ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (549-630)

ΧΟ. καὶ μὴν ἄναξ ὅδ᾽ ἡμὶν Αἰγέως γόνος

550 Θησεὺς κατ᾽ ὀμφὴν σὴν ἀποσταλεὶς πάρα.
ΘΗΣΕΥΣ
πολλῶν ἀκούων ἔν τε τῷ πάρος χρόνῳ
τὰς αἱματηρὰς ὀμμάτων διαφθορὰς
ἔγνωκά σ᾽, ὦ παῖ Λαΐου, τανῦν θ᾽ ὁδοῖς
ἐν ταῖσδ᾽ ἀκούων μᾶλλον ἐξεπίσταμαι·
555 σκευή τε γάρ σε καὶ τὸ δύστηνον κάρα
δηλοῦτον ἡμῖν ὄνθ᾽ ὃς εἶ· καί σ᾽ οἰκτίσας
θέλω ᾽περέσθαι, δύσμορ᾽ Οἰδίπου, τίνα
πόλεως ἐπέστης προστροπὴν ἐμοῦ τ᾽ ἔχων,
αὐτός τε χἠ σὴ δύσμορος παραστάτις.
560 δίδασκε· δεινὴν γάρ τιν᾽ ἂν πρᾶξιν τύχοις
λέξας ὁποίας ἐξαφισταίμην ἐγώ,
ὃς οἶδα καὐτὸς ὡς ἐπαιδεύθην ξένος,
ὥσπερ σύ, χὠς εἷς πλεῖστ᾽ ἀνὴρ ἐπὶ ξένης
ἤθλησα κινδυνεύματ᾽ ἐν τὠμῷ κάρᾳ·
565 ὥστε ξένον γ᾽ ἂν οὐδέν᾽ ὄνθ᾽, ὥσπερ σὺ νῦν,
ὑπεκτραποίμην μὴ οὐ συνεκσῴζειν· ἐπεὶ
ἔξοιδ᾽ ἀνὴρ ὢν χὤτι τῆς εἰς αὔριον
οὐδὲν πλέον μοι σοῦ μέτεστιν ἡμέρας.
ΟΙ. Θησεῦ, τὸ σὸν γενναῖον ἐν σμικρῷ λόγῳ
570 παρῆκεν ὥστε βραχέα μὴ αἰδεῖσθαι φράσαι.
σὺ γάρ μ᾽ ὅς εἰμι κἀφ᾽ ὅτου πατρὸς γεγὼς
καὶ γῆς ὁποίας ἦλθον εἰρηκὼς κυρεῖς·
ὥστ᾽ ἐστί μοι τὸ λοιπὸν οὐδὲν ἄλλο πλὴν
εἰπεῖν ἃ χρῄζω, χὠ λόγος διοίχεται.
575 ΘΗ. τοῦτ᾽ αὐτὸ νῦν δίδασχ᾽, ὅπως ἂν ἐκμάθω.
ΟΙ. δώσων ἱκάνω τοὐμὸν ἄθλιον δέμας
σοὶ δῶρον, οὐ σπουδαῖον εἰς ὄψιν· τὰ δὲ
κέρδη παρ᾽ αὐτοῦ κρείσσον᾽ ἢ μορφὴ καλή.
ΘΗ. ποῖον δὲ κέρδος ἀξιοῖς ἥκειν φέρων;
580 ΟΙ. χρόνῳ μάθοις ἄν, οὐχὶ τῷ παρόντι που.
ΘΗ. ποίῳ γὰρ ἡ σὴ προσφορὰ δηλώσεται;
ΟΙ. ὅταν θάνω ᾽γὼ καὶ σύ μου ταφεὺς γένῃ.
ΘΗ. τὰ λοίσθι᾽ αἰτῇ τοῦ βίου, τὰ δ᾽ ἐν μέσῳ
ἢ λῆστιν ἴσχεις ἢ δι᾽ οὐδενὸς ποιῇ.
585 ΟΙ. ἐνταῦθα γάρ μοι κεῖνα συγκομίζεται.
ΘΗ. ἀλλ᾽ ἐν βραχεῖ δὴ τήνδε μ᾽ ἐξαιτῇ χάριν.
ΟΙ. ὅρα γε μήν· οὐ σμικρός, οὔχ, ἁγὼν ὅδε.
ΘΗ. πότερα τὰ τῶν σῶν ἐκγόνων ἢ ᾽μοῦ λέγεις;
ΟΙ. κεῖνοι κομίζειν κεῖσ᾽ ἀναγκάζουσί με.
590 ΘΗ. ἀλλ᾽ εἰ θέλοντ᾽ ἄν γ᾽, οὐδὲ σοὶ φεύγειν καλόν.
ΟΙ. ἀλλ᾽ οὐδ᾽, ὅτ᾽ αὐτὸς ἤθελον, παρίεσαν.
ΘΗ. ὦ μῶρε, θυμὸς δ᾽ ἐν κακοῖς οὐ ξύμφορον.
ΟΙ. ὅταν μάθῃς μου, νουθέτει, τανῦν δ᾽ ἔα.
ΘΗ. δίδασκ᾽· ἄνευ γνώμης γὰρ οὔ με χρὴ λέγειν.
595 ΟΙ. πέπονθα, Θησεῦ, δεινὰ πρὸς κακοῖς κακά.
ΘΗ. ἦ τὴν παλαιὰν ξυμφορὰν γένους ἐρεῖς;
ΟΙ. οὐ δῆτ᾽, ἐπεὶ πᾶς τοῦτό γ᾽ Ἑλλήνων θροεῖ.
ΘΗ. τί γὰρ τὸ μεῖζον ἢ κατ᾽ ἄνθρωπον νοσεῖς;
ΟΙ. οὕτως ἔχει μοι· γῆς ἐμῆς ἀπηλάθην
600 πρὸς τῶν ἐμαυτοῦ σπερμάτων· ἔστιν δέ μοι
πάλιν κατελθεῖν μήποθ᾽, ὡς πατροκτόνῳ.
ΘΗ. πῶς δῆτά σ᾽ ἂν πεμψαίαθ᾽, ὥστ᾽ οἰκεῖν δίχα;
ΟΙ. τὸ θεῖον αὐτοὺς ἐξαναγκάζει στόμα.
ΘΗ. ποῖον πάθος δείσαντας ἐκ χρηστηρίων;
605 ΟΙ. ὅτι σφ᾽ ἀνάγκη τῇδε πληγῆναι χθονί.
ΘΗ. καὶ πῶς γένοιτ᾽ ἂν τἀμὰ κἀκείνων πικρά;
ΟΙ. ὦ φίλτατ᾽ Αἰγέως παῖ, μόνοις οὐ γίγνεται
θεοῖσι γῆρας οὐδὲ κατθανεῖν ποτε,
τὰ δ᾽ ἄλλα συγχεῖ πάνθ᾽ ὁ παγκρατὴς χρόνος·
610 φθίνει μὲν ἰσχὺς γῆς, φθίνει δὲ σώματος,
θνῄσκει δὲ πίστις, βλαστάνει δ᾽ ἀπιστία,
καὶ πνεῦμα ταὐτὸν οὔποτ᾽ οὔτ᾽ ἐν ἀνδράσιν
φίλοις βέβηκεν οὔτε πρὸς πόλιν πόλει·
τοῖς μὲν γὰρ ἤδη, τοῖς δ᾽ ἐν ὑστέρῳ χρόνῳ
615 τὰ τερπνὰ πικρὰ γίγνεται καὖθις φίλα.
καὶ ταῖσι Θήβαις εἰ τανῦν εὐημερεῖ
καλῶς τὰ πρὸς σέ, μυρίας ὁ μυρίος
χρόνος τεκνοῦται νύκτας ἡμέρας τ᾽ ἰών,
ἐν αἷς τὰ νῦν ξύμφωνα δεξιώματα
620 δόρει διασκεδῶσιν ἐκ σμικροῦ λόγου·
ἵν᾽ οὑμὸς εὕδων καὶ κεκρυμμένος νέκυς
ψυχρός ποτ᾽ αὐτῶν θερμὸν αἷμα πίεται,
εἰ Ζεὺς ἔτι Ζεύς, χὠ Διὸς Φοῖβος σαφής.
ἀλλ᾽, οὐ γὰρ αὐδᾶν ἡδὺ τἀκίνητ᾽ ἔπη,
625 ἔα μ᾽ ἐν οἷσιν ἠρξάμην, τὸ σὸν μόνον
πιστὸν φυλάσσων· κοὔποτ᾽ Οἰδίπουν ἐρεῖς
ἀχρεῖον οἰκητῆρα δέξασθαι τόπων
τῶν ἐνθάδ᾽, εἴπερ μὴ θεοὶ ψεύσουσί με.
ΧΟ. ἄναξ, πάλαι καὶ ταῦτα καὶ τοιαῦτ᾽ ἔπη
630 γῇ τῇδ᾽ ὅδ᾽ ἁνὴρ ὡς τελῶν ἐφαίνετο.

***

ΧΟ. Μα νά, του Αιγέα ο γιος, ο βασιλιάς Θησέας,
550 στο κάλεσμά σου ανταποκρίθηκε και φτάνει εδώ.
ΘΗΣΕΑΣ
Από παλιά και από πολλούς ακούγοντας
τον ματωμένο των ματιών σου χαλασμό,
σ᾽ αναγνωρίζω· αλλά κι απ᾽ όσα στον δρόμο μου άκουσα για σένα,
καθώς ερχόμουν, βέβαιος είμαι πια ποιός είσαι.
555 Τα ρούχα σου, το σκοτεινό κεφάλι σου δείχνουν σ᾽ εμένα
πως είσαι εσύ, δύσμοιρε Οιδίποδα. Γι᾽ αυτό και συμπονώντας,
θέλω να σε ρωτήσω με ποιά ικεσία προς την πόλη
και σ᾽ εμένα στέκεις εδώ, εσύ κι η δύστυχη κοπέλα
που σε παραστέκει.
560 Πες μου να μάθω. Γιατί θα πρέπει αυτό που θα ζητήσεις
να είναι κάτι φοβερό, για να με δεις να κάνω πίσω.
Ξέρω καλά την ξενιτιά, ξένος μεγάλωσα κι εγώ στα ξένα,
όπως κι εσύ, κι απ᾽ τον καθένα περισσότερο σε ξένη χώρα
πάλεψα, παίζοντας το κεφάλι μου.
565 Δεν πρόκειται λοιπόν κανέναν ξένο, σαν κι εσένα,
να τον κάνω πέρα, να μην παρασταθώ για να τον σώσω.
Γιατί το ξέρω, άνθρωπος είμαι, το αύριό μου
δεν είναι περισσότερο απ᾽ ό,τι το δικό σου.
ΟΙ. Θησέα, λιγόλογη η γενναιοφροσύνη σου,
570 μου επιτρέπει να πω κι εγώ δίχως ντροπή δυο λόγια.
Ποιός είμαι, ποιός ο πατέρας που με γέννησε,
ποιά η πατρίδα μου, τα είπες όλα καθαρά.
Ώστε σ᾽ εμένα πια δεν υπολείπεται άλλο τίποτε,
παρά να πω αυτό που εύχομαι να γίνει — κι εδώ ο λόγος μου
τελειώνει.
575 ΘΗ. Πες το λοιπόν, τώρα αμέσως, να το μάθω.
ΟΙ. Είμαι εδώ να σου προσφέρω δώρο
το άθλιο σώμα μου — δεν έχει αξία η όψη του·
κι όμως τα κέρδη του θα δεις πως ξεπερνούν την όποια ομορφιά.
ΘΗ. Και ποιό το κέρδος που ισχυρίζεσαι πως φέρνεις;
580 ΟΙ. Αυτό δεν είναι του παρόντος· θα το μάθεις στον καιρό του.
ΘΗ. Και πότε θα φανερωθεί η προσφορά σου;
ΟΙ. Όταν πεθάνω, κι εσύ φροντίσεις την ταφή μου.
ΘΗ. Μιλάς λοιπόν για τα στερνά· τ᾽ ανάμεσα όμως
ή τα λησμονείς ή και καθόλου δεν τα λογαριάζεις
585 ΟΙ. Για μένα στη στερνή στιγμή όλα μαζεύονται.
ΘΗ. Έτσι όμως φαίνεται μικρή η χάρη που ζητάς.
ΟΙ. Πρόσεξε ωστόσο· μικρός ο αγώνας της δεν είναι.
ΘΗ. Για τους δικούς σου γιους μιλάς ή και για μένα;
ΟΙ. Θέλουν εκείνοι βίαια να με σηκώσουν και να με πάνε εκεί.
590 ΘΗ. Αν όμως το ᾽θελες κι εσύ; καλή η εξορία δεν είναι.
ΟΙ. Κι όμως, όταν το θέλησα, δεν μ᾽ άφησαν να μείνω εκεί.
ΘΗ. Φτωχέ, χωρίς μυαλό· στις συμφορές το πείσμα δεν συμφέρει.
ΟΙ. Πρώτα να μάθεις, κι ύστερα να δίνεις συμβουλές,
προς το παρόν κρατήσου.
ΘΗ. Εξήγησε λοιπόν, γιατί χωρίς να σχηματίσω γνώμη
δεν πρέπει να μιλώ.
595 ΟΙ. Έπαθα πάθη αλγεινά, Θησέα, το ᾽να μετά το άλλο.
ΘΗ. Θέλεις να πεις για της γενιάς σου την παλιά εκείνη συμφορά;
ΟΙ. Όχι, καθόλου· γι᾽ αυτήν μιλούν όλοι οι Έλληνες.
ΘΗ. Τότε ποιό μεγαλύτερο κακό σε βασανίζει,
πάνω απ᾽ την αντοχή του ανθρώπου;
ΟΙ. Άκου λοιπόν τί μου συμβαίνει· από τον τόπο μου εξορίστηκα,
600 μ᾽ εξόρισαν οι γιοι που εγώ τους έσπειρα, κι απαγορεύεται
για πάντα ως πατροκτόνος πίσω να γυρίσω.
ΘΗ. Πώς γίνεται όμως να σε προσκαλούν, αλλά συνάμα
και να θέλουν χώρια απ᾽ αυτούς να μείνεις;
ΟΙ. Σ᾽ αυτό τους αναγκάζει ο δελφικός χρησμός.
ΘΗ. Ποιό πάθος ο χρησμός τούς κάνει να φοβούνται;
605 ΟΙ. Είναι γραφτό τους να δεχτούν πλήγμα από τη χώρα σας.
ΘΗ. Μα πώς μπορεί ν᾽ ανάψει ξαφνικά έχθρα πικρή ανάμεσά μας;
ΟΙ. Ω φίλτατε γιε του Αιγέα, μόνο οι θεοί,
μήτε γερνούν μήτε ποτέ πεθαίνουν. Τα άλλα,
όλα ο πανδαμάτωρ χρόνος τ᾽ αντιστρέφει·
610 φθίνει η γονιμότητα της γης, φθίνει του σώματος η δύναμη,
πεθαίνει η πίστη, η απιστία γεννιέται.
Ποτέ του δεν φυσά ίδιος ο άνεμος, που σμίγει φιλικά
άνθρωπο μ᾽ άνθρωπο, πόλη με πόλη.
Σ᾽ άλλους αμέσως, σ᾽ άλλους αργότερα, γυρίζουν
615 σε πικρά τα ευχάριστα, και καταλήγουν πάλι φιλικά.
Έτσι και με τη Θήβα· αν τώρα η σχέση της μ᾽ εσάς
ευημερεί, καθώς κυλά αμέτρητος ο χρόνος κι αμέτρητες γεννοβολά
νύχτες και μέρες, μπορεί, γι᾽ ασήμαντη αφορμή,
620 την αγαστή ομόνοιά σας με μια μάχη να την τινάξει στον αέρα.
Οπότε το δικό μου σώμα κρύο, θαμμένο κάτω από τη γη,
σ᾽ ύπνο αξύπνητο, θα πιει ζεστό το αίμα τους,
αν παραμένει ο Δίας Δίας, κι αλάθητος ο γιος του ο Φοίβος.
Αλλά δεν είναι ευχάριστο να ανακινείς λόγια ακίνητα·
625 γι᾽ αυτό άσε με εμένα εκεί που άρχισα μιλώντας,
κι εσύ κράτησε μόνο την υπόσχεσή σου. Τότε ποτέ σου
δεν θα πεις για τον Οιδίποδα, πως δέχτηκες στον τόπο σου
συγκάτοικο άχρηστο, αν οι θεοί δεν μ᾽ απατήσουν.
ΧΟ. Από ώρα τώρα βασιλιά, αυτά και τέτοια
630 φαίνεται στη χώρα να προσφέρει ο ξένος.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 6. Το σταυρόλεξο των εσωτερικών διηγήσεων

6. Το σταυρόλεξο των εσωτερικών διηγήσεων

Το δίχτυ των αφηγήσεων στο εσωτερικό της Οδύσσειας είναι εξαιρετικά πυκνό. Φτάνει να σκεφτούμε πως το ένα τρίτο περίπου του έπους καταλαμβάνεται από εσωτερικές διηγήσεις: μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης, με διαφορετικό περιεχόμενο, με εναλλασσόμενους διηγητές και ακροατές, εκτελεσμένες σε άλλον χώρο και χρόνο. Τούτο σημαίνει ότι, με βάση τις όποιες ομοιότητες και διαφορές τους, οι εσωτερικές διηγήσεις επιδέχονται πιο συστηματική ταξινόμηση, οριζόντια και κάθετη, που μας επιτρέπει να μιλούμε μεταφορικά για σταυρόλεξο.

Το πρώτο (συγκριτικό και διακριτικό) στοιχείο τους είναι το υποκείμενο της εκφοράς τους: ποιος δηλαδή κάθε φορά διηγείται. Ο κατάλογος λοιπόν διηγητών που προκύπτει με τη σειρά εμφάνισης στην πορεία του έπους είναι: Νέστορας, Μενέλαος (συμπληρωματικά και η Ελένη), Οδυσσέας, Εύμαιος. Πρέπει ωστόσο εξαρχής να υπογραμμιστεί ότι ποσοτικά και ποιοτικά υπερέχει κατά πολύ ο διηγητικός ρόλος του Οδυσσέα. 

Το δεδομένο αυτό επιβεβαιώνει την αρχική υπόθεση ότι ο εξωτερικός αφηγητής (δηλαδή ο ποιητής) συγκεντρώνει στον Οδυσσέα κυρίως την αφηγηματική του προτίμηση, θεωρώντας τον λίγο πολύ αφηγηματικό του εκπρόσωπο. 

Εξάλλου ο διηγητής Οδυσσέας είναι ο μόνος που ασκεί τον αφηγηματικό του ρόλο και στα δύο μέρη του έπους, τα οποία ορίζουν τον εξωτερικό και τον εσωτερικό του νόστο. Κάτι περισσότερο: ο Οδυσσέας διεκπεραιώνει όχι μόνο γνήσιες αλλά και πλαστές διηγήσεις, επαινείται μάλιστα για τη διπλή αυτή αφηγηματική του δεξιοσύνη από τον Αλκίνοο, τον Εύμαιο αλλά και τη θεά Αθηνά. Στο σημείο όμως τούτο χρειάζεται να οριστούν ακριβέστερα οι δύο τύποι διήγησης (γνήσιας και πλαστής) στους οποίους εξίσου διαπρέπει ο Οδυσσέας.

Έξω από τον χορό

Κάθε φορά που βλέπω ανθρώπους να χορεύουν τους ζηλεύω.

Γίνονται ένας κύκλος, γελάνε, τραγουδούν δυνατά και φαίνονται ευτυχισμένοι.

Πάντα υπάρχει ένας που ξεσαλώνει και παρασύρει και τους άλλους, πάντα υπάρχουν δυο τρεις που ξέρουν πραγματικά να χορεύουν και τους ακολουθεί όλο το χωριό.

Και υπάρχουν και οι διστακτικοί στο τέλος, που μετά από λίγες στροφές, καταλήγουν πρώτοι να κουνούν το μαντήλι.

Γιατί έτσι είναι και η ζωή. Άλλοτε παρασυρόμαστε, άλλοτε παρασύρουμε, άλλοτε ξέρουμε πού πατάμε, άλλοτε όχι, μια φορά είμαστε διστακτικοί, την άλλη χορεύουμε πρώτοι - πρώτοι.

Και καμιά φορά δεν ξέρουμε τα βήματα, αλλά μπαίνουμε στο χορό.

Κι αν είσαι απ' έξω και κοιτάς, πήγαινε στο κέντρο, άγγιξε κάποιον και θα δεις πόσο γρήγορα θα σου αρπάξουν το χέρι.

Δεν χρειάζεται να ξέρεις να χορεύεις, απλώς άρχισε να ακολουθείς το βήμα. Αργά ή γρήγορα θα το βρεις.

Δες, κανείς δεν νοιάζεται αν τους χαλάς το ρυθμό, γιατί σίγουρα θα σε παρασύρουν.

Γίνονται όλα τόσο γρήγορα που δεν έχεις άλλη επιλογή από το να ακολουθήσεις.

Και τότε συντονίζεσαι, τρέχεις από βήμα σε βήμα, συγχρονίζεσαι, χορεύεις.

Άλλωστε το θέμα είναι να τολμήσεις.

Και εκεί που είσαι τελευταίος, κάποιος φεύγει, σου δίνουν το μαντήλι και βρίσκεσαι εσύ να σέρνεις το χορό.

Κοίτα να δεις, πετάς!

Η Αντίληψη του Ερωτικού Πόθου

Όποιος κι εάν είναι ο χαρακτήρας της ερωτικής μας συνάντησης (έντονη, ιστορική, πραγματική), πραγματοποιείται πρώτα στη σφαίρα του φαντασιακού μας.

Το μυαλό μας, τείνει να μας ταυτίζει με τις προσδοκίες του άλλου, ενώ ταυτόχρονα αντιλαμβανόμαστε το άλλο πρόσωπο, ως απάντηση στις δικές μας.

Υπάρχει, δηλαδή, μία αμφίδρομη σχέση, φαντασιακής προβολικής ταύτισης, όπου τα άτομα φέρνουν τις προσδοκίες τους και τη διάθεση να ταυτιστούν με τις προσδοκίες του άλλου.

Το πρόσωπο του πάθους μας, τροφοδοτεί τη φαντασία και τις προσδοκίες μας, τόσο έντονα που εάν αποδειχθεί το αντίθετο, τότε αισθανόμαστε ότι ξαφνικά βρισκόμαστε μπροστά σε κάποιο άγνωστο ή ανεπιθύμητο πρόσωπο.

Τελικά, αυτό που επιθυμούμε ή/και ερωτευόμαστε δεν είναι το πρόσωπο, αλλά η εικόνα που προβάλλουμε πάνω σε αυτό, στη βάση των δικών μας προσωπικών βιωμάτων και εν συνεχεία προσδοκιών.

Ο έρωτας δείχνει να είναι μία έντονη συγκέντρωση της προσοχής μας πάνω σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Όλος μας ο κόσμος γίνεται το πρόσωπο αυτό κι η πραγματικότητα μας, τείνει σταδιακά να αντικατασταθεί στη συνείδηση μας από το πρόσωπο αυτό: το πεδίο της όρασης και της προσοχής έλκονται συνεχώς από το ερωτικό μας υποκείμενο.

Κάθε μας προσπάθεια να μετατοπίσουμε την προσοχή μας σε κάτι άλλο, αποβαίνει μοιραία. Τα όρια της συνείδησης μας συρρικνώνονται σε μεγάλο βαθμό, που έχουμε «μάτια» μόνον για το υποκείμενο του πόθου μας.

Η επιτυχία/ευτυχία της σχέσης μας, λέει η Melani Klein, εξαρτάται από τον βαθμό σύγκλισης των ασυνειδήτων των δύο συντρόφων. Μας αναφέρει πως, τα αισθήματα που τρέφει ένας άντρας για μία γυναίκα έχουν πάντοτε τις ρίζες τους στην πρωταρχική του σχέση με τη μητέρα του ή με το πρώτο άτομο το οποίο τον φρόντιζε.

Επειδή η πρωταρχική σχέση με τη μητέρα, στην ενήλικη ζωή, δεν είναι συνειδητή, εκδηλώνεται με διάφορους ασυνείδητους τρόπους.

Ως εκ τούτου, τα κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ του πρωτεύοντος υποκειμένου και της ερωτικής συντρόφου, μπορούν να έχουν κοινά εξωτερικά χαρακτηριστικά, έως τη χροιά της φωνής ή κάποιο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς της.

Ακόμα κι όταν ένας άνδρας επιλέξει μία γυναίκα, της οποίας τα χαρακτηριστικά είναι εκ διαμέτρου αντίθετα με εκείνα της μητέρας του, συμπεραίνουμε ότι η σχέση μεταξύ γιού και μητέρας, τα πρώτα χρόνια της ζωής του, είναι πιεστικά στενή.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, συχνά παρατηρείται μία εξαδέλφη ή φίλη, να λάβει τη θέση του πρωτεύοντος υποκειμένου στην ερωτική φαντασία του αγοριού.

Σε γενικές γραμμές, ο άνδρας ψάχνει στις ενήλικες ερωτικές του σχέσεις να ξαναβρεί τις εντυπώσεις και φαντασίες που είχε για το πρωτεύον υποκείμενο.

Στις γυναίκες ισχύει ο ίδιος κανόνας, με μόνη διαφορά ότι, ενώ το πρωτεύον υποκείμενο είναι πάντοτε το ίδιο, δηλαδή η μητέρα, στην πορεία το κορίτσι στρέφει την αγάπη της προς τον πατέρα της.

Σύμφωνα με τον Jacques Lacan, η αφετηρία του οιδιπόδειου συμπλέγματος συμπίπτει με τη σημαντικότερη διαδικασία ωρίμανσης για την ψυχική εξέλιξη του προσώπου, καθώς αποτελεί την διαδικασία μέσα από την οποία συγκροτείται το «εγώ»: «στην αρχή της ζωής του, το παιδί είναι πλήρως εξαρτημένο από την μητέρα του και δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει την εικόνα του στον καθρέφτη. Το «εγώ» του δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα.» Κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους της ζωής του, το παιδί σιγά- σιγά θα αρχίσει να ξεχωρίζει την εικόνα του και να ταυτίζεται με αυτήν.

Αυτή είναι η πρωταρχική ταύτιση. Έως τότε, η μητέρα του είναι απολύτως απαραίτητη, ώστε να το ανακουφίζει και να το ενθαρρύνει στην ψυχική του ανάπτυξη.

Ως ενήλικες, λοιπόν, αισθανόμαστε απερίγραπτη έλξη και τάση συγχώνευσης με κάποιο άλλο πρόσωπο, ως βίωμα ερωτικού πάθους. Η σχέση που θα δημιουργηθεί, τείνει να κατεδαφίζει τους υφιστάμενους φραγμούς μεταξύ των συντρόφων, ξένων έως την ώρα της ερωτικής συγχώνευσης.

Όταν όλοι οι φραγμοί μεταξύ των δύο ερωτικών συντρόφων κατεδαφιστούν, τότε μάλλον αναδύεται κάθε πιθανή δυνατότητα για την επίτευξη μίας μοναδικής εγγύτητας με τον ερωτικό μας σύντροφο.

Είναι αυτή που παίζει τον πρωταρχικό ρόλο στον ψυχισμό μας, είναι ο έντονος συναισθηματικός φόρτος που μας ωθεί σε πρωτόγνωρα βιώματα με έντονο πάθος, που συνήθως δεν μπορούμε να διαχειριστούμε. Αυτός ο συναισθηματικός φόρτος, έχει συνήθως αυτή την σεξουαλική ενόρμηση που μας μετουσιώνει και μας φέρνει σε αυτήν την μοναδική κοινωνία με το αντικείμενο του πόθου μας.

Χιούμορ: Γιατί είναι τόσο πολύτιμο για την υγεία του εγκεφάλου

Για να καταλάβουμε γιατί το χιούμορ είναι ένα είδος υπερτροφής για τον εγκέφαλο, βοηθά να γνωρίζουμε τι λαχταρά ο εγκέφαλός μας αρχικά. Μπορεί να νομίζετε ότι θα προτιμούσε να καθόμαστε μόνοι μας σε ένα δωμάτιο και κοιτάμε έναν κενό τοίχο – δεν καίμε πολλή ενέργεια κάνοντας κάτι τέτοιο.

Όμως, ο εγκέφαλος είναι σαν μυς και χρειάζεται άσκηση. Τι κάνει τον εγκέφαλο να «γυμνάζεται»; Οι πληροφορίες. Όταν ερευνητές ζήτησαν από τους ανθρώπους να κοιτάξουν μια σειρά από εικόνες ενώ ο εγκέφαλός τους σαρωνόταν σε ένα μηχάνημα fMRI, ήταν οι πιο σύνθετες εικόνες – ένα έργο τέχνης, μια όμορφη θέα, μια ομάδα ζώων – που «γαργαλούσαν» περισσότερο τους νευρώνες στο κεφάλι τους.

Είναι η ενεργοποίηση αυτών των νευρώνων – νευρικών κυττάρων, τα οποία, μεταξύ άλλων, στέλνουν και λαμβάνουν αισθητηριακές πληροφορίες – που «φωτίζει» τις σαρώσεις fMRI με έντονα, σχεδόν ψυχεδελικά χρώματα. Στην πραγματικότητα, λαμβάνει χώρα ένα αποτέλεσμα που μοιάζει σχεδόν με ναρκωτικό.

Ο εγκέφαλος είναι γεμάτος με υποδοχείς οπιοειδών – όπως στα ναρκωτικό. Φτιαγμένοι από εξειδικευμένες πρωτεΐνες, αυτοί οι υποδοχείς εξέχουν από τους νευρώνες μας σαν μικροσκοπικές ραδιοφωνικές κεραίες που έχουν σχεδιαστεί για να πιάνουν τα διερχόμενα σήματα.

Όταν το σωστό είδος μορίου προσκρούει σε έναν υποδοχέα – ίσως ένα από τα φυσικά οπιούχα του σώματος, όπως μια ενδορφίνη, ή ένα συνθετικό φάρμακο που έχει σχεδιαστεί για να μοιάζει με ένα τέτοιο, όπως η ηρωίνη ή η μορφίνη – μπορεί να πυροδοτήσει έναν καταρράκτη εγκεφαλικής δραστηριότητας που «λούζει» τους νευρώνες με νευροδιαβιβαστές και άλλες χημικές ουσίες που προκαλούν ευεξία.

Όσο περισσότεροι νευρώνες ενεργοποιούνται (και όσο πιο ενεργοποιημένοι μένουν), τόσο μεγαλύτερη ευχαρίστηση νιώθουμε. Στην ουσία, η μάθηση και η επίλυση προβλημάτων είναι που «ικανοποιούν» ιδιαίτερα τον εγκέφαλο.

Το χιούμορ τροφοδοτεί τον εγκέφαλο

Ο Ori Amir, ψυχολόγος και ο μέντοράς του, ο καθηγητής νευροεπιστήμης και ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας Irving Biederman, υποπτεύθηκαν ότι το χιούμορ μπορεί να τροφοδοτεί, θρέφει τον εγκέφαλο με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι σύνθετες πληροφορίες.

Οι άνθρωποι που μελετούν το χιούμορ γενικά συμφωνούν ότι τα περισσότερα αστεία είναι χτισμένα γύρω από μια αταξία – έναν ακατάλληλο, παράλογο, εκπληκτικό ή ασυνήθιστο συνδυασμό δύο θεμελιωδώς διαφορετικών ιδεών ή στοιχείων. (Ενδεικτικά: ένας δίμετρος νευροεπιστήμονας με χνουδωτή γούνα και ατημέλητες μπότες οικοδομής). Όταν βλέπουμε ή ακούμε για πρώτη φορά αυτό το συνονθύλευμα, είμαστε μπερδεμένοι. Η ατάκα είναι η επίλυση αυτής της σύγχυσης.

Έτσι, υπό αυτή την έννοια, η κατανόηση του χιούμορ δεν διαφέρει από την επίλυση ενός παζλ και προσφέρει ένα παρόμοιο είδος ικανοποίησης.

Στην πραγματικότητα, οι Biederman και Amir διατύπωσαν τη θεωρία ότι επειδή το χιούμορ απαιτεί από τον εγκέφαλο να επεξεργάζεται πολλούς διαφορετικούς τύπους πληροφοριών, οι αστείες αποκαλύψεις θα ενεργοποιούσαν διαφορετικά και πιο ετερόκλητα μέρη του εγκεφάλου σε σχέση με τις μη αστείες. Αυτό θα διέγειρε τους νευρώνες ακόμη περισσότερο, γεγονός που θα οδηγούσε στην απελευθέρωση περισσότερων νευροδιαβιβαστών και στην ενεργοποίηση των κέντρων ανταμοιβής του εγκεφάλου.

Μελέτη της σχέσης του χιούμορ με τον εγκέφαλο

Για να ελέγξουν την υπόθεσή τους, οι Amir και Biederman ζήτησαν από 15 φοιτητές να δουν 200 απλά γραμμικά σχέδια κατά τη διάρκεια μιας σάρωσης fMRI. Κάθε σχέδιο συνοδευόταν από δύο λεζάντες: μια προφανή περιγραφή και μια ερμηνευτική. Κάποιες από τις ερμηνευτικές ήταν αστείες. Ζητήθηκε από τα υποκείμενα να αξιολογήσουν κάθε λεζάντα ως «όχι αστεία», «λίγο αστεία» ή «αστεία».

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ερμηνευτικές λεζάντες φώτισαν περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου από τις αντίστοιχες προφανείς. Αλλά οι σαρώσεις εγκεφάλου αποκάλυψαν ότι οι χιουμοριστικές περιγραφές ενεργοποίησαν τις περισσότερες περιοχές από όλες. Όσο πιο αστεία αξιολογούσαν τα υποκείμενα μια λεζάντα, τόσο περισσότεροι νευρώνες πυροδοτούνταν. Είναι αυτή η επιπλέον έκρηξη εγκεφαλικής ενεργοποίησης τη στιγμή που “πιάνουμε” ένα αστείο.

«Είχαμε συνηθίσει να θεωρούμε αυτά τα αντιληπτικά συστήματα ως σχετικά τετριμμένες δομές που προορίζονται απλώς για να μας δίνουν παθητικά πληροφορίες», λέει ο Biederman. «Αποδεικνύεται όμως ότι η λήψη νέων πληροφοριών είναι στην πραγματικότητα ευχάριστη».

Από εκεί και πέρα, οι ερευνητές προχώρησαν την ανάλυσή τους ένα βήμα παραπέρα. Σε μια μελέτη που ακολούθησε, ο Amir ζήτησε από συμμετέχοντες να συνθέσουν λεζάντες για μια σειρά καρτούν, ενώ σάρωνε τον εγκέφαλό τους.

Όταν σκέφτηκαν ένα αστείο, ενεργοποιήθηκαν οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν ακούνε και καταλαβαίνουν ένα αστείο. Και, όπως και στην πρώτη μελέτη, όσο πιο αστεία ήταν τα ανέκδοτα (όπως αξιολογήθηκαν από ανεξάρτητους παρατηρητές), τόσο περισσότεροι νευρώνες πυροδοτούνταν στον εγκέφαλο των συμμετεχόντων.

Η πυροδότηση των εγκεφαλικών κυττάρων έγινε σε διαφορετικό χρονοδιάγραμμα, ενισχύοντας τη διαδικασία και καθιστώντας την ακόμα πιο ισχυρή και έγκυρη. Όταν «πιάνουμε» ένα αστείο, οι νευρώνες ενεργοποιούνται σε μια γρήγορη έκρηξη. Όταν κατασκευάζουμε ένα ανέκδοτο, η δραστηριότητα στις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου αυξάνεται αργά, καθώς ψάχνουμε στον εγκέφαλό μας για ανόμοια στοιχεία που μπορούμε να συνδέσουμε. Αν η εκτίμηση του χιούμορ είναι καλή άσκηση για τον εγκέφαλό μας, τότε η δημιουργία ενός αστείου είναι άσκηση για στεροειδή.

Η σύνδεση ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί είναι πιο βαθιά από ό,τι νομίζαμε

Η σχέση μεταξύ της μητέρας και του παιδιού είναι βαθιά και οι νέες έρευνες δείχνουν μια φυσική σύνδεση ακόμα βαθύτερη από ό,τι είχαμε σκεφτεί. Ο βαθύς ψυχολογικός και σωματικός δεσμός που μοιράζεται η μητέρα με το παιδί της, ξεκινά κατά τη διάρκεια της κύησης, όταν η μητέρα είναι το παν για το αναπτυσσόμενο έμβρυο, παρέχοντας τη ζεστασιά και τη τροφή, ενώ η καρδιά της παρέχει ένα χαλαρωτικό σταθερό ρυθμό.

Η φυσική σύνδεση μεταξύ της μητέρας και του εμβρύου παρέχεται από τον πλακούντα, ένα όργανο κατασκευασμένο από κύτταρα της μητέρας και του εμβρύου, το οποίο χρησιμεύει ως αγωγός για την ανταλλαγή θρεπτικών ουσιών, αερίων και αποβλήτων. Τα κύτταρα ενδέχεται να μεταναστεύσουν μέσω του πλακούντα, μεταξύ της μητέρας και του εμβρύου σε πολλά όργανα του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των πνευμόνων, του θυρεοειδούς, των μυών, του ήπατος, της καρδιάς, των νεφρών και του δέρματος. Αυτά μπορεί να έχουν ένα ευρύ φάσμα επιδράσεων, από την ανακατασκευή των ιστών και την πρόληψη του καρκίνου μέχρι την πυροδότηση διαταραχών του ανοσοποιητικού συστήματος.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι συνηθίζεται να ενσωματώνονται κύτταρα από ένα άτομο στους ιστούς ενός διαφορετικού προσώπου. Είμαστε συνηθισμένοι να σκεφτόμαστε τους εαυτούς μας ως μοναδικά, αυτόνομα άτομα και αυτά τα ξένα κύτταρα φαίνεται να διαψεύδουν την έννοια αυτή δείχνοντας ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μεταφέρουν κομμάτια άλλων ατόμων. Όσο αξιοσημείωτο μπορεί να είναι αυτό, εντυπωσιακά αποτελέσματα από μια νέα μελέτη δείχνουν ότι κύτταρα από άλλα άτομα βρίσκονται επίσης στον εγκέφαλο.

Σε αυτή τη μελέτη, ανδρικά κύτταρα βρέθηκαν στους εγκεφάλους των γυναικών και ζούσαν εκεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, για αρκετές δεκαετίες. Μπορούμε μόνο να εικάσουμε σχετικά με το αντίκτυπο που είχαν, αλλά αυτή η μελέτη έδειξε ότι αυτά τα κύτταρα ήταν λιγότερο συχνά στους εγκεφάλους των γυναικών που είχαν νόσο Αλτσχάιμερ, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να σχετίζονται με την υγεία του εγκεφάλου.

Όλοι θεωρούμε το σώμα μας ότι είναι το δικό μας μοναδικό ον, οπότε μας φαίνεται παράξενη η ιδέα ότι μπορούμε να θρέφουμε κύτταρα από άλλους ανθρώπους στο σώμα μας. Ακόμη πιο παράξενη είναι η σκέψη ότι, αν και σίγουρα θεωρούμε ότι οι δράσεις και οι αποφάσεις μας προέρχονται από τη δραστηριότητα των δικών μας ατομικών εγκεφάλων, κύτταρα από άλλα άτομα ζουν και λειτουργούν στην εν λόγω σύνθετη δομή.

Ωστόσο, η ανάμιξη των κυττάρων από γενετικά διακριτά άτομα, δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται χιμαιρισμός, όρος προερχόμενος από τη Χίμαιρα της Ελληνικής μυθολογίας ένα πλάσμα που ένα μέρος της ήταν φίδι, ένα μέρος λιοντάρι, ένα μέρος κατσίκα και έβγαζε φωτιά από το στόμα της. Οι χίμαιρες που παρατηρούνται στη φύση είναι πολύ λιγότερο απαίσιες φυσικά και περιλαμβάνουν πλάσματα όπως η γλίτσα και τα κοράλλια.

Μικροχιμαιρισμός

Ο μικροχιμαιρισμός είναι η επίμονη παρουσία λίγων γενετικά διακριτών κυττάρων σε έναν οργανισμό. Παρατηρήθηκε πρώτα στον άνθρωπο πολλά χρόνια πριν, όταν τα κύτταρα που περιέχουν το αρσενικό χρωμόσωμα «Υ» βρέθηκαν να κυκλοφορούν στο αίμα των γυναικών μετά την εγκυμοσύνη. Δεδομένου ότι αυτά τα κύτταρα είναι γενετικά αρσενικά δεν μπορεί να ανήκαν στις ίδιες τις γυναίκες, αλλά κατά πάσα πιθανότητα προήλθαν από τα μωρά τους κατά τη διάρκεια της κύησης.

Σε αυτή τη νέα μελέτη, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα μικροχιμαιρικά κύτταρα δεν βρέθηκαν μόνο να κυκλοφορούν στο αίμα, αλλά επίσης να είναι ενσωματωμένα στον εγκέφαλο. Εξετάζοντας τους εγκεφάλους νεκρών γυναικών για την παρουσία κυττάρων που περιέχουν το αρσενικό χρωμόσωμα «Υ», βρήκαν τέτοια κύτταρα σε πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου σε ποσοστό πάνω από 60% των εγκεφάλων.

Επειδή η νόσος του Alzheimer είναι πιο συχνή στις γυναίκες που είχαν πολλαπλές εγκυμοσύνες, υπάρχουν υποψίες ότι ο αριθμός των εμβρυϊκών κυττάρων θα είναι μεγαλύτερος σε γυναίκες με τη νόσο του Alzheimer σε σύγκριση με εκείνες που δεν είχαν καμία ένδειξη για την νευρολογική νόσο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ακριβώς το αντίθετο: υπήρχαν λιγότερα εμβρυικά κύτταρα σε γυναίκες με νόσο Αλτσχάιμερ. Οι λόγοι είναι ασαφείς.

Ο μικροχιμαιρισμός προκύπτει συνήθως από την ανταλλαγή των κυττάρων από τον πλακούντα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ωστόσο, υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι τα κύτταρα μπορούν να μεταφερθούν από τη μητέρα στο βρέφος μέσω του θηλασμού. Εκτός από την ανταλλαγή μεταξύ της μητέρας και του εμβρύου, μπορεί να υπάρξει ανταλλαγή των κυττάρων μεταξύ των διδύμων στη μήτρα και υπάρχει επίσης η πιθανότητα ότι τα κύτταρα που «κατοικούν» στη μητέρα από ένα παλαιότερο αδελφό, μπορεί να βρουν το δρόμο τους μέσω του πλακούντα σε ένα μικρότερο αδελφάκι κατά τη διάρκεια της κύησης του τελευταίου.

Οι γυναίκες μπορεί να έχουν μικροχιμαιρικά κύτταρα τόσο από τη μητέρα τους, όσο και από από τις δικές τους εγκυμοσύνες και υπάρχει ακόμη ένδειξη για τον ανταγωνισμό μεταξύ των κυττάρων από τη γιαγιά και το βρέφος μέσα στη μητέρα.

Είναι ασαφής η επίδραση που έχουν τα εμβρυϊκά μικροχιμαιρικά κύτταρα στο σώμα της μητέρας, αν και υπάρχουν μερικές ενδιαφέρουσες πιθανότητες. Για παράδειγμα, τα εμβρυϊκά μικροχιμαιρικά κύτταρα είναι παρόμοια με τα βλαστοκύτταρα, με την έννοια ότι είναι σε θέση να εξελιχθούν σε μια ποικιλία διαφορετικών ιστών και μπορεί να βοηθήσουν στην αποκατάσταση τους.

Μια ερευνητική ομάδα που διερευνούσε τη δυνατότητα αυτή, παρακολούθησε τη δραστηριότητα των εμβρυϊκών μικροχιμαιρικών κυττάρων σε μια μητέρα αρουραίο μετά από τραυματισμό στην μητρική καρδιά: ανακάλυψαν ότι τα εμβρυϊκά κύτταρα μετανάστευσαν στη μητρική καρδιά και διαφοροποιήθηκαν σε κύτταρα της καρδιάς βοηθώντας στην αποκατάσταση των ζημιών.

Σε μελέτες σε ζώα, τα μικροχιμαιρικά κύτταρα βρέθηκαν στους μητρικούς εγκεφάλους όπου έγιναν νευρικά κύτταρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να ενσωματωθούν λειτουργικά στον εγκέφαλο. Είναι πιθανό ότι το ίδιο μπορεί να ισχύει για τέτοιου είδους κύτταρα στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Τα μικροχιμαιρικά κύτταρα μπορεί επίσης να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Ένα εμβρυϊκό μικροχιμαιρικό κύτταρο από μια εγκυμοσύνη, αναγνωρίζεται από το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας, σαν να ανήκει εν μέρει στη μητέρα, δεδομένου ότι το έμβρυο είναι γενετικά μισό-ταυτόσημο με τη μητέρα, αλλά εν μέρει ξένο, που οφείλεται στη γενετική συμβολή του πατέρα. Αυτό μπορεί να «δώσει σήμα» στο ανοσοποιητικό σύστημα να είναι σε εγρήγορση για τα κύτταρα που είναι παρόμοια με αυτό, αλλά με κάποιες γενετικές διαφορές.

Τα καρκινικά κύτταρα τα οποία προκύπτουν λόγω γενετικών μεταλλάξεων είναι ακριβώς τέτοια κύτταρα και υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα μικροχιμαιρικά κύτταρα μπορεί να διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα και να ανακόψουν την ανάπτυξη των όγκων. Πολλά περισσότερα μικροχιμαιρικά κύτταρα, επίσης, βρίσκονται στο αίμα υγιών γυναικών σε σύγκριση με εκείνων με καρκίνο του μαστού γεγονός που υποδηλώνει ότι τα μικροχιμαιρικά κύτταρα μπορούν με κάποιο τρόπο να αποτρέψουν το σχηματισμό όγκων.

Σε άλλες περιπτώσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται εναντίον του εαυτού, προκαλώντας σημαντικές ζημιές. Ο Μικροχιμαιρισμός είναι πιο συχνός σε ασθενείς που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας σε σχέση με τα υγιή αδέλφια τους, υποδεικνύοντας ότι τα μικροχιμαιρικά κύτταρα μπορεί να έχουν επιβλαβή ρόλο σε αυτή τη νόσο, ίσως με την πυροδότηση μιας αυτοάνοσης επίθεσης.

Αυτό είναι ένα αναπτυσσόμενο νέο πεδίο έρευνας με τεράστιες δυνατότητες για τα νέα ευρήματα, καθώς και για τις πρακτικές εφαρμογές. Όμως, είναι επίσης μια υπενθύμιση του πόσο βαθιά είναι η διασύνδεσή μας.

Μην παραιτείσαι από το δικαίωμά σου να είσαι δημιουργός, με αντάλλαγμα μια δουλειά που δεν αγαπάς, που δεν επέλεξες

Ήρθες σε Μένα για μια στιγμή ειλικρίνειας.

Η σιωπή που ακολούθησε απλώθηκε στο άπειρο. Η φωνή Του μετατράπηκε σε θρόισμα.

‘Εγώ είμαι η ελευθερία! – εξήγγειλε – Από τη στιγμή που με συνάντησες, η ζωή σου δεν θα μπορεί πλέον να είναι τόσο ασήμαντη”. Οι λέξεις που ακολούθησαν θα έμεναν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη μου. “Το να εξαρτάσαι είναι πάντα μια προσωπική επιλογή, αν και ακούσια. Τίποτα και κανένας δεν μπορεί να σε αναγκάσει να εξαρτάσαι, μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις”.

Καθώς με κοιτούσε ηθελημένα επίμονα, είπε πως η πιο ατράνταχτη απόδειξη της ακατανοησίας αυτών των αρχών είναι η νοοτροπία να κατηγορεί κανείς τον κόσμο και να μεμψιμοιρεί. Ένας άνθρωπος δεν εξαρτάται από μια επιχείρηση, δεν περιορίζεται από μια ιεραρχία, ή από ένα αφεντικό, αλλά από το φόβο του. Η εξάρτηση είναι φόβος.

“Το να εξαρτάσαι δεν είναι αποτέλεσμα μιας σύμβασης ή ενός συμβολαίου, δεν συνδέεται με κάποιο ρόλο ούτε γεννιέται επειδή κάποιος ανήκει σε μια κοινωνική τάξη… Το να εξαρτάσαι είναι η συνέπεια της υποβάθμισης της ίδιας της αξιοπρέπειας. Είναι το αποτέλεσμα μιας πολτοποίησης του Είναι.

Αυτή η εσωτερική κατάσταση, αυτή η υποβάθμιση, στον κόσμο, παίρνει τη μορφή ενός επαγγέλματος, προσλαμβάνει την όψη ενός εξαρτώμενου ρόλου. Η εξάρτηση έρχεται, όταν ένας νους γίνεται σκλάβος από εικονικούς φόβους, από τον ίδιο του το φόβο. Η εξάρτηση είναι το ορατό αποτέλεσμα της υποχώρησης του ‘ονείρου’.”

Αυτό το συμπέρασμα, ο τρόπος που πρόφερε κάθε φορά τη λέξη ‘εξάρτηση’, η αργή απαγγελία των συλλαβών, αποκάλυπταν το πραγματικό τους νόημα που ήταν κρυμμένο πίσω από την πεζότητα της καθημερινής χρήσης.

“Η εξάρτηση είναι μια αρρώστια του Είναι!… Γεννιέται από τη μη ολοκλήρωσή μας. Εξάρτηση σημαίνει να σταματήσεις να πιστεύεις στον εαυτό σου. Εξάρτηση σημαίνει να σταματήσεις να ονειρεύεσαι.”

Όσο αναλογιζόμουν τα λόγια Του εκείνα, τόσο τα ένιωθα να σκαλίζουν μέσα μου. Η αγανάκτησή μου οξύνθηκε τόσο που μετατράπηκε σε οργή. Αυτός ο τρόπος που είχε να διατυπώνει κριτικές για μια τόσο ευρεία κατηγορία ανθρώπων ήταν ανυπόφορος. Τι είχε κάνει η ζωή, η εργασία ενός ανθρώπου, με τα συναισθήματά του ή με τις φοβίες του; Για μένα αυτοί οι δύο κόσμοι, εσωτερικός και εξωτερικός, ήταν ανέκαθεν ξεχωριστοί και έτσι έπρεπε να μείνουν. Πίστευα βαθιά ότι κάποιος θα μπορούσε να είναι σταθερά εξαρτημένος, ενώ εσωτερικά να είναι ελεύθερος. Αυτή η βεβαιότητα τροφοδοτούσε την αγανάκτησή μου.

“Όπως εκατομμύρια άνθρωποι, πέρασες όλη σου τη ζωή κρυμμένος στις πτυχές οργανισμών χωρίς ζωή- με κατηγόρησε- Αντάλλαξες την ελευθερία σου για μια χούφτα απατηλών βεβαιοτήτων.

Ήρθε η ώρα να βγεις από το λήθαργό σου… από την καταχθόνια αντίληψή σου για την ύπαρξη!”
Ποτέ κανείς δεν μου είχε φερθεί με τέτοιο τρόπο.

“Ποιος σου δίνει το δικαίωμα να μου μιλάς έτσι;”- ξέσπασα με προκλητικό ύφος.

“Εσύ”.

Εκείνη η απρόσμενη απάντηση, με περιόρισε σε μια κατάσταση ανημποριάς. Είχα ένα τρομερό αίσθημα ενοχής. Θα ήθελα να κρυφτώ. Ένα ανεξήγητο συναίσθημα ντροπής με έκανε να νιώθω γυμνός μπροστά σε αυτό το όν που ακόμα δεν είχε ένα πρόσωπο. Κάτι με παρότρυνε να το βάλω στα πόδια. Με τις τελευταίες μου δυνάμεις, προσπάθησα να ξεφύγω από εκείνη την κατάσταση που με έσπρωχνε έξω από τα σύνορα του κόσμου.

“Μα πώς θα μπορούσαν οι οργανισμοί να λειτουργήσουν χωρίς υπαλλήλους;» ρώτησα ήρεμα, στην προσπάθειά μου να ξαναοδηγήσω το διάλογο στα πλαίσια της λογικής και της συνοχής. Σιωπούσε. Ενθαρρυμένος από τη σιωπή Του που την πέρασα για αμηχανία, ή ανικανότητα να απαντήσει, επέμεινα: «Εάν δεν υπήρχαν εκείνοι… ο κόσμος θα σταματούσε…”.

“Αντιθέτως! – ανταπάντησε απότομα – Ο κόσμος έχει σταματήσει γιατί υπάρχουν άνθρωποι που εξαρτώνται, άνθρωποι θανάσιμα φοβισμένοι. Έτσι όπως είναι η ανθρωπότητα δεν μπορεί να συλλάβει μια κοινωνία απελευθερωμένη από την εξάρτηση”. Αφού συνειδητοποίησε ότι είχα φτάσει στα όρια των ικανοτήτων μου να κατανοήσω, και τα είχα ήδη υπερβεί, χαμήλωσε τον τόνο της φωνής του και έγινε σχεδόν ενθαρρυντικός.

“Μη φοβάσαι! – τόνισε σαρκαστικά – Όσο θα υπάρχουν άνθρωποι σαν εσένα, τόσο θα υπάρχει και ο κόσμος της εξάρτησης, και θα συνεχίσει να πυκνοκατοικείται”.

Η παύση που ακολούθησε πάγωσε την ατμόσφαιρα γύρω μας. Ο τόνος της φωνής Του από χαμηλός και ειρωνικός έγινε σκληρός σαν ατσάλι. “Εσύ!… δεν θα μπορείς πλέον να ανήκεις εκεί… γιατί συνάντησες Εμένα!”. Ένιωσα ένα φωτεινό νυστέρι να τρυπάει, επώδυνα, τα αποσκληραμένα υποστρώματα των σκέψεων και των ανόητων συναισθημάτων.

“Η εξάρτηση είναι η άρνηση του ονείρου – συνέχισε – Η εξάρτηση είναι η μασκαράτα που φοράνε οι άνθρωποι για να κουκουλώσουν την απουσία της ελευθερίας, την άρνηση της ζωής”.

Εκείνη τη λέξη, ‘υπάλληλος’, την είχα ακούσει και προφέρει πολλές φορές, αλλά μόνο μετά από εκείνη την πρώτη συνάντηση συνειδητοποίησα όλη της τη θλιβερότητα. Η υπαλληλική κατάσταση αποκαλυπτόταν ως σύγχρονη προέκταση της αρχαίας δουλείας. Μια κατάσταση εσωτερικής ανωριμότητας, υποταγής. Από μια χαραμάδα της συνείδησης, είδα ανθρώπινα πλήθη καταδικασμένα στη μοίρα του Σίσυφου, αλυσοδεμένα, να επαναλαμβάνουν, χωρίς τέλος, μια εργασία-μόχθο, μια δουλειά που δεν επέλεξαν, μια δουλειά χωρίς δημιουργικότητα.

Οι λέξεις Του είχαν ένα ιερατικό ύφος όταν έλεγε: “Μια μέρα μια ονειροπόλα κοινωνία δεν θα εργάζεται πλέον. Μια ανθρωπότητα που αγαπάει θα είναι αρκετά πλούσια για να ονειρεύεται, και θα είναι πάμπλουτη επειδή ονειρεύεται.

Το σύμπαν είναι απολύτως άφθονο, είναι το υπερχειλισμένο Κέρας της Αμάλθειας με όλα εκείνα που επιθυμεί η καρδιά ενός ανθρώπου… Σε ένα τέτοιο σύμπαν είναι αδύνατο να υπάρχει ο φόβος της ανεπάρκειας. Μόνο άνθρωποι σαν εσένα, εγκλωβισμένοι στο φόβο και στην αμφιβολία, μπορούν να είναι φτωχοί και να διαιωνίζουν την εξάρτηση και τη μιζέρια στον κόσμο”.

“Μα εγώ δεν είμαι φτωχός!” – ούρλιαξα με πνιγμένη από την αγανάκτηση φωνή “Γιατί το λες αυτό;”. Προσπαθούσα μέσα μου να δικαιολογηθώ και συνάθροιζα όλους τους πιθανούς λόγους για να αποδείξω τον παραλογισμό εκείνης της κατηγορίας. Σιωπούσε. “Εγώ δεν είμαι φτωχός!! -ούρλιαξα ξανά – “Έχω ένα ωραίο σπίτι, έχω μια διευθυντική θέση, έχω φίλους που με εκτιμούν… έχω δύο παιδιά για τα οποία είμαι πατέρας και μητέρα…”. Εδώ σταμάτησα, καταβεβλημένος από εκείνη την ανυπόφορη αδικία και την αβάσιμη προσβολή.

“Φτώχεια σημαίνει να μη βλέπεις τα όριά σου… Το να είσαι φτωχός σημαίνει ότι παραιτήθηκες από το δικαίωμά σου να είσαι δημιουργός, με αντάλλαγμα μια δουλειά που δεν αγαπάς, που δεν επέλεξες.

Εσύ! – πρόσθεσε όταν ήδη ήλπιζα ότι είχε τελειώσει – είσαι ο πιο φτωχοί μεταξύ των φτωχών. Γιατί ακόμα δεν ξέρεις ποιος είσαι… ‘Λησμόνησες’! Σε κανέναν άλλον δεν έδωσα τόσες ευκαιρίες για να τα καταφέρει.

Αυτή είναι η τελευταία φορά».

Το αίσθημα προσβολής και αδικίας, που είχε εισβάλλει σε κάθε γωνιά της υπόστασής μου, εξαφανίστηκε μεμιάς και κάθε μου άμυνα υποχώρησε και από τα συνεχή χτυπήματα του κριού. Ένιωσα να κλονίζονται τα γηραιά θεμέλια που στήριζαν την ύπαρξή μου. Οι ριζωμένες πεποιθήσεις κατέρρεαν, σα ναοί που τραντάχτηκαν συθέμελα.

“Άνοιξε τα μάτια σου να δεις την κατάστασή σου και θα μάθεις πόσο πολύ, ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από τη μεγαλοπρέπειά του.

Βρισκόμαστε φαινομενικά εδώ στο ίδιο δωμάτιο, κι όμως μας χωρίζουν ατέλειωτοι αιώνες”.

Εκείνες οι λέξεις, σαν τη λάμψη μιας αστραπής που διαπερνάει το σκοτάδι της νύχτας, με έκαναν να διαισθανθώ την απόσταση από εκείνο το όν. Συνειδητοποίησα την ψευτιά της πληγωμένης μου αξιοπρέπειας και τη μηδαμινότητα εκείνου του «εγώ» που είχα προφέρει, σαν μια στριγκλιά στο σύμπαν.

Όπως όταν πέφτει η αυλαία ενός θεατρικού έργου, έτσι κατέρρευσε και η αυταπάτη μου ότι ανήκω στην άρχουσα τάξη, σε μια ελίτ ανθρώπων υπεύθυνων, προικισμένων με θέληση, ανεξάρτητων, κυρίαρχων της ζωής τους. Τα μάτια μου έλαμπαν. Χωρίς να το καταλάβω γλίστραγα στην κινητή άμμο της μεμψιμοιρίας.

Προνοητικά, επενέβη με σκληρότητα, κατευθείαν στο Είναι μου: “Τώρα ξύπνα! Κάνε την επανάστασή σου… Εξεγέρσου ενάντια στον εαυτό σου!” με διέταξε ταράζοντάς με και προσφέροντάς μου μια διέξοδο από το μπουντρούμι όπου ήμουν αμπαρωμένος.

“Ονειρέψου την ελευθερία… την ελευθερία από κάθε περιορισμό… Εσύ είσαι το μόνο εμπόδιο για οτιδήποτε επιθυμείς. Ονειρέψου… Ονειρέψου… Ονειρέψου χωρίς ανάπαυση!

Το όνειρο είναι η μεγαλύτερη πραγματικότητα που υπάρχει”.

Ακόμη και στην αγάπη οι άνθρωποι βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση για να διασφαλίσουν ότι παίρνουν περισσότερα από όσα δίνουν

Οι άνθρωποι θεωρούν ότι μπορούν να αγαπήσουν μόνο όταν βρουν έναν «άξιο» σύντροφο – ανοησίες! Δεν θα βρείτε ποτέ έναν «άξιο» σύντροφο. Οι άνθρωποι θεωρούν ότι θα αγαπήσουν μόνο όταν βρουν έναν τέλειο άντρα ή μία τέλεια γυναίκα. Ανοησίες! Δεν θα τους βρείτε ποτέ, επειδή οι τέλειες γυναίκες και οι τέλειοι άντρες δεν υπάρχουν. Και εάν υπάρχουν, δεν θα ασχοληθούν για την αγάπη τους. Δεν θα τους ενδιαφέρει.

Άκουσα κάποτε μια ιστορία που μιλούσε για έναν άντρα που παρέμεινε εργένης ολόκληρη τη ζωή του επειδή έψαχνε την τέλεια γυναίκα. Όταν έφτασε στην ηλικία των εβδομήντα ετών, κάποιος τον ρώτησε: «Ταξίδεψες παντού ψάχνοντας. Δεν μπόρεσες να βρεις πουθενά μία τέλεια γυναίκα; Ούτε μία;». Ο ηλικιωμένος βυθίστηκε στη θλίψη. «Ναι», είπε, «κάποτε συνέβη. Μία φορά, πριν από πολύ καιρό, γνώρισα μία τέλεια γυναίκα». Ο συνομιλητής του ρώτησε: «Και τι έγινε; Γιατί δεν παντρευτήκατε;». Λυπημένος ο ηλικιωμένος είπε: «Τι να έκανα; Εκείνη έψαχνε έναν τέλειο άντρα».

Και θυμηθείτε, όταν δύο όντα είναι τέλεια, η ανάγκη τους για αγάπη δεν είναι ίδια με τη δική σας ανάγκη για αγάπη. Έχει μια εντελώς διαφορετική ποιότητα.

Δεν κατανοείτε καν την ανάγκη που είναι εφικτή για εσάς, επομένως δεν θα είστε σε θέση να κατανοήσετε την αγάπη που συμβαίνει προς εσάς – δεν θα είστε σε θέση να την κατανοήσετε. Πρώτα πρέπει να κατανοήσετε την αγάπη που αποτελεί ένα φυσικό φαινόμενο.

Πρώτα πρέπει να κατανοήσετε το φυσικό φαινόμενο και έπειτα το υπερβατικό. Επομένως, το δεύτερο που πρέπει να θυμηθείτε είναι ότι δεν πρέπει να μπείτε σε διαδικασία να αναζητήσετε έναν τέλειο ή μία τέλεια γυναίκα. Αυτή είναι άλλη μία ιδέα που σας έχει βάλει κάποιος άλλος στο μυαλό – ότι εάν δεν βρείτε έναν τέλειο ή μία τέλεια γυναίκα, δεν θα γίνετε ευτυχισμένοι. Συνεχίζετε, λοιπόν, να ψάχνετε το τέλειο και δεν το βρίσκετε και έτσι είστε δυστυχισμένοι. Η ζωή και η εξέλιξη μέσα στην αγάπη δεν απαιτεί τελειότητα. Η αγάπη δεν έχει να κάνει με το άλλο άτομο. Ένα άτομο γεμάτο αγάπη απλώς αγαπά, όπως ένα ζωντανό άτομο αναπνέει και πίνει και τρώει και κοιμάται. Ακριβώς έτσι ένα πραγματικά ζωντανό άτομο, ένα άτομο γεμάτο αγάπη, αγαπά. Δεν λέτε «Εάν ο αέρας δεν είναι τέλειος και εάν δεν εξαφανιστεί η μόλυνση, εγώ δεν πρόκειται να αναπνεύσω». Συνεχίζετε να αναπνέετε ακόμα και στο Λος Άντζελες, συνεχίζετε να αναπνέετε και στη Αθήνα. Συνεχίζετε να αναπνέετε παντού, ακόμα και όταν ο αέρας είναι μολυσμένος, δηλητηριασμένος. Συνεχίζετε να αναπνέετε! Δεν μπορείτε να μην αναπνέετε μόνο και μόνο επειδή ο αέρας δεν είναι έτσι όπως θα έπρεπε.

Ένα άτομο ζωντανό και στοργικό απλώς αγαπάει. Η αγάπη είναι μια φυσική λειτουργία.

Επομένως, το δεύτερο πράγμα που πρέπει να θυμάστε είναι ότι δεν πρέπει να ζητάτε την τελειότητα, διαφορετικά δεν θα δείτε καμία αγάπη να ρέει προς εσάς. Αντιθέτως, θα γίνετε άστοργοι. Οι άνθρωποι που επιδιώκουν την τελειότητα είναι άνθρωποι εξαιρετικά άστοργοι, νευρωτικοί. Ακόμα και εάν μπορέσουν να βρουν έναν εραστή, απαιτούν την τελειότητα, και η αγάπη καταστρέφεται εξαιτίας αυτής της απαίτησης.

Μόλις ένας άντρας αγαπήσει μία γυναίκα ή μία γυναίκα αγαπήσει έναν άντρα, αμέσως μπαίνουν στην εξίσωση οι απαιτήσεις. Η γυναίκα αρχίζει να απαιτεί από τον άντρα να είναι τέλειος, μόνο και μόνο επειδή την αγαπά. Λες και έχει διαπράξει κάποια αμαρτία! Τώρα πρέπει να είναι τέλειος, τώρα πρέπει να εγκαταλείψει όλους τους περιορισμούς του – μονομιάς, μόνο και μόνο για χάρη αυτής της γυναίκας; Δεν μπορεί πλέον να είναι ανθρώπινος; Είτε πρέπει να είναι υπεράνθρωπος είτε πρέπει να είναι υποκριτής, ψεύτικος, απατεώνας.

Φυσικά, είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει κανείς υπεράνθρωπος, οπότε οι άνθρωποι γίνονται απατεώνες. Αρχίζουν να υποκρίνονται και να παίζουν θέατρο και παιχνίδια. Στο όνομα της αγάπης οι άνθρωποι απλώς παίζουν παιχνίδια. Επομένως, το δεύτερο που πρέπει να θυμάστε είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να απαιτείτε την τελειότητα. Δεν έχετε δικαίωμα να απαιτήσετε οτιδήποτε από οποιονδήποτε. Εάν κάποιος σας αγαπάει, δείξτε την ευγνωμοσύνη σας, αλλά μην απαιτήσετε τίποτα – επειδή ο άλλος δεν έχει υποχρέωση να σας αγαπάει. Όταν κάποιος αγαπάει, αυτό είναι ένα θαύμα. Νιώστε πόσο συναρπαστικό είναι αυτό το θαύμα.

Αλλά οι άνθρωποι δεν νιώθουν ενθουσιασμό. Μπορούν να καταστρέψουν κάθε πιθανότητα αγάπης για τα πιο μικρά πράγματα. Δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την αγάπη και την απόλαυσή της. Ενδιαφέρονται περισσότερο για τις εγωιστικές εμμονές τους.

Ασχοληθείτε με τη χαρά σας. Ασχοληθείτε επισταμένα με τη χαρά σας, ασχοληθείτε μόνο με τη χαρά σας. Οτιδήποτε άλλο είναι ασήμαντο. Αγαπήστε – σαν μια φυσική λειτουργία, όπως αναπνέετε. Και όταν αγαπήσετε έναν άνθρωπο, μην αρχίσετε τις απαιτήσεις, αλλιώς θα κλείσετε την πόρτα στην αγάπη από την πρώτη κιόλας στιγμή. Μην προσδοκάτε τίποτα. Εάν κάτι έρθει στον δρόμο σας, νιώστε ευγνωμοσύνη. Εάν δεν έρθει τίποτα, δεν υπάρχει ανάγκη να έρθει, δεν χρειάζεται να έρθει. Δεν μπορείτε να το περιμένετε.

Παρατηρήστε όμως τους ανθρώπους, δείτε πώς θεωρούν ως δεδομένο ο ένας τον άλλο. Όταν η σύζυγός σας ετοιμάζει το γεύμα σας, δεν την ευχαριστείτε ποτέ. Δεν εννοώ ότι πρέπει να εκφράσετε λεκτικά τις ευχαριστίες σας, αλλά εκείνη θα πρέπει να το βλέπει στα μάτια σας. Αλλά εσείς δεν ασχολείστε, το θεωρείτε δεδομένο – αυτή είναι η δουλειά της. Ποιος σας το είπε αυτό;

Όταν ο σύζυγός σας κερδίζει χρήματα, δεν τον ευχαριστείτε ποτέ. Δεν νιώθετε κάποια ευγνωμοσύνη. «Αυτό θα έπρεπε να κάνει ένας άντρας». Αυτό το λέει το μυαλό σας όμως. Πώς μπορεί να καλλιεργηθεί η αγάπη και να μεγαλώσει; Η αγάπη χρειάζεται κλίμα αγάπης, κλίμα ευγνωμοσύνης. Αυτό είναι το δεύτερο που πρέπει να θυμάστε. Και το τρίτο είναι: Αντί να σκέφτεστε πώς θα πάρετε αγάπη, αρχίστε να την προσφέρετε. Εάν θέλετε να έχετε κάποιες πιθανότητες να ζήσετε την αγάπη, θα πρέπει πρώτα να τη δώσετε. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο για το πώς θα αρπάξουν κάτι και πώς θα το αποκτήσουν. Όλοι θέλουν να πάρουν και κανένας δεν φαίνεται να απολαμβάνει να δίνει. Οι περισσότεροι άνθρωποι προσφέρουν με εξαιρετική απροθυμία – και εάν το κάνουν, θέλουν μόνο να πάρουν, και αυτή η πράξη μοιάζει με επιχειρηματική συναλλαγή. Με διαπραγμάτευση. Βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση για να διασφαλίσουν ότι παίρνουν περισσότερα από όσα δίνουν – τότε αυτή είναι μια καλή ευκαιρία, μια καλή συμφωνία. Και ο άλλος βέβαια κάνει ακριβώς το ίδιο.

Απόλαυσε τα Απλά Πράγματα

Κανείς από εμάς δεν πρόκειται να πάρει μαζί του τα υλικά αγαθά του όταν πεθάνει. Δεν μου έτυχε ποτέ να δω σε κάποια κηδεία ένα φορτηγό μεταφορέων να ακολουθεί μια νεκροφόρα. Όταν η ζωή μας φτάσει στο τέλος της, το μόνο που θα μπορούμε να πάρουμε μαζί μας είναι οι αναμνήσεις μας από όλες εκείνες τις σπουδαίες εμπειρίες που πρόσθεσαν νόημα στη ζωή μας. Γι’ αυτό, θα προτιμούσα χίλιες φορές να περάσω τις μέρες μου κάνοντας πράγματα που θα μου αφήσουν χαρούμενες αναμνήσεις παρά συλλέγοντας υλικά αγαθά.

Ανακάλυψα ότι οι ομορφότερες αναμνήσεις μου προέρχονται από τα πιο απλά πράγματα: τη μέρα που η κόρη μου έκανε τα πρώτα της βήματα, την πρώτη χριστουγεννιάτικη παράσταση του γιου μου (όπου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της γιορτής γνέφοντας στον μπαμπά του παρά τραγουδώντας τα τραγούδια που ήταν στο πρόγραμμα), τη μέρα που παίξαμε οικογενειακά ποδόσφαιρο κάτω από τη βροχή και το δειλινό που ψήσαμε λουκάνικα κάτω από την πανσέληνο του Αυγούστου.

Όπως έγραψε ο Ντέιλ Κάρνετζι: «Ένα από τα πιο τραγικά πράγματα που γνωρίζω σχετικά με την ανθρώπινη φύση είναι η τάση της να αναβάλλει την αληθινή ζωή. Όλοι ονειρευόμαστε έναν μαγικό κήπο με τριαντάφυλλα πέρα από τον ορίζοντα αντί να απολαμβάνουμε τα τριαντάφυλλα που ανθίζουν σήμερα έξω από το παράθυρό μας». Έχε τη σοφία να γεύεσαι τα απλά πράγματα, τις υπέροχες αναμνήσεις που θα προσθέσουν στη ζωή σου περισσότερη αξία από οποιοδήποτε υλικό μπιχλιμπίδι, για την απόκτηση του οποίου σπαταλάμε τόση από την ενέργεια της ζωής μας. Και όπως παρατήρησε η Έμα Γκόλντμαν: «Θα προτιμούσα να έχω λουλούδια στο τραπέζι μου παρά διαμάντια στο λαιμό μου».

Πόσο υπερόπτες μας επιτρέπει η ζωή να είμαστε;

Ταπεινότητα δεν σημαίνει να έχεις μικρή ιδέα για τον εαυτό σου, αλλά να ασχολείσαι με τον εαυτό σου λιγότερο.

Υπό αυτή την έννοια, η ταπεινότητα ισοδυναμεί με την ανθρώπινη κατάσταση. Δεν έχει καμία σχέση με την υψηλή ή χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλά με την αναγνώριση του γεγονότος ότι είμαστε ένα από τα επτάμιση δισεκατομμύρια κύματα στον ωκεανό της ζωής και ότι κανείς μας δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο σημαντικός από τους άλλους.

Χωρίς να χρειάζεται να κάνω οτιδήποτε γι΄ αυτό, ο ήλιος ανατέλλει το πρωί και το βράδυ βγαίνουν τα άστρα.

Προτού ακόμα σηκωθώ από το κρεβάτι, η Γη έχει εκτελέσει το ένα τρίτο της περιστροφής της γύρω από τον άξονά της και έξι δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν κάνει ό,τι καλύτερο μπορούν για να γίνουν πιο ευτυχισμένοι και να μετριάσουν τον πόνο τους.

Και αφού δεν είμαι εγώ υπεύθυνος, μπορώ να χαλαρώσω και να απολαύσω τη ζωή. Δεν δειλιάζω συνειδητοποιώντας ότι είμαι αδύναμος – ή ακόμα και απόλυτα ανίσχυρος – μπροστά στις δυνάμεις που είναι πολύ ανώτερες από τις δικές μου, αλλά, αντίθετα, νιώθω ελεύθερος.

Ελεύθερος να απολαμβάνω τη ζωή όταν τα πράγματα εξελίσσονται σύμφωνα με τις επιθυμίες μου, αλλά και να επιδεικνύω στωικότητα και αξιοπρέπεια όταν καλούμαι να διαχειριστώ δυσκολίες.

Ελεύθερος να αγαπώ και να βοηθώ τους ανθρώπους όταν συμπεριφέρονται όπως θα ήθελα, αλλά και να εξακολουθώ να τους αγαπώ και να τους βοηθώ όταν η συμπεριφορά τους δεν είναι η επιθυμητή.

Ελεύθερος να δημιουργήσω τη ζωή των ονείρων μου όταν τα πράγματα φαίνονται εύκολα, αλλά και ελεύθερος να συνεχίσω να κινούμαι προς αυτή την κατεύθυνση ή να παραιτηθώ και να χαράξω νέα πορεία όταν τα πράγματα φαίνονται δύσκολα.

Τελικά, αυτό μου φαίνεται ότι είναι στον πυρήνα κάθε επιθυμίας μας: η ελευθερία να απολαμβάνουμε τη ζωή μας και να συνεισφέρουμε στο Όλον, τόσο στα εύκολα όσο και στα δύσκολα, με όποιο τρόπο μπορούμε και για όσο καιρό βρισκόμαστε εδώ.

Το πώς θα καταλήξουν τα πράγματα δεν είναι στο χέρι μας. Ποτέ δεν ήταν στο χέρι μας. Αν όμως βάλουμε κι εμείς το λιθαράκι μας και παίξουμε τον ρόλο μας, είναι απίστευτο πόσο μακριά μπορούμε να πάμε.

Οι κοινωνικές αξίες αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την κοινωνική συμβίωση

Χωρίς αμφιβολία, οι κοινωνικές αξίες και οι κανόνες συνιστούν τον βασικό πυλώνα στις διαδικασίες της αγωγής και της κοινωνικοποίησης και, γενικά, στους θεσμούς κάθε κοινωνικού συστήματος.

Είναι γνωστό, τουλάχιστον, στους ειδικούς, ότι η κοινωνική συμβίωση προϋποθέτει έναν ελάχιστο βαθμό συναίνεσης ανάμεσα στα μέλη που απαρτίζουν το κοινωνικό σύστημα. Προϋποθέτει, δηλαδή, επίγνωση πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς σε κάθε περίσταση. Το συνεκτικό και ρυθμιστικό αυτόν ρόλο τον παίζουν, σε όλα τα κοινωνικά συστήματα, οι κοινωνικές αξίες, οι οποίες, συνεπικουρούμενες από τους κανόνες, προσδιορίζουν και προσανατολίζουν την κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων, συμβάλλοντας έτσι στη συνέχιση και τη διάρκεια των σχέσεών τους. Με άλλα λόγια, οι κοινωνικές αξίες αποτελούν «ύψιστα κοινωνικά αγαθά», τα οποία η κάθε κοινωνική ομάδα, αλλά και το ίδιο το άτομο, ταξινομούν και ιεραρχούν με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το πολιτισμικό και μορφωτικό τους επίπεδο, καθώς και τις χωροχρονικές και λοιπές περιστάσεις.

Στον πυρήνα των αποκαλούμενων οικουμενικών αξιών ανήκουν η ζωή, η δημοκρατία, η ειρήνη, η ψυχική ηρεμία, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη, η παιδεία κ.ο.κ., οι οποίες χαρακτηρίζουν τις εκπαιδευτικές διαδικασίες και τους σκοπούς του σχολείου, τουλάχιστον σε θεωρητική βάση. Επομένως, ο ρόλος της αγωγής και της κοινωνικοποίησης στο θέμα αυτό αναδεικνύεται καθοριστικός για τη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς του μαθητή και, συνολικά, της συγκρότησης της προσωπικότητάς του.

Αναμφίβολα, η ανθρώπινη συμπεριφορά και οι κοινωνικές σχέσεις βρίσκονται στην καρδιά της οικογενειακής ζωής, της σχολικής εκπαίδευσης και της κοινωνικής συμβίωσης. Εκεί αποκτούν οι άνθρωποι την κουλτούρα της συμπεριφοράς τους, μέσα από τις πρακτικές και τις εμπειρίες που βιώνουν καθημερινά, περισσότερο ως προϊόν καθημερινού βιώματος και λιγότερο ρητορικής διδασκαλίας και διακήρυξης.

Το σχολείο διακηρύσσει και διδάσκει τις αξίες της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης στις εκπαιδευτικές του διαδικασίες. Ωστόσο, και σύμφωνα με τις έρευνες, στην πράξη μονοπωλούν το εκπαιδευτικό κέντρο βάρους οι ατομικές διαδικασίες μάθησης, εξέτασης και βαθμολόγησης, ενώ μειονεκτούν οι ομαδικές και συλλογικές διαδικασίες που προάγουν τη συνεργασία και την ομαδικότητα ανάμεσα στους μαθητές. Και αυτό φανερώνεται από το γεγονός ότι ο μαθητής ενεργεί και εξετάζεται ατομικά: ατομικά μαθαίνει, ατομικά γράφει, ατομικά επιλύει τις ασκήσεις, αναπτύσσει τις σκέψεις του και, γενικά, διαχειρίζεται όλες τις μαθησιακές διαδικασίες και, τελικά, ατομικά «λογοδοτεί» σε όλα. Με άλλα λόγια, ο μαθητής διαπαιδαγωγείται και κοινωνικοποιείται να δρα και να λειτουργεί με ατομικιστικό τρόπο. Οι εμπειρίες αυτές εκπαίδευσης και μάθησης συμπληρώνουν αυτές που ο μαθητής βιώνει, επίσης, καθημερινά στο οικογενειακό περιβάλλον, στο οποίο κυριαρχεί, κατά κανόνα, η υπερπροστατευτική αγωγή, με το παιδί να απολαμβάνει, χωρίς οριοθετημένους κανόνες, την ικανοποίηση των περισσότερων επιθυμιών του. Για παράδειγμα, του δίνεται η δυνατότητα να οδηγεί, χωρίς κανένα μέτρο ασφάλειας και εκπαίδευσης, ακόμη και δίτροχη μηχανή σε ηλικία μόλις 12 ετών, μια παραχώρηση με την οποία εξοικειώνεται «εγκαίρως» στην παραβατικότητα, έτσι, με την ενηλικίωσή του, να έχουν εδραιωθεί (sic) πρακτικές και νοοτροπίες παραβατικότητας ως αυτονόητες και φυσιολογικές πράξεις.

Επιπλέον, ζήτημα εμπειριών και νοοτροπιών είναι η συμπεριφορά, σύμφωνα με την οποία ο Έλληνας, συνήθως, έχει άποψη επί παντός του επιστητού, με μία απόλυτη ισχυρογνωμοσύνη. Επίσης, σπάνια κάνει λάθος (sic), γι’ αυτό και δεν χρειάζεται να ζητήσει συγγνώμη, η οποία, εξάλλου, εκλαμβάνεται από τον ίδιο και ως υποτιμητική ενέργεια. Χαρακτηριστικό γνώρισμα ατομικισμού αποτελεί η στάση του ότι το δίκιο είναι σχεδόν πάντα με το μέρος του και ότι οι οποιεσδήποτε ευθύνες πρέπει να αναζητηθούν στους άλλους, και με μία επιρρέπεια να ασκεί αβάσιμη κριτική σε όλους και σε όλα. Αυτή η συμπεριφορά αποτελεί, δυστυχώς, στέρεο γνώρισμά του, ενεργώντας χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες των πράξεών του. Γι’ αυτό και εκδηλώνεται με παρορμητισμό, επιθετικότητα και έλλειψη ορθολογικής διαχείρισης σε οποιαδήποτε προστριβή, οδηγούμενος με ευκολία σε αμετροέπειες και σε πλήγματα κατά της αξιοπρέπειας του άλλου.

Κλείνοντας, θα υποστηρίζαμε ότι η πολιτεία οφείλει να αναβαθμίσει το σχολείο ως προς τον παιδευτικό του ρόλο, αποδίδοντας την δέουσα παιδαγωγική σημασία στις εκπαιδευτικές του διαδικασίες και να περιορίσει αποφασιστικά τον γνωσιοκεντρικό, εξετασιοκεντρικό και βαθμοθηρικό του ρόλο, ο οποίος προάγεται και ενισχύεται από την εφαρμοζόμενη εκπαιδευτική πολιτική. Επομένως, και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να αξιοποιούν τις δικές τους δυνατότητες στην κατεύθυνση προαγωγής και ενίσχυσης των διαδικασιών συλλογικότητας και συνεργασίας ανάμεσα στους μαθητές τους. Το παιδί και ο νέος είναι απαραίτητο να διαπαιδαγωγηθούν και κοινωνικοποιηθούν, τόσο στο οικογενειακό όσο και στο σχολικό περιβάλλον, με αξίες, στις οποίες κυρίαρχο ρόλο θα παίζουν πραγματικά η συλλογικότητα, η συνεργασία, ο σεβασμός στον άλλο, στο περιβάλλον και στο διαφορετικό. Αυτό συνεπάγεται, πρωτίστως, ότι και το ίδιο το σχολείο, το οποίο ασκεί πιο συστηματική αγωγή, πρέπει να αναβαθμίσει το ρόλο του στις παιδευτικές διαδικασίες που προάγουν και ενισχύουν την πληρότητα επικοινωνίας και πράξης και, τελικά, τη συγκρότηση της προσωπικότητας του μαθητή. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να συμβάλλουν, βεβαίως, τα ΜΜΕ και το στενότερο και ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα.

Πλεονεκτήματα του να μη θυμώνουμε

Μου αρέσουν οι γενναίοι· αλλά δεν αρκεί να είναι κανείς καλός
ξιφομάχος· χρειάζεται να ξέρει και ποιόν τραυματίζει. Και
πολλές φορές φανερώνει μεγαλύτερη γενναιότητα η
αποχή και η παραίτηση, με σκοπό να διαφυλάξει
κανείς τον εαυτό του για ένα εχθρό πιο άξιο.
Φ. Νίτσε

Ενώ το γέλιο έχει φανερά οφέλη για την υγεία, ο θυμός όχι μόνο επηρεάζει αρνητικά την ψυχική κατάσταση αλλά μπορεί και να προξενήσει αναρίθμητες παθήσεις. Ο ακόλουθος πίνακας απαριθμεί τις συνέπειες που προκαλούν οι δύο αντίθετες αυτές καταστάσεις:

Θυμός

-Ανεβάζει την αρτηριακή πίεση

-Προκαλεί στομαχικές ξινίλες

-Πυροδοτεί την αδρεναλίνη

-Δυσχεραίνει τη νυχτερινή ανάπαυση

-Ευνοεί την εμφάνιση ελκών

-Αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο

Συγνώμη

-Μειώνει την αρτηριακή πίεση

-Διευκολύνει την πέψη

-Ηρεμεί την αναπνοή

-Φέρνει ύπνο πανδαμάτορα

-Προκαλεί χαλάρωση

-Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα

Τελειώνοντας, αξίζει τον κόπο να ανακεφαλαιώσουμε τα όσα έλεγε ο Αριστοτέλης για το θέμα αυτό:

«Ο καθένας μπορεί να θυμώνει, αυτό είναι κάτι πολύ απλό. Αλλά να θυμώσει με το αρμόδιο πρόσωπο, στον ακριβή βαθμό, την κατάλληλη στιγμή, με τη δίκαιη πρόθεση και το σωστό τρόπο, αυτό, βεβαίως, δεν είναι και τόσο απλό».

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (4.16.1-4.17.2)

[4.16.1] Διαβὰς οὖν ξὺν μέρει τῆς στρατιᾶς ἐς τὴν Σογδιανήν, Πολυπέρχοντα δὲ καὶ Ἄτταλον καὶ Γοργίαν καὶ Μελέαγρον αὐτοῦ ἐν Βάκτροις ὑπολιπόμενος τούτοις μὲν παρήγγειλεν τήν τε χώραν ἐν φυλακῇ ἔχειν, ὡς μή τι νεωτερίσωσιν οἱ ταύτῃ βάρβαροι, καὶ τοὺς ἔτι ἀφεστηκότας αὐτῶν ἐξαιρεῖν· [4.16.2] αὐτὸς δὲ ἐς πέντε μέρη διελὼν τὴν ἅμα οἷ στρατιὰν τῶν μὲν Ἡφαιστίωνα ἄρχειν ἔταξε, τῶν δὲ Πτολεμαῖον τὸν Λάγου τὸν σωματοφύλακα· τοῖς τρίτοις δὲ Περδίκκαν ἐπέταξε· τῆς δὲ τετάρτης τάξεως Κοῖνος καὶ Ἀρτάβαζος ἡγοῦντο αὐτῷ· τὴν δὲ πέμπτην μοῖραν ἀναλαβὼν αὐτὸς ἐπῄει τὴν χώραν ὡς ἐπὶ Μαράκανδα. [4.16.3] καὶ οἱ ἄλλοι ὡς ἑκάστοις προὐχώρει ἐπῄεσαν, τοὺς μέν τινας τῶν ἐς τὰ ἐρύματα ξυμπεφευγότων βίᾳ ἐξαιροῦντες, τοὺς δὲ καὶ ὁμολογίᾳ προσχωροῦντάς σφισιν ἀναλαμβάνοντες. ὡς δὲ ξύμπασα αὐτῷ ἡ δύναμις ἐπελθοῦσα τῶν Σογδιανῶν τῆς χώρας τὴν πολλὴν ἐς Μαράκανδα ἀφίκετο, Ἡφαιστίωνα μὲν ἐκπέμπει τὰς ἐν τῇ Σογδιανῇ πόλεις συνοικίζειν, Κοῖνον δὲ καὶ Ἀρτάβαζον ὡς ἐς Σκύθας, ὅτι ἐς Σκύθας καταπεφευγέναι Σπιταμένης αὐτῷ ἐξηγγέλλετο, αὐτὸς δὲ ξὺν τῇ λοιπῇ στρατιᾷ ἐπιὼν τῆς Σογδιανῆς ὅσα ἔτι πρὸς τῶν ἀφεστηκότων κατείχετο ταῦτα οὐ χαλεπῶς ἐξῄρει.

[4.16.4] Ἐν τούτοις δὲ Ἀλεξάνδρου ὄντος Σπιταμένης τε καὶ σὺν αὐτῷ τῶν Σογδιανῶν τινες φυγάδων ἐς τῶν Σκυθῶν τῶν Μασσαγετῶν καλουμένων τὴν χώραν ξυμπεφευγότες ξυναγαγόντες τῶν Μασσαγετῶν ἱππέας ἑξακοσίους ἀφίκοντο πρός τι φρούριον τῶν κατὰ τὴν Βακτριανήν. [4.16.5] καὶ τῷ τε φρουράρχῳ οὐδὲν πολέμιον προσδεχομένῳ ἐπιπεσόντες καὶ τοῖς ξὺν τούτῳ τὴν φυλακὴν ἔχουσιν τοὺς μὲν στρατιώτας διέφθειραν, τὸν φρούραρχον δὲ ἑλόντες ἐν φυλακῇ εἶχον. θαρσήσαντες δὲ ἐπὶ τοῦ φρουρίου τῇ καταλήψει ὀλίγαις ἡμέραις ὕστερον Ζαριάσποις πελάσαντες τῇ μὲν πόλει προσβαλεῖν ἀπέγνωσαν, λείαν δὲ πολλὴν περιβαλλόμενοι ἤλαυνον.
[4.16.6] Ἦσαν δὲ ἐν τοῖς Ζαριάσποις νόσῳ ὑπολελειμμένοι τῶν ἑταίρων ἱππέων οὐ πολλοὶ καὶ ξὺν τούτοις Πείθων τε ὁ Σωσικλέους, ἐπὶ τῆς βασιλικῆς θεραπείας τῆς ἐν Ζαριάσποις τεταγμένος, καὶ Ἀριστόνικος ὁ κιθαρῳδός. καὶ οὗτοι αἰσθόμενοι τῶν Σκυθῶν τὴν καταδρομήν (ἤδη γὰρ ἐκ τῆς νόσου ἀναρρωσθέντες ὅπλα τε ἔφερον καὶ τῶν ἵππων ἐπέβαινον) ξυναγαγόντες τούς τε μισθοφόρους ἱππέας ἐς ὀγδοήκοντα, οἳ ἐπὶ φυλακῇ τῶν Ζαριάσπων ὑπολελειμμένοι ἦσαν, καὶ τῶν παίδων τινὰς τῶν βασιλικῶν ἐκβοηθοῦσιν ἐπὶ τοὺς Μασσαγέτας. [4.16.7] καὶ τῇ μὲν πρώτῃ προσβολῇ οὐδὲν ὑποτοπήσασι τοῖς Σκύθαις ἐπιπεσόντες τήν τε λείαν ξύμπασαν ἀφείλοντο αὐτοὺς καὶ τῶν ἀγόντων τὴν λείαν οὐκ ὀλίγους ἀπέκτειναν. ἐπανιόντες δὲ αὐτοὶ ἀτάκτως, ἅτε οὐδενὸς ἐξηγουμένου, ἐνεδρευθέντες πρὸς Σπιταμένους καὶ τῶν Σκυθῶν τῶν μὲν ἑταίρων ἀποβάλλουσιν ἑπτά, τῶν δὲ μισθοφόρων ἱππέων ἑξήκοντα. καὶ Ἀριστόνικος ὁ κιθαρῳδὸς αὐτοῦ ἀποθνήσκει, οὐ κατὰ κιθαρῳδὸν ἀνὴρ ἀγαθὸς γενόμενος. Πείθων δὲ τρωθεὶς ζῶν λαμβάνεται πρὸς τῶν Σκυθῶν.
[4.17.1] Καὶ ταῦτα ὡς Κρατερῷ ἐξηγγέλθη, σπουδῇ ἐπὶ τοὺς Μασσαγέτας ἤλαυνεν. οἱ δὲ ὡς ἐπύθοντο πλησίον ἐπελαύνοντά σφισι Κρατερόν, ἔφευγον ἀνὰ κράτος ὡς εἰς τὴν ἐρήμην. καὶ Κρατερὸς ἐχόμενος αὐτῶν αὐτοῖς τε ἐκείνοις περιπίπτει οὐ πόρρω τῆς ἐρήμου καὶ ἄλλοις ἱππεῦσι Μασσαγετῶν ὑπὲρ τοὺς χιλίους. [4.17.2] καὶ μάχη γίγνεται τῶν τε Μακεδόνων καὶ τῶν Σκυθῶν καρτερά· καὶ ἐνίκων οἱ Μακεδόνες. τῶν δὲ Σκυθῶν ἀπέθανον μὲν ἑκατὸν καὶ πεντήκοντα ἱππεῖς· οἱ δὲ ἄλλοι οὐ χαλεπῶς ἐς τὴν ἐρήμην διεσώθησαν, ὅτι ἄπορον ἦν προσωτέρω τοῖς Μακεδόσι διώκειν.

***

[4.16.1] Αφού, λοιπόν, πέρασε ο Αλέξανδρος στη Σογδιανή με ένα μέρος του στρατού, άφησε πίσω στα Βάκτρα τον Πολυπέρχοντα και τον Άτταλο και τον Γοργία και τον Μελέαγρο και τους διέταξε να φρουρούν την περιοχή για να μην επαναστατήσουν οι βάρβαροι που κατοικούσαν σε αυτήν, και για να υποτάξουν όσους ήταν επαναστατημένοι. [4.16.2] Χώρισε σε πέντε τμήματα τον στρατό που ήταν μαζί του και όρισε στο ένα τμήμα αρχηγό τον Ηφαιστίωνα και στο άλλο τον Πτολεμαίο, τον γιο του Λάγου, τον σωματοφύλακα. Στο τρίτο τοποθέτησε αρχηγό τον Περδίκκα, ενώ του τετάρτου τμήματος την αρχηγία ανέλαβε ο Κοίνος και ο Αρτάβαζος. Ο ίδιος ανέλαβε το πέμπτο τμήμα και προχώρησε προς τη Σογδιανή με κατεύθυνση τα Μαράκανδα. [4.16.3] Προχωρούσαν και οι άλλοι στρατηγοί ανάλογα με τις επιτυχίες τους και υπέτασσαν με τη βία όσους είχαν καταφύγει στα φρούρια, άλλοτε πάλι έπαιρναν με το μέρος τους όσους προσχωρούσαν με συνθηκολόγηση. Αφού όλος ο στρατός του έφθασε στα Μαράκανδα και επιτέθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της Σογδιανής, απέστειλε ο Αλέξανδρος τον Ηφαιστίωνα για να εγκαταστήσει ανθρώπους στις πόλεις της Σογδιανής και τον Κοίνο και τον Αρτάβαζο προς τη Σκυθία, επειδή του ανήγγειλαν ότι ο Σπιταμένης είχε καταφύγει στη χώρα των Σκυθών. Ο ίδιος με τον υπόλοιπο στρατό επιτέθηκε σε όσες περιοχές της Σογδιανής κατείχαν ακόμα οι επαναστάτες και υπέταξε και αυτές χωρίς δυσκολία.
[4.16.4] Ενώ ο Αλέξανδρος ήταν απασχολημένος με αυτά, ο Σπιταμένης και μερικοί άλλοι Σογδιανοί φυγάδες που ήταν μαζί του κατέφυγαν στη χώρα των Σκυθών που ονομάζονταν Μασσαγέτες, όπου, αφού συγκέντρωσαν εξακόσιους Μασσαγέτες ιππείς, έφθασαν σε κάποιο από τα φρούρια της Βακτριανής. [4.16.5] Επιτέθηκαν στον φρούραρχο, που δεν περίμενε καμιά εχθρική ενέργεια, και στους στρατιώτες που φρουρούσαν, σκότωσαν τους στρατιώτες και αφού συνέλαβαν τον φρούραρχο, τον φυλάκισαν. Επειδή πήραν θάρρος από την κατάληψη του φρουρίου, λίγες μέρες αργότερα πλησίασαν τα Ζαρίασπα. Αν και εγκατέλειψαν κάθε σκέψη να επιτεθούν στην πόλη, την πολιόρκησαν όμως και άρπαξαν πολλή λεία.
[4.16.6] Στα Ζαρίασπα βρίσκονταν λίγοι εταίροι, που είχαν μείνει πίσω επειδή ήταν άρρωστοι, και μαζί με αυτούς ο Πείθων, ο γιος του Σωσικλή, που ήταν υπεύθυνος της βασιλικής ακολουθίας στα Ζαρίασπα, όπως και ο Αριστόνικος ο κιθαρωδός. Μόλις αντιλήφθηκαν αυτοί την επιδρομή των Σκυθών (γιατί τώρα πια είχαν αναλάβει από την αρρώστια και μπορούσαν να κρατούν όπλα και να ιππεύουν) συγκέντρωσαν και τους μισθοφόρους ιππείς, ογδόντα περίπου που είχαν μείνει για να φυλάγουν τα Ζαρίασπα, και μερικούς βασιλικούς παίδας και εξόρμησαν κατά των Μασσαγετών. [4.16.7] Στην πρώτη επίθεσή τους οι Μακεδόνες, επειδή έπεσαν ξαφνικά πάνω στους Σκύθες που δεν το περίμεναν, τους αφαίρεσαν ολόκληρη τη λεία και σκότωσαν πολλούς από τους άνδρες που τη μετέφεραν. Ενώ όμως οι Μακεδόνες επέστρεφαν χωρίς καμιά τάξη, επειδή δεν είχαν αρχηγό, έπεσαν σε ενέδρα του Σπιταμένη και των Σκυθών και έχασαν επτά εταίρους και εξήντα μισθοφόρους ιππείς. Σκοτώθηκε εκεί και ο Αριστόνικος ο κιθαρωδός που αναδείχθηκε γενναίος άνδρας περισσότερο από ό,τι μπορούσε να είναι ένας κιθαρωδός. Τραυματίσθηκε και ο Πείθων που πιάστηκε ζωντανός από τους Σκύθες.
[4.17.1] Όταν τα ανήγγειλαν στον Κρατερό, έσπευσε κατά των Μασσαγετών. Μόλις πληροφορήθηκαν οι Μασσαγέτες ότι προχωρούσε εναντίον τους ο Κρατερός, έφυγαν ολοταχώς προς την έρημο. Ο Κρατερός ακολουθώντας τους από κοντά συνάντησε όχι μακριά από την έρημο και αυτούς τους ίδιους και άλλους ιππείς των Μασσαγετών, πάνω από χίλιους. [4.17.2] Έγινε άγρια μάχη μεταξύ των Μακεδόνων και των Σκυθών και νίκησαν οι Μακεδόνες. Από τους Σκύθες σκοτώθηκαν εκατόν πενήντα ιππείς, οι υπόλοιποι όμως Σκύθες διασώθηκαν εύκολα στην έρημο, επειδή ήταν πολύ δύσκολο για τους Μακεδόνες να τους καταδιώξουν πιο πέρα.