ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Τραχίνιαι (588-632)

ΧΟ. ἀλλ᾽ εἴ τις ἐστὶ πίστις ἐν τοῖς δρωμένοις,

δοκεῖς παρ᾽ ἡμῖν οὐ βεβουλεῦσθαι κακῶς.
590 ΔΗ. οὕτως ἔχει γ᾽ ἡ πίστις, ὡς τὸ μὲν δοκεῖν
ἔνεστι, πείρᾳ δ᾽ οὐ προσωμίλησά πω.
ΧΟ. ἀλλ᾽ εἰδέναι χρὴ δρῶσαν· ὡς οὐδ᾽ εἰ δοκεῖς
ἔχειν, ἔχοις ἂν γνῶμα, μὴ πειρωμένη.
ΔΗ. ἀλλ᾽ αὐτίκ᾽ εἰσόμεσθα· τόνδε γὰρ βλέπω
595 θυραῖον ἤδη· διὰ τάχους δ᾽ ἐλεύσεται.
μόνον παρ᾽ ὑμῶν εὖ στεγοίμεθ᾽· ὡς σκότῳ
κἂν αἰσχρὰ πράσσῃς, οὔποτ᾽ αἰσχύνῃ πεσῇ.
ΛΙ. τί χρὴ ποεῖν; σήμαινε, τέκνον Οἰνέως·
ὡς ἐσμὲν ἤδη τῷ μακρῷ χρόνῳ βραδεῖς.
600 ΔΗ. ἀλλ᾽ αὐτὰ δή σοι ταῦτα καὶ πράσσω, Λίχα,
ἕως σὺ ταῖς ἔσωθεν ἠγορῶ ξέναις,
ὅπως φέρῃς μοι τόνδε ταναϋφῆ πέπλον,
δώρημ᾽ ἐκείνῳ τἀνδρὶ τῆς ἐμῆς χερός.
διδοὺς δὲ τόνδε φράζ᾽ ὅπως μηδεὶς βροτῶν
605 κείνου πάροιθεν ἀμφιδύσεται χροΐ,
μηδ᾽ ὄψεταί νιν μήτε φέγγος ἡλίου
μήθ᾽ ἕρκος ἱρὸν μήτ᾽ ἐφέστιον σέλας,
πρὶν κεῖνος αὐτὸν φανερὸς ἐμφανῶς σταθεὶς
δείξῃ θεοῖσιν ἡμέρᾳ ταυροσφάγῳ.
610 οὕτω γὰρ ηὔγμην, εἴ ποτ᾽ αὐτὸν ἐς δόμους
ἴδοιμι σωθέντ᾽ ἢ κλύοιμι, πανδίκως
στελεῖν χιτῶνι τῷδε, καὶ φανεῖν θεοῖς
θυτῆρα καινῷ καινὸν ἐν πεπλώματι.
καὶ τῶνδ᾽ ἀποίσεις σῆμ᾽, ὃ κεῖνος εὐμαθὲς
615 σφραγῖδος ἕρκει τῷδ᾽ ἐπὸν μαθήσεται.
ἀλλ᾽ ἕρπε, καὶ φύλασσε πρῶτα μὲν νόμον,
τὸ μὴ ᾽πιθυμεῖν πομπὸς ὢν περισσὰ δρᾶν·
ἔπειθ᾽ ὅπως ἂν ἡ χάρις κείνου τέ σοι
κἀμοῦ ξυνελθοῦσ᾽ ἐξ ἁπλῆς διπλῆ φανῇ.
620 ΛΙ. ἀλλ᾽ εἴπερ Ἑρμοῦ τήνδε πομπεύω τέχνην
βέβαιον, οὔ τοι μὴ σφαλῶ γ᾽ ἐν σοί ποτε,
τὸ μὴ οὐ τόδ᾽ ἄγγος ὡς ἔχει δεῖξαι φέρων,
λόγων τε πίστιν ἣν λέγεις ἐφαρμόσαι.
ΔΗ. στείχοις ἂν ἤδη. καὶ γὰρ ἐξεπίστασαι
625 τά γ᾽ ἐν δόμοισιν ὡς ἔχοντα τυγχάνει.
ΛΙ. ἐπίσταμαί τε καὶ φράσω σεσωμένα.
ΔΗ. ἀλλ᾽ οἶσθα μὲν δὴ καὶ τὰ τῆς ξένης ὁρῶν
προσδέγματ᾽, αὐτή θ᾽ ὡς ἐδεξάμην φίλως.
ΛΙ. ὥστ᾽ ἐκπλαγῆναι τοὐμὸν ἡδονῇ κέαρ.
630 ΔΗ. τί δῆτ᾽ ἂν ἄλλο γ᾽ ἐννέποις; δέδοικα γὰρ
μὴ πρῲ λέγοις ἂν τὸν πόθον τὸν ἐξ ἐμοῦ,
πρὶν εἰδέναι τἀκεῖθεν εἰ ποθούμεθα.

***

ΧΟΡ. Μ᾽ αν ίσως έχεις κάποια εμπιστοσύνη
σ᾽ αυτό που κάνεις, δε μας φαίνεται
και μας πως είναι για κακό η βουλή σου.
ΔΗΙ. Φαντάζομαι πως μπορώ βέβαια να ᾽χω
590 εμπιστοσύνη, μα σε δοκιμή
δεν την έβαλ᾽ ακόμη. ΧΟΡ. Όμως πρέπει
να το δεις και στην πράξη· γιατί μ᾽ όσο
κι αν το πιστεύεις, δε μπορείς και να ᾽σαι
βέβαιη ποτέ, χωρίς να δοκιμάσεις.
ΔΗΙ. Μα θα το δούμε γρήγορα: Νά ο Λίχας
που βγαίνει πια από μέσα, και που αμέσως
θα φύγει βιαστικός. Μόνο εσείς θέλω
να κρύψετε καλά το μυστικό μου·
γιατί κρυφά και πράξη αισχρή αν κάμεις,
δεν κινδυνεύεις σε ντροπή να πέσεις.
ΛΙΧ. Λοιπόν, τί έχω να κάμω; πρόσταξέ μου,
κόρη του Οινέα, γιατ᾽ έχω αργοπορήσει
καιρό πολύ εδώ πέρα. ΔΗΙ. Μα ίσα-ίσα
600 κι εγώ γι᾽ αυτά καταγίνομαι, Λίχα,
όση ώρα εσύ μιλούσες με τις ξένες
μες στο παλάτι — για να πας του αντρός μου
το λεπτοϋφασμένο αυτό χιτώνα
δώρο απ᾽ το χέρι το δικό μου· κι όταν
τον παραδίνεις, πες να ᾽χει το νου του
μήπως άλλος κανείς πριν από κείνον
τον φορέσει κατάσαρκα και πως
δεν πρέπει να τον δει μήτε φως ήλιου,
μήτε ιερός περίβολος ναού, μήτε
εστίας φεγγοβολή, πριν αυτός μόνο
σταθεί, λαμπρός στο λαμπρό φάνισμά του,
και στους θεούς τον δείξει, την ημέρα
της ταυρόσφαγης θυσίας· γιατί έτσι
τάξιμο το ᾽χα, αν θα τον έβλεπα
610 να μου γυρνούσε μια φορά στο σπίτι
ζωντανός, ή αν θα ν᾽ άκουα είδησές του,
να τον στολίσω, μ᾽ όλα μου τα δίκια,
με τον χιτών᾽ αυτό, και μπρος στα μάτια
να τον παρουσιάσω των θεών
θυσιαστή λαμπρό με λαμπρά πέπλα.
Και θα του πας σημάδι να πιστέψει
την πατημένη αυτή σφραγίδα απάνω,
που εύκολα εκείνος θα γνωρίσει. Τώρα
σύρε, και πριν απ᾽ όλα να φυλάγεις
το νόμο αυτό: να μη ζητάς να κάνεις
πιότερ᾽ απ᾽ τη δουλειά πού εισαι σταλμένος·
σε τρόπο που και κείνου κι η δική μου
η χάρη που θα σου χρωστώ να σμίξουν
κι από μονή διπλή να την κερδίσεις.
ΛΙΧ. Μ᾽ αν, οπαδός κι εγώ του Ερμή, δουλεύω
620 με πίστη αυτή την τέχνη του, ποτέ μου
δε θα βρεθώ σε σένα αντίκρυ φταίχτης,
πως δεν του πήγα να του παραδώσω
έτσι όπως το παραλαβαίνω αυτό σου
το δοχείο, προσθέτοντας ακόμα,
για να βεβαιωθεί, κι αυτά που μου ᾽πες.
ΔΗΙ. Ώρα λοιπόν να ξεκινάς, αφού
πια ξέρεις πώς είν᾽ όλα εδώ στο σπίτι.
ΛΙΧ. Ξέρω, και θα του λέω πως θα ξανάβρει
το καθετί όπως τ᾽ άφησε. ΔΗΙ. Μα ακόμα
είδες και με τα μάτια σου και ξέρεις
της ξένης την υποδοχή, με πόση
καλοσύνη τη δέχτηκα. ΛΙΧ. Κι αλήθεια
ξεπέταξε η καρδιά μου απ᾽ τη χαρά της.
630 ΔΗΙ. Τί άλλο λοιπόν να λες; γιατί φοβούμαι
μη θα ᾽λεες πρώτα πόσο τον ποθούμε,
πρι να ξέρει κανείς αν τάχα υπάρχει
ο ίδιος για μας κι από μέρους του πόθος.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (3.302-3.368)

Ὣς ἔφαν, οὐδ᾽ ἄρα πώ σφιν ἐπεκραίαινε Κρονίων.

τοῖσι δὲ Δαρδανίδης Πρίαμος μετὰ μῦθον ἔειπε·
«κέκλυτέ μευ, Τρῶες καὶ ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοί·
305 ἤτοι ἐγὼν εἶμι προτὶ Ἴλιον ἠνεμόεσσαν
ἄψ, ἐπεὶ οὔ πω τλήσομ᾽ ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὁρᾶσθαι
μαρνάμενον φίλον υἱὸν ἀρηϊφίλῳ Μενελάῳ·
Ζεὺς μέν που τό γε οἶδε καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,
ὁπποτέρῳ θανάτοιο τέλος πεπρωμένον ἐστίν.»
310 Ἦ ῥα, καὶ ἐς δίφρον ἄρνας θέτο ἰσόθεος φώς,
ἂν δ᾽ ἄρ᾽ ἔβαιν᾽ αὐτός, κατὰ δ᾽ ἡνία τεῖνεν ὀπίσσω·
πὰρ δέ οἱ Ἀντήνωρ περικαλλέα βήσετο δίφρον.
τὼ μὲν ἄρ᾽ ἄψορροι προτὶ Ἴλιον ἀπονέοντο·
Ἕκτωρ δὲ Πριάμοιο πάϊς καὶ δῖος Ὀδυσσεὺς
315 χῶρον μὲν πρῶτον διεμέτρεον, αὐτὰρ ἔπειτα
κλήρους ἐν κυνέῃ χαλκήρεϊ πάλλον ἑλόντες,
ὁππότερος δὴ πρόσθεν ἀφείη χάλκεον ἔγχος.
λαοὶ δ᾽ ἠρήσαντο, θεοῖσι δὲ χεῖρας ἀνέσχον,
ὧδε δέ τις εἴπεσκεν Ἀχαιῶν τε Τρώων τε·
320 «Ζεῦ πάτερ, Ἴδηθεν μεδέων, κύδιστε μέγιστε,
ὁππότερος τάδε ἔργα μετ᾽ ἀμφοτέροισιν ἔθηκε,
τὸν δὸς ἀποφθίμενον δῦναι δόμον Ἄϊδος εἴσω,
ἡμῖν δ᾽ αὖ φιλότητα καὶ ὅρκια πιστὰ γενέσθαι.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, πάλλεν δὲ μέγας κορυθαίολος Ἕκτωρ
325 ἂψ ὁρόων· Πάριος δὲ θοῶς ἐκ κλῆρος ὄρουσεν.
οἱ μὲν ἔπειθ᾽ ἵζοντο κατὰ στίχας, ἧχι ἑκάστῳ
ἵπποι ἀερσίποδες καὶ ποικίλα τεύχεα κεῖτο·
αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἐδύσετο τεύχεα καλὰ
δῖος Ἀλέξανδρος, Ἑλένης πόσις ἠϋκόμοιο.
330 κνημῖδας μὲν πρῶτα περὶ κνήμῃσιν ἔθηκε
καλάς, ἀργυρέοισιν ἐπισφυρίοις ἀραρυίας·
δεύτερον αὖ θώρηκα περὶ στήθεσσιν ἔδυνεν
οἷο κασιγνήτοιο Λυκάονος· ἥρμοσε δ᾽ αὐτῷ.
ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ ὤμοισιν βάλετο ξίφος ἀργυρόηλον
335 χάλκεον, αὐτὰρ ἔπειτα σάκος μέγα τε στιβαρόν τε·
κρατὶ δ᾽ ἐπ᾽ ἰφθίμῳ κυνέην εὔτυκτον ἔθηκεν
ἵππουριν· δεινὸν δὲ λόφος καθύπερθεν ἔνευεν·
εἵλετο δ᾽ ἄλκιμον ἔγχος, ὅ οἱ παλάμηφιν ἀρήρει.
ὣς δ᾽ αὔτως Μενέλαος ἀρήϊος ἔντε᾽ ἔδυνεν.
340 Οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν ἑκάτερθεν ὁμίλου θωρήχθησαν,
ἐς μέσσον Τρώων καὶ Ἀχαιῶν ἐστιχόωντο
δεινὸν δερκόμενοι· θάμβος δ᾽ ἔχεν εἰσορόωντας
Τρῶάς θ᾽ ἱπποδάμους καὶ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς.
καί ῥ᾽ ἐγγὺς στήτην διαμετρητῷ ἐνὶ χώρῳ
345 σείοντ᾽ ἐγχείας ἀλλήλοισιν κοτέοντε.
πρόσθε δ᾽ Ἀλέξανδρος προΐει δολιχόσκιον ἔγχος,
καὶ βάλεν Ἀτρεΐδαο κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην,
οὐδ᾽ ἔρρηξεν χαλκός, ἀνεγνάμφθη δέ οἱ αἰχμὴ
ἀσπίδ᾽ ἐνὶ κρατερῇ· ὁ δὲ δεύτερον ὄρνυτο χαλκῷ
350 Ἀτρεΐδης Μενέλαος ἐπευξάμενος Διὶ πατρί·
«Ζεῦ ἄνα, δὸς τείσασθαι ὅ με πρότερος κάκ᾽ ἔοργε,
δῖον Ἀλέξανδρον, καὶ ἐμῇς ὑπὸ χερσὶ δάμασσον,
ὄφρα τις ἐρρίγῃσι καὶ ὀψιγόνων ἀνθρώπων
ξεινοδόκον κακὰ ῥέξαι, ὅ κεν φιλότητα παράσχῃ.»
355 Ἦ ῥα, καὶ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος,
καὶ βάλε Πριαμίδαο κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην·
διὰ μὲν ἀσπίδος ἦλθε φαεινῆς ὄβριμον ἔγχος,
καὶ διὰ θώρηκος πολυδαιδάλου ἠρήρειστο·
ἀντικρὺ δὲ παραὶ λαπάρην διάμησε χιτῶνα
360 ἔγχος· ὁ δ᾽ ἐκλίνθη καὶ ἀλεύατο κῆρα μέλαιναν.
Ἀτρεΐδης δὲ ἐρυσσάμενος ξίφος ἀργυρόηλον
πλῆξεν ἀνασχόμενος κόρυθος φάλον· ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ αὐτῷ
τριχθά τε καὶ τετραχθὰ διατρυφὲν ἔκπεσε χειρός.
Ἀτρεΐδης δ᾽ ᾤμωξεν ἰδὼν εἰς οὐρανὸν εὐρύν·
365 «Ζεῦ πάτερ, οὔ τις σεῖο θεῶν ὀλοώτερος ἄλλος·
ἦ τ᾽ ἐφάμην τείσασθαι Ἀλέξανδρον κακότητος·
νῦν δέ μοι ἐν χείρεσσιν ἄγη ξίφος, ἐκ δέ μοι ἔγχος
ἠΐχθη παλάμηφιν ἐτώσιον, οὐδ᾽ ἔβαλόν μιν.»

***

Είπαν, αλλ᾽ όμως την ευχήν δεν έστερξε ο Κρονίδης.
Και ο Δαρδανίδης Πρίαμος εμπρός εις όλους είπε:
« Ακούσετέ με, Αχαιοί, ακούσετέ με, Τρώες,
305 θα γύρω εγώ στην Ίλιον την πολυανεμισμένην,
ότι η καρδιά δεν μου βαστά τον ποθητόν υιόν μου
να ιδώ με τον Μενέλαον στον φονικόν αγώνα·
μόν᾽ οι αθάνατοι θεοί κι εξόχως ο Κρονίδης
γνωρίζ᾽ εις ποίον διόρισε τον θάνατον η μοίρα».
310 Είπε, στ᾽ αμάξι τους κριούς επήρε ο θείος άνδρας,
ανέβη και τους χαλινούς ετέντωσεν οπίσω,
και πλαγινός του εκάθισεν ο Αντήνωρ εις τ᾽ αμάξι.
Κι ενώ τούτοι στην Ίλιον οπίσω αναχωρούσαν,
με τον Πριαμίδην Έκτορα ο θείος Οδυσσέας
315 τον τόπον πρώτα εμέτρησαν, λαχνούς κατόπι επήραν
και μέσα εις κράνος χάλκινο τους τίναζαν να δείξει
την λόγχην ποιος από τους δυο θε ν᾽ ακοντίσει πρώτος·
και των θεών ευχήθηκε με χέρια σηκωμένα
ο λαός όλος κι έλεγαν και Αχαιοί και Τρώες:
320 «Δία πατέρα, δοξαστέ, μεγάλε, που δεσπόζεις
από την Ίδην, κάμε συ να κατεβεί στον Άδη
εκείνος που πρώτ᾽ άναψε την έχθραν μεταξύ μας·
και αυτούς σ᾽ εμάς στερέωνε τους όρκους της αγάπης».
Και τους λαχνούς ετίναζεν ο μέγας Πριαμίδης
325 κι έβλεπε οπίσω· και ο λαχνός πετάχθη του Αλεξάνδρου·
και τότε χάμω εκάθισαν σειρές σειρές τα πλήθη
καθένας εις τους ίππους του σιμά και στ᾽ άρματά του.
Κι έβαλε την υπέρλαμπρην αρματωσιά του ο θείος
Αλέξανδρος, ο σύγκλινος της όμορφης Ελένης.
330 Τα σκέλη πρώτα με λαμπρές κνημίδες περιζώνει,
με τες περόνες αργυρές καλά θηλυκωμένες,
με θώρακα του αδελφού Λυκάονος ωραίον,
που στο κορμί του εταίριαζε, το στήθος περικλείει·
ξίφος ασημοκόμπωτον εκρέμασε απ᾽ τους ώμους
335 χάλκινον, κι έπειτα τρανήν βαρύτατην ασπίδα.
Εις την ανδρείαν κεφαλήν καλόν έβαλε κράνος
και με την χαίτην σείονταν φρικτός επάν᾽ ο λόφος
και αρμόδιο στην παλάμην του δεινό κοντάρι επήρε.
Παρόμοια φόρεσ᾽ άρματα και ο ψυχερός Ατρείδης.
340 Και αφού μακράν του πληθυσμού και οι δυο θωρακισθήκαν,
στην μέσην επροχώρησαν των Αχαιών και Τρώων
με βλέφαρο τρομακτικό και τ᾽ ανδρειωμένα πλήθη
των Τρώων και των Αχαιών τους βλέπαν κι εθαυμάζαν·
στήθηκαν αντιμέτωποι στον μετρημένον τόπον
345 και με το μίσος στην καρδιά τινάζαν τα κοντάρια.
Πρώτος ο Πάρις έριξε το μακρινό κοντάρι
και του Ατρείδη εκτύπησε την κυκλωτήν ασπίδα·
δεν έσπασε την δυνατήν ασπίδα η χάλκιν᾽ άκρη
κι ελύγισε· και δεύτερος ο Ατρείδης επετάχθη
350 και πρώτα ευχήθη μέσα του: «Κάμε, ω πατέρα Δία,
να εκδικηθώ τον άνθρωπο που αδίκησέ με πρώτα,
τον θείον Πάριν να σβησθεί στην λόγχην μου αποκάτω,
για να τρομάζει στο εξής καθένας ν᾽ αδικήσει
τον άνθρωπον που σπίτι του φιλόξενα τον δέχθη».
355 Είπε και το μακρόσκιον ετίναξε κοντάρι
και του Αλεξάνδρου εκτύπησε την κυκλωτήν ασπίδα.
Έσπασε η λόγχ᾽ η δυνατή την φωτεινήν ασπίδα,
και στον ωραίον θώρακα εμπήχθη πέρα πέρα·
και τον χιτώνα του ᾽σχισε στο μέρος της λαπάρας.
360 Έσκυψε και τον θάνατον εξέφυγεν ο Πάρις·
το ξίφος τ᾽ ασημόκομπον εσήκωσεν ο Ατρείδης
κι εκτύπησε το μέτωπο της περικεφαλαίας·
το ξίφος τρίμματ᾽ έγινε και του ᾽πεσε απ᾽ το χέρι·
κι εστράφη προς τον ουρανόν κι εγόγγυσ᾽ ο Ατρείδης
365 «Δία πατέρα, ποιος θεός ολέθριος είναι ως είσαι;
Θαρρούσα πως τον Πάριδα θ᾽ αντικακώσω τώρα,
και ιδού το ξίφος μου ᾽σπασε στα χέρια και την λόγχην
έριξ᾽ απ᾽ την παλάμην μου χωρίς να τον φονεύσω».

Παιχνίδια Ενηλίκων

Οι άνθρωποι παίζουν.

Μίγμα ξεχασμένης παιδικότητας και καθυστερημένης εφηβείας.

Αποτέλεσμα έλλειψης φαντασίας και καταπιεσμένης επαναστατικότητας.

Μεγαλώνουν χωρίς να ωριμάζουν. Ωριμάζουν χωρίς να μαθαίνουν. Μαθαίνουν χωρίς να εκμεταλλεύονται τη μάθηση.

Δεν δίνουν ευκαιρίες, μόνο χάνουν ευκαιρίες.

Θεωρούν ότι ο χρόνος δουλεύει προς όφελός τους ενώ από την πρώτη στιγμή είναι εναντίον τους.

Δοκιμάζουν πράγματα, ανθρώπους, δουλειές, φιλίες, σχέσεις, οικογένειες.

Παίζοντας.

Φέρονται σαν πεντάχρονα που τους παίρνουν το αγαπημένο τους παιχνίδι ακόμα και αν το έχουν πεταμένο και ξεχασμένο στην άκρη.

Αντιδρούν σαν δωδεκάχρονα που μεταμορφώνονται σε άντρες αλλά βρίσκονται ακόμα στο μεταίχμιο.

Σκέφτονται σαν δεκαεξάχρονα που μπαίνουν σε πόλεμο για το νούμερο του παπουτσιού τους.

Οι άνθρωποι παίζουν.

Με αισθήματα, συνειδήσεις, φόβους, μυαλά, ιδιαιτερότητες.

Παιχνίδια επιβολής του δυνατότερου, του εξυπνότερου, του κερδισμένου.

Τι κερδίζουν; Τίποτα απολύτως.

Απλά στο βιογραφικό τους αναγράφονται οι νίκες.

Τους αρκεί να νομίζουν πως κερδίζουν και ας είναι τα χαμένα στην ουσία περισσότερα.

Ένα «Εγώ» πιο μεγάλο και από το μεγαλύτερο «Εμείς».

Τους λείπουν οι μπάλες, αλλά κάνουν τη ζωή των άλλων μπαλάκι.

Τους λείπουν τα ψεύτικα όπλα, αλλά σκοτώνουν χωρίς δεύτερη σκέψη με τις λέξεις ή τη σιωπή τους.

Τους λείπουν οι κούκλες και τα ρούχα τους, αλλά ντύνουν μαύρη την ψυχή των άλλων.

Οι άνθρωποι παίζουν.

Παντιέρα τους η ατάκα για την χαρά του παιχνιδιού, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ένα τσίγκινο μετάλλιο μόνο κρεμασμένο στο λαιμό τους για να τους θυμίζει να σημειώσουν τη «νίκη» τους στο ημερολόγιο.

Άνθρωποι που άλλα σκέφτονται και άλλα λένε. Άλλα λένε και άλλα εννοούν. Άλλα θέλουν και άλλα πράττουν. Άλλα φαντασιώνονται και άλλα πραγματοποιούν.

Παιχνίδι χωρίς συναίνεση των εμπλεκόμενων. Χωρίς σαφής όρους. Χωρίς ευδιάκριτους ρόλους.

Και οι υπόλοιποι που συμμετέχουν εν αγνοία τους , χαμένοι σε μια κατάσταση , προσπαθούν να καταλάβουν, να αποδεχτούν, να συγχωρήσουν, παραμένοντας εκεί και δίνοντας ευκαιρίες.

Σε κάποιες περιπτώσεις παίρνουν πάνω τους και ένα μερίδιο ευθύνης που δεν τους αναλογεί μόνο και μόνο γιατί δεν μπορούν να εξηγήσουν τι συμβαίνει.

Αναλαμβάνουν το φταίξιμο και προσπαθούν για λύσεις που καρπώνονται οι άλλοι.

Θεωρούν και πιστεύουν ότι απευθύνονται σε ενήλικες ενώ στην πραγματικότητα συνδιαλέγονται με κάτι γερασμένα ανήλικα που βάφουν τα μαλλιά τους νομίζοντας ότι με τον τρόπο αυτό δεν θα ξαναβγεί άσπρη τρίχα.

Θυμάμαι στη ζωή μου έπαιξα πολύ. Έπαιξα, λερώθηκα, αρρώστησα μέσα στις λάσπες και στα χώματα, έκανα σπίτια με σεντόνια και παλιά μπολάκια από γιαούρτια. Ανέβηκα σε κούνιες, έπεσα από ποδήλατα, απέκτησα σημάδια πέφτοντας σε άσφαλτο και σιδερένιες γωνίες.

Έσβησα το μαύρο μολύβι των ματιών πριν μπω στο σπίτι, καθυστέρησα να γυρίσω, μίλαγα στο τηλέφωνο με τις ώρες, απέκτησα φίλες, έχασα φίλες, κράτησα φίλες.

Φώναξα, έκλαψα, επαναστάτησα, χτύπησα πόρτες, άνοιξα παράθυρα, πήρα αποφάσεις για τη ζωή μου, πάτησα πάνω σε κεκτημένα χρόνων και τα έκανα δική μου ζωή.

Έπαιξα όσο και όπως έπρεπε.

Με παιχνίδια. Όχι με ανθρώπους. Με μένα, όχι με τους άλλους.

Μετά μεγάλωσα.

Και όταν μεγαλώνεις, η σωστή έκφραση που πρέπει να σε ακολουθεί είναι μία.

Δεν παίζομαι.

Από το Νεωτερικό άτομο στη Μετανεωτερική εκρηκτική εξατομίκευση

Ο διάσπαρτος χρόνος της πραγματικής ζωής ανασυγκροτείται διαρκώς.

Στη μεσαιωνική σκέψη "άτομο “σήμαινε "αδιαίρετος" και χρησιμοποιείτο κυρίως μέσα στα συμφραζόμενα της θεολογικής αντιπαράθεσης για τη φύση της Αγίας Τριάδας. «Η ταυτότητα του μεσαιωνικού ανθρώπου δεν ήταν ατομική, καθοριζόταν κυρίως από τη θέση του μέσα στην κοινωνική οργάνωση. Η κοινωνική και η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη νεωτερικότητα οδήγησε σε επανακαθορισμό του ατόμου: η φράση "αυτό που είμαι" επεκτάθηκε και έγινε "αυτό που θέλω να γίνω"».

Ωστόσο το άτομο στο κοσμοθεωρητικό πλαίσιο του 19ου και 20ου αιώνα προσπαθούσε να εναρμονίσει τις αντιφάσεις των επιμέρους στοιχείων της ταυτότητάς του, συνθετικά και ιεραρχικά με μια σειρά που θύμιζε το αστικό μυθιστόρημα: αρχή, μέση και τέλος.

Η έννοια της σύγχρονης μετανεωτερικής εξατομίκευσης είναι διαφορετική. Ο εξατομικευμένος μετανεωτερικός άνθρωπος -σε αντίθεση με το νεωτερικό άτομο- καλείται να διαλέξει μέσα από ένα καλειδοσκόπιο άπειρων επιλογών.

Αυτή η καθημερινή ανασφάλεια καταργεί τον «κανονικό τρόπο ζωής που γίνεται πια δυνητικός, ευέλικτος, κατασκευάσιμος. Έτσι το γεγονός ότι έχουμε νικήσει τη μοίρα, καταντά απρόσμενο μειονέκτημα της σύγχρονης ζωής. Από μας περιμένουν να αποφασίζουμε για πολλά, σχεδόν για όλα. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν σε τέτοιες αποφάσεις είναι διαρκείς και πάντα παραμονεύει η αποτυχία».

Αυτή η διαρκής αναζήτηση της ατομικής εμπειρίας δεν αποτελεί ελεύθερη επιλογή. Αντίθετα, οι άνθρωποι είναι "καταδικασμένοι στην εξατομίκευση" 5, σε μια αναζήτηση "χειροτεχνημένης" βιογραφίας, στην αναζήτηση της ταυτότητας τους και στην ανάγκη να μετατρέψει κανείς τις ξένες-οικείες θρυμματισμένες επιλογές σε μια "ενότητα" για τον εαυτό του και τους άλλους επιλογές. «Χειροτεχνημένη βιογραφία» ανάμεσα στα άλλα σημαίνει και καθημερινή, προσωπική επιλογή και ανασκευή του χρόνου μας, όχι μόνο του παροντικού ή μελλοντικού, αλλά και του προσωπικού μας παρελθόντος. Ο καθένας καλείται να επιλέξει την προσωπική ιστορία του με τον αποκλεισμό εικόνων που ενοχλούν και απωθούνται, να κατασκευάσει ένα "παρελθόν" αναπλασμένο έτσι ώστε να ταιριάζει στο παρόν ως "ενθυμούμενο παρόν". Το άτομο γίνεται πια σκηνοθέτης της βιογραφίας του, της ταυτότητάς του, της κοινωνικής του δικτύωσης, των δεσμών, των πεποιθήσεων του.

Εξατομίκευση σήμερα σημαίνει και αποσύνθεση των βιομηχανικών κοινωνικών αυτονόητων καθώς και την ανάγκη να βρει κανείς και να επινοήσει για τον εαυτό του και με άλλους νέα αυτονόητα. Σημαίνει και πως η διάκριση του "φίλου από τον εχθρό" μετατρέπεται σε καθημερινό επίπονο εγχείρημα. Και για το λόγο αυτό αναγορεύεται η "προδοσία" ως καθημερινό καθήκον και απόλαυση μαζί, η προδοσία ως «πανταχού παρούσα, προσιτή, επιτρεπτή παράβαση». Προδοσία που δεν καλύπτεται πια κάτω από το πέπλο της υποκρισίας της πρώτης νεωτερικότητας του καπιταλισμού και του μοντέρνου ατόμου. Η υποκρισία αντιστοιχούσε στην νεωτερική συνθετική εικόνα του κόσμου, η σύνταξη των επιχειρημάτων ήταν ιεραρχική, η επίκληση των καλών προφάσεων συγκάλυπτε την κόλαση των προθέσεων.

Στη μετανεωτερική πολυπρισματική εποχή όμως αντιστοιχεί ο ειρωνεία «ως υποκρισία με "υπερβολική μετριοφροσύνη", κατά τον Πλάτωνα, ως "λεπτός χαμηλότονος τρόπος για να κοροϊδεύει κανείς τους ανθρώπους" σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και ο κυνισμός ως "αυτοεξυμνούμενη πανουργία". Τα επιχειρήματα παρατάσσονται αποϊεραρχημένα, σκωπτικά, ασυντόνιστα σε ένα είδος λόγου που περισσότερο αποκαλύπτει παρά συγκαλύπτει.

H σύγχρονη ταυτότητα μοιάζει όλο και περισσότερο με τον χαμαιλέοντα, αφορά στον πρωτεϊκό άνθρωπο της νέας εποχής ο οποίος όλο και περισσότερο ζει σε προσομοιωμένα περιβάλλοντα και αναπτύσσει πολλαπλούς χαρακτήρες-ρόλους, που πορεύεται χωρίς Εγώ και εαυτό, αλλά με θρύμματα μιας βραχύβιας συνείδησης που χρησιμοποιούνται για την εκάστοτε επικοινωνία του με τους εικονικούς του κόσμους.

Το άλλο πρόσωπο του αυτοσεβασμού

«Αυτός που δεν σέβεται τον εαυτό του, δεν σέβεται ούτε τους άλλους».

Σε κάθε πολιτισμό θα βρείτε μία παροιμία που εκφράζει αυτή την αρχή. Μάλιστα, η πρώτη συμβουλή που δίνεται σήμερα σε κάποιον που θέλει να ενισχύσει τον αυτοσεβασμό του είναι: «Μην νοιάζεσαι για την γνώμη που έχουν οι άλλοι για σένα», αλλά αυτή είναι μία προτροπή που δεν μπορεί να βρει εφαρμογή στην αληθινή ζωή.

Ο αυτοσεβασμός έχει ως προαπαιτούμενο την αυτοπεποίθηση και οπωσδήποτε δεν πρέπει κανείς να επιτρέπει στους άλλους να του την μειώνουν και να καθοδηγούν τον τρόπο συμπεριφοράς του. Όμως, αυτό που είμαστε, ο εαυτός μας τον οποίο προσπαθούμε να εμπιστευτούμε και να σεβαστούμε, αναγκαστικά αλληλεπιδρά με τους εαυτούς των άλλων.

Κάπως έτσι το σκέπτεται ο Πλάτων, ο οποίος θα μας έλεγε μάλλον την παροιμία ανάποδα:

«Αυτός που δεν σέβεται τους άλλους, δεν σέβεται ούτε τον εαυτό του. Και αν σεβόμαστε τους άλλους, δεν γίνεται να περιφρονούμε τη γνώμη και τα συναισθήματά τους.»

Για τον Πλάτωνα, η άποψη που έχουν οι άλλοι για εμάς, όχι μόνο μετράει, αλλά επηρεάζει καθοριστικά τη γνώμη που θα σχηματίσουμε για τον εαυτό μας.

Μας λέει, λοιπόν, ο Πλάτων τι κάνει και τι δεν κάνει αυτός που «δεν ατιμάζει την ψυχή του», ή όπως θα λέγαμε σήμερα, τα έχει καλά με τον εαυτό του.

Τι σχέση έχει ο αυτοσεβασμός με την αγάπη για την αλήθεια, τη συμμετοχή του ανθρώπου σε έργα που βελτιώνουν την κοινωνία, την απόδοση δικαιοσύνης και την φιλομάθεια;

Μπορεί ο αυτοσεβασμός να μην είναι τόσο εσωτερική υπόθεση όσο νομίζουμε.

Η αλήθεια πάει μπροστά

Η αλήθεια είναι το υψηλότερο αγαθό, πιο ψηλά από κάθε θεό και κάθε άνθρωπο.

Αυτός που θέλει να ζήσει ευτυχισμένος, θα πρέπει να συνδεθεί μαζί της το νωρίτερο δυνατόν, ώστε να ζήσει πολλά χρόνια ως φιλαλήθης άνθρωπος. Διότι αυτός είναι αξιόπιστος και τον εκτιμούν οι γύρω του.

Αντιθέτως, κανείς δεν εκτιμά τον άμυαλο, που άθελά του διαστρεβλώνει την αλήθεια, ούτε εκείνον που λέει σκόπιμα ψέματα. Η μοίρα αυτών των ανθρώπων είναι να απομείνουν μόνοι, αφού όσο περνούν τα χρόνια κανείς δεν θα τους εμπιστεύεται.

Μην επιτρέπεις το κακό

Αξιοσέβαστος είναι κι εκείνος που δεν αδικεί του άλλους, αλλά διπλάσιο σεβασμό αξίζει εκείνος που αποτρέπει την αδικία που επιχειρεί να κάνει κάποιος άλλος.

Ο πρώτος είναι δίκαιος μόνο για έναν, τον εαυτό του. Ο δεύτερος που εκθέτει τις αδικίες των άλλων είναι ο τέλειος πολίτης, υπόδειγμα αρετής και αξίζει όσο χίλιοι.

Αρετή για όλους

Με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να φροντίζει για όλες τις αρετές να γίνονται κοινό κτήμα της πολιτείας και όχι να τις κρατά για τον εαυτό του. Με τον τρόπο αυτό οι πολίτες θα συναγωνίζονται μεταξύ τους στην αρετή και η πόλη θα ωφελείται από τα εποικοδομητικά τους αποτελέσματα στον βίο. Ο καθένας θα προσπαθεί να γίνει καλύτερος χωρίς να εμποδίζει με συκοφαντίες τους άλλους.

Εκείνος που θέλει να το κάνει αυτό, αλλά δεν έχει την ικανότητα, είναι δεύτερος σε αξία. Αλλά κι εκείνος που κατέχει αξιόλογες αρετές αλλά από φθόνο δεν τις μοιράζεται, δεν θα πρέπει να υποτιμάται. Ασφαλώς θα κατακρίνουμε τη στάση του, αλλά για τις αρετές του πρέπει να επαινείται. Και καλό θα είναι να προσπαθούμε να τις αποκτήσουμε κι εμείς.

Δικαιοσύνη για όλους

Ο άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του συνδυάζει την αυστηρότητα με την καλοσύνη. Είναι δηλαδή δίκαιος, αλλά και επιεικής.

Οι επικίνδυνες πράξεις οι οποίες προκαλούν ζημιά που δύσκολα επανορθώνεται πρέπει να τιμωρούνται αυστηρά.

Εκείνα που εύκολα διορθώνονται, πρέπει μεν να τιμωρούνται, αλλά να μην ξεχνάμε πως αυτός που έχει την ψυχή του γεμάτη κακά είναι αξιολύπητος. Σε αυτή την περίπτωση καλό είναι να συγκρατούμε την οργή μας.

Αν όμως η ζημιά από το έγκλημα δεν διορθώνεται και ο εγκληματίας δεν έχει διάθεση να διορθωθεί, εκεί να αφήνουμε τον θυμό μας να ξεσπά.

Είμαστε σπουδαίοι, αλλά μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι

Αυτοσεβασμό έχεις όταν δεν αγαπάς τον εαυτό σου περισσότερο απ’ όσο αξίζει.

Η υπερβολική φιλαυτία μας τυφλώνει και μας κάνει να βλέπουμε άσχημα τα καλά και τα δίκαια, ενώ τα αισχρά μας φαίνονται ωραία. Δίνουμε πάντα δίκιο στον εαυτό μας περιφρονώντας την αλήθεια.

Ο σπουδαίος κι αξιοσέβαστος άνθρωπος, όμως, εκτιμά πάνω κι απ’ τον εαυτό του τις δίκαιες πράξεις όποιος και αν τις κάνει. Εκείνος που δικαιώνει συνεχώς τον εαυτό του είναι απλώς ένας ανόητος, που νομίζει πως η αμάθειά του είναι σοφία.

Όταν το πάθουμε αυτό, νομίζουμε πως γνωρίζουμε τα πάντα ενώ δεν γνωρίζουμε τίποτα. Κι έτσι, αφού δεν αφήνουμε τους άλλους να κάνουν αυτά τα οποία εμείς δεν γνωρίζουμε, προσπαθούμε να τα κάνουμε μόνοι μας και τα κάνουμε μαντάρα. Ο σκοπός δεν είναι λοιπόν να υψώνουμε χωρίς λόγο τον εαυτό μας, αλλά να προσπαθούμε να γινόμαστε καλύτεροι χωρίς να νιώθουμε ντροπή γι’ αυτό.
(Πλάτωνος «Νόμοι» βιβλίο Ε΄)

Ο μαθητής του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης έγραψε πως εκείνος που μπορεί να ζήσει ολομόναχος, έξω από κάποιο κοινωνικό σύστημα, είναι ή θεός ή θηρίο.

Η πιθανότητα να γίνει κάποιος θεός είναι μάλλον αμελητέα, αλλά ένας άνθρωπος που δεν σέβεται τον εαυτό του εύκολα μπορεί να γίνει θηρίο. Κι αν ο Πλάτων έχει δίκιο, εκείνος που δεν σέβεται τους άλλους, δεν σέβεται ούτε τον εαυτό του.

Συναισθηματική ωριμότητα είναι να γνωρίζεις ότι η ζωή δεν είναι τέλεια

Συναισθηματική ωριμότητα σημαίνει να είσαι ευτυχισμένος γνωρίζοντας ότι η ζωή δεν είναι τέλεια. Έρχεται από τα μαθήματα της ζωής, όταν προχωράμε μπροστά, προσαρμοζόμαστε στη ζωή και συνηθίζουμε τους ρυθμούς της.

Ανεβαίνουμε μεγάλες ανηφόρες και ζούμε προσπαθώντας να ενισχύσουμε την εικόνα του εαυτού μας, μαθαίνουμε πώς να αντιμετωπίζουμε τα πράγματα που μας κάνουν να αισθανόμαστε άβολα προκειμένου να μάθουμε, να αλλάξουμε και να αναπτυχθούμε.

Με την πάροδο του χρόνου θα καταλάβετε ότι δεν υπάρχει πιο δυνατή αγάπη από την αγάπη για τον εαυτό μας και ότι αυτή αποτελεί το θεμέλιο για την προσέγγισή μας στη ζωή. Η αγάπη είναι το στήριγμά μας για να μπορούμε να σηκωνόμαστε κάθε φορά που πέφτουμε και μας βοηθάει να πονάμε λιγότερο κάθε φορά που κάτι μας πληγώνει.

Η συναισθηματική ωριμότητα αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου από τα χτυπήματα της ζωής. Δεν είναι περίεργο πόσο πολύ μεγαλώνουμε κάθε φορά που βιώνουμε μια περίοδο γεμάτη στρες, θλίψη ή πόνο;

Σε μια ηλικία όπου υπάρχει εγχειρίδιο σχεδόν για τα πάντα ακόμη δεν έχουμε καταφέρει να αποκτήσουμε το Εγχειρίδιο της Ζωής: πώς να ωριμάσετε. Αυτό το μήνυμα φιλτράρεται από οτιδήποτε άλλο μας λέει τι πρέπει και τι δεν πρέπει να είμαστε ή τι πρέπει και τι δεν πρέπει να πετύχουμε.

Επειδή ο καθένας είναι μοναδικός και το βιβλίο Εγχειρίδιο της Ζωής: πώς να ωριμάσετε δεν υπάρχει, δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη φόρμουλα που θα σας πει πώς πρέπει ή πώς θα ωριμάσετε.

«Ξέρω ότι έχω ωριμάσει όταν πλέον δεν χρειάζεται να κρίνω ή να κατηγορώ οποιονδήποτε άλλο για οτιδήποτε μου συμβαίνει». -Anthony de Mello

Σημάδια συναισθηματικής ωριμότητας

Έρχεται κάποια στιγμή στο συναισθηματικό μας ταξίδι όπου αρχίζουμε να προβληματιζόμαστε σχετικά με την πορεία που έχουμε χαράξει στη ζωή. Μερικά από τα σημάδια της συναισθηματικής ωριμότητας είναι τα εξής:

Ξέρουμε πότε πρέπει να πούμε «αντίο»

Όλοι οι συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η ζωή είναι πολύ καλύτερη όταν τη ζούμε ελεύθερα. Ξέρουν πότε πρέπει να αφήσουν κάτι πίσω τους επειδή καταλαβαίνουν ότι αν κοιτάμε πίσω στο παρελθόν δεν μπορούμε να κλείσουμε ορισμένα κεφάλαια της ζωής μας και να θεραπεύσουμε τις συναισθηματικές πληγές.

Αποδεχόμαστε τη ζωή και θεραπεύουμε το συναισθηματικό πόνο

Πότε; Όταν μαθαίνετε από τον πόνο σας, όταν εξαφανίζετε το φόβο της εσωτερικής αναζήτησης για να θεραπεύσετε συναισθηματικές πληγές του παρελθόντος και όταν τελικά κάνετε ένα βήμα μπροστά στη ζωή.

Γνωρίζουμε πώς να μιλάμε για αυτά που σκεφτόμαστε και νιώθουμε

Όταν αποφεύγετε την εσωτερική αναζήτηση, επιτρέπετε σε όλα τα αρνητικά πράγματα του παρελθόντος να διεισδύσουν στο παρόν. Αυτό δεν σας αφήνει πολλά περιθώρια για οτιδήποτε θετικό και σας πληγώνει. Σας πληγώνει πολύ.

Η πνευματική διαύγεια των συναισθηματικά ώριμων ανθρώπων έχει τεράστια απόκλιση από την τεμπελιά και το διαρκές χάος εκείνων που δεν έχουν φτάσει ακόμη σε αυτό το στάδιο ωριμότητας. Η πνευματική ωριμότητα μας βοηθά να λύνουμε αποτελεσματικά τα προβλήματα της καθημερινότητας.

Σταματήστε να παραπονιέστε

Οι ώριμοι άνθρωποι έχουν μάθει να αποδέχονται καταστάσεις και να αλλάζουν αλλά τα παράπονα δεν ωφελούν σε τίποτα απολύτως.

Συμπάσχουμε με τους άλλους χωρίς να μας καταπνίγουν τα συναισθήματα

Οι ώριμοι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τα συναισθήματά τους.

Μην τιμωρείτε τον εαυτό σας για λάθη που έχουν γίνει

Τα λάθη είναι ο καλύτερος τρόπος για να μαθαίνουμε επειδή μας βοηθούν να κατανοήσουμε τις αδυναμίες μας. Οι ώριμοι άνθρωποι δεν τιμωρούν τον εαυτό τους λόγω των περιορισμών τους αλλά αναζητούν τρόπους για να τους βελτιώσουν.

Συναισθηματική ειλικρίνεια

Καθώς ωριμάζετε, αρχίζετε να συνειδητοποιείτε ότι τα συναισθηματικά φράγματα σας εμποδίζουν να αναπτυχθείτε. Αν και είναι αλήθεια ότι ορισμένες φορές τα όρια είναι απαραίτητα, είναι σημαντικό να χαμηλώνουμε τις άμυνές μας ανά διαστήματα.

Οι ώριμοι άνθρωποι απολαμβάνουν το χρόνο που μένουν μόνοι αλλά και το χρόνο που μοιράζονται με τους άλλους

Το παρακάτω κείμενο αποδίδεται στον Τσάρλυ Τσάπλιν. Είτε του ανήκει είτε όχι, είναι μια όμορφη αντανάκλαση της πορείας στη ζωή, στην ωρίμανση και στην αλλαγή:

Έχω συγχωρέσει λάθη που ήταν πράγματι σχεδόν ασυγχώρητα. Προσπάθησα να αντικαταστήσω ανθρώπους που ήταν σχεδόν αναντικατάστατοι και προσπάθησα να ξεχάσω εκείνους που ήταν αξέχαστοι. Έχω ενεργήσει παρορμητικά, έχω απογοητευτεί από ανθρώπους που πίστευα ότι ήταν αδύνατο να συμβεί. Αλλά έχω απογοητεύσει και εκείνους που αγαπώ.

Γέλασα όταν πίστευα ότι δεν μπορούσα. Έχω κάνει αιώνιους φίλους. Έχω αγαπήσει και έχω αγαπηθεί αλλά έχω δεχτεί και την απόρριψη. Έχω αγαπηθεί από κάποιον που δεν έχω αγαπήσει.

Έχω ουρλιάξει και έχω χοροπηδήσει από τη χαρά μου. Έχω ζήσει για χάρη της αγάπης, έχω πάρει αιώνιους όρκους αλλά έχω σπάσει και πολλούς.

Έχω κλάψει ακούγοντας μουσική και κοιτάζοντας φωτογραφίες. Έχω ερωτευτεί με ένα χαμόγελο. Μερικές φορές πίστευα ότι θα πέθαινα επειδή απλά μου έλειπε κάποιος τόσο πολύ.

Έχω φοβηθεί να μην χάσω κάποιον ξεχωριστό (και κατέληξα να τους χάνω έτσι κι αλλιώς). Αλλά επέζησα!

Και είμαι ακόμη ζωντανός!

Δεν προσπερνώ απλά τη ζωή. Ούτε κι εσείς πρέπει να την προσπερνάτε.

ΖΗΣΤΕ!!!

Είναι καλό να πολεμάμε με αποφασιστικότητα, να αγκαλιάζουμε τη ζωή και να τη ζούμε με πάθος. Χάστε με φινέτσα και κερδίστε με τόλμη επειδή ο κόσμος ανήκει σε αυτούς που τολμούν και η ζωή είναι πολύ μικρή για να είναι ασήμαντη.

Σοπενχάουερ: Εκείνο που οι άνθρωποι ονομάζουν μοίρα, στην ουσία είναι ένα σύνολο ανοησιών που έκαναν

Από τα μικροπράγματα καταλαβαίνουμε καλύτερα τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Γιατί στα μεγάλα είναι πιο προσεκτικός και κρύβεται.

Κάθε κοινωνική συναναστροφή απαιτεί αμοιβαία προσαρμογή και διάθεση, γι’ αυτό όσο πιο μεγάλη τόσο και πιο ανούσια. Εντελώς ο εαυτός του μπορεί να είναι κανείς μόνο εφόσον μένει μόνος του. Μόνο τότε είναι ελεύθερος.

Εκείνο που οι άνθρωποι ονομάζουν μοίρα, στην ουσία είναι ένα σύνολο ανοησιών που έκαναν.

Οι παλιάνθρωποι είναι πάντοτε κοινωνικοί και μάλιστα όταν ένας άνθρωπος έχει μέσα του μια στάλα ευγένεια, δεν βρίσκει μεγάλη ευχαρίστηση στη συντροφιά των άλλων.

Ο γιατρός βλέπει τον άνθρωπο σε όλη του την αδυναμία. Ο δικηγόρος σε όλη του την κακία. Και ο θεολόγος σε όλη του τη βλακεία.

Το ταλέντο πετυχαίνει έναν στόχο που κανένας άλλος δεν μπορεί να πετύχει. Η ιδιοφυΐα πετυχαίνει έναν στόχο που κανένας άλλος δεν μπορεί να δει.

Κάθε αλήθεια περνάει από τρία στάδια. Πρώτα γελοιοποιείται. Μετά βρίσκει σφοδρή αντίθεση. Και στο τέλος θεωρείται αυτονόητη.

Οι θρησκείες είναι σαν τις πυγολαμπίδες. Για να λάμψουν πρέπει να υπάρχει σκοτάδι.

Tιμή είναι η εξωτερική συνείδηση. Συνείδηση είναι η εσωτερική τιμή.

Η έγνοια της μετριότητας είναι πώς θα σκοτώσει τον χρόνο. Ο σοφός προσπαθεί να εκμεταλλευτεί κάθε δευτερόλεπτο.

Κάθε άνθρωπος θεωρεί τα όρια του δικού του οπτικού πεδίου σαν τα όρια του κόσμου.

Το γενικότερο δίδαγμα της ιστορίας είναι: τα ίδια, με διαφορετικό τρόπο. Όποιος έχει διαβάσει Ηρόδοτο έχει διαβάσει σχεδόν όλη την ιστορία.

Οι άνθρωποι χρειάζονται κάποια εξωτερική απασχόληση, επειδή είναι αδρανείς εσωτερικά.

Η ζωή είναι ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ πόνου και απελπισίας.

Δύο είναι οι εχθροί της ανθρώπινης ευτυχίας: πόνος και ανία.

Η μεγαλοφυΐα στην καθημερινή ζωή είναι τόσο χρήσιμη όσο ένα αστρονομικό τηλεσκόπιο στο θέατρο.

Όσο πιο περιορισμένος είναι ο ορίζοντας και ο κύκλος της δραστηριότητας και των επαφών μας, τόσο πιο ευτυχισμένοι είμαστε. Γιατί με το άνοιγμα του ορίζοντα πολλαπλασιάζονται και μεγεθύνονται οι έγνοιες, οι επιθυμίες, ο τρόμος.

Οι δημοσιογράφοι είναι σαν τα σκυλιά. Οποτεδήποτε κάτι κινείται, αρχίζουν να γαβγίζουν.
Το μίσος πηγάζει από την καρδιά, η περιφρόνηση, από το κεφάλι.

Το πρωινό είναι η νεότητα της ημέρας. Είναι χαρούμενο, φρέσκο και εύκολο. Μην το χαραμίζετε ξυπνώντας αργά.

Η μη-ύπαρξη μετά τον θάνατο δεν μπορεί να είναι διαφορετική από αυτήν πριν τη γέννηση.

Η ζωή είναι ένα τεράστιο θέατρο, όπου παίζεται η ίδια τραγωδία με διαφορετικούς τίτλους.

Η υψηλή νοημοσύνη τείνει να κάνει έναν άνθρωπο αντικοινωνικό.

Η ζωή είναι άθλιο πράγμα. Αποφάσισα να περάσω τη ζωή μου σκεπτόμενος αυτό ακριβώς.

Για να μπορέσει κανείς να πορευτεί στη ζωή, καλό είναι να εφοδιαστεί με μεγάλα αποθέματα προνοητικότητας και επιείκειας. Με τα πρώτα θα φυλαχτεί από ζημιές και απώλειες και με τα δεύτερα από τσακωμούς και προστριβές.

Είτε πρόκειται για μουσική είτε για φιλοσοφία είτε για ζωγραφική ή ποίηση, το έργο μιας μεγαλοφυΐας δεν είναι κάτι προς χρήση. Ο χαρακτηρισμός του ανώφελου σημαδεύει τα έργα της μεγαλοφυΐας.

Το βασικό ελάττωμα του γυναικείου χαρακτήρα είναι ότι δεν έχει αίσθημα δικαιοσύνης.

Δεν υπάρχουν τριαντάφυλλα χωρίς αγκάθια, υπάρχουν όμως αγκάθια χωρίς τριαντάφυλλα.

Στη σημερινή μονογαμική μας κοινωνία, γάμος σημαίνει να μειώνεις στο μισό τα δικαιώματά σου και να διπλασιάζεις τις υποχρεώσεις σου.

Η ζωή δεν είναι ποτέ ωραία, μόνο κάποιες εικόνες της ζωής είναι όμορφες.

Η φήμη είναι κάτι που πρέπει να κερδηθεί. Η τιμή είναι κάτι που απλά δεν πρέπει να χαθεί.

Με τα γνωμικά επιδεικνύει κανείς την παιδεία του θυσιάζοντας την πρωτοτυπία του.

Ο άνθρωπος μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, αλλά δεν μπορεί να θέλει ό,τι θέλει.

Η ισχυρογνωμοσύνη είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας της θέλησης να υποκαταστήσει δια της βίας τη νοημοσύνη.

Οι γιατροί έχουν δύο διαφορετικούς γραφικούς χαρακτήρες: έναν τρομερά δυσανάγνωστο για τις συνταγές και έναν καθαρό και ευανάγνωστο για τους λογαριασμούς τους.

Η ζωή είναι μια επιχείρηση που δεν καλύπτει τα έξοδά της.

Οι ανώτεροι άνθρωποι είναι όπως οι αετοί που χτίζουν τις φωλιές τους ψηλά, σε απρόσιτα σημεία.

Arthur Schopenhauer, 1788-1860

Μήπως ήρθε η στιγμή να δώσουμε περισσότερη αξία στο χρόνο μας;

Μήπως ο χρόνος είναι πιο πολύτιμος από το χρήμα; Και γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι σπαταλάνε το χρόνο για να κερδίσουν χρήμα ενώ ο χρόνος και η νεότητα δε γυρίζει πίσω.

Μήπως ήρθε η στιγμή να δώσουμε περισσότερη αξία στο χρόνο μας; Είναι ένα δώρο ισάξια πολύτιμο με το χρήμα.

Η αξία του χρόνου δεν μετριέται με χρήματα. Άλλωστε το χρήμα δεν εξαγοράζει τον χρόνο. Ο άπλετος χρόνος με την έλλειψη χρήματος από την άλλη πλευρά υποδηλώνει έλλειψη σκοπού, θέλησης και επιμονής. Άλλωστε ο δημιουργικός νους οδηγεί τον άνθρωπο να πετύχει.

Σε όλους τους ανθρώπους υπάρχει ένας νοήμων νους. Όλοι έχουν τις ίδιες δυνατότητες να πετύχουν εάν τον εξασκήσουν εκεί που έχουνε κλήση. Όλοι μας είμαστε προικισμένοι με τάλαντα, μπορεί να χρειαστεί χρόνος να τα ανακαλύψουμε και επιμονή. Όμως η ανταμοιβή είναι μεγάλη, οικονομικά πολλές φορές, και πάντοτε πνευματικά.

Η εξύψωση του κρυμμένου εαυτού που κρύβουμε και η αφύπνιση των εσωτερικών χαρισμάτων οδηγεί στο νόημα που οδηγεί στην ευτυχία και στην επαγγελματική επιτυχία. Δεν είναι λίγο να βρούμε το προσωπικό Γιατί. Να ανακαλύψουμε το πεπρωμένο μας ή καλύτερα να εξερευνήσουμε τον βαθιά κρυμμένο θησαυρό που ο καθένας μας έχει. Μερικές φορές λάμπει, αλλά τον αφήνουμε θαμμένο.

Πότε θα βρούμε θέληση και επιμονή να τον ξεθάψουμε;

Όσο βαθιά κι αν είναι το σεντούκι που έχουμε, είναι γεμάτο με χρυσά κοσμήματα και αυτή είναι η ανταμοιβή για την προσπάθεια μας. Θα χρειαστεί φλογερή πίστη, θα περάσουμε πρόωρες αποτυχίες αλλά θα επιμείνουμε διότι η αποτυχία βάζει τρικλοποδιά στην επιτυχία ένα βήμα πριν το τέλος διαδρομής, είναι πονηρή!

Ωστόσο, επιτυχία και ευτυχία είναι να ζούμε παρών όλες τις στιγμές, χωρίς ο νους να πηγαινοέρχεται σαν μαϊμού στα κλαδιά του δέντρου.

Επιτυχία είναι να έχουμε καλούς φίλους, αγαπημένη οικογένεια, να απολαμβάνουμε μια βόλτα με το ποδήλατο λίγο πριν απ’ τη δύση του ήλιου, να αναπνέουμε τον αέρα και να γεμίζει ο νους μας οξυγόνο διώχνοντας τις αρνητικές σκέψεις.

Επιτυχία είναι να έχουμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε ευκαιρίες από εκεί που ο Δημιουργικός νους εμπνέεται όταν είμαστε χαρούμενοι.

Ευτυχία και επιτυχία είναι όταν είμαστε παρών στην στιγμή και ο νους μας είναι όπως το νερό της λίμνης, γαλήνιος και νιώθουμε εσωτερική ησυχία μέσα μας. Όταν απολαμβάνουμε το δώρο της παρουσίας της ζωής. Όταν χορεύουμε όπως τα παιδιά χορεύουν στις πλατείες της Κούβας χωρίς να έχουνε ακόμη και τα απαραίτητα.

Συνήθως βρίσκουμε τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους και λαούς σε μέρη που δεν κυριεύει το χρήμα, υπάρχει πλούτος αλλά ο πλούτος και η επιτυχία δεν είναι πάντοτε υλική. Για να μην παρεξηγηθώ… και ο υλικός πλούτος είναι κομμάτι της επιτυχίας και καθένας μας είναι ιδανικό να τον επιτυγχάνει. Το χρήμα δίνει απόλαυση και οδηγεί στην δημιουργία υπέροχων στιγμών και συμβάλλει στην επίτευξη πολλών ονείρων.

Θα σε παρότρυνα να έχεις υλικούς στόχους και όνειρα. Η προσκόλληση όμως της αντίληψης ότι αυτά θα σου αλλάξουν την ζωή και την εσωτερική χαρά που νιώθεις μέσα σου είναι μια ψευδαίσθηση. Το ζήτημα είναι εσωτερικό και όχι υλιστικό. Η προσκόλληση στις εξωτερικές απολαύσεις και ηδονές εθίζουν το νου, δεν τον οδηγούν στην ευτυχία ή αλλιώς νιώθουμε την ευτυχία να έρχεται και να φεύγει.

Την στιγμή που θα ανακαλύψουμε το κλειδί από το σεντούκι με τον θησαυρό που κρύβουμε όλοι μέσα μας, η επίτευξη του βαθύτερου νοήματος θα μας οδηγήσει στην επιτυχία και ευτυχία . Θα είναι σαν να έχουμε μια επαναφορτιζόμενη μπαταρία ευτυχίας όταν θα βρεθεί το νόημα.

Όταν έχουμε βρει το γιατί, ο χρόνος θα έχει μεγαλύτερο νόημα, αυτή είναι η ανεκτίμητη αξία που δεν γνωρίσαμε ό,τι η ζωή μας κρύβει και ότι κι εμείς συμβάλουμε με το σκοπό μας για το καλύτερο, προσφέροντας τις υπηρεσίες μας .´Ετσι, νιώθουμε την ευτυχία, νιώθουμε αγάπη, ζούμε με αγάπη, ζούμε για να αγαπάμε και αγαπάμε για να ζούμε.

ΚΙΚΕΡΩΝ: Δεν είδατε την ψυχή μου ποτέ, αλλά γνωρίζατε πως ήταν μέσα στο σώμα μου, από τις πράξεις που είχα κάνει

ΚΙΚΕΡΩΝ:

Είχα ακουστά πως ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του -πρακτικά φίλοι συμπατριώτες μας, αφού ήταν γνωστοί ως οι «Ιταλοί φιλόσοφοι»- δεν αμφέβαλαν ποτέ πως οι ψυχές μας προέρχονται από μια θεϊκή, συμπαντική νοημοσύνη. Είχα ακόμα μπροστά μου τις διαφωνίες σχετικά με τnv αθανασία της ψυχής που είχε ο Σωκράτης την τελευταία μέρα της ζωής του – και τον χρησμό του Απόλλωνα που τον ανακήρυσσε ως τον σοφότερο ανάμεσα στους ζώντες.

Γιατί να πω περισσότερα; Θεωρώ και είμαι πεπεισμένος πως, από τη στιγμή που οι άνθρωποι λειτουργούν με ταχύτητα αστραπής, έχουν μια αξιοθαύμαστη μνήμη του παρελθόντος και γνώση των πραγμάτων που θα συμβούν μελλοντικά και καταπληκτική ικανότητα στην τέχνη, την επιστήμη και τη δυνατότητα της ανακάλυψης, η φύση των ψυχών τους δεν μπορεί να είναι θνητή. Επιπρόσθετα, εφόσον οι ανθρώπινες ψυχές είναι διαρκώς σε μια αυτοδημιούργητη κίνηση, δεν μπορεί να υπάρχει τέλος στην κίνηση αυτή ούτε μπορεί ποτέ η κίνηση αυτή να σταματήσει. Ακόμα, από τη στιγμή που η ψυχή είναι μονοδιάστατη και δεν αναμειγνύεται με τίποτε άλλο, δεν μπορεί να διαχωριστεί, οπότε ούτε και να αφανιστεί. Άλλο ένα σοβαρό επιχείρημα είναι πως η γνώση μας σε πολλά θέματα υπήρχε ακόμα και πριν γεννηθούμε και, παρεμπιπτόντως, αυτό αποδεικνύεται όταν τα παιδιά μπορούν να μελετήσουν και να τελειοποιήσουν γρήγορα δύσκολα θέματα σαν να μην τα μαθαίνουν για πρώτη φορά, αλλά σαν να ανακαλούν αυτά τα οποία ήδη γνωρίζουν. Αυτή είναι η άποψη του Πλάτωνα.

Στον Ξενοφώντα, ο Κύρος ο Πρεσβύτερος πεθαίνοντας λέει τα εξής: «Πολυαγαπημένοι μου γιοι, μη νομίσετε πως όταν αποχωρήσω από εσάς θα πάψω να υπάρχω. Ακόμα και όσο ήμουν μαζί σας, δεν είδατε την ψυχή μου ποτέ, αλλά γνωρίζατε πως ήταν μέσα στο σώμα μου, από τις πράξεις που είχα κάνει.

Δεν μπορώ να πιστέψω πως η ψυχή είναι ανίκανη να σκεφτεί όταν αποχωρεί από ένα άβουλο σαρκίο. Αντιθέτως, όταν απελευθερώνεται από τα δεσμά του σώματος, τότε μόνο μπορεί να γίνει αγνή, άσπιλη και πραγματικά σοφή. Μπορούμε να καταλάβουμε πως, όταν ένα σώμα πεθαίνει και αποσυντίθεται, όλα τα συστατικά του επανέρχονται στον αρχικό προορισμό τούς. Μόνο η ψυχή παραμένει αόρατη τόσο όταν το σώμα είναι εν ζωή όσο και όταν έχει πεθάνει.

Μπορείτε να δείτε πως τίποτε δεν μοιάζει πιο πολύ με τον θάνατο απ’ ό,τι ο ύπνος, όμως, είναι κατά τη διάρκεια του ύπνου που οι ψυχές μας αποκαλύπτουν σαφέστατα τη θεϊκή φύση τους. Όταν η ψυχή είναι ελεύθερη και αποδεσμευμένη στον ύπνο, τότε είναι που μπορεί να δει ξεκάθαρα στο μέλλον. Αυτό μας δίνει ένα στοιχείο του τι είναι ικανές να κάνουν οι ψυχές μας όταν δεν θα είναι πια δεσμευμένες στο σώμα.

Και -για να ευλογήσω λίγο τα γένια μου, όπως συχνά κάνει ένας ηλικιωμένος- πιστεύετε πως θα είχα μοχθήσει τόσο σκληρά μέρα και νύχτα, στο σπίτι μου αλλά και σε πολέμους στο εξωτερικό, εάν πίστευα πως το τέλος της επίγειας αυτής ζωής θα έθετε το όριο της φήμης μου; Αν ίσχυε αυτό, σίγουρα θα ήταν καλύτερο να είχα επιλέξει μια ήσυχη και ειρηνική ζωή απαλλαγμένη από κόπο και διαμάχες. Αλλά με κάποιο τρόπο η ψυχή μου, ορθώνοντας το ανάστημά της, πάντα με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, γνώριζε πως η πραγματική ζωή θα αρχίσει μόνο μετά τον θάνατό μου. Αν η ψυχή δεν ήταν αθάνατη, γιατί οι καλύτεροι άνδρες μας να μοχθούν τόσο σκληρά για δόξα;

Τι υπέροχη μέρα θα είναι όταν αποχωρήσω για να συντροφεύσω αυτή τη θεϊκή συνάθροιση ψυχών και να αφήσω πίσω μου αυτόν τον κόσμο του πόνου και της ρύπανσης.

ΜΑΡΚΟΣ ΤΥΛΛΙΟΣ ΚΙΚΕΡΩΝ, ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ

ΠΛΑΤΩΝ: Αυτοί που κατόρθωσαν να εγκαταλείψουν τη σπηλιά

Η Αλληγορία του Σπηλαίου παρουσιάζει μιαν άδικη κοινωνία, την κοινωνία του σπηλαίου. Η κοινωνία αυτή είναι άδικη επειδή είναι αποκλεισμένη από την Ιδέα του Καλού. Πρόκειται για μια ολοκληρωτική κοινωνία στην οποία κάποιοι έχουν τον απόλυτο έλεγχο της πραγματικότητας που βιώνουν οι υπόλοιποι. Πρόκειται για μια κοινωνία στην οποία ορισμένοι ελέγχουν την αλήθεια. Προκειμένου να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη, η σπηλιά πρέπει να παραμείνει ανοιχτή, ώστε η αλήθεια να είναι προσπελάσιμη σε όλους. 

Οι φυλακισμένοι που είναι σε θέση να εγκαταλείψουν τη σπηλιά, να αντικρίσουν τον ήλιο και να κατανοήσουν ότι είχαν πλανηθεί από τις σκιές απλούς θα μάθουν κάτι για τον εαυτό τους και για τον κόσμο. Ωστόσο είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκφράσει κανείς με λέξεις σε τι συνίσταται αυτή η αλήθεια. Ο Σωκράτης, για παράδειγμα, είναι ανίκανος να προσφέρει έναν ορισμό της ιδέας του Καλού. Μπορεί μόνο να αναφέρεται σε αυτή μέσω μεταφορών και αλληγοριών, αλλά δεν μπορεί να πει άμεσα σε τι συνίσταται η ιδέα του Καλού.

Είναι προφανές ότι ο φυλακισμένος που εγκατέλειψε τη σπηλιά είναι ικανότερος από τους άλλους να διακρίνει ανάμεσα στις σκιές και την πραγματικότητα. Αυτή ακριβώς η διακριτική ικανότητα είναι που χαρακτηρίζει το φιλόσοφο. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η κοινωνία θα έπρεπε να κυβερνάται από αυτούς που κατόρθωσαν να εγκαταλείψουν τη σπηλιά. 

Ο Πλάτωνας γνώριζε ασφαλώς ότι είναι πιθανότερο η κοινωνία του σπηλαίου να απορρίψει τις συμβουλές όσων κατόρθωσαν να την εγκαταλείπουν. Ακόμη κι τον άκουγαν τα λόγια του φυλακισμένου που επέστρεψε, πώς θα μπορούσαν να καταλάβουν ότι δεν πρόκειται για κάποιον τρελό;

H NASA θεωρεί ότι πρέπει να ξεκινήσει συζήτηση περί ύπαρξης εξωγήινων

Ακόμη δεν υπάρχουν επίσημες αποδείξεις εξωγήινης ζωής, όμως η NASA πιστεύει πως πρέπει να προετοιμαστούμε για αυτό το ενδεχόμενο.

Σε ένα νέο paper από τον επικεφαλής επιστήμονα της διαστημικής υπηρεσίας, James Green, αναφέρεται η ανάγκη δημιουργίας ενός πλαισίου αναφοράς των αποδείξεων εξωγήινης ζωής.

Η γενιά μας μπορεί ρεαλιστικά να είναι αυτή που θα ανακαλύψει αποδείξεις ζωής πέρα από τη Γη. Με αυτό το προνόμιο έρχονται και οι ευθύνες. Το εύρος της ερώτησης αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν και το συμφέρον του κοινού, ανοίγει την πιθανότητα πως τα αποτελέσματα χρειάζονται υποστήριξη πέρα από τον παρατηρητή ή την πρόθεσή του. Καθώς οι στόχοι εντοπισμού ζωής γίνονται κυρίαρχοι στις επιστήμες του διαστήματος, είναι απαραίτητο να ανοίξουμε ένα διάλογο με την κοινωνία για το πώς να μεταφέρουμε την πληροφορία ενός θέματος περίπλοκου, το οποίο έχει μεγάλες πιθανότητες να προβληθεί με υπερβολή.

Οι ερευνητές τονίζουν πως η ανακάλυψη εξωγήινης ζωής μπορεί να μην είναι μία απλή και ξεκάθαρη υπόθεση - ένα ναι ή όχι - και πως θα προέλθει από μία διαρκώς εξελισσόμενη διαδικασία επιστημονικής έρευνας την οποία πρέπει να καταλάβει ο απλός κόσμος.

Η ιστορία περιλαμβάνει πολλούς ισχυρισμούς εύρεσης ζωής οι οποίοι αργότερα αποδείχτηκαν αναληθής ή ψευδείς υπό το πρίσμα δυαδικών όρων, ναι ή όχι. Αντιθέτως πρέπει να χαρακτηρίσουμε την αναζήτηση ζωής ως μία διαρκώς εξελισσόμενη προσπάθεια, να μεταφέρουμε την αξία των παρατηρήσεων οι οποίες μπορεί να υπονοούν την ύπαρξη αλλά δεν την ορίζουν και να δώσουμε έμφαση πως τα ψευδή στοιχεία και τα αδιέξοδα είναι αναμενόμενο μέρος αυτής της υγιούς επιστημονικής διαδικασίας.

Για αυτό το σκοπό η NASA θέλει να χρησιμοποιήσουμε μία νέα κλίμακα CoLD (Confidence of Life Detection) η οποία θα ορίζει τη βεβαιότητα της εύρεσης ζωής. Στα κατώτερα κλιμάκια θα είναι η αρχική αναγνώριση και πιθανές βιοϋπογραφές, ενώ στα υψηλότερα κλιμάκια θα υπάρχουν πιο εξειδικευμένες μετρήσεις. Έτσι, μία πιθανή εξωγήινη ζωή θα περνάει από αναλυτική επιστημονική έρευνα μέχρι την τελική επιβεβαίωσή της, βοηθώντας την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα να αξιολογήσει τις επιστημονικές έρευνες.

Το να ορίσουμε τις καλύτερες πρακτικές για να επικοινωνήσουμε την ανίχνευση ζωής θα μας βοηθήσει να ορίσουμε λογικές προσδοκίες στα πρώτα στάδια μίας εξαιρετικά απαιτητικής προσπάθειας, θα δώσει αξία στα ξεχωριστά βήματα προς το στόχο και θα δημιουργήσει εμπιστοσύνη στο κοινό κάνοντας ξεκάθαρη τη διαδικασία. Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα του διαλόγου, το σημαντικό είναι να συμβεί. Έτσι, θα γίνουμε πιο αποδοτικοί στην επικοινωνία των αποτελεσμάτων της δουλειάς μας και του θαύματος που αυτή σχετίζεται.

ΔΕΣ: Νέοι υπολογισμοί για το πόσοι εξωγήινοι πολιτισμοί τελικά υπάρχουν

ΑΙΩΝΙΑ ΣΠΑΡΤΗ: Εν Σπάρτη

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης: "Εν Σπάρτη"

Δεν ήξερεν ο βασιλεύς Κλεομένης, δεν τολμούσε- 

δεν ήξερε έναν τέτοιον λόγο πώς να πει
προς την μητέρα του: ότι απαιτούσε ο Πτολεμαίος
για εγγύησιν της συμφωνίας των ν' αποσταλεί κι αυτή
εις Αίγυπτον και να φυλάττεται•
λίαν ταπεινωτικόν, ανοίκειον πράγμα.
Κι όλο ήρχονταν για να μιλήσει• κι όλο δίσταζε.
Κι όλο άρχιζε να λέγει• κι όλο σταματούσε.
Μα η υπέροχη γυναίκα τον κατάλαβε
(είχεν ακούσει κιόλα κάτι διαδόσεις σχετικές),
και τον ενθάρρυνε να εξηγηθεί.
Και γέλασε• κ' είπε βεβαίως πιαίνει.
Και μάλιστα χαίρονταν που μπορούσε νάναι
στο γήρας της οφέλιμη στην Σπάρτη ακόμη.
Όσο για την ταπείνωσι - μα αδιαφορούσε.
Το φρόνημα της Σπάρτης ασφαλώς δεν ήταν ικανός
να νοιώσει ένας Λαγίδης χθεσινός•
όθεν κ' η απαίτησίς του δεν μπορούσε
πραγματικώς να ταπεινώσει Δέσποιναν
Επιφανή ως αυτήν• Σπαρτιάτου βασιλέως μητέρα.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

1.2. Η Ελλάδα και η Ανατολή

Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία γέννησης του Θαλή. Το όνομά του συνδέθηκε πάντως με την έκλειψη ηλίου του 585 π.Χ., την οποία λέγεται ότι προέβλεψε, άρα θα πρέπει να γεννήθηκε τα τελευταία χρόνια του 7ου αιώνα. Ο Ηρόδοτος (Ιστορίαι 1.170) ισχυρίζεται ότι η καταγωγή των γονιών του ήταν από τη Φοινίκη· άλλωστε και ο πατέρας του, ο Εξάμυος, έχει ξενικό όνομα. Αν και η γνώμη του Ηροδότου αμφισβητείται, το σίγουρο είναι ότι ο Θαλής είχε πολλές επαφές με τους γειτονικούς ανατολικούς λαούς. Συμβούλεψε τον Κροίσο πώς να περάσει τον στρατό του από έναν αδιάβατο ποταμό, μετέφερε αστρονομικές γνώσεις των Βαβυλωνίων στην Ελλάδα, έστρεψε την προσοχή των ναυτικών στον αστερισμό της Μικρής Άρκτου, που χρησιμοποιούσαν οι Φοίνικες για τον προσδιορισμό του βορρά, ενώ επισκέφθηκε πολλές φορές την Αίγυπτο. Από τους Αιγύπτιους ιερείς λένε ότι διδάχθηκε τη γεωμετρία, ενώ διετύπωσε μια εξήγηση για τις πλημμύρες του Νείλου με βάση τους βόρειους ανέμους που πνέουν στις εκβολές του και κατάφερε να μετρήσει το ύψος των πυραμίδων από την ισομήκη σκιά τους.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μεγάλη εκτίμηση για τη σοφία των ανατολικών λαών, και ιδίως των Αιγυπτίων. Στην Αίγυπτο τοποθετούσαν την ανακάλυψη της γραφής και της γεωμετρίας, στη Βαβυλωνία την ανακάλυψη της αστρονομίας. Έχοντας συνείδηση της αρχαιότητας των ανατολικών πολιτισμών, οι Έλληνες δεν δίσταζαν να αποδίδουν ακόμη και δικές τους θεωρίες στους Αιγυπτίους, θεωρώντας ότι έτσι οι γνώσεις αυτές αποκτούν κύρος. Ταξίδια λοιπόν στην Αίγυπτο, ταξίδια έρευνας και μαθητείας, υποτίθεται ότι έκανε κάθε Έλληνας σοφός που έφερνε κάτι νέο: ο Σόλων, ο Θαλής, ο Πυθαγόρας, αργότερα ο Πλάτων και ο Εύδοξος. Τις πληροφορίες αυτές πρέπει γενικά να τις αντιμετωπίζουμε με επιφύλαξη. Δεν έχει τόση σημασία αν ένας Έλληνας φιλόσοφος επισκέφθηκε κάποτε την Αίγυπτο, όσο το να εκτιμήσει κανείς τι θα μπορούσε να έχει διδαχτεί ο συγκεκριμένος άνθρωπος από τους Αιγυπτίους, με άλλα λόγια, αν οι θεωρίες του έχουν κοινότητα με ανατολικές δοξασίες, αν έχουν ενσωματώσει στοιχεία γνωστά από άλλους πολιτισμούς, αν μπορούμε να μιλήσουμε για ανατολική καταγωγή της σκέψης του.

Ειδικά για τον Θαλή, δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφισβητήσουμε τα ταξίδια του στην Αίγυπτο· και γιατί οι σχετικές μαρτυρίες είναι πολλές και λεπτομερείς, και, κυρίως, γιατί οι σχέσεις της Μιλήτου με την Αίγυπτο είναι δεδομένες. Η Μίλητος μετρά ήδη πεντακόσια χρόνια ζωής την εποχή που ζει ο Θαλής, και θα πρέπει να είναι η πιο πλούσια, η πιο κοσμοπολίτικη και η πιο ενδιαφέρουσα ελληνική πόλη του 6ου αιώνα. Ιωνική αποικία, εξελίσσεται στο μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της αρχαϊκής Ελλάδας και δημιουργεί με τη σειρά της τις δικές της αποικίες στα παράλια της Μεσογείου, μία από τις οποίες είναι και η Ναύκρατις στο Δέλτα του Νείλου. Επομένως, οι εμπορικές σχέσεις της Μιλήτου με την Αίγυπτο ήταν ανεπτυγμένες, πράγμα που σημαίνει ότι ένας επιφανής Μιλήσιος, όπως ο Θαλής, θα είχε πολλές ευκαιρίες να επισκεφθεί την Αίγυπτο. Για τις επαφές ωστόσο του Θαλή στην Αίγυπτο και τη δραστηριότητά του εκεί μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε.

Η αλήθεια είναι ότι στις αρχές του 6ου αιώνα ένας Έλληνας είχε πολλά να διδαχτεί από τους γείτονές του. Η γραφή είχε ανακαλυφθεί από την 4η χιλιετία π.Χ. στα μεγάλα ανατολικά βασίλεια. Πάπυροι με ιατρικό περιεχόμενο χρονολογούνται από το 2300 π.Χ. στην Αίγυπτο. Η συστηματική παρατήρηση και καταγραφή των αστρονομικών φαινομένων αρχίζει στη Μεσοποταμία από το 1600 π.Χ., ενώ την ίδια εποχή καθιερώνονται τα πρώτα ακριβή ημερολόγια και επινοούνται πολύπλοκες λογιστικές μέθοδοι για τη φορολόγηση των πολιτών. Την εποχή που ο Θαλής επισκέπτεται την Αίγυπτο, η ιατρική, η αστρονομία και τα μαθηματικά έχουν ιστορία τουλάχιστον χίλιων χρόνων. Σε πρώτη ματιά η σύγκριση με τη νεανική αρχαϊκή Ελλάδα είναι συντριπτική και δικαιολογεί το δέος που αισθάνονται οι Έλληνες για την πανάρχαια Ανατολή. Αν οι πολιτισμοί αποτιμώνται με βάση το απόθεμα των εμπειρικών γνώσεων που έχουν ενσωματώσει, τότε οι αρχαίοι Έλληνες ήταν κυριολεκτικά στα σπάργανα σε σχέση με τους σύγχρονούς τους Αιγύπτιους και Βαβυλώνιους. Τα δικά τους συγκριτικά πλεονεκτήματα εντοπίζονται αλλού. Οι Έλληνες διέθεταν ήδη τη νέα τους αλφαβητική γραφή, μια γραφή ορθολογική και εύκολη στην εκμάθηση, που μπορούσε να γίνει κτήμα όλου του κόσμου. Και είχαν οργανώσει τις κοινότητές τους με βάση την πόλη-κράτος, μια πολιτική δομή ασταθή και ευάλωτη σε σχέση με τις ανατολικές αυτοκρατορίες, η οποία όμως από τη φύση της οδηγούσε όλο και περισσότερους ανθρώπους στη συμμετοχή στα κοινά. Το πόσο σημαντικοί και γόνιμοι ήταν αυτοί οι παράγοντες για όλες τις πλευρές της πνευματικής και της κοινωνικής ζωής της αρχαίας Ελλάδας έμελλε να αποκαλυφθεί κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. Τότε θα διαμορφωνόταν βαθμιαία και η αίσθηση της υπεροχής των Ελλήνων σε σχέση με τους άλλους λαούς, που αποτυπώνεται στον χαρακτηρισμό του ξένου ως «βαρβάρου». Στην εποχή ωστόσο του Θαλή βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή αυτής της πορείας. Είχε βέβαια προηγηθεί η εντυπωσιακή εμπορική και αποικιακή ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων και είχε διαμορφωθεί η κοινή ελληνική συνείδηση μέσα από τα ομηρικά και ησιόδεια έπη, τα στοιχεία όμως αυτά δεν μπορούσαν να συγκριθούν με την αρχαιότητα, τη συνέχεια και τη συσσώρευση γνώσεων των ανατολικών πολιτισμών. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν γιατί τα ταξίδια και η γνωριμία με ξένους τόπους και ανθρώπους ήταν απαραίτητο γνώρισμα της δραστηριότητας ενός Έλληνα «σοφού».

Ο Θαλής θα πρέπει να ταξίδεψε αρκετά ακολουθώντας την τάση της εποχής του και σίγουρα θα κέρδισε πολλές εμπειρίες και γνώσεις από τα ταξίδια του. Η προσοχή του λογικά στράφηκε στη γεωμετρία και την αστρονομία, στους τομείς δηλαδή εκείνους όπου οι συμπατριώτες του ήταν ακόμη πολύ πίσω. Ο θαυμασμός προς το πρόσωπό του οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ικανότητά του να εφαρμόζει τις μαθηματικές του γνώσεις στην επίλυση πρακτικών προβλημάτων - αυτό δείχνει και η παροιμιακή έκφραση «σωστός Θαλής» που οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν για να περιγράψουν έναν εφευρετικό άνθρωπο (Αριστοφάνης, Όρνιθες 1009). Η μέτρηση του ύψους των πυραμίδων, ο υπολογισμός της ενδιάμεσης απόστασης των πλοίων στη θάλασσα, η παρατήρηση των αστερισμών και ο ακριβής προσδιορισμός του βορρά για τη ναυσιπλοΐα, ο υπολογισμός των εποχών με βάση την πορεία του Ήλιου, είναι μερικές από τις διαπιστωμένες δραστηριότητες του Θαλή. Το γεγονός ωστόσο που φαίνεται να εντυπωσίασε περισσότερο τους συγχρόνους του ήταν η πρόβλεψη της ηλιακής έκλειψης του 585 π.Χ. Σύμφωνα με τη διήγηση του Ηροδότου, στη διάρκεια μιας μάχης Λυδών και Περσών η μέρα έγινε ξαφνικά νύχτα. Το φαινόμενο αυτό το είχε προβλέψει ο Θαλής· για την ακρίβεια είχε προσδιορίσει με χρονική ακρίβεια ενός έτους την αναμενόμενη έκλειψη (Ηρόδοτος, Ιστορίαι1.74).

Οι ηλιακές εκλείψεις αποτελούν ένα από τα πιο σπάνια και θαυμαστά φυσικά φαινόμενα, ιδίως όταν είναι ολικές, όπως φαίνεται να ήταν η έκλειψη του 585 π.Χ. για τους κατοίκους της Ιωνίας. Η αναπάντεχη μετατροπή της μέρας σε νύχτα προκαλεί δέος στους ανθρώπους και είναι φυσικό να ερμηνεύεται ως θεϊκό σημάδι, και μάλιστα δυσοίωνο. Το πρώτο στοιχείο που μας εντυπωσιάζει στην πρόβλεψη του Θαλή είναι ότι κατάφερε να αποδεσμεύσει το αξιοπερίεργο φυσικό φαινόμενο από τη δικαιοδοσία της θεϊκής βούλησης. Και μόνο αυτό το γεγονός φανερώνει την πρόοδο προς την ορθολογική σκέψη που είχε συντελεστεί από ανθρώπους σαν τον Θαλή. Ακόμη πιο αξιοσημείωτη βεβαίως είναι η ίδια η δυνατότητα της πρόβλεψης των εκλείψεων. Στο σημείο αυτό τα πράγματα δεν είναι καθόλου απλά. Σήμερα θα λέγαμε ότι για να προβλέψει κάποιος μια έκλειψη ηλίου θα πρέπει να γνωρίζει την εξήγηση του φαινομένου - με δυο λόγια, ότι η έκλειψη συμβαίνει όταν η Σελήνη παρεμβάλλεται ανάμεσα στον Ήλιο και στη Γη, οπότε η σκιά της Σελήνης πέφτει σε μια περιοχή της σφαιρικής επιφάνειας της Γης. Η εξήγηση ωστόσο των εκλείψεων ήταν άγνωστη την εποχή του Θαλή, και μόνο εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα, με τον Αναξαγόρα, έχουμε κάποιες ενδείξεις ότι το φαινόμενο έχει στοιχειωδώς κατανοηθεί. Για την πρόβλεψη ωστόσο των εκλείψεων υπάρχει και ένας άλλος δρόμος. Μπορεί κανείς να προβλέψει ένα φυσικό φαινόμενο, όταν αυτό ακολουθεί κάποια περιοδικότητα, ακόμη κι αν δεν μπορεί ακριβώς να το εξηγήσει. Μπορεί δηλαδή κανείς να στηριχτεί σε προσεκτικές παρατηρήσεις και να βγάλει το συμπέρασμα ότι οι εκλείψεις ακολουθούν μια πολύπλοκη αλλά σταθερή χρονική ακολουθία. Αυτός φαίνεται να ήταν ο δρόμος των Βαβυλωνίων, οι οποίοι, ακριβώς επειδή η θρησκεία τους ήταν αστρική, κατέγραφαν συστηματικά τα ουράνια φαινόμενα από πολύ παλιά και είχαν καταφέρει να προσδιορίσουν μια χρονική ακολουθία εμφάνισης των εκλείψεων. Ίσως λοιπόν και ο Θαλής να έκανε το ίδιο. Μια πρόβλεψη όμως ηλιακής έκλειψης, ορατής σε μια συγκεκριμένη περιοχή της Γης, προϋποθέτει, ακριβή γνώση της κίνησης των ουρανίων σωμάτων μετά από εμπειρικές παρατηρήσεις αιώνων, μια συστηματική εργασία που κανείς ποτέ δεν έκανε στην αρχαία Ελλάδα, όχι μόνο κατά την εποχή του Θαλή αλλά και πολύ αργότερα. Επομένως, η μόνη μας λύση, αν δεν θεωρήσουμε την όλη ιστορία της πρόβλεψης απλό παραμύθι, είναι να υποθέσουμε ότι ο Θαλής, αξιοποιώντας τις επαφές του με τους ανατολικούς λαούς, μετέφερε στους συμπατριώτες του την πρόβλεψη των Βαβυλώνιων ιερέων για μια επικείμενη έκλειψη ηλίου. Με λίγη τύχη, η έκλειψη έγινε ορατή και στην περιοχή της Ιωνίας και, καθώς συνέπεσε με τη μάχη που περιγράφει ο Ηρόδοτος, συνετέλεσε στην εμπέδωση της φήμης του Θαλή.

Μπορούμε τώρα να αντιληφθούμε γιατί οι Έλληνες κατέτασσαν τον Θαλή στους Επτά Σοφούς. Ήταν πολυταξιδεμένος, πολυμαθής και πολυπράγμων. Ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του σε μαθηματικές και αστρονομικές γνώσεις. Ασχολήθηκε με αξιοπερίεργα φυσικά φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες του Νείλου, οι εκλείψεις, ο μαγνητισμός (Αριστοτέλης, Περί ψυχής 405a19), και δοκίμασε την ικανότητά του στην επίλυση πρακτικών προβλημάτων. Ακόμη και τα πολιτικά ζητήματα δεν τον άφηναν αδιάφορο, αφού είχε την προνοητικότητα να συμβουλεύσει τις ιωνικές πόλεις να ενωθούν σε μία πολιτική κοινότητα για να ισχυροποιηθούν απέναντι στον μόνιμο κίνδυνο εξ ανατολών (Ηρόδοτος, Ιστορίαι 1.170).

Όλα αυτά δείχνουν έναν άνθρωπο που έχει ξεφύγει από τον κλειστό κόσμο της αρχαϊκής ελληνικής σκέψης, που έχει αντιληφθεί το τι έχουν να κερδίσουν οι Έλληνες από τις επιτεύξεις των άλλων πολιτισμών και που αναζητά ορθολογικές λύσεις σε όλα τα προβλήματα. Φθάνουν όμως αυτά για να χαρακτηρίσουμε τον Θαλή φιλόσοφο;