ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (13.155-13.230)

155 Ὣς εἰπὼν ὤτρυνε μένος καὶ θυμὸν ἑκάστου.
Δηΐφοβος δ᾽ ἐν τοῖσι μέγα φρονέων ἐβεβήκει

Πριαμίδης, πρόσθεν δ᾽ ἔχεν ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην,
κοῦφα ποσὶ προβιβὰς καὶ ὑπασπίδια προποδίζων.
Μηριόνης δ᾽ αὐτοῖο τιτύσκετο δουρὶ φαεινῷ,
160 καὶ βάλεν, οὐδ᾽ ἀφάμαρτε, κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην
ταυρείην· τῆς δ᾽ οὔ τι διήλασεν, ἀλλὰ πολὺ πρὶν
ἐν καυλῷ ἐάγη δολιχὸν δόρυ· Δηΐφοβος δὲ
ἀσπίδα ταυρείην σχέθ᾽ ἀπὸ ἕο, δεῖσε δὲ θυμῷ
ἔγχος Μηριόναο δαΐφρονος· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἥρως
165 ἂψ ἑτάρων εἰς ἔθνος ἐχάζετο, χώσατο δ᾽ αἰνῶς
ἀμφότερον, νίκης τε καὶ ἔγχεος ὃ ξυνέαξε.
βῆ δ᾽ ἰέναι παρά τε κλισίας καὶ νῆας Ἀχαιῶν
οἰσόμενος δόρυ μακρόν, ὅ οἱ κλισίηφι λέλειπτο.
Οἱ δ᾽ ἄλλοι μάρναντο, βοὴ δ᾽ ἄσβεστος ὀρώρει.
170 Τεῦκρος δὲ πρῶτος Τελαμώνιος ἄνδρα κατέκτα,
Ἴμβριον αἰχμητήν, πολυΐππου Μέντορος υἱόν·
ναῖε δὲ Πήδαιον, πρὶν ἐλθεῖν υἷας Ἀχαιῶν,
κούρην δὲ Πριάμοιο νόθην ἔχε, Μηδεσικάστην·
αὐτὰρ ἐπεὶ Δαναῶν νέες ἤλυθον ἀμφιέλισσαι,
175 ἂψ ἐς Ἴλιον ἦλθε, μετέπρεπε δὲ Τρώεσσι,
ναῖε δὲ πὰρ Πριάμῳ· ὁ δέ μιν τίεν ἶσα τέκεσσι.
τόν ῥ᾽ υἱὸς Τελαμῶνος ὑπ᾽ οὔατος ἔγχεϊ μακρῷ
νύξ᾽, ἐκ δ᾽ ἔσπασεν ἔγχος· ὁ δ᾽ αὖτ᾽ ἔπεσεν μελίη ὥς,
ἥ τ᾽ ὄρεος κορυφῇ ἕκαθεν περιφαινομένοιο
180 χαλκῷ ταμνομένη τέρενα χθονὶ φύλλα πελάσσῃ·
ὣς πέσεν, ἀμφὶ δέ οἱ βράχε τεύχεα ποικίλα χαλκῷ.
Τεῦκρος δ᾽ ὁρμήθη μεμαὼς ἀπὸ τεύχεα δῦσαι·
Ἕκτωρ δ᾽ ὁρμηθέντος ἀκόντισε δουρὶ φαεινῷ.
ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἄντα ἰδὼν ἠλεύατο χάλκεον ἔγχος
185 τυτθόν· ὁ δ᾽ Ἀμφίμαχον, Κτεάτου υἷ᾽ Ἀκτορίωνος,
νισόμενον πόλεμόνδε κατὰ στῆθος βάλε δουρί·
δούπησεν δὲ πεσών, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ.
Ἕκτωρ δ᾽ ὁρμήθη κόρυθα κροτάφοις ἀραρυῖαν
κρατὸς ἀφαρπάξαι μεγαλήτορος Ἀμφιμάχοιο·
190 Αἴας δ᾽ ὁρμηθέντος ὀρέξατο δουρὶ φαεινῷ
Ἕκτορος· ἀλλ᾽ οὔ πῃ χροὸς εἴσατο, πᾶς δ᾽ ἄρα χαλκῷ
σμερδαλέῳ κεκάλυφθ᾽· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἀσπίδος ὀμφαλὸν οὖτα,
ὦσε δέ μιν σθένεϊ μεγάλῳ· ὁ δὲ χάσσατ᾽ ὀπίσσω
νεκρῶν ἀμφοτέρων, τοὺς δ᾽ ἐξείρυσσαν Ἀχαιοί.
195 Ἀμφίμαχον μὲν ἄρα Στιχίος δῖός τε Μενεσθεύς,
ἀρχοὶ Ἀθηναίων, κόμισαν μετὰ λαὸν Ἀχαιῶν·
Ἴμβριον αὖτ᾽ Αἴαντε, μεμαότε θούριδος ἀλκῆς,
ὥς τε δύ᾽ αἶγα λέοντε κυνῶν ὕπο καρχαροδόντων
ἁρπάξαντε φέρητον ἀνὰ ῥωπήϊα πυκνά,
200 ὑψοῦ ὑπὲρ γαίης μετὰ γαμφηλῇσιν ἔχοντε,
ὥς ῥα τὸν ὑψοῦ ἔχοντε δύω Αἴαντε κορυστὰ
τεύχεα συλήτην· κεφαλὴν δ᾽ ἁπαλῆς ἀπὸ δειρῆς
κόψεν Ὀϊλιάδης, κεχολωμένος Ἀμφιμάχοιο,
ἧκε δέ μιν σφαιρηδὸν ἑλιξάμενος δι᾽ ὁμίλου·
205 Ἕκτορι δὲ προπάροιθε ποδῶν πέσεν ἐν κονίῃσι.
Καὶ τότε δὴ περὶ κῆρι Ποσειδάων ἐχολώθη
υἱωνοῖο πεσόντος ἐν αἰνῇ δηϊοτῆτι,
βῆ δ᾽ ἰέναι παρά τε κλισίας καὶ νῆας Ἀχαιῶν
ὀτρυνέων Δαναούς, Τρώεσσι δὲ κήδε᾽ ἔτευχεν.
210 Ἰδομενεὺς δ᾽ ἄρα οἱ δουρικλυτὸς ἀντεβόλησεν,
ἐρχόμενος παρ᾽ ἑταίρου, ὅ οἱ νέον ἐκ πολέμοιο
ἦλθε κατ᾽ ἰγνύην βεβλημένος ὀξέϊ χαλκῷ.
τὸν μὲν ἑταῖροι ἔνεικαν, ὁ δ᾽ ἰητροῖς ἐπιτείλας
ἤϊεν ἐς κλισίην· ἔτι γὰρ πολέμοιο μενοίνα
215 ἀντιάαν· τὸν δὲ προσέφη κρείων ἐνοσίχθων,
εἰσάμενος φθογγὴν Ἀνδραίμονος υἷϊ Θόαντι,
ὃς πάσῃ Πλευρῶνι καὶ αἰπεινῇ Καλυδῶνι
Αἰτωλοῖσιν ἄνασσε, θεὸς δ᾽ ὣς τίετο δήμῳ·
«Ἰδομενεῦ, Κρητῶν βουληφόρε, ποῦ τοι ἀπειλαὶ
220 οἴχονται, τὰς Τρωσὶν ἀπείλεον υἷες Ἀχαιῶν;»
Τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἰδομενεύς, Κρητῶν ἀγός, ἀντίον ηὔδα·
«ὦ Θόαν, οὔ τις ἀνὴρ νῦν γ᾽ αἴτιος, ὅσσον ἔγωγε
γιγνώσκω· πάντες γὰρ ἐπιστάμεθα πτολεμίζειν.
οὔτε τινὰ δέος ἴσχει ἀκήριον οὔτε τις ὄκνῳ
225 εἴκων ἀνδύεται πόλεμον κακόν· ἀλλά που οὕτω
μέλλει δὴ φίλον εἶναι ὑπερμενέϊ Κρονίωνι,
νωνύμνους ἀπολέσθαι ἀπ᾽ Ἄργεος ἐνθάδ᾽ Ἀχαιούς.
ἀλλά, Θόαν, καὶ γὰρ τὸ πάρος μενεδήϊος ἦσθα,
ὀτρύνεις δὲ καὶ ἄλλον, ὅθι μεθιέντα ἴδηαι·
230 τῶ νῦν μήτ᾽ ἀπόληγε κέλευέ τε φωτὶ ἑκάστῳ.»

***

155 Είπε, και εις όλους άναψε το θάρρος της ανδρείας.
Και μεταξύ τους μ᾽ έπαρσιν προχώρει ο Πριαμίδης
Δηίφοβος την κυκλωτήν προβάλλοντας ασπίδα
και διασκελούσεν ελαφρά μ᾽ εκείνην σκεπασμένος.
Με ακόντι τον σημάδευσεν αντίκρυ ο Μηριόνης·
160 δεν έσφαλεν, αλλ᾽ έβρηκε την ταύρινην ασπίδα
και δεν την διεπέρασε και το μακρύ κοντάρι
κάτω απ᾽ την λόγχην κόπηκε· κι εκείνος την ασπίδα
εμάκρυνε απ᾽ το σώμα του, του ανδρείου Μηριόνη
το λόγχισμα φοβούμενος· και τότ᾽ εσύρθ᾽ ο ήρως
165 στον λόχον των συντρόφων του, κι εχόλωσε η ψυχή του
ότι την νίκην έχασε και το κοντάρι εκόπη.
Κι εχύθη ευθύς διαβαίνοντας των Αχαιών τα πλοία
απ᾽ την σκηνήν άλλο μακρύ κοντάρι να σηκώσει.
Κι οι άλλοι μ᾽ ατελεύτητην βοήν επολεμούσαν,
170 πρώτος ο Τεύκρος φόνευσε τον Ίμβριον, που ήταν γόνος
του πολυΐππου Μέντορος και αυτός πριν του πολέμου
έμενεν εις το Πήδαιον, και την Μηδεσικάστην,
την κόρην είχε νυμφευθεί την νόθην του Πριάμου.
Και ότ᾽ έφθασαν των Δαναών τα ισόπλευρα καράβια
175 στην Ίλιον ήλθε κι έλαμπε με τους καλούς των Τρώων,
και ο Πρίαμος στο σπίτι του τον έβλεπε ως υιόν του.
Κάτω απ᾽ τ᾽ αυτί τον τρύπησεν ο Τεύκρος με την λόγχην
και οπίσω την ανέσπασεν· και ως μέλεγος, που σ᾽ άκρην
όρους μακρόθεν φανερού χαλκός τον ξεριζώνει,
180 σμίγει με την γην κλίνοντας τα τρυφερά του φύλλα,
έπεσε αυτός κι εβρόντησαν επάνω τ᾽ άρματά του.
Κι επάνω του ως εχύνονταν να τον γυμνώσει ο Τεύκρος,
ο Έκτωρ τον ακόντισε· τον είδ᾽ αυτός και μόλις
εξέφυγε τον χάλκινο κοντάρι· τότ᾽ ο Έκτωρ
185 το τέκνον του Ακτορίωνος Κτεάτου μες στο στήθος
λόγχισε, τον Αμφίμαχον, που ορμούσεν εις την μάχην
και κάτω εβρόντησε νεκρός και ηχούσαν τ᾽ άρματά του.
Τον Έκτορα, ως εχύνετο το κράνος ν᾽ αφαιρέσει
του Αμφιμάχου, ελόγχισεν ο Τελαμωνιάδης·
190 στην σάρκα όμως δεν έφθασεν. Ως τρομερά τον ζώναν
όλον τα χάλκιν᾽ άρματα· μόνον μες στης ασπίδος
τον ομφαλόν τον κτύπησε, με δύναμιν μεγάλην
τον έσπρωξε, ώστ᾽ εσύρθη αυτός των δυο νεκρών οπίσω,
και οι Δαναοί τους έσυραν· ο Μενεσθεύς ο θείος
195 με τον Στιχίον, αρχηγοί κι οι δυο των Αθηναίων,
έφεραν εις τους Αχαιούς το σώμα του Αμφιμάχου.
Τον Ίμβριον οι Αίαντες, ως αίγα δυο λεοντάρια,
που από τους σκύλους άρπαξαν, την φέρουν στα σιαγόνια
κρατώντας την ψηλά απ᾽ την γην ανάμεσα στα δάση,
200 ομοίως τότ᾽ οι Αίαντες εκείνον εκρατούσαν
ψηλά· και τον εγύμνωναν, και ο ήρως Οϊλιάδης
έκοψε από τον απαλόν λαιμόν του το κεφάλι,
τόσον πολύ τον χόλωσεν ο φόνος του Αντιμάχου,
και ως σφαίραν το εσφενδόνισεν ανάμεσα στα πλήθη.
205 Κι έπεσ᾽ εμπρός στου Έκτορος τα πόδια μες στο χώμα.
Και τότε οργήν αισθάνθηκεν ο Ποσειδών και πόνον
που ο ποθητός του ανεψιός φονεύθη στον αγώνα·
κι εγύριζε των Αχαιών ανάμεσα στα πλοία
να τους θαρρύνει και όλεθρον των Τρώων να γεννήσει.
210 Ο δοξαστός Ιδομενεύς εκεί τον απαντούσε,
που ερχόταν από σύντροφον μ᾽ ακόντι λαβωμένον
στο γόνα και τον έφεραν οι σύντροφοι απ᾽ την μάχην.
Τον σύστησε στους ιατρούς και αυτός εις την σκηνήν του
επήγαινε ολοπρόθυμος να πολεμήσει ακόμη.
215 Εις αυτόν είπε ο Ποσειδών με την φωνήν που επήρε
του Ανδραιμονίδη Θόαντος, οπού στην Καλυδώνα
βασίλευε των Αιτωλών και στην Πλευρώνα όλων,
και τον τιμούσαν ως θεόν: «Ειπέ μου, Ιδομενέα,
ω βουληφόρε των Κρητών, οι τρομεροί τι εγίναν
220 φοβερισμοί που οι Δαναοί φοβέριζαν τους Τρώας;»
Και των Κρητών ο αρχηγός, ο Ιδομενεύς αντείπεν:
«Θνητός δεν πταίει, Θόαντα, κανείς, όσο γνωρίζω
εγώ, και όλ᾽ ηξεύρομεν το έργον του πολέμου·
κανείς δεν ολιγοψυχεί, κανένας από φόβον
225 να ξετινάξει δεν ζητεί το βάρος του πολέμου·
πλην θέλει ο μεγαδύναμος, ως φαίνεται, ο Κρονίδης
μακράν απ᾽ τ᾽ Άργος όλοι εδώ αδόξως να χαθούμε.
Αλλά συ, Θόαντ᾽, άφοβος πολεμιστής ως πρώτα
που και άλλους, αν τους έβλεπες οκνούς, παρακινούσες,
230 σήκωνε τώρα την φωνήν τους άνδρες να εμψυχώσεις».

Αγαπάς όταν υπερβαίνεις το ναρκισσισμό σου

Η κυριότερη προϋπόθεση για να μάθει κανείς να αγαπά είναι να υπερβεί το ναρκισσισμό του. Ο ναρκισσιστικός προσανατολισμός είναι αυτός στα πλαίσια του οποίου το άτομο βιώνει ως αληθινό μόνο ό,τι υπάρχει μέσα του, ενώ τα φαινόμενα του έξω κόσμου δεν έχουν καμία απολύτως υπόσταση από μόνα τους και δεν τα καταλαβαίνει παρά μόνο αν είναι ωφέλιμα ή επικίνδυνα για το ίδιο.

Ο αντίθετος πόλος του ναρκισσισμού είναι η αντικειμενικότητα, με άλλα λόγια η ικανότητα να βλέπει κανείς τους ανθρώπους και τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, αντικειμενικά, και να είναι σε θέση να διαχωρίσει την αντικειμενική εικόνα από την εικόνα που διαμορφώνεται ανάλογα με τους φόβους και τις επιθυμίες του.

Όλες οι μορφές των ψυχώσεων φανερώνουν ακραίου βαθμού ανικανότητα να είναι κανείς αντικειμενικός. Για τον παράφρονα, η μοναδική πραγματικότητα που υπάρχει είναι αυτή που έχει μέσα του, η πραγματικότητα των φόβων και των επιθυμιών του.

Βλέπει τον εξωτερικό κόσμο ως σύμβολο του δικού του εσωτερικού κόσμου, ως δημιούργημά του. Αυτό το κάνουμε όλοι μας όταν ονειρευόμαστε. Στο όνειρό μας δημιουργούμε συμβάντα, σκηνοθετούμε δράματα, τα οποία είναι εκφράσεις των επιθυμιών μας (όπως επίσης μερικές φορές και των διαισθήσεων και των εκτιμήσεών μας).

Για όση ώρα κοιμόμαστε, είμαστε πεπεισμένοι ότι αυτά που συμβαίνουν στα όνειρά μας είναι πραγματικά, όπως η πραγματικότητα που αντιλαμβανόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι.

Το παράφρον άτομο ή αυτός που ονειρεύεται αποτυγχάνει πλήρως να έχει μία αντικειμενική εικόνα του εξωτερικού κόσμου. Όμως όλοι είμαστε λίγο ή πολύ παράφρονες, λίγο ή πολύ χαμένοι μέσα στα όνειρά μας. Όλοι μας έχουμε μία αντικειμενική άποψη του κόσμου, μία εικόνα παραμορφωμένη από τον ναρκισσιστικό προσανατολισμό μας.

Μια γυναίκα για παράδειγμα τηλεφωνεί στο γιατρό και του λέει ότι θέλει να τον επισκεφτεί στο ιατρείο του το ίδιο απόγευμα. Ο γιατρός της απαντά ότι δεν έχει ελεύθερο ραντεβού αυτό το απόγευμα, αλλά μπορεί να τη δει την επόμενη μέρα.

Εκείνη τότε του λέει: «Μα, γιατρέ, μένω πολύ κοντά στο ιατρείο σας» Δεν μπορεί να καταλάβει ότι το γεγονός πως η ίδια μένει τόσο κοντά στο ιατρείο του δεν αλλάζει κάτι στον διαθέσιμο χρόνο του γιατρού.

Βιώνει την όλη κατάσταση ναρκισσιστικά: από τη στιγμή που εκείνη προλαβαίνει γιατί είναι κοντά, προλαβαίνει και ο γιατρός, η μοναδική πραγματικότητα για αυτήν είναι ο ίδιος ο εαυτός της.

Λιγότερο ακραίες -ή λιγότερο φανερές- είναι οι παραμορφώσεις της πραγματικότητας που τόσο συχνά προκύπτουν στις διαπροσωπικές σχέσεις. Πόσοι και πόσοι γονείς δεν εκτιμούν τις αντιδράσεις των παιδιών τους με κριτήριο το αν είναι υπάκουα, αν τους προξενούν χαρά, αν τους κάνουν υπερήφανους και πάει λέγοντας, αντί να κατανοούν, ή έστω να ενδιαφέρονται, για το τι νιώθει το ίδιο το παιδί μέσα του και σε σχέση με τον εαυτό του;

Και μήπως είναι λίγοι οι σύζυγοι οι οποίοι έχουν την εντύπωση πως οι γυναίκες τους είναι αυταρχικές, επειδή εξαιτίας της δικής τους προσκόλλησης στη μητέρα τους ερμηνεύουν την κάθε τους απαίτηση σαν περιορισμό της ελευθερίας τους;

Από την άλλη πλευρά, πόσες γυναίκες δεν θεωρούν τους συζύγους τους ανίκανους ή ανόητους, επειδή δεν εξυψώνονται στη φανταστική εικόνα του λαμπρού ιππότη που ίσως είχαν πλάσει αυτές στα παιδικά τους χρόνια;

Η ικανότητα να σκέφτεσαι αντικειμενικά είναι η λογική σκέψη. Η ψυχική στάση που βρίσκεται πίσω από τη λογική σκέψη είναι η ταπεινότητα. Το να είσαι αντικειμενικός, να χρησιμοποιείς δηλαδή τη λογική σου, είναι δυνατόν μόνο αν έχεις κατορθώσει να φτάσεις σε μία στάση ταπεινότητας.

Με άλλα λόγια, αν έχεις καταφέρει να απελευθερωθείς από τις φαντασιώσεις παντογνωσίας και παντοδυναμίας που είχες για τον εαυτό σου όταν ήσουν παιδί.

Όσον αφορά το ζήτημα άσκηση της αγάπης που εξετάζουμε εδώ, αυτό σημαίνει: η αγάπη εξαρτάται από την αντίστοιχη απουσία ναρκισσισμού και απαιτεί την καλλιέργεια της ταπεινότητας, της αντικειμενικότητας και της λογικής.

Ολόκληρη η ζωή του ανθρώπου θα πρέπει να είναι αφιερωμένη σε αυτόν τον σκοπό.

Η ταπεινότητα και η αντικειμενικότητα είναι καθολικές, όπως ακριβώς και η αγάπη. Δεν μπορώ να είμαι πραγματικά αντικειμενικός σχετικά με την οικογένειά μου, αν δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός και σχετικά με τον ξένο επίσης. Και αντιστρόφως βέβαια.

Αν θέλω να μάθω την τέχνη της αγάπης, πρέπει να αγωνίζομαι για την αντικειμενικότητα σε κάθε κατάσταση και να αποκτήσω ευαισθησία απέναντι σε κάθε έλλειψη αντικειμενικότητας από μέρους μου.

Πρέπει να προσπαθώ πάντοτε να βλέπω τη διαφορά ανάμεσα στην εικόνα που εγώ έχω σχηματίσει για ένα άτομο και τη συμπεριφορά του έτσι όπως είναι παραμορφωμένη από το ναρκισσισμό μου, και την πραγματικότητα του ατόμου αυτού έτσι όπως υπάρχει από μόνη της, ανεξάρτητα από τα δικά μου συμφέροντα, τις ανάγκες μου, τους φόβους μου.

Το να αποκτήσει κανείς την ικανότητα της αντικειμενικότητας και της λογικής είναι ο μισός δρόμος για να μάθει την τέχνη της αγάπης. Όμως η αντικειμενικότητα πρέπει να κατακτηθεί σε σχέση με κάθε άνθρωπο με τον οποίο ερχόμαστε σε επαφή.

Αν κάποιος θελήσει να κρατήσει την αντικειμενικότητά του μόνο για το πρόσωπο που αγαπά και πιστεύει ότι του είναι περιττή στις σχέσεις του με τον υπόλοιπο κόσμο, σύντομα θα ανακαλύψει ότι αποτυγχάνει σε όλες ανεξαιρέτως τις σχέσεις του.

Η ικανότητα να αγαπάμε εξαρτάται από την ικανότητά μας να απελευθερωθούμε από το ναρκισσισμό μας και από τη ναρκισσιστική προσκόλληση στη μητέρα ή στη φυλή. Εξαρτάται από την ικανότητά μας να ωριμάσουμε, να προσανατολιστούμε με δημιουργικό τρόπο στις σχέσεις μας με τον κόσμο και με τον εαυτό μας.

Οι πυλώνες της οικογενειακής κουλτούρας

Η «κουλτούρα» της οικογένειάς σας είναι οι εμπειρίες που δημιουργείτε όλοι μαζί ως οικογένεια. Είναι μια σύνθετη ιστορία πεποιθήσεων, στάσεων, αξιών, διαθέσεων, προσδοκιών, συνηθειών, ρόλων και άλλων στοιχείων.

Έχουμε συνήθως την εντύπωση ότι η κουλτούρα συνδέεται μόνο με χώρες ή με μεγάλες κοινωνίες. Ωστόσο, οι κοινωνικοί επιστήμονες λένε ότι ακόμα και οι μεμονωμένες οικογένειες έχουν τη δική τους κουλτούρα.

Η κουλτούρα κάθε οικογένειας είναι ισχυρή, δημιουργεί τον κόσμο μέσα στον οποίο τα παιδιά μεγαλώνουν. Οι ευτυχισμένες οικογένειες δημιουργούν συνειδητά θετικές οικογενειακές κουλτούρες.

Αξίες

Οικογενειακές αξίες όπως η ακεραιότητα, ο σεβασμός, η ειλικρίνεια, η ευθύνη τους ενός για τον άλλο και για την ευρύτερη κοινότητα, η δικαιοσύνη, διδάσκονται μέσα από ζωντανά παραδείγματα. Όπως ζείτε εσείς έτσι θα μάθουν να ζουν και τα παιδιά σας.

Δεν ωφελεί σε τίποτα να λέμε ότι ο σεβασμός είναι μια οικογενειακή αξία αν στο σπίτι υπάρχει συχνά έλλειψη σεβασμού. Αυτές οι αξίες πρέπει να στηρίζονται ενεργά, για να γίνουν ένας τρόπος ύπαρξης και δημιουργίας σχέσεων μέσα στην οικογένεια.

Να μιλάτε επίσης τακτικά γι' αυτές. Και κάτι ακόμα πιο σημαντικό ακολουθήστε τις αξίες με συνέπεια στη ζωή σας.

Προδιαθέσεις

Το Λεξικό της Οξφόρδης ορίζει τη λέξη προδιάθεση ως «Μια έμφυτη ποιότητα του νου και του χαρακτήρα ενός ατόμου», και δίνει ως συνώνυμα τις λέξεις χαρακτήρας, ιδιοσυγκρασία και νοοτροπία. Κατά τη γνώμη μου, στην προδιάθεση εμπεριέχονται επίσης οι έννοιες της στάσης και της αυτοεκτίμησης.

Ποιος είναι ο χαρακτήρας σας; Ποιος είναι ο χαρακτήρας του συντρόφου σας; Ποια χαρακτηριστικά έχει ο τρόπος σκέψης σας; Προσεγγίζεται τα πράγματα με θετικό ή αρνητικό τρόπο -βλέπετε το ποτήρι μισογεμάτο ή μισοάδειο; Τι ιδιοσυγκρασία έχετε; Είστε γενικά ήρεμοι και χαλαροί ή βρίσκεστε διαρκώς σε ένταση; Εκνευρίζεστε εύκολα ή έχετε την ικανότητα να αφήνετε τα πράγματα να εξελίσσονται ήρεμα; Είστε προσήνεις; Είστε τελειομανείς; Εκτιμάτε τον εαυτό σας; Ή μήπως έχετε χαμηλή αυτοεκτίμηση;

Όλα τα παραπάνω έχουν ιδιαίτερη σημασία για το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά σας και είναι ένα κομμάτι από το παζλ της οικογενειακής σας κουλτούρας. Είναι πιθανό εσείς και ο σύντροφός σας να έχετε διαφορετικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα.

Ο δικός μου σύζυγος είναι πιο θετικός και χαλαρός, ενώ εγώ είμαι κάπως τελειομανής και αποσυντονίζομαι εύκολα. Τα παιιδά μας έχουν πάρει τα διαφορετικά χαρακτηριστικά και γνωρίσματά μας. Τo ένα παιδί είναι πιο επιρρεπές στο άγχος, όπως εγώ. Το άλλο είναι ήρεμο, όπως ο μπαμπάς του. Είναι έμφυτα αυτά τα χαρακτηριστικά ή τα καλλιεργεί το περιβάλλον; Δεν έχω ιδέα -μάλλον και τα δύο. Η ουσία είναι ότι χρειάζεται να μάθουμε να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο και να συμβιβάζουμε όλες τις διαφορετικές προδιαθέσεις που συνυπάρχουν στο σπίτι, προκειμένου να ζούμε αρμονικά.

Το ξέρατε ότι η αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι μεταδοτική;

Σε ένα άρθρο της με τίτλο «Είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση μεταδοτική;» η ψυχοθεραπεύτρια Katie Hurley τονίζει: «Μια έρευνα που έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό Journal of Personality and Social Psychology αναφέρει ότι, ενώ η θετική αναθεώρηση των πραγμάτων με τη βοήθεια φίλων και αγαπημένων μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση στους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, το να παρηγορεί κανείς έναν φίλο με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι εξουθενωτικό για τον παρηγορητή και ίσως τον κάνει να νιώσει χειρότερα για τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί πράγματι να είναι μεταδοτική».

Επομένως είναι σημαντικό να φροντίζετε καλά τον εαυτό σας και να κάνετε την απαραίτητη προσωπική δουλειά ώστε να γίνετε ένα θετικό άτομο. Είναι πολύ πιο εύκολο να γίνει κανείς θετικός γονιός όταν έχει θετικά συναισθήματα!

Προσδοκίες

Αυτό που προσδοκάτε από το παιδί σας είναι πολύ σημαντικό, και δεν εννοώ απλώς το να περιμένετε ότι θα τακτοποιεί το δωμάτιό του. Μιλάω για την προσδοκία σας να γίνει το παιδί σας ένα καλό κι ευγενικό άτομο, ικανό να αντιμετωπίζει με επιμονή και σθένος τις δυσκολίες, να παίρνει σοφές αποφάσεις και να μαθαίνει από τα λάθη του.

Τα παραπάνω δεν είναι άσχετα με το τι προσδοκίες έχετε από τον σύντροφό σας, επειδή έτσι δίνετε μια εικόνα τού τι θα πρέπει να περιμένουν στο μέλλον τα παιδιά σας από τους δικούς τους συντρόφους. Επιπλέον, τα παιδιά μαθαίνουν πράγματα για το ρόλο των φύλων, γεγονός που θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους του αντίθετου αλλά και του ίδιου φύλου.

Πέρα από τις προσδοκίες σας από τις σχέσεις, τα παιδιά μαθαίνουν τι προσδοκάτε από την κοινωνία, από τους ανθρώπους διαφορετικής προέλευσης και φυλής, από τους εργοδότες και την εργασία, από την κυβέρνηση και τους πολιτικούς, από τους σερβιτόρους και τους πυροσβέστες...

Μαθαίνουν για τις προσδοκίες σας σε ό,τι έχει να κάνει με την έλλειψη και την αφθονία, την κακή και την καλή τύχη, τις δυσκολίες και τις ευτυχισμένες στιγμές. Οι προσδοκίες σας συχνά περνούν απευθείας στα παιδιά σας και ξαφνικά έχετε ένα ολόκληρο σπίτι γεμάτο προσδοκίες, οι οποίες παίζουν ζωτικό ρόλο στην κουλτούρα της οικογένειάς σας.

Συνήθειες

Όπως και καθετί άλλο, τα παιδιά μας υιοθετούν τις συνήθειές μας, τόσο τις καλές όσο και τις κακές. Έχει κάποιος τη συνήθεια να φωνάζει; Δεν είναι δύσκολο να καταλάβετε πώς οι φωνές επηρεάζουν την οικογενειακή του κουλτούρα. Το ίδιο ισχύει και για τη συνήθεια να γευματίζει όλη η οικογένεια μαζί ορισμένες φορές την εβδομάδα.

Προσπαθήστε λοιπόν να διαμορφώσετε και/ή να συνεχίζετε να έχετε θετικές συνήθειες. Ένας καλός εμπειρικός κανόνας είναι ότι αν δεν θέλετε τα παιδιά σας να υιοθετήσουν μια κακή συνήθεια, χρειάζεται να την εγκαταλείψετε πρώτα εσείς οι ίδιοι.

Αυτό βέβαια ισχύει μόνο για τις συνήθειες, γιατί ο γενικός κανόνας είναι ότι τα παιδιά θα αρπάξουν τα περισσότερα από όσα θα πετάξετε, όπως γαριδάκια και πιθανώς αποφάγια!

Επικοινωνία

Ποια οικογένεια είναι πιο ευτυχισμένη -αυτή στην οποία η επικοινωνία είναι θετική και χαρακτηρίζεται από σεβασμό ή εκείνη της οποίας τα μέλη κατηγορούν, επικρίνουν και φωνάζουν ο ένας στον άλλο;

Είναι προφανές ότι η θετική επικοινωνία δημιουργεί θετικούς δεσμούς, επομένως προσπαθήστε να βελτιώσετε αυτές τις δεξιότητες επικοινωνίας.

Επίλυση συγκρούσεων

Η επίλυση συγκρούσεων αποτελεί μια πτυχή της επικοινωνίας, αλλά είναι τόσο σημαντική για την οικοδόμηση μιας θετικής οικογενειακής κουλτούρας που αξίζει να συζητηθεί ξεχωριστά.

Έχει τεράτια σημασία να διαμορφώσετε διαδικασίες ειρηνικής επίλυσης των συγκρούσεων, να τις διδάξετε στο παιδί σας και να επιμένετε να εφαρμόζονται από όλους στο σπίτι. Είναι αναπόφευκτο να υπάρχουν συγκρούσεις όταν κάτω από την ίδια στέγη ζουν διαφορετικές προσωπικότητες, και ο τρόπος διαχείρισής τους μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αποκαταστήσει ή να καταστρέψει μια σχέση.

Παραδόσεις

Οι σταθερές διαδικασίες και οι οικογενειακές παραδόσεις κάνουν πιο στέρεη τη δομή της οικογένειας και βοηθούν τα παιδιά να νιώσουν ότι ανήκουν σε κάτι ευρύτερο. Όπως είπαμε, οι καθημερινές συνήθειες παίζουν μεγάλο ρόλο στην οικογενειακή κουλτούρα. Αλλά και οι εβδομαδιαίες συνήθειες -για παράδειγμα, μια οικογενειακή βραδιά κατά την οποία βλέπετε ταινίες ή βγαίνετε όλοι μαζί για φαγητό, η παρακολούθηση μιας θρησκευτικής λειτουργίας ή οι επέτειοι με την ευρύτερη οικογένεια -δίνουν πνοή στην οικογενειακή κουλτούρα σας.

Παραδόσεις σχετικές με γενέθλια, διακοπές, οικογενειακές συναντήσεις και γιορτές συνεισφέρουν επίσης ουσιαστικά.

Aldo Carotenuto: Το αίσθημα της μοναξιάς πηγάζει από την επίγνωση της ατομικότητάς μας

Ο καθένας συναντάει τον άλλον και πίσω από τον άλλο τον ίδιο του τον εαυτό.

Όσο κι αν αγαπήσουμε κάποιον κι όσο κι αν αυτός μπορέσει να ανταποδώσει τα αισθήματά μας, η πιθανότητα να τον χάσουμε πάντα υπάρχει.

Πρέπει να είμαστε μόνοι, να νιώσουμε τη μοναξιά για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει η παρουσία του άλλου.

Η επιθυμία μας έχει να κάνει κυρίως με τη φαντασία μας. Για να μπορέσουμε να δεχτούμε την απουσία, πρέπει να εσωτερικεύσουμε τον άλλο.

Αυτό που ψάχνουμε να βρούμε στον άλλον έχει τις καταβολές του βαθιά μέσα μας. Δεν υπάρχει άλλη εμπειρία που να μας φέρνει σ’ επαφή με το ασυνείδητο όσο ο έρωτας. Μόνο με αυτόν μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και να έρθουμε αντιμέτωποι με τη σκοτεινή πλευρά της ζωής. Πρόκειται όμως για κάτι επώδυνο.

Το άτομο κρίνεται από τον τρόπο που χρησιμοποιεί τη δύναμή του, όχι από το αν έχει ή δεν έχει δύναμη. Είναι αναγκαίο, επομένως να αγωνιστούμε για τον εαυτό μας και γι αυτό που θεωρούμε σωστό.

Η απώλεια και η εγκατάλειψη μας καταδικάζουν στη μοναξιά. Δεν υπάρχει πιο τραγική εμπειρία από το να μας εγκαταλείψει το αγαπημένο μας πρόσωπο και οποιαδήποτε παρέμβαση για ανακούφιση και παρηγοριά είναι πολύ δύσκολη, γιατί δεν υπάρχουν επιχειρήματα ικανά να επιδράσουν στον πυρήνα της προσωπικότητας που έχει δεχτεί το πλήγμα.

Το αίσθημα της μοναξιάς πηγάζει από την επίγνωση της ατομικότητάς μας.

Ο κάθε άνθρωπος είναι μάρτυρας της ζωής του. Δε μπορεί παρά ο καθένας να είναι το αποτέλεσμα μιας απόλυτα προσωπικής και μοναδικής ιστορίας.

Από το να αντιληφθούμε την εσωτερική μας κατάσταση ως το να την μεταδώσουμε υπάρχει τεράστια απόσταση. Ο λόγος προδίδει τη βαθύτερη σημασία αυτού που θέλουμε να εκφράσουμε.

Ο προσωπικός πόνος έχει νόημα μόνο για εκείνον που τον βιώνει μέσα του κι όχι για εκείνον που απλώς τον πληροφορείται. Η ωρίμανσή μας εξαρτάται από το πόσο θα κατανοήσουμε ότι οι άλλοι δεν μπορούν να αγγίξουν τα όρια της ζωής μας, ούτε να τα ερμηνεύσουν.

Ξέρουμε πως η προσωπικότητά μας αναπτύσσεται μόνο υπό την ώθηση αυτού που μας λείπει.

Η ενηλικίωση συνδέεται και με την τεράστια επιθυμία να αποκτήσουμε αυτό που όταν ήμαστε παιδιά μάς ήταν απαγορευμένο. Θα έλεγα ότι, από μια άποψη, είμαστε τυχεροί που η διάσταση της παιδικότητας δεν εξαλείφεται εντελώς.

Μπροστά το υπαρξιακό αδιέξοδο μόνο μία στάση υπάρχει: εκείνη που μας επιτρέπει να δημιουργούμε διαρκώς τη ζωή μας.

Στην πραγματικότητα είμαστε ελεύθεροι μόνο όταν δεχτούμε την πιθανότητα να παραμείνουμε για πάντα ανικανοποίητοι.

Ο καθένας έχει τη δική του προσωπική αντίληψη για τη ζωή, αλλά υπάρχουν κοινοί παρανομαστές που διαμορφώνουν ομοιότητες στις ανάγκες και στις απαιτήσεις. Δεν χωρά αμφιβολία πως η ζωή είναι γεμάτη από σχέσεις, από μια σταθερή αναμέτρηση με τον Άλλο, αποτελεί μια διαλεκτική με τον ψυχικό κόσμο της γυναίκας και του άνδρα.

Όταν μια σχέση αποτυγχάνει και οδηγείται στην καταστροφή, ο άνθρωπος δύσκολα αποδέχεται τα σφάλματά του, αναγνωρίζει τα λάθη του, αναλαμβάνει το βάρος της ευθύνης του.

Όταν μια σχέση στερεύει, είναι σωστό να αναθεωρηθούν τα πάντα. Η γυναίκα που αντιλαμβάνεται ότι ο δεσμός δεν παρέχει ικανοποίηση και ενέργεια, έρχεται αντιμέτωπη με μια σειρά από ερωτήματα και αμφιβολίες. Ενώ ο άντρας συνεχίζει ατάραχος τη ζωή του, η γυναίκα πανικοβάλλεται και σπεύδει να λύσει με απόλυτη προτεραιότητα τα προβλήματα της σχέσης.

Η γυναίκα που βρίσκει το κουράγιο και τη δύναμη να ξεπεράσει τις δυσκολίες μεταμορφώνεται, γίνεται άλλος άνθρωπος.

Καταστάσεις όπως η προδοσία κάνουν τους ανθρώπους να γεύονται το δράμα της απόρριψης και της περιφρόνησης. Είναι μια οδυνηρή εμπειρία που αποδιοργανώνει τη ζωή και συχνά εξωθεί σε επικίνδυνες αντιδράσεις.

Η ταραχή και η αναστάτωση κατά την προδοσία οφείλεται στο γεγονός ότι εκ γενετής μαθαίνουμε να ζούμε σε συνάρτηση με το ενδιαφέρον του άλλου. Η ζωή έχει νόημα γιατί κάποιος άλλος μας σκέφτεται, κάτι που άμεσα συσχετίζεται με την επιβίωσή μας.

Όλοι ξέρουμε ότι, για να επιβιώσουμε στον κόσμο που μας περιβάλει, η βοήθεια είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Αυτό που ίσως δεν υπολογίζουμε είναι ότι τη βοήθεια πρέπει να την κερδίσουμε με βασική προϋπόθεση το θάρρος.

Οφείλουμε να επιδεικνύουμε το θάρρος μας πριν ξεκινήσουμε για το άγνωστο που αντιπροσωπεύει ο λαβύρινθος, πριν αρχίσουμε την προσπάθεια για τα μεγάλα επιτεύγματα. Καθώς δεν είναι δεδομένη η βοήθεια, το αληθινό θάρρος εκδηλώνεται όταν, τη μοιραία στιγμή που αποφασίζουμε να μπούμε «στο λαβύρινθο της ζωής» και να προχωρήσουμε άοπλοι μέσα στο δάσος, ενεργοποιούμε συγκεκριμένους ψυχολογικούς μηχανισμούς που μας δίνουν τη δύναμη να υπερβούμε τα εμπόδια.

Κι όπως συμβαίνει συνήθως στη ζωή του ανθρώπου που έχει να αντιμετωπίσει κινδύνους και αντίξοες συνθήκες, η ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προέλθει μόνον από ένα άτομο.

 Aldo Carotenuto, Έρως και Πάθος

Όταν η δυσαρέσκεια και ο θυμός κυριαρχούν στην οικογενειακή ζωή

Η μεγαλύτερη πρόκληση όταν κανείς ζει με ένα συνεχώς θυμωμένο άτομο είναι να μην γίνει και εκείνος το ίδιο. Η ισχυρή μετάδοση της δυσαρέσκειας και του θυμού και η σχεδόν αυτόματη αντιδραστικότητα σε αυτά μπορεί εύκολα να μας μετατρέψει σε κάτι που δεν είμαστε. Η δεύτερη μεγαλύτερη πρόκληση για τους συντρόφους που επιλέγουν να παραμείνουν σε σχέσεις με αγανακτισμένους ή θυμωμένους ανθρώπους είναι να τους κάνουν να αλλάξουν.

Ποια είναι τα εμπόδια που δυσκολεύουν την αλλαγή

Πιθανόν να παρεμποδίσουν κάθε προσπάθεια αλλαγής της συνηθισμένης δυσαρέσκειας/εχθρότητας:

– Συνήθεια των κατηγοριών

– Αυτόματη αρνητική στάση στα ερεθίσματα

– Ταυτότητα της θυματοποίησης

– Προσωρινός ναρκισσισμός.

Η συνήθεια των κατηγοριών

Ο περισσότερος προβληματικός θυμός – αυτός που μας κάνει να ενεργούμε ενάντια στα συμφέροντά μας – τροφοδοτείται από τη συνήθεια να κατηγορούμε τους άλλους για δυσάρεστες συναισθηματικές καταστάσεις. Οι χρόνια αγανακτισμένοι, θυμωμένοι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να επιρρίπτουν την αιτία των δυσάρεστων συναισθηματικών τους καταστάσεων σε κάποιον άλλον, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να αυτορρυθμιστούν.

Η αυτορρύθμιση παράγει ενέργεια και αυτοπεποίθηση, επιτρέποντάς μας να βελτιώσουμε τις καταστάσεις, αντί να κατηγορούμε γι’ αυτές κάποιον άλλο. Αντί της αυτορρύθμισης, πολλοί άνθρωποι βασίζονται στην ενέργεια (της αδρεναλίνης) και την αυτοπεποίθηση που προέρχεται από τη δυσαρέσκεια και το θυμό, με τον ίδιο τρόπο που πολλοί περισσότεροι έχουν συνηθίσει να παίρνουν ένα φλιτζάνι καφέ πρωί-πρωί. Η τόνωση της ενέργειας και της αυτοπεποίθησης μέσω του θυμού διαρκεί περίπου όσο και η επίδραση ενός φλιτζανιού καφέ, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να παραμείνουν αγανακτισμένοι τον περισσότερο καιρό για να νιώσουν αυτοπεποίθηση και ενέργεια.

Ο νόμος των κατηγοριών: Αυτά τα άτομα μπορεί να ξεκινήσουν κατηγορώντας αφεντικά, συναδέλφους, γείτονες ή πολιτικούς, αλλά αργά ή γρήγορα, αυτό θα στραφεί στους/στις συντρόφους τους. Ο αγανακτισμένος ή θυμωμένος σύντροφός σας είναι πιθανό να σας κατηγορεί για όλα τα προβλήματα της σχέσης – αν όχι της ζωής γενικότερα – και επομένως δεν θα έχει μεγάλο κίνητρο να αλλάξει.

Αυτόματη αρνητική στάση

Οι καταστάσεις θυμού και αγανάκτησης χαρακτηρίζονται από στενή και άκαμπτη σκέψη που μεγεθύνει μόνο τις αρνητικές πτυχές συμπεριφορών και καταστάσεων. Έχουν την τάση να αποδίδουν κακοήθεια, ανικανότητα ή ανεπάρκεια σε όσους διαφωνούν μαζί τους, γεγονός που καθιστά τη διαπραγμάτευση, και πολύ περισσότερο τη θετική αλλαγή, εξαιρετικά δύσκολη.

Είναι πιθανό να αντιλαμβάνονται τις ειλικρινείς προσπάθειες να τους βοηθήσουν ως χειραγώγηση, αν όχι ως κακοποίηση. Η χρόνια δυσαρέσκεια και ο θυμός είναι εκφυλιστικές καταστάσεις, καθώς οι αντιδράσεις που προκαλούν στους άλλους επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Το συναισθηματικό τους εύρος και η επακόλουθη κοσμοθεωρία τους γίνονται στενότερα και πιο άκαμπτα, ενώ πρέπει να γίνουν ευρύτερα και πιο ευέλικτα.

Το «χαρτί» του θύματος

Οι αγανακτισμένοι, θυμωμένοι άνθρωποι θεωρούν ότι απλώς αντιδρούν σε έναν άδικο κόσμο. Συχνά αισθάνονται προσβεβλημένοι από αυτό που αντιλαμβάνονται ως γενική αναλγησία στις «ανάγκες» τους. Ως αποτέλεσμα, είναι πιθανό να νιώθουν ότι τους επιτίθεται κάθε άτομο που επιχειρεί να τους δείξει ότι μπορεί να έχουν άδικο. Δείχνουν ελάχιστη ανησυχία για τις αρνητικές επιπτώσεις της συμπεριφοράς τους στους άλλους.

Καθοδηγούμενοι από υψηλά πρότυπα για το τι θα έπρεπε να λαμβάνουν από τους άλλους και τι θα έπρεπε να κάνουν οι άλλοι άνθρωποι γι’ αυτούς, οι θυμωμένοι και αγανακτισμένοι αισθάνονται συχνά απογοητευμένοι και προσβεβλημένοι.

Προσωρινός ναρκισσισμός

Όλοι είναι ναρκισσιστές όταν είναι θυμωμένοι ή αγανακτισμένοι. Στην έξαρση της αδρεναλίνης ακόμη και του χαμηλού βαθμού θυμού, όλοι αισθάνονται ότι έχουν δικαίωμα και ότι είναι πιο σημαντικοί από εκείνους που έχουν διεγείρει το θυμό τους. Όλοι έχουν μια διογκωμένη αίσθηση αυτοπεποίθησης (αν όχι αλαζονείας), έχουν κίνητρο για χειραγώγηση και είναι ανίκανοι για ενσυναίσθηση, ενώ είναι θυμωμένοι ή αγανακτισμένοι. Ο ναρκισσισμός δεν προκαλεί δυσαρέσκεια και θυμό, αλλά η χρόνια δυσαρέσκεια και ο θυμός μοιάζουν με ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας. Μόλις μάθουν και εξασκηθούν οι δεξιότητες αυτορρύθμισης, τα συμπτώματα της διαταραχής προσωπικότητας συχνά φαίνεται να εξαφανίζονται σε όσους ήταν χρόνια αγανακτισμένοι ή θυμωμένοι.

Μπορούμε να βοηθήσουμε τον/τη σύντροφό μας να αλλάξει;

Όταν η δυσαρέσκεια ή ο θυμός κυριαρχούν στο αμυντικό σύστημα ενός ατόμου, η εστίαση σε συγκεκριμένα σημεία που προκαλούν δυσαρεστημένες ή θυμωμένες αντιδράσεις θα επιφέρει μικρή προσωρινή βελτίωση στην καλύτερη περίπτωση. Η δυσαρέσκεια και ο θυμός σύντομα θα μεταφερθούν σε κάποιο άλλο πρόβλημα ή ζήτημα.

Εφόσον οι ειλικρινείς προσπάθειες να κάνετε τον σύντροφό σας να αλλάξει είναι πιθανό να εκληφθούν ως χειραγώγηση, είναι επιτακτική ανάγκη να εστιάσετε στη δική σας επούλωση και ευημερία. Ανακτήστε τη βασική σας αξία που χάθηκε στην ομίχλη του να προσέχετε συνεχώς τι λέτε και κάνετε για να μην προκαλέσετε.

Αυτό ακριβώς, δηλαδή το να απομακρυνθείτε από μια υποβιβαστική και τοξική σχέση, μπορεί να λειτουργήσει αφυπνιστικά για το/τη σύντροφό σας.

Ό,τι υπάρχει μέσα μας ακτινοβολείται και θα το λάβουν αυτοί που θα το αναζητήσουν

Είμαι στη ζωή περιμένοντας να βρω το νόημα και τον σκοπό μου.

Κάποιος περιμένει κάτι από μένα, για κάποιο λόγο έγιναν όλα αυτά…

Τι ακριβώς περιμένει η ζωή από εμένα;

Θα ήταν πολύ πεζό να είχαν γίνει όλα για το τίποτα.

Να μην υπήρχε τίποτα πριν και τίποτα μετά.

Να μην μάθω ποτέ από που ήρθα και που πάω…

Κι όμως, η αγωνία αυτή ίσως καταστρέφει το τώρα, το ταξίδι και τον σκοπό.

Κι αν πάλι αυτό είναι λάθος, ένα είναι σίγουρο:

«Αναζητώντας το νόημα έξω από εμένα, περνάει ο χρόνος και ξεχνάω να δω την μοναδική αλήθεια, το μέσα μου, το είναι μου…»

Δεν είμαι τίποτα παραπάνω απ’ ό,τι είμαι, αλλά και τίποτα λιγότερο…

Όμως είμαι!

«Υπόσχομαι στον εαυτό μου, να μάθω αυτό που είμαι, να το αγαπάω, να μιλάω μαζί του και να μην το προδώσω ποτέ…»

Η πολλή σε βάθος ανάλυση και η λογική αντιμετώπιση υπαρξιακών ερωτημάτων, οδηγούν τον ανθρώπο συχνά στην ανασφάλεια και στην παραίτηση από τη ζωή.

Η παραίτηση από τη ζωή δεν ξεκινάει όταν αρχίσει να σβήνει το πνεύμα και να μην ακολουθεί το σώμα επειδή πέρασαν τα χρόνια, η παραίτηση από τη ζωή ξεκινάει… – Tη στιγμή εκείνη που παύει κανείς να κάνει όνειρα.

– Τη στιγμή αυτή που θα βάλει φρένο στα όνειρά του.

– Τη στιγμή αυτή που θα αρχίσει ο άρρωστος συμβιβασμός και η παραδοχή της «ανημποριάς» του.

– Τη στιγμή αυτή, που θα πάψει να είναι κύριος του εαυτού του και θα πιστέψει πως κάτι άλλο αξίζει περισσότερο και έχει το προνόμιο να τον ελέγξει και να τον καταστρέψει αργά και βασανιστικά…

– Τη στιγμή αυτή, που, λίγα δευτερόλεπτα χαράς, θα φωτίζουν την μαύρη ζωή του.

– Τη στιγμή αυτή, που θα αρχίσει να μετράει αντίστροφα το χρόνο γιατί έχει δει το τέλος…

Και η στιγμή αυτή, μπορεί να γίνει δυστυχώς πολύ νωρίς στη ζωή μας…

Τα καλά νέα είναι ότι η πολλή σε βάθος ανάλυση των υπαρξιακών ερωτημάτων, με τη λογική, χωρίς την τυφλή πίστη στο βίωμα που συχνά είναι επηρρεασμένο από το περιεχόμενο του υποσυνείδητου και των ευσεβών πόθων, αφήνει το παράθυρο ανοιχτό ώστε να μπει μέσα το φως της σοφίας.

– Τη στιγμή που θα ξεπεράσουμε τον φόβο της αυτογνωσίας και την τεμπελιά της εσωτερικής αναζήτησης,

– Τη στιγμή που θα αδειάσουμε την κούπα μας από κάθε πεποίθηση και ταμπέλα,

– Τη στιγμή που θα έρθει το βίωμα και εμείς στη συνέχεια θα αφήσουμε τη διαίσθηση και την ενόραση να στείλουν το μήνυμά τους…

– Τη στιγμή που θα καταλάβουμε, ότι κάποια πράγματα υπάρχουν και βιώνονται μόνο με το μάτι της εσωτερικής ανόρασης και όχι με τις αποδείξεις…

– Τη στιγμή εκείνη που θα δώσουμε και θα λάβουμε αγάπη, χωρίς να ζητάμε τίποτα και χωρίς να ψάχνουμε έξω για τις αποδείξεις…

– Τη στιγμή εκείνη που θα είμαστε κύριοι του εαυτού μας, που θα ξέρουμε ότι συνεχώς αλλάζουμε και προχωράμε προς το καλύτερο…

– Τη στιγμή εκείνη, θα έχουμε κάνει μερικά βήματα στο ατέλειωτο ταξίδι της ζωής.

Η ζωή κάνει κύκλους, θα θέλαμε να πιστεύουμε…

Κάνουν κύκλους οι πλανήτες….;

Δεν υπάρχει τέλειος κύκλος στη φύση όμως…

Η αρχή της συμμετρίας είναι η ασυμμετρία!

Η ζωή είναι χάος, και το χάος είναι η μεγαλύτερη έκφραση της τάξης και της αρμονίας στο σύμπαν…

Κι έτσι, έχουμε τη δύναμη να αναγεννηθούμε, να συνεχίσουμε την πορεία μας μέσα στο χάος και, να δούμε ότι τελικά πολλά πράγματα στη ζωή μας είναι δεμένα με «μια αόρατη κλωστή», μια κλωστή ελεύθερη να κινείται μέσα στο χάος και ταυτόχρονα να μας εκπλήσσει ευχάριστα ή δυσάρεστα, όταν δεν είμαστε προετοιμασμένοι ανάλογα και δεν γνωρίζουμε την ύπαρξή της.

Έτσι, πράγματα από «κλεισμένους» κύκλους επιστρέφουν ξανά και ξανά, μαθήματα ζωής, όχι επειδή είμαστε κακοί μαθητές, αλλά επειδή το χάος τείνει να ενώνει πολλά φαινομενικά αταίριαστα πράγματα μεταξύ τους.

Ξεπερνώντας το φόβο, συνεχίζοντας την αναζήτηση με υγιή τρόπο, θα πετύχουμε την αναγέννηση και τότε η φωνή μας θα γίνεται επανάσταση και έκφραση ελευθερίας…

Όχι για τους «άλλους», αλλά για ΕΜΑΣ!

Και… Ό,τι υπάρχει μέσα μας και είναι δυνατό, ακτινοβολείται με δύναμη προς τα έξω, προς το ΣΥΜΠΑΝ και θα το λάβουν αυτοί που θα το αναζητήσουν.

Πολλές φορές, οι αλήθειες γίνονται αντιληπτές μόνο για να χαθούν και πάλι

Πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια, ο Έλληνας Αρίσταρχος ανακάλυψε ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο του σύμπαντός μας και όχι η Γη. Αυτή η θεωρία του Αρίσταρχου έγινε γνωστή ως ηλιοκεντρική. Αργότερα όμως, οι Πτολεμαίοι εγκατέλειψαν αυτή τη θεωρία και είπαν ότι το κέντρο είναι η Γη.

Χρειάστηκαν πάνω από χίλια χρόνια, μέχρι ο Κέπλερ και ο Κοπέρνικος να εδραιώσουν και πάλι τη θεωρία ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο του σύμπαντός μας.

Η αλήθεια που ανακάλυψε ο Αρίσταρχος έμεινε κρυμμένη για πάρα πολύ καιρό, μέχρι που ο Κοπέρνικος άνοιξε το αρχαίο βιβλίο του Αρίσταρχου… Και οι άνθρωποι έπαθαν σοκ.

Στη Δύση, λένε ότι η Αμερική ανακαλύφθηκε από τον Κολόμβο. Όταν ο Όσκαρ Γουάιλντ πήγε στην Αμερική, είπε ένα αστείο σχετικά μ’ αυτό, που έγινε πολύ γνωστό. Είπε ότι η Αμερική ανακαλύφθηκε πολύ νωρίτερα από κάποιον άλλο. Αυτό είναι αλήθεια.

Η Αμερική ανακαλύφθηκε πολλές φορές και χάθηκε ξανά και ξανά, όταν κόπηκαν οι σχέσεις μαζί της. Κάποιος ρώτησε τον Όσκαρ Γουάιλντ: «Αν δεν την ανακάλυψε ο Κολόμβος, αν είχε ήδη ανακαλυφθεί, τότε γιατί τη χάσαμε;»

Ο Όσκαρ Γουάιλντ απάντησε αστειευόμενος: «Κάθε φορά που την ανακαλύπταμε, έπρεπε να το κρατήσουμε μυστικό, επειδή έναν τέτοιο μπελά είναι προτιμότερο να τον ξεχάσεις και να τον βάλεις στην άκρη.»

Στο έπος της Μαχαμπαράτα, υπάρχει μια αναφορά στην Αμερική. Μία από τις συζύγους του Αρτζούνα ήταν από το Μεξικό. Υπάρχουν στο Μεξικό αρχαίοι ινδουιστικοί ναοί με είδωλα του Γκανέσα σκαλισμένα πάνω τους.

Συμβαίνει πολλές φορές να έρχεται η αλήθεια μέσα στη φούχτα μας κι ύστερα χάνεται και πάλι.

NICCOLO MACHIAVELLI: Με ποιον τρόπο οι ηγεμόνες πρέπει να κρατούν τον λόγο τους

1. Όλοι καταλαβαίνουν πόσο αξιέπαινο είναι ένας ηγεμόνας να κρατάει τον λόγο που έχει δώσει και να ζει με ακεραιότητα και όχι με πανουργία. Παρ όλα αυτά, βλέπουμε από πρόσφατα παραδείγματα ότι κατάφεραν σπουδαία πράγματα εκείνοι οι ηγεμόνες οι οποίοι έδωσαν λίγη σημασία στη συνέπεια τους και κατάφεραν με την πανουργία τους να γυρίσουν τα μυαλό των ανθρώπων. Και στο τέλος ξεπέρασαν εκείνους που στηρίχτηκαν στη συνέπεια τους.

2. Πρέπει λοιπόν να ξέρετε πως υπάρχουν δύο τρόποι για να πολεμάς: ο ένας είναι με τους νόμους και ο άλλος με τη βία. Ο πρώτος είναι ίδιον του ανθρώπου, ο δεύτερος των ζώων. Όμως, επειδή ο πρώτος τρόπος πολλές φορές δεν επαρκεί, πρέπει να καταφύγεις στο δεύτερο. Έτσι, ο ηγεμόνας πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά και το ζώο και τον άνθρωπο. Αυτή την αρχή δίδαξαν συγκαλυμμένα στους ηγεμόνες οι αρχαίοι συγγραφείς με τους μύθους, γράφοντας πως ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι ηγεμόνες ανατράφηκαν από τον Κένταυρο Χείρωνα για να τους διαπαιδαγωγήσει σύμφωνα με τις αρχές του. Το να έχεις για παιδαγωγό ένα πλάσμα που είναι μισό ζώο και μισό άνθρωπος σημαίνει πως ο ηγεμόνας πρέπει να χρησιμοποιεί τόσο τη μία όσο και την άλλη φύση, καθώς η μία δε μπορεί να έχει διάρκεια χωρίς την άλλη.

3. Ένας ηγεμόνας λοιπόν, εφόσον πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά τη φύση του ζώου, οφείλει να παίρνει ως παράδειγμα την αλεπού και το λιοντάρι, γιατί το λιοντάρι δεν ξέρει να προφυλάγεται από τις παγίδες και η αλεπού δεν μπορεί να προφυλαχτεί από τους λύκους. Πρέπει λοιπόν να είναι κανείς αλεπού για να αναγνωρίζει τις παγίδες και λιοντάρι για να τρομάζει τους λύκους. Εκείνοι που ακολουθούν μόνο την πρακτική του λιονταριού δεν καταλαβαίνουν από πολιτική. Επομένως, ένας συνετός ηγεμόνας δεν μπορεί ούτε πρέπει να τηρεί τον λόγο του, όταν η τήρηση αυτή αποδεικνύεται πως είναι σε βάρος του και όταν έχουν πάψει να υπάρχουν οι αιτίες που τον έκαναν να υποσχεθεί κάτι. Και αν οι άνθρωποι ήταν όλοι καλοί, αυτή η αρχή δεν θα ήταν σωστή. Όμως επειδή είναι κακοί και δεν θα τηρούσαν τον λόγο τους απέναντί σου, δεν πρέπει κι εσύ να τον τηρείς απέναντί τους. Ούτε έλειψαν ποτέ από έναν ηγεμόνα τα νόμιμα αίτια για να δικαιολογήσει αυτή την αθέτηση, Θα μπορούσαμε να δώσουμε άπειρα σύγχρονα σχετικά παραδείγματα και να αποδείξουμε πόσες συνθήκες ειρήνης και πόσες υποσχέσεις αποδείχτηκαν μάταιες και άχρηστες, γιατί οι ηγεμόνες δεν τήρησαν το λόγο που είχαν δώσει. Και όποιος ήξερε να χρησιμοποιεί καλύτερα την τακτική της αλεπούς πέτυχε καλύτερα αποτελέσματα. Είναι όμως απαραίτητο να ξέρει να κρύβει καλά αυτή τη φύση του και να είναι καλός ψεύτης και υποκριτής. Οι άνθρωποι είναι τόσοι αφελείς και υπακούουν τόσο πολύ στην ανάγκη της στιγμής, ώστε εκείνος που τους εξαπατά θα βρίσκει πάντα κάποιον πρόθυμο να εξαπατηθεί.

4. Μεταξύ των πρόσφατων παραδειγμάτων θέλω να παραθέσω ετούτο: ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ δεν έκανε ποτέ τίποτ’ άλλο και δεν σκέφτηκε ποτέ τίποτε άλλο παρά πώς να εξαπατά τους άλλους· και πάντα έβρισκε κάποιους που μπορούσε να τους εξαπατήσει. Κανένας ποτέ δεν είχε μεγαλύτερη πειθώ από αυτόν και κανένας ποτέ δεν έδωσε μεγαλύτερες υποσχέσεις, τις οποίες στη συνέχεια δεν τήρησε. Παρ’ όλα αυτά, πάντα οι απάτες του γνώριζαν επιτυχία, γιατί ήξερε καλά αυτή την πλευρά της ανθρώπινης φύσης.

5. Ο ηγεμόνας λοιπόν δεν πρέπει απαραίτητα να έχει πραγματικά όλες τις ικανότητες που ανέφερα, θα τολμήσω όμως να πω ότι πρέπει να δείχνει πως τις έχει. Θα πω και κάτι άλλο: αν τις έχει και τις εφαρμόζει πάντα, είναι βλαβερές· αν όμως φαίνεται πως τις έχει, είναι χρήσιμες. Πρέπει να εμφανίζεται ευσπλαχνικός, νομιμόφρων, ανθρώπινος, ειλικρινής, ευσεβής και πρέπει να είναι. Πάντως, όταν πρέπει να μην είναι, οφείλει να γνωρίζει πώς θα αλλάζει στο αντίθετό τους. Πρέπει να καταλάβουμε πως ένας ηγεμόνας, κυρίως ένας νέος ηγεμόνας, δεν μπορεί να εφαρμόσει όλα αυτό τα πράγματα για τα οποία οι άνθρωποι θεωρούνται καλοί, επειδή συχνά, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία, είναι απαραίτητο να ενεργήσει ενάντια στον λόγο που έχει δώσει, ενάντια στην ευσπλαχνία, ενάντια στην ανθρωπιά, ενάντια στη θρησκεία. Οπότε, χρειάζεται να αλλάζει ανάλογα με το πώς φυσάει ο άνεμος της τύχης και όπως επιβάλλουν οι καταστάσεις. Και όπως είπα προηγουμένως, δεν πρέπει να απομακρύνεται από το καλό, αν μπορεί να το κάνει· πρέπει όμως να ξέρει να χρησιμοποιεί και το κακό, αν τον αναγκάσουν οι συνθήκες.

6. Επομένως, ένας ηγεμόνας πρέπει να προσέχει και να μην ξεστομίζει ποτέ κάτι που να μην περιέχει τις παραπάνω πέντε ιδιότητες· να φαίνεται, ακούγοντας τον και βλέποντας τον, όλος συμπόνια, όλος νομιμοφροσύνη, όλος ειλικρίνεια, όλος ανθρωπιά, όλος θρησκευτική πίστη. Και δεν υπάρχει πιο απαραίτητο πράγμα από το να δείχνεις ότι διαθέτεις αυτή την τελευταία ιδιότητα. Οι άνθρωποι γενικά κρίνουν περισσότερο με βάση όσα βλέπουν παρά με όσα αγγίζουν· όλοι βλέπουν την εξωτερική πλευρά των πραγμάτων, λίγοι όμως καταλαβαίνουν τι υπάρχει από πίσω. Ο καθένας βλέπει πώς φαίνεσαι, λίγοι όμως καταλαβαίνουν ποιος είσαι. Κι αυτοί οι λίγοι δεν τολμούν να αντιταχθούν στη γνώμη των πολλών, οι οποίοι διαθέτουν την εξουσία του κράτους που τους προστατεύει. Οι πράξεις όλων των ανθρώπων, αλλά κυρίως των ηγεμόνων, καθώς δεν υπάρχει ένα δικαστήριο όπου μπορείς να στραφείς, κρίνονται από το αποτέλεσμα. Επομένως, ένας ηγεμόνας οφείλει να φροντίζει αποκλειστικά πώς να νικήσει και πώς να διατηρήσει την εξουσία: τα μέσα θα κριθούν πάντα έντιμα και θα επαινεθούν απ’ όλους, επειδή ο όχλος παρασύρεται μόνο από τα φαινόμενα και όχι από την πραγματικότητα. Και στον κόσμο δεν υπάρχει παρά μόνο όχλος και οι λίγοι δεν έχουν θέση, ενώ οι πολλοί έχουν πού να στηριχτούν. Ένας ηγεμόνας της εποχής μας, τον οποίο δεν είναι καλό να ονομάσω, δεν κηρύσσει ποτέ τίποτ’ άλλο παρά ειρήνη και νομιμοφροσύνη, ενώ είναι φανατικός εχθρός και των δύο. Κι αν εφάρμοζε αυτό τα δύο, θα είχε χάσει πολλές φορές τόσο τη φήμη του όσο και την εξουσία.

ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ, Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ

Erich Fromm: Η επιθετικότητα γεννάται από τον φθόνο και τη ζήλια

Σχετική με την επιθετικότητα που προκύπτει από τη διάψευση είναι η εχθρότητα που γεννάται από τον φθόνο και τη ζήλια. Τόσο η ζήλια όσο και ο φθόνος αποτελούν ένα ιδιαίτερο είδος διάψευσης. Προκαλούνται από το ότι ο Β έχει ένα αντικείμενο που επιθυμεί ο Α ή ότι τον αγαπάει ένα άτομο την αγάπη του οποίου επιθυμεί ο Α. Το μίσος και η εχθρότητα ξυπνούν στον Α και στρέφεται κατά του Β, ο οποίος γίνεται αποδέκτης εκείνου που επιθυμεί και δεν μπορεί να αποκτήσει ο Α. Ο φθόνος και η ζήλια είναι διαψεύσεις, που τονίζονται όχι μόνο από το ότι ο Α δεν λαμβάνει αυτό που επιθυμεί, αλλά από το ότι ένα άλλο άτομο ευνοείται αντί για εκείνον. Η ιστορία του Κάιν- που χωρίς να φταίει δεν του δείχνουν αγάπη-, ο οποίος σκοτώνει τον ευνοούμενο αδελφό του, και η ιστορία του Ιωσήφ και των αδελφών του αποτελούν κλασικές εκδοχές ζήλιας και φθόνου. Η ψυχαναλυτική φιλολογία προσφέρει πλούσια κλινικά δεδομένα σχετικά με αυτά τα φαινόμενα.

Ένα ακόμη είδος βίας που σχετίζεται με την αντιδραστική αλλά προχωρά ήδη ένα βήμα παραπέρα, προς την κατεύθυνση της παθολογίας, είναι η εκδικητική βία. Έχει τον ανορθολογικό σκοπό να αναιρεί μαγικά αυτό που έχει συμβεί πραγματικά. Συναντάμε την εκδικητική βία τόσο σε άτομα όσο και μεταξύ των πρωτόγονων και πολιτισμένων ομάδων. Αναλύοντας την ανορθολογική φύση αυτού του είδους βίας, μπορούμε να προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα. Το κίνητρο της εκδίκησης είναι αντιστρόφως ανάλογο με τη δύναμη και την παραγωγικότητα μιας ομάδας ή ενός ατόμου. Οι ανίσχυροι και οι ανάπηροι έχουν μόνο μία καταφυγή για να αποκαταστήσουν την αυτοεκτίμησή τους αν αυτή πλήγηκε από τη βλάβη που υπέστησαν- να πάρουν εκδίκηση σύμφωνα με το lex talionis: “οφθαλμό αντί οφθαλμού”. Από την άλλη, το άτομο που ζει παραγωγικά δεν έχει καμία τέτοια ανάγκη ή την έχει ελάχιστα. Ακόμη και αν πληγώθηκε, προσβλήθηκε και υπέστη βλάβη, η ίδια η διαδικασία της παραγωγικής ζωής το κάνει να ξεχνά τη βλάβη του παρελθόντος. Η ικανότητα παραγωγής αποδεικνύεται ισχυρότερη από την επιθυμία εκδίκησης. Το αληθές αυτής της ανάλυσης μπορεί εύκολα να αποδειχτεί από εμπειρικά δεδομένα στην ατομική και την κοινωνική κλίμακα. Το ψυχαναλυτικό υλικό καταδεικνύει ότι το ώριμο, παραγωγικό άτομο παρακινείται λιγότερο από την επιθυμία εκδίκησης απ’ ό,τι το νευρωτικό άτομο, που δυσκολεύεται να ζήσει ανεξάρτητα και εν ολοκληρία και που συχνά έχει την τάση να βασίζει ολόκληρη την ύπαρξή του στην επιθυμία εκδίκησης. Στις σοβαρές μορφές ψυχοπαθολογίας, η εκδίκηση γίνεται ο κυρίαρχος στόχος στη ζωή του, εφόσον δίχως την εκδίκηση όχι μόνο η αυτοεκτίμηση αλλά και η αίσθηση του εαυτού και της ταυτότητάς του απειλούνται να καταρρεύσουν. Ομοίως, διαπιστώνουμε ότι στις πιο οπισθοδρομικές ομάδες (από οικονομική, πολιτιστική ή συναισθηματική άποψη) το αίσθημα της εκδίκησης φαίνεται να είναι ισχυρότερο. Αρκεί να πούμε εδώ ότι με δεδομένο τον έντονο ναρκισσισμό με τον οποίο είναι προικισμένη η πρωτόγονη ομάδα, οποιαδήποτε προσβολή του αυτοειδώλου της είναι τόσο καταστροφική, που είναι απολύτως φυσικό να προκαλέσει έντονη εχθρότητα.

Ως αντισταθμιστική βία κατανοώ τη βία υπό τη μορφή αντικαταστάτη της παραγωγικής δραστηριότητας που εμφανίζεται σε ένα ανίκανο άτομο. Για να κατανοήσουμε τον όρο “ανικανότητα” όπως χρησιμοποιείται εδώ, πρέπει να προβούμε σε ορισμένες προκαταρκτικές σκέψεις. Παρότι ο άνθρωπος είναι το αντικείμενο των φυσικών και κοινωνικών δυνάμεων που τον εξουσιάζουν, ταυτόχρονα δεν αποτελεί μόνο αντικείμενο των περιστάσεων. Διαθέτει τη βούληση, την ικανότητα και την ελευθερία να μεταμορφώσει και να αλλάξει τον κόσμο- μέσα σε ορισμένα όρια. Αυτό που έχει σημασία εδώ δεν είναι το εύρος της βούλησης και της ελευθερίας, αλλά το ότι δεν μπορεί να ανεχτεί την απόλυτη παθητικότητα. Ωθείται να αφήσει το αποτύπωμά του στον κόσμο, να μεταμορφώσει και να αλλάξει, και όχι να μεταμορφωθεί και να αλλάξει ο ίδιος. Αυτή η ανθρώπινη ανάγκη βρίσκει έκφραση στις προϊστορικές τοιχογραφίες σπηλαίων, σε όλες τις τέχνες, στην εργασία και τη σεξουαλικότητα. Όλες αυτές οι δραστηριότητες είναι το αποτέλεσμα την ικανότητας του ανθρώπου να κατευθύνει τη βούλησή του προς έναν στόχο και να εμμένει στην προσπάθειά του μέχρι να τον φτάσει. Η δυνατότητα να χρησιμοποιήσει με αυτόν τον τρόπο τις δυνάμεις του ονομάζεται ικανότητα.
(Η σεξουαλική ικανότητα είναι μόνο μια μορφή ικανότητας.)

Αν για λόγους αδυναμίας, άγχους, ανεπάρκειας και ούτω καθεξής ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να δράσει, αν είναι ανίκανος, τότε υποφέρει. Αυτό το μαρτύριο λόγω ανικανότητας έχει τις ρίζες του στο ότι η ανθρώπινη ισορροπία έχει διαταραχθεί, ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδεχτεί την κατάσταση πλήρους αδυναμίας χωρίς να προσπαθήσει να αποκαταστήσει την ικανότητά του για δράση. Μπορεί όμως; Και με ποιο τρόπο; Ένας τρόπος είναι να υποταχθεί σε άτομο ή σε μια ομάδα που έχει δύναμη και να ταυτιστεί μαζί τους. Με αυτή τη συμβολική συμμετοχή στη ζωή ενός άλλου ατόμου, ο άνθρωπος έχει την ψευδαίσθηση της δράσης όταν στην πραγματικότητα απλώς υποτάσσεται και γίνεται μέρος εκείνων που δρουν. Ο άλλος τρόπος, και μας ενδιαφέρει περισσότερο στο συγκεκριμένο πλαίσιο, είναι η δυνατότητά του να καταστρέφει.

Το να δημιουργεί κανείς ζωή σημαίνει να υπερβαίνει την υπόστασή του ως πλάσματος που “ρίχνεται” ξαφνικά στη ζωή, όπως ρίχνονται τα ζάρια από ένα κύπελλο. Ωστόσο, και η καταστροφή της ζωής σημαίνει ότι την υπερβαίνει και ότι αποδρά από το αφόρητο μαρτύριο της ολοκληρωτικής παθητικότητας. Η δημιουργία ζωής απαιτεί συγκεκριμένες ιδιότητες, που το ανίκανο άτομο στερείται. Ο ανίκανος άνθρωπος μπορεί να υπερβεί τη ζωή καταστρέφοντάς τη στους άλλους ή στον εαυτό του. Με αυτόν τον τρόπο εκδικείται τη ζωή επειδή αυτοαναιρέθηκε σε εκείνον. Η αντισταθμιστική βία είναι ακριβώς η βία που έχει τις ρίζες της και λειτουργεί αντισταθμιστικά στην ανικανότητα. Όποιος δεν μπορεί να δημιουργήσει επιθυμεί να καταστρέψει.

Erich Fromm, Η καρδιά του ανθρώπου

Πώς να σκεφθείτε πριν εμπιστευθείτε κάποιον

Πολλές επιλογές μας αφορούν τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους ή η υλοποίησή τους εξαρτάται και από αυτούς, όπως για παράδειγμα, η ανάθεση μιας εργασίας σε έναν συνεργάτη, η πώληση με πίστωση σε έναν πελάτη, η επιλογή συντρόφου ή ενός φίλου, ο δανεισμός χρημάτων σε κάποιον συγγενή, η πρόσληψη ενός υπαλλήλου και η επιλογή ενός πολιτικού. Σε αυτές τις επιλογές μία συνήθης παγίδα είναι η υψηλή και αδικαιολόγητη εμπιστοσύνη που αισθανόμαστε για τις αξίες, τον χαρακτήρα τις ικανότητες και τις συμπεριφορές των άλλων. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, σκεφτείτε πόσες φορές έχετε απογοητευτεί, στενοχωρηθεί και νιώσατε πληγωμένοι για την εμπιστοσύνη που δείξατε σε άλλους ανθρώπους. Στη ζωή μου έχασα αρκετά χρήματα που δάνεισα σε δικούς μου ανθρώπους επειδή εμπιστεύτηκα τις υποσχέσεις τους για την επιστροφή τους. Έκανα αρκετές αποτυχημένες προσλήψεις στελεχών διότι θεώρησα ειλικρινείς τις απαντήσεις τους στη συνέντευξη που τους έκανα. Αυτή η παγίδα οφείλεται κυρίως σε τρεις λόγους.

Πρώτον, στο γεγονός ότι συχνά κρίνουμε «εξ ιδίων τα αλλότρια». Δηλαδή, επειδή εμείς είμαστε έντιμοι, αξιόπιστοι, συνεπείς, ειλικρινείς, δίκαιοι ή οτιδήποτε άλλο, θεωρούμε ότι είναι και οι άλλοι. Πιστεύουμε ότι και οι άλλοι βλέπουν τα πράγματα μέσα από τα δικά μας γυαλιά. Αυτό μας κάνει να τους εμπιστευόμαστε αδικαιολόγητα και χωρίς να το αξίζουν.

Δεύτερον, κρίνουμε ότι οι άλλοι αξίζουν την εμπιστοσύνη μας χωρίς να διαθέτουμε όλες τις πληροφορίες σχετικά με τη διαδρομή και τις πράξεις τους, και θεωρούμε αληθείς τις πληροφορίες που εκείνοι δίνουν για τον εαυτό τους, χωρίς να ελέγχουμε αν ισχύουν στην πραγματικότητα.

Ο τρίτος λόγος είναι ότι, συνήθως, οι άνθρωποι που δεν αξίζουν την εμπιστοσύνη μας είναι ικανοί να δημιουργούν εντυπώσεις και να μας λένε όσα θέλουμε να ακούσουμε (ακόμα και κολακείες), πράγμα που μειώνει τη σωστή κρίση μας.

Προφανώς δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ σίγουροι για τους άλλους και πάντα παίρνουμε ένα ρίσκο να μην ανταποκριθούν στις προσδοκίες μας όταν επιλέγουμε τις σχέσεις μας μαζί τους θα μπορούσαμε όμως να μειώσουμε αυτό το ρίσκο ακολουθώντας τις παρακάτω ιδέες.

Πρώτον, να κρίνετε τους άλλους με συγκεκριμένα γεγονότα, πράξεις και αποτελέσματα, που τεκμηριώνουν τον χαρακτήρα, τις ικανότητές τους και τις αξίες τους, όπως η συνέπεια, η αξιοπιστία, η υπευθυνότητα και η ειλικρίνεια. Αυτό ασφαλώς, για σημαντικές επιλογές, απαιτεί όσο γίνεται πιο αντικειμενικές πληροφορίες από άλλους αξιόπιστους ανθρώπους, που γνωρίζουν καλά τον άνθρωπο που σκοπεύουμε να εμπιστευτούμε. Για παράδειγμα, για τις προσλήψεις στελεχών οι επιχειρήσεις με σύγχρονες μεθόδους διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού παίρνουν συστάσεις για τους υποψηφίους από ανθρώπους με τους οποίους είχαν συνεργαστεί στις προηγούμενες επιχειρήσεις. Στη ζωή μου έχασα αρκετά χρήματα από έναν συγγενή και έναν φίλο διότι έκανα πράξη τη ρήση «Ο κόσμος το ‘χει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι». Δηλαδή, δεν αναζήτησα πληροφορίες που διέθεταν άλλοι γνωστοί μου για τα συγκεκριμένα πρόσωπα και θα με έκαναν να μην τα εμπιστευτώ.

Δεύτερον, την εμπιστοσύνη που αξίζει ο άλλος και συνεπώς πρέπει να δείχνουμε πρέπει να την κερδίζει σταδιακά με τις πράξεις του και όχι με τα λόγια του. Δηλαδή, αρχίζουμε να δείχνουμε εμπιστοσύνη για λιγότερα πράγματα και όταν διαπιστώνουμε ότι ο άλλος ανταποκρίνεται σε αυτά, τότε τον εμπιστευόμαστε για περισσότερο σημαντικά.

Τρίτον, χρησιμοποιήστε δοκιμασίες ή «εξετάσεις» για να κρίνετε τα στοιχεία που θέλετε να διαθέτει ο άλλος για να τον εμπιστευτείτε. Όταν ήμουν φοιτητής, ταυτόχρονα εργαζόμουν ως πωλητής σε μια μικρή εισαγωγική επιχείρηση καλλυντικών. Κάποια στιγμή το αφεντικό μού δίνει χρήματα και μου λέει: «Δημήτρη, πάρε αυτόν τον φάκελο, έχει 1.000 δραχμές και πήγαινε να πληρώσεις τη ΔΕΗ». Όταν πήγα, διαπίστωσα ότι ο φάκελος είχε 1.400 δραχμές και, φυσικά, γυρνώντας, επέστρεψα στο αφεντικό μου όλα όσα περίσσευαν. Εκείνος μου είπε ότι έκανε λάθος. Είμαι σίγουρος πως ήθελε να με δοκιμάσει για να κρίνει πόσο και σε τι μπορεί να με εμπιστεύεται. Αυτή την αρχή εφαρμόζουν εξαιρετικά οι αετοί. Το θηλυκό, για να εμπιστευτεί το αρσενικό και να ζευγαρώσει μαζί του, κάνει την εξής δοκιμασία: παίρνει ένα ξύλο και ανεβαίνει μαζί με το αρσενικό σε πολύ μεγάλο ύψος. Αφήνει το ξύλο να πέσει και πρέπει το αρσενικό, προτού φτάσει στη γη, να τρέξει να το πιάσει και να το πάει ξανά στο θηλυκό. Αυτή η δοκιμασία γίνεται περισσότερες φορές και, αν το αρσενικό τα καταφέρει, τότε κερδίζει την εμπιστοσύνη του θηλυκού.

Τέταρτον, μπορούμε να είμαστε επιφυλακτικοί για όσο ο άλλος υπόσχεται και κυρίως όταν αυτά «φαντάζουν πολύ καλά για να είναι αληθινά». Βασικά ερωτήματα εδώ μπορεί να είναι

• Τι εξασφαλίζει την τήρηση των υποσχέσεων;
• Πόσο και γιατί θέλει και μπορεί να τηρήσει τις υποσχέσεις και πώς αυτό τεκμηριώνεται από τη διαδρομή ή τις πράξεις του;
• Τι θα συμβεί αν ο άλλος δεν τηρήσει τις υποσχέσεις και πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις αρνητικές συνέπειες της μη τήρησής τους;
• Ποιες είναι οι εμπειρίες μας από παρόμοιες περιπτώσεις του παρελθόντος, όταν εμπιστευτήκαμε ανθρώπους που δεν άξιζαν;

Ο σεβασμός είναι όμορφη λέξη

Ο σεβασμός είναι όμορφη λέξη. Είναι ένα από τα πιο όμορφα σύμβολα. Φανταστείτε ότι δεν έχετε ξανακούσει ποτέ τη λέξη. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να την επινοήσουμε και να καταλήξουμε σε μια συμφωνία για τη σημασία της. Άλλωστε, όπως συμβαίνει με όλα τα σύμβολα, πρέπει να συμφωνήσουμε με το σύμβολο, ειδάλλως αυτό δεν θα σημαίνει τίποτα για εμάς. Ο σεβασμός, όπως πολλά σύμβολα, αρχίζει από τον εαυτό μας και επεκτείνεται στους γύρω μας. Αν δεν σεβόμαστε τον εαυτό μας, πώς είναι δυνατόν να σεβαστούμε οτιδήποτε ή οποιονδήποτε άλλο;

Όταν σεβόμαστε τον εαυτό μας, αποδεχόμαστε τον εαυτό μας έτσι όπως είναι. Όταν σεβόμαστε τους άλλους, αυτό σημαίνει ότι τους αποδεχόμαστε έτσι όπως είναι. Όταν σεβόμαστε τα πάντα στη φύση —τα ζώα, τους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα, τη γη- αποδεχόμαστε όλη την Πλάση έτσι όπως είναι. Όταν ερχόμαστε στον κόσμο, όλα είναι ήδη δημιουργημένα. Δεν ήταν δική μας επιλογή να εκτεθούμε στα δημιουργημένα πράγματα. Συνέβη, και το σεβόμαστε. Μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο; Δεν νομίζω. Σεβασμός είναι η πλήρης αποδοχή των πάντων, έτσι όπως είναι, όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια ερμηνεία της λέξης σεβασμός.

Μόλις αποδεχτούμε τον εαυτό μας έτσι όπως είναι, παύουμε να επικρίνουμε τον εαυτό μας. Τότε, μας συμβαίνει κάτι εκπληκτικό: γαληνεύουμε. Παύουμε να έχουμε ψυχικές εντάσεις και δεν αντιμαχόμαστε κανέναν. Όλες οι εντάσεις που βιώνει η ανθρωπότητα οφείλονται στην έλλειψη σεβασμού. Όλοι οι πόλεμοι οφείλονται στο ότι κάποιοι δεν σεβάστηκαν τον τρόπο ζωής ορισμένων καλλιτεχνών. Αντί να σεβόμαστε τα δικαιώματα των άλλων, προσπαθούμε να τους επιβάλουμε τις δικές μας πεποιθήσεις. Και έτσι ξεσπά πόλεμος.

Ανδρόγεως – Ο λαμπρός γιος του Μίνωα

Στην Ελληνική μυθολογία με το όνομα Ανδρόγεως αναφέρεται κυρίως ο γιος του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα και της Πασιφάης, εγγονός του θεού Ήλιου από τη μητέρα του και αδελφός του Κατρέως, του Δευκαλίωνα (συνονόματου του Δευκαλίωνα του «κατακλυσμού») και του Γλαύκου. Επίσης είχε και 5 ετεροθαλείς αδελφούς με διαφορετικές μητέρες. Από όλα αυτά τα παιδιά του Μίνωα ο Ανδρόγεως ήταν ο πιο ρωμαλέος και επιδόθηκε στον αθλητισμό. Ως αθλητής λοιπόν πήγε στην Αθήνα και έλαβε μέρος στους «Παναθηναϊκούς Αγώνες», όπου νίκησε όλους τους άλλους συναθλητές του. Αλλά ο Αθηναίος βασιλιάς Αιγέας, ο πατέρας του Θησέα, φοβήθηκε τη φιλία που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον Ανδρόγεω, μελλοντικό βασιλιά της Κρήτης, και τους αντιπάλους των Αθηναίων Παλλαντίδες. Για τον λόγο αυτό έστειλε τον Ανδρόγεω τοεναντίον του Μαραθώνιου Κάπρου, οπότε το θηρίο σκότωσε τον Ανδρόγεω. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι τον σκότωσαν σε ενέδρα οι ανταγωνιστές του, ενώ πήγαινε στη Θήβα για να συμμετάσχει και στους αγώνες του Λαΐου.

Μόλις ο Μίνωας πληροφορήθηκε τα του θανάτου του παιδιού του, θέλοντας να εκδικηθεί ως ηγέτης της «υπερδύναμης» της εποχής του, εξεστράτευσε κατά των Αθηνών. Αρχικά κυρίευσε τα Μέγαρα και σκότωσε τον βασιλιά τους Νίσο. Στη συνέχεια άρχισε να πολιορκεί την Αθήνα, η οποία ήδη έπασχε από ένα κακό: Ο Δίας, ύστερα από κατάρα του Ανδρόγεω, προκάλεσε πείνα και θανατικό στους Αθηναίους. Αυτοί τότε, για να εξευμενίσουν τους θεούς, θυσίασαν τις κόρες του Υακίνθου, μάταια όμως. Στο μεταξύ, ο Μίνωας είχε υποβάλει τους όρους του στους Αθηναίους, οι οποίοι στην αρχή δεν τους δέχθηκαν. Καθώς όμως το θανατικό συνεχιζόταν, ρώτησαν το Μαντείο των Δελφών με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να σωθούν και πήραν την απάντηση ότι έπρεπε να αποδεχθούν τους όρους του Μίνωα, που ουσιαστικά συνοψίζονταν στο ότι θα ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν κάθε χρόνο εφτά νέους κι εφτά νέες στην Κρήτη ως τροφή του Μινώταυρου. Οι Αθηναίοι δέχθηκαν τους όρους, οπότε ο Μίνωας έλυσε την πολιορκία και έφυγε. Από αυτό τον «φόρο αίματος» για τον Ανδρόγεω απάλλαξε την Αθήνα ο Θησέας, πηγαίνοντας ως ένας από τους νέους στην Κρήτη και σκοτώνοντας τον Μινώταυρο.

Αργότερα, οι Αθηναίοι, αναγνωρίζοντας το άδικο που διέπραξαν στέλνοντας στον θάνατο τον Ανδρόγεω, τον ανεκήρυξαν ήρωα και ίδρυσαν βωμό του στο Φάληρο, ενώ τελούσαν στη μνήμη του και «επιτάφιους» αθλητικούς αγώνες στον Κεραμεικό, που τους ονόμαζαν «αγώνες επ’ Ευρυγύη».

Ωστόσο, Ανδρόγεως, ονομαζόταν και ένας Έλληνας στρατιώτης που, κατά την άλωση της Τροίας νόμισε μέσα στη νύχτα ότι η ομάδα του Αινεία ήταν ελληνικό απόσπασμα, πληρώνοντας το λάθος αυτό με τη ζωή του. Στη συνέχεια, ο σύντροφος του Αινεία Κόροιβος φόρεσε την πανοπλία του Ανδρόγεω προκειμένου να παραπλανήσει και άλλους Έλληνες. Αυτά τα αναφέρει μόνο ο Βιργίλιος στην Αινειάδα του (Βιβλίο ΙΙ)

Επιστήμονες ανακάλυψαν υποθαλάσσια μικρόβια που παράγουν οξυγόνο σε βαθύ σκοτάδι χωρίς φωτοσύνθεση

Το οξυγόνο είναι ζωτικό για τη ζωή στη Γη και σχεδόν όλο παράγεται μέσω φωτοσύνθεσης από φυτά και μικροοργανισμούς, όπως τα κυανοβακτήρια.

Δεν θα υπήρχε καθόλου οξυγόνο στη Γη -άρα ούτε και άνθρωποι- εάν δεν υπήρχε το φως του Ήλιου, χάρη στο οποίο γίνεται η φωτοσύνθεση από τα φυτά και παράγεται οξυγόνο. Δανοί επιστήμονες έκαναν την απρόσμενη ανακάλυψη ότι το οξυγόνο, επίσης, παράγεται χωρίς το φως, από μικρόβια στα σκοτεινά και ανήλιαγα βάθη των ωκεανών.

Αμέτρητοι αριθμοί μικροοργανισμών ζουν στα νερά των θαλασσών σε διάφορα βάθη και μερικά από αυτά φαίνεται πως μπορούν να παράγουν οξυγόνο, παρόλο που δεν κάνουν φωτοσύνθεση. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Νότιας Δανίας, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια Μπεάτε Κραφτ του Τμήματος Βιολογίας, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science».

Το οξυγόνο είναι ζωτικό για τη ζωή στη Γη και σχεδόν όλο παράγεται μέσω φωτοσύνθεσης από φυτά και μικροοργανισμούς, όπως τα κυανοβακτήρια. Έως τώρα είχαν ανακαλυφθεί λίγα μικρόβια, ικανά να παράγουν οξυγόνο χωρίς το φως του ήλιου, αλλά είχαν βρεθεί σε πολύ περιορισμένες ποσότητες και σε πολύ συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Αυτή η εικόνα φαίνεται να αλλάζει με το ωκεάνιο μικρόβιο Nitrosopumilus maritimus και τα «ξαδέρφια» του, τα οποία αφθονούν στους ωκεανούς, παίζοντας βασικό ρόλο στον κύκλο του αζώτου (οξειδώνουν την αμμωνία για να παράγουν άζωτο), κάτι για το οποίο χρειάζονται οξυγόνο.

Η παραγωγή αζώτου απαιτεί οξυγόνο και, όπως είπε η Κραφτ, έως τώρα αποτελούσε αίνιγμα πώς γίνεται τέτοιοι μικροοργανισμοί να αφθονούν ακόμη και όταν μεταφέρονται σε νερά χωρίς καθόλου οξυγόνο. Μάλιστα, σε μερικές περιοχές των θαλασσών, σύμφωνα με τον ερευνητή Ντον Κάνφιλντ, «αυτά τα μικρόβια είναι τόσο κοινά, που κάθε πέμπτο κύτταρο σε ένα κουβά θαλασσινού νερού προέρχεται από αυτά».

Οι εργαστηριακές μελέτες έδειξαν τελικά ότι τα εν λόγω μικρόβια δεν χρειάζονται οξυγόνο από το περιβάλλον, καθώς παράγουν το δικό τους και μάλιστα σε ένα τελείως σκοτεινό περιβάλλον. Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη βέβαιοι με ποιον τρόπο αυτά τα μικρόβια παράγουν οξυγόνο στο σκοτάδι χωρίς φωτοσύνθεση, καθώς φαίνεται να χρησιμοποιούν έναν άγνωστο, μέχρι σήμερα, βιολογικό μηχανισμό.

«Δίνεται, πλέον, η δυνατότητα να ανακαλύψουμε έναν τελείως νέο μεταβολισμό που λειτουργεί στους ωκεανούς, για τον οποίο δεν γνωρίζαμε τίποτα έως τώρα», δήλωσε ο ερευνητής Ντον Κάνφιλντ, ο οποίος δεν απέκλεισε ότι ο ίδιος ο βιολογικός μηχανισμός υπάρχει και σε άλλους οργανισμούς, κάτι που μένει να ανακαλυφθεί.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

4. Η τέχνη της πρώιμης κλασικής εποχής

4.1. Η ερυθρόμορφη αττική κεραμική του πρώτου τετάρτου του 5ου αιώνα π.Χ. και τα νέα επιτεύγματα της ζωγραφική

Στην πρώτη εικοσαετία του 5ου αιώνα π.Χ. η αττική αγγειογραφία γνώρισε τη λαμπρότερη περίοδό της. Στα κεραμικά εργαστήρια της Αθήνας δούλεψαν τα χρόνια αυτά εξαιρετικά προικισμένοι αγγειογράφοι, μαθητές των πρωτοπόρων του ερυθρόμορφου ρυθμού που κυριάρχησαν στο τέλος του προηγούμενου αιώνα, του Ευφρονίου, του Ευθυμήδη, του Φιντία και των άλλων. Οι καλλιτέχνες αυτοί, ακολουθώντας τα βήματα των δασκάλων τους, άνοιξαν νέες προοπτικές. Είναι όμως εύλογο να σκεφτούμε ότι οι σημαντικές αλλαγές που διαπιστώνουμε στο έργο τους αντανακλούν μια γενικότερη ανανέωση στην τέχνη της ζωγραφικής. Οι πιο εντυπωσιακές καινοτομίες έχουν να κάνουν με τον σχεδιασμό των ανθρώπινων μορφών, οι οποίες αποδίδονται σε πρωτότυπες στάσεις, από αναπάντεχες οπτικές γωνίες και με τολμηρές προοπτικές βραχύνσεις. Οι καινοτομίες αυτές προδίδουν θεωρητικές αναζητήσεις και γνώσεις γεωμετρίας και οπτικής που δεν μπορεί παρά να ξεκίνησαν από τη μεγάλη ζωγραφική. Είναι όμως αξιοσημείωτο και ενδεικτικό για το υψηλό επίπεδο της τέχνης σε όλα τα επίπεδα ότι οι αγγειογράφοι ακολούθησαν από κοντά τις πρωτοποριακές αναζητήσεις των σύγχρονών τους ζωγράφων και διακόσμησαν τα αγγεία με συνθέσεις μοναδικής ποιότητας.

Όπως και στην προηγούμενη περίοδο, τα ωραιότερα διακοσμημένα αγγεία ήταν αυτά που χρησίμευαν στα συμπόσια. Παρατηρούμε επίσης ότι ορισμένοι αγγειογράφοι έδειχναν προτίμηση στα μεγάλα σχήματα (κρατήρες, αμφορείς, υδρίες), ενώ άλλοι στα μικρότερα, κυρίως αγγεία πόσης (κύλικες, σκύφους). Ανάμεσα στους πρώτους ξεχωρίζουν ο «ζωγράφος του Βερολίνου» και ο «ζωγράφος του Κλεοφράδη». Από τους δεύτερους αξίζει να αναφερθούν ο Ονήσιμος, ο «ζωγράφος του Βρύγου», ο Μάκρων και ο Δούρις. Η παραγωγή των πολυτελών αττικών αγγείων συνέχισε να κατευθύνεται κυρίως προς τις αγορές της Ετρουρίας και για τον λόγο αυτό τα περισσότερα και τα ωραιότερα από αυτά έχουν βρεθεί στην κεντρική Ιταλία.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

11.10. Τα πάθη και η απάθεια

Η αρετή είναι η βασιλική και μόνη οδός για την ευδαιμονία. Αντίθετα, πηγή της δυστυχίας είναι τα πάθη. Αν μάθουμε πώς δημιουργούνται, θα τα καταπολεμήσουμε - υπόσχονταν οι Στωικοί. Τα πάθη δεν είναι απλώς τα ισχυρά συναισθήματα (ο έρωτας, η ηδονή, η φιλοδοξία), αλλά ένα πλήθος ψυχικών καταστάσεων.

Όλα αυτά τα πάθη δεν προέρχονται από κάποιο άλογο τμήμα της ψυχής. Για τους Στωικούς είναι λανθασμένες κρίσεις, μη λογικές κινήσεις της λογικής ψυχής του ανθρώπου. Δημιουργούνται όταν ο άνθρωπος βασίζεται σε ψευδείς εντυπώσεις και επιζητεί ή αποφεύγει πράγματα τα οποία είναι αδιάφορα. Είναι ανεξέλεγκτες κινήσεις, ορμή που πλεονάζει, υπερβολικές παρορμήσεις.

Τα πάθη δεν περιορίζονται. Ούτε εδώ υπάρχει μέση λύση: τα πάθη πρέπει να εξαλειφθούν τελείως, ώστε οι επιθυμίες του ανθρώπου να εναρμονιστούν με τον λόγο. Και τότε θα μπορέσει ο άνθρωπος να ζήσει σύμφωνα με τη φύση.

Ο μόνος που καταφέρνει να απαλλαγεί από όλα τα πάθη είναι ο σοφός, έλεγαν οι Στωικοί. Βέβαια και ο Περσαίος, ο μαθητής του Ζήνωνα, νόμιζε ότι είχε απαλλαγεί από τα πάθη, όπως ακριβώς δίδασκε. Για να τον δοκιμάσει ο βασιλιάς Αντίγονος, φρόντισε να φτάσει στα αφτιά του Περσαίου η ψεύτικη είδηση ότι οι εχθροί τού είχαν αρπάξει την περιουσία. Λυπήθηκε και σκυθρώπιασε ο Περσαίος, και ο Αντίγονος αμέσως τον πείραξε: «Βλέπεις ότι ο πλούτος δεν είναι αδιάφορος;» (Διογένης Λαέρτιος 7.36).