ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (139-148)

[139] Οὐκ ἀγνοῶ δ᾽ ὅτι πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων τὴν βασιλέως δύναμιν ἄμαχον εἶναι νομίζουσιν· ὧν ἄξιον θαυμάζειν, εἰ τὴν ὑπ᾽ ἀνθρώπου βαρβάρου καὶ κακῶς τεθραμμένου καταστραφεῖσαν καὶ συναχθεῖσαν ἐπὶ δουλείᾳ, ταύτην ὑπ᾽ ἀνδρὸς Ἕλληνος καὶ περὶ τοὺς πολέμους πολλὴν ἐμπειρίαν ἔχοντος μὴ νομίζουσιν ἂν ἐπ᾽ ἐλευθερίᾳ διαλυθῆναι, καὶ ταῦτ᾽ εἰδότες ὅτι συστῆσαι μέν ἐστιν ἅπαντα χαλεπὸν, διαστῆσαι δὲ ῥᾴδιον.

[140] Ἐνθυμοῦ δ᾽ ὅτι μάλιστα τούτους τιμῶσιν ἅπαντες καὶ θαυμάζουσιν, οἵτινες ἀμφότερα δύνανται καὶ πολιτεύεσθαι καὶ στρατηγεῖν. Ὅταν οὖν ὁρᾷς τοὺς ἐν μιᾷ πόλει ταύτην ἔχοντας τὴν φύσιν εὐδοκιμοῦντας, ποίους τινὰς χρὴ προσδοκᾶν τοὺς ἐπαίνους ἔσεσθαι τοὺς περὶ σοῦ ῥηθησομένους, ὅταν φαίνῃ ταῖς μὲν εὐεργεσίαις ἐν ἅπασι τοῖς Ἕλλησι πεπολιτευμένος, ταῖς δὲ στρατηγίαις τοὺς βαρβάρους κατεστραμμένος;

[141] Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι ταῦτα πέρας ἕξειν· οὐδένα γὰρ ἄλλον ποτὲ δυνήσεσθαι μείζω πρᾶξαι τούτων· οὔτε γὰρ ἐν τοῖς Ἕλλησι γενήσεσθαι τηλικοῦτον ἔργον, ὅσον ἐστὶν τὸ πάντας ἡμᾶς ἐκ τοσούτων πολέμων ἐπὶ τὴν ὁμόνοιαν προαγαγεῖν, οὔτε τοῖς βαρβάροις εἰκός ἐστι συστῆναι τηλικαύτην δύναμιν, ἢν τὴν νῦν ὑπάρχουσαν καταλύσῃς.

[142] Ὥστε τῶν μὲν ἐπιγιγνομένων οὐδ᾽ ἤν τις τῶν ἄλλων διενέγκῃ τὴν φύσιν, οὐδὲν ἕξει ποιῆσαι τοιοῦτον. Ἀλλὰ μὴν τῶν γε προγεγενημένων ἔχω μὲν ὑπερβαλεῖν τὰς πράξεις τοῖς ἤδη διὰ σοῦ κατειργασμένοις, οὐ γλίσχρως ἀλλ᾽ ἀληθινῶς· ὅστις γὰρ ἔθνη τοσαῦτα τυγχάνεις κατεστραμμένος ὅσας οὐδεὶς πῶποτε τῶν ἄλλων Ἑλλήνων πόλεις εἷλεν, πῶς οὐκ ἂν πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἀντιπαραβάλλων ῥᾳδίως ἂν ἐπέδειξα μείζω σε κἀκείνων διαπεπραγμένον;

[143] Ἀλλὰ γὰρ εἱλόμην ἀποσχέσθαι τῆς τοιαύτης ἰδέας δι᾽ ἀμφότερα, διά τε τοὺς οὐκ εὐκαίρως αὐτῇ χρωμένους καὶ διὰ τὸ μὴ βούλεσθαι ταπεινοτέρους ποιεῖν τῶν νῦν ὄντων τοὺς ἡμιθέους εἶναι νομιζομένους.

[144] Ἐνθυμοῦ δ᾽ ἵνα τι καὶ τῶν ἀρχαίων εἴπωμεν, ὅτι τὸν Ταντάλου πλοῦτον καὶ τὴν Πέλοπος ἀρχὴν καὶ τὴν Εὐρυσθέως δύναμιν οὐδεὶς ἂν οὔτε λόγων εὑρετὴς οὔτε ποιητὴς ἐπαινέσειεν, ἀλλὰ μετά γε τὴν Ἡρακλέους ὑπερβολὴν καὶ τὴν Θησέως ἀρετὴν τοὺς ἐπὶ Τροίαν στρατευσαμένους καὶ τοὺς ἐκείνοις ὁμοίους γενομένους ἅπαντες ἂν εὐλογήσειαν.

[145] Καίτοι τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ τοὺς ἀρίστους αὐτῶν ἴσμεν ἐν μικροῖς πολιχνίοις καὶ νησυδρίοις τὰς ἀρχὰς κατασχόντας. Ἀλλ᾽ ὅμως ἰσόθεον καὶ παρὰ πᾶσιν ὀνομαστὴν τὴν αὑτῶν δόξαν κατέλιπον· ἅπαντες γὰρ φιλοῦσιν οὐ τοὺς σφίσιν αὐτοῖς μεγίστην δυναστείαν κτησαμένους, ἀλλὰ τοὺς τοῖς Ἕλλησι πλείστων ἀγαθῶν αἰτίους γεγενημένους.

[146] Οὐ μόνον δ᾽ ἐπὶ τούτων αὐτοὺς ὄψει τὴν γνώμην ταύτην ἔχοντας, ἀλλ᾽ ἐπὶ πάντων ὁμοίως, ἐπεὶ καὶ τὴν πόλιν ἡμῶν οὐδεὶς ἂν ἐπαινέσειεν, οὔθ᾽ ὅτι τῆς θαλάττης ἦρξεν, οὔθ᾽ ὅτι τοσοῦτον πλῆθος χρημάτων εἰσπράξασα τοὺς συμμάχους εἰς τὴν ἀκρόπολιν ἀνήνεγκεν ἀλλὰ μὴν οὐδ᾽ ὅτι πολλῶν πόλεων ἐξουσίαν ἔλαβε τὰς μὲν ἀναστάτους ποιῆσαι, τὰς δ᾽ αὐξῆσαι, τὰς δ᾽ ὅπως ἐβουλήθη διοικῆσαι·

[147] —πάντα γὰρ ταῦτα παρῆν αὐτῇ πράττειν·— ἀλλ᾽ ἐκ τούτων μὲν πολλαὶ κατηγορίαι κατ᾽ αὐτῆς γεγόνασιν, ἐκ δὲ τῆς Μαραθῶνι μάχης καὶ τῆς ἐν Σαλαμῖνι ναυμαχίας, καὶ μάλισθ᾽ ὅτι τὴν αὑτῶν ἐξέλιπον ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων σωτηρίας, ἅπαντες ἐγκωμιάζουσιν. Τὴν αὐτὴν δὲ γνώμην καὶ περὶ Λακεδαιμονίων ἔχουσιν·

[148] καὶ γὰρ ἐκείνων μᾶλλον ἄγανται τὴν ἧτταν τὴν ἐν Θερμοπύλαις ἢ τὰς ἄλλας νίκας, καὶ τὸ τρόπαιον τὸ μὲν κατ᾽ ἐκείνων ὑπὸ τῶν βαρβάρων σταθὲν ἀγαπῶσι καὶ θεωροῦσιν τὰ δ᾽ ὑπὸ Λακεδαιμονίων κατὰ τῶν ἄλλων οὐκ ἐπαινοῦσιν, ἀλλ᾽ ἀηδῶς ὁρῶσιν· ἡγοῦνται γὰρ τὸ μὲν ἀρετῆς εἶναι σημεῖον, τὰ δὲ πλεονεξίας.

***
[139] Δεν αγνοώ ακόμα ότι πολλοί από τους Έλληνες θεωρούν ακαταμάχητη τη δύναμη του βασιλιά. Και είναι να απορεί κανείς αν πράγματι πιστεύουν ότι δεν είναι δυνατό να διαλυθεί, στο όνομα της Ελευθερίας και από έναν Έλληνα πολύ εμπειροπόλεμο, η δύναμη που αποχτήθηκε και οργανώθηκε μόνο για τη σκλαβιά από έναν βάρβαρο με μόρφωση λειψή, τη στιγμή μάλιστα που ξέρουνε καλά πόσο δύσκολο είναι να οργανώσεις κάτι, ενώ είναι ευκολότατο να το διαλύσεις.

[140] Και μην ξεχνάς ότι όλος ο κόσμος θαυμάζει και εκτιμάει αυτούς που έχουν ικανότητες διπλές, πολιτικές και στρατιωτικές. Όταν λοιπόν βλέπεις πώς αποχτούν τη δόξα οι άνθρωποι που δείχνουν τις ιδιότητες αυτές σε μια μονάχα πόλη, τί έπαινοι λαμπροί πρέπει να περιμένεις πως θα αποδοθούν σ᾽ εσένα, όταν θα αποδειχτεί ότι με την πολιτική σου οξυδέρκεια έχεις ευεργετήσει όλη την Ελλάδα, ενώ με τη στρατηγική σου ικανότητα έχεις κατανικήσει τους βαρβάρους της Ασίας; Εγώ τουλάχιστο είμαι βέβαιος ότι οι πράξεις σου αυτές θα αποτελέσουν επιτεύγματα αξεπέραστα.·

[141] κανείς ποτέ δεν θα μπορέσει να κάνει τίποτα ανώτερο από αυτά: Ούτε στους Έλληνες ποτέ θα υπάρξει πράξη με τέτοια σημασία, όπως το να οδηγήσεις όλους εμάς από πολέμους τόσο πολλούς σε ομόνοια, ούτε και στους βαρβάρους είναι φυσικό να ξαναδημιουργηθεί μια τέτοια δύναμη, αν καταστρέψεις αυτή που υπάρχει τώρα.

[142] Από τις γενιές του μέλλοντος λοιπόν κανείς ποτέ δεν θα μπορέσει να κάνει κάτι τέτοιο, ακόμα και αν είναι προικισμένος με ιδιότητες εντελώς ξεχωριστές. Αλλά και των προγόνων μας τις πράξεις μπορώ να πω πως έχουν ξεπεράσει τα έργα τα δικά σου, και αυτό χωρίς τη διάθεση να σε κολακέψω, μα με κάθε ειλικρίνεια· αφού έχεις υποτάξει τόσους λαούς όσες πόλεις δεν έχει κυριεύσει κανένας άλλος Έλληνας, πώς δεν θα μπορούσα με ευκολία να αποδείξω —συγκρίνοντας εσένα με καθέναν από αυτούς— ότι έχεις διαπράξει κατορθώματα πιο λαμπρά και πιο σπουδαία από κείνους;

[143] Όμως προτίμησα να αποφύγω μια τέτοια σύγκριση για δυο λόγους: Πρώτα γιατί υπάρχουν άνθρωποι που τη χρησιμοποιούν άκαιρα και ύστερα γιατί δεν θα ήθελα να κατεβάσω χαμηλότερα αυτούς που θεωρούνται πια ημίθεοι συγκρίνοντάς τους με ανθρώπους τωρινούς.

[144] Ακόμη μην ξεχνάς —για να θυμηθούμε και τους μύθους τους παλιούς— ότι τον πλούτο του Ταντάλου, την εξουσία του Πέλοπα, του Ευρυσθέα τη δύναμη κανείς, ούτε λογογράφος ούτε και ποιητής, δεν θα βρισκόταν να επαινέσει, όμως, μετά τα ασύλληπτα κατορθώματα του Ηρακλή και του Θησέα την αρετή, όλοι θα εγκωμίαζαν αυτούς που έκαμαν εκστρατεία ενάντια στην Τροία και όσους τους μιμήθηκαν μετά.

[145] Και όμως ξέρομε καλά ότι οι ενδοξότεροι από αυτούς, οι πιο σπουδαίοι, είχαν την εξουσία ή σε μικρά κρατίδια ή σε νησάκια ασήμαντα. Εντούτοις άφησαν δόξα ίση με εκείνη των θεών και έγιναν πασίγνωστοι. Και αυτό γιατί όλος ο κόσμος αγαπάει αυτούς που πρόσφεραν τα περισσότερα αγαθά σε όλους τους Έλληνες, και όχι δύναμη μόνο για τον εαυτό τους.

[146] Και φυσικά δεν έχουν μόνο γι᾽ αυτά τα θέματα μια τέτοια γνώμη οι άνθρωποι, αλλά για όλες σχεδόν τις περιπτώσεις με τον ίδιο τρόπο σκέφτονται. Την πόλη τη δικιά μας, για παράδειγμα, κανείς δεν θα την παίνευε ούτε για την ηγεμονία της στη θάλασσα, ούτε για τα άφθονα χρήματα που μάζεψε από τις συμμαχικές πόλεις και τα συγκέντρωσε όλα στο ταμείο της Ακρόπολης, αλλά ούτε και γιατί είχε τη δύναμη άλλες από τις πόλεις να τις καταστρέψει, άλλες να τις αυξήσει και άλλες να τις διοικεί, όπως ήθελε.

[147] Οπωσδήποτε στο χέρι της βέβαια ήταν να κάνει όλα αυτά. Αλλά η δύναμη αυτή μονάχα επικρίσεις τής προξένησε. Μόνο ο Μαραθώνας, η ναυμαχία της Σαλαμίνας και πάνω από όλα το γεγονός ότι οι Αθηναίοι άφησαν έρημη την πόλη τους για τη σωτηρία όλων των Ελλήνων, τους εξασφάλισαν εγκώμια από όλους τους ανθρώπους. Την ίδια γνώμη έχουν και για τους Σπαρτιάτες.

[148] Θαυμάζουν περισσότερο από όλες τους τις νίκες την ηρωική θυσία τους στις Θερμοπύλες· λατρεύουν και κοιτούν με συγκίνηση το τρόπαιο που έστησαν οι βάρβαροι εκεί, ενώ αυτά που έστησαν αλλού οι Σπαρτιάτες δεν τα επαινούν, μα τα κοιτούν με αγανάκτηση, γιατί πιστεύουν ότι το πρώτο προβάλλει την αρετή τους, ενώ τα άλλα εκθέτουν μόνο την πλεονεξία τους.

Φυλή, φρατρία, δήμος και η ιδιότητα του πολίτη στην Αρχαία Αθήνα

Αποτελεί διαπίστωση, ότι η ιδιότητα του πολίτη στην αρχαιότητα ήταν το μέσον απόκτησης δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στην οργάνωση της πόλης-κράτους. Πολυπόθητα οφέλη, πως η ατομική ελευθερία, η απόκτηση γης και ακίνητης περιουσίας, η δυνατότητα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι», η συμμετοχή σε εκδηλώσεις αλλά και παροχές από την πλευρά της πόλης, συνδέονται άμεσα με την ιδιότητα του πολίτη, την οποία προασπίζονταν αρχέγονες κοινωνικές ομάδες. Η φρατρία, η φυλή και ο δήμος υπήρξαν οι κυρίαρχες αφετηρίες, για την απόκτηση ή την άσκηση της ιδιότητας αυτής, και αποτελούν αντικείμενο της συγκεκριμένης μελέτης.

Στην πρώτη ενότητα, θα αναφερθούμε στο ρόλο της φυλής και της φρατρίας, κατά την αρχαϊκή περίοδο, σε σχέση με το αριστοκρατικό καθεστώς που επικρατούσε στην Αττική και στη δεύτερη στο ρόλο του δήμου. Καθώς ο δήμος αποκτά πολιτική ισχύ με τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, η ιδιότητα του πολίτη επεκτείνεται και συνδέεται άμεσα με την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας. Ακολούθως, εφόσον οι πολίτες αποτελούσαν μειοψηφία, ανάμεσα στις γυναίκες, τους δούλους και τους μέτοικους, θα περιγράψουμε πώς διατήρησαν την ομοιογένεια και τη συνοχή τους ως πολιτικό σώμα.

 

        1.1. Ο ρόλος της φυλής

 

        Τα φυλετικά κράτη, με ασαφή στην αρχή εδαφικά όρια λόγω συχνών μετακινήσεων, δημιουργούνται από τη διάσπαση ενός φύλου σε περισσότερα τμήματα ή από ένωση φυλών της ίδιας προέλευσης Το φύλο διαιρείται σε φυλές, φρατρίες και γένη που αντιστοιχούν σε δεσμούς αίματος ή ενδεχόμενης κατασκευασμένης καταγωγής[1]. Οι δυο επικρατέστερες φυλές, στον ελλαδικό χώρο, η Δωρική και Ιωνική, με δικούς τους οργανωτικούς μηχανισμούς, ορίζουν την πολιτική, την οικονομία και την οργάνωση του στρατού της επικράτειάς τους, στηριζόμενες στη συνοχή της φυλετικής ομάδας. Της φυλής ο αρχηγός (Φυλοβασιλέας[2]*) συγκεντρώνει διοικητικές,στρατιωτικές και θρησκευτικές αρμοδιότητες και συνεργάζεται με το συμβούλιο,το οποίο αποτελούν οι αρχηγοί των γενών και των φρατριών. Τέλος, η συνέλευση των πολεμιστών απορρίπτει ή εγκρίνει τις αποφάσεις τους. Η έννοια του πολίτη είναι ταυτόσημη με του πολεμιστή, καθώς πολίτης είναι αυτός που δύναται να εξοπλίζεται και να υπερασπίζεται την πόλη. Ο σημαντικός ρόλος της υπεράσπισης της πόλης διαπιστώνεται κι από το γεγονός ότι οι πολίτες χωρίζονταν σε τάξεις, ανάλογα με την ικανότητά τους να εξοπλίζονται, έως τον 5ο αι. π.Χ ώσπου οι ανάγκες για οπλίτες ή κωπηλάτες επιβάλουν τη χρήση ξένων ή δούλων.

 

        Στην Αθήνα οι αριστοκρατικές οικογένειες της Ιωνικής φυλής, παρουσιάζονται διαιρεμένες σε τέσσερις φυλές, (Γελέοντες, Όπλητες, Αιγικορείς, Αργαδείς),[3] οι οποίες με γενεαλογικά κατασκευάσματα διασφάλιζαν την εδαφική και πολιτική κυριαρχία περιοχών καθώς αποτελούσαν οι ίδιες τμήμα στρατού. Έτσι κατέχουν πλούτο, δύναμη, επιβάλουν ένα εθιμικό δίκαιο, αποδίδουν τον τίτλο του πολίτη μόνον στους κατέχοντες έγγειο ιδιοκτησία[4], μέχρις ότου απαιτείται η ανάγκη διεύρυνσης ένεκα της κοινωνικοοικονομικής δυσαρέσκειας, που εκδηλώνεται από τους απλούς πολίτες της περιόδου αυτής, οι οποίοι, σύμφωνα με τις ασαφείς πληροφορίες που έχουμε, αποκτούν δικαιώματα κάτω από ευνοϊκές συγκυρίες.

 

        1.2. Ο ρόλος της φρατρίας

 

        Πυρήνας στην οργάνωση της πόλης αποτελεί το γένος, από τη συνένωση συγγενικών γενών προκύπτει η κοινωνική ομάδα της φρατρίας, η οποία εκπληρώνει θρησκευτικά, διοικητικά και κοινωνικά καθήκοντα. Ως θρησκευτικά σωματεία, οι φρατρίες, συνόδευαν με τελετές τις κυριότερες στιγμές της ζωής του πολίτη από τη γέννηση έως το θάνατό του, είχαν δικά τους ιερά όπου λάτρευαν τις θεότητές τους και δικαίωμα κατοχής ακίνητης περιουσίας. Τα μέλη της φρατρίας εξέλεγαν αρχηγό (Φρατρίαρχο), ο οποίος συγκαλούσε τις συνελεύσεις και φρόντιζε για τα οικονομικά των ιερών. Κάθε Φθινόπωρο οι γονείςς προσέρχονταν με τα νεογέννητα και τους εφήβους, την τρίτη ημέρα (Κουρεώτις) της πολυήμερης και σημαντικής γιορτής των Απατουρίων, που γίνονταν προς τιμή του φράτριου Δία και της φράτριας Αθηνάς. Με τελετουργική θυσία (Μείον)την οποία πρόσφερε ο πατέρας, παρουσιαζόταν ενώπιον της φρατρίας το νεογέννητο για την αποδοχή του από τους φράτορες. Τη μετάβαση των αγοριών από την παιδική ηλικία στην εφηβεία αποτελούσε μια άλλη τελετουργία (Κουρείον ), κατά την οποία ο πατέρας ορκιζόταν ότι το παιδί του προερχόταν από νόμιμο γάμο. Η συγκεκριμένη ημέρα αναγνώρισης, του νέου μέλους της,ήταν από τις σημαντικότερες της πολιτικής του ζωής και απαραίτητη για την εγγραφή του, κατά την εφηβεία, στους καταλόγους των δήμων. Επιπλέον, κατόπιν αυτής μπορούσε να ασκήσει τα κληρονομικά του δικαιώματα. Στα Απατούρια υπήρχε αντίστοιχη τελετή για την αναγνώριση των κοριτσιών (Γαμηλεία)[5], σύμφωνα με την οποία, τους αποδίδονταν ο τίτλος των αστών αλλά δεν τους αναγνωρίζονταν καμιά δικαιοπρακτική δυνατότητα και ακόμη περισσότερο κανένα πολιτικό δικαίωμα,[6] ωστόσο, διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στη μεταβίβαση της πολιτικής ιδιότητας.[7] Οι πληροφορίες από τα ληξιαρχεία της φρατρίας ήταν χρήσιμες για αποφάσεις σε δικαστικές υποθέσεις καθώς οι δικαστές πληροφορούνταν για το ποιόν του κατηγορουμένου. Σύμφωνα με το νόμο του Δράκοντα (ίσχυε αδιάλειπτα έως το 408 π.Χ) σε περιπτώσεις ακούσιου φόνου, το δικαστήριο των Εφετών εξέλεγε δέκα από τα σημαντικότερα μέλη της φρατρίας του δράστη, για να διεκδικήσουν είτε τη δίωξη είτε αποζημίωση όταν το θύμα δεν είχε συγγενείς[8]. Η αποζημίωση, που προερχόταν από τις ανωτέρω περιπτώσεις αποτελούσε περιουσία της φρατρίας και χορηγείτο στα μη προνομιούχα μέλη της,ενδεικτικό κοινωνικής αλληλεγγύης αλλά και εμπλοκής της σε οικονομικές –κοινωνικές υποθέσεις.

 

        2.1. Ο ρόλος του δήμου ως δημοκρατικό κύτταρο της πόλης

 

        Με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη[9] οι φυλές μεταβίβασαν πολλές από τις έως τότε εθιμικές αρμοδιότητές τους στους δήμους,οι οποίοι από απλοί συνοικισμοί μετατράπηκαν σε αυτόνομες κοινότητες με πολιτική ισχύ και φορείς της κρατικής εξουσίας στην περιφέρεια αλλά και κέντρα παραγωγής προτάσεων πάνω στα ζητήματα της πόλης. Οι εκατό περίπου δήμοι, που προϋπήρχαν της μεταρρύθμισης, αυξήθηκαν καθώς και η ένταξη νέων πολιτών[10] στην πολιτική κοινότητα καθιέρωσε τα νέα δεδομένα. Η κατοχή γης δεν αποτελεί πλέον προϋπόθεση για να έχει κάποιος την ιδιότητα του πολίτη. Επίσης, η υποχρέωση των πολιτών να χρησιμοποιούν δίπλα στο όνομα του γεννήτορά τους, το όνομα του δήμου τους, αποτελεί «επανάσταση». Τα ονόματα πλέον που έφεραν οι πολίτες δε δήλωναν ταξική, κοινωνική υπεροχή έτσι περιορίζονταν οι ισχυροί να προβάλουν την καταγωγή τους που αποτελούσε μέσο καταχρήσεων και δημιουργήθηκε ταυτόχρονα ένα αίσθημα ισονομίας και ασφάλειας στους υπόλοιπους πολίτες[11]. Στην πορεία, ως κριτήριο απόκτησης της πολιτικής ιδιότητας, διαφοροποιήθηκε και το θέμα της καταγωγής. Για την κατοχή της ιδιότητας του πολίτη μέχρι τα μέσα του 5ου αι. π.Χ απαιτείτο μόνον η πολιτική ιδιότητα του πατέρα[12], ενώ με το ψήφισμα που πρότεινε ο Περικλής (451 π.Χ) θεωρείτο πολίτης αυτός που κατάγεται από πατέρα πολίτη και μητέρα αστή[13].

 

        2.2. Ο πολίτης στα πλαίσια του δήμου

 

        Ο πλέον σημαντικός ρόλος που επιτελούσε ο δήμος ήταν η παρακολούθηση και ενημέρωση των μητρώων των μελών του. Ο Αθηναίος νέος με την εγγραφή στο δημοτολόγιο έκανε το τελευταίο νομικό βήμα για να αποκτήσει την πολιτική ιδιότητα. Η εγγραφή του γινόταν αφού συμπλήρωνε το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του στο «ληξιαρχικόν γραμματείον» που ήταν εγγεγραμμένος ο πατέρας του[14]. Οι απαραίτητες προϋποθέσεις δηλαδή αν ήταν γνήσιο παιδί Αθηναίου, αν ήταν ελεύθερος και αν είχε την ηλικία που απαιτείτο, για την αποφυγή παρατυπιών ελέγχονταν εκ νέου από τη βουλή των πεντακοσίων όπως και κατά τη δοκιμασία των αρχόντων ή κατά τη διεξαγωγή του «διαψηφισμού[15]».

 

        Με την ολοκλήρωση της εγγραφής, παρουσία ενός κοσμήτη και δέκα σωφρονιστών (ένας από κάθε φυλή), τα αγόρια από την τάξη των παίδων περνούσαν στην τάξη των εφήβων. Οι νέοι έδιναν όρκο, στα ιερά της πόλης, να υπερασπίζονται την πατρίδα τους, τα σύνορα, τους θεσμούς της, να μην εγκαταλείπουν τους συντρόφους τους στη μάχη. Κατόπιν εξοπλιζόμενοι εκτελούσαν περιπολίες στα φυλάκια της Αττικής υπηρετώντας τη στρατιωτική τους θητεία[16] για δυο έτη. Παράλληλα συμμετείχαν σε εορταστικές εκδηλώσεις ή στρατιωτικές επιδείξεις. Ο αθηναϊκός στρατός και οι επιμέρους υποδιαιρέσεις του συγκροτείτο με βάση τις δέκα φυλές. Οι οπλίτες της κάθε φυλής σχημάτιζαν μια μονάδα (τάξις), η οποία αποτελούσε το μεγαλύτερο τακτικό τμήμα του αθηναϊκού πεζικού.

 

        Ο δήμος διέθετε συνελεύσεις, άρχοντες και δήμαρχο ο οποίος εκλεγόταν κάθε χρόνο από τους δημότες και ήταν υπεύθυνος για τις τοπικές υποθέσεις. Σημαντικός ήταν ο ρόλος του στον καθορισμό των υποψηφίων αρχόντων και βουλευτών, ενώ ανώτατο συλλογικό όργανο, ήταν η συνέλευση των δημοτών, η οποία έπαιρνε και τις τελικές αποφάσεις. Τέλος, καθώς, οι δήμοι αντικατόπτριζαν την πολιτική διοίκηση, διατηρούσαν Ταμείο, Αστυνομία (εισέπρατταν φόρους και φρόντιζαν για την υλοποίηση κατασχέσεων, την είσπραξη προστίμων που επέβαλε η κεντρική εξουσία στα μέλη της) και Ιερατείο (οργάνωναν τις θρησκευτικές εκδηλώσεις της επικράτειάς τους).

 

        2.3. Η έμμεση άσκηση της ιδιότητας του πολίτη

 

        Η άμεση συμμετοχή όλων των πολιτών στη λήψη αποφάσεων των κρατικών υποθέσεων εξασφαλιζόταν μέσα από τους μηχανισμούς της Εκκλησίας του Δήμου, της Βουλής των Πεντακοσίων και του δικαστηρίου της Ηλιαίας. Στην ανώτατη εξουσία, τη συνέλευση του λαού, την Εκκλησία του Δήμου, συμμετέχουν ανεξάρτητα από την τάξη που ανήκουν όλοι οι πολίτες, από το εικοστό έτος της ηλικίας τους και η σύγκλησή της γινόταν από τους πρυτάνεις, δηλαδή τους βουλευτές της φυλής που ασκούσε την πρυτανεία.

 

        Στον βασικό φρουρό και ταυτόχρονα συμβουλευτική εξουσία του πολιτεύματος, τη Βουλή των Πεντακοσίων συμμετέχουν πενήντα «πρόκριτοι» κάθε φυλής, (ετήσια θητεία) στην ηλικία τουλάχιστον των τριάντα ετών, οι οποίοι βρίσκονται σε στενή συνεργασία με τους ανώτερους αξιωματούχους. Παρόλα αυτά, υπήρχαν δήμοι που δεν εκπροσωπούνταν με τον ίδιο αριθμό βουλευτών στη βουλή, όπως για παράδειγμα τα Μεσόγεια, έστελναν λιγότερους βουλευτές από τις ομάδες που βρίσκονταν στην παραλία και στο άστυ κι ας ανήκαν στην ίδια φυλή.

 

        Ενδεικτικό λαϊκής κυριαρχίας, ο θεσμός των ηλιαστικών δικαστηρίων όπου μέσω αυτών, οι πολίτες διαχειρίζονται αστικές και ποινικές υποθέσεις με εξαίρεση τις υποθέσεις που αφορούν φόνο, τραυματισμό, εμπρησμό και δηλητηριασμό, οι οποίες εκδικάζονται από τον Άρειο Πάγο και άλλα ειδικά δικαστήρια. Τα μέλη τους (6000 ηλιαστές) κληρώνονται από τους καταλόγους των δήμων (εξακόσιοι πολίτες από κάθε φυλή) αρκεί να είναι άνω των τριάντα ετών[17].

 

Τέλος, η πόλη-κράτος επιδαψιλεύει τη «μισθοφορά», δηλαδή παροχή δικαστικού, στρατιωτικού, βουλευτικού και από τον 4ο αιώνα και μετά, εκκλησιαστικού μισθού δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής στα κοινά ακόμη και στις φτωχότερες τάξεις. Έτσι ο πολίτης (βασικός φορέας εξουσιών –λαϊκή κυριαρχία) ανταποκρίνεται με επιτυχία στα καθήκοντά του μέσα από την πληθώρα αξιωμάτων και αρμοδιοτήτων.

 

        2.4. Ο ρόλος της φυλής, της φρατρίας και του δήμου μετά τον Κλεισθένη

 

        Η αύξηση των φυλών και η ισότιμη, ισόρροπη παράστασή τους στα ανώτατα πολιτειακά – θεσμικά όργανα του κράτους, ενδυνάμωσε τον πολιτικό ρόλο τους, (εφόσον ως εκλογικές ενώσεις, εκπροσωπούνταν από τον ίδιο αριθμό αντιπροσώπων από κάθε φυλή ανά αρχή) και αποτέλεσε τις βάσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι δέκα νέες φυλές δεν είχαν εδαφική συνάφεια, αποτελούνταν καθεμιά από τρεις περιφέρειες (τριττύες, μια για το άστυ, μια από τα παράλια και μια από την ενδοχώρα) και δεν στηρίζονταν πλέον στη συγγένεια αλλά στους εντόπιους. Παράλληλα, ο Κλεισθένης, εκτιμώντας τις παραδόσεις των προηγούμενων φυλών που είχαν σχέση με το θρησκευτικό συναίσθημα, ορίζει για κάθε φυλή τον ήρωα-θεότητα που θα τιμά.

 

        Ουσιαστικά στους δήμους γίνονταν οι πολιτικές διεργασίες, το αποτέλεσμα των οποίων υλοποιούνταν μέσα από τον αντιπροσωπευτικό ρόλο των φυλών με την αποστολή των ικανότερων εκπροσώπων, όπως, για παράδειγμα οι δέκα στρατηγοί που εκλέγονταν ένας από κάθε φυλή μέχρι και τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Η καθιέρωση των δέκα στρατηγών αφαίρεσε την ισχύ του Πολέμαρχου, ο οποίος μπορούσε να ανατρέψει το πολίτευμα.

 

        Οι αλλαγές αυτές ανάγκασαν ετερόκλητες κοινωνικές ομάδες να συγκεράσουν απόψεις και νοοτροπίες μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες που δρομολογούνταν στις κατά τόπους συλλογικές αρχές. Επιπλέον οι παλιές οργανωμένες ομάδες, οι οποίες στήριζαν την ισχύ τους είτε μέσα από ένα πλέγμα συγγενικών- πελατειακών σχέσεων, είτε μέσα από παραδοσιακές- θρησκευτικές τελετές έπαψαν να λειτουργούν ως αυτόνομες οντότητες. Ωστόσο, συνέχισαν να παρέχουν ιερείς σε παραδοσιακές τελετές στα όρια της επιρροής τους, αλλά τα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα, λατρευτικές παραδόσεις και δοξασίες, τις οποίες ακολουθούσε παλαιότερα κάθε φυλή, άρχισαν να διαπλέκονται σχηματίζοντας ένα νέο πολιτισμικό αποτέλεσμα, το οποίο βοήθησε στην ομογενοποίηση του αθηναϊκού λαού. Πάνδημο χαρακτήρα απέκτησαν λατρείες, οι οποίες υιοθετήθηκαν και επισημοποιήθηκαν από το κράτος. Η φρατρία στην κλασική περίοδο απομακρύνεται από το πολιτικό σύστημα, αλλά συχνά πιστοποιεί την κοινωνική θέση κάποιου μέλους της, καθώς ως συγγενική ομάδα δεν παύει να ενδιαφέρεται και να στηρίζει τις οικογενειακές υποθέσεις. Τέλος, με την παρακμή της Αθηναϊκής δημοκρατίας (από το τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. και μετά ) ο πολιτικός ρόλος των δήμων γίνεται συμβολικός, εξακολουθεί να διαδραματίζει τοπικό ρόλο ενώ οι φρατρίες σταδιακά εξαφανίζονται[18].

 

        2.5. Απονομή και στέρηση της ιδιότητας του πολίτη

 

        Η ιδιότητα του πολίτη, κατά την κλασική περίοδο, απονεμόταν, από τον δήμο[19], σε εξαιρετικές περιπτώσεις ως ανταμοιβή, τιμητική διάκριση για διακεκριμένες υπηρεσίες προς την πόλη είτε σε άτομα,είτε σε ομάδα ατόμων [20].Οι «ποιηταί πολίται» αποκτούσαν όλα τα δικαιώματα,τα οποία προαναφέραμε εκτός του να εκλέγονται άρχοντες ή να αποτελούν μέλη του ιερατείου.

 

        Παρ’ όλα αυτά θεωρείται βέβαιο, ότι ένας ξένος μπορούσε να αποκτήσει το δικαίωμα του πολίτη με το τέχνασμα της υιοθεσίας, εντασσόμενος σε κάποιο διάταγμα ομαδικών πολιτογραφήσεων[21] ή ακόμη και με χαριστικές εγγραφές από διεφθαρμένους δημάρχους[22]. Προς προστασία των θεσμών από παράνομες αποκτήσεις πολιτικών δικαιωμάτων υπήρχε η κατηγορία της «γραφής ξενίας[23]», η οποία επέσυρε ποινή δουλείας και δήμευση της περιουσίας του κατηγορούμενου[24]. Τέλος,υπήρχαν και κάποιες περιπτώσεις ατομικής έγκρισης της ιδιότητας του πολίτη και παραδείγματα αυτής της περίπτωσης αποτελούν απονομές σε γιους διασήμων Αθηναίων πολιτών. Ανάγκες υπεράσπισης του γοήτρου των πολιτών και οικονομικές οδήγησαν τον Περικλή να εισηγηθεί το ψήφισμα που προαναφέραμε, ωστόσο, όταν έχασε τους νόμιμους γιους του, ζήτησε ενώπιον της φρατρίας την έγκριση της πολιτικής ιδιότητας για το γιο που είχε αποκτήσει με τη Μιλήσια Ασπασία.

 

        Σύνοψη

 

        Ολοκληρώνοντας, καταλήγουμε στη διαπίστωση ότι η απόκτηση και η άσκηση της ιδιότητας του Αθηναίου πολίτη προστατευόταν από τους μηχανισμούς της φρατρίας, ντης φυλής και του δήμου. Κατά τη διάρκεια των τριών αιώνων που παρακολουθήσαμε η οργάνωση της πολιτικής με βάση τη συγγένεια της φρατρίας και της φυλής αποδυναμώθηκε καθώς ο αναδιοργανωμένος δήμος (βραχίονας της κεντρικής εξουσίας και όργανο πολιτικής χειραφέτησης των μελών του) διασφάλισε την ισονομία, την ισηγορία και την ισοκρατία μεταξύ των πολιτών. Με τη φρατρία διευθετείτο η νομιμοποίηση των παιδιών, η φυλή, ως αυτόνομη κοινωνική ομάδα, εξέλεγε αξιωματούχους, οι οποίοι στελέχωναν τις αρχές της πόλης, και ο δήμος, ως κεντρική εξουσία, διασφάλιζε την πολιτική και κοινωνική αυτοτέλεια των ελεύθερων πολιτών.

 -----------------

        Βιβλιογραφία

Andrews A., Αρχαία Ελληνική Κοινωνία, μτφ. Παναγόπουλος Α., εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα:1987

Chatelet F., Η γέννηση της ιστορίας- Η διαμόρφωση της ιστορικής σκέψης στην αρχαία Ελλάδα,μ.τ.φ. Κασίμη Λ., εκδ. Σμίλη, Αθήνα:1962

Glotz G., Η Ελληνική Πόλις, μτφρ. Α. Σακελλαρίου, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα: 1981 Μήλιος Α. κ.ά Δημόσιος και Ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα Ι: Από την αρχαιότητα έως και τα μεταβυζαντινά χρόνια, ΕΑΠ, Πάτρα

Mosse C., Ο πολίτης στην Αρχαία Ελλάδα Γένεση και εξέλιξη της πολιτικής σκέψης και πράξης, Σαββάλας, Αθήνα: 1996

Osborne R., Η γέννεση της Ελλάδας, μτφρ. Σιέτη Σ., εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα:2000 Πετρόπουλου Α. κ.ά., Δημόσιος και ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα, Τόμος Α, ΕΑΠ, Πάτρα:2000

Ραμού-Χαψιάδη Α., Από τη φυλετική κοινωνία στην πολιτική, Καρδαμίτσας, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα:1987

Σακελλαρίου Μ.Β, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο: 1999

-------------------- 

        Σημειώσεις-Παραπομπές

[1] Andrews A., Αρχαία Ελληνική Κοινωνία, μτφ. Παναγόπουλος Α., εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα:1987, σελ.126.

[2] Ραμού-Χαψιάδη Α., Από τη φυλετική κοινωνία στην πολιτική, Καρδαμίτσας, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα:1987, σελ.136. Ο φυλοβασιλέας εκλεγόταν από τα μέλη της φυλής και διατήρησε μέχρι την κλασική περίοδο κάποιες δικαστικές αρμοδιότητες.

[3] Mosse C., Ο πολίτης στην Αρχαία Ελλάδα Γένεση και εξέλιξη της πολιτικής σκέψης και πράξης, Σαββάλας, Αθήνα: 1996, σελ.42.

[4] Chatelet F.,Η γέννηση της ιστορίας- Η διαμόρφωση της ιστορικής σκέψης στην αρχαία Ελλάδα,μ.τ.φ. Κασίμη Λ., εκδ. Σμίλη, Αθήνα:1962, σελ.61. [5]. Πετρόπουλου Α. κ.ά., Δημόσιος και ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα, Τόμος Α, ΕΑΠ, Πάτρα:2000 σελ.313.

[6] Σακελλαρίου Μ.Β, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο: 1999, σελ.130.

[7]. Mosse C., Ο πολίτης…..ο.π.,σ.47.

[8] Σακελλαρίου Μ.Β., Η Αθηναϊκή… ο.π., σ.60.

[9] Osborne R., Η γέννεση της Ελλάδας,μ.τ.φ. Σιέτη Σ., εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα:2000, σελ.430-432.*Ο Κλεισθένης προσέδωσε στη φυλή καινούριο θεσμικό περιεχόμενο υπηρετώντας τις πολιτικοκοινωνικές εξελιξεις του 6ου αι. π.Χ, εντούτοις, αμφισβητείται από την σύγχρονη έρευνα εάν η όλη του προσπάθεια είχε καθαρά ιδεαλιστικά κίνητρα.

[10] Σακελλαρίου Μ. στο ίδιο σ.100.* «Ο Κλεισθένης αύξησε το πολιτικό σώμα εντάσσοντας σε αυτό ξένους ακόμη και δούλους που ήταν χρόνια εγκατεστημένοι στην Αττική τους επονομαζόμενους οργεώνες».

[11] Σακελλαρίου Μ.Β., ο.π. σ.104.

[12] Μήλιος Α. κ.ά Δημόσιος και Ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα Ι: Από την αρχαιότητα έως και τα μεταβυζαντινά χρόνια, ΕΑΠ, Πάτρα: σελ. 59. Παραδείγματα μητρόξενων αποτελούν ο Κλεισθένης, Κίμωνας και πολλοί άλλοι επιφανείς Αθηναίοι.

[13] Glotz G., Η Ελληνική Πόλις, μτφ. Α. Σακελλαρίου, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα: 1981,σελ. 276.*Έτσι καταπολεμήθηκε η αριστοκρατική συνήθεια, κατά την οποία επιφανείς Αθηναίοι για πολιτικούς, οικονομικούς λόγους παντρεύονταν κόρες ευγενών, πλουσίων από άλλες περιοχές.

[14] Osborne R., Η Γένεση της Ελλάδας 1200-479 π.Χ, μτφ. Σιέτη Τ., Οδυσσέας, Αθήνα : 2000, σελ.436.

[15] Σακελλαρίου Μ.Β., Η Αθηναϊκή …, ο.π., σ.130. Κάθε φορά που εντείνονταν οι υποψίες ότι ο αριθμός των παρανόμων πολιτών στην πόλη είχε αυξηθεί γινόταν Διαψηφισμός. Η Εκκλησία του Δήμου αποφάσιζε να γίνει παραβολή των ονομάτων που αναγράφονταν στον εκκλησιαστικό πίνακα με αυτά που αναγράφονταν στα δημοτικά ληξιαρχικά γραμματεία. Κάθε ασυμφωνία μεταξύ των δυο αρχείων παραπεμπόταν στο δικαστήριο.

[17] Mosse C..,Αθήνα Ιστορία μιας Δημοκρατίας, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα : 1983, σελ.176

[18] Andrews A., Αρχαία …, ο.π., σ. 137.

[19] [19]. Mosse C., Ο πολίτης…..ο.π., σ.51. Μετά τη συγκατάθεση του δήμου η επιβεβαίωση γινόταν την επομένη ημέρα στην εκκλησία του Δήμου μετά από μυστική ψηφοφορία έξη χιλιάδων μελών.

[20] Μήλιος Α. κ.ά Δημόσιος και Ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα Ι: Από την αρχαιότητα έως και τα μεταβυζαντινά χρόνια, ΕΑΠ, Πάτρα: σελ.65. Οι Αθηναίοι απένειμαν το δικαίωμα του πολίτη με ομαδικές απονομές στους Πλαταιείς, Σάμιους αλλά και σε μέτοικους,επίσης αντί για απονομή πολιτικής ιδιότητας αναγνώρισαν μικτούς γάμους μεταξύ Αθηναίων και Ευβοέων.

[21] Gustave Glotz, Η Ελληνική Πόλις, ο.π., σ.365. Έτσι σχηματίστηκε σταδιακά μια τάξη από παράνομους πολίτες, «οι παρέγραπτοι».

[22] Gustave Glotz, Η Ελληνική ο.π., σ..385. ο Δημοσθένης χαρακτήριζε αυτές τις εγγραφές φτηνό εμπόρευμα που προσφερόταν σε δούλους γιους δούλων.

[23] Gustave Glotz, Η Ελληνική… ο.π, σ.365.

[24] Gustave Glotz, Η Ελληνική … ο.π.,σελ. 363.

Διαζύγιο των γονιών

Μέχρι να ενηλικιωθούν, τα παιδιά είναι αποκλειστικά δική μας ευθύνη, κι αυτό συνεπάγεται πως δεσμευόμαστε να διατηρήσουμε για λογαριασμό τους τον θεσμό της οικογένειας.

Όταν οι γηραιότεροι έκαναν τα πρώτα βήματα στην ψυχολογία, υπεραπλούστευαν το θέμα τους χωρισμού.

Έλεγαν: «Για τα παιδιά, είναι πάντοτε καλύτερο να βλέπουν τους γονείς τους χαρούμενους και χωρισμένους, παρά μαζί και να μαλώνουν».

Μιλούσαν με υπερβολική ευκολία, με μιαν ελαφρότητα που έφθανε στα όρια της αναίδειας, και που σήμερα μας δημιουργεί κατάπληξη. Έχουν αλλάξει πολύ οι θεραπευτές. Σήμερα δεν είναι τόσο σίγουροι ότι είναι πάντα έτσι.

Οι περισσότεροι θεραπευτές που δουλεύουν με ζευγάρια θεωρούν πως η οικογενειακή δομή και η τρυφερή σχέση των γονιών όπως εκδηλώνεται μπροστά στα παιδιά είναι πράγματα πολύ σημαντικά για τη δημιουργία της ταυτότητάς τους και, συνεπώς, για την μελλοντική ψυχική τους υγεία.

Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα τι μπορεί να προκαλέσει στην ψυχή ενός παιδιού που δεν έχει συμπληρώσει ακόμη τα δύο του χρόνια ο χωρισμός των γονιών του.

Καταλάβετέ το. Είναι κάτι υπέροχο το ν’ αποκτήσεις παιδί, αλλά η μητρότητα και η πατρότητα δεν είναι μικρή υπόθεση και συνεπάγεται ένα υψηλότερο αίσθημα ευθύνης, που έχει διάρκεια και σταδιακή ένταση. Η ευθύνη είναι τεράστια μέχρι να γίνει δύο χρονών, άμεση προτεραιότητα μέχρι να πάει πέντε, ιδιαίτερη ως τα δέκα, μεγάλη ως τα δεκαπέντε, και αρκετή ώσπου να γίνει είκοσι πέντε.

Και μετά;

Μετά, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις με τη ζωή σου. Γιατί η αλήθεια είναι πως ό,τι και να κάνεις εσύ, δεν πρόκειται να αλλάξεις και πολύ το τι κάνει, σκέφτεται ή λέει το παιδί σου.

Είναι καλύτερα, δηλαδή, να συνεχίσουν να τσακώνονται οι γονείς και να πετάνε πιάτα ο ένας στον άλλον;

Εξαρτάται από την περίπτωση, λέω εγώ.

Υπάρχουν περιπτώσεις και περιπτώσεις. Αν ο μπαμπάς κυνηγάει τη μαμά μες στο σπίτι μ’ ένα μαχαίρι, είναι καλύτερα να χωρίσουν, το δίχως άλλο. Αν δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα, πρέπει κανείς να εξετάζει με προσοχή κάθε κατάσταση. Ασφαλώς, δεν αρκεί το περίφημο «δεν αγαπιόμαστε πια»…

Μια συνεδρία θεραπείας, ζεύγους την οποία διηύθυνε ένας καταπληκτικός θεραπευτής.

Εκείνος κι εκείνη, είκοσι πέντε περίπου χρόνων ο καθένας, εκθέτουν τις απόψεις τους, που είναι λίγο – πολύ οι ίδιες: «Δεν πάει άλλο. Θέλουμε να χωρίσουμε… Πάει, τελείωσε». Ο θεραπευτής ρωτάει την ηλικία των παιδιών και η γυναίκα απαντάει: «Ο μεγάλος είναι τριών χρόνων και η μικρή έξι μηνών». Ο θεραπευτής υπαινίσσεται τότε ότι ο χωρισμός θα μπορούσε να κάνει κακό στα παιδιά, και ο σύζυγος λέει: «Μα, ξέρετε, δεν είμαστε πια ευτυχισμένοι…»

«Αν δεν είστε ευτυχισμένοι» τους λέει ο συνάδελφος, «για να ξαναγίνετε καλά πρέπει να χωρίσετε. Ρωτάω όμως: με τη δυστυχία των παιδιών ποιος θα ασχοληθεί; Δεν είστε ευτυχισμένοι; Κάντε υπομονή, περιμένετε λίγο, βρείτε έναν τρόπο να συμβιώσετε, να γίνετε φίλοι… Λυπάμαι, αλλά εδώ έχουμε ένα θέμα ανάληψης ευθύνης. Αν δεν θέλατε να την αναλάβετε, θα έπρεπε να το είχατε σκεφτεί νωρίτερα. Τώρα, είναι αργά. Θα έχετε ίσως ξανά την ευκαιρία, αμφιβάλλω όμως αν είναι αυτή τη στιγμή. Καταλαβαίνω… Έχουν γίνει φοβερά πράγματα. Δεν μπορέσατε ή δεν θελήσατε να τα αποφύγετε. Είστε δυο άνθρωποι επιπόλαιοι, ανεύθυνοι… δεν το σκεφτήκατε, σας διέφυγε, ο ένας προκάλεσε τον άλλον, δεν υπολογίσατε καλά… Κρίμα… Τώρα, όμως, πρέπει να αναλάβετε τις ευθύνες σας. Τίποτα απ’ όσα λέτε δεν αποτελεί δικαιολογία που να σας επιτρέπει να πληγώσετε εκείνους που δεν είναι σε θέση να υπερασπιστούν τον εαυτό τους… Λυπάμαι.»

Συμφωνώ κι εγώ. Πριν χωρίσει κανείς, πρέπει να σταθμίσει πολύ καλά τα πράγματα. Κυρίως, αν τα παιδιά είναι κάτω από δύο χρόνων. Ξεχάστε τις βλακείες που υποστηρίζουν αυτοί που τίποτα δεν ξέρουν: « Όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα» (;) Δεν νομίζω.

Δεν πρέπει να υποβαθμίζουμε το κακό που μπορεί να προκληθεί σ’ ένα βρέφος που είναι σαν σφουγγάρι και, ενώ καταλαβαίνει τα πάντα, δεν μπορεί να ρωτήσει τίποτα.

Ένα ζευγάρι με παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας δεν πρέπει να χωρίζει μέχρι να εξαντλήσει ΟΛΕΣ τις δυνατότητες… ΟΛΕΣ.

Ασφαλώς, είναι φορές που δεν υπάρχει τίποτ’ άλλο να κάνεις. Οι δυνατότητες εξαντλήθηκαν και το ζευγάρι χωρίζει. Και επιγραμματικός όπως είμαι στο θέμα του χωρισμού, θεωρώ ότι, αφού ολοκληρωθεί, καλό είναι να ξέρει κανείς ότι η ζωή δεν τελειώνει με μια αποτυχία επειδή ανετράπη ένα σχέδιο.

Αν οι γονείς δεν ήθελαν, δεν μπορούσαν ή δεν ήξεραν πώς να συνεχίσουν να είναι μαζί για χάρη των παιδιών, θα είναι καλό γι’ αυτά να σκέφτονται ότι κάποιος άλλος μπορεί ν’ αγαπήσει τον μπαμπά και τη μαμά. Ότι μπορεί να φτάσουν να έχουν καινούργιο σύντροφο. Τα παιδιά το εκτιμούν αυτό, έστω και αν αντιδρούν στην αρχή.

Γιατί αν η μαμά, για παράδειγμα, μείνει για πάντα μόνη, τα παιδιά θα καταλήξουν να κατηγορούν τον μπαμπά για τη μοναξιά της.

Η πίστη των Μπαχάι

Με τον όρο Μπαχάι εννοείται μια από τις νεότερες θρησκείες, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν παγκόσμιες. Υπήρξε φυσική συνέχεια της Μπαμπί Πίστης, που ιδρύθηκε στο Ιράν από τον Σαγιέντ Άλι-Μουχάμαντ Σιραζί (1819-1850), τον επονομαζόμενο Μπαμπ (η Πύλη). Προδρομική μορφή, ο Μπαμπ προφήτευσε την άφιξη μιας παρουσίας μεγαλύτερης από τον ίδιο, ρόλο που ανέλαβε ο Μιζρά Χουσεΐν-Αλί-ι-Νουρί ή Μπαχά'ο'λλά(χ) εφεξής αποκαλούμενος Μπαχαολλά, δηλαδή η "δόξα του Θεού".

Οι διδασκαλίες της Μπαχάι Πίστης αποδίδουν έμφαση στην πνευματική ενότητα της ανθρωπότητας και την κρυμμένη ενότητα όλων των μεγάλων θρησκειών του κόσμου. Η θρησκευτική ιστορία εκδηλώθηκε μέσα από μία σειρά θείων αγγελιαφόρων, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν την κατάλληλη για τις ανάγκες της εποχής τους θρησκεία. Σε αυτούς τους θείους αγγελιαφόρους σύμφωνα με την Πίστη Μπαχάι περιλαμβάνεται ο Αβραάμ, ο Μωυσής, ο Ζωροάστρης, ο Βούδας, ο Κρίσνα, ο Ιησούς, ο Μωάμεθ και προσφάτως, ο Μπαμπ και ο Μπαχαολλά. Στην Μπαχάι Πίστη κάθε αγγελιαφόρος φέρεται ότι δίδαξε αυτό που θα ακολουθούσαν οι επόμενοι αγγελιαφόροι και ότι οι ισχυρισμοί και οι διδασκαλίες του Μπαχαολλά εκπληρώνουν τις εσχατολογικές υποσχέσεις προγενέστερων γραφών. Η ανθρωπότητα γίνεται κατανοητή ως εμπλεκόμενη σε μια συλλογική εξελικτική διαδικασία με σκοπό τη σταδιακή εγκαθίδρυση της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της ενότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η λέξη "Μπαχά'ι" (/bæhɒːʔiː/, /bəˈhai/, بهائی) χρησιμοποιείται είτε ως επίθετο για την αναφορά στην Μπαχάι Πίστη ή ως όρος για τον ακόλουθο του Μπαχαολλά. Ως ουσιαστικό η λέξη δεν εννοεί τη θρησκεία ως σύνολο. Προέρχεται από την Αραβική Μπαχά', που σημαίνει δόξα ή μεγαλείο. Ο όρος Μπαχαϊσμός (ή "Μπαχα'ισμός") χρησιμοποιείτο στο παρελθόν, αλλά σήμερα η χρήση του όρου φθίνει διαρκώς.

Πεποιθήσεις

Οι διδασκαλίες της Μπαχάι Πίστης σχετίζονται με τρεις αρχές που διαμορφώνουν τον πυρήνα της:

• Η μοναδικότητα του Θεού
• Η ενότητα της Θρησκείας
• Η ενότητα του ανθρώπινου είδους

Πλείστες πεποιθήσεις και πρακτικές της Μπαχάι Πίστης είναι ριζωμένες σε αυτές τις τρεις προτεραιότητες. Ωστόσο θεωρούμενες αφεαυτού οι τρεις αρχές συνιστούν μόνον υπεραπλούστευση των διδασκαλιών της Μπαχάι Πίστης.

Δημογραφία

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που προέρχονται από την Μπαχάι Πίστη ο πληθυσμός των πιστών της νέας θρησκείας εκτιμάται ότι ανέρχεται στα 8 εκατομμύρια. Οι περισσότερες εγκυκλοπαίδειες και παρόμοιες πηγές εκτιμούν τον πληθυσμό ανάμεσα στα πέντε και τα έξι εκατομμύρια στις αρχές του 21ου αιώνα

Από τις απαρχές της στην Περσική και την Οθωμανική αυτοκρατορία, στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρξαν αρκετοί μεταστραφέντες στη Ν. και τη ΝΑ Ασία, την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Στη δεκαετία 1950 και 1960 συστηματικές προσπάθειες έφεραν τη θρησκεία σχεδόν σε κάθε χώρα και περιοχή του κόσμου. Στη δεκαετία του 1990 αναπτύχθηκαν προγράμματα για τη συστηματική διδασκαλία σε ευρεία κλίμακα, με αποτέλεσμα στην αυγή του 21ου αιώνα να υπάρξουν αθρόες προσελεύσεις νέων ακολούθων σε όλο τον κόσμο.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Αλμανάκ (The World Almanac and Book of Facts 2004):

Η Μπαχάι Πίστη καταχωρήθηκε στο The Britannica Book of the Year (1992–παρόν) ως η δεύτερη περισσότερο εξαπλούμενη από τις ανεξάρτητες θρησκείες του κόσμου σύμφωνα με τους αριθμούς των χωρών στις οποίες αντιπροσωπεύεται. Η εγκυκλοπαίδεια Britannica ισχυρίζεται ότι είναι εγκαθιδρυμένη σε 247 χώρες και περιοχές και αντιπροσωπεύει πάνω από 2.100 εθνικές και φυλετικές ομάδες, ενώ οι Γραφές της έχουν μεταφραστεί σε 800 περίπου γλώσσες. Σύμφωνα με την ίδια πηγή υπάρχουν πάνω από 7.000.000 ακόλουθοι παγκοσμίως [2005]. Επιπροσθέτως τα στατιστικά στοιχεία των Εθνικών Πνευματικών Συναθροίσεων υποδεικνύουν ότι οι οπαδοί της θρησκείας έχουν αυτο-οργανωθεί στις περισσότερες επικράτειες στις οποίες δραστηριοποιούνται.

Η Μπαχάι Πίστη ταξινομήθηκε επίσης από το περιοδικό FP magazine ως η δεύτερη περισσότερο εξαπλούμενη θρησκεία, με ρυθμό ανάπτυξης 1,70%.

Διδασκαλίες

Ο Σόγκι Εφφέντι, η κεφαλή της θρησκείας από το 1921 έως το 1957, έγραψε την ακόλουθη επιτομή των διακεκριμένων αρχών των διδασκαλιών του Μπαχαολλά, οι οποίες μαζί με τους νόμους και τις εντολές του Κιτάμπ-ι-Ακντάς συνθέτουν τον θεμέλιο λίθο της Μπαχάι Πίστης:

Η ανεξάρτητη αναζήτηση της αλήθειας αποδεσμευμένη από τη δεισιδαμονία ή την παράδοση· η ενότητα της ανθρώπινης φυλής, η ζωτικής σπουδαιότητας αρχή και θεμελιώδης δοξασία της Πίστης· η βασική ενότητα όλων των θρησκειών· η καταδίκη όλων των μορφών προκατάληψης, είτε θρησκευτικών ή φυλετικών, ταξικών και εθνικών· η αρμονία μεταξύ θρησκείας και επιστήμης· η ισότητα ανδρών και γυναικών, τα δύο φτερά πάνω στα οποία μπορεί να υψιπετήσει η ανθρωπότητα· η εισαγωγή της υποχρεωτικής εκπαίδευσης· η υιοθέτηση μιας παγκόσμιας βοηθητικής γλώσσας· η απόρριψη των άκρων της φτώχειας και του πλούτου· η εγκαθίδρυση μιας Παγκόσμιας Κυβέρνησης για τη διευθέτηση των διαφορών ανάμεσα στα έθνη· η εξύψωση του έργου που παράγεται στο πνεύμα της υπηρεσίας, στα πλαίσια της λατρείας· η εξύμνηση της δικαιοσύνης ως κυρίαρχης αρχής στην ανθρώπινη κοινωνία, και της θρησκείας ως κυματοθραύστη για την προστασία όλων των λαών και των εθνών· η εγκαθίδρυση μιας μόνιμης και παγκόσμιας ειρήνης ως υπέρτατο σκοπό του ανθρώπινου γένους —αυτά είναι τα ουσιαστικά στοιχεία που διακήρυξε ο Μπαχαολλά.

Κοινωνικές αρχές

Οι ακόλουθες 12 αρχές χρησιμοποιούνται συχνά ως επιτομή των διδασκαλιών της Μπαχάι Πίστης. Προέρχονται από μεταγραφές ομιλιών που δόθηκαν από τον Αμπντόλ-Μπαχά κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στο Παρίσι και τη Νότιο Αμερική, το 1912. Ο κατάλογος δεν είναι επίσημος και κυκλοφορούν αρκετοί τέτοιοι σε γραπτή μορφή ή στο διαδίκτυο.

• Η μοναδικότητα του Θεού
• Η ενότητα της Θρησκείας
• Η ενότητα του ανθρώπινου είδους
• H ισότητα των φύλων
• Εξάλειψη όλων των μορφών προκατάληψης
• Παγκόσμια ειρήνη
• Αρμονία θρησκείας και επιστήμης
• Ανεξάρτητη έρευνα της αλήθειας
• Καθολική υποχρεωτική εκπαίδευση
• Παγκόσμια βοηθητική γλώσσα
• Μη ανάμιξη σε πολιτικές διαμάχες
• Εξάλειψη των άκρων της φτώχειας και του πλούτου

Ειδικότερα σε ότι αφορά στην επιδίωξη της παγκόσμιας ειρήνης ο Μπαχαολλά προϋπόθεσε έναν κόσμο που αγκαλιάζει τη Συλλογική Ασφάλεια ως αναγκαία συνθήκη για την εγκαθίδρυση μιας διαρκούς ειρήνης.

Μυστικιστικές διδασκαλίες

Αν και οι διδασκαλίες της Μπαχάι Πίστης στρέφονται εμφατικά σε κοινωνικά και ηθικά ζητήματα, υπάρχουν αρκετά θεμελιακά κείμενα που περιγράφθηκαν ως μυστικιστικά. To Επτά Κοιλάδες θεωρείται η μεγαλύτερη μυστικιστική σύνθεση του Μπαχα'ο'λλά. Γράφτηκε προς ένα ακόλουθο του Σουφισμού, στο στυλ του Φαριντ αντ-Ντιν Αττάρ. Πρωτομεταφράστηκε στα αγγλικά το 1906 και έτσι έγινε ένα από τα πρωιμότερα βιβλία του Μπαχαολλά στον δυτικό κόσμο. Το Τα Απόκρυφα Λόγια είναι ένα άλλο βιβλίο του γραμμένο κατά την ίδια περίοδο, με 153 σύντομα εδάφια στα οποία ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι έλαβε τη βασική ουσία ορισμένων πνευματικών αληθειών και τις κατέγραψε σε σύντομη μορφή.

Η Διαθήκη

Οι διδασκαλίες της Μπαχάι Πίστης μιλούν για μια "Μείζονα Διαθήκη", συμπαντική και αιώνια, και μία "Ελάσσονα Διαθήκη", μοναδική σε κάθε θρησκευτική έκφραση. Η Ελάσσων Διαθήκη θεωρείται συμφωνία ανάμεσα σε έναν Αγγελιαφόρο του Θεού και τους ακολούθους του και περιλαμβάνει κοινωνικές πρακτικές, καθώς επίσης και τη συνέχεια της αυθεντίας στη θρησκεία. Επί του παρόντος οι ακόλουθοι της Μπαχάι Πίστης θεωρούν την αποκάλυψη του Μπαχαολλά ως δεσμευτική ελάσσονα διαθήκη του Μπαχαολλά προς τους οπαδούς της θρησκείας. Γενικότερα η προσκόλληση στις γραφές της Πίστης θεωρείται αρετή προς την οποία οφείλει να μοχθεί ο πιστός. Η Μείζων Διαθήκη θεωρείται διαρκής συμφωνία μεταξύ του Θεού και του ανθρώπινου γένους.

Θεωρώντας την ενότητα ως βασική ποιότητα της θρησκείας οι ακόλουθοι της Μπαχάι Πίστης ακολουθούν μία διοίκηση για την οποία πιστεύουν ότι είναι εν θεώ διατεταγμένη (χειροτονημένη). Για αυτό θεωρούν οποιεσδήποτε απόπειρες δημιουργίας σχισμάτων και διαιρέσεων ως προσπάθειες αντίθετες προς τις διδασκαλίες του Μπαχαολλά. Διάφορα σχίσματα προκλήθηκαν στην ιστορία της Μπαχάι Πίστης επικεντρωμένα στο ζήτημα της διαδοχής με σχετικά μικρή επιτυχία και απέτυχαν να προσελκύσουν πολυάριθμους οπαδούς. Οι ακόλουθοι διαιρέσεων θεωρούνται διασπαστές της Διαθήκης και απομακρύνονται, ουσιαστικά αφορίζονται.

Σύντομη ιστορία

Ως θρησκεία η Μπαχάι Πίστη έχει το υπόβαθρό της σε δύο προγενέστερα αλλά εντελώς διαφορετικά στην ουσία τους κινήματα, στον Σιιτικό Σαϊκισμό (Σαΐκ, επίσης Σεΐχης ως θρησκευτικός τίτλος) και την Μπαμπί Πίστη. Ο Σαϊκισμός, επικεντρωμένος στην πεποίθηση ότι υπάρχει ένας τέλειος Ιμάμ (Ιμάμης) επί της γης σε όλες τις περιόδους της ιστορίας, ανέμενε την επιστροφή του κρυμμένου Δωδέκατου Ιμάμ στην περίοδο 1260/1844. Ένας αρκετά μεγάλος αριθμός Σαΐκ προσχώρησε στο μεσσιανικό κίνημα του Μπαμπισμού το 1840, όταν ο Σαγιέντ Άλι-Μουχάμαντ Σιράζι προκήρυξε τον εαυτό του πρώτο Μπαμπ, ή «πύλη» του Δωδέκατου Ιμάμ. Καθώς η νέα θρησκεία εξαπλωνόταν, ξέσπασαν ταραχές ανάμεσα στους Σιίτες και τους Μπαμπιστές. Η κυβερνητική επέμβαση κατέληξε σε σφαγή των Μπαμπιστών.

Σε γενικές γραμμές η ιστορία της Μπαχάι Πίστης ανιχνεύεται συχνά μέσω μιας σειράς καθοδηγητών, κεντρικών μορφών της θρησκείας, που ξεκινούν με τη διακήρυξη του Μπαμπ 23 Μαΐου 1844 στο Σιράζ. Η παράδοση της Μπαχάι Πίστης στις πρώιμες φάσεις της ήταν απομονωμένη στις επικράτειες της Περσικής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έως τον θάνατο του Μπαχαολλά το 1892. Σύντομα εμφανίστηκαν ακόλουθοι της θρησκείας σε 13 χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Υπό την ηγεσία του γιου του, Αμπντόλ-Μπαχά, η Μπαχάι Πίστη εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και την Αμερική και ενισχύθηκε στο Ιράν παρά τις υφιστάμενες διώξεις. Μετά τον θάνατο του Αμπντου'λ-Μπαχά το 1921, η ηγεσία της κοινότητας της Μπαχάι Πίστης εισήλθε σε μια νέα φάση, εξελισσόμενη σε διαχειριστική τάξη με ένα σύστημα εκλεγμένων σωμάτων.

Κοινωνικές πρακτικές

Νόμοι

Οι νόμοι της Πίστης Μπαχάι προέρχονται κυρίως από το Κιτάμπ-ι-Αγκντάς, το οποίο γράφτηκε από τον Μπαχά'ο'λλά. Τα παρακάτω αντιπροσωπεύουν ορισμένους από τους βασικούς νόμους:

• Οι ακόλουθοι της Πίστης άνω των 15 ετών εντέλλονται να απαγγέλλουν μία από τις υποχρεωτική προσευχή κάθε μέρα. Υπάρχουν τρεις τέτοιες προσευχές από τις οποίες μπορεί να επιλέξει κανείς μία ανά ημέρα.
• Η συκοφαντία και η κακολογία απαγορεύονται και αποκηρύσσονται.
• Οι ενήλικες ακόλουθοι άνω των 15 εως 70 ετών που χαίρουν καλής υγείας τηρούν νηστεία 19 ημερών από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου από τις 2 έως τις 20 Μαρτίου κατ' έτος.
• Το αλκοόλ και τα ναρκωτικά είναι απαγορευμένα, εκτός και αν απαιτούνται με συνταγή γιατρού.
• Οι ερωτικές σχέσεις επιτρέπονται μόνο ανάμεσα στον σύζυγο και τη σύζυγο.
• Επίσης απαγορευμένα είναι τα τυχερά παιχνίδια (τζόγος).

Παρόλο που ορισμένοι από τους νόμους του Κιτάμπ-ι-Αγκντάς είναι εφαρμόσιμοι στην παρούσα εποχή και μπορούν να επιβληθούν σε ένα βαθμό από τους διοικητικούς θεσμούς ο Μπαχαολλά προέβλεψε την προοδευτική εφαρμογή και άλλων νόμων, που εξαρτώνται άμεσα από την ύπαρξη μιας δεσπόζουσας κοινωνίας Μπαχάι. Αυτοί οι νόμοι, όταν δεν έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με τους νόμους της χώρας στην οποία είναι εγκατεστημένη και δραστηριοποιείται αυτή η κοινωνία, είναι δεσμευτικοί για κάθε ακόλουθο της Πίστης και η τήρηση των προσωπικών νόμων, όπως η προσευχή ή η νηστεία, είναι αποκλειστική υπευθυνότητα του ατόμου.

Τόποι λατρείας

Οι περισσότερες συγκεντρώσεις των ακολούθων της Πίστης γίνονται σε κατοικίες, τοπικά κέντρα ή ιδιαίτερες εγκαταστάσεις, τους Οίκους Λατρείας. Υπάρχουν σήμερα επτά Οίκοι Λατρείας, ένας ανά ήπειρο και ένας υπό κατασκευή στη Χιλή.

Η καρδιά μιας ώριμης γυναίκας

Η καρδιά μιας ώριμης γυναίκας είναι μια άβυσσος φυλαγμένων μυστικών, ο πιο προσωπικός της χώρος, εκεί που οι επιθυμίες της πάλλονται, η αγάπη υπάρχει συνειδητά και τα συναισθήματά της άγονται από τις αισθήσεις, τη διαίσθηση και το ρίσκο.
  
Όταν λέμε καρδιά, αναφερόμαστε σε αυτή την άυλη υπόσταση που εξισορροπεί τις εμπειρίες της ζωής και αποκαλύπτει το δρόμο προς ένα αχανή κόσμο που ενεργοποιεί την μνήμη των αισθήσεων και των θαυμάσιων βιωμάτων μας.

Προσεγγίζοντας την καρδιά σαν το μυαλό, αντιλαμβανόμαστε πως και αυτή έχει κυκλικές περιόδους και εποχές. Μια σειρά από περιόδους μοναξιάς, ανάπαυσης, αφοσίωσης και εκλείψεων.

Η σχέση μιας ώριμης γυναίκας με τον εαυτό της
Η σχέσης μιας ώριμης γυναίκας με τον εαυτό της και το περίγυρό της, βασίζεται σε ένα σύνολο συναισθηματικών αναγκών που μπορούν να συνοψιστούν σε μια φράση: η ώριμη γυναίκα προσπαθεί να επιστρέψει στον εαυτό της.

Πιο συγκεκριμένα, μια γυναίκα που έχει ωριμάσει θέλει να έρθει ξανά σε μια συναισθηματική κατάσταση ώστε να μπορέσει και πάλι να συναντηθεί με τα μυστικά της, τις στιγμές της και τις πληγές της. Είναι η στιγμή που θέλει να αισθανθεί έτοιμη να επανεκτιμήσει και να αξιολογήσει τα λάθη της, καθώς και να αποτιμήσει αυτά που της αξίζουν.

Η ώριμη γυναίκα αναζητά και ανοικοδομεί για τον εαυτό της ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον στο οποίο θα μπορεί να εκφράζεται, να βρίσκει ένα πιο ουσιαστικό σκοπό για τη ζωή της και να γαληνεύει κάτω από την παθιασμένη λαχτάρα για το αύριο, λαχτάρα που μέχρι τώρα την καταπίεζε λόγω των δικών της αδυναμιών και επέζησε χάρη στην κρυμμένη δύναμη που είχε μέσα της.

«Όταν μια γυναίκα παίρνει την απόφαση να απεγκλωβιστεί από τον πόνο, τα ψέματα και την υποταγή. Όταν μια γυναίκα λέει από τα βάθη της καρδιάς της: «Αρκετά πια, ήρθε η ώρα να αλλάξω». Ούτε ο πόλεμος από το εγώ, ούτε οι παγίδες της ελπίδας θα μπορούσαν να την σταματήσουν στην αναζήτησή για τη δική της αλήθεια.

Είναι η στιγμή που οι πόρτες της ψυχής της ανοίγουν διάπλατα και η διαδικασία της επούλωσης ξεκινά. Η διαδικασία που σιγά-σιγά θα την οδηγήσει πίσω στον εαυτό της, στην αληθινή της ζωής. Κανείς δεν λέει πως η πορεία για κάτι τέτοιο είναι στρωμένη με ροδοπέταλα, αλλά είναι “Το Μονοπάτι”. Η απόφαση αυτή καθ’ αυτή την φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με την άγρια φύση της και τότε είναι που το πραγματικό θαύμα αρχίζει.» -ClarissaPinkola-Estés
  
Το συναισθηματικό δώρο της γυναικείας ωριμότητας
Σιγά-σιγά, η ώριμη γυναίκα βιώνει την επιστροφή πίσω στο κατάλυμα της ψυχής της, κάτι το οποίο την καλεί να συνειδητοποιήσει όσα της συνέβησαν μέχρι τότε στην ζωή της. Με βάση αυτό, χρειάζεται να λύσει τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν στις προηγούμενες περιόδους της ζωής της.

Από την στιγμή αυτή και έπειτα, η καρδιά της ώριμης γυναίκας αισθάνεται περισσότερη αγάπη και άξια σεβασμού, και βιώνει πλήρως τις αξίες που συνειδητοποιούμε και υποδεχόμαστε με τα χρόνια και μας βοηθούν στο να απλοποιούμε την ικανότητα να αγαπάμε τους άλλους και να αντιλαμβανόμαστε τα συναισθήματά τους.

Η διαδικασία της αναζήτησης μπορεί να είναι επώδυνη, αλλά η ανακάλυψη του εαυτού της και η παρατήρησή του από κοντά απαιτεί τη διάσχιση αρκετών μιλίων, τον εντοπισμό του εαυτού της από μακριά, την επιστροφή σ’ αυτόν, το τσαλάκωμά του, και τον εκτοπισμό του μακριά από τις επιθυμίες του.

Το χάσιμο και η εύρεση του εαυτού μιας ώριμης γυναίκας
Η συναισθηματική ωριμότητα μπορεί να έρθει αργά ή γρήγορα, αλλά προηγείται καταστάσεων ετών που απέσπασαν την προσοχή μας, που προκάλεσαν συναισθηματικά ατυχήματα και ακύρωσαν την ολοκλήρωση ενός εξαιρετικά σημαντικού μέρους του εαυτού μας.

Η επίγνωση του που βρισκόμαστε και της θέσης μας στον κόσμο δεν είναι ένα τόσο εύκολο έργο και απαιτεί να θυσιάσουμε κάτι από τα κεκτημένα μας και να απολύσουμε την ταυτότητα που έχουμε σχηματίσει για τον εαυτό μας και με την οποία έχουμε αγωνιστεί και έχουμε δώσει εκατοντάδες μάχες σε πολλά πεδία μάχης.

Η ώριμη γυναίκα πρέπει να αποδράσει από τα κεκτημένα της για να σταματήσει να απορρίπτει εμπειρίες και να τις βιώνει άμεσα κάνοντας τες δικές της χωρίς να σηκώνει καμία προστατευτική ασπίδα ανάμεσα σε αυτή και τα νέα βιώματα. Με άλλα λόγια, πρέπει να απεγκλωβιστεί και να σταματήσει πλέον να κρέμεται από πράγματα που την εμποδίζουν να είναι ο εαυτός της, εκείνες τις προσδοκίες της κοινωνίας και τα στερεότυπα που την ξοδεύουν.

Έτσι, σταματούν να εμφανίζονται οι ξαφνικές κρίσεις πανικού που έχουν σχέση με την ηλικία και η εξάρτηση από το περιβάλλον της σταματά να εμποδίζει τη συναισθηματική της απελευθέρωση δίνοντας χώρο στην αυτεπίγνωση και την αγάπη προς τον εαυτό της να ανθίσουν.

Με άλλα λόγια, ο δρόμος προς την αυτεπίγνωση, την θέσπιση των προτεραιοτήτων, της ανανέωσης της ταυτότητάς της, οδηγεί μια ώριμη γυναίκα στη σοφία. Αργότερα, είναι η σειρά της ανοικοδόμησης της προσωπικότητάς της, που θα τροφοδοτήσει τα μυστικά της ζωής της με αντοχή, χάρη στο ένστικτό, την εμπειρία και τη δύναμη της γυναικείας ψυχοσύνθεσης.

Σχιζοφρένεια και εγκληματικότητα: Αλήθεια ή Κοινωνικά κατασκευασμένος Μύθος;

Το όριο που χωρίζει την ψυχική υγεία και την ψυχική ασθένεια είναι πραγματικά πολύ μικρό και πολύ δύσκολο για να προσδιορίσει κάνεις πότε πραγματικά θεωρείται υγιής ή όχι, από πού αρχίζει και που σταματά. Στο παρελθόν τα ψυχικά ασθενή άτομα θεωρούνταν δαιμονισμένα και τους έκαιγαν κυριολεκτικά στην πυρά.

Αποκλίνουσα Συμπεριφορά

Σήμερα, έχουν αλλάξει τα κριτήρια σχετικά με το ποιος θεωρείται υγιής ή όχι, αλλά ακόμα και σε αυτό παίζει πολύ μεγάλο ρόλο το πώς το αντιλαμβάνεται η κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα ως κριτήριο παθολογίας χρησιμοποιείται η «απόκλιση της συμπεριφοράς από το κοινωνικό μέτρο ή πρότυπο» ( Κοκκέβη, 2008, σ. 238) και με αυτό το πρότυπο καθορίζεται αποκλίνουσα ή φυσιολογική.

Αυτό όμως, φαίνεται ότι διαφέρει ανάλογα με το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζει κανείς και τι αντιλήψεις υπάρχουν γύρω από αυτό διότι, είναι η κοινωνία που θέτει τους συγκεκριμένους κανόνες και αυτή αποφασίζει τι θεωρείται κοινωνικά αποδεκτό ή όχι. Για παράδειγμα, το να βλέπει το άτομο οράματα ή να ακούει φωνές, για κάποιες αφρικάνικες φυλές δηλώνει εξαιρετικά χαρισματικό άτομο («ο μάγος της φυλής»). Ωστόσο, για τα δεδομένα του δικού μας πολιτισμικού πλαισίου και ιδεολογίας, το πιο πάνω είναι ένα κύριο σύμπτωμα μιας σοβαρής διαταραχής που ονομάζεται σχιζοφρένεια και συνεπώς το άτομο βεβαίως δεν θα θεωρείτο χαρισματικό και άξιο σεβασμού από τους γύρω του αλλά διαταραγμένο.

Συμπτώματα Σχιζοφρένειας

Σύμφωνα με το DSM-IV τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας είναι οι «παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωμένη ομιλία (π.χ. συχνός εκτροχιασμός ή ασυναρτησία), σοβαρά αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά, αρνητικά συμπτώματα (συναισθηματική ισοπέδωση, αλογία, έλλειψη βούλησης)» (Wenar & Kerig, 2000, 1994, 1990, σ. 425).

Η σχιζοφρένεια ανήκει στις ψυχωτικές διαταραχές, όπου λόγω της διαταραχής το άτομο "παραμορφώνει" τη πραγματικότητα με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν λανθασμένες αντιλήψεις και να οδηγηθεί σε ψευδαισθήσεις.

Σχιζοφρένεια και εγκληματικότητα

Με αφετηρία τα πιο πάνω γεννιούνται δυο μεγάλα ερωτήματα. Η σχιζοφρένεια μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο σε ένα βίαιο έγκλημα; Τα άτομα που πάσχουν από Σχιζοφρένεια είναι πραγματικά επικίνδυνα; Ο ασθενής έχει κάποιες φανταστικές ιδέες που του προκαλούν καχυποψία και φόβο, οπότε η βίαιη συμπεριφορά μπορεί να χρησιμοποιείται ως άμυνα από το άτομο απέναντι στις παράλογες και μη αληθές πεποιθήσεις του. Όταν το άτομο βιώνει τόσο πραγματικά αυτές τις ψευδαισθήσεις και νιώθει το αίσθημα απειλής μέσω αυτών, απομονώνεται κοινωνικά με αποτέλεσμα τα δίκτυα που δημιουργούνται από την κοινωνική επαφή να είναι περιορισμένα και να βοηθούν στην ανάπτυξη επιθετικής συμπεριφοράς.

Προσωπικότητα και Σχιζοφρένεια

Η προσωπικότητα φυσικά παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για τη συσχέτιση της σχιζοφρένειας με την εγκληματικότητα. Δεν είναι όλοι οι ασθενείς το ίδιο όπως άλλωστε δεν είναι κανένας άλλος άνθρωπος ίδιος με κάποιον άλλο. Ένας σχιζοφρενής που πιστεύει ότι είναι ένας επιστήμονας και θα αλλάξει τον κόσμο και ένας άλλος που εκδηλώνει επικίνδυνη συμπεριφορά, ενώ πάσχουν και οι δυο από την ίδια ψυχική ασθένεια διαφέρουν ως προς τη συμπεριφορά, το πώς αντιλαμβάνονται και φυσικά την προσωπικότητα. «Τα προυπάρχοντα στοιχεία της προσωπικότητας παίζουν ρόλο ανασταλτικό ή αντίθετα ευοδωτικό στην εκδήλωση της βιαιότητας» και η καλύτερη κατανόηση της βίας από ψυχικά ασθενείς γίνεται απαντώντας κάποια ερωτήματα όπως «Τι είδους άνθρωποι, σε τι είδους καταστάσεις, με τι ποιότητα κοινωνικών σχέσεων και σε ποια φάση της ζωής και της νόσου τους και ακόμη περισσότερο, εναντίον ποιών είναι δυνατόν να εμπλακούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές;» (Αλεβιζόπουλος, 2015, σ. 29).

Κατάχρηση ουσιών και Σχιζοφρένεια

Ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας για την επικινδυνότητα είναι η κατάχρηση ουσιών. Η σχιζοφρένεια μπορεί να συνδέεται με τη βία, αλλά ο «συνδυασμός με την κατάχρηση ουσιών είναι αυτός που πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο εκδήλωσης βίας» (Αλεβιζόπουλος, 2015, σ. 29).

Ωστόσο, το ποσοστό κινδύνου για εκδήλωση βιαιότητας ή εγκληματικής συμπεριφοράς από τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι πολύ κοντά με το ποσοστό κινδύνου των ατόμων που δεν πάσχουν από μια ψυχική διαταραχή αλλά είναι χρήστες ουσιών. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι το πολύ σημαντικό ποσοστό του 40% των σχιζοφρενών κάνει χρήση ψυχοδραστικών ουσιών και πολλοί σχιζοφρενείς κατά τη διάρκεια της τέλεσης μιας βίαιης πράξης βρίσκονται υπό την επήρεια κάποιας ψυχοδραστικής ουσίας και συνεπώς αυξάνεται η επικινδυνότητα.

Ένα άτομο το οποίο πάσχει από σχιζοφρένεια η κύρια συμπτωματολογία της πάθησης του περιστρέφεται γύρω από τις ψευδαισθήσεις, που το καθιστά πιο ευάλωτο στο αίσθημα της απειλής. Έπειτα, οι διάφορες ουσίες, είναι γνωστό ότι μπορεί να δημιουργήσουν κάποιες ψευδαισθήσεις, οπότε η χρήση ουσιών επιδεινώνει την κατάσταση του ατόμου σε συνθήκες όπου βρίσκεται κάτω από την επήρεια ουσιών.

Σχιζοφρένεια και Οικογένεια

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας για την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς από σχιζοφρενή άτομα είναι η οικογένεια και τα κοντινά άτομα. Συγκεκριμένα οι σχέσεις και οι κοινωνικές εμπειρίες, η εκδήλωση συναισθημάτων από τα μέλη της οικογένειας μέσω της έντονης κριτικής, την υπερεμπλοκή στη ζωή του ατόμου αλλά και με την ύπαρξη ενδοοικογενειακής επιθετικότητα ή βίας συσχετίζονται με την αύξηση των βίαιων συμπεριφορών από τα σχιζοφρενή άτομα. Επίσης, η έκθεση στη βία οποιασδήποτε μορφής, είτε αυτή είναι σωματική, είτε σεξουαλική ή ψυχολογική κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, είναι ένας από τους παράγοντες που βοηθά στο να εκδηλώσει το άτομο μεταγενέστερο στάδιο βίαιη συμπεριφορά. Τα πιο συχνά θύματα βίαιης συμπεριφοράς από ένα άτομο που πάσχει από σχιζοφρένεια είναι περισσότερο άτομα από το περιβάλλον του, άτομα που γνωρίζει ή που μένει μαζί τους. (Thio, 2008).

Η παραπληροφόρηση και η ισχυρή επίδραση που ασκούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στις μέρες μας είναι κάτι που συμβαίνει έντονα καθημερινά. Για αυτό το λόγο δημιουργούνται κάποιοι μύθοι και ταμπού για πολλά θέματα. Σε αυτή τη περίπτωση μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα τηλεοπτικά προγράμματα, το διαδίκτυο, οι ταινίες κ.α. παρουσιάζουν τους ψυχικά ασθενείς ως βίαιους. Σύμφωνα με τον Thio, (2008) τα άτομα που πάσχουν από μια ψυχική ασθένεια, είναι πιο επιρρεπή στην βία αναφορικά με τον ίδιο τον εαυτό τους, παρά προς άλλους ανθρώπους.

Παράγοντες επικινδυνότητας

Οι παράγοντες επικινδυνότητας που οδηγούν ένα άτομο σε μια βίαιη συμπεριφορά είναι ίδιοι με αυτούς τους παράγοντες που οδηγούν σε εκδήλωση βιαιότητας και τα άτομα που δεν πάσχουν από μια ψυχική ασθένεια. Για παράδειγμα ένα τραυματικό ιστορικό υπόβαθρο, όπως τα οικογενειακά προβλήματα, η σωματική ή λεκτική βία που μπορεί να βίωσε το άτομο, η ήδη παραβατική συμπεριφορά από μέρους του πριν την εκδήλωση της διαταραχής όπως και η ήδη υπάρχουσα αντικοινωνική προσωπικότητα, η ελλιπής ψυχαγωγική δραστηριότητα και η χρήση.

Αυτοί οι παράγοντες, μπορούν να οδηγήσουν το οποιοδήποτε «υγιές» άτομο σε μια εγκληματική πράξη, πιο συγκεκριμένα, εάν ένα άτομο υπήρξε θύμα οικογενειακής βίας είναι πολύ πιθανόν στο μέλλον να εκδηλώνει βία σε άλλα άτομα. Ο κάθε ένας παράγοντας που αναφέρθηκε πιο πάνω σε κάποιες συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να έχει βοηθητικό ρόλο σε όλους τους ανθρώπους όσον αφορά την εγκληματικότητα και τη βιαιότητα. Συνεπώς, το ιστορικό του ατόμου, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη κατανόηση της βίαιης συμπεριφοράς και της εγκληματικότητας.

Συμπεράσματα για τη συσχέτιση εγκληματικότητας και σχιζοφρένειας

Συνοψίζοντας, σαφώς, και υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της σχιζοφρένειας και της εγκληματικότητας αλλά όχι στον βαθμό που παρουσιάζεται στην κοινωνία. Μέσα από τη βιβλιογραφία φαίνεται ότι η σχιζοφρένεια δεν είναι ένας μεμονωμένος παράγοντας εκδήλωσης βίας ή εγκληματικότητας αλλά σε συνδυασμό με κάποιους άλλους παράγοντες οι οποίοι θα μπορούσαν να επηρεάσουν και ένα «φυσιολογικό άτομο». Ένα από χαρακτηριστικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας που είναι οι ψευδαισθήσεις μπορεί να καθιστούν το άτομο πιο καχύποπτο και πιο επιθετικό αλλά αυτό δεν μπορεί να υπάρξει ως ένας μεμονωμένος παράγοντας γιατί παίζει ρόλο και η συνύπαρξη κοινωνικής απομόνωσης, ενδοοικογενειακής βίας οποιασδήποτε μορφής αλλά και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου.

Επίσης, η χρήση ουσιών έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στη διαύγεια και στη συμπεριφορά ενός φυσιολογικού ανθρώπου, πόσο μάλλον σε ένα άτομο το οποίο είναι πιο επιρρεπές στη φαντασία ακόμη και χωρίς τη χρήση των ουσιών, με αποτέλεσμα να μπορεί να διαπράξει ευκολότερα κάποιο έγκλημα.

 Συμπερασματικά, ένας συνδυασμός από παράγοντες μπορεί όντως να οδηγήσει ένα άτομο με σχιζοφρένεια σε ένα βίαιο έγκλημα αλλά όχι απαραίτητα η νόσος από μόνη της. Υπάρχει ένα είδος κοινωνικής κατασκευής όπου «κατηγορείται» η ίδια η ασθένεια και όχι οι παράγοντες, οι οποίοι πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπόψη για να υπάρχει μια ολοκληρωμένη εικόνα του θέματος.

Συνεξάρτηση: τι είναι και πως καταστρέφει το άτομο και τις σχέσεις του με τους άλλους

Τα άτομα που κάνουν εξαρτητικές σχέσεις σχεδόν ποτέ δεν λένε όχι. Καταλαβαίνουν τους άλλους και έχουν την ικανότητα να κάνουν τους άλλους να νιώθουν όμορφα. Το πρόβλημα είναι ότι το «δόσιμο» είναι μονόπλευρο και τόσο έντονο που ταλαιπωρεί αυτόν που δίνει.

Στις σχέσεις τους με τα άτομα αυτά δίνουν στον άλλον σχεδόν τα πάντα και δεν παίρνουν σχεδόν τίποτα, ενώ ο άλλος παίρνει σχεδόν τα πάντα και δεν δίνει σχεδόν τίποτα. Δίνοντας, νιώθουν ότι είναι χρήσιμα και δικαιολογούν με κάποιο τρόπο την ύπαρξή τους.

Αντί να αποδέχονται τα ίδια τον εαυτό τους, κερδίζουν την αυτό-εκτίμησή τους μέσα από την αποδοχή του συντρόφου τους.

Επίσης, λόγω της χαμηλής αυτό-εκτίμησης, τα άτομα αυτά έχουν μεγάλη δυσκολία στο να δέχονται από τους άλλους. Και αυτό γιατί, προκειμένου να δεχτείς κάτι, πρέπει να νιώθεις ότι το αξίζεις.

Τα άτομα αυτά συνήθως υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, άγχος και κυρίως ενοχές, όπως επίσης από επίπονες σκέψεις και συναισθήματα. Κρίνουν τους εαυτούς τους με πολύ πιο αυστηρά κριτήρια από αυτά που χρησιμοποιούν σε άλλους. Επικρίνουν τους εαυτούς τους, ενώ βρίσκουν κάθε λογής δικαιολογία για τη συμπεριφορά των άλλων. Τα άτομα αυτά δεν έχουν καλή επικοινωνία με τον εσωτερικό τους κόσμο, για αυτό και δεν είναι σε επαφή με τα συναισθήματά τους, γιατί μπορεί να βγουν στην επιφάνεια επίπονα συναισθήματα που θέλουν να αποφύγουν. Συνήθως θυμώνουν με πράγματα που δεν θα έπρεπε να θυμώσουν και δεν θυμώνουν με άλλα που θα έπρεπε.

Αν μπορούσαν να κάνουν μία ενδοσκόπηση τα άτομα αυτά θα ερχόντουσαν αντιμέτωπα με την συναισθηματική τους στέρηση. Είναι τόσο απασχολημένα να ικανοποιούν τους άλλους, που ξεχνούν να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Συνήθως οι σχέσεις τους δεν είναι ικανοποιητικές ή είναι σχέσεις κακοποίησης. Το να είναι μόνα τους προκαλεί φόβο, κενό, κατάθλιψη κλπ. Ποιος θα τα αποσπάσει ώστε να μην δουν μέσα τους; Ακόμα και μία σχέση κακοποίησης είναι καλύτερη από καμία σχέση.

Τα άτομα αυτά βρίσκουν πολύ ενδιαφέρουσες δικαιολογίες προκειμένου να εξηγήσουν την συμπεριφορά τους. Εκλογικεύουν την απρεπή συμπεριφορά των άλλων, βρίσκοντας ένα κάρο δικαιολογίες. «Δεν το εννοούσε», «Ήταν το καλύτερο που μπορούσε να κάνει», «Πέρασε τόσο δύσκολα παιδικά χρόνια», κλπ. Το εξαρτητικό άτομο δέχεται την οποιαδήποτε συμπεριφορά ακόμα και αν υποφέρει. Περιμένει και κάνει υπομονή με την ελπίδα ότι με την αγάπη του μπορεί να αλλάξει τον άλλο και δέχεται να του φέρονται χωρίς σεβασμό. Δεν περνάει από τη σκέψη του ότι δεν είναι σωστό να αποδέχεται τα πάντα με όποιο κόστος. Το άτομο συχνά δεν νιώθει ότι το κακομεταχειρίζονται. Αντίθετα, μάλιστα νιώθει περίεργα όταν του φέρονται συνέχεια με σεβασμό.

Το περιβάλλον ενός συνεξαρτητικού ατόμου

Το συνεξαρτητικό άτομο έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον, όπου έχει μάθει να φροντίζει τους άλλους, και να δέχεται το αρνητικό συναισθηματικό κλίμα που επικρατεί στην οικογένειά του σαν κάτι το φυσιολογικό. Για αυτό και σπάνια δυσκολεύεται να αναγνωρίσει την έλλειψη σεβασμού προς το πρόσωπό του. Αν ο σύντροφός του είναι θυμωμένος ή του φωνάζει, το άτομο θα υποθέσει ότι αυτό έκανε κάτι που προκάλεσε το θυμό αυτό. Δεν μπορεί να σκεφτεί ότι είναι ευθύνη του συντρόφου του να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του και να φέρεται στους άλλους με σεβασμό. Δεν μπορεί να σκεφτεί ότι έχει ευθύνη απέναντι στον εαυτό του να σταματήσει την κακοποιητική συμπεριφορά του άλλου ως προς το πρόσωπό του.

Μα πως μπορεί κανείς να σταματήσει μία κακή συμπεριφορά αν δεν μπορεί καταρχήν να συνειδητοποιήσει ότι αυτή η συμπεριφορά είναι κακή και τη δέχεται σαν κάτι το φυσιολογικό;

Δυστυχώς με τη συμπεριφορά του αυτό το συνεξαρτητικό άτομο επιτρέπει στον άλλο να συνεχίσει τη συμπεριφορά αυτή και με μεγαλύτερη ένταση. Επιτρέποντας την κακοποίηση δίνει στον άλλο το μήνυμα ότι «καταλαβαίνω, μπορείς να συνεχίσεις». Επειδή το συνεξαρτητικό άτομο καθοδηγείται από την αποδοχή των άλλων, δεν μπορεί να αντέξει το θυμό και την απογοήτευση που μπορεί να προκαλέσει. Με αυτό τον τρόπο, βάζει τον εαυτό του σε μία θέση όπου κάποιος μπορεί να το εκμεταλλευτεί.

Όσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει το άτομο για αποδοχή τόσο λιγότερο πιθανό είναι να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της «αυτό-θυσίας» του προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες των άλλων. Αυτό βέβαια είναι κάτι πολύ επίπονο και διατηρεί την χαμηλή αυτό-εκτίμηση που ήδη έχει και την πιθανή κατάθλιψη.

Αν και η κακοποίηση, η έλλειψη σεβασμού ή οι θυσίες που κάνει το συνεξαρτητικό άτομο τα θυμώνει, όπως άλλωστε και θα έπρεπε, το άτομο δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει πόσο θυμωμένο είναι και με ποιον. Το να εκφράσει το θυμό του εκεί που πρέπει, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο μία «πηγή» αποδοχής και αυτό-εκτίμησης. Προκειμένου λοιπόν να αποφύγει την πραγματικότητα, την μεταλλάσει. Τα άτομα αυτό έχουν την τάση να κατηγορούν τους εαυτούς τους και να το εκλογικεύουν αυτό λέγοντας ότι είναι υπερευαίσθητα. Δικαιολογούν  τη συμπεριφορά του άλλου, σκεπτόμενα ότι μπορεί και να την αξίζουν. Ο θυμός είναι ένα σημάδι ότι κάτι πάει στραβά και χρειάζεται προσοχή. Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα. Ωστόσο, αν η πηγή του θυμού δεν είναι ξεκάθαρη, πως μπορεί να διορθωθεί;

Συνεξάρτηση και άρνηση θυμού

Τα συνεξαρτητικά άτομα έχουν μάθει να αρνούνται το θυμό τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι είτε τον στρέφουν μέσα τους μετατρέποντάς τον σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και κατάθλιψη ή τον εκφράζουν με λάθος τρόπο σε λάθος στόχο τη λάθος στιγμή. Αντί να αναρωτηθούν γιατί δέχονται κάποιος πχ. να τα υποτιμά (ή οτιδήποτε άλλο) αναρωτιούνται πως θα μπορούσαν να φερθούν διαφορετικά προκειμένου ο σύντροφός τους να τους είχε φερθεί καλύτερα.

Επειδή το συνεξαρτητικό άτομο ασχολείται όλη την ώρα με τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις ανάγκες του άλλου, πληγώνεται αν ο άλλος δεν ανταποκριθεί σε αυτό φροντίζοντας να μάθει ποιες είναι οι δικές τους ανάγκες, τα δικά τους συναισθήματα, οι δικές του σκέψεις. Φυσικά αυτό δεν γίνεται. Από το στιγμή που το άτομο δεν έχει την αυτοπεποίθηση να ζητήσει αυτό που θέλει, είναι μάλλον απίθανο και να το πάρει. Αν ζητήσει κάτι, θα είναι με τη μορφή υπαινιγμού. Αν ο σύντροφός τους δεν καταλάβει τον υπαινιγμό, νιώθει πληγωμένο και ότι δεν το αγαπάει.

Συνεξάρτηση και έλεγχος

Επειδή τα άτομα αυτά έχουν μάθει στον έλεγχο, είναι πολύ υπεύθυνα. Αυτό που πρέπει να κάνουν το κάνουν με συνέπεια. Ακόμα και κάτι που δεν είναι δική τους ευθύνη μπορεί να το κάνουν. Τα πάντα για την αποδοχή. Παρόλα αυτά σε μερικούς τομείς της ζωής του είναι πολύ ανεύθυνα. Δεν ξέρουν ή δεν νιώθουν την ανάγκη να φροντίσουν μερικές δικές τους βασικές ανάγκες. Λογικό από τη στιγμή που δεν τους νοιάζει ο εαυτός του. Είναι πολύ πιο εύκολο να αποφεύγει κανείς τα δικά του θέματα είτε διασκεδάζοντας, είτε ψάχνοντας για ένα σύντροφο, είναι «πνίγοντας» αυτά που νιώθει.

Συνεξάρτηση και εθισμός

Συνήθως τα συνεξαρτητικά άτομα έχουν την τάση να εθίζονται κάπου. Είτε αυτό είναι το φαγητό, είτε το ποτό κλπ. Μουδιάζοντας τις αισθήσεις τους μπορεί να αποφύγουν το να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να έρθουν αντιμέτωπα με τα πραγματικά τους συναισθήματα. Οι στενές σχέσεις και τα συναισθήματα οικειότητας απαιτούν εξοικείωση και άνεση με το εσωτερικό κόσμο μας. Από τη στιγμή που το συνεξαρτητικό άτομο αντιμετωπίζει τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες του με ντροπή, με φόβο ή οποιοδήποτε άλλο δυσάρεστο τρόπο, δεν είναι σε θέση και να τις ικανοποιήσει.

Συνεξάρτηση και εαυτός. Οι επιφανειακές σχέσεις

Οποιαδήποτε σχέση αγνοεί τον εαυτό είναι ρηχή και επιφανειακή. Δυστυχώς, οι επιφανειακές σχέσεις είναι ασφαλείς αλλά άδειες και αφήνουν ένα μεγάλο κενό. Ο έλεγχος είναι το Α και το Ω για τα συνεξαρτητικά άτομα. Ελέγχουν την αυτοπεποίθησή τους φροντίζοντας τους άλλους. Ελέγχουν μέσα από την υπερβολικά υπεύθυνη συμπεριφορά τους, αναλαμβάνοντας ακόμα και ευθύνες που δεν τους αναλογούν. Ελέγχουν αποφεύγοντας την οικειότητα. Ελέγχουν λέγοντας στους άλλους τι να κάνουν. Τα άτομα αυτά προσπαθούν πολύ να ελέγχουν τους πάντες και τα πάντα. Ξεχνάνε, όμως κάτι πολύ βασικό. Να ελέγξουν το ένα και μοναδικό άτομο που μπορούν και οφείλουν να ελέγξουν και αυτό είναι ο ίδιος τους ο εαυτός.

Η εξέλιξη της «επιστήμης της θρησκείας»

Για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε επικρατήσει στους κόλπους της θρησκειολογίας μία εξελικτική θεωρία περί εξελίξεως της θρησκευτικότητας, από κατώτερους θρησκευτικούς τύπους ως τον ανώτερο πολυθεϊσμό, και τελικά ως τον μονοθεϊσμό, και την «υπερβατική θεώρηση Μίας Μοναδικής αλλά Απροσδιόριστης Πραγματικότητας».

Σύμφωνα με αυτή την θεωρία, η ανθρωπότητα πέρασε (χονδρικά και τυπολογικά), τα τελευταία 30.000 χρόνια, από διάφορες βαθμίδες θρησκευτικότητας, που αναφέρονται πιο κάτω:

1) Μία ολική αλλά «συγκεχυμένη» αντίληψη της Πραγματικότητας

2) Πανδυναμισμός και πανζωισμός – (θειοδυναμισμός)

3) Πολυθεϊσμός (κυρίαρχες δυνάμεις) – Παμψυχισμός

4) Μονοθεϊσμός – Πνευματοκρατία

5) Υπερβατική Θεώρηση της Πραγματικότητας – Το Χωρίς Ιδιότητες των σύγχρονων θρησκειών

6) Μία Μοναδική Πραγματικότητα – Απόλυτος Μονισμός

Στην πραγματικότητα (για να είμαστε αντικειμενικοί), μία τέτοια εξέλιξη δεν συνέβη ποτέ, τουλάχιστον τόσο μεθοδικά και ταυτόχρονα σε ολόκληρο τον κατοικημένο κόσμο της αρχαιότητας (παλαιολιθικής, νεολιθικής, και ιστορικής εποχής). Η «θεωρία» μιας τέτοιας εξέλιξης, δείχνει απλά, πως μπορούν να αντιληφθούν οι «επιστήμονες» (με τα στοιχεία που έχουν και τις ερμηνευτικές δυνατότητές τους) την ιστορική εξέλιξη (της θρησκευτικότητας). Η πραγματικότητα είναι πιο «περίπλοκη».

Κατ’ αρχήν, ακόμα και στις πιο πρωτόγονες θρησκευτικές συλλήψεις ενυπάρχει η ανώτερη αντίληψη του «θείου»… ενώ παράλληλα, σε υψηλές θρησκευτικές συλλήψεις ενυπάρχουν υπολείμματα προηγούμενων κατώτερων αντιλήψεων. Τελικά το θρησκευτικό φαινόμενο εμφανίζεται στην ιστορική (θρησκειολογική, εθνολογική, ανθρωπολογική…) έρευνα, εξαρχής πολυσύνθετο κι ολοκληρωμένο. Τι συνέβη ακριβώς;

Εξαρχής, (εδώ και κάμποσες χιλιετηρίδες), ο άνθρωπος είχε μία «ολοκληρωτική» σύλληψη της Πραγματικότητας, μέσα στην οποία συμπεριλαμβάνεται τόσο το «αόρατο θείον», όσο και ο ορατός κόσμος… η οποία όμως αποσαφηνίστηκε σιγά σιγά στα διάφορα επίπεδά της, στις διάφορες διαβαθμίσεις της (στη διάρκεια των τελευταίων 30.000 χρόνων).

Εξαρχής δηλαδή ο άνθρωπος συνέλαβε την Πραγματικότητα σαν ένα σύνθετο φαινόμενο μέσα στο οποίο αόρατες δυνάμεις εμπλέκονται με τα παρατηρήσιμα φαινόμενα.

Μετά, άρχισε να ξεκαθαρίζει ο άνθρωπος τον υπέρκοσμο (το αόρατο θείον, το άγιο, το ιερό, την ψυχή, κλπ…) από τον φυσικό ορατό υλικό κόσμο… Και κατά την διάρκεια όμως μιας «γενικής αντίληψης στις αόρατες δυνάμεις» (πανδυναμισμός), και σε μία ζωοποιό δύναμη (ψυχή), υπήρχε η πίστη σε κύριες δυνάμεις, και σε δημιουργό θεό…

Αλλά και αργότερα, στην διάρκεια της πολυθεϊστικής αντίληψης υπάρχουν υπολείμματα προηγούμενων αντιλήψεων (τυφλών δυνάμεων)… Από τις κυρίαρχες δυνάμεις, κάποια Δύναμη διεκδικεί (και πετυχαίνει) την πρωτοκαθεδρία…Η «έρευνα» της ψυχής διακρίνει ένα «νου» μέσα στην ψυχή (που διατηρεί τον γενικό χαρακτήρα της ζωοποιού δύναμης), ενώ παράλληλα …

Στην διάρκεια της μονοθεϊστικής αποκάλυψης (που ξεκίνησε πιθανότατα εδώ και 5.000 χρόνια) υπάρχουν επίσης, εκτός από τον Θεό, και άλλες δυνάμεις (που ερμηνεύονται σαν «εκδηλώσεις» του Θεού, «δυνάμεις», «άγγελοι», κλπ.), αλλά και υπολείμματα πανδυναμισμού και πανζωισμού… Στα «μύχια» της ψυχής, στο εσώτερο μέρος του νου, «αναδύεται», («ανατέλλει») το πνεύμα (η Συνείδηση του Εαυτού).

Στην πρώτη χιλιετηρίδα π.χ. έγιναν θρησκευτικές «επαναστάσεις», μεταρρυθμίσεις, σε όλο τον γνωστό κόσμο της αρχαιότητας, και Μεγάλοι Διδάσκαλοι (στηριζόμενοι ασφαλώς στην ομαδική θρησκευτική εμπειρία) διατύπωσαν διάφορες απόψεις περί της Απόλυτης Πραγματικότητας, οι Δάσκαλοι των Ουπανισάδ, ο Βούδας, ο Λάο Τσε, ο Ζωροάστρης, ο Ορφέας, ο Ιησούς… κι έτσι δημιουργήθηκαν οι μεγάλες ιστορικές θρησκείες… Μολονότι όμως σε όλες αυτές τις θρησκείες η Ύστατη Πραγματικότητα Ορίσθηκε σαν το Χωρίς Ιδιότητες που πρέπει να «βιώσουμε», το «αρχικό μήνυμα» γρήγορα μεταλλάχθηκε από τους οπαδούς των θρησκειών, σε «οργανωμένη θρησκεία», «θεωρία», «θεολογία» κλπ... (διατηρήθηκε μόνο μέσα στους μυστικιστικούς κύκλους που αναπτύχθηκαν στα πλαίσια όλων των θρησκειών)… Ακόμα και σήμερα πολλοί συγχέουν και ταυτίζουν την αληθινή θρησκεία που δίδαξαν οι Διδάσκαλοι με την «οργανωμένη θρησκεία» που «χτίσθηκε» γύρω από το όνομά τους, και διαχειρίστηκαν συχνά ανάξιοι άνθρωποι, όχι προς όφελος του ανθρώπου, αλλά προς ίδιον συμφέρον…

Σχετικά πρόσφατα ο άνθρωπος (τουλάχιστον οι νοήμονες εκπρόσωποί του), αποσαφήνισαν ότι:

Η Πραγματικότητα είναι Αντικειμενική (Χωρίς Ιδιότητες) και δεν έχει καμία σχέση με τις συλλήψεις του ανθρώπινου νου… και τις εξωτερικές θρησκευτικές δραστηριότητες, την οργανωμένη θρησκεία, και τις θρησκευτικές πράξεις…

Ο μόνος τρόπος προσέγγισης της Πραγματικότητας, είναι η υπέρβαση (μέσα στην «παρούσα συνείδηση»), του περιορισμένου υποκειμενικού πνεύματος, η «διεύρυνση» της συνείδησης, η παραίτηση από οτιδήποτε περιορισμένο και ατομικό ώστε να ΑΝΑΔΥΘΕΙ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ.

Όλες οι προηγούμενες θρησκευτικές θεωρήσεις (ιστορικές θρησκείες), που κατάντησαν ιστορικά «νοητικά κατασκευάσματα», έχουν ξεπερασθεί από την Ζωή και την ιστορία… αποτελούν υπολείμματα προηγούμενων θρησκευτικών αντιλήψεων στα πλαίσια της ΝΕΑΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ που Ανατέλλει… της ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΤΟΥ ΒΙΩΜΑΤΟΣ, που δεν έχει καμία σχέση, με καμία οργανωμένη θρησκεία, με καμία θρησκευτική ομάδα… Μιλάμε για την ΖΩΝΤΑΝΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ, όχι για απολιθώματα της σκέψης, ή της ιστορίας.

Μονάχα ο «μυστικισμός» που αναπτύχθηκε στα πλαίσια των ιστορικών θρησκειών, μπορεί να «διασωθεί» κι έχει θρησκευτικό ενδιαφέρον (γιατί πολύ πιο πριν από την «φωτισμένη» εποχή μας κάποιοι είχαν ήδη βρει την Αλήθεια, που δυστυχώς «καταπνίγηκε» μέσα στις «οργανωμένες» θρησκείες, που μόνο την Αλήθεια δεν κατέχουν).

Οι ιστορικές θρησκείες (μολονότι επηρεάζουν ακόμα τεράστια πλήθη), πρέπει να εξετάζονται όχι από τον θρησκειολόγο πλέον (αν έχει σαν αντικείμενό του την Ζωντανή Θρησκεία, την Θρησκεία του Βιώματος) αλλά από τον ιστορικό, τον ανθρωπολόγο, τον κοινωνιολόγο. Θρησκευτικό ενδιαφέρον δεν παρουσιάζουν πλέον.

Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι τα τελευταία 30.000 χρόνια ο άνθρωπος έχει ήδη συλλάβει μία Ολιστική αντίληψη της Πραγματικότητας.. ασαφή στην αρχή, που αποσαφηνίζεται σιγά σιγά… Όλη η εξέλιξη της θρησκευτικότητας αυτές τις χιλιετηρίδες δεν είναι τίποτα άλλο από αποσαφήνιση αυτής της αρχικής ολιστικής αντίληψης: Με άλλα λόγια στα πλαίσια της αρχικής αντίληψης, διευκρινίζονται οι όροι κι έτσι προκύπτουν, (πάντα στα πλαίσια της ολιστικής αντίληψης) πολυθεϊστικές, μονοθεϊστικές, υπερβατικές αντιλήψεις.. δεν μιλάμε για μια εξωτερική μετάβαση από μία κατώτερη σε μία ανώτερη αντίληψη, κι έτσι συνέχεια…

Στα πλαίσια αυτής της Ολιστικής Αντίληψης για την Πραγματικότητα, κι από την εποχή του πολυθεϊσμού, εδώ και 10.000 χρόνια, τουλάχιστον, (που άρχισαν να διαγράφονται καθαρά οι πολυθεϊστικές αντιλήψεις), διαμορφώνονται αντιλήψεις για την δημιουργία… από την Υπέρτατη Αρχή, μέχρι την φύση… Από εδώ ακριβώς πηγάζει ο Βασικός Μύθος της Δημιουργίας, που θα διατυπωθεί, με διάφορες παραλλαγές, σε όλους τους πολιτισμούς…