές που χρησιμοποιούμε (π.χ. ζητάμε διευκρινίσεις από τον καθηγητή, προσπαθούμε να ελέγξουμε το στρες, οργανώνουμε το υλικό μας).

Ας δούμε πιο αναλυτικά τα παραπάνω:

 

Α. Προσεγγίσεις στη μάθηση

Μπορεί να προσεγγίζουμε τη μάθηση με τρόπο είτε επιφανειακό, είτε πιο βαθύ, είτε απλά «στρατηγικό», δηλαδή να ενδιαφερόμαστε για την επίδοση χωρίς απαραίτητα να μας ενδιαφέρει η γνώση.

Η Βαθιά Προσέγγιση βασίζεται στην ουσιαστική κατανόηση και εμπεριέχει:

• Ενασχόληση με το περιεχόμενο.
• Σύνδεση των νέων ιδεών με την προϋπάρχουσα γνώση.
• Σύνδεση των εννοιών με τις καθημερινές εμπειρίες.

Σύνδεση των επί μέρους στοιχείων με το σύνολο και τα αποτελέσματα.

 

Η Επιφανειακή Προσέγγιση βασίζεται στην απλή αναπαραγωγή και εμπεριέχει:

• Απομνημόνευση των πληροφοριών που χρειάζονται για τις εξετάσεις.
• Αποτυχία διάκρισης των θεωρητικών αρχών από τα παραδείγματα.
• Αντιμετώπιση των εργασιών ως υποχρέωση.
• Επικέντρωση σε επιμέρους στοιχεία και όχι στο σύνολο.
• Αδυναμία κατανόησης των επιχειρημάτων.

Η Στρατηγική Προσέγγιση βασίζεται στην προσπάθεια χειρισμού του συστήματος αξιολόγησης και εμπεριέχει:

• • Πρόθεση απόκτησης του μεγαλύτερου δυνατού βαθμού.
  • Οργάνωση του χρόνου και της προσπάθειας.
  • Εξασφάλιση των κατάλληλων υλικών και συνθηκών μελέτης.
  • Μελέτη παλαιότερων διαγωνισμάτων σε μια προσπάθεια πρόβλεψης των ερωτήσεων.
  • Προσοχή στις κατευθύνσεις που δίνει ο καθηγητής.

Β.  Διαδικασία μάθησης

Μια από τις βασικές μεταβλητές στις προαναφερθείσες προσεγγίσεις, είναι η διαδικασία μάθησης. Μπορούμε να πούμε πως μαθαίνουμε κάτι, ακολουθώντας μία από τις παρακάτω 4 διαδικασίες:

Μελέτη χωρίς κατεύθυνση: Έτσι έχουμε προβλήματα στην επεξεργασία της ύλης, δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε τον όγκο των πληροφοριών και να διακρίνουμε τα στοιχεία στα οποία πρέπει να επικεντρωθούμε.

 

Αναπαραγωγή: Η μελέτη έχει στόχο την απλή αναπαραγωγή της ύλης (συνήθως παπαγαλία με μικρή κατανόηση) με σκοπό να περάσουμε τις εξετάσεις.

 

Εφαρμογές: Όταν προσπαθούμε να συσχετίσουμε τις θεωρητικές γνώσεις με τις εφαρμογές τους στον πραγματικό κόσμο.

 

Νόημα: Όταν επιθυμούμε να βρούμε το ακριβές νόημα, να το συσχετίσουμε με προϋπάρχουσες γνώσεις και να αναπτύξουμε με κριτική αξιολόγηση τις δικές μας απόψεις.

 

Είναι προφανές πως η μαθησιακή πορεία από την έλλειψη κατεύθυνσης προς την κατανόηση του νοήματος, οδηγεί σε καλύτερη γνώση του αντικειμένου.

 

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι οι δύο τελευταίες διαδικασίες συσχετίζονται και με την επαγγελματική επιτυχία μετά το τέλος των σπουδών. Η διαδικασία μάθησης μπορεί να αλλάζει ανάλογα με το ειδικό πλαίσιο (εκμάθηση υλικού για ένα τεστ) ή το γενικό πλαίσιο (η συνηθισμένη μέθοδος μελέτης).

 

Επίσης η διαδικασία μάθησης εξελίσσεται κατά τη διάρκεια των σπουδών: είναι λογικό οι τελειόφοιτοι να κάνουν πιο βαθιά επεξεργασία του υλικού, να μπορούν να ρυθμίζουν καλύτερα τη διαδικασία εκμάθησης και να έχουν υψηλότερα επίπεδα κριτικής σκέψης σε σύγκριση με τους πρωτοετείς.

 

Στη διάρκεια των σπουδών μπορούμε συνήθως να διακρίνουμε τρία στάδια ανάπτυξης της μάθησης:

Απλοϊκή εκμάθηση: μικρό ενδιαφέρον για τις σπουδές, ελλιπής, αποσπασματική γνώση του αντικειμένου, στρατηγική επεξεργασία (εντοπισμός «θεμάτων» για τις εξετάσεις), μικρή προσπάθεια, αναπαραγωγή χωρίς πραγματική κατανόηση.

 

Επάρκεια: αυξημένο ενδιαφέρον, βελτιωμένη ικανότητα, οργανωμένες γνώσεις, πιο αποτελεσματικές στρατηγικές, καλύτερη κατανόηση.

 

Εξειδίκευση: «ειδικότητα» σε κάποιον τομέα γνώσης.  Σ’ αυτό το στάδιο δεν φτάνουν οπωσδήποτε όλοι.

 

Γ.  Στρατηγικές μάθησης

Οι στρατηγικές μάθησης διευκολύνουν την μάθηση, αλλά επίσης επηρεάζουν σημαντικά την ακαδημαϊκή επίδοση. Μερικά παραδείγματα στρατηγικών είναι:

 

Γνωστικές στρατηγικές

• • • Επανάληψη του υλικού (συνήθως για απλή απομνημόνευση).
    • Oργάνωση του υλικού (π.χ. εντοπισμός των βασικών σημείων/ζητημάτων και κατηγοριοποίηση με στόχο την καλύτερη κατανόηση).
    • Eπεξεργασία του υλικού (π.χ. συσχέτιση των νέων πληροφοριών με τις γνώσεις που ήδη έχουμε).
      Συμπεριφορικές στρατηγικές
    • Αναζήτηση βοήθειας από άλλους (π.χ. συζήτηση με συμφοιτητές και καθηγητές για διευκρινίσεις και επεξηγήσεις).
    • Αναζήτηση πρόσθετων πληροφοριών από άλλες πηγές (π.χ. από διαδίκτυο, άρθρα σε περιοδικά, άλλα βιβλία).
    • Προσπάθεια εφαρμογής της γνώσης στην καθημερινή ζωή.

Αυτο-ρυθμιστικές στρατηγικές

• • Έλεγχος συναισθημάτων (προσπάθεια να εντοπίσουμε τα συναισθήματα που μας εμποδίζουν να αποδώσουμε και να τα ελέγξουμε, για παράδειγμα να μετριάσουμε το άγχος).
  • Έλεγχος κινήτρων (να σκεφτούμε με ποιον τρόπο θα διατηρήσουμε το ενδιαφέρον μας και την προσοχή μας, όπως να σκεφτούμε τα θετικά αποτελέσματα που θα έχουμε).
  • Έλεγχος κατανόησης (κάθε τόσο  να αξιολογούμε κατά πόσον έχουμε πετύχει τους μαθησιακούς στόχους που θέσαμε)
    Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση
    Εκτός από  τις προσεγγίσεις, τη διαδικασία και τις στρατηγικές μάθησης, η απόδοση επηρεάζεται και από άλλους γνωστικούς και συναισθηματικούς παράγοντες, όπως:
  • Η αυτοεκτίμηση και η πεποίθηση ότι είμαστε ικανοί να μάθουμε.
  • Η πεποίθηση ότι αυτό που σπουδάζουμε είναι σημαντικό, χρήσιμο και ενδιαφέρον.
  • Η αυτογνωσία (π.χ. γνωρίζουμε ποια είναι τα δυνατά και αδύνατα σημεία μας στη διαδικασία μάθησης;)

Το κίνητρο.  Μπορεί να γνωρίζουμε κάτι καλά, αλλά να μην υπάρχει λόγος να επιδείξουμε αυτή τη γνώση.  Τα κίνητρα βέβαια είναι υποκειμενικά, άρα είναι σημαντικό να ξέρουμε τι ακριβώς θέλουμε να πετύχουμε.  Γιατί σπουδάζουμε, ποιο είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα;
 

Χωρίς αυτούς τους παράγοντες, οι γνώσεις που αποκτήσαμε μένουν στην αφάνεια, αποθαρρυνόμαστε και δεν μας δίνονται ευκαιρίες να αποδώσουμε.
 

Από την άλλη, όσα κίνητρα κι αυτοπεποίθηση και να έχουμε, δεν αρκούν για να καλύψουν τα γνωστικά κενά, τα οποία φαίνονται στην απόδοση, ιδίως αργότερα στο χώρο εργασίας.

Όταν επικρίνουμε κάποιον άλλον δεν καθορίζουμε εκείνον αλλά τον εαυτό μας

Όταν επικρίνουμε κάποιον άλλο, η πράξη μας αυτή δεν υποδηλώνει κάτι για το άτομο που υφίσταται την κριτική. Αντίθετα, λέει κάτι για τη δική μας ανάγκη να είμαστε επικριτικοί.

Αν παραστείτε σε μια συγκέντρωση και παρακολουθήσετε όλη την κριτική που συνήθως ανταλλάσσεται μεταξύ των παρευρισκομένων και έπειτα πάτε στο σπίτι σας και σκεφτείτε κατά πόσο στην πραγματικότητα όλη αυτή η κριτική συνέβαλε στο να γίνει ο κόσμος μας καλύτερος, μάλλον θα καταλήξετε στο ίδιο συμπέρασμα με εμένα: Καθόλου! Δεν έκανε τίποτα. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

Όταν είστε επικριτικοί απέναντι στους άλλους, όχι μόνο δεν λύνετε τίποτα, αλλά συνεισφέρετε στον θυμό και στην έλλειψη εμπιστοσύνης που υπάρχει στη ζωή μας. Στο κάτω κάτω, σε κανέναν μας δεν αρέσει να τον επικρίνουν. Η συνήθης αντίδρασή μας είναι να αμυνόμαστε ή να απομακρυνόμαστε από τον άλλο. Ένα άτομο που νιώθει ότι του επιτίθενται, τις περισσότερες φορές, θα κάνει κάτι από τα δύο: είτε θα υποχωρήσει από φόβο ή ντροπή, είτε θα αντεπιτεθεί και θα θυμώσει.

Πόσες φορές έχετε ασκήσει σε κάποιον αρνητική κριτική και σας έχει απαντήσει: «Σ΄ ευχαριστώ πάρα πολύ που μου έδειξες το λάθος μου, πραγματικά το εκτιμώ»; Η επίκριση δεν είναι στην πραγματικότητα τίποτα παραπάνω από μια κακιά συνήθεια. Είναι κάτι που έχουμε συνηθίσει να κάνουμε και γνωρίζουμε τα συναισθήματα που προκαλεί. Μας κρατάει απασχολημένους και μας δίνει ένα θέμα συζήτησης.

Αν, παρ΄ όλα αυτά, εξετάσετε πώς νιώθετε αμέσως μετά τη στιγμή που επικρίνατε κάποιον, θα δείτε ότι το πάθος σας έχει ξεφουσκώσει και νιώθετε κάποια ντροπή, σχεδόν σαν να υπήρξατε εσείς το θύμα της επίθεσης. Η πραγματική αιτία γι΄ αυτά σας τα συναισθήματα είναι ότι κάθε φορά που ασκείτε σε κάποιον κριτική, είναι σαν δηλώνετε στον κόσμο και στον εαυτό σας: «Έχω ανάγκη να λειτουργήσω επικριτικά». Και αυτό δεν είναι κάτι για το οποίο συνήθως νιώθουμε περήφανοι.

Η λύση είναι να συγκρατήσετε τον εαυτό σας κάθε φορά που πάει να γίνει επικριτικός. Παρατηρήστε πόσο συχνά το κάνετε και πόσο άσχημα σας κάνει να νιώθετε. Εμένα μου αρέσει να το βλέπω σαν παιχνίδι. Ακόμα πιάνω τον εαυτό μου να γίνεται επικριτικός, αλλά τη στιγμή που φουντώνει μέσα μου αυτή η διάθεση, σκέφτομαι: «Πάλι τα ίδια». Ευτυχώς, τις περισσότερες φορές μπορώ να μετατρέψω την κριτική μου διάθεση σε ανοχή και σεβασμό για τους γύρω μου. Δοκιμάστε το κι εσείς

Παραδέξου ότι αυτή τη στιγμή χρειάζεσαι παρηγοριά

Όταν αισθάνεσαι πως χάνεις τον έλεγχο και φοβάσαι πως οι αλλαγές στη ζωή σου είναι συνεχείς, όταν έρχονται ενώ δεν τις περιμένεις και δεν τις θέλεις, διανύεις περίοδο κρίσης. Ίσως η δουλειά σου, ή κάποια σημαντική σχέση που θεωρούσες σταθερή, αποδείχτηκε ότι δεν ήταν όπως την περίμενες. Όχι απλώς αντιμετωπίζεις μια κατάσταση που δεν επέλεξες και που δεν ήθελες, αλλά πρέπει να ξεχάσεις και κάτι που ήθελες και που αγαπούσες. Όλα αυτά σε κλονίζουν και σε επηρεάζουν με διάφορους τρόπους. Οι περίοδοι κρίσης δεν είναι τίποτα το ασυνήθιστο σήμερα. Είναι μια εμπειρία που πολλοί την περνούν ή την έχουν περάσει. Τονίζω το την περνούν. Μπορεί να νιώθεις ότι δε θα τα καταφέρεις, αλλά τελικά θα την ξεπεράσεις.

Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό να αναγνωρίζεις ότι έχεις αυτά τα αισθήματα. Εξασφάλισε κάποιες δικές σου στιγμές που θα μπορείς να νιώθεις ελεύθερα το θυμό και τη θλίψη σου. Μπορείς επίσης να ασκείσαι σε μια φυσική δραστηριότητα, όπως ένα γρήγορο περπάτημα, λίγη κολύμβηση ή ένα παιχνίδι τένις. Αυτή η εκτόνωση της μπλοκαρισμένης σωματικής ενέργειας θα βοηθάει και τα συναισθήματά σου να ηρεμούν. Θα χρειαστεί επίσης να ξεπερνάς οτιδήποτε σου προκαλεί πόνο, όπως και την κατάκριση εναντίον άλλων. Η αντιμετώπιση των συναισθημάτων σου σε καθημερινή βάση θα σε βοηθάει να τα ολοκληρώνεις.

Όταν περνάς κάποια κρίση, να φροντίζεις τον εαυτό σου. Από σωματική άποψη μπορεί να νιώθεις απαίσια – άρρωστος, σε υπερένταση, ανίκανος να κοιμηθείς και να χαλαρώσεις. Επειδή έχεις κλονιστεί συναισθηματικά, το μυαλό σου μπορεί να είναι σκορπισμένο και να προσπαθεί να ανακαλύψει τι φταίει, τι πήγε στραβά. Μπορεί τα αισθήματά σου να έχουν πληγωθεί και να μην υπάρχει εμφανής τρόπος να τα επαναφέρεις ή να αποδεχτείς την κατάσταση. Παραδέξου ότι αυτή τη στιγμή χρειάζεσαι παρηγοριά και άφησε τους φίλους και την οικογένειά σου να σου συμπαρασταθούν. Το θάρρος που χρειάζεσαι βρίσκεται μέσα σου. Άφησέ το να έρθει στην επιφάνεια και να σε βοηθήσει.

Αν θέλεις να αποκτήσεις κάτι που δεν είχες ποτέ, κάνε κάτι όπως δεν το έχεις κάνει ποτέ

Ελπίζεις να συναντήσεις απίστευτα ενδιαφέροντες ανθρώπους στη ζωή σου, αλλά προτιμάς να ανοίξει η γη να σε καταπιεί από το να μιλήσεις σε έναν άγνωστο.

Θέλεις να ξεκινήσεις την επιχείρηση που ονειρευόσουν, αλλά η πολυπλοκότητα των διαδικασιών σού «δένει» τα χέρια.

Το να κάνεις μία παρουσίαση σε έναν πελάτη, μπροστά στο αφεντικό σου, ξέρεις ότι μπορεί να αναβάθμιζε τη φήμη σου, αλλά φοβάσαι μήπως πεις τη λάθος ατάκα.

Περιπτώσεις όπως αυτές, ουσιαστικές και σημαντικές μακροπρόθεσμα, σενάρια τρόμου βραχυπρόθεσμα, είναι πολύ συνηθισμένες. Και φυσικά, η ευκολότερη αντίδραση είναι η αποφυγή.

Αυτό που έχω μάθει τα τελευταία τρία χρόνια, είναι ότι οι φοβερά ενδιαφέρουσες στιγμές, αυτές που σε εξιτάρουν και σε πάνε κάποια μέτρα (μπορεί και χιλιόμετρα) πιο μπροστά δεν ‘προκύπτουν’. Δημιουργούνται. Έξω από τη “ζώνη της άνεσής μας”.

Ό,τι κι αν έχω δοκιμάσει στη ζωή μου, συνειδητοποίησα ότι η αλλαγή που πάντα επιθυμούσα συνέβαινε μόνο όταν κάθε μέρα έκανα κάτι διαφορετικό, κάτι που δεν είχα δοκιμάσει πριν και που δοκίμαζε κι αυτό τα δικά μου όρια.

Κατάλαβα, επίσης, ότι μόλις αντιληφθείς τι είναι αυτό που θέλεις να αποκτήσεις στη ζωή σου, τότε μπορείς να ξεπεράσεις το φόβο και την ανασφάλεια και να κινηθείς προς την κατεύθυνση που θα σε οδηγήσει σε αυτό που θέλεις.

Η ζώνη της άνεσής σου, είναι το πιο επικίνδυνο μέρος για να ζεις.

Η ζώνη της άνεσής μας, είναι σαν ένα φόντο στη ζωή μας. Ένα σκηνικό στο οποίο παίζουμε, χωρίς να δίνουμε σημασία σε αυτό. Δεν ξέρουμε καν πως βρεθήκαμε εκεί.

Όσο όμως κι αν βολευόμαστε σε αυτό το σκηνικό, ως άνθρωποι, νιώθουμε πιο ευτυχισμένοι όταν προκαλούμε τους εαυτούς μας και εξελισσόμαστε. Και όταν δεσμευόμαστε να κάνουμε μικρά βήματα καθημερινά, προς την εξέλιξη, ανακαλύπτουμε τέσσερα πολύ ενδιαφέροντα πράγματα:

1. Ακόμα και να είσαι στο “σωστό” δρόμο, συνεχίζεις να αμφιβάλλεις για σένα.

Ίσως να πιστεύεις κι εσύ ότι ο φόβος είναι ένας καλός προστάτης, αυτός που θα σε ‘προειδοποιήσει’ ότι είσαι στο λάθος δρόμο. Κάθε φορά που αποφάσιζα για ένα βήμα έξω από τη ζώνη της άνεσής μου ο φόβος ερχόταν με τις χιλιάδες ερωτήσεις του.

Είμαι αρκετά δυνατή για να κάνω αυτό που θέλω μόνη μου;

Αν φύγω από εδώ θα έχω φίλους εκεί που θα πάω;

Θα τα καταφέρω οικονομικά;Είχα διαβάσει μία φράση, από το συγγραφέα Jon Acuff, που θα έλεγα ότι συνοψίζει αυτό που ένιωθα πριν κάθε τέτοιο βήμα. «Ποτέ δεν θα είμαστε αρκετά γενναίοι να κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε στη συνέχεια».

Ακόμη και όταν βρίσκεσαι στο σωστό δρόμο, θα εξακολουθείς να φοβάσαι και να αμφιβάλλεις για τον εαυτό σου.

Όταν έρχεται ο φόβος, σημαίνει ότι η μισή μάχη έχει ήδη κερδιθεί. Δεν έχει σημασία το μέγεθος του άλματος - μικρό ή μεγάλο. Από το να μιλήσεις σε έναν άγνωστο, έως να ζητήσεις με θάρρος αύξηση από το αφεντικό σου, η αμφιβολία και ο φόβος είναι πάντα πολύ κοντά, ειδικά όταν είσαι στο ‘σωστό’ δρόμο.

Και χρειάζεται εξάσκηση για να αποδεχτείς αυτήν την πραγματικότητα.

Κάποτε ένα τέτοιο σημάδι με οδηγούσε προς τα πίσω. Τώρα ξέρω ότι είναι το πράσινο φως που περιμένω για να συνεχίσω. Συνειδητοποιώ καθημερινά, ότι οι αποφάσεις που αλλάζουν τη ζωή μας, είναι αυτές που μας κάνουν να χάσουμε τον ύπνο μας και αυτό δεν πειράζει καθόλου.

Πώς θα άλλαζε η ζωή σου αν έβλεπες την αμφιβολία και το φόβο σαν σημάδι ότι είσαι στο σωστό δρόμο; Ποιο στόχο σου θα ξεκινούσες από την αρχή και τον συνέχιζες με γενναιότητα;

2. Μπορείς να συνεχίσεις να αγαπάς τους άλλους χωρίς να υπακούς στη γνώμη τους.

Ναι, θα τολμήσω να το πω. Είναι σημαντικό να έχεις ανθρώπους που να εμπιστεύεσαι και να αγαπάς, Πολύ σημαντικό. Ωστόσο, αυτό που μπορεί να σε εκπλήξει είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι, μπορούν σπάνια να σου δώσουν βοηθητικές συμβουλές.

Εμπιστεύσου με τώρα και πίστεψέ με αργότερα, σε αυτό: μπορείς να αγαπάς κάποιον χωρίς να χρειάζεται να ακούς τη γνώμη του σε κάθε σου βήμα.

Όταν γίνεσαι τολμηρός και αναλαμβάνεις ρίσκα, από αυτά που θα σε πάνε εκεί που θέλεις, αυτομάτως γίνεσαι το κόκκινο πανί για κάποιους ανθρώπους, ειδικά γι’ αυτούς που σε αγαπούν και θέλουν τόσο να σε προστατέψουν. Ακόμη και να το πιστεύουν κανένας δεν θα πανηγυρίσει και δεν θα σου πει “προχώρα!”, “κάνε ό,τι σε κάνει ευτυχισμένο!”, “παράτησε αυτήν την αναθεματισμένη δουλειά και γίνει αυτό που θες!”.

Γιατί; Γιατί σε νοιάζονται και θέλουν να σε προστατέψουν από το λάθος…ή την αποτυχία.

Και γιατί…ίσως, υποσυνείδητα φοβούνται ότι αν γίνεις αυτό που θέλεις, αν η ζωή σου αλλάξει τόσο πολύ, ίσως να μην υπάρχει χώρος γι’ αυτούς. Και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Ναι, είναι ένας ακόμη παράδοξος τρόπος για να δείχνουμε, εμείς οι άνθρωποι, την αγάπη μας στους άλλους.

Το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να προσφέρουμε στους εαυτούς μας είναι να αποκτήσουμε την ευτυχία μας. Η μεγαλύτερη ελευθερία που μπορούμε να προσφέρουμε στους άλλους είναι να βιώσουν τη δική τους εμπειρία και να μην προσπαθήσουμε να την ελέγξουμε.

Επί της ουσίας, αν θέλεις να φύγεις από αυτόν το μάταιο κόσμο περισσότερο ευτυχισμένος, έχοντας αφήσει το θετικό σου αποτύπωμα, κάνε αυτό που θέλεις, πάρε τα ρίσκα που θα πάνε εκεί που θέλεις να πας και άφησε τους άλλους να ζουν με τις αμφιβολίες τους και τις απόψεις τους, χωρίς αυτό να γίνεται δικό σου θέμα, ενώ είναι δικό τους.

Μερικές φορές, αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία είναι να υπενθυμίζουμε στους άλλους τι είναι δυνατό να συμβεί όταν δίνουμε μία ευκαιρία στους εαυτούς μας.

Πώς μπορείς να αναλάβεις την ευθύνη για τη δική σου ευτυχία και να αφήσεις τους άλλους να ζήσουν τη δική τους εμπειρία;

3. Μπορεί να σε πουν ‘τρελλό’ πριν σε πουν ‘cool’.

Το να δρας έξω από τα συνηθισμένα “σου”, δεν σημαίνει ότι βάζεις στόχο να αλλάξεις όλη τη ζωή σου.

Οι μεγαλύτερες προκλήσεις, τις περισσότερες φορές, είναι οι μικρές αλλαγές που δεν κάνουμε ποτέ…

Να αποφασίσω να φορέσω κάτι πιο στενό, ενώ έως τώρα κρυβόμουν πίσω από τα φαρδιά επειδή έχω κάποια περιττά κιλά, ενισχύοντας έτσι την αυτοπεποίθησή μου και αγαπώντας το σώμα μου όπως είναι.

Να ζητήσω μία μικρή αύξηση με θάρρος, σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή, και να την πάρω.Αν δεις πιο προσεκτικά τις ζωές των ανθρώπων που εκτιμάς και θαυμάζεις, είμαι σίγουρη ότι θα διαπιστώσεις, ότι αυτά που έκαναν, στην αρχή έμοιαζαν πολύ τρελλά...και στη συνέχεια έγιναν φυσιολογικά.

Κανένας που άλλαξε την ιστορία δεν ακολούθησε τους κανόνες (ή όλους τους κανόνες). Ποιες ‘τρελλές’ ιδέες έχεις που θα ήθελε πολύ ο κόσμος να ζήσει;

4. Δεν χρειάζεται να διαλέξεις ανάμεσα σε προτεραιότητες και όνειρα. Μπορείς να έχεις και τα δύο.

Όταν αποφασίζεις να γίνεις τολμηρός και να κάνεις αλλαγές, δεν σημαίνει ότι αφήνεις πίσω σου ό,τι αφορά στους άλλους, ή ξεχνάς τις υποχρεώσεις σου, όπως το ενοίκιό σου, τα παιδιά σου, τους λογαριασμούς σου.

Ωστόσο, συχνά, έχοντας κατά νου όλα αυτά, θεωρούμε ότι η ζωή είναι μια επιλογή ανάμεσα σε πράγματα. Να είμαι μαμά, ή να ξεκινήσω την επιχείρηση που θα ήθελα;

Σε ενθαρρύνω να κάνεις μία βασική αλλαγή στο λεξιλόγιό σου πρώτα. Αντικατέστησε το “ή” με το “και”.

Θα είμαι μαμά ΚΑΙ θα ξεκινήσω την επιχείρηση που πάντα ήθελα, δουλεύοντας λίγο παραπάνω όταν τα παιδιά θα έχουν κοιμηθεί.

Γεννήθηκα με μειωμένη κινητική ικανότητα ΚΑΙ μπορώ να ταξιδέψω σε όλον τον κόσμο.

Είμαι προγραμματιστής ΚΑΙ θα γίνω ένας εξαιρετικός αθλητής της κολύμβησης.

Πολλά μεγαλόπνοα σχέδια, πολλές επιχειρηματικές ιδέες, πολλές καινοτομίες, γεννήθηκαν στο περιθώριο του χρόνου κάποιων ανθρώπων, ενώ έκαναν ΚΑΙ κάτι άλλο.

Αλλά, αυτό θέλει γενναιότητα. Θέλει να αναγνωρίζεις ότι θα έρθουν οι αμφιβολίες να σε επισκεφθούν καθώς θα σχεδιάζεις. Θέλει σθένος για να ακούς τις συμβουλές των άλλων και να μην τις ακολουθείς διαρκώς. Θέλει να ξέρεις ότι θα σε πούνε ‘τρελλό’…μέχρι η ιδέα σου να πετύχει. Και πάνω απ’ όλα θέλει να πιστεύεις ότι αυτό που επιθυμείς είναι πάνω απ’ όλες τις άλλες προτεραιότητές σου.

Mind the gap

Το μεγαλύτερο λάθος που παρατηρώ στους περισσότερους που θέλουν να βγουν από τη ζώνη άνεσής τους είναι ότι πιστεύουν ότι αυτό απαιτεί ένα τεράστιο βήμα.

Ξεκίνα με ένα μικρό βήμα.
Απλά, κάνοντας ένα μικρό βήμα έξω από τη ζώνη της άνεσή σου. Έξω από όσα έχεις συνηθήσει έως σήμερα. Απλά για να αφυπνήσεις τον εγκέφαλό σου.

Άλλαξε το δρόμο που επιστρέφεις συνήθως από τη δουλειά. Ακόμη και αν σε βολεύει αυτή η διαδρομή περισσότερο από όλες τις άλλες.

Απαλλάξου από ένα ρούχο που είχες παραγγήλει πριν από χρόνια και δεν το έχεις φορέσει ποτέ…ακόμη κι αν σου αρέσει πάρα πολύ.

Πλησίασε ένα συγγραφέα που θαυμάζεις και πες του ότι από όσους δημιουργικούς ανθρώπους έχεις γνωρίσει, αυτός είναι ο αγαπημένος σου.

Μην υποτιμάς τη δύναμη των μικρών ευκαιριών που προσφέρει η ζωή. Μην υποτιμάς τη δύναμη των μικρών δράσεων που σε βγάζουν έξω από τα συνηθισμένα σου όρια. Αυτές οι μικρές δράσεις είναι που θα σε φέρουν σε επαφή με νέους ανθρώπους, θα μεγαλώσουν την αυτοπεποίθησή σου και θα σε ενθαρρύνουν να κάνεις περισσότερα και πιο μεγάλα βήματα.

Δεν έχει σημασία πότε θα ξεκινήσεις. Απλά ξεκίνα.Άλλη μία πεποίθηση που εμποδίζει κάποιους ανθρώπους να μεγαλώσουν τα όριά τους είναι η ηλικία. Το πότε, δηλαδή, κάποιος ‘δικαιούται’ να γίνει πιο περιπετειώδης ή να ζήσει διαφορετικά.

Αν είσαι σε μεγαλύτερη ηλικία, δεν θα ήθελες πραγματικά να έχεις ζήσει ουσιαστικά και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής σου;

Αν είσαι νεότερος, δεν θέλεις να κάνεις αξέχαστη την επόμενη 50ετία της ζωής σου;

Δεν έχει σημασία το πότε θα ξεκινήσεις. Αρκεί να ξεκινήσεις.

Κάθε μέρα είναι μία πρόσκληση. Μην την αγνοείς!

Εσύ πόσο συχνά βάζεις τελείες στην καθημερινότητά σου;

Οι άνθρωποι συνήθως δρούμε με στόχους και αρχές που αντιπροσωπεύουν τα οράματα, την προσωπική μας στάση και φιλοσοφία ζωής. Αυτό σημαίνει ότι αφουγκραζόμαστε την αίσθηση της ευθύνης που μας αναλογεί σχετικά με τις επιλογές και τις πράξεις μας, γι αυτό και θέτουμε στόχους που μας φέρνουν εγγύτερα στην επιτυχή έκβαση αυτού που αναζητούμε. Τι γίνεται όμως όταν οι ευθύνες ξεπερνούν τα όρια των αντοχών μας κι εμείς κρινόμαστε ως ανεπαρκείς σχετικά με ό, τι επιδιώκουμε;

Ή τι γίνεται όταν διαψεύδεται η αξία που έχουμε αποδώσει σε ένα στόχο, πρόσωπο ή συμβάν; Είναι λογικό να βιώνουμε πολλές φορές το παράλογο τόσο σε σχέση με το περιβάλλον που μας πλαισιώνει όσο και σε σχέση με τον εαυτό μας. Η ζωή και οι πτυχές της δεν είναι λευκό ή μαύρο αλλά περιλαμβάνουν ποικιλία αποχρώσεων. Είναι λογικό να διαψεύδονται πολλές από τις εντυπώσεις που σχηματίζουμε, διότι η ζωή και τα δεδομένα της δεν είναι μονοδιάστατα. Πως όμως πάμε παρακάτω;

Μια λύση είναι να διατηρούμε την επαφή με τις πραγματικές καθημερινές μας ανάγκες αποφεύγοντας τον αχανή εσωτερικό διάλογο με τις φοβίες και τις αναβολές. Αρκεί να σταθούμε μια στιγμή, όταν νιώθουμε εξαντλημένοι, παραπονεμένοι, ματαιωμένοι, μπερδεμένοι, αποπροσανατολισμένοι, προδομένοι. Μια στιγμή είναι αρκετά διαφωτιστική αν την αξιοποιήσουμε αφουγκραζόμενοι τι συμβαίνει στο σώμα και την ψυχή μας. Μια στιγμή αρκεί για να δώσει την απαιτούμενη καθαρότητα και γνώση, ώστε να τοποθετήσουμε έλλογα τον εαυτό μας στη σκακιέρα δράσης. Πως όμως θα εντοπίσουμε τη στιγμή και θα την οικειοποιηθούμε;

Η χαλάρωση, η εκτόνωση προϋποθέτουν την παύση και τα διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μέρας. Αυτό σημαίνει ότι οφείλουμε να συνηθίσουμε τον εαυτό μας να βάζει «τελείες», δηλαδή να κάνει παύσεις στη ζωή του. Οι «τελείες» αυτές μπορεί να είναι είτε σύντομες και καθημερινές, είτε -όταν τα δεδομένα το απαιτούν- οριστικές και αμετάθετες. Αν π.χ. αντιμετωπίσουμε εξάντληση στο χώρο εργασίας μερικές βαθιές αναπνοές αρκούν για να μας ανατροφοδοτήσουν, όπως και το να ακούσουμε στο τηλέφωνο ένα αγαπημένο μας πρόσωπο. Η πλήρης απραξία για μερικά λεπτά ενδέχεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα πάνω μας.

Τι γίνεται όμως όταν το πρόβλημα δεν είναι η χαλάρωση και η εκτόνωση αλλά η αποδέσμευσή μας από κάτι το οποίο πια δεν μας εκφράζει όπως μια σχέση, μια επαγγελματική θέση, ο τόπος κατοικίας μας, η στάση μας απέναντι στα πράγματα; Η στροφή προς κάτι νέο ακόμη κι όταν αυτό συνεπάγεται μόνο την εσωτερική μας αλλαγή και ωρίμανση απαιτεί την αποφασιστική επίγνωση του τέλους του παλιού και της αρχής του νέου. Με μια «τελεία» προχωράμε παρακάτω και γράφουμε από την αρχή μια νέα ιστορία.

Με μια «τελεία» ο νους κερδίζει και το άτομο:

Απαλλάσσεται από άσκοπα βάρη.
Αποκτά συναίσθηση της δικής του δράσης, της δράσης των άλλων και της δικής του αντίδρασης.
Εξοικονομεί ενέργεια ζωτικής σημασίας για τη δημιουργικότητα και εξέλιξή του.
Προχωρεί με στόχους που το αντιπροσωπεύουν πληρέστερα.
Συνειδητοποιεί τι το εκφράζει και τι όχι. Κάτι που είχε απολέσει με την ταχύτητα και τη βιασύνη.
Βελτιώνεται η ποιότητα ζωής σε όλα τα επίπεδα.
Ασκείται στον αυτοέλεγχο και την αυτοκυριαρχία.
Γνωρίζει, κατανοεί τον εαυτό του αποκτώντας αυτογνωσία.

Η αυτογνωσία δίνει τη δυνατότητα μιας ισορροπημένης και ενδεχομένως πιο ευτυχισμένης ζωής.

Συνεπώς, ας βάζουμε «τελείες» στη ζωή μας, μη φοβούμενοι την αβεβαιότητα του καινούριου. Οι «τελείες» μας οδηγούν εγγύτερα στο «τέλος», δηλαδή στο σκοπό μας.

Νετραλίνο: το υποθετικό σωματίδιο της σκοτεινής ύλης

Στην σωματιδιακή φυσική, το νετραλίνο είναι ένα υποθετικό σωματίδιο που έχει προβλέψει η υπερσυμμετρική θεωρία. Το νετραλίνο όμως, που συμβολίζεται ως , όπου το i κινείται από το 1 έως το 4, δεν είναι ακριβώς ένα «κατοπτρικό» σωματίδιο σε σχέση με ένα σωματίδιο του Κυρίαρχου Μοντέλου της σωματιδιακής φυσικής, αλλά ένα μίγμα από αρκετά συμμετρικά σωματίδια.

 

Στα υπερσυμμετρικά μοντέλα, όλα τα σωματίδια του Κυρίαρχου Μοντέλου έχουν σωματίδια εταίρους με τους ίδιους κβαντικούς αριθμούς, αλλά με σπιν που διαφέρει κατά 1/2. Έτσι, για κάθε γνωστό σωματίδιο που έχει ακέραιο σπιν 0, 1, 2 πρέπει σύμφωνα με τα μοντέλα αυτά να υπάρχει ένα σωματίδιο με την ίδια μάζα αλλά με ημιακέραιο σπιν 1/2, 3/2, 5/2 και το αντίστροφα. Επειδή, οι υπερεταίροι του μποζονίου Z (το zino), του φωτονίου (το φωτίνο) και του ουδέτερου higgs (το higgsino) έχουν τους ίδιους κβαντικούς αριθμούς, μπορούν τα τελευταία να αναμειγνύονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν τέσσερις ιδιοκαταστάσεις που ονομάζονται "νετραλίνο". Σε πολλά μοντέλα το ελαφρύτερο από τα τέσσερα νετραλίνο αποδεικνύεται ότι είναι το ελαφρύτερο υπερσυμμετρικό σωματίδιο (LSP), αν και άλλα σωματίδια μπορούν επίσης να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο.

 

Οι ακριβείςς ιδιότητες κάθε νετραλίνο θα εξαρτηθεί από τις λεπτομέρειες της ανάμειξης (π.χ. εάν είναι περισσότερο σαν το higgsino ή σαν το gaugino), αλλά έχουν την τάση να έχουν μάζες στην ασθενή κλίμακα (100 GeV - 1 TeV) και να ζευγαρώνουν με άλλα σωματίδια με ισχυρά χαρακτηριστικά της ασθενούς αλληλεπίδρασης. Κατά τον τρόπο αυτό, είναι φαινομενολογικά παρόμοια με τα νετρίνα, και έτσι δεν μπορούν να παρατηρηθούν άμεσα στους ανιχνευτές σωματιδίων σε επιταχυντές.

Ως ένα βαρύ, σταθερό σωματίδιο, το ελαφρύτερο νετραλίνο αποτελεί ένα εξαίρετο υποψήφιο της ψυχρής σκοτεινής ύλης στο σύμπαν. Σε πολλά μοντέλα το ελαφρύτερο νετραλίνο μπορεί να έχει παραχθεί θερμικά στο πρώιμο σύμπαν και να έμεινε από τότε με την ίδια αναλογία ως η παρατηρούμενη σκοτεινή ύλη. Ένα ελαφρύτερο νετραλίνο, περίπου 10-10.000 GeV, είναι το κύριο υποψήφιο σωματίδιο των σωματιδίων WIMP (ασθενώς αλληλεπιδρώντα σωματίδια με μάζα) της σκοτεινής ύλης.

 

Το νετραλίνο σαν συστατικό της σκοτεινής ύλης θα μπορούσε να παρατηρηθεί πειραματικά στη φύση είτε έμμεσα είτε άμεσα. Στην προηγούμενη περίπτωση, τα τηλεσκόπια των ακτίνων γάμμα και νετρίνων θα αναζητήσουν ενδείξεις για την εξαϋλωση των νετραλίνων, σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα σκοτεινής ύλης, όπως είναι το ηλιακό κέντρο ή το γαλαξιακό κέντρο. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, για ειδικούς σκοπούς, πειράματα, όπως είναι η Κρυογενική Έρευνα Σκοτεινής Ύλης (CDMS) προσπαθούν να ανιχνεύσουν τις σπάνιες επιπτώσεις των WIMP στους επίγειους ανιχνευτές.

 

Ποιά είναι όμως τα σενάρια που υπάρχουν για την δομή της σκοτεινής ύλης;

 

1. Να αποτελείται από συνήθη βαρυονική ύλη (μη-εξωτική)

Δηλαδή αντικείμενα MACHO (Massive Astrophysical Compact Halo Objects). Έρευνες όμως έδειξαν ότι τα MACHO μπορούν να δικαιολογήσουν περίπου το 20% της σκοτεινής βαρυονικής ύλης.  Ή νέφη μοριακού υδρογόνου στην εξωτερική περιοχή του γαλαξιακού δίσκου, υπόθεση που ενισχύεται από την ανίχνευση γραμμών CO από αέριο σε απόσταση 12 kpc από το κέντρο του γαλαξία.

2. Να αποτελείται από νετρίνα

Τα νετρίνα με μάζα είναι ένας καλός υποψήφιος για την σκοτεινή ύλη.

 

3. Να αποτελείται από υπερ-συμμετρικά σωματίδια

Να αποτελείται από εξωτική ύλη (νετραλίνο ή selectron ή φωτίνο), δηλαδή από υπερ-συμμετρικά σωματίδια που θα μπορούσαν να έχουν συνενωθεί σε τεράστιες δομές στην άλω των γαλαξιών. Οι θεωρίες "ρήξης" των Υπερσυμμετρικών Θεωριών υποστηρίζουν την ύπαρξη υπερσυμμετρικών σωματιδίων στην γαλαξιακή άλω, ως αντηχήσεις της Μεγάλης Έκρηξης. Σύμφωνα με αυτές τις θεωρίες τα ελαφρύτερα και σταθερότερα υπερσυμμετρικά σωμάτια που δημιουργήθηκαν στο πρώιμο Σύμπαν, έχουν επιβιώσει μέχρι την εποχή μας και εξαϋλώνονται, παράγοντας πολύ ενεργά αντι-πρωτόνια.

Μπορεί να κρύβεται ένα παράδοξο σύμπαν

Στο McMurdo της Ανταρκτικής, επιστήμονες επιφορτισμένοι με την διεξαγωγή ενός πειράματος παρέμειναν όλη τη νύχτα ξάγρυπνοι σε θερμοκρασίες υπό του μηδενός, περιμένοντας τους ανέμους να υποχωρήσουν για να πετάξουν ένα αερόστατο. Τελικά, το γιγάντιο αερόστατο ανεβαίνει. Γεμάτο με περίπου ένα εκατομμύριο κυβικά μέτρα ηλίου, ανέρχεται σε μεγάλο ύψος στην στρατόσφαιρα μεταφέροντας συσκευές για ένα πείραμα που ονομάζεται ATIC.

Για 19 ημέρες, το ATIC γύριζε σε όλο το Νότιο Πόλο, μελετώντας τις κοσμικές ακτίνες που έρχονται από το διάστημα. Μετά, σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, η ομάδα του ATIC έκανε μια εκπληκτική δήλωση: βρήκαν ότι περισσότερα από όσο περίμεναν υψηλής ενέργειας ηλεκτρόνια είχαν αφήσει τα σημάδια τους. Αυτό μπορεί να μην φαίνεται σπουδαίο, αλλά το αποτέλεσμα είναι αξιοσημείωτο, διότι μπορεί να είναι ένα ενδεικτικό σημάδι της σκοτεινής ύλης, την αόρατη ουσία που θεωρείται ότι αποτελεί το 85% της ύλης στο σύμπαν.

 

Η σκοτεινή ύλη κρύβεται από τους ανιχνευτές

Και δεν είναι το μόνο. Μόλις πριν από μήνες, μια ιταλική ομάδα ανέφερε ότι ότι ένα δορυφορικό πείραμα τους, που ονομάζεται PAMELA, παρατήρησε παρόμοια υπερβολή του αριθμού των παρατηρούμενων ηλεκτρονίων, μαζί με μια υπερβολή ποζιτρονίων. Προσθέστε σε αυτά κάποια προηγούμενα αποτελέσματα από δορυφόρους ακτίνων γάμμα και πειράματα για την αναζήτηση της σκοτεινής ύλης εδώ στη Γη, και ξαφνικά έχουμε μία πληθώρα νέων ενδείξεων σχετικά με την σκοτεινή ύλη.

 

Σύσταση της σκοτεινής ύλης

"Είναι μια πολύ συναρπαστική στιγμή για να κάνουμε φυσική της σκοτεινής ύλης", λέει ο Dan Hooper, φυσικός στο Εθνικό Εργαστήριο Fermi στο Ιλλινόις.

 Τα ευρήματα των πειραμάτων δείχνουν ότι η σκοτεινή ύλη θα μπορούσε να είναι πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι είχαμε φανταστεί. Τα αρχικά υποψήφια φαβορί για την σκοτεινή ύλη των  θεωρητικών ξέπεσαν από τις προτιμήσεις τους, γιατί τα τελευταία πειράματα έκαναν υποθέσεις για νέες, εξωτικές ποικιλίες της σκοτεινής ύλης. Εάν είναι σωστές, μπορούμε να ζούμε δίπλα σε ένα "κρυφό τομέα", μια αθέατη πλευρά του σύμπαντος που υπάρχει γύρω μας και περιλαμβάνει μια νέα δύναμη της φύσης.

 

Τέτοιοι κρυμμένοι κόσμοι μπορεί να ακούγονται παράξενα, αλλά αυτοί αναδύονται φυσικά από περίπλοκες θεωρίες, όπως η θεωρία χορδών, η οποία επιχειρεί να συνενώσει τα πολύ μικρά και τα πολύ μεγάλα. Οι κρυμμένοι κόσμοι μπορούν, κυριολεκτικά, να είναι γύρω μας. Θα μπορούσαν, θεωρητικά, να κατοικούνται από ένα πλούσιο σύνολο σωματιδίων και να έχουν τις δικές τους δυνάμεις. Ωστόσο, εμείς θα πρέπει να αγνοούμε την ύπαρξή τους, επειδή τα σωματίδια αυτά αλληλεπιδρούν ασθενώς με την συνηθισμένη ύλη του σύμπαντος. Τον τελευταίο καιρό, οι φυσικοί έχουν πάρει στα σοβαρά την ιδέα ότι τα σωματίδια από τους εν λόγω κρυμμένους τομείς θα μπορούσαν να είναι η σκοτεινή ύλη.

 

Οι ανιχνευτές της σκοτεινής ύλης

 

Γνωρίζουμε ελάχιστα σχετικά με την σκοτεινή ύλη, αλλά ξέρουμε ότι η βαρύτητα τους είναι αυτή που κρατάει ενωμένους τους γαλαξίες και τα σμήνη των γαλαξιών, παρά τις καταπληκτικά μεγάλες ταχύτητες των μεμονωμένων άστρων και γαλαξιών στο εσωτερικό τους, που θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τους γαλαξίες ή τα σμήνη αντίστοιχα. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι πρέπει να είναι φτιαγμένη από σωματίδια που έχουν μάζα και αλληλεπιδρούν πολύ ασθενώς με το περιβάλλον τους. Οτιδήποτε ταιριάζει με την περιγραφή αυτή είναι γνωστά ως Σωματίδια με Μάζα που Αλληλεπιδρούν Ασθενώς (WIMP).

Η ανακάλυψη των WIMPs είναι πιο εύκολο να το λες παρά να το κάνεις, γι αυτό οι επιστήμονες χρησιμοποιούν έμμεσους τρόπους για να τα αναζητήσουν. Όταν συσσωρεύονται σε μεγάλους αριθμούς, θα πρέπει να συγκρούονται μεταξύ τους και να εξαϋλώνονται, αφήνοντας πίσω τους σωματίδια, όπως ηλεκτρόνια, πρωτόνια, ποζιτρόνια και αντιπρωτόνια. Αυτό μπορεί να μπερδεύει την αναζήτηση για την σκοτεινή ύλη, καθώς τα ίδια σωματίδια παράγονται όταν οι κοσμικές ακτίνες συγκρούονται με την διαστρική σκόνη.

 

Πάρτε τη συσκευή Alpha Magnetic Spectrometer (AMS), που πέταξε με το διαστημικό λεωφορείο Discovery το 1998. Η συσκευή αυτή ανίχνευσε περισσότερα ποζιτρόνια στο διάστημα από ό,τι ήταν αναμενόμενο από την κοσμική ακτινοβολία. Το ίδιο και με το τηλεσκόπιο αντιύλης υψηλής ενέργειας (HEAT), που προώθηκε με αερόστατα το 1994, 1995 και 2000. "Αλλά η αποτύπωση των σφαλμάτων δεν ήταν αρκετά καλή για να μάθω αν υπήρχε ή όχι κάτι ενδιαφέρον," λέει ο φυσικός Neal Weiner του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

 

Τώρα που και τα δύο ATIC και PAMELA επιβεβαιώνουν το πλεόνασμα, τα αποτελέσματα δεν μπορούν πλέον να προεξοφλούνται. Οι αστροφυσικοί μέχρι σήμερα αγωνίζονται να εξηγήσουν το πλεόνασμα των ηλεκτρονίων και ποζιτρονίων. Εάν αποτύχουν, τότε το πιθανότερο είναι να οφείλεται στην εξαΰλωση των WIMPs, που το καθένα έχει μια μάζα περίπου 600 με 1000 φορές μεγαλύτερη από ένα πρωτόνιο.

 

Ταιριάζουν τα νετραλίνα με τα πειραματικά δεδομένα;

Μέχρι στιγμής, το θέμα συναρπάζει. Όμως, οι ερευνητές έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα όταν προσπαθούν να εντοπίσουν το είδος των σωματιδίων από τα οποία μπορεί να φτιάχνονται τα WIMPs. Από τη δεκαετία του 1980, το κυριότερο υποψήφιο σωματίδιο ήταν ένα σταθερό σωματίδιο που ονομάστηκε νετραλίνο, που αναδύθηκε από τις προσπάθειες των φυσικών να διορθώσουν το καθιερωμένο μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής. Αυτό το θεωρητικό σωματίδιο έχει αρκετή μάζα, αλληλεπιδρά ασθενώς με την κανονική ύλη και, κυρίως, η πυκνότητα του στις απαρχές του σύμπαντος θα ήταν αρκετή για να μας δώσει την σκοτεινή ύλη που παρατηρούμε σήμερα.

 

Ωστόσο, τα αποτελέσματα των ATIC και PAMELA θέτουν αυστηρούς περιορισμούς σχετικά με τη φύση της σκοτεινής ύλης, που δυσκολεύει τα πράγματα για την εξαύλωση και τα νετραλίνα. Σύμφωνα με τις έως τώρα γνώσεις που έχουμε για τα νετραλίνα, θα πρέπει να παράγουν λίγα ηλεκτρόνια με υψηλές ενέργειες και πολλά με μικρές ενέργειας. Το πείραμα ATIC διαπίστωσε το αντίθετο. Όχι μόνο αυτό, αλλά η εξαΰλωση θα πρέπει να δημιουργήσει και αντιπρωτόνια, κάτι που το PAMELA δεν έχει αποδείξει.

 

"Τα νετραλίνα δεν ταιριάζουν με αυτό το σύνολο δεδομένων", λέει ο Weiner.

 

Σωματίδια Kaluza-Klein και πρόσθετες διαστάσεις

Δεδομένου αυτών των 'κτυπημάτων' κατά των νετραλίνων, πολλοί, συμπεριλαμβανομένης και της ομάδας ATIC, έχουν στραφεί προς άλλον υποψήφιο: στα σωματίδια Kaluza-Klein. Αυτά τα σωματίδια προέκυψαν σε θεωρίες κατά τη δεκαετία του 1930 σε μια προσπάθεια για την ενοποίηση της βαρύτητας με τον ηλεκτρομαγνητισμό θέτοντας μία επιπλέον διάσταση του χώρου.

 

Σύμφωνα με τις θεωρίες, γνωστά σωματίδια, όπως τα ηλεκτρόνια, μπορούν να εισέλθουν σε μια μικρή, κρυμμένη πρόσθετη διάσταση, όπου μπορούν να κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες. Η ενέργεια της κίνησης στην επιπλέον διάσταση εκδηλώνεται ως μάζα στον κόσμο μας. Έτσι ένα ηλεκτρόνιο που κινείται σε μια ανώτερη διάσταση θα μας φαίνεται ως ένα πολύ βαρύτερο ηλεκτρόνιο Kaluza-Klein, εκτός κι αν η άμεση ανίχνευση ενός τέτοιου ηλεκτρονίου είναι αδύνατη. Αυτά τα βαριά σωματίδια είναι βραχύβια και διασπώνται σε ελαφρότερα σωματίδια τα οποία, όπως τα νετραλίνα, είναι σταθερά και έχουν τις σωστές ιδιότητες της σκοτεινής ύλης.

 

Το ελαφρύτερο σωματίδιο Kaluza-Klein έχει μια άλλη ελκυστική ιδιότητα. Όταν αυτά τα WIMPs συγκρούονται μεταξύ τους και εξαϋλώνονται, η υλοενέργεια τους μετατρέπεται σε αντίθετα φορτισμένα σωματίδια, όπως ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια ή  μιόνια και αντιμιόνια, των οποίων η ενέργεια ταιριάζει με τα αποτελέσματα των ATIC και PAMELA. Επιπλέον, τα σωματίδια Kaluza-Klein αναμένεται να παράγουν πολύ λιγότερα αντιπρωτόνια από ότι η εξαΰλωση των νετραλίνων τα οποία, πάλι, ευθυγραμμίζονται με τα τελευταία πειράματα.

 

"Αυτό που μου αρέσει στο σωματίδια Kaluza-Klein είναι ότι δεν εφευρέθηκε για να εξηγήσει την σκοτεινή ύλη," λέει ο Hooper.

Αν οι ερευνητές μπορούν να αποδείξουν την ύπαρξη των σωματιδίων Kaluza-Klein, θα επιβεβαιώσουν τις θεωρίες που λένε ότι υπάρχουν περισσότερες διαστάσεις στον χώρο από τις τρεις γνωστές.

 

Ωστόσο, τα απροσδόκητα ευρήματα της σκοτεινής ύλης θα μπορούσαν να μας πουν ότι το σύμπαν είναι ακόμη πιο άγνωστο από ό,τι εμείς υποψιαζόμαστε. Ερευνητές έχουν ξαναδεί κι άλλες ανώμαλες παρατηρήσεις του παρελθόντος, συμπεριλαμβανομένων και των παρατηρήσεων από τον δορυφόρο ακτίνων γάμμα INTEGRAL της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, το 2002.

 

Εκπομπές ακτίνων-γ στο διάστημα

Το INTEGRAL ανίχνευσε πολύ λαμπρές εκπομπές των φωτονίων με ενέργεια ακριβώς 511 keV στον Γαλαξία. Τέτοια φωτόνια Εσείς περιμένουμε να βρούμε όταν τα ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια εξαϋλώνονται παράγοντας ακτίνες γάμμα.

 

"Το ερώτημα είναι πόσοι ποζιτρόνια υπάρχουν και από πού προέρχονται;" λέει ο Weiner. "Η κατανομή τους δεν μοιάζει με αυτό που περιμένουμε από αστροφυσικές πηγές", όπως είναι τα σουπερνόβα ή τα μικροβάζαρ.

 

Μήπως οι εν λόγω εκπομπές προέρχονται από σκοτεινή ύλη; Το 2007, οι Weiner και Doug Finkbeiner του Πανεπιστημίου του Harvard καταπιάστηκαν με τα αποτελέσματα του INTEGRAL. Αυτοί υπολόγισαν ότι εάν τα WIMPs μπορούσαν να βρεθούν σε μια διεγερμένη κατάσταση όταν συγκρούονται μεταξύ τους τότε θα μπορούσαν να εκπέμπουν φωτόνια 511 keV , όταν επανέρχονται στην βασική τους κατάσταση.

 

Νέα άγνωστη αλληλεπίδραση;

Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτή η κατάσταση, οι Weiner και Finkbeiner έπρεπε να υποθέσουν ότι τα WIMPs αλληλοεπηρεάστηκαν μέσω μια νέας δύναμης. Καθημερινές δυνάμεις, όπως ο ηλεκτρομαγνητισμός, μεταδίδονται με σωματίδια φορείς της δύναμης (φωτόνια) που εξακοντίζονται ανάμεσα στα δύο φορτισμένα σωματίδια. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι Weiner και Finkbeiner υπολόγισαν ότι η νέα τους δύναμη χρειάζεται ένα υποθετικό σωματίδιο που ζυγίζει περίπου το ίδιο με ένα πρωτόνιο και κινείται ανάμεσα στα WIMPs μόνο. Αυτό σημαίνει ότι το καθιερωμένο μοντέλο σωματιδίων δεν 'αισθάνεται' αυτή την δύναμη. Η σκοτεινή ύλη, όπως φαίνεται, θα μπορούσε να ανήκει σε έναν κρυμμένο τομέα (πεδίο) του σύμπαντος.

 

Οι κρυμμένοι τομείς ή πεδία έχουν μελετηθεί από τον Matthew Strassler του Πανεπιστημίου Rutgers στο New Jersey, και την Kathryn Zurek του Fermilab. "Όταν μιλάμε για κρυμμένους κόσμους, αυτό που λέμε είναι ότι θα μπορούσε να υπάρχει ένα πεδίο τόσο περίπλοκο, όπως τα ορατά πεδία, αλλά είναι προστατευμένο από εμάς, επειδή ο τρόπος που επικοινωνεί με τα ηλεκτρόνια και τους πυρήνες είναι πολύ ασθενής", λέει η Zurek.

Υπάρχουν κάποιοι υπαινιγμοί ότι ένα τέτοια κρυμμένο πεδίο θα μπορούσε να είναι η πηγή της σκοτεινής ύλης. Ήρθε στο φως τον περασμένο Οκτώβριο του 2008, όταν οι Weiner και Finkbeiner συνεργάστηκαν με τους θεωρητικούς Nima Arkani-Hamed στο Πρίνστον και τον Tracy Slatyer στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

 

Όταν οι Weiner και Finkbeiner αρχικά πρότειναν τις σκοτεινές δυνάμεις για να εξηγήσουν την ανωμαλία του INTEGRAL, η ιδέα τους έγινε δεκτή με σκεπτικισμό. Στη συνέχεια ήρθαν τα αποτελέσματα των ATIC και PAMELA. Για να συμβιβάσει όλες τις διαπιστώσεις, η ομάδα αυτή επανεξέτασε την ιδέα τους και, προς έκπληξή τους, διαπίστωσε ότι η νέα δύναμη έλκει τα WIMPs και αυξάνει την πιθανότητα ότι θα συγκρουστούν και να εξαϋλωθούν.

 

Αποδεικνύεται ότι η σκοτεινή δύναμη ενισχύει τον ρυθμό εξαΰλωσης των αργά κινούμενων WIMPs κατά δύο έως τρεις τάξεις μεγέθους, όπως απαιτείται για να εξηγήσει τα αποτελέσματα των ATIC και PAMELA. Ωστόσο, δεν έχει καμία επίπτωση στα πολύ ταχύτερα σωματίδια που γέμιζαν το νεαρό σύμπαν. Όλα αυτά σημαίνουν ότι θα πρέπει ακόμη να υπάρχουν άφθονα WIMPs γύρω μας, που θα είμαστε σε θέση να βλέπουμε την εξαΰλωση τους.

 

Οι υπολογισμοί του Arkani-Hamed επίσης δείχνουν ότι όταν ένα σωματίδιο WIMPs εξαϋλώνεται μπορεί να παράγει τους φορείς της σκοτεινής δύναμης. Επειδή αυτά τα νέα σωματίδια ζυγίζουν περίπου το ίδιο με ένα πρωτόνιο, αυτά είναι πολύ ελαφρά για να διασπαστούν σε ένα πρωτόνιο και ένα αντιπρωτόνιο. Επομένως, αντιθέτως θα διασπώνται  στα ελαφρότερα ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια.

 

Ο Weiner λέει πως η ομάδα του ήταν ενθουσιασμένη από τα αποτελέσματα, διότι το ίδιο πράγμα που αύξησε τον αριθμό των εξαϋλώσεων είναι το ίδιο πράγμα που δίνει ένα πλεόνασμα των ηλεκτρονίων και ποζιτρονίων - χωρίς αντιπρωτόνια. Στην δε πρώτη τους "ενοποιημένη θεωρία" περιέγραψαν τα αποτελέσματα από τα πειράματα των ATIC, PAMELA και INTEGRAL.

Επίσης, αυτό λύνει ένα άλλο μυστήριο της σκοτεινής ύλης. Τον Απρίλιο του 2008, μια ομάδα που αναζητούσε την σκοτεινή ύλη, βαθιά στο εσωτερικό του Όρους Gran Sasso στην Ιταλία, ανέφερε αύξηση στην ενέργεια των σωματιδίων που χτυπούσε τους ανιχνευτές κάθε Ιούνιο σε σύγκριση με το Δεκέμβριο σε μια περίοδο 11 ετών. Η συνεργασία Dama / LIBRA απέδωσε τα ευρήματα τους  στην κίνηση της Γης μέσω μιας θάλασσας από WIMPs που περιβάλλει τον Γαλαξία μας.

 

Όμως κανένα άλλο πείραμα που αναζητά άμεσες επαφές με την σκοτεινή ύλη, όπως ο ανιχνευτής CDMS στο υπόγειο εργαστήριο Soudan στην Μινεσότα, έχουν δει τίποτα τέτοιο. Εξαιτίας αυτού, οι περισσότεροι φυσικοί έχουν απορρίψει το πόρισμα Dama / LIBRA.

 

Μήπως η σκοτεινή ύλη είναι περίπλοκη;

Έτσι λοιπόν ποιά αποτελέσματα είναι σωστά; Και τα δύο, λέει ο Weiner, ο οποίος ισχυρίζεται ότι η ενοποιημένη θεωρία μπορεί να εξηγήσει τη διαφορά μεταξύ των αποτελεσμάτων Dama/LIBRA και CDMS. Η παραδοσιακή άποψη της σκοτεινής ύλης προβλέπει σωματίδια του ίδιου τύπου που αναπηδούν στους πυρήνες, σαν τις μπάλες μπιλιάρδου. Η ομάδα CDMS υποθέτει πως αυτό θα συμβεί στο εσωτερικό του ανιχνευτή τους. Αλλά αν η σκοτεινή ύλη είναι πιο περίπλοκη, όπως ισχυρίζεται η ομάδα Weiner, τότε οι συγκρούσεις με τους πυρήνες μπορούν αντίθετα να δημιουργήσουν διεγερμένες καταστάσεις της σκοτεινής ύλης.

 

Αυτό το σενάριο ευνοεί τους ανιχνευτές που χρησιμοποιούν υλικό με βαρύτερους πυρήνες. Το πείραμα Dama/LIBRA περιέχει ιώδιο, το οποίο είναι σημαντικά βαρύτερο από το πυρίτιο και το γερμάνιο εντός του CDMS, και έτσι το Dama/LIBRA είναι πιο πιθανό να κάνει ανίχνευση της σκοτεινής ύλης, πιστεύει ο Weiner.

 

Ο Hooper είναι εντυπωσιασμένος με την υπόθεση εργασίας, αλλά παραμένει επιφυλακτικός. "Το πράγμα που είναι ελκυστικό στο μοντέλο τους είναι ότι σκοτώνει πολλά πουλιά με μια σφαίρα", λέει. "Ωστόσο, πρόκειται για μια πολύ προσεκτικά σχεδιασμένη σφαίρα για να τα σκοτώσει όλα."

Ο Weiner είναι πιο αισιόδοξος. "Στη Φυσική πάντα προσπαθούμε να βρούμε μία και μόνη εξήγηση για πολλαπλά φαινόμενα", λέει. "Αυτό σίγουρα δεν αποτελεί εγγύηση ότι αυτή η ιδέα είναι σωστή, αλλά μερικά είδη θεωριών τείνουν να δουλέψουν, και αυτή η θεωρία φαίνεται σαν να θέλει να συνεργαστεί."

 

Μια σύνθετη εικόνα του δίσκου της σκοτεινής μάζας (κόκκινο σχήμα) και ο Άτλας του Γαλαξία μας

 

Ενώ αυτή η ενοποιημένη θεωρία έχει προσελκύσει την προσοχή, από τότε που δόθηκε στη δημοσιότητα, υπάρχουν εμπόδια. Αν αυτή είναι σωστή, τότε η υψηλή πυκνότητα της σκοτεινής ύλης στο κέντρο του Γαλαξία σημαίνει ότι θα πρέπει εκεί να υπάρχει αρκετή εξαΰλωση - και πολλά ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια. Εμείς θα περιμένουμε να δούμε αυτά τα φορτισμένα σωματίδια να κάνουν σπειροειδείς κινήσεις γύρω από μαγνητικά πεδία, παράγοντας μια έντονη ακτινοβολία σύγχροτρον.

 

"Δεν μπορείτε να τη δείτε," λέει ο Lars Bergström, φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης στη Σουηδία, ο οποίος έχει εξετάσει λεπτομερώς μετρήσεις ραδιο-τηλεσκοπίων κοντά στο κέντρο του Γαλαξία. Λοιπόν, πώς θα πούμε πως είναι σωστό αντί για λάθος;

 

Σε αυτό θα βοηθήσουν κι άλλα πειράματα. Το ένα είναι ο δορυφόρος Fermi, που ξεκίνησε την περασμένη χρονιά, που θα μπορούσε να επιβεβαιώσει με ένα υψηλό βαθμό ακρίβειας την υπερβολή των ηλεκτρονίων με ένα ευρύ φάσμα  ενέργειας. Αν τα WIMPs πραγματικά έχουν 600 φορές μεγαλύτερη μάζα από τα πρωτόνια, τότε θα περιμέναμε να δούμε μια απότομη μείωση του αριθμού των ηλεκτρονίων, με ενέργεια πάνω από ένα ορισμένο όριο. Ο ανιχνευτής HESS στη Ναμίμπια, που μετρά φωτόνια εκπεμπόμενα από ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας τα οποία κτυπούν την ατμόσφαιρα, θα πρέπει επίσης να είναι ευαίσθητος σε αυτή τη μείωση. Σε περίπτωση που διαπιστώσει κάτι τέτοιο, θα είναι ένα εκπληκτικό σήμα, καθώς αυτό δεν μπορεί να παραχθεί από αστροφυσικά πηγές.

 

Ο δορυφόρος Fermi θα είναι επίσης σε θέση να δει ακτίνες γάμμα που παράγονται όταν εξαϋλώνονται τα WIMPs. Οι ενέργειες σε αυτές τις ακτίνες θα πρέπει να διαφοροποιήσει τις καταστάσεις Kaluza-Klein από τα νετραλίνο. Ο δορυφόρος Fermi ακόμη θα είναι σε θέση να εντοπίσει από ποιά σημεία στον ουρανό προέρχονται οι ακτίνες γάμμα. Αν εντοπίσει μια μεγάλη συγκέντρωση στην γειτονιά μας, τότε τα νετραλίνα θα είναι ευνοημένα καθώς οι ισχυρισμοί εναντίον τους υποθέτουν ότι η σκοτεινή ύλη είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη σε όλο το γαλαξιακό φωτοστέφανο.

 

Μπορεί επίσης να συγκεντρώσει στοιχεία από πιο κοντά μας για να επιβεβαιώσει αυτό το γεγονός. Η Pauline Gagnon, μια πειραματική φυσικός που εργάζεται στο Εργαστήριο Σωματιδιακής Φυσικής CERN, συζητάει με τον φυσικό Neal Weiner σχετικά με την επιβεβαίωση της ενοποιημένη τους θεωρίας. Προκαταρκτικοί υπολογισμοί δείχνουν ότι ο Μεγάλος Επιταχυντής Συγκρουόμενων Αδρονίων στη Γενεύη θα μπορούσε να παράγει αυτό το νέο άγνωστο φορέα δύναμης, που θα μπορούσε ενδεχομένως να διασπαστεί σε ένα ηλεκτρόνιο και ένα ποζιτρόνιο. Η Gagnon συνεργάζεται με άλλους για να δούνε πώς θα εμφανιστούν στον γιγαντιαίο ανιχνευτή ATLAS αυτά τα μηνύματα.

 

Όλες οι ελπίδες μας στηρίζονται στα ευρήματα του δορυφόρου Fermi για έμμεσες ενδείξεις για τη φύση της σκοτεινής ύλης. "Αν λοιπόν διαπιστώσουμε ότι σωματίδια με το ίδιο είδος μάζας και ιδιότητες δημιουργούνται στον επιταχυντή LHC, νομίζω ότι και ο τελευταίος σκεπτικιστής θα αποδεχόταν ότι αυτό μπορούμε να το παρατηρήσουμε εκεί έξω στο διάστημα", λέει ο Hooper.