ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Αἴας (430-484)

430 ΑΙ. αἰαῖ· τίς ἄν ποτ᾽ ᾤεθ᾽ ὧδ᾽ ἐπώνυμον
τοὐμὸν ξυνοίσειν ὄνομα τοῖς ἐμοῖς κακοῖς;
νῦν γὰρ πάρεστι καὶ δὶς αἰάζειν ἐμοὶ
καὶ τρίς· τοιούτοις γὰρ κακοῖς ἐντυγχάνω·
ὅτου πατὴρ μὲν τῆσδ᾽ ἀπ᾽ Ἰδαίας χθονὸς
435 τὰ πρῶτα καλλιστεῖ᾽ ἀριστεύσας στρατοῦ
πρὸς οἶκον ἦλθε πᾶσαν εὔκλειαν φέρων·
ἐγὼ δ᾽ ὁ κείνου παῖς, τὸν αὐτὸν ἐς τόπον
Τροίας ἐπελθὼν οὐκ ἐλάσσονι σθένει,
οὐδ᾽ ἔργα μείω χειρὸς ἀρκέσας ἐμῆς,
440 ἄτιμος Ἀργείοισιν ὧδ᾽ ἀπόλλυμαι.
καίτοι τοσοῦτόν γ᾽ ἐξεπίστασθαι δοκῶ,
εἰ ζῶν Ἀχιλλεὺς τῶν ὅπλων τῶν ὧν πέρι
κρίνειν ἔμελλε κράτος ἀριστείας τινί,
οὐκ ἄν τις αὔτ᾽ ἔμαρψεν ἄλλος ἀντ᾽ ἐμοῦ.
445 νῦν δ᾽ αὔτ᾽ Ἀτρεῖδαι φωτὶ παντουργῷ φρένας
ἔπραξαν, ἀνδρὸς τοῦδ᾽ ἀπώσαντες κράτη.
κεἰ μὴ τόδ᾽ ὄμμα καὶ φρένες διάστροφοι
γνώμης ἀπῇξαν τῆς ἐμῆς, οὐκ ἄν ποτε
δίκην κατ᾽ ἄλλου φωτὸς ὧδ᾽ ἐψήφισαν.
450 νῦν δ᾽ ἡ Διὸς γοργῶπις ἀδάματος θεὰ
ἤδη μ᾽ ἐπ᾽ αὐτοῖς χεῖρ᾽ ἐπευθύνοντ᾽ ἐμὴν
ἔσφηλεν ἐμβαλοῦσα λυσσώδη νόσον,
ὥστ᾽ ἐν τοιοῖσδε χεῖρας αἱμάξαι βοτοῖς·
κεῖνοι δ᾽ ἐπεγγελῶσιν ἐκπεφευγότες,
455ἐμοῦ μὲν οὐχ ἑκόντος· εἰ δέ τις θεῶν
βλάπτοι, φύγοι τἂν χὡ κακὸς τὸν κρείσσονα.
καὶ νῦν τί χρὴ δρᾶν; ὅστις ἐμφανῶς θεοῖς
ἐχθαίρομαι, μισεῖ δέ μ᾽ Ἑλλήνων στρατός,
ἔχθει δὲ Τροία πᾶσα καὶ πεδία τάδε.
460 πότερα πρὸς οἴκους, ναυλόχους λιπὼν ἕδρας
μόνους τ᾽ Ἀτρείδας, πέλαγος Αἰγαῖον περῶ;
καὶ ποῖον ὄμμα πατρὶ δηλώσω φανεὶς
Τελαμῶνι; πῶς με τλήσεταί ποτ᾽ εἰσιδεῖν
γυμνὸν φανέντα τῶν ἀριστείων ἄτερ,
465 ὧν αὐτὸς ἔσχε στέφανον εὐκλείας μέγαν;
οὐκ ἔστι τοὔργον τλητόν. ἀλλὰ δῆτ᾽ ἰὼν
πρὸς ἔρυμα Τρώων, ξυμπεσὼν μόνος μόνοις
καὶ δρῶν τι χρηστόν, εἶτα λοίσθιον θάνω;
ἀλλ᾽ ὧδέ γ᾽ Ἀτρείδας ἂν εὐφράναιμί που.
470 οὐκ ἔστι ταῦτα. πεῖρά τις ζητητέα
τοιάδ᾽ ἀφ᾽ ἧς γέροντι δηλώσω πατρὶ
μή τοι φύσιν γ᾽ ἄσπλαγχνος ἐκ κείνου γεγώς.
αἰσχρὸν γὰρ ἄνδρα τοῦ μακροῦ χρῄζειν βίου,
κακοῖσιν ὅστις μηδὲν ἐξαλλάσσεται.
475 τί γὰρ παρ᾽ ἦμαρ ἡμέρα τέρπειν ἔχει
προσθεῖσα κἀναθεῖσα τοῦ γε κατθανεῖν;
οὐκ ἂν πριαίμην οὐδενὸς λόγου βροτῶν
ὅστις κεναῖσιν ἐλπίσιν θερμαίνεται.
ἀλλ᾽ ἢ καλῶς ζῆν ἢ καλῶς τεθνηκέναι
480 τὸν εὐγενῆ χρή. πάντ᾽ ἀκήκοας λόγον.
ΧΟ. οὐδεὶς ἐρεῖ ποθ᾽ ὡς ὑπόβλητον λόγον,
Αἴας, ἔλεξας, ἀλλὰ τῆς σαυτοῦ φρενός.
παῦσαί γε μέντοι καὶ δὸς ἀνδράσιν φίλοις
γνώμης κρατῆσαι τάσδε φροντίδας μεθείς.

***

ΑΙ. Αιαί! Ποιός το φαντάστηκε ποτέ πως το όνομά μου
τόσο πολύ θα ταίριαζε να γίνει επώνυμο της συμφοράς μου.
Και νά που τώρα, δυο και τρεις φορές μου πάει
αιαί ν᾽ αναφωνώ, στην τύχη που με βρήκε.
Εμένα, που ο πατέρας μου, αφού στη χώρα αυτή της Ίδας
κέρδισε πολεμώντας έπαθλα αριστείας λαμπρά,
γύρισε πίσω νικητής και δοξασμένος.
Ενώ εγώ, εκείνου ο γιος, που πάτησα στον ίδιο χώρο
της Τρωάδας, όχι με σθένος δεύτερο, εγώ,
που δεν κατόρθωσα ανδραγαθήματα κατώτερα,
440 ατιμασμένος χάνομαι μέσα στους Έλληνες.
Είμαι ωστόσο αυτής της γνώμης, το γνωρίζω:
ανίσως ζούσε ακόμη Αχιλλέας κι έμελλε αυτός να κρίνει
τα όπλα του σε ποιόν θα δώσει, της αριστείας έπαθλο
γενναίο, δεν θα τα είχε αγγίξει άλλος από μένα.
Τώρα ωστόσο οι δυο Ατρείδες σ᾽ εκείνον τον πανούργο
τα προμήθευσαν, μεγάλα κατορθώματα περιφρονώντας,
σ᾽ εμένα που με βλέπεις.
Αν όμως μάτια και μυαλό δεν είχανε σαλέψει,
δεν θα ᾽παιρναν αυτοί ψηφίζοντας παρόμοια απόφαση.
450 Τώρα ωστόσο αδάμαστη του Δία η κόρη, με μάτι
που σ᾽ απολιθώνει, την ώρα που άπλωνα το χέρι πάνω τους,
στη λύσσα της μανίας μ᾽ έριξε, ώστε στο αίμα βοσκημάτων
τα χέρια μου να βάψω.
Κι αυτοί που ξέφυγαν τον θάνατο, τώρα περιγελούν
το άθλιο έργο μου, κι ας έγινε παρά τη θέλησή μου.
Αν όμως θέλει ένας θεός μια βλάβη, ακόμη κι ο δειλός
βγαίνει πιο πάνω απ᾽ τον γενναίο.
Μα τώρα τί απόμεινε να κάνω; αφότου ολοφάνερα
μ᾽ εχθρεύονται οι θεοί, και των Ελλήνων
ο στρατός με μίσησε, η Τροία ολόκληρη κι αυτός
ο κάμπος, όλοι και όλα μ᾽ απεχθάνονται.
Να γύριζα μήπως στο σπίτι, πίσω μου αφήνοντας
460 αυτό το αραξοβόλι, τους δυο Ατρείδες παρατώντας,
το Αιγαίο πέλαγος περνώντας;
Μα τότε με τί μάτια τον πατέρα μου θα δω,
όταν σταθώ μπροστά στον Τελαμώνα;
Πώς θ᾽ ανεχτεί να με κοιτάξει μ᾽ άδεια χέρια,
δίχως ανδρείας έπαθλο, όταν ο ίδιος κέρδισε
λαμπρό στεφάνι μιας μεγάλης δόξας;
Όχι, αυτό δεν υποφέρεται.
Μήπως καλύτερα μπροστά να προχωρήσω στης Τροίας
τα τείχη, να συγκρουστώ σώμα με σώμα με τους Τρώες,
κι αφού αναδειχθώ γενναίος, στο τέλος να πεθάνω;
Έτσι όμως θα ᾽δινα χαρά μεγάλη στους Ατρείδες.
Όχι, δεν είναι λύση αυτή.
470 Πρέπει οπωσδήποτε να βρω τον τρόπο,
στον γέροντα πατέρα μου να δείξω πως δεν γεννήθηκε
δειλός ο γιος του.
Αλλιώς είναι ντροπή να θέλει κάποιος να τραβήξει
σε μάκρος τη ζωή του, αν δεν ελπίζει πως θ᾽ αλλάξει
η τύχη στο καλύτερο.
Γιατί ποιάν ευχαρίστηση δίνει το χθες, για νά ᾽ρθει
το αύριο, μόνο αναβάλλοντας τον βέβαιο θάνατο;
Δεν έχω σε καμιά εκτίμηση όποιον θνητό
γυρεύει να θερμάνει την ψυχή του μ᾽ ελπίδες κούφιες.
Γιατί ο τίμιος ή πρέπει τίμια να ζει
480 ή να πεθάνει έντιμος. Αυτό τα λέει όλα.
ΧΟ. Κανείς δεν θα ᾽λεγε τον λόγο σου, Αίαντα,
αλλοπαρμένο, αλλά πως βγαίνει μέσα απ᾽ την καρδιά σου.
Παρ᾽ όλα αυτά ηρέμησε, στους φίλους δείξε εμπιστοσύνη,
αφήνοντας στην άκρη σκέψεις πένθιμες.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας

Επίλογος

Ο καλύτερος ίσως τρόπος για να κλείσει αυτή η σειρά των άρθρων είναι να ξαναθυμηθούμε την αρχή του: τα «μυστικά» της γλώσσας. 

Αυτά που κάνουν τη γλώσσα (την κάθε γλώσσα, «μικρή» ή «μεγάλη», «άσημη» ή «διάσημη») ένα μοναδικό εργαλείο. Μοναδικό, γιατί περιγράφει τον κόσμο και δεν αποτελείται, όπως συμβαίνει στο ζωικό βασίλειο, από αντιδράσεις σε ερεθίσματα.

 Αυτό είναι, όπως λέγαμε, που κάνει τη λέξη πόνος, και κάθε άλλη λέξη, γλώσσα, σε αντίθεση με το βογκητό του πόνου ή το γάβγισμα του σκύλου, που είναι απλά κραυγές. 

Όλες οι γλώσσες «δουλεύουν» με αυτό τον τρόπο και, αν κάποιες ξεχώρισαν (όπως τα αρχαία ελληνικά ή τα λατινικά), ή ξεχωρίζουν (όπως τα αγγλικά σήμερα), αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν ή είναι «καλύτερες». 

Ξεχώρισαν ή ξεχωρίζουν για λόγους ιστορικούς και όχι γιατί ήταν, ή είναι, «φτιαγμένες» καλύτερα από άλλες. Δεν υπάρχουν λοιπόν «καλύτερες» ή «χειρότερες» γλώσσες, «ανώτερες» ή «κατώτερες». Όπως δεν υπάρχουν καλύτεροι ή χειρότεροι λαοί. Κάθε γλώσσα, και κυρίως οι ομιλητές της, αξίζει λοιπόν τον σεβασμό μας.

Αυτοσεξουαλικότητα

Tα σημάδια που δηλώνουν ότι σας ελκύει σεξουαλικά ο εαυτός σας

Ο όρος αυτοσεξουαλικότητα, μπορεί να μην είναι τόσο συνηθισμένος όσο μερικοί άλλοι όροι που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε την σεξουαλικότητά μας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε. Άλλωστε, ίσως και να ανακαλύψουμε κάτι για τον εαυτό μας που έως τώρα δεν γνωρίζαμε ή και για τους συντρόφους μας.

Το όλο θέμα ξεκίνησε από την Kourtney Kardashian και κάποιες σχετικές δημοσιεύσεις της στην lifestyle ιστοσελίδα της Poosh. Σε εκείνη ανήκουν και τα εύσημα κατοχύρωσης το όρου. Ας δούμε λοιπόν την τοποθέτηση των ειδικών επί του θέματος.

Τι σημαίνει αυτοσεξουαλικότητα

Εν ολίγοις, ένα αυτοσεξουαλικό άτομο είναι αυτό που προσελκύεται σεξουαλικά από τον εαυτό του, είτε πολύ περισσότερο από ό, τι προσελκύεται από άλλους ανθρώπους, είτε αποκλείοντάς τους εντελώς.

Η αυτοσεξουαλικότητα είναι επομένως ένας όρος που περιλαμβάνει ένα φάσμα επιθυμίας.

Το να είσαι αυτοσεξουαλικός, σημαίνει να αποκομίζεις μεγάλη ευχαρίστηση από τον εαυτό σου και το σώμα σου σε βαθμό που να μην είσαι προσβάσιμος από ένα μη αυτοσεξουαλικό άτομο. Ωστόσο, ακόμα και άτομα που δεν χαρακτηρίζονται ως αυτοσεξουαλικά, ενδέχεται να εμφανίζουν κάποιες αυτοσεξουαλικές συμπεριφορές.

«Η αυτοσεξουαλικότητα είναι μια φυσική, υγιής έκφραση και πτυχή της ερωτικής επιθυμίας», μας λέει ο Jamie Gayle, Ph.D κλινικός ψυχολόγος και εκτελεστικός διευθυντής της Intraspectrum Counselling . «Δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον αυτορομαντισμό, αν και μπορεί κάποιοι άνθρωποι να ταυτίζονται ταυτόχρονα και με τις δυο πτυχές. Ο αυτορομαντισμός, αναφέρεται κυρίως στην έννοια ενός ατόμου που προσελκύεται ρομαντικά από τον εαυτό του, ανεξάρτητα από τον τρόπο που έλκεται σεξουαλικά.»

Μια άλλη λανθασμένη αντίληψη είναι ότι εάν κάποιος είναι αυτοσεξουαλικός, αυτό σημαίνει ότι είναι ανίκανος να αγαπήσει ή και να επιθυμήσει άλλους ανθρώπους.

Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει πάντα σαν η μοναδική αλήθεια, διότι πολλοί αυτοσεξουαλικοί άνθρωποι έχουν ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Το γεγονός ότι η πιο έντονη έλξη τους προέρχεται από τον εαυτό τους δεν τους καθιστά λιγότερο συναισθηματικούς.

Πώς μπορείτε να διαπιστώσετε αν είστε αυτοσεξουαλικοί

1. Επιλέγετε τον αυνανισμό από το σεξ.

Παρόλο που μπορεί να μην λέτε όχι στο σεξ με ένα άλλο άτομο, γνωρίζετε ότι οι ισχυρότεροι οργασμοί και η βαθύτερη ικανοποίησή σας προέρχονται από τις ατομικές σας συνεδρίες.

«Αν αυνανίζεστε και η διέγερση στο σώμα σας είναι πολύ πιο έντονη από τη διέγερση που προέρχεται από τις συντροφικές συνευρέσεις σας, μπορεί να είστε αυτοσεξουαλικοί», λέει η Lori Lawrenz, Psy.D. , κλινικός ψυχολόγος που ειδικεύεται στη σεξουαλικότητα.

2. Όταν κάνετε σεξ, προκειμένου να φτάσετε σε οργασμό, χρησιμοποιείτε φαντασιώσεις με επίκεντρο τον εαυτό σας.

Όταν προσκαλείτε ένα άλλο άτομο στο κρεβάτι σας, δεν μπορείτε να νιώσετε έντονο ερεθισμό ή να φτάσετε σε οργασμό δίχως να φαντασιωθείτε τον εαυτό σας.

3. Ο εαυτός σας πάντα παίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις αυνανιστικές φαντασιώσεις σας ακόμη και όταν βλέπετε πορνό.

Μπορεί να εστιάζετε τις σκέψεις σας στην εικόνα του σώματός σας, στη μυρωδιάς σας ή ακόμη και στην αίσθηση που σας αφήνει η κρέμα σώματος που φοράτε μετά από το μπάνιο σας. Ο Gayle λέει, ότι ένα άτομο που «προσελκύεται σεξουαλικά από τον εαυτό του στις σεξουαλικές φαντασιώσεις του ή προκαλεί μόνο τέτοιες φαντασιώσεις» μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι αυτοσεξουαλικό.

4. Προτιμάτε τον αυνανισμό και τον ποιοτικό χρόνο με τον εαυτό σας αντί των τρυφερών συνευρέσεων με άλλους ανθρώπους.

Η ιδέα να περάσετε τη βραδιά σας με τον εαυτό σας στο μπάνιο ή τυλιγμένοι και κάτω από τα σεντόνια σας, είναι πιο δελεαστική για εσάς ακόμη και όταν σας δίνεται η ευκαιρία να βγείτε έξω με κάποιο άλλο άτομο.

5. Τα ερωτικά σας όνειρα, περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό σας.

Εάν έχετε επίμονα ερωτικά όνειρα όπου εμφανίζεστε μόνο εσείς, αυτό θα μπορούσε να αποτελεί ένδειξη ότι είστε αυτοσεξουαλικοί.

6. Σας αρέσει να κάνετε σεξ μπροστά από έναν καθρέφτη.

Εάν κατά την διάρκεια της σεξουαλικής διαδικασίας, έχετε έναν καθρέφτη μπροστά σας, το βλέμμα σας εστιάζει στο σώμα σας και οι εικόνες που σας προκαλούν διέγερση είναι μόνο οι δικές σας και όχι του/της συντρόφου σας, τότε, θεωρήστε τον αυτοσεξουαλικό προσανατολισμό ως μια πιθανότητα μας λέει η Lawrenz.

Σε τι διαφέρει η αυτοσεξουαλικότητα από τον ναρκισσισμό

Ενώ μπορεί οι άνθρωποι να υποθέτουν ότι ο ναρκισσισμός και η αυτοσεξουαλικότητα είναι εγγενώς αλληλένδετα, αυτή η αντίληψη δεν είναι μόνο λανθασμένη, αλλά επιζήμια και προσβλητική για τους αυτοσεξουαλικούς.

Οι ναρκισσιστές έχουν μια διογκωμένη αίσθηση της σημαντικότητάς τους, την απελπιστική ανάγκη για υπερβολική προσοχή, τον θαυμασμό και την επικύρωση, εξηγεί ο Gayle.

«Κάτω από την πρόσοψη της υπερβολικής αυτοπεποίθησης βρίσκεται μια εξαιρετικά εύθραυστη αίσθηση του εαυτού που βάλλεται πολύ εύκολα ακόμη και με την παραμικρότερη κριτική».

«Ο ναρκισσισμός είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και ένας τρόπος αλληλεπίδρασης με τον κόσμο που αφορά κυρίως την αυτοπροώθηση, τη διατήρηση μιας συγκεκριμένης πολύτιμης εικόνας του εαυτού προς τους άλλους, τη διατήρηση του ελέγχου και της εξουσίας και που είναι εκδηλώσεις εσωτερικής ευθραυστότητας ή αποσταθεροποίησης.»

Η αυτοσεξουαλικότητα είναι πολύ διαφορετική από τον ναρκισσισμό.

«Η αυτοσεξουαλικότητα, σε αντίθεση με τον ναρκισσισμό, είναι ένας σεξουαλικός προσανατολισμός ή ένας όρος ομπρέλα που περιγράφει διάφορες σεξουαλικές συμπεριφορές και πεποιθήσεις που κατευθύνονται προς τον εαυτό, χωρίς αναφορά στην ανάγκη για ανατροφοδότηση της αυτοεκτίμησης από κάποιον άλλο, την ενσυναίσθηση των άλλων ή την ανάγκη για επικύρωση από τους άλλους», εξηγεί ο Gayle.

«Το πιο δύσκολο κομμάτι της αυτοσεξουαλικότητας, αφορά την πλοήγηση των αυτοσεξουλικών στις απόψεις και τις παρανοήσεις των άλλων σχετικά με το τι είναι αυτοσεξουαλικότητα», προσθέτει ο Vitale.

«Πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να αναφέρονται στον ναρκισσισμό όταν συζητώ για την αυτοσεξουαλικότητα, δίχως αυτό να σημαίνει ότι προσπαθούν να είναι ανταγωνιστικοί ή κακοί. Η διαδεδομένη τάση να συσχετίζεται η αυτοσεξουαλικότητα με τον ναρκισσισμό, δείχνει πόσο πολύ η κοινωνία μας αποθαρρύνει τους ανθρώπους από την πραγματική εκτίμηση και την αγάπη για τον εαυτό τους. Είναι εντάξει να προσελκύεστε από τον εαυτό σας, να τον θαυμάζετε και να απολαμβάνετε την αγάπη που του έχετε, ανεξάρτητα από το είδος της αγάπης που τρέφετε για αυτόν.»

Τι να κάνετε εάν το ταίρι σας είναι αυτοσεξουαλικό

Μην το παίρνετε προσωπικά

«Εάν το ταίρι σας είναι αυτοσεξουαλικό, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι αυτό δεν αφορά εσάς», εξηγεί ο Lawrenz.

«Απλά, θα κοιτάξει τον εαυτό του, αντί για εσάς ή σε αντίθεση με εσάς, για να νιώσει διέγερση. Αυτό, ιδιαίτερα στην αρχή ίσως σας κάνει να αισθανθείτε άβολα διότι είναι κάτι ασυνήθιστο. Ίσως να θεωρείτε ότι είναι πιο νορμάλ να εστιάζει σε εσάς κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής σας επαφής αντί να εστιάζει στον εαυτό του. Ωστόσο, μπορεί να ερεθιστεί παράλληλα και από εσάς, αρκεί να εμπλακείτε ενεργά προσθέτοντας και τη δική σας διεγερτική νότα στο παιχνίδι σας.»

Να είστε υποστηρικτικοί

«Υποστηρίξτε και ενθαρρύνετε το ταίρι σας να εξερευνήσει την αυτοσεξουαλικότητά του», λέει ο Vitale.

«Η ενθάρρυνσή σας θα δώσει ώθηση στο ταίρι σας να αισθανθεί πιο άνετα και να βιώσει την πλήρη αγάπη για τον εαυτό. Επίσης, η αποδοχή της αυτοσεξουαλικότητας, βελτιώνει τον τρόπο με τον οποίο οι αυτοσεξουαλικοί αλληλεπιδρούν ή σχετίζονται με τους άλλους τόσο στις πλατωνικές όσο και τις σεξουαλικές / ρομαντικές σχέσεις.»

Σεβαστείτε την ταυτότητά τους

Η αυτοσεξουαλικότητα μπορεί να θεωρηθεί ως σεξουαλικός προσανατολισμός τύπου ΛΟΑΤΚ λέει ο Lawrenz. Παρόλο που μπορεί να μην υπάρχει δομική καταπίεση των αυτοσεξουαλικών ατόμων με τον ίδιο τρόπο που υπάρχει για τους ΛΟΑΤΚ, ωστόσο υπάρχει ένα στίγμα που την περιβάλλει.

«Δεν θεωρείται ως βιώσιμο μέσο σεξουαλικής ταυτοποίησης». Γι' αυτό φροντίστε να σεβαστείτε την ταυτότητα του συντρόφου σας. Μην αμφισβητείτε τη σεξουαλικότητά του ή την συγκρίνετε με τον ναρκισσισμό, για παράδειγμα.

Διατηρείστε ανοιχτό το νου σας και μην κρίνετε

«Απλά και μόνο επειδή ο σύντροφός σας χαρακτηρίζεται ως αυτοσεξουαλικός δεν σημαίνει ότι θα είναι κακός εραστής ή δεν θα ενδιαφερθεί να μάθει τι σας ευχαριστεί», λέει η Janet Brito, Ph.D., LCSW, πιστοποιημένη σεξουαλική θεραπευτής.

Μην επιτρέπετε στην αυτοσεξουαλικότητα του συντρόφου σας να γίνει εμπόδιο στη σχέση σας. Αντ ' αυτού, δείτε τη ως μια ζωτική πλευρά του ατόμου που αγαπάτε και θέλετε να την κατανοήσετε.

Επικοινωνήστε, επικοινωνήστε, επικοινωνήστε

«Θα σας συνιστούσα να μιλήσετε με το ταίρι σας και να ακούσετε τι έχει να σας πει δίχως να το κρίνετε αν θέλετε να κατανοήσετε καλύτερα πώς αισθάνεται με την αυτοσεξουαλικότητά του», λέει ο Vitale.

Ο μόνος τρόπος για να δημιουργήσετε μια αμοιβαία ικανοποιητική σχέση είναι να είστε πολύ ξεκάθαροι μεταξύ σας για αυτά που σας αρέσουν ή εκείνα που σας δυσκολεύουν.

Χρησιμοποιήστε την αυτοσεξουαλικότητα του συντρόφου σας «ως ευκαιρία να μάθετε περισσότερα για τη σεξουαλικότητα του άλλου και να επικοινωνήσετε τις δικές σας σεξουαλικές ανάγκες», λέει ο Μπρίτο.

«Ίσως το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να γνωρίζετε για την έννοια της αυτοσεξουαλικότητας ή της αυτοσεξουαλικής ταυτότητας είναι, ότι δεν είναι κάτι ανώμαλο ή παθολογικό», λέει ο Gayle.

«Είναι φυσιολογικές παραλλαγές της ανθρώπινης σεξουαλικότητας που αξίζουν σεβασμό και κατανόηση.»

Υπάρχουν τόσες πολλές κατηγοριοποιήσεις που χρησιμοποιούμε οι άνθρωποι για να κατανοήσουμε καλύτερα την σεξουαλικότητά μας. Πρέπει συνεχώς να αναζητούμε νέους τρόπους για να ενισχύσουμε την εξοικείωσή μας με το σώμα μας, τον εαυτό μας και τους συντρόφους μας.

Ο έρωτας είναι πράγματι μια «διαδικασία αλήθειας»

Υποστηρίζω ότι ο έρωτας είναι πράγματι αυτό που αποκαλώ στη φιλοσοφική μου ιδιόλεκτο μια «διαδικασία αλήθειας», δηλαδή μια εμπειρία όπου ένας ορισμένος τύπος αλήθειας κατασκευάζεται. Αυτή η αλήθεια είναι πολύ απλά η αλήθεια πάνω στο Δύο. Η αλήθεια της διαφοράς ως τέτοιας.

Και θεωρώ ότι ο έρωτας –αυτό που αποκαλώ η «σκηνή του Δύο»- είναι αυτή η εμπειρία. Υπό αυτή την έννοια κάθε έρωτας που αποδέχεται τη δοκιμασία, που αποδέχεται τη διάρκεια, που αποδέχεται ακριβώς αυτή την εμπειρία του κόσμου από τη σκοπιά της διαφοράς παράγει με τον τρόπο του μια νέα αλήθεια πάνω στη διαφορά.

Γι΄ αυτό ακριβώς κάθε αληθινός έρωτας ενδιαφέρει ολόκληρη την ανθρωπότητα, όσο ταπεινός κι αν είναι φαινομενικά, όσο κρυμμένος κι αν είναι. Ξέρουμε καλά ότι οι ερωτικές ιστορίες παθιάζουν όλο τον κόσμο! Ο φιλόσοφος οφείλει να ρωτήσει γιατί μας παθιάζουν.

Γιατί όλες αυτές οι ταινίες, όλα αυτά τα μυθιστορήματα, όλα αυτά τα τραγούδια εξ ολοκλήρου αφιερωμένα σε ερωτικές ιστορίες; Πρέπει σίγουρα να υπάρχει κάτι το καθολικό στον έρωτα ώστε αυτές οι ιστορίες να ενδιαφέρουν ένα τόσο μεγάλο κοινό.

Το καθολικό που υπάρχει είναι ότι κάθε έρωτας προτείνει μια καινούργια εμπειρία αλήθειας σχετικά με το να είμαστε δύο και όχι ένας.

Το ότι μπορούμε να συναντήσουμε και να αποκτήσουμε την εμπειρία του κόσμου με έναν άλλο τρόπο απ΄ ότι μέσω μιας μοναχικής συνείδησης, ιδού αυτό για το οποιοσδήποτε έρωτας μας προσφέρει μια καινούργια απόδειξη.

Και γι΄ αυτό αγαπάμε τον έρωτα, αγαπάμε να αγαπάμε, αλλά επίσης αγαπάμε να να αγαπούν και οι άλλοι.

Πολύ απλά γιατί αγαπάμε τις αλήθειες. Αυτό ακριβώς είναι που προσδίδει όλο το νόημά της στη φιλοσοφία: οι άνθρωποι αγαπούν τις αλήθειες, ακόμα κι όταν δεν ξέρουν ότι τις αγαπούν.

Ερωτεύομαι σημαίνει έρχομαι αντιμέτωπος, πέρα από κάθε μοναξιά, με ότι από τον κόσμο μπορεί να εντατικοποιήσει την ύπαρξη.

Μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο βλέπω, άμεσα, την πηγή της ευτυχίας που μου προσφέρει η παρουσία του άλλου δίπλα μου.

Το «σ’ αγαπώ» γίνεται: υπάρχεις και είσαι η πηγή της ύπαρξής μου μέσα στον κόσμο.

Στο νερό αυτής της πηγής βλέπω τη χαρά μας, τη δική σου πρώτα από όλα.

Βλέπω, όπως στο ποίημα του Μαλλαρμέ:

«Στον κυματισμό εσύ να γίνεσαι
Η γυμνή σου αγαλλίαση»

Οι άνθρωποι αλλάζουν. Φτάνει να μπορούν να δουν το σκοπό της αλλαγής

Είμαστε βιολογικά προγραμματισμένοι να αλλάζουμε, να αναγεννιόμαστε κι αυτό ξεκινάει από μέσα μας. Κάθε ζωτικό μας όργανο, κάθε κύτταρο μας αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, ο οργανισμός μας διαρκώς εξελίσσεται , είναι ενάντια στην ίδια του την φύση να παραμένει στάσιμος. Οι άνθρωποι αλλάζουν, φτάνει να μπορούν να δουν τι χρειάζεται να αλλάξει και να προσδιορίσουν τον σκοπό της αλλαγής, αλλά και το αποτέλεσμά της. Πώς αλλάζουν οι άνθρωποι; Αναθεωρώντας τις πεποιθήσεις μας.

Οι πεποιθήσεις μας διαμορφώνουν, μας αυτοπροσδιορίζουν, είναι υπεύθυνες για τον τρόπο που σκεφτόμαστε, συμπεριφερόμαστε και αισθανόμαστε. Οι προσωπικές μας εμπειρίες διαμορφώνονται απ‘ την δικιά μας αντίληψη και αυτό γίνεται μέσω των πέντε μας αισθήσεων. Με λίγα λόγια, δεν μας επηρεάζει ένα γεγονός καθαυτό, αλλά ο τρόπος που δίνουμε νόημα σ‘ αυτό. Φτιάχνουμε τον δικό μας χάρτη που μέσα περιέχει τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τα πιστεύω μας και βάση αυτού του χάρτη έχουμε τις ανάλογες συμπεριφορές και συναισθήματα.

Είναι πολύ σημαντικό το πως ερμηνεύουμε μια κατάσταση, εκεί θα καθοριστεί ο τρόπος που θα την βιώσουμε και πως αυτή η κατάσταση θα χτίσει μια ιδέα. Σκεφτείτε ένα τραπέζι, όπου η επιφάνεια του είναι η ιδέα, τα πόδια είναι η στήριξη αυτή της ιδέας και δημιουργήθηκαν απ’ τις προσωπικές μας εμπειρίες. Αυτό που τα κάνει τόσο ανθεκτικά και σταθερά, είναι το συναίσθημα που έχουμε συνδυάσει αυτές τις προσωπικές εμπειρίες μας. Εκεί βρίσκεται η δύναμη τους, γι’ αυτό δεν υπάρχει περιθώριο αμφιβολίας.

Μια πεποίθηση μπορεί να μας εξυπηρετήσει προς το καλύτερο, αλλά και το αντίθετο, μπορεί να γίνει τόσο περιοριστική, που να μας εγκλωβίσει, δηλαδή με λίγα λόγια, μας αφαιρεί κομμάτια απ΄την λειτουργικότητα μας και μας ωθεί σε συμπεριφορές που μας δίνουν πόνο, θλίψη και απογοήτευση. Άρα υπάρχουν πεποιθήσεις που μας βοηθούν για έναν πιο ποιοτικό τρόπο ζωής και πεποιθήσεις που μας κρατάνε πίσω από τους στόχους και τα θέλω μας.

«Θέλω να χάσω βάρος, αλλά δεν μπορώ» είναι μια ισχυρή πεποίθηση, η οποία κρατάει πίσω κάποιον που θέλει να μπει σε μια τέτοια διαδικασία και θεωρεί τον εαυτό του ανήμπορο. Που στηρίζεται αυτή η πεποίθηση; Ίσως να το προσπάθησε και να απέτυχε, ίσως να άκουσε πως μετά από κάποια ηλικία δεν χάνεις βάρος. Μπορεί να βρει πολλά πόδια που στηρίζουν το τραπέζι του, δηλαδή αρκετές εμπειρικές αναφορές. Πόσο αληθείς είναι;

Ένας τρόπος που μπορούμε να δούμε καθαρά μια πεποίθηση και πόσο αυτή ισχύει, είναι να αρχίσουμε να αμφιβάλλουμε, να θέτουμε στον εαυτό μας διάφορες ερωτήσεις κατά πόσο αυτή η πεποίθηση αρχικά μας εξυπηρετεί και κατά δεύτερον αν αληθεύει, για μας και μόνο για μας. Τα πόδια του τραπεζιού θα αρχίσουν να τρέμουν και ίσως τελικά θα πρέπει να κοπούν για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε.

Όταν θέλουμε να διακόψουμε οτιδήποτε είτε είναι συνήθεια, είτε είναι ένα πιστεύω ή μια συμπεριφορά θα πρέπει να αντικαταστήσουμε το συναίσθημα που μας έδινε αυτό που αφήνουμε πίσω μας. Έρευνες έχουν δείξει πως όταν οι άνθρωποι κόβουν το τσιγάρο και βάζουν βάρος, είναι γιατί προσπαθούν να αντικαταστήσουν τα χαμένα συναισθήματα που τους έδινε αυτή η συνήθεια και τα βρίσκουν στο φαγητό. Αυτή η θεωρία, ισχύει σε αρκετές περιπτώσεις που ψάχνουμε να βρούμε ευχάριστα συναισθήματα, να τα συνδυάσουμε σε κάτι που κάνουμε. Γενικότερα ψάχνουμε την ευχαρίστηση αντί του πόνου και πολλές φορές αγνοούμε αν αυτό που θα μας δοθεί, θα είναι μια μακροχρόνια ευχαρίστηση ή θα είναι για λίγο καιρό, μέχρι πάλι να έρθει πίσω ο πόνος.

Μπορούμε να βρούμε τις μας εγκλωβίζει και μας κρατάει πίσω, φτάνει να δούμε βαθιά μέσα μας, τα πιστεύω και τις πεποιθήσεις μας. Οι θετικές δηλώσεις βοηθάνε πολύ, όπως και τα όμορφα συναισθήματα που έρχονται με τις αλλαγές που κάνουμε, αλλά και με τα όσα έχουμε ήδη καταφέρει. Η εσωτερική διαδρομή αξίζει πάντοτε τον κόπο να την κάνουμε, ποτέ δεν ξέρουμε τι θα ανακαλύψουμε και που θα μας βγάλει, εξάλλου είμαστε ήδη κερδισμένοι μόνο και μόνο και μπορούμε να αφουγκραστούμε τις ανάγκες μας και να κάνουμε κάτι για να τους δώσουμε τροφή!

Πώς η αρχαία ελληνική φιλοσοφία μπορεί να βελτιώσει την απόδοσή μας

Το έτος είναι 300 π.Χ. Ο Ζήνων, ένας φημισμένος φιλόσοφος και εκπρόσωπος του Στωικισμού, απολαμβάνει τη μέρα του σε ένα Αθηναϊκό λουτρό. Ξαφνικά, θυμάται μια αγόρευση που χρειάζεται να ετοιμάσει για την επόμενη μέρα. Δεν είναι έτοιμος να φύγει• έχει μόλις αρχίσει να χαλαρώνει μετά από μια δύσκολη εβδομάδα. Αλλά δεν θέλει και να ακυρώσει την αγόρευση.

Τι μπορεί να κάνει σε αυτή την περίπτωση ένας Στωικός φιλόσοφος; Ο φίλος του, Κρίτων ο Θηβαίος, ο διάσημος Κυνικός, θα του έλεγε να φύγει. Το τελετουργικό του λουτρού είναι δείγμα καλοπέρασης και ο άνθρωπος θα πρέπει να ασχολείται με πιο σοβαρές αναγκαιότητες της ζωής.

Ο Ζήνων όμως σκέφτεται πως δεν είναι κυνικός. Ως Στωικός, χρειάζεται να εστιάσει στο τι είναι πιο σημαντικό, όχι πιο επείγον. Η υγεία είναι σημαντική, σκέφτεται λοιπόν. Ο Ιπποκράτης, ο μεγάλος ιατρός, συστήνει καθημερινά μπάνια. Σκέφτεται λοιπόν πως ίσως θα πρέπει να μείνει.


Από την άλλη όμως, η μόρφωση των μαθητών μου είναι σημαντική. Και ως Στωικός, η δουλειά μου με κάνει να νιώθω απόλαυση. Κι αν δεν πάει καλά η αγόρευση, αναρωτιέται ο Ζήνων. Φαντάζεται το χείριστο σενάριο: να χάσει την προσοχή των μαθητών του.

Άρα πρέπει να προετοιμαστώ για να ανακτήσω την προσοχή τους. Ίσως να πάρω μαζί μου ελιές, τις λατρεύουν. Και ακόμα κι αν το μάθημα δεν πάει καλά, κρίνω τον εαυτό μου με βάση τις προθέσεις και τις πράξεις μου. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι έχω πρόθεση να παραδώσω ένα καλό μάθημα. Έτσι ο Ζήνων φτάνει στο συμπέρασμα. Ξέρει τι πρέπει να κάνει, να ξεπεράσει τα συναισθήματα που τον ωθούν να μείνει. Όπως είπε κάποτε: «Ο άνθρωπος κυριαρχεί στον κόσμο, κυριαρχώντας στον εαυτό του».

Ποιες αρχές του στωικισμού μπορούν να μας βοηθήσουν να μεγιστοποιήσουμε την απόδοσή μας

1. Επίλεξε την πολύτιμη εργασία, όχι την επείγουσα

Ο Μάρκος Αυρήλιος, που κυβέρνησε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το 161 έως το 180 μ.Χ. ήταν ίσως ο πολυγραφότατος συγγραφές της Στωικής φιλοσοφίας. Έγραψε: «Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι η προσοχή που δίνεις σε κάθε πράξη πρέπει να είναι ανάλογη της αξίας της». Το ότι κάτι είναι επείγον δεν σημαίνει αυτόματα ότι είναι και το σημαντικότερο και πολυτιμότερο.

2. Αποφάσισε τι είναι υπό τον έλεγχό σου και μην ανησυχείς για τα υπόλοιπα

Ο Επίκτητος, ένας εξίσου σημαντικός Στωικός φιλόσοφος είπε: «Για να καθορίσω και να ξεχωρίσω τα πράγματα, πρέπει να μπορώ να πω στον εαυτό μου ξεκάθαρα ποια είναι εξωτερικά, όχι υπό τον έλεγχό μας, και ποια έχω την επιλογή να αλλάξω επειδή έχω και τον έλεγχό τους». Αυτός διαχωρισμός μπορεί να μας βοηθήσει να εστιάσουμε το χρόνο και την ενέργειά μας σε αυτά που μπορούμε να ελέγξουμε και να μην χάσουμε χρόνο με όσα ελέγχονται από εξωτερικές δυνάμεις.

3. Ζήσε με πυξίδα τις πράξεις, όχι τα λόγια σου

Τα λόγια είναι οι καλύτεροι φίλοι της αναβλητικότητας. Λέμε στον εαυτό μας ότι θα ασχοληθούμε αργότερα με το project, αλλά φτιάχνουμε δικαιολογίες για να μην το κάνουμε. Αλλά οι Στωικοί δεν ενδιαφέρονται για τα λόγια. Γι’ αυτούς, οι πράξεις είναι τα πάντα. Μπορούμε να κρίνουμε τον εαυτό μας με βάση τη συμπεριφορά. Με αυτό τον τρόπο, δεν χρειαζόμαστε πολύπλοκα κίνητρα για να κάνουμε πράγματα.

4. Σκέψου το χειρότερο δυνατό σενάριο

Ένας άλλος φίλος της αναβλητικότητας είναι ο φόβος – ο φόβος ότι δεν θα μπορέσουμε να εκπληρώσουμε μια εργασία, ή απλά ο φόβος ότι χρειάζεται σκληρή δουλειά. Με μια πρακτική που ονομάζεται «premeditatio malorum» (Λατινικά), οι Στωικοί πράττουν ενάντια στο φόβο και στα πιθανά εμπόδια. Φαντάζονται ό,τι θα μπορούσε να πάει στραβά και προετοιμάζονται ψυχολογικά για τα πιθανά εμπόδια.

5. Σήμερα θα μπορούσε να είναι η τελευταία σου μέρα, ζήσε το τώρα

Μια απλή, αλλά ισχυρή πρακτική των στωικών είναι να έχουν πλήρη συνείδηση της θνητότητάς μας. Ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Απαιτεί μια συνεχή αφοσίωση και δέσμευση στο να απολαμβάνουμε και να εκμεταλλευόμαστε το κάθε λεπτό της ζωής. Ο χρόνος είναι πολύτιμος σύμμαχος των στωικών, όχι εχθρός.

Η κτητικότητα πάντα καταστρέφει ό,τι προσπαθεί να προστατεύσει

«Και σταθείτε ο ένας πλάι στον άλλο, αλλά όχι υπερβολικά κοντά διότι οι κολόνες τον ναού στέκουν χωριστές, και η βελανιδιά με το κυπαρίσσι δε φυτρώνουν το ένα στη σκιά τον άλλου.» -Kahlil Gibran

Ο απόλυτος έλεγχος πάνω σε ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα δεν είναι ούτε εφικτός ούτε επιθυμητός. Και είναι πάντα καταστροφικός. Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που αφορούν την αγάπη θέλει δυο ανθρώπους που αγαπιούνται αληθινά να είναι συνέχεια μαζί, να ακολουθούν το ίδιο μονοπάτι, να έχουν τους ίδιους στό­χους και τα ίδια ενδιαφέροντα, οι ζωές τους είναι αιώνια συνυφασμένες και η κάθε στιγμή του ενός μακριά από τον άλλο να μοιάζει με αιωνιότητα. Ακόμα κι αν αυτό ήταν δυνατό, εμένα μου φαίνεται τρομερά ανιαρό.

Είναι πολύ φυσικό να θέλουμε να μοιραζόμαστε πράγματα ή τη ζωή μας με το/τη σύντροφό μας, να θέλουμε να νιώθουμε δε­μένοι και προστατευμένοι. Αυτό γίνεται πρόβλημα μόνο όταν η αγάπη μετατρέπεται σε πλήρη και αποκλειστική απασχόληση. Όσοι επικεντρώνουν την αγάπη τους σε ένα μόνο πρόσωπο έχουν πρόβλημα σχέσεων γενικά.

Θα έπρεπε να είναι αvακoύφιση μάλλον παρά απειλή το να ανακαλύπτουμε πως εκείνοι που αγαπάμε έχουν την ικανότητα να αγαπούν κι άλλους ανθρώπους και να αγαπιούνται. Θα έπρεπε να είμαστε ευγνώμονες που έχουν ενδιαφέροντα πέρα από εμάς, που είναι αυτάρκεις και αυτοδύναμοι.

Είμαστε πραγματικά ικανοί να αγαπάμε πολλούς ανθρώπους ταυτόχρονα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μειώνεται εκείνο που έχουμε να δώσουμε. Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερες εμπειρίες αγάπης έχουμε, είτε στο παρελθόν είτε στο παρόν, τόσο περισσότερα κομίζουμε στην προσωπική μας σχέση. Η αγάπη δεν ξεθωριάζει όταν μοιράζεται μάλλον γίνεται πιο φωτεινή και σίγουρα βελτιώνεται με την πείρα.

Το παράδοξο του να πληγώνουμε αυτούς που αγαπάμε.

Αποτελεί ένα από τα παράδοξα της αγάπης το ότι συχνά πληγώνουμε περισσότερο αυτούς που αγαπάμε περισσότερο. Επισημαίνουμε συνεχώς τα λάθη τους, επικρίνουμε τις αποφάσεις τους, αμφισβητούμε τα συμπεράσματά τους. Κάποιες φορές, βάζουμε σ’ εκείνους πιο υψηλά στάνταρ απ’ ό,τι στον εαυτό μας. Δεν είναι κακό να θέλουμε τα πρόσωπα που αγαπάμε να κάνουν το καλλίτερο που μπορούν, αλλά αυτό δε θα το πετύχουμε ποτέ με τις επικρίσεις και τα αρνητικά σχόλια.

Μερικά χρόνια πριν, παρακολουθήσαμε μια καθηγήτρια στη διάρκεια του μαθήματος, προκειμένου να αναλύσουμε την αλληλεπίδραση ανάμεσα στην ίδια και τους μαθητές. Μελετώντας τα αποτελέσματα, ανακαλύψαμε, προς μεγάλη έκπληξη της εκπαιδευτικού, ότι, μολονότι ενδιαφερόταν πάρα πολύ για τους μαθητές της, η συμπεριφορά της απέναντι τους ήταν σχεδόν εντελώς αρνητική – ένας ολόκληρος κατάλογος με «Απαγορεύεται» κο­σμούσε την αίθουσα, γραπτά επιστρέφονταν γεμάτα κοκκινίλες και τα προφορικά σχόλιά της επισήμαιναν σχεδόν πάντα τις αδυναμίες των παιδιών.

Η κριτική είναι μια σύνθετη και δύσκολη τέχνη, που δεν πρέπει να γίνεται με ελαφριά καρδιά. Μπορεί να είναι εποικοδομητική, αλλά μπορεί να είναι και ισοπεδωτική.

Την επόμενη φορά που θα μπούμε στον πειρασμό να πούμε «Το πρόβλημα με σένα είναι ότι…» θα πρέπει ίσως να το ξανασκεφτούμε και να αναρωτηθούμε γιατί το κάνουμε!

Το σχόλιό μας θα έχει πραγματικά κάποιο θετικό αποτέλεσμα ή μήπως είναι καλύτερα να σωπάσουμε; Θα ωφελήσει αν μιλήσουμε ή θα μειώσουμε ένα ανθρώπινο πλάσμα ή μήπως θα χάσουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο;

«Η αγάπη ανάβει περισσότερες φωτιές απ’ όσες σβήνει το μίσος.»

Όλοι είμαστε οι «κακοί» σε μια ιστορία

Σπάνια οι ιστορίες τελειώνουν με ένα «ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Αυτό το τέλος ανήκει μόνο στα παραμύθια κι εμείς έχουμε σταματήσει από καιρό να πιστεύουμε σε αυτά. Στον πραγματικό κόσμο όταν οι τίτλοι τέλους πέφτουν, συνήθως ο ένα ζει καλά κι ο άλλος όχι και τόσο.

Όταν η ιστορία φτάνει στο τέλος της πάντα θα υπάρχει ένας κακός κι ένας καλός. Ο καλός πόνεσε, ο κακός στέρησε. Ο καλός περίμενε υπομονετικά, αλλά ο κακός δεν εμφανίστηκε ποτέ. Ο καλός πίστευε πως μερικά πράγματα είναι αυτονόητα. Πίστευε πως η αγάπη είναι για να μοιράζεται, πως τα συναισθήματα δεν έχουν κανόνες κι όρους. Αλλά στον αληθινό μας κόσμο τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Τίποτα δε διαρκεί όσο το θέλουμε εμείς. Η φαντασία απ’ την πραγματικότητα απέχουν τόσο όσο χρειάζεται για να βρεθούμε απ’ τα σύννεφα στο έδαφος απ’ τη μια μέρα στην άλλη.

Ο αυθορμητισμός δεν τους διακατέχει όλους. Όταν θα σηκωθούμε να φύγουμε ο άλλος μπορεί να μη μας κυνηγήσει. Όταν θα παρεξηγηθούμε, ο άλλος μπορεί να μην είναι εκεί για να μας λύσει τις απορίες. Όταν όλα θα πάνε στραβά, ποιος μας εγγυάται πως ο άλλος θα είναι εκεί για να προσπαθήσουμε μαζί να τα φέρουμε πάλι στα ίσια τους;

Όλα αυτά, η συμπεριφορά μας στα δύσκολα, η υπομονή μας, το πόσο θέλουμε να προσπαθήσουμε και το πόσο έτοιμοι είμαστε να δώσουμε, αναλύονται όλα κάτω απ’ το ίδιο φάσμα. Πόσο καλά είμαστε με τον εαυτό μας. Κατά πόσο έχουμε καταφέρει να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας, πόσο έχουμε πολεμήσει τις ανασφάλειές μας; Πόσο έτοιμοι είμαστε, τελικά, να δεχτούμε, αλλά και να προσφέρουμε;

Επειδή οι καταστάσεις συνεχώς αλλάζουν, όλα είναι ρευστά και κανείς δεν ξέρει τι θα του ξημερώσει αύριο, δεν είναι και τόσο εύκολο τελικά να έχουμε μια ακέραιη προσωπικότητα. Δεν είναι εύκολο να συμβιβαστούμε με τα ελαττώματά μας και να οικειοποιηθούμε όσα μας τρομάζουν. Γι’ αυτό όσο καλοί κι αν πιστεύουμε πως είμαστε, είναι πολύ πιθανό να παίξουμε κι εμείς τον κακό χαρακτήρα στην ιστορία κάποιου. Μπορεί να έτυχε να μπήκαμε άδειοι σε αυτήν και παρά το γλυκό μας εαυτό να μην είχαμε τίποτα να δώσουμε εφόσον φτάσαμε με άδεια χέρια.

Μπορεί να αισθανθήκαμε πίεση από κάτι που παλιότερα μας έφερνε την απόλυτη ευτυχία. Οι άνθρωποι είναι τόσο πιο πολύπλοκοι από αυτό που αντικρίζουμε καθημερινά γύρω μας. Τίποτα δεν είναι σταθερό κι όταν το συνειδητοποιήσουμε, θα καταλάβουμε πως κανείς δεν είναι τέλειος. Κι ίσως για εμάς αυτός να είναι ο κακός, όπως και για κάποιον άλλον εμείς.

Όλοι έχουμε τοίχους γύρω μας. Άλλες φορές τους υψώνουμε κι άλλες φορές τους γκρεμίζουμε. Ανάλογα με το πόσο ευάλωτοι είμαστε και με το πόσο προσπαθούμε να προστατέψουμε τον προς στιγμήν αδύναμο εαυτό μας.

Άλλους τους πληγώνουμε, άλλοι μας πληγώνουν. Κάποιους τους υπολογίζουμε πολύ περισσότερο και κάποιους άλλους καθόλου. Το αμοιβαίο είναι πυρηνική φυσική. Δεν το καταλαβαίνουμε και δεν έχουμε ιδέα πώς να το πετύχουμε. Απλά συμβαίνει. Ίσως συμβεί τώρα. Ίσως κάποτε. Ίσως μας συνέβη, αλλά δεν καταφέραμε να το διαχειριστούμε σωστά.

Όπως και να ‘χει, πάντα θα υπάρχει κάποιος για τον οποίο θα προσπαθήσουμε λίγο περισσότερο, για τον οποίο θα ταλαιπωρηθούμε λίγο παραπάνω και θα παλέψουμε λίγο πιο πολύ από όσο αντέχουμε. Αυτός θα είναι κι ο κακός της ιστορίας μας. Αντίστοιχα πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα μας κυνηγήσει πιο πολύ, που θα δώσει και δε θα πάρει. Για αυτόν θα είμαστε εμείς οι κακοί.

Πρόκειται για έναν κύκλο, ένα φαύλο κύκλο. Αν θέλουμε να παίξουμε τους καλούς πρωταγωνιστές ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον όταν επιλέξουμε να μπούμε σε αυτόν το ρόλο να το κάνουμε επειδή είμαστε έτοιμοι κι όχι επειδή είμαστε μόνοι.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι ανέχονται να τους υποτιμούν;

Μαζοχιστική (αυτοηττώμενη) προσωπικότητα

Ένα άτομο με μαζοχιστικά στοιχεία προσωπικότητας μπορεί και να μην εμφανίζει μαζοχιστικά στοιχεία στη σεξουαλική του συμπεριφορά. Σημαντικός αριθμός ατόμων με μαζοχιστική (αυτοηττώμενη) προσωπικότητα περιγράφει μια ομαλή σεξουαλική συμπεριφορά και δραστηριότητα.

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος ήταν ο πρώτος που απέδωσε μεγάλη σημασία στη σεξουαλική αιτιολογία του μεγαλύτερου τμήματος της ανθρώπινης συμπεριφοράς, έχει ασχοληθεί με τη χαρακτηρολογική μελέτη του μαζοχισμού. Ο ίδιος επινόησε την έννοια του ηθικού μαζοχισμού θέλοντας να επισημάνει τη διαφοροποίηση μεταξύ της σεξουαλικής διέγερσης που προκαλείται από τη βίωση του πόνου και του χαρακτήρα ή της προσωπικότητας που διαμορφώνεται από μια τέτοια ψυχική ανάγκη.

Σύμφωνα λοιπόν με την έννοια του ηθικού μαζοχισμού, η μαζοχιστική προσωπικότητα χαρακτηρίζεται «από πρότυπα οδύνης, διαμαρτυρίας, στάσεις αυτοκαταστροφικότητας και αυτοϋποτίμησης, καθώς και από μια ασυνείδητη επιθυμία να βασανίζει τους άλλους μέσω του προσωπικού πόνου». Το άτομο νιώθει ανάξιο, ένοχο και απορριπτέο και ότι του αξίζει να τιμωρηθεί. Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι για έναν μαζοχιστή δεν είναι η θλίψη και η οδύνη τα βασικά στοιχεία που συνοδεύουν τις επιλογές και τη συμπεριφορά του… Απλά ο ίδιος θεωρεί, σε συνειδητό ή ασυνείδητο επίπεδο, ότι υπομένοντας όλο αυτόν τον πόνο θα μπορέσει να επιτύχει ένα σημαντικότερο όφελος για τον ίδιο. Υπάρχει ένας ανώτερος σκοπός, ένα μεγαλύτερο καλό για το οποίο αγωνίζεται. Η ύπαρξη ενός ανώτερου σκοπού αλλά και η έννοια της καρτερικότητας αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά και τη βάση της αυτοεκτίμησής του. Όσα πιο πολλά υπομένει τόσο αυξάνεται η αυτοεκτίμησή του γι’ αυτό και, όταν απαιτείται να πάρει την κατάσταση στα χέρια του, το μεταφράζει αυτό ως «εγωιστικό» ή «συγκαταβατικό» ως προς τον εαυτό του και το αποφεύγει συστηματικά.

Διαβαθμίσεις & αποχρώσεις

Είναι γεγονός ότι μπορούμε να εντοπίσουμε πολλές συμπεριφορές μέσα στην καθημερινότητα των ανθρώπων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν μαζοχιστικές καθώς συνοδεύονται από αυτοηττώμενες επιλογές και …πολλή ταλαιπωρία αν μη τι άλλο. Ένα άτομο, για παράδειγμα, που κάνει διαρκώς γκάφες που προκαλούν διάφορες αντιδράσεις στους άλλους και αποφέρουν έλλειψη σεβασμού και εκτίμησης στον ίδιο, μπορεί να χαρακτηριστεί ως αυτοηττώμενη προσωπικότητα; Όπως και συμπεριφορές αλτρουϊσμού, αυτοθυσίας και αυταπάρνησης για ιδεώδη και αξίες που έχουν μείνει γνωστές στην Ιστορία, μπορούν να εμπεριέχουν μαζοχιστικά στοιχεία προσωπικότητας;

Η μητρότητα είναι έμφυτα μαζοχιστική

Η Nancy Mc Williams αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η συμπεριφορά που διέπεται από ηθικό μαζοχισμό δεν είναι απαραίτητα παθολογική, ακόμη και στην περίπτωση που, με τη στενότερη έννοια, είναι μια συμπεριφορά αυταπάρνησης. Μερικές φορές η ηθική επιβάλλει να υποφέρουμε για κάτι που έχει μεγαλύτερη αξία από την πρόσκαιρη προσωπική μας ανακούφιση. Σύμφωνα με αυτό το πνεύμα, η Helena Deutch (1944) υποστήριξε ότι η μητρότητα είναι έμφυτα μαζοχιστική. Στην πραγματικότητα τα περισσότερα θηλαστικά θέτουν το καλό των απογόνων τους πάνω από την προσωπική τους επιβίωση. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να είναι «αυτοηττώμενη» για το ζώο που την εφαρμόζει, όχι όμως και για τα νεογνά του και για την επιβίωση του είδους. Τα πιο αξιέπαινα παραδείγματα μαζοχισμού συναντώνται όταν τα άτομα διακινδυνεύουν τη ζωή, την υγεία και την ασφάλειά τους στην υπηρεσία ενός ανώτερου κοινωνικού αγαθού, όπως είναι η επιβίωση του πολιτισμού ή των αξιών τους. Υπάρχουν άνθρωποι, όπως η Mahatma Gandhi και η Μαρία Τερέζα, για τους οποίους θα μπορούσε να υποτεθεί ότι διέθεταν προσωπικότητα με έντονες μαζοχιστικές τάσεις, καθώς έδειξαν αφοσίωση ήρωα ή και αγίου σε σκοπούς που υπερέβαιναν τα όρια του εαυτού τους».

Αυτοτραυματισμός και η αίσθηση του πόνου

Πέρα όμως από τις παραπάνω περιπτώσεις ο όρος μαζοχισμός αναφέρεται και σε μη ηθικοποιημένα πρότυπα αυτοκαταστροφικότητας, όπως, για παράδειγμα, είναι οι περιπτώσεις των ατόμων που είναι επιρρεπή στα ατυχήματα, ή τα άτομα που ακρωτηριάζουν ή τραυματίζουν τον εαυτό τους χωρίς όμως να χαρακτηρίζονται από αυτοκτονική πρόθεση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, πίσω από την αυτοκαταστροφική διάθεση υπάρχει ένας απώτερος σκοπός μπροστά στον οποίο ο σωματικός πόνος δεν είναι και τόσο σημαντικός. Για παράδειγμα, τα άτομα που αυτοτραυματίζονται περιγράφουν χαρακτηριστικά ότι αυτό που κάνουν στο σώμα τους και η αίσθηση του πόνου που βιώνουν τους κάνει και νιώθουν ότι είναι ακόμη ζωντανοί. Αυτό το αίσθημα είναι τόσο σημαντικό που δεν συγκρίνεται με τη «μικρή» ταλαιπωρία του σωματικού πόνου.

Όπως παρατηρούμε, λοιπόν, η έννοια της μαζοχιστικής προσωπικότητας παρουσιάζει σημαντικές διαβαθμίσεις και αποχρώσεις. Μαζοχισμός εντοπίζεται σε πολλές πράξεις που κάνουν κακό στον εαυτό μας αλλά και σε πολλά κλινικά περιστατικά που αν μη τι άλλο αναζητούν ψυχοθεραπευτική βοήθεια για να μπορέσουν να αρχίσουν να συμπεριφέρονται καλύτερα στον εαυτό τους. Είναι γεγονός ότι σε όλες τις ψυχιατρικές διαγνώσεις συναντούμε συμπεριφορές επιβλαβείς για τον εαυτό και αυτοκαταστροφικές. Η Nancy Mc Williams καταλήγει ότι «κάθε άτομο συμπεριφέρεται μαζοχιστικά κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, συχνά μάλιστα μια τέτοια ενέργεια επιφέρει θετικό αποτέλεσμα. Τα παιδιά μαθαίνουν από μόνα τους ότι ένας τρόπος για να τραβήξουν την προσοχή των ατόμων που τα φροντίζουν είναι να προκαλούν διάφορα προβλήματα στον εαυτό τους… Ένας συνάδελφός μου μού ανέφερε κάποτε ότι άρχισε να κατανοεί τη δυναμική του φυσιολογικού μαζοχισμού, όταν η επτάχρονη κόρη του, που είχε θυμώσει μαζί του επειδή δεν της αφιέρωνε καθόλου χρόνο, του ανακοίνωσε την πρόθεσή της να ανέβει στο δωμάτιό της και να καταστρέψει όλα της τα παιχνίδια».

Επίσημα διαγνωστικά κριτήρια

Η διάγνωση της αυτοηττώμενης προσωπικότητας αναφέρεται στο επίσημο διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, DSM-III-R (1987), στην κατηγορία των διαταραχών προσωπικότητας που δεν κατατάσσονται σε άλλη διαγνωστική κατηγορία(personality disorder not otherwise specified). Δεν έχει γίνει όμως επίσημα αποδεκτή και στη συνέχεια δεν συμπεριελήφθη στην έκδοση DSM-IV του 1994. Το πρόβλημα της επίσημης ένταξης και εξαίρεσης αφορά το γεγονός ότι ιστορικά η έννοια του μαζοχισμού έχει συνδεθεί με τη γυναικεία υποταγή και παθητικότητα. Η διαταραχή αυτή κατέστη πολιτικά αμφιλεγόμενη όταν συνδέθηκε με την έννοια της ενδο-οικογενειακής βίας η οποία θεωρείτο ότι προκαλείτο κατά κύριο λόγο από άντρες. Παρόλα αυτά, ορισμένος αριθμός ερευνητικών μελετών υποδεικνύει ότι η διαταραχή είναι κοινή και, παρά την εξαίρεσή της από το DSM-IV το 1994, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως από την κλινική κοινότητα ως μια έννοια που εξηγεί ευρέως πολλές πλευρές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. (Η διαγνωστική κατηγορία του σεξουαλικού μαζοχισμού «που επιφέρει, σε κλινικό επίπεδο, σημαντική δυσφορία και επιβλαβή επίδραση στην κοινωνική, επαγγελματική ή άλλη σημαντική περιοχή λειτουργικότητας του ατόμου» παραμένει στο DSM-IV).

Τα διαγνωστικά κριτήρια που είχαν προταθεί για την αυτοηττώμενη προσωπικότητα είναι τα εξής:

Α) Εκδήλωση κατ’ επανάληψη και σε σταθερή βάση αυτοηττώμενης συμπεριφοράς, που ξεκινά κατά την ενηλικίωση του ατόμου και είναι παρούσα σε μια ποικιλία πλαισίων λειτουργικότητας του ατόμου. Το άτομο μπορεί συχνά να αποφεύγει ή να υποτιμά ευχάριστες εμπειρίες, να έλκεται ή να επιλέγει καταστάσεις ή σχέσεις στις οποίες θα υποφέρει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, και να εμποδίζει τους άλλους να τον βοηθήσουν, όπως φαίνεται σε τουλάχιστον πέντε από τα παρακάτω:

-Επιλέγει άτομα και καταστάσεις που επιφέρουν στον ίδιο αίσθημα απογοήτευσης, αποτυχίας ή και κακομεταχείριση ακόμη και όταν υφίστανται ξεκάθαρα καλύτερες διαθέσιμες επιλογές.

-Απορρίπτει ή καθιστά αναποτελεσματικές τις προσπάθειες των άλλων να τον βοηθήσουν.

-Όταν συμβεί κάποιο θετικό γεγονός στην προσωπική του ζωή (για παράδειγμα, μια επιτυχία στη δουλειά κλπ.) αντιδρά και ανταποκρίνεται με κατάθλιψη, ενοχή ή, γενικότερα, με συμπεριφορά που επιφέρει οδύνη (για παράδειγμα, με ένα ατύχημα).

-Υποκινεί αντιδράσεις θυμού και απόρριψης στους άλλους και στη συνέχει νιώθει πληγωμένος/η, ηττημένος/η ή ντροπιασμένος/η (για παράδειγμα, κοροϊδεύει τον/η σύντροφό του σε ένα δημόσιο χώρο προκαλώντας αντίδραση θυμού και στη συνέχεια νιώθει πληγωμένος/η και συντετριμμένος/η από την αντίδρασή του/ης.

-Απορρίπτει ευκαιρίες στις οποίες θα μπορούσε να νιώσει ευχαρίστηση ή διστάζει να συνειδητοποιήσει ή να αναγνωρίσει ότι περνά καλά και διασκεδάζει πραγματικά σε μια συγκεκριμένη περίσταση (παρά το γεγονός ότι διαθέτει κοινωνικές δεξιότητες και την ικανότητα να βιώνει ευχαρίστηση).

-Δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει εργασίες που είναι σημαντικές κατά τα κριτήρια και τους στόχους που έχει θέσει παρά την ικανότητά του για να το κάνει αυτό. Για παράδειγμα, μπορεί να βοηθά τους συμφοιτητές του να γράψουν τις εργασίες τους, αλλά δεν καταφέρνει να γράψει τη δική του.

-Δεν ενδιαφέρεται ή απορρίπτει ανθρώπους που του συμπεριφέρονται καλά. Για παράδειγμα, δεν τον έλκουν και δεν επιλέγει ερωτικούς συντρόφους που τον φροντίζουν και του φέρονται καλά.

-Εμπλέκεται σε διάφορες επιλογές υπέρμετρης αυτοθυσίας που δεν του έχουν ζητηθεί ή επιβληθεί με κάποιο τρόπο από τους αποδέκτες της.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι συμπεριφορές που προαναφέρθηκαν δεν αναφέρονται σε καταστάσεις που αφορούν αντίδραση ή προσμονή σωματικής, σεξουαλικής ή ψυχολογικής κακοποίησης.

Β) Οι συμπεριφορές που προαναφέρθηκαν δεν εκδηλώνονται μόνο όταν το άτομο είναι σε κατάθλιψη.

Αίτια

Πώς λοιπόν διαμορφώνεται η αυτοηττώμενη προσωπικότητα και τα συνακόλουθα χαρακτηριστικά της. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πώς ένα άτομο αρχίζει να «στρέφεται» προς την ήττα και την ταπείνωση και, ουσιαστικά, σε μια πορεία αντιφατική από το βασικό ένστικτο της ζωής…

Κατά την ψυχαναλυτική θεωρία, ασυνείδητο αίσθημα ενοχής ωθεί το άτομο στην τάση «να υποφέρει» και να έχει ανάγκη την τιμωρία στη ζωή του. Οι ενοχές ωθούν το άτομο στην επιλογή προσώπων και καταστάσεων αρνητικών για τον ίδιο προκειμένου να τιμωρήσει τον εαυτό του. Η αυτοτιμωρία συντελεί στη μείωση του αισθήματος ενοχής.

Εύλογα όμως τίθεται το ερώτημα: πώς ένα μικρό παιδί που μεγαλώνει αρχίζει να νιώθει ενοχή; Οι θεωρητικές έννοιες θα ήταν εδώ μακροσκελείς και δυσνόητες, μπορούμε όμως εύκολα να θυμηθούμε την παιδική ηλικία και το πόσο εύκολα μπορεί κανείς, σε αυτή την ηλικία, να νιώσει ότι έκανε κάτι «κακό», ή ότι ο ίδιος είναι ένα «κακό παιδί». Επίσης, τα παιδιά μπορεί να νιώσουν ενοχή για τις επιθυμίες τους που συνοδεύονται από έντονα συναισθήματα που δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν. Και, κυρίως, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα παιδιά προτιμούν να πιστεύουν ότι φταίνε τα ίδια και ότι είναι κακά παιδιά, παρά το ότι οι άλλοι δεν τα αγαπούν.

Πολλά παιδιά μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου με κάποιο τρόπο μαθαίνουν ότι μόνο μέσα από την οδύνη και τη στέρηση μπορούν να λάβουν την προσοχή και την αγάπη που επιθυμούν πραγματικά. Για παράδειγμα, ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο του λείπει η προσοχή και η αγάπη και το γεγονός αυτό το βιώνει βέβαια τραυματικά. Παρόλα αυτά όμως δεν έχει χάσει τελείως την ελπίδα του ότι οι γονείς του το αγαπούν. Όμως, με αυτό τον τρόπο μαθαίνει ότι πρέπει πάντα να προσπαθεί σκληρά, να θυσιάζει τις προσωπικές του επιθυμίες και απολαύσεις και να μην χαίρεται αυτά που θέλει, αλλά αυτά που θέλουν οι άλλοι, προκειμένου να διατηρήσει αυτή την αγάπη που τόσο δύσκολα κερδίζεται. Γιατί έτσι έχει παρατηρήσει ότι οι γονείς του κινητοποιούνται και τον προσέχουν: όταν είναι πια …χάλια και υποφέρει κυριολεκτικά… Πράγματι, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς μπορεί να μην μπορούν να καλύψουν συναισθηματικά τα παιδιά τους αλλά, όταν τους συμβεί κάτι σοβαρό, κινητοποιούνται με κάποιο τρόπο και τα στηρίζουν. Το παιδί βέβαια, μέχρι να συμβεί αυτό, έχει ήδη πάρει το μήνυμα ότι πρέπει να ταλαιπωρηθεί αρκετά και να προσπαθήσει με αυτοθυσία προκειμένου να κερδίσει την προσοχή και την αγάπη.

Ένα συναφές δυναμικό αφορά και την περίπτωση στην οποία η προσοχή των σημαντικών άλλων προσώπων εκφράζεται μόνο μέσα από την τιμωρία. Έτσι, το παιδί μαθαίνει ότι οι μόνες στιγμές αλληλεπίδρασης και επαφής/ σχέσης με τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής του είναι μέσα από την τιμωρία. Σε πολλές περιπτώσεις κακοποίησης γυναικών αναφέρεται η έννοια της «σκληρής αγάπης» που υπομένουν και ζουν με αυτή. Άλλωστε, για ένα παιδί είναι σαφώς πιο σημαντική η επικοινωνία και η σχέση, από την επιθυμία για σωματική ασφάλεια.

Τέλος, εμπειρίες επίκρισης, κακοποίησης ή κακομεταχείρισης γενικότερα συμβάλλουν ουσιαστικά στην ανάπτυξη χαμηλής αυτοεκτίμησης. Έτσι, το παιδί που μεγαλώνει λαμβάνει μήνυμα απαξίωσης και, κυρίως, ότι δεν αξίζει το σεβασμό και την καλή μεταχείριση από τους άλλους. Αν οι σημαντικοί άλλοι στη ζωή του τού συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο γιατί να μην περιμένει αυτή τη συμπεριφορά και από τους άλλους; Γιατί οι άλλοι να τον αγαπούν και να τον σέβονται;

Ο φόβος της χαράς και της επιτυχίας

Οι συνθήκες που προαναφέρθηκαν οδηγούν το άτομο σταδιακά στο να αρχίσει να παραγκωνίζει τις προσωπικές του επιθυμίες και να φοβάται την επιτυχία, τη χαρά και την απόλαυση γιατί πιστεύει ότι, τότε, οι άλλοι θα σταματήσουν να τον αγαπούν και θα τον εγκαταλείψουν. Έτσι η αδυναμία και η υποταγή καθίστανται οι βασικές συνθήκες βάσει των οποίων διαμορφώνονται οι σχέσεις με τους άλλους και η ικανοποίηση των προσωπικών αναγκών. Σε αυτή την περίπτωση, μόλις το άτομο νιώσει ότι τα πράγματα πηγαίνουν καλά, ή ότι θα επιτύχει κάτι που επιδιώκει από καιρό, αμέσως αυτό συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα επίκρισης αλλά και εγκατάλειψης από τους άλλους. Και, τότε, θα κάνει πάντα πίσω για να σαμποτάρει την προσωπική του επιτυχία. Η προσμονή της επιτυχίας του δημιουργεί ουσιαστικά αίσθημα αγωνίας και εκνευρισμού που δεν μπορεί να αντέξει. Αισθάνεται ότι «ενοχλεί» τους άλλους και ότι γίνεται αντιπαθής με την επιτυχία του.

Ένα παράδειγμα σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να είναι η μαθήτρια που διακρίνεται για την επίδοσή της και την πορεία της στα μαθήματα και, ξαφνικά, έχει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη που την αναγκάζει να κάνει πίσω στα όνειρά της. Το μέλλον της διαγραφόταν λαμπρό με τις επιδόσεις της και είναι προφανές ότι σύντομα θα περνούσε και στο πανεπιστήμιο και θα άρχιζε να οδεύει στη δική της πορεία εκπαίδευσης και επιτυχίας. Για εκείνη όμως φαίνεται ότι το φορτίο της επιτυχίας ήταν πολύ βαρύ και η ίδια αισθανόταν ότι αυτό θα την απομάκρυνε από τη ζεστασιά της οικογένειας.

Οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά «να εφεύρουν» πολλά λάθη και κακές επιλογές αν δεν αντέχουν το βάρος της επιτυχίας και των προσδοκιών των άλλων και θέλουν να βαδίσουν σε δρόμους που μπορούν πιο εύκολα να οδηγήσουν και να ελέγξουν.

Μαζοχιστική επανάληψη τραύματος

Ο όρος αυτός αναφέρεται στις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες το άτομο ασυνείδητα κάνει επιλογές που αναδημιουργούν μια τραυματική εμπειρία που έχει ζήσει στο παρελθόν. Έτσι, ο ίδιος ξαναζεί την τραυματική εμπειρία βιώνοντας και πάλι πόνο και οδύνη.

Η δυναμική αυτή χαρακτηρίζει αρκετά τη συμπεριφορά της αυτοηττώμενης προσωπικότητας. Ένα παράδειγμα εδώ μπορεί να αποτελεί η σχέση ενός ζευγαριού που τα πηγαίνει πολύ καλά αλλά, πάντα, εκεί που όλα είναι πολύ καλά, δημιουργείται μια κατάσταση που επιφέρει σύγκρουση και αναστάτωση στη σχέση τους. Πολλοί άνθρωποι που έχουν βιώσει μεγάλες εντάσεις και τσακωμούς στο οικογενειακό περιβάλλον περιγράφουν το πόσο δύσκολα μπορούν τελικά να αντέξουν το «να πηγαίνουν όλα καλά» και πρέπει πάντα, ασυνείδητα, να κάνουν κάτι για να προκαλέσουν ένταση και τσακωμό. Η ανάγκη να προκαλεί κανείς ξανά και ξανά τις τραυματικές καταστάσεις που έχει βιώσει ώστε να μπορέσει να κυριαρχήσει ψυχολογικά πάνω τους είναι εμφανής αλλά και τραγική.

Αντιμετώπιση

Ατόμα με μαζοχιστική (αυτοηττώμενη) προσωπικότητα είναι σημαντικό καταρχήν να συνειδητοποιηθούν και να συζητηθούν διεξοδικά τα επαναλαμβανόμενα μοντέλα μαζοχιστικών πεποιθήσεων και πρακτικών. Για παράδειγμα, «ότι πρέπει κανείς πάντα να απολογείται για τις πράξεις του», ή «ότι δεν πρέπει να διεκδικεί» κ.ά. Αυτές οι πεποιθήσεις και συμπεριφορές προφανώς εκδηλώνονται και στη θεραπεία αλλά και στη σχέση με τον ίδιο το θεραπευτή. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι συνέχεια απολογητικός, να μην συμφωνεί με διάφορα θέματα αλλά να μην το εκφράζει, ή, επίσης, να προκαλεί ασυνείδητα ένταση και θυμό στο θεραπευτή για να έχει μια έκρηξη θυμού που θα ξεσπάσει στον ίδιο.

Το πιο σημαντικό μέρος όμως είναι να μάθει ότι ο θυμός αποτελεί μια φυσική αντίδραση και ότι μπορεί κανείς να εκφράζει τη δυσαρέσκεια και το θυμό του χωρίς να φοβάται ότι θα επέλθει «τιμωρία» με διάφορους τρόπους (π.χ. εγκατάλειψη, κριτική κ.ά.).

Είναι σημαντικό το άτομο να μην πάρει ενίσχυση για την αυτοθυσία και την καρτερικότητά του σε βάσανα και κακουχίες. Πολλές φορές αυτή η προσωπικότητα έχει δημιουργηθεί επειδή οι ίδιοι οι γονείς ήταν μαζοχιστικοί ή ενίσχυαν τέτοιες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί φροντίζει τον άρρωστο γονιό ή τους παππούδες του και θυσιάζει τις χαρές της ηλικίας του γι’ αυτό… Εάν οι σημαντικοί άλλοι γύρω του αρχίσουν να τον θαυμάζουν γι’ αυτό και για το πόσο καλό παιδί είναι που υπομένει τα βάσανά του με γενναιότητα, τότε αυτός είναι και ένας τρόπος ενίσχυσης της αυτοηττώμενης προσωπικότητας.

Άτομα με μαζοχιστική προσωπικότητα είναι σημαντικό να μην εμπίπτουν σε παγίδες μαζοχιστικής συμπεριφοράς και να δείχνει με τον τρόπο του ότι φοβάται να διεκδικήσει. Να μην μπαίνει στο ρόλο του σωτήρα και ότι υποφέρει για να σώσει τους άλλους. Μια στάση συγχώρεσης και αυτοθυσίας δεν βοηθά. Αντίθετα, με αυτό τον τρόπο, οι θεραπευόμενοι αισθάνονται ένοχοι και ανάξιοι για βελτίωση.

Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να μην χρησιμοποιούνται εκφράσεις συμπόνιας με τους μαζοχιστικούς ασθενείς. Έχει μεγάλη σημασία για το άτομο με μαζοχιστικά στοιχεία προσωπικότητας να μάθει να εκφράζει το θυμό του και να μην φοβάται να ζητήσει ικανοποίηση των επιθυμιών του χωρίς να νιώθει ότι πρέπει να προκαλέσει συμπόνια και αυτολύπηση για να το καταφέρει αυτό. Είναι πολύ σημαντικό να μάθει ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να λάβει χαρά και ευχαρίστηση στη ζωή του και ότι μπορεί να φροντίζει τον εαυτό του χωρίς να νιώθει ενοχές.

FERNANDO PESSOA: Η μανία μου να δημιουργώ έναν κόσμο ψεύτικο με συνοδεύει ακόμα

Αυτό ήταν, και μόνο αυτό, το νόημα της ζωής μου.

Ποτέ δεν είχα άλλη πραγματική ενασχόληση πέρα από την εσωτερική μου ζωή.

Οι μεγαλύτερες συμφορές της ζωής μου σβήνουν όταν ανοίγοντας το παράθυρο μέσα μου μπορώ και τις ξεχνώ κοιτάζοντας την αδιάλειπτη κίνηση εντός μου. Ποτέ δεν θέλησα να είμαι τίποτα άλλο πέρα από ονειροπόλος.

Σε όποιον μου είπε να ζήσω δεν έδωσα ποτέ σημασία. Ανήκα ανέκαθεν σ’ αυτό που δεν είναι όπου είμαι και σ’ αυτό που ποτέ δεν μπόρεσα να είμαι.

Ό,τι δεν είναι δικό μου, όσο ταπεινό και να είναι, είχε πάντα ποίηση για μένα. Ποτέ δεν αγάπησα άλλο από το τίποτα. Ποτέ δεν επιθύμησα άλλο από αυτό που δεν μπορούσα να φανταστώ.

Από τη ζωή τίποτα άλλο δεν ζήτησα πέρα από το να περάσει από μέσα μου χωρίς να την αισθανθώ.

Από την αγάπη το μόνο που ζήτησα ήταν να μείνει για πάντα ένα όνειρο μακρινό. Από τα εσωτερικά μου τοπία, όλα τους μη πραγματικά, αυτό που με είλκυε ήταν το μακρινό, και τα τοξωτά γεφύρια που έσβηναν, σχεδόν στην απόσταση των τοπίων των ονείρων μου, είχαν μια γλυκύτητα ονείρου σε σχέση με άλλα μέρη του τόπου -μια γλυκύτητα που μ’ έκανε να τ’ αγαπώ.

Η μανία μου να δημιουργώ έναν κόσμο ψεύτικο με συνοδεύει ακόμα, και μόνο με τον θάνατό μου θα μ’ εγκαταλείψει».

FERNANDO PESSOA, Το βιβλίο της ανησυχίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ: Φθονούν όσους φρονούν σωστά

Αν θελήσουμε να εξετάσουμε συνολικά τις φύσεις των ανθρώπων, θα βρούμε τους πιό πολλούς απ’ αυτούς να μην χαίρονται ούτε με τις υγιεινότερες τροφές ούτε με τις ωραιότερες ενασχολήσεις ούτε με τα καλύτερα πράγματα ούτε με τα ωφελιμότερα μαθήματα, αλλά να καταγίνονται με ηδονές εντελώς αντίθετες προς το συμφέρον τους, θεωρώντας καρτερικούς και φιλόπονους όσους κάνουν κάτι από τα δέοντα. Πώς θα μπορούσε κάποιος ν’ αρέσει σ’ αυτούς, παραινώντας ή διδάσκοντάς τους ή λέγοντάς τους κάτι χρήσιμο;

Αυτοί-εκτός από όσα ήδη είπαμε – φθονούν όσους φρονούν σωστά, θεωρούν χρηστούς όσους δεν έχουν νου, κι έτσι αποφεύγουν την αλήθεια των πραγμάτων, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουν ούτε τα δικά τους θέματα , αλλά να λυπούνται αναλογιζόμενοι τα προσωπικά τους και να χαίρονται συζητώντας τις ξένες υποθέσεις, προτιμώντας να κακοπάθει το σώμα τους παρά να καταπονηθεί η ψυχή τους με σκέψεις γύρω από τ’ αναγκαία. Αυτούς θα τους συναντήσει κάποιος να λοιδορούν ή να λοιδορούνται στις μεταξύ τους συναναστροφές, και να εύχονται παρά να σκέφτονται μέσα στην μοναξιά τους.

Ισοκράτης

Άρθουρ Σοπενχάουερ: Η λογική καταλήγει να παίζει το ρόλο ενός συνοφρυωμένου συμβουλάτορα

Επειδή στη ζωή τα δεινά υπερέχουν και είναι θετικά, ενώ οι απολαύσεις αρνητικές, όποιος έχει για οδηγό στη ζωή του τη λογική, άρα σε όλα όσα κάνει σκέφτεται τις επιπτώσεις και το μέλλον, πρέπει οπωσδήποτε να χρησιμοποιεί την αρχή του ανέχεσθαι και απέχειν, για να εξασφαλίσει μια όσο γίνεται πιο ανώδυνη ζωή, θυσιάζοντας τις περισσότερες φορές τις απολαύσεις και τις χαρές.

Η λογική καταλήγει να παίζει το ρόλο ενός συνοφρυωμένου συμβουλάτορα, που δε σταματάει να προειδοποιεί και να απαγορεύει χωρίς να υπόσχεται ταυτόχρονα κάτι άλλο, πέρα από μια σχετικά ανώδυνη ύπαρξη. Αυτό προκύπτει απ’ το ότι η λογική περιλαμβάνει μέσα στις έννοιές της το σύνολο της ζωής, και τα αποτελέσματά της είναι στην καλύτερη προβλέψιμη περίπτωση τα αναμενόμενα. Η ανοησία πιάνει μόνο μια γωνίτσα της ζωής, κι αυτή η γωνίτσα μπορεί να είναι πολύ απολαυστική.

Άρθουρ Σοπενχάουερ, Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ

Erich Fromm: Το τέλος μιας αυταπάτης

Η Μεγάλη Υπόσχεση της Απεριόριστης Προόδου -η υπόσχεση της κυριαρχίας επάνω στη φύση, της υλικής αφθονίας, της μέγιστης δυνατής ευτυχίας για τον μέγιστο δυνατό αριθμό ανθρώπων και της ανεμπόδιστης προσωπικής ελευθερίας- διατηρούσε τις ελπίδες και την εμπιστοσύνη των γενιών από την απαρχή ήδη της βιομηχανικής εποχής. Είναι αναμφισβήτητο πως ο ανθρώπινος πολιτισμός ξεκίνησε την ίδια στιγμή που η ανθρώπινη φυλή άρχισε να έχει κάποιον έλεγχο επάνω στη φύση, όμως αυτός ο έλεγχος παρέμεινε περιορισμένος μέχρι την έλευση της βιομηχανικής εποχής. Με τη βιομηχανική πρόοδο, από την υποκατάσταση της ζωικής και της ανθρώπινης ενέργειας πρώτα, από τη μηχανική ενέργεια στη συνέχεια, και από την πυρηνική ως την υποκατάσταση του ανθρώπινου μυαλού από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, αισθανθήκαμε πως βαδίζαμε στον δρόμο της χωρίς όρια παραγωγής, άρα και της απεριόριστης κατανάλωσης, πως η τεχνολογία μας έκανε παντοδύναμους, πως η επιστήμη μας έκανε παντογνώστες. Βαδίζαμε στον δρόμο για να γίνουμε θεοί, υπέρτατα όντα τα οποία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν έναν δεύτερο κόσμο, χρησιμοποιώντας τον φυσικό κόσμο απλώς και μόνο ως πηγή οικοδομικών υλικών για την καινούρια δημιουργία.

Οι άντρες και, με ολοένα αυξανόμενους ρυθμούς, οι γυναίκες βίωναν μια νέα αίσθηση ελευθερίας- είχαν γίνει κύριοι της ίδιας τους της ζωής: οι αλυσίδες της φεουδαρχίας είχαν σπάσει και μπορούσε ο καθένας να κάνει οτιδήποτε επιθυμούσε, ελεύθερος από κάθε είδους δεσμά. Ή, τουλάχιστον, έτσι ένιωθαν οι άνθρωποι. Και, παρά το γεγονός πως αυτό ίσχυσε μόνο για την ανώτερη και τη μεσαία τάξη, το δικό τους επίτευγμα έκανε και όλους τους άλλους να πιστεύουν πως τελικά η ελευθερία νέας μορφής θα μπορούσε να επεκταθεί σε όλα τα μέλη της κοινωνίας, υπό την προϋπόθεση ότι θα εξακολουθούσε η βιομηχανοποίηση να προχωρά με τον ίδιο ταχύ ρυθμό. Ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός δεν άργησαν να μεταβληθούν από κίνημα, το οποίο στόχευε σε μια νέα κοινωνία και σε έναν νέο άνθρωπο, σε ένα άλλο κίνημα του οποίου το ιδεώδες ήταν η αστική ζωή για όλους, δηλαδή ο παγκοσμιοποιημένος αστός ως ο άντρας και η γυναίκα του μέλλοντος. Η επίτευξη πλούτου και άνεσης για όλους θεωρήθηκε πως θα έφερνε και την απεριόριστη ευτυχία σε όλους. Η τριάδα της χωρίς όρια παραγωγής, της απόλυτης ελευθερίας και της απεριόριστης ευτυχίας διαμόρφωσε τον πυρήνα μιας νέας θρησκείας. Η πρόοδος και μια καινούρια Επίγεια Πολιτεία της Προόδου ήρθαν ν’ αντικαταστήσουν την Πολιτεία του Θεού. Και καθόλου δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η καινούρια αυτή θρησκεία εφοδιάζει τους πιστούς της με ενέργεια, ζωτικότητα και ελπίδα.

Το εύρος της Μεγάλης Υπόσχεσης -τα θαυμαστά υλικά και διανοητικά επιτεύγματα της βιομηχανικής εποχής- πρέπει να μελετηθεί σε βάθος προκειμένου να κατανοήσουμε επίσης πόσο βαθύ είναι το τραύμα που προκαλεί σήμερα η συνειδητοποίηση της διάψευσής της. Καθώς η βιομηχανική εποχή πράγματι απέτυχε να εκπληρώσει τη Μεγάλη της Υπόσχεση, όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν σήμερα τα εξής:

Η απεριόριστη ικανοποίηση όλων των επιθυμιών δεν οδηγεί σε μια καλή ποιότητα ζωής ούτε αποτελεί τον δρόμο για την ευτυχία ή έστω για τη μεγίστη δυνατή ευχαρίστηση.

Το όνειρο του να γίνουμε κύριοι της ίδιας μας της ζωής έσβησε όταν αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι είχαμε γίνει όλοι μας γρανάζια μιας γραφειοκρατικής μηχανής, με το κράτος -την εκάστοτε κυβέρνηση-, τη βιομηχανία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που ελέγχονται από αυτή, να χειραγωγούν τις σκέψεις, τα αισθήματα και τις προτιμήσεις μας.

Η οικονομική πρόοδος παρέμεινε περιορισμένη στις πλούσιες χώρες, και το χάσμα ανάμεσα στα πλούσια και στα φτωχά έθνη μεγάλωσε ακόμη περισσότερο.

Η τεχνολογική πρόοδος από μόνη της προκάλεσε οικολογικούς κινδύνους όπως και τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου, δύο απειλές που, είτε από κοινού είτε η καθεμία μόνη της, θα μπορούσαν να βάλουν ένα τέλος σε ολόκληρο τον πολιτισμό, πιθανώς ακόμη και στην ίδια τη ζωή.

Όταν ο Άλμπερτ Σβάιτσερ πήγε στο Όσλο για να αποδεχτεί το Νόμπελ Ειρήνης (1952), κάλεσε τους ανθρώπους να «τολμήσουν ν’ αντιμετωπίσουν την κατάσταση… Ο άνθρωπος έχει γίνει ένας υπεράνθρωπος… Αλλά ο υπεράνθρωπος με την υπεράνθρωπη δύναμη δεν έχει επίσης εξυψωθεί και σε ένα επίπεδο υπεράνθρωπης λογικής. Στον βαθμό που η δύναμή του αυξάνεται, αυτός γίνεται όλο και περισσότερο φτωχός… Πρέπει να αφυπνιστεί η συνείδησή μας από το γεγονός ότι όσο περισσότερο γινόμαστε υπεράνθρωποι, άλλο τόσο γινόμαστε απάνθρωποι».

Erich Fromm, Να Έχεις ή να Είσαι;

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: Μέτρο της ζωής είναι η σπουδαιότητα και όχι η χρονική διάρκειά της

ΠΑΡΑΜΥΘΗΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΝ (απόσπασμα)

Γενικά, ο καθένας θα έπρεπε να έχει την πεποίθηση, αν εξετάσει σοβαρά τα πράγματα και από μόνος του και μαζί με άλλον, ότι η άριστη ζωή δεν είναι η πιο μακροχρόνια αλλά η πιο σπουδαία.

Δεν επαινείται άλλωστε εκείνος που έπαιξε περισσότερη μουσική ή εκφώνησε περισσότερους λόγους ή κυβέρνησε περισσότερα πλοία αλλά εκείνος που έχει κάνει τα παραπάνω με εξαιρετικό τρόπο. Δεν πρέπει, δηλαδή, να υπολογίζουμε τη σπουδαιότητα με τη χρονική διάρκεια αλλά με την αξία και την κατάλληλη συμμετρία.

Αυτά θεωρούνται αποδείξεις καλοτυχίας και θεϊκής εύνοιας. Για τον λόγο αυτό, πάντως, οι ποιητές μας παραδίδουν για τους μεγαλύτερους και θεϊκής καταγωγής ήρωες ότι αφήνουν αυτή τη ζωή προτού γεράσουν, όπως για εκείνον,

που ο ασπιδοφόρος Δίας και ο Απόλλων
πολύ τον αγαπούσαν
με κάθε λογής αγάπη· αυτός δεν έφτασε στων γηρατειών
το κατώφλι (ΟΜΗΡΟΣ)

Σε όλες τις περιπτώσεις δηλαδή θεωρούμε ανώτερη την καλή χρήση του χρόνου παρά τα καλά γεράματα.

Και από τα φυτά, εξάλλου, καλύτερα είναι εκείνα που σε μικρό χρονικό διάστημα δίνουν τις περισσότερες σοδειές, και από τα ζώα εκείνα που σε μικρό χρονικό διάστημα μας δίνουν τη μεγαλύτερη ωφέλεια για τη ζωή μας. Οι όροι “πολύ” και “λίγο” σε σχέση με τον χρόνο φαίνεται να μην έχουν διαφορά, αν στρέψουμε το βλέμμα μας προς την αιωνιότητα.

Μια χιλιετία ή και δέκα χιλιετίες, σύμφωνα με τον Σιμωνίδη, δεν είναι παρά μια ανεπαίσθητη στιγμή του χρόνου ή μάλλον ένα ελάχιστο μόριο της στιγμής.

Υπάρχουν όπως λένε στις ακτές του Πόντου κάποια πλάσματα που ζουν μόνο μια μέρα· γεννιούνται το πρωί, φτάνουν στην ακμή τους το μεσημέρι και κατά το βράδυ γερνούν και η ζωή τους τελειώνει. Αν λοιπόν κι αυτά τα πλάσματα είχαν μέσα τους ανθρώπινη ψυχή και σκέψη, δεν θα είχαν και κείνα το ίδιο συναίσθημα που κυριαρχεί και σε μας και δεν θα τους συνέβαινε το ίδιο, προφανώς, ώστε όσα πεθαίνουν πριν από το μεσημέρι να προκαλούν θρήνους και δάκρυα, ενώ εκείνα που ζουν ολόκληρη τη μέρα θα μακαρίζονταν;

Μέτρο της ζωής είναι η σπουδαιότητα και όχι η χρονική διάρκειά της.

Πρέπει να θεωρούμε μάταιες και ανόητες τις αναφωνήσεις του είδους: “Μα δεν θα έπρεπε να τον πάρει τόσο νέο!”

Ποιος μπορεί να πει τι έπρεπε; Πολλά μάλιστα άλλα πράγματα, για τα οποία θα μπορούσε να πει κάποιος ότι “δεν έπρεπε να γίνουν”, έγιναν, γίνονται και θα συνεχίσουν να γίνονται.

Δεν είμαστε στον κόσμο τούτο για να θέσουμε νόμους, αλλά για να υπακούμε στις εντολές των θεών που κυβερνούν τα πάντα και στους ορισμούς της ειμαρμένης και της πρόνοιας.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΗΘΙΚΑ

Το New Horizons ξεπέρασε το όριο των 50 αστρονομικών μονάδων

Arrokoth ή «2014 MU69» ή «Έσχατη Θούλη»

Το σκάφος New Horizons της NASA που εκτοξεύτηκε το 2006, στις 17 Απριλίου έφτασε σε ένα σπάνιο διαστημικό ορόσημο: 50 AU (αστρονομικές μονάδες), δηλαδή 50 φορές πιο μακριά από ότι είναι ο Ήλιος από την Γη. Και είναι το πέμπτο σκάφος που φτάνει σε τέτοια απόσταση, μετά τα Voyager 1 και 2 και τους προκατόχους τους, Pioneer 10 και 11.

Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 7,5 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων, σε μια περιοχή όπου οι εντολές, που ταξιδεύουν με την ταχύτητα του φωτός, χρειάζονται επτά ώρες για να φτάσουν.

Μάλιστα το New Horizons για να γιορτάσει το γεγονός αυτό φωτογράφησε την αστρική περιοχή όπου βρίσκεται ένας από τους «ξαδέλφους» του, το Voyager 1, από τη δική του θέση στη Ζώνη Κάιπερ. Ποτέ ξανά στο παρελθόν διαστημόπλοιο στη Ζώνη Κάιπερ δεν είχε φωτογραφήσει τη θέση ενός ακόμα πιο μακρινού διαστημοπλοίου, που βρίσκεται πλέον στο διαστρικό διάστημα. Αν και το διαστημόπλοιο είναι πολύ αχνό για να φανεί απευθείας, η NASA γνωρίζει με ακρίβεια τη θέση του.

Κατά την έναρξη του ταξιδιού του, στις 19 Ιανουαρίου 2006, το New Horizons ταξίδευε με ταχύτητα 58.500 χιλιομέτρων ανά ώρα, και, σύμφωνα με τη NASA, εξακολουθεί να είναι το ταχύτερο αντικείμενο ανθρώπινης κατασκευής που έχει εκτοξευτεί ποτέ από τη Γη. Η βαρύτητα του Δία (ότανπέρασε από κοντά του) μείωσε το ταξίδι του προς τον Πλούτωνα κατά περίπου τρία χρόνια, ενώ του επέτρεψε να τραβήξει τις καλύτερες εικόνες που έχουν τραβηχτεί ποτέ από τον αχνό δακτύλιο του Δία και να καταγράψει το πρώτο βίντεο της έκρηξης ενός ηφαιστείου πέρα από τη Γη. Έκανε την πρώτη εξερεύνηση του συστήματος του Πλούτωνα τον Ιούλιο του 2015, και μετά το πιο μακρινό «flyby» στην ιστορία (καθώς και την πρώτη κοντινή ματιά σε αντικείμενο της Ζώνης Κάιπερ), περνώντας από το σώμα Arrokoth (στην φωτογραφία), γνωστού και ως «2014 MU69» ή «Έσχατης Θούλης», το 2019. Το σώμα αυτό είναι το πιο μακρινό αντικείμενο του ηλιακού μας συστήματος.

Η φιλοσοφία του Νίτσε

Ο Νίτσε πρωτοπαρουσιάζεται στα γερμανικά γράμματα το 1872 με την Γέννηση της τραγωδίας, έργο υποστηρικτικό του βαγνερικού πνεύματος. Στην Γέννηση της τραγωδίας ο Νίτσε καταθέτει την πρώτη μεγάλη του ιδέα, με την οποία ερμηνεύει τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και, βεβαίως, τις ευρωπαϊκές του προεκτάσεις. Αντιπαραθέτει το διονυσιακό πνεύμα με το απολλώνειο, ή αλλιώς το πρωτογενές, άμετρο και οργιαστικό ένστικτο τής ζωής με την αρχή του μέτρου, τής σμιλεμένης ατομικής μορφής, του λόγου και του ονείρου. Απέναντι στον Απόλλωνα, τον θεό του φωτός, των ορίων και της πλαστικής αρμονίας τοποθετεί τον θεό Διόνυσο με την ακόλαστη μεθυσμένη ενέργεια πού ξεπερνά κάθε όριο - τον μύθο της αέναης αυτοδημιουργίας και αυτοκαταστροφής, το τραγικό εναντίον του σταυρωμένου οράματος ζωής, την πέρα τού καλού και κακού αυθυπέρβαση. 

Όλα τα αριστουργήματα του αρχαιοελληνικού κόσμου ο Νίτσε τα θεωρεί καρπό αναμετρήσεως ή αγαπητικής συνυπάρξεως των δύο αυτών στοιχείων. Δεν πρόκειται όμως για απλές αισθητικές αρχές∙ πρόκειται, και έτσι να τα βλέπουμε, για φυσικές δυνάμεις πού βγαίνουν από τα ίδια τα σπλάγχνα τής φύσεως: από την μια η αιώνια θέληση παραγωγής και αναπαραγωγής της ζωής, το αίσθημα της ενότητος μέσα από την δημιουργία και την καταστροφή∙ από την άλλη η πτήση προς την καθαρή ατομικότητα καί ό,τι συνιστά το μοναδικό. Υπ’ αυτή και μόνο την έννοια ή ύπαρξη ερμηνεύεται -σοπεναουερικά- ως αισθητικό φαινόμενο, το οποίο με την σειρά του προεκτείνεται στην θεμελιώδη για την νιτσεϊκή σκέψη πεσιμιστική αρχή, ένα κριτήριο-μεθόριο της ακμής και της παρακμής τού πολιτισμού. Ακμάζει ο πολιτισμός όπου απορρίπτεται κάθε άλλος σκοπός, κάθε τέλος έκτος από την ίδια την ζωή, κάθε λύτρωση άλλη από την χαρά της∙ παρακμάζει όπου θέτουμε έκτος της ζωής τον σκοπό της, όπως έκαναν, λόγου χάριν, ο Πλάτων και ο Χριστός. Πεσιμιστής, άρα, για τον Νίτσε δεν είναι ο απαισιόδοξος∙ πεσιμιστής είναι όποιος βλέπει μέσα στην ζωή και όχι έκτος της την αλήθεια της.

Στην ζωή του διονυσιακού πάθους αληθινή γνώσι είναι για τον Νίτσε εκείνη πού μας ελευθερώνει από μεταφυσικά νεφελώματα και όχι εκείνη πού τα θεραπεύει. Επομένως δεν έχουμε πράγματα προς ταυτοποίηση, έχουμε κόσμο ανοιχτό σε άπειρες ερμηνείες. Η ερμηνεία σημαίνει ότι αντικειμενική αλήθεια δεν υφίσταται∙ υφίσταται μόνο η αλήθεια της θελήσεως για δύναμι, κι αυτή προβαίνει ως ερμηνεία. Ο Νίτσε αναγνωρίζει στην θέληση για δύναμι την θεμέλια ορμή της υπάρξεως, ένα ένστικτο ελευθερίας και κυριαρχίας επί των άλλων θελήσεων, πού κινεί τα πάντα στην ιστορία και στο σύμπιαν ολόκληρο. Ως έννοια η θέληση για δύναμι είναι παράγωγο «προοπτικής αντιλήψεως» της αλήθειας, όπως την αντιλαμβάνεται εκείνος πού κάθε φορά νοιώθει να την φέρει στην ίδια του την δύναμι. Κατά τον Νίτσε η ένταση και η ανάπτυξη είναι νόμος της ζωής και αυτής της ανόργανης φύσεως, οπότε κάθε ζωντανός οργανισμός οφείλει να υπερβαίνη τον εαυτό του ή αλλιώς είναι καταδικασμένος να παρακμάζει. Αυτή την δυναμική αποτυπώνει η θέληση για δύναμι ως μορφοπλαστική ενέργεια απολλώνεια και ως καταστροφικότης διονυσιακή, πάθος αποστάσεως των δυνατών αντιπαρατιθέμενο στην μνησικακία των αδυνάτων, οι όποιοι προσπαθούν να καταργήσουν κάθε απόσταση - παραφορά στα ερωτικά, όπως και στην καλλιτεχνική δημιουργία, στην θρησκευτική πίστι ή στην φιλοσοφική ενόραση.

Υποκείμενο της παρακμής είναι ο «τελευταίος άνθρωπος», εσχάτη έκφραση ενός κόσμου πού ασθενεί από μηδενισμό, ένα αγελαίο ζώο το όποιο απεχθάνεται κάθε ανώτερη άξια, ανίκανο να αγαπήσει, να πονέσει, να δημιουργήσει, ακόμη και να περιφρονήσει τον εαυτό του, ώστε να βρή την γιατρειά του. Η εικόνα πού μπορεί να κάνη τον «τελευταίο άνθρωπο» να αλλάξει και να θεραπευθεί είναι ο «Υπεράνθρωπος». Υπεράνθρωπος είναι στην ορολογία του Νίτσε το υποκείμενο τής θελήσεως για δύναμι, εκείνος πού αντί να μιλά για «πράγμα καθ’ εαυτό», για «αλήθεια», για «ουσία» ή για «αιτιότητα» μιλά για ερμηνεία των φαινομένων είναι εκείνος ο οποίος δημιουργεί τις άξιες του και υποφέρει την μοναξιά του ελεύθερος από εξωτερικές επιρροές, ένας πλούτος μέσα από την ευτέλεια. Ο Νίτσε θέλει τον Υπεράνθρωπο πνευματικό γόνο του προφήτη Ζαρατούστρα, μεταρρυθμιστή του μαζδαϊσμοΰ της αιώνιας διαπάλης καλού και κακού σε υπερηθική θρησκεία - με την σειρά του διονυσιακού απόηχου. Ο Υπεράνθρωπος δημιουργεί τις άξιες ενός κόσμου χωρίς άλλο σκοπό και τέλος από τον εαυτό του, και βιώνει ένα χρόνο ξένο προς την υπερβατική αιωνιότητα - τον χρόνο τής «αιώνιας επιστροφής του ίδιου». Τον χρόνο τούτο εικονίζει ο Ζαρατούστρας με το φίδι (το γήινο στοιχείο) τυλιγμένο τρυφερά στον λαιμό του αητού (ο ουράνιος κόσμος των αρχαίων θρησκειών) και τον διδάσκει στην ανθρωπότητα εξηγώντας ότι πρόκειται για εμπειρία του ήδη γνωστού: κάθε στιγμή έχει υπάρξει και γίνεται χρόνος ακριβώς χάρι στην αίσθηση του ήδη γνωστού. Αιώνια επιστροφή του ίδιου είναι ο χρόνος τής ερμηνευτικής προοπτικής μας στον κόσμο, το «τώρα» τής θελήσεως για δύναμή. Μ’ άλλα λόγια ό,τι συμβαίνει αιωνίζεται στο «τώρα» τής θελήσεως χωρίς να μεταβάλλεται. Ο αδύνατος συντρίβεται στην κενότητα τής αιώνιας επιστροφής, ενώ ο Υπεράνθρωπος μεθά στο «ξανά» τής δυνάμεως ή όποια το καταφάσκει απροϋπόθετα. Αν αιχμή κάθε θελήσεως είναι να αναγνωρίσουμε ουσιαστικότητα στο γίγνεσθαι, τότε η αιώνια επιστροφή αποτελεί την κατηγορική προσταγή του Νίτσε, πού δεν απαιτεί να βγούμε από τον χρόνο αλλά να δώσουμε σε κάθε στιγμή τής ζωής όλη της την ένταση και την πληρότητα. Δεν πρόκειται συνεπώς για σκέψη αδιέξοδη αλλά μεταμορφωτική -στο πνεύμα τουλάχιστον του Νίτσε- αφού θέλει να εμπνεύση στο υποκείμενό της καλωσυνάτη στάση απέναντι στον εαυτό του και στην ζωή, να το κάνη να ξαναθέλη ό,τι επιθυμεί και ό,τι πράττει. Να το αγαπά διηνεκώς και αμετανόητα.

Η ιδέα τής αιώνιας επιστροφής συγκεντρώνει την ζωή στην ένταση του παρόντος, εναντίον του κόσμου των παλαιών αξιακών συστημάτων πού ιδρύθηκαν για λόγους επιβιώσεως και στρέφονταν εναντίον τής εδώ ζωής εν ονόματι μιας άλλης. Με τον χρόνο ή κατεστημένη επιβίωση εξελίχθηκε σε εχθρό τής ζωής, οι αξίες τής οποίας μαράθηκαν και διατηρούνται πια με την δύναμι τής συνήθειας και τής αδράνειας, χωρίς να αιμοδοτούν και να θερμαίνουν. Η έκπτωση των άλλοτε κυριάρχων αξιών είναι η αρρώστια του «μηδενισμού», συνιστά για τον Νίτσε την ουσία της νεωτερικότητος και σημαίνει απαξία τής ίδιας τής ιστορικής της πραγματικότητος, ή όποια μόνο με τον ενεργό μηδενισμό τής χαρούμενης γνώσεως και τής πνευματικής εντάσεως μπορεί να ξεπερασθεί. Έως τότε πρέπει οπωσδήποτε να φανή με μεγάλη σαφήνεια πόσο απατηλές είναι οι παλιές άξιες, όσο και αν επικαλούνται την συνείδηση∙ να φανεί δηλαδή πώς ο Θεός έχει πεθάνει ως εκφραστής τους. Ο Νίτσε θα αναλάβει το εγχείρημα και θα προχωρήση σε κριτική τής θρησκείας ως θεμελίου τής ηθικής, με μέθοδο την «γενεαλογία» τής τελευταίας - την ψυχολογική μ’ άλλα λόγια αρχή και εξέλιξη των ηθικών αξιών. Όπως το ζήτημα τής αλήθειας έγινε ζήτημα τής αξίας της, έτσι το ζήτημα της ηθικής γίνεται ζήτημα τής αξίας τής ηθικής, χωρίς ανάμιξη της ηθικής συνειδήσεως. Δεν υπάρχει συνείδηση, υποστηρίζει, η όποια να βασίζεται σε ηβικές προθέσεις∙ υπάρχει ένστικτο επιβολής, σκληρότητος, πού εκφράζει όσους αποδέχονται την ζωή και κυριαρχούν ως ισχυροί, αριστοκρατικοί εγωισμοί. Ηθική είναι γι’ αυτόν ένα σύστημα αξιολογικών κρίσεων συνδεδεμένο με τις συνθήκες τής άμεσης υπάρξεις και όχι με κάποιο ουράνιο κόσμο. Πρέπει να αναδειχθή η πραγματική καταγωγή και η γένεσι των αξιών πίσω από τα κηρύγματα των ιερέων, των προφητών και τον φιλοσόφων. Θα το κάνη ένα πνεύμα ελεύθερο και τολμηρό, ένας ψυχολόγος πού θα είναι ταυτόχρονα και φυσιολόγος. Αυτός μπορεί να λυτρώση τον άνθρωπο από το δηλητήριο το όποιο χορηγεί ως φάρμακο στον εαυτό του - ένας «αμοραλισμός» αποτελεσματικός εναντίον μιας ηθικής πού μάς αρρωσταίνει. ’Άλλωστε και ή χριστιανική αγάπη και ευσπλαχνία είναι κρυφός εγωισμός, μία πλευρά τής ηθικής των αδυνάτων και των δούλων, οι όποιοι την επικαλούνται ως ηθική αρχή για να πολεμήσουν την ηθική των κυρίων. Δημοκρατία, σοσιαλισμός, δικαιοσύνη, ισότης, άδελφοσύνη, όλα στην ηθική των δούλων ανήκουν και αποτελούν άξιες πλατωνικό-χριστιανικές, πού αφού πρώτα διαμόρφωσαν των ευρωπαϊκό κόσμο, τώρα τον εξοντώνουν. Επείγει να ανατραπή το σύστημα των καθιερωμένων αξιών με σύνθημα το «επιτρέπεται ό,τι προσφέρει χαρά και ευχαρίστησι». Αυτά τα γενικώτατα για την φιλοσοφία του Νίτσε.

ΒΙΩΝ: Αποσπάσματα (10.1-10.13)

Ἁ μεγάλα μοι Κύπρις ἔθ᾽ ὑπνώοντι παρέσταν

ηπίαχον τὸν Ἔρωτα καλᾶς ἐκ χειρὸς ἄγοισα
ἐς χθόνα νευστάζοντα, τόσον δέ μοι ἔφρασε μῦθον·
«μέλπειν μοι, φίλε βοῦτα, λαβὼν τὸν Ἔρωτα δίδασκε».
5 ὣς λέγε· χἂ μὲν ἀπῆλθεν, ἐγὼ δ᾽ ὅσα βουκολίασδον,
νήπιος ὡς ἐθέλοντα μαθεῖν, τὸν Ἔρωτα δίδασκον,
ὡς εὗρεν πλαγίαυλον ὁ Πάν, ὡς αὐλὸν Ἀθάνα,
ὡς χέλυν Ἑρμάων, κίθαριν ὡς ἁδὺς Ἀπόλλων.
ταῦτά νιν ἐξεδίδασκον· ὃ δ᾽ οὐκ ἐμπάζετο μύθων,
10 ἀλλά μοι αὐτὸς ἄειδεν ἐρωτύλα, καί με δίδασκε
θνατῶν ἀθανάτων τε πόθως καὶ ματέρος ἔργα.
κἠγὼν ἐκλαθόμαν μὲν ὅσων τὸν Ἔρωτα δίδασκον,
ὅσσα δ᾽ Ἔρως με δίδαξεν ἐρωτύλα πάντα διδάχθην.

***

ΕΡΩΣ ΜΑΘΗΤΗΣ

Ακόμη εγώ κοιμόμουνα κι η Αφροδίτη μπαίνει
τραβώντας απ᾽ το χέρι της τον Έρωτα παιδί
σκυφτό σκυφτό και τόσα δα με λέει η χαριτωμένη
«Γιά μάθε μου τον Έρωτα, βοσκέ, να τραγουδεί».
5 Έτσ᾽ είπ᾽ εκείνη κι έφυγε· κι εγώ όσα τραγουδούσα
τα μάθαινα στον Έρωτα ο χάχας, να λαλεί
πώς ήβρε την φλογέρα ο Παν και το σουραύλ᾽ η Μούσα
την μονή λύραν ο Ερμής και ο Φοίβος την διπλή.
Νά, τούτα τον ερμήνευα· μα τίνος τα λαλούσα;
10 Άρχισ᾽ αυτός να τραγουδεί σ᾽ εμέ και να εξηγά
θεών αγάπες και θνητών και της καρδιάς τα πάθη.
Κι απ᾽ όσα είπα στον Έρωτα, ξεχνάω σιγά σιγά
μόν᾽ όσα μου ᾽πε ο Έρωτας, τα ᾽χω όλα νερό μάθει!